© eserin her türlü basım hakkı doç. dr. ali file© eserin her türlü basım hakkı doç. dr....

© Eserin her türlü basım hakkı Doç. Dr. Ali İLSEVEN’e aittir.

ISBN: 978-605-66809-1-5

Kitabın Adı

Zaman ve Stres Yönetimi

Yazarı Doç. Dr. Ali İLSEVEN

Yayın Yönetmeni

Vefa YAVUZ

Editör Özgül GÜLMEZ

Baskı-Cilt

Karemat Matbaacılık Gümüşpala Mah. Şükrübey Cad.

No:18/3 Avcılar / İstanbul Sertifika No: 29722

1. Basım

Ağustos 2016

İletişim Sultantepe Mah. Cumhuriyet Cad. No:39 Üsküdar / İstanbul

Tel: 0216 606 36 36 - 850 302 90 90 www.aliilseven.com.tr

ZAMAN ve STRES YÖNETİMİ

Doç. Dr. Ali İLSEVEN Ceyda ÇAKIR

İstanbul 2016

Doç. Dr. Ali İLSEVEN

1975 Almanya Doğumlu Doç. Dr. Ali İLSEVEN

Ailesi Aslen Kafkasya Göçmeni olan Mevlevi kökenli bir aileden gelmektedir. Rusya Devlet Üniversitesinde Organik Kimya üzerine Doçentlik Görevinden 2013 yılında ayrılıp Türkiye de Sivil Toplum Kuruluşlarına Eğitimler vermektedir. Yan dal olarak Seçtiği psikoloji üzerine de Doktora yapan İLSEVEN, Tasavvuf ile ilgili eğitimlerine çocukluğunda Mevlevi Üstatlarından Dedesi Ümmethan Efendi vasıtası ile başlamış olup üniversite öğrencilik yıllarında Moskova başta olmak üzere orta Asya kültürleri ve Şaman enerjileri üzerine uluslararası araştırmalarda bulunup bu araştırmaları ile ilgili dünyanın birçok ülkesinde alternatif tıp konferanslarında şeref konuğu olarak konferanslar vermiştir.

1995 yılında başladığı NLP, Quantum Felsefesi, EFT, Hipnoz Teknikleri, Yaşam koçluğu ile ilgili Eğitimlerini de Amerika, Rusya ve Türkiye de Almış Olup Alanında En üst Master Seviyesine ulaşmıştır. Bu Güne Kadar Yurt dışında Bilimsel ve Kişisel gelişim alanında 53 Kitabı yayınlanmış olup 9 tanesi Türkiye de yayınlanmıştır.

Türkiye başta olmak üzere; Almanya, Rusya, Amerika, Hollanda, Belçika, Norveç, İsveç, Azerbaycan, Kırgızistan, Türkmenistan, Avusturalya olmak üzere 28 Ülkede Çeşitli Eğitim ve konferanslar düzenlemiştir. Almanya Freud Üniversitesi rektörü olan İLSEVEN, toplum yararına birçok projeyi hayat geçirmiş ve hali hazırda Eğitim Konfederasyonu başkanlığı, birçok ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarında yönetim kurulu üyeliği görevlerini yürütmektedir.


1

Zaman, biz insanoğlunun ürettiği bir kavram. Geçmiş, gelecek veya şuan aslında yok. Bunu biz yaratıyoruz bunu biz zihnimizde varmış gibi yapıyoruz. Ortak saat dilimleri belirliyor buna göre hareket ediyoruz. Konuşurken bile dilin bir zamanı olmak zorunda. Çünkü bir şeyin olma vaktini belirlemeye ihtiyacımız var. Yoksa nasıl yaşayabilir, herhangi bir şeyi nasıl organize edebiliriz? Yapamayız. Öyleyse zaman, hayatımızın mutlaka bir parçası olarak kalacak. Peki, bu soyut olguyu verimli kullanabiliyor muyuz? Bir haftada 168 saat var. Bu saatleri ihtiyaçlarımızı her yönüyle karşılayacak şekilde ayarlayabiliyor muyuz? Sorunun cevabı birçok kişi için kocaman bir HAYIR!

Zaman yönetimi insan var olduğu günden bugüne varlığını zihinlerde korudu. İsmi başka başkaydı fakat hiç günümüzdeki kadar detaylandırılmamıştı. Yaşam yönetimi, kariyer planlama, hedef belirleme vb. kavramlar hayatımıza girdikçe zamana olan bakış açımızda değişti. Zaman yönetiminin önemini anlamaya başladık. Eğer hayatımızda değişiklik yapacaksak, bunu yapmak için zaman ayırmak zorundayız. Bu değişiklikler konusunda ciddiysek, kendimizi zamanı netleştirmeye uğraşırken bulacağız. Öyleyse zamanı nasıl netleştirebiliriz? Öncelikle zamanın önemini anlamak gerekiyor.

Bankada bir hesap sahibi olduğunu düşün, hesabına her sabah 86.400 dolar para yatırılıyor, fakat bu paranın hepsini akşama kadar harcamak zorundasın, ertesi güne transfer edilemez. Paranı kullansan da kullanmasan da hesap her akşam sıfırlanıyor. Ne yaparsın? Tabii ki hepsini harcamaya çalışırsın; Hepimiz, Zaman adlı bu bankanın müşterileriyiz;

Her sabah 86.400 saniyeye sahip oluyoruz; yarına transfer edilemez, Her sabah hesabımız dolar, her akşam boşalır. Geri dönüş yok, saniyelerini şu anı yaşayarak harca, en iyisi bunlarla yatırım yap.

Mutluluk, sağlık ve başarı için. Zaman kaçıyor. Her gün için en iyisini yap.

Zamanın Değeri

Bir senenin değerini anlamak için sınıfta kalmış bir öğrenciye sor.

Bir ayın değerini anlamak için, 8 aylık bir bebek doğuran anneye sor.


2

Bir haftanın değerini anlamak için, haftalık dergi çıkaran bir çilekeşe,

Bir saatin değerini anlamak için, kavuşmayı bekleyen sevgililere sor.

Bir dakikanın değerini anlamak için, trenin kaçıran yolcuya sor.

Bir saniyenin değerini anlamak için, bir kazayı önleyemeyen sürücüye sor.

Bir saniyenin yüzde birinin değerini anlamak için olimpiyatlarda gümüş madalya kazanan koşucuya sor.

Her anını değerlendir, her dakikanı çok özel biriyle paylaş. Zamanına ortak edebileceğin kadar özel biriyle.

Unutma! Zaman hiç kimse için durmaz. Geçmiş zaman tarihtir. Gelecek zaman sırlar, meçhullerle dolu.

Sadece şu an sana verilen gerçek bir armağandır.

Bu hafta dostluk haftası olsun. Arkadaşlar bulunmaz mücevherlerdir. Bizi üzerler, cesaretlendirirler ve zaman zaman avuturlar. Kalplerini bize açarlar. Arkadaşlarına, onları sevdiğini göster.

Arkadaşlık mesajını herkese gönder, cevap alırsan bütün hayatın için bir dostun bulunduğunu anlarsın.

Onlara ne kadar çok ihtiyacın olduğunu ve senin için ne kadar önemli olduklarını dikkatle denersen görürsün....

Zaman ne kadar önemli? Fiyatı var mı?

Vakit nakittir atasözüne göre bakıldığında, zaman parayla eşitmiş gibi görünüyor olsa da aslında değildir. Zaman göreceli bir kavramdır. Herkese göre değiştiği gibi bir yere ve duruma göre de değişebilir. Zaman biriktirilemez ancak tasarruf edilebilir bir kavramdır. Zamanın önemi konusunda araştırma yaparken karşılaştığım bir yazıyı sizlere aktarmak istiyorum:

Bir yılın değerini; final sınavını geçememiş bir öğrenciye sor.

Bir ayın değerini; erken doğum yapmış bir anneye sor.


3

Bir haftanın değerini; haftalık bir gazetenin editörüne sor.

Bir saatin değerini; buluşmak için bekleyen âşıklara sor.

Bir dakikanın değerini; treni, otobüsü ya da uçağı kaçıran birine sor.

Bir saniyenin değerini; bir kazadan sağ çıkan birine sor.

İnternette arattığınızda hayatları 1 saniye içerisinde kurtulan insanların görüntülerine ulaşabilirsiniz. 1 saniye bile bu kadar değerliyken zamanın fiyatı olabilir mi sorusunu düşünmek gerekiyor.

Ortalama bir kişinin zamanı nasıl geçiyor?

Bir haftanın 168 saat olduğunu belirtmiştik. Bir günümüz ise 24 saat. Ortalama bir kişi bu 24 saati nasıl geçiriyor inceleyelim:

Uyumak için günde ortalama 8 saat harcıyoruz,

Makyaj, tıraş, temizlik, vb. işler için yaklaşık 1 saat harcıyoruz,

Kahvaltı, öğle yemeği, akşam yemeği, ufak atıştırmalıklar derken bir günde 3 saat harcıyoruz,

Özellikle mega kentlerde seyahat için günde yaklaşık 2 saat harcıyoruz,

Türkiye’de sabah 9 akşam 18 çalışma sistemi yaygın. Buda günde 9 saat harcatıyor,

Toplamda bir günlük rutin aktiviteler 23 saatimizi alıyor. Geriye kendimize ayırabileceğimiz 1 saatimiz kalıyor. Fakat faturaların ödenmesi, banka kuyrukları, hastane, hava şartları, kaçırılan ulaşım araçları, zamansız çıkan işler, gereksiz yapılan telefon görüşmeleri vb. zaman giderleri de araya girince eldeki 1 saatlik vakitte çar çul oluveriyor. Durum böyleyken zaman yönetmek için nasıl bir yol izleyebiliriz sorusu akılları kurcalıyor.

