สารานุกรม (encyclopedias)
TRANSCRIPT
สารานุกรม (Encyclopedias)
จัดท าโดยอาจารย์ศรีอร เจนประภาพงศ์
สาขาวิชาสารสนเทศศึกษา คณะมนุษยศาสตร์มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย
2553
หัวข้อบรรยาย:
1. ความหมาย
2. ประโยชน์
3. ประเภท
4. การประเมินค่า
5. สารานุกรมที่ควรรู้จัก
6. การใช้สารานุกรมในการตอบค าถาม
ความหมาย:* เป็น Reference Resources ประเภทหนึ่ง
* ให้ ความรู้ & สารสนเทศทั่วไป/ เชิงวิชาการ อย่างกว้างขวาง ทุกเรื่อง/ ทุกสาขาวิชา
* เรื่องเกี่ยวกับ บุคคล สถานที่ เหตุการณ์ องค์กร สถาบัน นวกรรมต่าง ๆ
ความหมาย: (ต่อ)* Ex. - ประวัติ ลักษณะ & การสร้าง Thesaurus - World War I, II
- World Bank - Language - กีฬาคาราเต้
- คริสโตเฟอร์ โคลัมบัส - Valentine Day - พระแก้วมรกต
- เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย - Coconut - Hawaii ฯลฯ
* แต่ละเรื่องให้รายละเอยีด: ความหมาย ลักษณะ ประวัติ สถานภาพปัจจุบัน ข้อมูลสถิติ ภาพประกอบ ฯลฯ
(แตกต่างไปตามเน้ือหาของแต่ละเรื่อง)
* เขียนในรูปบทความ (มีทัง้ขนาดสั้น & ยาว ถ้าบทความยาวจะมีสารบัญ & บรรณานุกรม)
* จุดมุง่หมาย: ให้ความรู้พื้นฐานเรื่องใดหนึ่ง, จุดเริ่มต้นการค้นหาเรื่องใดหนึ่ง
* จัดเรียงเนื้อหา: 1) ตามล าดับอักษรของเรื่อง 2) ตามหัวข้อวิชา
ประโยชน์:
1. ตอบค าถามที่เป็นข้อเท็จจริงสั้นๆ เกี่ยวกับบุคคล สถานที่ เหตุการณ ์ สถิติตัวเลข
Ex. - สงครามโลกครั้งที่ 2 เกดิปี ค.ศ. ใด? - เมืองหลวงประเทศไนจีเรีย ชื่ออะไร?
- อยากทราบปีเกิด - ปีตาย ของนโปเลียน - จ านวนประชากรโลกในปัจจุบัน
ฯลฯ
ประโยชน:์ (ต่อ)
2. ตอบค าถามที่ต้องการข้อมูลพอสังเขป ซึ่งเป็นค าอธิบายเกี่ยวกับเรื่องนั้นๆ
Ex. - ประวัติความเป็นมาของการสร้างก าแพงเมอืงจีน
- ผลกระทบเกิดจากสงครามโลก ครัง้ที่ 2
- ความหมาย ลักษณะ & วิธีการสร้างธีซอรัส
ฯลฯ
ประโยชน์: (ต่อ)
3. เป็นข้อมูลเบื้องต้นก่อนการท าวิจัย
Ex. ผู้ใช้จะท าวิจัยเรื่อง “ การศึกษาความพึงพอใจของผูใ้ช้ต่อการใช ้OPAC”
ค้นข้อมูลจาก Encyclopedia of Library and Information Science
OPAC = ความหมาย ประวัติ ประโยชน์ โครงสร้างการท างาน
Research in LIS = วิธีการท าวิจัยทาง LIS วิธีการส ารวจผู้ใช้
+ Bibliography
ตัวอย่างสารบัญเรื่อง
http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-WW1.html
http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-ColumbusC.html
http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-StValent.html
http://www.kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK23/chapter1/chap1.htm
http://encarta.msn.com/artcenter_/browse.html#tcsel
http://encarta.msn.com/artcenter_/browse.html#tcsel
ประเภท:
ในที่นี้ แบ่งเป็น
1. สารานุกรมทั่วไป (General Encyclopedias)
1.1 สารานุกรมส าหรับผู้ใหญ่ (Adult Encyclopedias)
1.2 สารานุกรมส าหรับเด็ก (Children Encyclopedias )
2. สารานุกรมเฉพาะวิชา (Subject Encyclopedias)