Sabah 1 saat erken kalkmak, gece 1 saat geç yatmak, ufak atıştırmalıklar alıp yolda yemek biraz vakit kazandırıyor gibi görünse de bunlar yaşam kalitesini düşüren faktörler.

Zaman yönetimi


4

Zaman yönetimi; amaçlarımızı, sorumluluklarımızı, zevklerimizi ve sosyal yaşamımızın içerdiği bütün etkinliklerimizi bir arada yürütebilecek bir biçimde planlanması anlamına gelmektedir.

Zamanı Yönetmek İçin;

v Hedefleri belirleyip, öncelikle dirin.

v Zamanınızı planlayın.

v Aşırı bilgi yüklenmenin önüne geçin.

v Zaman kaybettiren işleri yok edin.

v Başkalarının yapabileceği işleri onlara devredin.

v Boş vericiliğin üstesinden gelin.

v Mesleki hedefleri belirleyin

v Belirlenen hedefleri öncelikle dirin

v Öncelikleri listeleyin

v Hedefleri gözden geçirin ve revize edin

v Hedef listenizi birkaç gün önceden kontrol edin

Hatırlamak için not almayı ihmal etmeyin


5

• Zaman yönetimi önceliklerini bilmektir. (Alan Lackin)

• Zaman yönetimi öz-yönetimdir. (Charles Hobbes)

• Zaman yönetimi zamandan çok yönetimle ilgilidir; bireyin kendisini yönlendirerek olayları yönetmesidir. (Robert Dorney)

• “Önemli işler, asla önemsiz işlerin insafına terk edilmemelidir.” (Goethe)

Zaman; Yerine konması, geri döndürülmesi, yenilenmesi, depolanması, satın alınması mümkün olmayan bir kaynaktır. Yapılacak her iş için bir zaman gereklidir ve Zaman pahalıdır. Zaman yönetimini başaramamanın olumsuz sonuçlarından biride planlamada ortaya çıkmaktadır.

Planlama yapılmadığı takdirde, işler zamanında bitmemekte ve bunun sonucunda işleri planlamaya da zaman kalmamaktadır.

İyi yönetilemeyen, verimsiz ve boşa geçirilen zamanların sonucunda mutsuz çalışanlar ve yöneticilerin bulunduğu kurumların oluşması kaçınılmazdır.

Zaman yönetimi; zamanı, mümkün olduğunca etkin ve etkili bir biçimde kullanma ve denetleme sistemidir.


6

TREN TARİFESİ

Hoca çok disiplinli biriydi. Bilhassa zaman açısından hiç müsamahası yoktu. Bir hafta boyunca, kimin ne kadar dakika geç geldiğini tespit ediyor ve onları geç kaldıkları süre kadar sınıfta tutuyordu. Tabii, bu durum zaten kursa zor zaman ayırmış iş sahiplerinin hiçte hoşuna gitmiyordu. Bir gün haftalık cezası 18 dakika tutan bir arkadaş kızarak şöyle dedi:

- Nerdeyse saniyeleri de hesap edeceksiniz. Neyse hatırınız için bir başka zaman on dakika sınıfta kalayım. Şimdi çok acil bir işim var…

Yaşlı Alman gözlerini kırpıştırarak bir süre arkadaşı süzdü ve şöyle konuştu:

-Olmaz. Çünkü siz acil işlerinize bu kadar önem vermiş olsaydınız, şimdi benden 18 dakikalık bu cezayı almazdınız. Zira ders de sizin için günlük, saatli bir işti. Bu bakımdan şimdi kalacaksınız ve 18 dakikalık bir ders vereceğim size. Belli ki, hoca da kızmıştı. Ben de merak ederek kaldım sınıfta.

Şöyle devan etti:

- Arkadaşlar zamanı iyi kullanmıyorsunuz. Bir broşür göstererek şuna bakınız. Lütfen, dedi. Bu bir tren tarifesiydi. Arkadaş göz ucuyla bakıp iade edecekti ki, “hayır daha iyi incelemenizi istiyorum” dedi. Trenlerin kalkış ve varış saatleri değişik ve karmaşıktı. Mesela kalkış 18:18 idi, 21:35’ti. Varışlar da hep öyleydi. 12:46 ve 09:27 idi.

Cezalı arkadaş şöyle dedi:

-Bakınız, işte burada Avrupalı kafanın mantıksızlığı açıkça görünüyor. Ne demek yani 18 geçeler,38 geçeler… Şuna üç buçuk, dört buçuk deseniz olmaz mı?

Hiç olmazsa çeyrek deseniz de, hem de akılda kalacak bir sayı ve saat olsa…

Yaşlı alman belli belirsiz bir tebessümle şöyle dedi: -Kendinize hakaret etmeyin. Çünkü bu tarifenin böyle düzenlenmiş olması “Avrupalı kafa”nın mantıksızlığı değil “Müslüman kafa”nın


7

tutarlılığıdır. Çünkü biz zamanı kullanmayı Müslümanlardan öğrenmişizdir. İşte bu tren tarifesi de aynı anlayışın bir örneğidir.

-Siz Müslümanların ibadetlerinde yer önemli değildir. Dünyanın her yerinde ibadet edilebilir; ama zaman çok önemlidir. Çünkü her ibadetin kendine ait bir vakti vardır. Hatta bu vakit, ibadetin şartıdır. İbadetlerin vakti de bizim tren tarifesi gibi hep böyle 18,17,13 geçelerdir. Üstelik bu vakitler de sürekli değişirler. Böylece de Müslümanlar her gün değişmekte olan zamana karşı uyanık durmakta, zamanın kıymetini anlamakta ve onu iyi değerlendirmek üzere hazırlanmaktadır. Bizim zamana bakışımızın ilham kaynağı Müslümanlardır.

Yaşlı Alman Hoca “çıkabilirsiniz” dediği zaman hepimiz tarifi imkânsız mahcubiyet içindeydik.

COVEY ‘İN ZAMAN YÖNETİMİ YAKLAŞIMI

Covey, zaman yönetimine ilişkin görüşlerini sunmaya şu soru ile başlar.

“Daha Sıkı, daha hızlı ve daha çok çalışmak da sorunu çözmüyorsa, ne çözebilir)’’

Bu sorunun cevabını verirken, yeni bir soru soruyor

“Kaç kişi ölüm döşeğinde yatarken, işyerinde daha fazla zaman geçirmeyi isterdi?’’

Bu sorunun cevabı, zaman yönetimine ilişkin yeni oldukça farklı bir anlayış getirmiştir.

Covey’in Zaman Yönetimi;

Şimdi birkaç saniyenizi ayırarak, yaşamınızda en çok değer verdiğiniz 3 veya 4 şeyin ne olduğunu düşünüz. Sorunun cevabını verdikten sonra, bir de sizin için gerçekten önemli gördüğünüz bu şeylere istediğiniz kadar özen gösterip göstermediğinizi, önem verip vermediğinizi ve zaman ayırıp ayırmadığınızı düşününüz.

Burada zaman yönetimi kavramının ne olduğunu anlatan iki şeye dikkat çekilmiştir.


8

Öncelikli olana önem verme; Bu beklentileri ifade eder ve insanın önceliklerin peşinden koşmaya doğru yöneltir.

Önemli olana öncelik verme; Bu ise amaçları ifade eder ve yaşamı amaçlar doğrultusunda sürdürmeyi sağlar. Şu halde yaşadığımız hayat, bizi bazı tercihler yapmaya zorlamaktadır.

Yaşantımızı bu yaptığımız tercihlere göre sürdürmemiz gerekmektedir. Yukarıda iki durum arasında tercih, yaşamın önüne yatan temel sorundur. Bu sorunun cevabı, Covey tarafından saat ve pusula karşıtlığı ile açıklanmıştır. Saat randevuları, programları, etkinleri vb. temsil eder. Pusula ise, vizyonumuzu, misyonumuzu, değerlerimizi, ilkelerimizi, vicdanımızı, yönümüzü temsil eder. Yani, önemli olduğunu hissettiklerimizi, yaşamımıza nasıl yön verdiğimizi simgeler.

Zaman Yönetimi ile ilgili temel sorun, saat pusula arasında bir boşluk oluştuğunu hissetmekle başlar. Daha açık bir ifade ile yaptıklarımız, yaşamımızdaki en önemli şeylere katkıda bulunmadığında, zaman ve zaman yönetiminin ne olduğu daha iyi anlaşılır. Bu boşluğu hissettiğimizde eyvah deriz. İnsan hayatında ey vahlar ve keşkeler ne kadar çok ise zaman da o kadar kötü kullanılmış ve yönetilmiştir.

Bu acıyı Covey şöyle açıklamıştır. Hayatta başarı merdivenlerini tek tek çıkarız. Ancak en üst basamağa çıktığımızda aniden merdivenin yanlış duvara dayalı olduğunu görürseniz ne hissedersiniz?

Covey, temel insan ihtiyaçlarını fiziksel ihtiyaçlar, toplumsal ihtiyaçlar, ruhsal ihtiyaçlar, zihinsel ihtiyaçlar olarak sıralamaktadır.

Bu temel ihtiyaçların karşılanması, içimizdeki ateşi alevlendirir. Böylece, insan temel ihtiyaçların karşılanması için yaşamaya çalışan varlık olmaktan kurtulup, içindeki alevi, özü ortaya çıkaracak işlere yönelir ve bu öze yakışan amaçlara ulaşabilmek için temel ihtiyaçlarını karşılamayan varlıklar olarak zamanı yönetir

Zaman yönetimini bu şekilde algılanması, insanın içindeki ateşi alevlendirir ve alevlenen bu ateş ona sinerji sağlar. Sinerji, bir gücü oluşturan güçler toplamından çok daha fazla güçlü elde etmek


9

olarak tanımlanır. Zamanı Yönetmek, yaşam kalitesini artırmak demektir.

Yaşam Kalitesini Artıran Dört Temel Yeti (Gizilgüç) vardır.

Öz-Bilinç; Kendinize dışardan bakarak düşünce tavrımızı, hareket nedenlerimizi geçmişimizi, alışkanlıklarımızı, eğilimlerimizi inceleme yetisidir. Bir başka deyişle öz-bilinç, aynaya bakabilmek ve kendini burada tanıyabilmektir.

Vicdan; İç yönlendirme sistemimiz olarak bilinir. İlkelere aykırı hareket edip etmediğimizi, etmeyi düşünüp düşünmediğimizi anlamamıza yardım eder. Vicdan, sosyal yaşamda ahlaki değerlerin doğru-yanlış sorgularıyla ilgilenir.

Özgür İrade;

Harekete geçme yetimizdir. Akıntıya karşı yüzme, senaryolarımızı yeniden yazma, duygu ve koşullarına göre değil ilkelerine göre davranma gücü veren yeti olarak tanımlanır. Yaratıcı Hayal Gücü; Gelecekteki bir durumu gözümüzde canlandırma, zihnimizde şekillendirme ve çözebilme yetisidir.

İki arkadaş yola çıkarlar. Gidecekleri yere varırlar. Vardıkları yer göz alıcı bir güzellikte görünür onlara. Her tarafta insanlar alışveriş yapmakta, güzel ve çeşitli yiyecekler, kıyafetler satılmakta; insanların kimi neşe içinde kimi de mutsuz; ama alabildiğine canlı bir yaşam sürmektedirler.

Askerlerden biri, kralın izin verdiği ölçüde bu güzelliklerden yararlanır, eğlenir, bu arada da kralın söylediklerini de hiç unutmaz. Onun istediklerini almak için 24 altının bir kısmını harcar, bir kısmını da yol parası için ayırır. Diğer asker ise gördüklerinden başı döner, kralın söylediklerini unutan bu asker eğlenceden başını alamaz, gününü gün eder, hatırına da kralı hiç getirmez. Nasıl olsa param çok, kaleden de uzaktayım deyip etrafında gördüğü güzelliklerden ölçüsüzce yararlanmak için altınlarının çok önemli bir kısmını harcar. Diğer asker parasını, ölçüsüzce harcayanı uyarır : ” Kralımız bizi buraya bu işler için değil alışveriş için gönderdi, eğlenmeye


10

harcayacağımız zamanı ve parayı da söyledi, yapmamız gerekenleri bir bir anlattı, verdiği paranın hesabını soracağını söyledi hatırlasana… Bak paran çok az kalmış, bari onu harcama da yol parası olarak kullan.” der; ama dinletemez. Adam beş parasız kalır. Kaleye dönme zamanı da gelir çatar. Parasını kralın dediği gibi harcayan asker, rahat ve huzurlu bir şekilde kaleye varır ve kral tarafından ödüllendirilir. Diğeri ise yolda bin bir türlü eziyet çeker. Aç, susuz bir şekilde çölleri dağları ve denizleri aşar. Saraya perişan bir şekilde, dilenci kılığında gelir. Altınların hesabını veremediğinden kral tarafından cezalandırılır.”

YENİ BİR SAYFA AÇMAK

Kişinin hayatını 24 saatlik günlük süreçte daha dolu ve rahat yaşaması için gerekli olan düzenlemenin en önemli ilk çıkış noktası, bu görevin aşırı zor olduğunu ve gerektirdiği sonsuz gayret ve fedakârlıkları sakin bir şekilde fark edip kabullenmektir. Bunun hakkında daha fazla ısrar edemem.

İdealinize elinize kalem ve kâğıt alıp zekice planlar yaparak ulaşacağınızı sanıyorsanız bu işi hemen bırakın. Moralinizi bozacak şeylere ve hayal kırıklıklarına hazır değilseniz ve büyük güç sarf etme karşılığında çok küçük bir sonuçla tatmin olmayacaksanız hiç başlamayın daha iyi. Uykunuza dönüp varlık diye adlandırdığımız o rahatsız edici şekerlemeye devam edin. Çok üzücü, iç karartıcı ve kasvetli değil mi? Yapmaya değecek bir şeye başlamadan önceki bu cesaret ilanı ve hazırlık safhası çok eğlenceli bence. Şahsen çok seviyorum. Beni şöminenin başındaki kediden ayıran en başlıca şeyin bu olduğuna inanıyorum.

‘’Savaşa hazır olduğunu var sayalım. Düşünce dolu cümlelerinizi okuyup kavradığımı ve yapmam gerekeni ölçüp biçtiğimi de kabul edelim. Peki, nasıl başlayacağım?’’ Sayın beyefendi, sadece başlayın. Her hangi bir yüzme havuzunun başında duran veya dalmaya hazırlanan bir kişi size, ‘’Nasıl dalayım?’’ siye sorarsa ona, ‘’Sadece dal, nefesini tut dal’’ derseniz.

“Daha önce de dediğim gibi, bize devamlı verilen zaman stokunun en büyük güzelliği, önceden harcayamayacak oluşumuzdur.


11

Gelecek sene, yarın, bir saat sonrası; hepsi de bütün kariyerlerimiz boyunca hiç hata yapılmamışçasına el değmemiş ve mükemmel şekilde bizi bekliyor. Çok moral verici ve mutlu edici bir gerçek. İsterseniz her saat başı yeni bir sayfa açabilirsiniz. Bu yüzden hiçbir amaç gelecek haftanızı bile çalamaz. Suyun haftaya daha ılık olacağını hayal edebilirsiniz. Hayır, daha soğuk olacak.” Arnold Bennett

Zamanı verimli kullanmak

Zaman planlaması kişiye göre değişmekle beraber kesinlikle yazarak yapılması gerekmekte. Kaleme dökülen planlar araştırmalara göre hem motive edici olmakta, hem de hatırlamak adına daha kalıcı bir çözüm olmakta. Zaman yönetimi yapılırken belli başlı hususlara dikkat etmek gerekiyor.

v Zaman yönetilemez, daha iyi kullanılabilir

v Zaman harcanabilir, çarçur edilebilir, ama biriktirilemez

v Zaman biriktirilemez, tasarruf edilebilir

v Zaman durdurulamaz, geriye alınıp başlatılamaz

v Zamanla yarışabilirsiniz, ama onun kadar hızlı koşamazsınız!

Amaçlar: Yapmak istenilen tam olarak ne? Günlük, haftalık, aylık ve yıllık dönemlerde amacımız nasıl şekilleniyor? Bu nedenle amaçları önceden netleştirmek gerekiyor.

Yıllık planlar: Günleri haftalar, haftaları aylar, ayları ise yıllar kovaladığı için bir yıl içerisinde yapılacak önemli olan şeyleri belirlemek gerekiyor.

Haftalık ve günlük planlar: Haftalık olarak bir program hazırlanması, günleri daha net ayarlamamıza yardımcı oluyor. Günlük planlar ise saatleri verimli kullanmayı sağlıyor. Tüm planlar yazarak yapıldığı için unutulması riski ortadan kalkıyor. Buda aslında daha sonrası için biriken işlerin önümüze serilmesini engellemiş oluyor.

Öncelikler: Saatlik, günlük, haftalık, aylık yada yıllık olmak üzere eğer bir plan/program yapıyorsak bunun içerisindeki öncelikleri


12

mutlaka belirlemek gerekiyor. Arabayı temizlemek mi önce geliyor yoksa tamire götürmek mi önce geliyor? Temizlik yapmak mı önce geliyor yoksa TV izlemek mi? Toplantı mı? Yazışmalar mı? Vb.

Zaman vampirleri: Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri bu. Zira hem motivasyonu etkilemekte hem de elde avuçta kalan sınırlı vakti adeta bir vampir gibi sömürmekte. Bu konuyu detaylı olarak ele almak gerekiyor. Harcanan saatler zaman

ŞAHSİ BİR ZAMAN ANLAYIŞI

Bilmenin bundan daha çok istediğim bir şey yok: Zamanın çok az insan tarafından bilinen kıymeti en gerçekten nasıl kullanılması gerektiği, herkesin ağzında sakız olsa da çok az insanın hayatında fiiliyata döktürülmüş durumunda. Nasıl oluyorsa zamanını bir hiç uğruna harcayan aptallar, (onlardan milyonlarca var), zamanın ne kadar değerli olduğu ve ne kadar çabuk geçtiğini basmakalıp cümlelerle ifade ediyorlar. Bütün Avrupa’daki güneş saatlerinin üzerlerinde bu tür yazıları vardır. Böylece kimse saatlere bakmadan zamanını önemini ve kaybedildiği takdirde geri gelmeyeceği gerçeğini bilir.

Lord Chesterfield (Oğluna Mektuplar)

Zaman tüketen vampirler nelerdir?