ประเภท: (ต่อ)
1. สารานุกรมทั่วไป (General Encyclopedias)
* รวมความรู้ทุกสาขาวิชา สารสนเทศทุกเร่ือง
* เนื้อหากว้าง ๆ ไม่ละเอียดลึกซึ้ง
* กลุ่มผู้อ่านทั่วไป
* แบ่งออกเป็น
1) สารานุกรมส าหรับผู้ใหญ่
2) สารานุกรมส าหรับเด็ก
ประเภท: (ต่อ)
1.1 Adult Encyclopedias* ขอบเขตเน้ือหากว้างมาก เพราะ ผู้อ่านหลายกลุ่ม/ ระดับ
* บทความยาว ละเอียดมากกว่าพบในสารานุกรมส าหรับเด็ก* ภาษา & ศัพท์ยากกว่าพบในสารานุกรมส าหรับเด็ก* Ex. Encyclopedia Americana , Britannica Online
สารานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน ฯลฯ
1.2 Children Encyclopedias * ขอบเขตเนื้อหาแคบกว่า เพราะกลุ่มผู้อ่านชัดเจน Goal ชัดเจน & แคบกว่า * บทความสั้นๆ ภาพเยอะ * ภาษาง่าย ตัวอักษรโต * Ex. World Book Encyclopedia, สารานุกรมไทยส าหรับเยาวชน โดยพระราช
ประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
1.1 แตกต่างจาก 1.2 ในประเด็นต่อไปนี้
1. ขอบเขตเนื้อหา (A กว้าง ---- C แคบ)2. วัตถุประสงค์การจัดท า (C ชัดเจน ---- A ไม่ชัดเจน)3. รายละเอียดเนื้อหา (A ยาว ---- C สั้น)4. ภาษา (A ยาก ---- C ง่าย)
ประเภท: (ต่อ)
2. สารานุกรมเฉพาะวิชา (Subject Encyclopedias)
* รวมความรู้เฉพาะสาขาวิชา + ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับสาขานั้นๆ
* ลักษณะเนื้อหา เขียนโดยละเอียด ลึกซึ้ง ใช้ศัพทเ์ทคนิค
* กลุ่มผู้อ่าน = นักวิชาการ/นักศึกษาสาขานั้น + ผู้สนใจสาขานั้น
* Ex. Encyclopedia of Library and Information Science
สารานุกรมเศรษฐศาสตร์ สารานุกรมคอมพิวเตอร์
ฯลฯ
การประเมินค่า :1. ความน่าเชื่อถือ
* ชื่อบรรณาธิการ/คณะบรรณาธิการ (มี ความรู้ + ความเชี่ยวชาญ มากกว่า 2 สาขาวิชา)
* ผู้เขียนบทความ & ที่ปรึกษา (คุณวุฒิ + ความเชี่ยวชาญ + ประสบการณ์ + ต าแหน่งงาน)
* ส านักพิมพ์ (ความมีชื่อเสียง) (เช่น Grolier World Book ราชบัณฑิตยสถาน)
* บทความมีชื่อผู้เขียนก ากับหรือไม่ ชื่อเต็ม/ ชื่อย่อ มีบัญชีรายชื่อ? อยู่ไหน?
* มีบรรณานุกรมประกอบบทความหรือไม่? (โดยเฉพาะบทความส าคัญ ๆ) อยู่ไหน?
การประเมินค่า : (ต่อ)
2. วัตถุประสงค์ & ขอบเขตเนือ้หา
* รวบรวมความรู้ทุกสาขาวิชา หรือ เฉพาะวิชา
ดูความครอบคลุม / ความลึกซึ้งของเนื้อหา
* เนื้อหา สมบูรณ์ ครบถ้วน ถูกต้อง ทันสมัย
* น าเสนอข้อมูลอย่างเป็นกลาง (ความเช่ือทางศาสนา การท าแท้ง สิทธิสตรี)
* อ่านเข้าใจง่าย เป็นเหตุเป็นผล
* เหมาะกับระดับผู้อ่าน
การประเมินค่า : (ต่อ)3. ความสะดวกรวดเร็วในการค้นหาข้อมูล
* หนังสืออ้างอิง- การจัดเรียงเนื้อหา (แบบตามล าดับอักษรของเรื่อง หรือ แบบหัวข้อวิชา)- เครื่องมือช่วยค้นเนื้อหาภายใน (Volume Guide Guide Word Index)
* ฐานข้อมูล
- วิธีสืบค้น 1. Search
2. Browse 2.1 Index (ชื่อเรื่องบทความ ค าส าคัญจากเนื้อหาบทความ)2.2 ตามล าดับอักษรของชื่อเรื่องบทความ2.3 Subject (หัวข้อเรื่อง)
- เทคนิคการค้นคืน
browse
search
http://www.encyclopedia.com/
search
browse