Her ne kadar bir programa bağlı kalıyor ol sakta bunu engelleyen bir takım faktörler ortaya çıkabiliyor.

Telefon görüşmeleri: Gün içerisinde gerek işimiz gerek özel konularımız gereği telefon görüşmeleri yapmak zorundayız. Fakat gereken dışında sadece dedikodu yapmak adına, boş boş gevezelik yapmak adına yapılan telefon görüşmeleri hem zamana hem bütçeye zarar vermekte. Öte yandan artık neredeyse herkeste akıllı telefon mevcut. Hal böyle olunca sosyal medya ve internet bizlere cep telefonumuz kadar yakın. Gün içerisinde Facebook, Twitter, Youtube, Instagram vb. mecralarda harcadığınız zaman ne kadar? Kendinize ayırdığınız 10 dakikalık molalarda ilk işiniz cep telefonunuza sarılmak mı oluyor? Sosyal olmak adına harcadığımız bu zamanda bir


13

arkadaşımız ile çay içip sosyal olmak mı daha avantajlı yüzlerce takipçimize yazı yazıp beğeni alarak sosyalleşmek mi daha avantajlı? Bu kısım bana göre doğal olmayan suni yollarla edinilen ve ismi “Sosyal” olarak koyulmuş olan kavram karmaşasından ibaret. Elbet aylık gelirinizi belirleyen, reklamlarınıza platform oluşturan ve bunun için zaman ayırmanız gereken teknolojik ortamlar olacaktır. Bunlar zaman tüketen vampirlerden sayılmıyor.

Beklenmeyen misafirler: Siz ev işleriyle meşgulken biri kapıyı çaldı, canı sıkılan komşunuz sohbete gelmiş. İş yerinizde yoğunluğun en tavanda olduğu bir saatte bir arkadaşınız “geçerken uğradım” diyerek size kendini zorla buyur ettirdi. Gel buradan yak! Bu tip durumlara karşı genellikle hazırlıklı olamıyoruz. Kırmamak için çoğu zaman kendi zamanımızdan harcayarak beklenmedik misafirlerimizle vakit geçirebiliyoruz. Bunun önüne geçebilecek bir kaç faktör elbette bulunmakta. Kapıyı açmamak, sekretere yok dedirtmek, toplantıyı bahane etmek, randevu sistemi ile çalışmak, en önemlisi “hayır” demeyi bilmek. Kimseyi üzmemek adına bu kelimeyi kullanmaktan genellikle kaçınmaktayız. Bir öğrenci ertesi günün sınavına hazırlanırken, bir arkadaşının ufak bir ricasını kıramayabiliyor. En ufak bir kopukluk ise motivasyonu kaybettirdiği gibi önemli bir görevi de kaybetmenize neden olabiliyor. Bu nedenle karşı tarafa durumu anlayacağı şekilde izah ederek “hayır” demeyi başarmak gerekiyor.

Toplantılar ve Yazışmalar: Özellikle medya sektöründe çalıştığım için şuana kadar onlarca toplantıya katıldım. Gerek radyolarda gerek ise televizyon kanallarında sık sık toplantılar yapılmakta. Bu toplantılar inanın o kadar saçma, sıkıcı ve zaman kaybı ki anlatamam. Haber merkezlerinde genellikle günün gidişatını ele alan toplantılar yapılıyor. Gündemi belirlemek adına mantıklı gibi görünse de gündem Türkiye’de 5 dakika içerisinde değişiyor. Sabah yapılan gündem toplantısı öğlen olmadan anlamını kaybediyor. Bir toplantıya başlamak için gecikenleri beklemek gerekiyor. Herkesin güne dair toplantı başında ortaya attığı trafik, yağmur, otoparkta yer bulamaması gibi laf salataları ise zamanı iyice çarçur ediyor. Eğer önceden belirlenmediyse toplantılar genellikle zaman kaybından ibaret oluyor.

Yazışmalar özellikle iş hayatında çok önemli bir yer tutuyor. Kurumsal e-postalar, evraklar, sözleşmeler, özlük dosyaları, faturalar


14

vb. Bunları düzenlemek, gruplara ayırmak gerekiyor. E-posta yöneticisi içinde aynı şey geçerli. Her şeyin gelen kutunuzda olması sağlıklı değil. Bunları yapılan işler, devam eden işler, 2014 işleri, 2013 işleri, A kişisinin B kişisinin dosyaları vb. ayırarak gruplandırmak size büyük ölçüde zaman kazandıracaktır. E-posta sağlayıcınızı otomatik cevap vermek için programlayabilirsiniz. Sizin yerinize belli başlı e-postalara otomatik olarak cevap vererek size zaman kazandırmasını sağlayabilirsiniz.

Dağınıklık – Düzensizlik: Görsel düzen zihinsel düzeni sağlar. Zihinsel sakinlik ise motivasyonu artırır. Dağınık bir çalışma ofisi/masası sizin iş yapmanızı engelleyecektir. Gözleriniz ve kafanız yorulacak, objeler çeşitli çağrışımlara sebep olarak aklınızı dağıtacaktır. Bilgisayarınızın düzensizliği ve dosyaların karmaşıklığı da benzeri bir duruma neden olacaktır. Bunun için çekmecelerinizi, dolaplarınızı, bilgisayarınızı mutlaka düzenleyin. Aynı zamanda gereksiz titizlikte zaman kaybettiren faktörlerdendir. Örneğin günde 5 kere çalışma masanızı silmeniz gereksizdir.

Kararsızlık ve Erteleme: Zamanı en çok emen vampirlerden olan bu ikili, zaman yönetimi dışında bir konu olarak incelemeye değer. Kararsızlık, hedef belirlememekten ve kısa vadeli planlar yapmamaktan kaynaklanıyor. Boş bir gününüzde “bugün ne yapsam / yapsak?” sorusu kararsızlık ve plansızlıktan kaynaklanmaktadır. Sırf bu nedenle o gün gidilebilecek bir fuar, seminer, tiyatro vb. için önceden ayarlanmadığından katılım hakkınız kalmayabilir. Önem sırası belirlemediğiniz için hangi işi önce yapacağınıza karar veremiyor olabilirsiniz ve bu süreçte her ikisini birden yapmaktan vazgeçebilirsiniz. Tüm bunların size dönüşü olumlu ya da olumsuz illaki olacaktır. Erteleme ise kararsızlığa bağlı olarak ve aynı zamanda ayrı olarak karşımıza çıkmakta. Karar verememek çoğu zaman bir durumu başka bir güne saate atmaya sebep olabiliyor. Öte yandan erteleme kavramı kendi içinde birçok sebep barındırıyor.

v Başaramama, yapamama, bitirememe, yetiştirememe kaygısı,

v Organize olamama, yapılacak olan işi sıkıcı bulma,


15

v Mükemmeliyetçilik. Çok şaşırtıcı bir madde gibi durduğunu biliyorum. Bazı insanlar her şeyi kusursuz istemekteler. Bunu yapmak ise gerçekten zor.

v Zaten bunu yapamayacaklarını bildikleri için veya üzerinde çok uğraşacaklarını bildikleri için erteliyorlar. Oysa mükemmeliyetçiliği birçok iş gerektirmiyor. Sadece yapılmış olması yeterli olabiliyor.

ZAMANI İYİ DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ!

Zamanı değerlendirmek deriz hep bunun için biraz caba göstermeliyiz.

Sadece biz değil etrafımızdakilere zamanın öneminin farkına varmalarını sağlamalıyız.

İslam’ın prensiplerini hayata hâkim kılan Müslüman, zamanı algılama ve onu kullanma konusunda ne Doğulu ne de Batılıdır.

Cahil bir insan, günlük boş yere harcanan saatlerden sadece bir tanesinden faydalanmasını bilse, on yıldan az bir zaman zarfında pek çok şey bilen bir insan haline gelebilir.

Zamanın yanlış ve verimsiz kullanılmasından ortaya çıkan hastalıklar bedeni hastalıklardan daha tehlikelidir. İnsanın hem dünya hem ahiret hayatını sıkıntıya sokacak dert ve hastalıklara yol açar.

*Zamanlı hareket etmeyi bilmenin ve bunu uygulayabilmenin önemli bir yolu eski alışkanlıklarımızı unutmak; bunun için de eski alışkanlıklarımızın tam zıtlarını hayatımızda uygulamaktır.

*Bir işte başarılı olmanın üç basamağı:

1-Motivasyon,

2-İrade gücü,

3-Belirlenen faaliyetlerin gerektirdiği özelliklerin bütününe sahip olacak egemenliğin kazanılması

*Zaman ustası, kendisine, çalışma hayatına, evine, kültüre ve biyolojik ihtiyaçlarının teminine ayırdığı zaman birimleri arasında dengeyi kurabilen ve hepsini yapabilen kişidir.


16

*Hedeflerimizi başkaları değil, kendimiz belirlemeliyiz.

*İnsanın, önce davranış ve alışkanlıklarını değiştirebileceğine inanması gerekir.

*Zamana hâkim olabilmek için önce, insanın kendi düşüncelerine ve iradesine hâkim olması ve kendi kendini yönetebilmesi lazımdır.

*‘Ne düşündüğünü söylersen sana kim olduğunu söyleyebilirim’. Zira insan ne düşünürse, sonunda o olur. Çünkü her şey düşüncede, hayallerde ve rüyalarda başlar sonra gerçek olur.

*İnsan, verdiği ölçüde, hayattan geri alır. Siz zamanınızı verimli kullanma konusunda ona zaman ayırdığınız ölçüde onun meyvesini toplarsınız.

*İnsan, hayatının her anından hesap vereceğini unutmamalıdır.

*Alelade bir insan zamanını nasıl sarf edeceğini düşünür, akıllı insan nasıl tasarruf edeceğini...

*Vakit kılıçtır. Sen onu kesmezsen o seni keser.

*Kaybedilen bir saniyeyi dünyanın bütün hazineleri bile geri getiremez.

*Benim görevim zamanı, onun görevi beni öldürmektir. İki katil birbirinden çok hoşlanır.

*Zaman, ondan faydalanılabilecek kadar uzundur. Yeter ki bunun ölçüsünü bulalım ve çalışalım.

*İslam dünyasında yetişmiş birçok âlimin zaman konusundaki sözleri,

*Akıllı ve tedbirli kimseler, yarına ulaşamayacağı düşüncesiyle, içinde bulundukları anı en iyi değerlendiren, bu yolda gayret saferdenlerdir.

Yetki ve Görevleri Devretmeme: Bir fabrikanın bütün işlerini bir kişi yapabilir mi? Eğer teknolojiden faydalanmıyorsa yapamaz. Her şey otomatik ise yönetim panelinden bir kişinin bütün fabrikayı


17

idare edebilmesi mümkündür bu ayrı bir durum. Her insanın belli bir kapasitesi vardır. Aynı anda bir kaç yerde olmak bir kaç iş yapmak mümkün olmamaktadır. Bu durumda yapılabilecek bazı işleri başkalarına devretmek veya teknolojiden yardım almak zaman kazandırıcı olacaktır. Diğer yandan bir işi hızlı halledebilmek adına işi yanlış kişilere vermek aksine daha çok vakit kaybına yol açacak hatta krizlere kaoslara sebebiyet verecektir. İşi bilen profesyoneller ile çalışmak doğru tercih olacaktır.

İletişim Sorunu: Askeriyede emrin tekrarlanması gibi bir durum vardır. Komutan bir emir verir, asker verilen emri tekrarlar. Bu askerin konuyu doğru anladığının veya komutanın doğru anlatıp anlatmadığının teyidi niteliğindedir. İnsanlar arasında iletişimsizlik zaman kaybına sebep olan faktörlerden biridir. Yanlış anlaşılma veya yanlış gelen bir bilgi, tüm işleri aksatabildiği gibi hem maddi hem zaman yönünden kayıplara yol açabilmektedir. Bu nedenle etkili iletişim yollarının tercih edilmesi ve belirlenmesi gerekmektedir. Sürekli hattan düşen bir santral sistemi ile çalışmaktansa e-posta ile veya whatsapp ile çalışmak daha verimli olabilir. Bu kişilere, firmalara, gruplara göre şekillenecek bir maddedir.

Sağlık ve stres: Aniden bir hastalık geçirebilirsiniz. Grip gibi salgınlara denk gelip hasta olmuş olabilirsiniz. Öte yandan yoğun iş koşturmacası içerisinde stres altına kalıyor olabilirsiniz. Aşırı sigara, alkol, yorgunluk vb. sebeplerden bedeninizi yıpratıyor olabilirsiniz. Tüm bunlar bir gün kayışın kopmasına ve sizin hastanelik olmanıza sebep olabilir. Bu nedenle elinizden geldiğince insani gereksinimlerinize ve sağlığınıza önem verin. Gribal enfeksiyon geçiren bir hastanın bulunduğu ortamda kalmamaya özen göstermek sizin 1 hafta aksıra öksüre yatakta yatmanızı engelleyebilir. İş ve zaman kaybının önüne geçebilir.

Acelecilik: Çalışma ortamlarında oradan oraya koşturan, hep bir acele içerisinde olan kişiler vardır. İşleri bir türlü bitmez. Hep onlar yoğundur. Bütün işler sanki onlara devredilmiştir. Hem yakınırlar hem de çabalarlar. Çoğu zaman ne yaptıkları iş sonuçlanır ne de kendilerine ayıracak vakitleri kalır.


18

Beklemek: Hepimiz mutlaka bir yerlerde bekleyerek zaman kaybediyoruz. Özellikle mega kentlerde trafikte, metrobüs sırasında, banka sırasında, resmi yerlerde, yemek sırasında, asansör sırasında, tuvalet sırasında vb. Bu tip bekleme durumlarında size verimli olacak ekstra bir şeyler varsa yapmaya çalışın. Telefonunuzdan e-postalarınıza bakmak gibi. Öte yandan bir görüşme için birisini bekliyorsanız dakikalarınızı hatta saatlerinizi harcamayın. Kendisi ile iletişim kurun veya sekreterine bilgi vererek size müsait bir zamanlarında dönüş yapmalarını belirtin.

Unutkanlık: Hepimizin başına gelebiliyor. Eğer sağlıkla ilgili bir durumdan ötürü unutkanlık yaşıyorsak tıbbi müdahale almalıyız. Dikkat eksikliği, yoğunluk vb. nedenlerden dolayı bir unutkanlık yaşıyorsak o zaman not alma konusunda kendimizi geliştirmeliyiz. Cep telefonlarında kullanılan basit not alma uygulamaları hayatı oldukça kolaylaştırmakta. Alarm kurmak, sabah kalkış saatlerini telefona haftalık olarak kaydetmek vb. yöntemler de unutkanlığı ortadan kaldırabilmektedir.

Alışkanlık; Alışkanlıklar binlerce işi ve rutini beyinlerimize aşırı bir yüklenme olmadan yerine getirmemizi sağlar. Alışkanlık hakkında akla gelen tek soru şudur: İyi alışkanlıklar oluşturmak istiyor muyum, yoksa kötü alışkanlıklar oluşturmakla mı yetiniyorum? Herkese göre alışkanlık kavramı farklılık gösterir.

ALIŞKANLIK

v Ben senin hep yanındayım.

v Ben senin en büyük yardımcın ya da en ağır yükünüm.

v Ben tümüyle senin emrindeyim.

v Yaptığın işlerin yarısını bana devredebilirsin,

v Ve ben onları çabucak ve doğru yapabilirim.

v Beni yönetmek kolaydır, yeter ki bana ödün verme.

v Bana bir şeyin nasıl yapılmasını istediğini tam olarak göster.

v Birkaç dersten sonra onu otomatik olarak yaparım.


19

v Ben bütün büyük adamların,

v Ve hatta bütün başarısızlıkların hizmetkârıyım.

v Yüceleri ben yücelttim.

v Başarısızları ben başarısız yaptım.

v Makine değilim, ama bir makine şaşmazlığıyla,

v Artı, bir insan zekâsıyla çalışırım.

v Beni ister kazanç, ister mahvolma yolunda kullanabilirsin;

v Hangisi olduğu benim için fark etmez.

v Al beni, eğit beni, bana ödün verme,

v Ve dünyayı ayaklarının altına sereyim.

v Bana yumuşak davran, seni mahvedeyim.

v Ben kim miyim?

Bir İşi....

v “Söylemek başka, duymak başka!

v Duymak başka, anlamak başka!

v Anlamak başka, kabullenmek başka!

v Kabullenmek başka, yapmak başka!

v Bir kere yapmak başka, sürekli yapmak başka!

Tilo Pfeifer

KAYTARICI

Robert Deal potansiyel olarak özellikle çalışanlarıyla olan ilişkileri bakımından birçok açıdan iyi bir müdürdü. Fakat çalışanların onun “kaytarma’’ huyunu deli edici buluyorlardı.

En ufak konularda bile kararı hep yarına bırakırdı ve yarın da gelmek bilmezdi. Sahip olduğu iki yardımcı bazen ofisinden çıkarken,


20

‘’Elde edebildiğimiz tüm bilgileri verdik, artık karar zamanı. Fakat kabak yine bizim başımıza patlayacak!’’ diye şikayet ediyorlardı. Muallakta kalması durumu değildi aslında bu; işleri devamlı erteleme hastalığına yeni duçar olmuştu. Bu huyu özelliklede hoş olmayan meselelerde kendini gösteriyordu. Ofisteki standartlar giderek düşüyor ve çalışanlar ile ilgili çok büyük bir problemin çözülmesi gerekiyordu. Her ile ilgili çok büyük bir problemin çözülmesi gerekiyordu. Raporlar, mektuplar ve acil istekler masasında bir yığın oluşturulmuştu. Nihayet kaytarma huyu sonunu hazırladı. Kendisine yakın bir zamanda olacak acil bir toplantıyı haber vermek için gönderilen bir mektubu her zamanki gibi okumadı ve kendi ipini çekti. Yeni genel müdür de o kovdu.

Kaytarma, işleri yapmaktan çok onlar hakkında konuşmayı seven insanların kötü bir huyudur.

Kaytarmak, ihmal etmek nedir? Daha çok bilgi mevcut olana kadar kararın geciktirilmesiyle arasındaki fark nedir?

En iyi şu şekilde tarif edilebilir: Hemen yapılması gereken bir işin bilerek, alışkanlık olarak ve suçlamayı hak edecek şekilde tehir edilmesidir.

Zaman yönetiminde püf noktalar:

• İşleri küçük bölümlere ayırın.

• Ertelemeyin şimdi yapın.

• Kendinize veya yönettiğiniz gruplara işlerin bitmesi halinde küçük ödüller koyun.

• En verimli çalıştığınız saatleri belirleyin.