การประเมินค่า : (ต่อ)
4. รูปแบบ (Format)* Reference Books = ภาพประกอบ (ชัดเจน เหมาะสม ตรงเรื่อง)
การวางหน้ากระดาษ (เป็นคอลัมน)์ตัวพิมพ์ (หลายขนาด คมชัด)
เย็บเล่มทนทาน
* Databases = เป็น Multimedia น่าสนใจ หน้าจออ่านง่าย เป็น Hypertext เสียงชัดเจน ดูข้อมูลแบบทั้งหมด/ บางส่วนได้
Print/ Save/Mail ได้
5. ลักษณะพิเศษ ห้องสมุดยังไม่มีชื่อเรื่องนั้น มีส่วนพิเศษที่ไม่มีในสารานุกรมชื่ออื่น
การประเมินค่า : (ต่อ)
6. นโยบายการปรับปรุงเนื้อหาให้ทันสมัย* มี / ไม่มี ถ้ามี --> ปรับปรุงเพิ่มเติม 5-10 % ต่อปี, ทุกเดือน…, ลักษณะใด
* รักษามาตรฐานเดิม (การจัดเรียงเนื้อหา แบบแผนการน าเสนอ)* Reference Books = หนังสือรายปีของสารานุกรม * Databases = บ่อยครั้งมากกว่า Reference Books
7. เปรียบเทียบกับชุดที่มีเนื้อหาคล้ายกัน
ดู ---> เนื้อหา ส านักพิมพ์ ราคา สถิติข้อมลูใหม่ๆ ฯลฯ
สารานุกรมที่ควรรู้จัก:
ประเด็นที่ต้องรู ้
1) สารานุกรมชื่อเรื่องนั้นเป็นสารานุกรมประเภทใด
2) สารานุกรมชื่อเรื่องนั้น มีขอบเขตเนื้อหาอะไร
การใช้สารานุกรมในการตอบค าถาม:
1. ดูค าถามว่าควรใชส้ารานุกรมประเภทใด -----> ชื่อเรื่องใด ตอบ* ถ้าเป็นค าถามทั่วไป + ต้องการข้อมูลพอสังเขป เช่น
กีฬาฟุตบอล ก าเนิดพระเยซู ------> ใช้ ? ตอบ * ถ้าเป็น เรื่องเฉพาะสาขา + ต้องการ ข้อมูลละเอียดลึกซึ้ง
DNA กฎหมายระบบโทรคมนาคม ------> ใช้ ? ตอบ
2. ก าหนดหัวเรื่อง หรือ ค าส าคัญ (Keyword) เพื่อการค้นหาตัวเล่ม, ตัววัสดุ/ สื่อ, URL
3. ค้นหาเรื่องที่ต้องการ * Reference Books ใช้ Index, เปิดดูเรื่อง
* Databases ใส่ค าค้น ค้นตามหมวดหมู่ ค้นจากคลังค า
4. ถ้าค้นหาประวัติบุคคล * ชาวไทย (ชื่อ และนามสกุล)
* ชาวต่างประเทศ (นามสกุล และชื่อต้น)
ประเด็นค าถาม
จากค าถามต่อไปนี้ จงอธิบายขั้นตอนการค้นหาสารสนเทศจากสารานุกรม
1. ต้องการแผนที่การเดินทางของคริสโตเฟอร์ โคลัมบัส (ผู้ค้นพบทวีปอเมริกา)
2. ต้องการเรื่อง “บ้องไฟ”
3. ต้องการระบบการศึกษาของประเทศอังกฤษ
สรุปขั้นตอนการค้นหาสารสนเทศจากสารานุกรม1. พิจารณาจากค าถามว่าผู้ใช้ต้องการแผนที่การเดินทางของคริสโตเฟอร์
โคลัมบัส (ผู้ค้นพบทวีปอเมริกา) ต้องใช้ Encyclopedia Americana ช่วยในการตอบเพราะเป็นประวัติศาสตร์ของประเทศอเมริกา
2. ก าหนดหัวเรื่องเพื่อค้นหา Encyclopedia Americana
เนื่องจากเป็นสารานุกรมทั่วไป จึงก าหนดหัวเรื่องเป็นEncyclopedias and dictionaries
3. เมื่อพบ Encyclopedia Americana ใหจ้ดเลขเรียกหนังสือไปหาหนังสือที่ห้องอ้างอิง
4. ค้นหาเรื่องที่ต้องการโดยเปิดดูที่เรื่องคริสโตเฟอร์ โคลัมบัส ที่ตัวอักษร C หรือใช้ Index เล่มที่ 30 ช่วยค้น.
ค าถามที่ 2 ต้องการเรื่อง “บ้องไฟ” ใช้หัวเรื่องสารานุกรมและพจนานุกรมไทย
ค าถามที่ 3 ต้องการระบบการศึกษาของประเทศอังกฤษ ใช้หัวเรื่องEncyclopedias and dictionaries
ถ้าเป็นสารานุกรมไทยส าหรับเยาวชนโดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ใช้หัวเรื่อง
สารานุกรมและพจนานุกรมไทยส าหรับเด็ก