• Yapılacak işlerinizi öncelikli, acil, önemsiz, gereksiz şeklinde işaretleyin.

Bu konuda şu maddeleri kullanabilirsiniz.

1. Acil Olmayan ve Önemsiz İşler

2. Acil ama Önemsiz İşler


21

3. Acil Olmayan ama Önemli İşler

4. Acil ve Önemli İşler

Başladığınız işi bir kerede tamamlayın uzatmalara oynamayın.

Her 1 saate 10 dk. mola verin.

Zor işleri önce yapın kolay ve sevdiğiniz işleri sona saklayın.

Hızlı okuma tekniklerini öğrenin.

Teknolojiyi etkin kullanmayı öğrenin.

Yaptığınız planlara sadık kalın ve tek bir takvim kullanın.

Benzer işleri bir arada halletmeye özen gösterin. Faturalar, bankalar, postane, kargo işleri vb.

Olağan bir gününüzü harcadığınız zaman giderlerine göre rapor edin. İş görüşmeleri 2 saat sürdü vb.

Algı tipinizi belirleyin. İnsanlar görsel, işitsel ve kinestetik olarak üç tipte algılarlar. İnternette bulabileceğiniz basit testler ile kendinizi sınayıp öğrenme hızınızı artırabilirsiniz.

Aynı anda birden fazla iş yapabilirsiniz. İşe veya okula giderken kitap okuyabilir, telefonunuzdan film/dizi izleyebilir, müzik dinleyebilir, önceden kaydedilmiş eğitim seslerini veya videolarını çalışabilirsiniz.

Önemli görüşmelerinizi sabah erken saatlerde yapın. Zira akşama doğru yapacağınız bir görüşmeyi düşünmek sizi endişelendirebilir, motivasyonunuzu ve performansınızı düşürüp zaman kaybetmenize yol açabilir.

Geçmişi unutun. Eskiden yapılanlar artık geçti gitti. Şimdiki zamana ve geleceğe odaklı hareket edin.

Yapacağınız her iş için bir başlangıç birde bitiş zamanı belirleyin. Bu sürece uyum göstermeye gayret edin.

Sık sık not alın. Ajandanıza veya not defterinize alacağınız notlar, fikirler, planlar zihninizi temiz tutar. Daha az şey düşünüp daha çok verimli olmanızı sağlar.


22

Planlamada zaman kaybetmeyin hızlıca yapıp derhal harekete geçin. Çünkü plan yaparken bahane üretmeniz olası bir durum. Benim plana ihtiyacım yok, plan yapmayı bilmiyorum, plansız daha iyi hallederim, plan yapmaya vaktim yok vb.

MİMAR SİNAN

Mimar Sinan 81 camii, 51 mescit, 55 medrese, 26 darül-kurra, 17 türbe, 17 imarethane, 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 375 eser yapmıştır. Ayrıca, Edirne ilindeki Selimiye Camisi Dünya Kültür Mirası listesindedir. 1588 yılında 99 yaşında vefat eden Koca Sinan, sizce bu kadar işi nasıl yapmıştır?

İlk önce yapacağı işi zamanında bitireceğine kendine söz vermek ve inanmak gerekmektedir.

“...Hayat hedefleriniz nelerdir? Eğer gerçekten zamanınızı ve kaderinizi kontrol etmek istiyorsanız, önce inanca ihtiyacınız olacaktır...”

BUDA GEÇER

Dervişin biri, uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra bir köye ulaşır. Karşısına çıkanlara, kendisine yardım edecek, yemek ve yatak verecek biri olup olmadığını sorar.

Köylüler, kendilerinin de fakir olduklarını, evlerinin küçük olduğunu söyler ve Şakir diye birinin çiftliğini tarif edip oraya gitmesini salık verirler. Derviş yola koyulur, birkaç köylüye daha rastlar. Onların anlattıklarından, Şakir’in bölgenin en zengin kişilerinden birisi olduğunu anlar. Bölgedeki ikinci zengin ise Haddad adında bir başka çiftlik sahibidir. Derviş, Şakir’in çiftliğine varır. Çok iyi karşılanır, iyi misafir edilir, yer içer, dinlenir. Şakir de, ailesi de hem misafirperver hem de gönlü geniş insanlardır… Yola koyulma zamanı gelip Derviş, Şakir’e teşekkür ederken, Böyle zengin olduğun için hep şükret der. Şakir ise şöyle cevap verir: Hiçbir şey olduğu gibi kalmaz. Bazen görünen, gerçeğin kendisi değildir. Bu da geçer…


23

Derviş, Şakir’in çiftliğinden ayrıldıktan sonra bu söz üzerine uzun uzun düşünür. Birkaç yıl sonra, Derviş’in yolu yine aynı bölgeye düşer. Şakir’i hatırlar, bir uğramaya karar verir. Yolda rastladığı köylülerle sohbet ederken Şakir’den söz eder. Haa o Şakir mi? der köylüler, O iyice fakirledi, şimdi Haddad’ın yanında çalışıyor. Derviş hemen Haddad’ın çiftliğine gider, Şakir’i bulur. Eski dostu yaşlanmıştır, üzerinde eski püskü giysiler vardır. Üç yıl önceki bir sel felâketinde bütün sığırları telef olmuş, evi yıkılmıştır. Toprakları da işlenemez hale geldiği için tek çare olarak, selden hiç zarar görmemiş ve biraz daha zenginleşmiş olan Haddad’ın yanında çalışmak kalmıştır. Şakir ve ailesi üç yıldır Haddad’ın hizmetkârıdır. Şakir, bu kez Derviş son derece mütevazı olan evinde misafir eder. Kıt kanaat yemeğini onunla paylaşır… Derviş, vedalaşırken Şakir’e olup bitenlerden ötürü ne kadar üzgün olduğunu söyler ve Şakir’den şu cevabı alır: Üzülme… Unutma, bu da geçer…

Derviş gezmeye devam eder ve yedi yıl sonra yolu yine o bölgeye düşer. Şaşkınlık içinde olan biteni öğrenir. Haddad birkaç yıl önce ölmüş, ailesi olmadığı için de bütün varını yoğunu en sadık hizmetkârı ve eski dostu Şakir’e bırakmıştır. Şakir, Haddad’ın konağında oturmaktadır, kocaman arazileri ve binlerce sığırı ile yine yörenin en zengin insanıdır. Derviş eski dostunu iyi gördüğü için ne kadar sevindiğini söyler ve yine aynı cevabı alır: Bu da geçer…

Bir zaman sonra Derviş yine Şakir’i arar. Ona bir tepeyi işaret ederler. Tepede Şakir’in mezarı vardır ve taşında şu yazılıdır: “Bu da geçer” Derviş, “Ölümün nesi geçecek? “diye düşünür ve gider. Ertesi yıl Şakir’in mezarını ziyaret etmek için geri döner; ama ortada ne tepe vardır ne de mezar. Büyük bir sel gelmiş, tepeyi önüne katmış, Şakir’den geriye bir iz dahi kalmamıştır…

O aralar ülkenin sultanı Mahmut, kendisi için çok değişik bir yüzük yapılmasını ister. Öyle bir yüzük ki, mutsuz olduğunda umudunu tazelesin, mutlu olduğunda ise kendisini mutluluğun tembelliğine kaptırmaması gerektiğini hatırlatsın… Hiç kimse sultanı tatmin edecek böyle bir yüzüğü yapamaz. Sultanın adamları da bilge Derviş’i bulup yardım isterler. Derviş, sultanın kuyumcusuna hitaben bir mektup yazıp verir. Kısa bir süre sonra yüzük sultana sunulur. Sultan önce bir şey anlamaz; çünkü son derece sade bir yüzüktür bu. Sonra üzerindeki yazıya gözü takılır, biraz düşünür ve yüzüne büyük bir mutluluk ışığı yayılır: “BU DA GEÇER YA HU” yazmaktadır.


24

VERİMLİ ÇALIŞMA

İstemek”, başlamak için gereklidir

Ama bitirmek için “başlamak” gereklidir.

Zaman, herkese “eşit” dağıtılmış “kıt” bir kaynaktır.

1 yıl herkes için 365 gündür.

1 gün herkes için 24 saattir.

1 saat herkes için 60 dakikadır.

1 dakika herkes için 60 saniyedir.

Dolayısıyla, herkes zamanın değerini bilmekle yükümlüdür.

GÜNLÜK HARİKA

Düşünürler uzayı izah edebilseler de, zamanı henüz açıklayamadılar. Zaman her şeyin açıklanamaz hammaddesidir. Onunla her şey mümkündür; onsuz hiçbir şey mümkün değildir. Tabiri caizse zaman stoku gerçekten de bir olağan üstünlüktür. Bir incelemeye kalkın, tamamen hayret vericidir. Sabah kalktınız, evet! İşte cüzdanınızda henüz el değmemiş ve tamamen kendi evrenize ait gıcır gıcır bir 24 saat! Tamamen sizin. Malların en kıymetlisi. Oldukça şahsi bir eşya ve eşsiz olduğu kadar tamamen size ait.

İdeal bir demokrasiden söz ediyoruz burada! Zaman krakığında servetin veya entelektüelliğin aristokrasisin geçmez. Zekâ asla günün sonunda bir saat ödül vermez size ve ceza yok. Tamamen bir sonsuzlukla size sunulan bu serveti dilediğiniz gibi harcayın, sizden asla alınamaz. Hiçbir gizli güç size: “ Bu adam bir dolandırıcı değilse de tam bir aptal. Zamanı hak etmiyor; şunun zamanını kısaltalım’’ diyemez. Hükümet bonolarından daha güvenli; Pazar günleri de ödeme alıyorsunuz. Üstelik geleceği de düşünmenize gerek yok. Borca girmek imkânsız! Sadece o an geçen dakikayı harcayabilirsiniz. Yarını harcayamazsınız; sizin için ayrıldı. Bir sonraki saati de harcayamazsınız, o da sizin.

Bunun bir olağan üstlük bir ihsan olduğunu söylemiştim, değil miymiş?


25

24 saatte yaşamanız gerek. Ondan sağlık, eğlence, para, tatmin, saygınlık çıkarıp ruhunuzu besleyebilirsiniz. Doğru ve en etkili bir şekilde kullanılması, yüksek dereceli aciliyet ve gerçekliğin büyük heyecanını taşıyor. Her şey buna bağlı. Arnold Bennett

‘’ Zaman büyük bir öğretmendir; ne yazık ki bütün öğrencilerini öldürür.’’ Curt Goetz

Zaman bir kere hakim oldunuz mu, insanların bir yıl içinde yapabileceklerini gözlerinde ne kadar büyüttüğünü, buna karşılık on yıl içinde yapabileceklerini nasıl da azımsadıklarını anlayacaksınız’’Anthony Robbins

HEDEFLER

Hedefler ise amaçlara erişmek için gerekli olan kısa dönemli aşama durumlarını oluşturur.. Ayrıca hedefler daha açık ve ölçülebilir özellik taşır. Amaçlar soyut olabilir fakat kesinlikle hedeflerin somut ve rakamsal olması gerekmektedir.

Hedefler kurumun uzun dönemdeki yönelimini ve başarmak istediklerini belirlemektedir. Kurumlar değerlerle anlayış ve kavrayışlarını, misyonu ile bağlılıklarını, hedeflerle bağlılığın yönünü


26

ortaya koymaktadır. Dolayısıyla hedefler misyon ve değerlerden doğmaktadır. Hedeflerin diğer bir özelliği de strateji ve yaklaşımlara dönüşebilecek niteliğe sahip olmasıdır.

Bu kapsamda hedefler, vizyonun hayata geçirilmesi için, değerler ve misyonda ifadesini bulan arzuyu, bugünkü strateji ve yaklaşımlarla ilişkilendirmektedir.

Hedefler çalışanlara ve diğer paydaşlara değişimi yakalatmalı, basit, etkili, kapsamlı, net ve çok yönlü olmalı, çalışanları bir konuya yoğunlaştırmalıdır. Bu anlamda hedefler, kurumun değerlerine ve misyonuna odaklaşmalı, sabit niceliksel amaç içermemeli, vizyonun daha açık ifadesini oluşturmalıdır.

Hedeflerin gerçekleştirilmesi tarafların sahiplenme ve bağlılığına bağlıdır. Bağlılığın garantisi katılım olduğundan, hedef belirleme sorumluluğu öncelikle liderlik grubuyla paylaşılmalı, sonra diğer çalışanlar ve paydaşlarla birlikte tartışılmalıdır.

Hedefler, “şirket neyi başarmaya kararlıdır?” sorusunu cevaplar ve uzun dönemde şirketin yönünü tayin eder. Hedefler misyon ve değerlerden doğmalı ve bunlar üzerinde gelişmelidir. Drucker, bir şirketin amacının ve misyonunun hedeflere dönüştürülmesi gerektiğini ifade etmektedir. Aksi takdirde, bunlar hiçbir zaman ulaşılamayacak iyi düşünceler olarak kalacaktır. Drucker hedefler konusunda şunları söylemektedir:

İş kolu ne ise ondan türetilmelidir.

Soyutlamalar değildirler.

Özgür hedeflere ve özgür belirlemelere dönüştürülebilir nitelikte olmalıdırlar.

Kaynakların ve çabaların mümkün bir derişimin yakalamalıdırlar.

Tek yerine, çok yönlü olmalıdırlar. Bir işi yönetmek, çeşitli ihtiyaçları ve hedefleri belirlemektir.

Şirketin ayakta durmasının bağlı olduğu tüm alanlarda bunlara ihtiyaç vardır.

Hedeflerin Önceliği: Hedeflerin önceliği, hala üzerinde durulması gereken bir konudur. Liderler hedefleri için bir öncelik


27

sistemi ortaya koymazlarsa, yönetimlerindeki çalışanlar bunu yapmayacaktır. Hedeflerin daima öncelik sırasına konması gerekmez. Bazı şirketler hedeflerinin önem bakımından eşit veya dengelenmiş olduğunu söyleyebilirler. Ancak hedefler, çeşitli birleşenlere sunulduklarında etkili bir mantığın kurulabilmesine olanak tanıyacak biçimde sıralanmalıdırlar. İnsanlar o sayede hedefleri anlayabilir ve kendi aralarındaki ilişkilerine bağlı kalabilirler.

Hedef ya da amaç belirlerken uyulması gereken beş kıstas;

1. Hedef Belirlenmiş olmak Hedefinizin mümkün olan en açık ve keskin şekilde belirlenmiş olması gereklidir.

İş hayatınızdaki hedefler arasında örneğin;

=>satışları yüzde 10 artırmak,

=>kârı yüzde 20 büyütmek, giderleri yüzde 30 azaltmak sayılabilir.

Bütün bunlar iyi tarif edilmiş hedeflerdir, bu tarife dayanarak bir eylem planı hazırlanabilir ve hedefe varmak için ne gibi adımlar atılması gerektiği belirlenebilir.

2. Ölçülebilir olmak;

=>Hedef ve amaçlarınızı belirledikten sonra yapılacak şey hedefinizi ya da amacınızı nasıl ölçeceğinizi kararlaştırmaktır.

=>Eğer ölçülmesi zor olanı hedeflemişseniz, ona ulaşmanızda aynı ölçüde güç olacaktır.

3 . Yapılabilir olmak;

=>Gerekli kaynaklara sahip olmadığınız sürece, hedefinizin gerçekleştirilebilir bir hedef olduğunu söylemek imkânsızdır.

=>Hedefinizin yerini bir yenisi almıştır: gerekli kaynakların bulunması.


28

=>Aynı kıstas, işyerinizde de uygulanmaktadır. Başka ürünlere yönelmek istiyorsanız, bunu gerçekleştirebilecek kaynaklara sahip misiniz?

4 Gerçekçi olmak;

=>Belirleyeceğiniz hedeflerin gerçekçi olması şarttır. Öte yandan, kolayca gerçekleştirebilir amaçlar motivasyon sağlamadığından, seçeceğiniz amacın sizi bir ölçüde zorlaması uygun olacaktır.

5 Zaman içinde sınırlanmış olmak;

=>Hedefleriniz de zaman kısıtlaması koymakla, faaliyete geçmek konusunda kendi kendinizi zorlamış olursunuz.

=>Zaman kısıtlamalarını yerine getireceğiniz diğer görevlere göre belirlemeli ve esnek davranmaya özen göstermelisiniz.

=> Şartlar o kadar çabuk değişmektedir ki, bazen yeni bir hedefin daha önce gerçekleşmesi gerekebilir ve yaptığınız programı değiştirmek zorunda kalabilirsiniz.

Amaç ve Hedefleri değerlendirmenin bir başka yolu daha vardır.

Bu yönteme göre amaçlar:

v NE

v NEDEN

v NASIL olarak üçe ayrılır.


29

İKİ DEV MARKA

İki Kardeşin Anlaşamamasından Doğan İki Dev Marka: Adidas ve Puma'nın

Bütün kardeşler kavga eder ve küser fakat hiçbir kardeşin kavgası “Adi ve Rudi Dassler” kardeşlerinki kadar kitleleri sürüklememiştir.

İkinci dünya savaşının hemen öncesindeki yıllarda Almanya’nın Herzogenaurach şehrinde adolf dassler ve rudolf dassler adında iki kardeş yaşamaktaydı. Bu kardeşler ayakkabı yapıp satmak için kendilerine bir atölye açmışlardı ve ismini de gebrüder dassler ohg koymuşlardı. Bu firma genelde atletiz imcilere hitap eden modeller yapıyor ve yaptığı ayakkabılar da oldukça kaliteli oluyordu.

İlk başlarda annelerinin çamaşırhanesinde elektrik olmadığı için, bisikletten elde ettikleri enerjiyle, deri parçaları keserek ve kesilen derileri de ayakkabı yaparak değerlendiren dassler kardeşlerden adi, ayakkabıları tasarlayıp üretirken; daha dışa dönük bir karaktere sahip olan rudi ise satışını gerçekleştirmeydi.

İkili en sonunda büyük bir atak yaptı ve amerikalı atlet jesse owens ile 1936 yılında yapılacak olan berlin olimpiyatlarında kendi ayakkabılarını giymesi için anlaştı. Düzenlenen olimpiyatlarda ABD’li jesse owens, gösterdiği muhteşem performans ile adi ve


30

rudi’nin ayakkabılarını giyerken toplam 4 altın madalya kazandı ve bunun sonucunda ikilli büyük üne kavuşmuş oldu.

Fakat bu durum, iki kardeş arasındaki gerilimi ve kıskançlığı daha da arttırmaktaydı. İşin ilginç tarafı ise adi ve rudi’nin anlaşamaması, bu ikilinin eşlerine de yansımıştı ve aynı şekilde eşleri de birbirleri ile geçinememeye başlamıştı. O yıllarda adolf Hitler’ine yükselişi ile birlikte, iki kardeş nazi partisine katılmış ve hatta adi, wehrmacht * için savaş botu üretimine katkıda bulunmuştu.

İkili arasında gerilim tırmanırken olayların koptuğu an ise: müttefikler ikinci dünya savaşı sırasında herzogenaurach’ı bombalarken; adi, eşi ile birlikte olaylardan kaçmak için sığınağa geldiğinde, oraya daha önceden gelen rudi ve karısının yanında, müttefikleri kast ederek: “kahrolasılar, yine geldiler” demesi ve rudi’nin ise bu sözün kendisine söylenildiğini sanmasıdır.

İki kardeş arasındaki kavga o kadar ilerlemişti ki; savaştan sonra Amerikalıların yayınladığı bir istihbarat raporunda, Amerikalılar tarafından yakalanan rudi’nin, kardeşi adi tarafından ihbar edildiği yazmaktaydı.

Takvimler 1948 yılını gösterdiğinde, bu uyumsuz ikili yollarını sonsuza kadar ayırdı ve aurach nehrinin iki yakasında kendi fabrikalarını kurdu.

Adi dassler, kendi isminin kelimelerini taşıyan Adidas firmasını, abisi rudi dassler ise puma firmasını kurmuştu. Bu fabrikalar, herzogenaurach şehri ’de savaş sonrası şehrin kalkınmasına çok yardımcı oluyordu ama bir yandan da bu iki kardeşin kavgası, kasaba halkına kadar sıçramıştı ve kasabayı adidas’cılar ve puma’cılar olarak ikiye ayırmıştı.

Zamanla bu ayrım o kadar büyümüştü ki: Adidas çalışanlarının Adidas giyen çocukları, puma çalışanlarının puma giyen çocuklarıyla oynamamaya, yetişkinler birbirini görünce selam vermemeye başlamıştı. Hatta Adidas’tan birinin Puma’dan biri ile evlenmesi bile yasaklanmıştı.

Bu durum yıllarca büyüyerek devam etti ve artık sadece Adidas çalışanları ve puma çalışanları ile sınırlı da değildi. Resmen tüm şehir birbirine hasım olmuştu ve herzogenaurach şehri, yöredeki


31

insanların, birisiyle konuşmadan önce ayakkabısının markasına bakmaya başlamasından dolayı, “eğik boyunların şehri” olarak anılmaya başlanmıştı.

Bu kavga böyle uzun yıllar devam ederken, rudi 1974 yılında, adi ise 1978 yılında öldü. Fakat inanılması güç olsa da; ikili öldükten sonra bile hasımlık devam ediyordu. Şirketler birbirini devamlı şikâyet ediyordu ve hatta bazı olaylara FIFA bile müdahil olmuştu. ta ki.. 21 eylül 2009 yılına kadar...

iki şirketin cio'ları 21 eylül dünya barış gününe iki şirketin çalışanlarının katılacağı bir dostluk maçı ayırmasına karar verdi ve yapılan maç ile birlikte 61 yıllık hasımlık da son bulmuş oldu.

PLAN NEDİR?

Plan, hedeflenen bir amaca ulaşılmasını sağlayacak diyagram veya adımlardan oluşan dokümandır. Neyi ne zaman niçin ve nasıl yapacağımızı bize gösteren bir taslaktır. İş yapılmadan önce hazırlanır. İşin üstesinden gelmek için gereklidir. Planlamanın amacı bir işin en düşük maliyetle, en etkili ve verimli bir şekilde yapılacağının önceden kestirilmesidir. Plan her zaman yazılı olmayabilir bazen düşüncelerle de plan yapılır. Başka bir tanıma göre plan; bazı amaçlara ulaşmak için gelecekte uygulanacak bir dizi kararları hazırlamayı içeren bir süreçtir. İşe ulaşmak için yapılacak bütün faaliyetleri kapsar. Eğitim planlaması: eğitimi öğrencilerin ve toplumun gereksinimlerini karşılamada ve amaçlarını gerçekleştirmede daha etkili ve verimli kılmak amacıyla rasyonel ve düzenli çözümleme tekniğinin eğitim sürecine uygulanmasıdır.

Plan Yapmanın Önemi

Plansız çalışmak kör döğüşüne benzer. Ya da Descartes’in deyimiyle plansız insan, ülke ülke dolaşıp altın arayan insana benzer. Yıllarca dolaşır da, altını nasıl, nerede bulacağını bilmediği için, amacına bir türlü ulaşamaz.

Eğer bir insan plansızsa, ona çok basit işler, çok zormuş gibi görünür. Belki de plan yapan bir kişiye bunlar çocuk oyuncağı gibi gelecektir. Henry fordun deyimiyle zor iş zamanında yapmamız


32

gerekip de yapmadığımız işlerin birikmesiyle oluşur. Yine plansızlık öğrencide çalışmaya başlayamama, çalışmadan erken bıkma, konsantre olamama gibi sorunlara neden olur.

Planlı yaşayan bir kişi, plan dâhilin de bazı şeyleri başardığında, kendine özgüven kazanır. Hayatındaki karışıklıkların önüne geçer ve daha az hata yapar.

PLANLAMA YAPILMASI

Planlama, belirlenen hedeflere ulaşmak için, yol haritasının belirlenmesidir. Gerekli araç ve yöntemlerin seçimidir. Bu seçimde var olan seçenekleri belirlemek ve en uygun olanına karar vermektir.

Planlar yapmak, odaklanmayı artırır;

Bazı uğraşlara biraz zaman yatırımı yaparak gerçekten günün geri kalan kısmında boş zaman yaratabilirsiniz.

( Gider azdır; günde yalnız on ile on beş dakika.)

Edwin Bliss, “Bir işi planlamaya ne kadar çok zaman ayırırsak, toplam olarak onu yapmaya o kadar az zaman gerekir,” diyor.

Etkin planlamanın belirli aşamaları; Gününüzün bir yerinde, nasıl olsa ziyan olacak bir on beş dakika vardır ve işte o süreyi plan yapmakta kullanabilirsiniz.

Ø Dikkatinizi toplayabileceğiniz bir yer bulun.

Ø Uzun süreli hedefleri gözden geçirin.

Ø İşlerinizin ve onları yapmanın gerektirdiği süre; günümüzün olanak tanıdığı kadar olsun.

=> Yaptığınız işler için kesin günlük hedefler saptayın.

=>Engelleri önceden düşünün.

=> İşlerinizi öncelik sırasına koyun.


33

Anlamlı bir öncelikli günlük işler listesi yapma sürecinde üç adım söz konusudur:

1.Adım: İvedi olmayanlar dahil olmak üzere, bugün yapmak istediğiniz her şeyin bir listesini çıkarın.

2.Adım: Listedeki her maddeye bir değer biçin. Buna ABCD değerlendirme sistemi denir.

A: Kesinlikle Yapılmalı

B: Yapılma

C: A ve B den sonra düşünülmesi gereken faaliyetlerdir.

D: Önemsiz İşler

3.Adım: Şimdi listeye son defa geri dönebilir ve A,B,C, Dişlerinizi öncelik sıralamasına koyabilirsiniz.

Hangi A işinin en önemli olduğuna karar verince ona A-1 dersiniz. Ondan sonraki en önemli A işi A-2 diye adlandırır ve böyle devam edersiniz. Aynı işlemi B ve C işlerinde de yapmalısınız.

ACİL İŞLER

v Hemen ilgilenilmesi gereken, şimdiyi ifade eden, bizi etki altına alan, genelde gözle görünen, üzerimizde baskı oluşturan, hemen harekete geçmeye zorlayan, çoğu kez başkaları için önemli olan şeylerden oluşur.

(Çalan telefon, çalan kapı zili vs.)

ÖNEMLİ İŞLER

Sonuçlarla ilgili olan, göreve, değerlere, öncelikle hedeflere katkıda bulunan, tepki gösterilen, iç disiplinle kendimiz için harekete geçmemizi gerektiren, zaman alan, sonuçları uzun vadeli olan ve gözle görülmeyen işlerdir. ( Plan yapmak, program hazırlamak gibi.)


34

İşlerimizin önem derecesini belirlemek için, kendimize uğraştığımız iş hakkında bazı sorular sorabiliriz:

v Eğer bu işle uğraşmaktan tümüyle vazgeçersem ne kaybederim?

v Bu iş, yerine daha önemli bir iş konulacak şekilde başka bir zamana ertelenebilir mi?

v Ben bu işe gerçekten önemli olduğu için mi, yoksa yalnızca zevk aldığım için mi konsantre olmuş durumdayım? Bu sorulara verilecek yanıtlar, bize, uğraşmakta olduğumuz işin ne kadar önemli olduğunu gösterebilecek ipuçları verecektir.

GÜNÜ PLANLAMAK

Her sabah o günkü işleriyle ilgili plan yapan ve o planı takip eden kişi, yanında kendisini en meşgul hayat labirentinden kurtaracak bir ip taşıyor gibidir. Düzenli bir şekilde ayarladığı zamanı, bütün meşguliyetini delip geçen bir ışık kümesi gibidir. Planın olmadığı ve zamanın kullanım tasarrufunun şansa teslim edildiği yerde, kaos kısa zamanda iktidar olur. Victor Hugo


35

Başını Kaşıyacak Vakti Olmayanların Zamanlarının Sadece %35’ini “Dolu” Olarak “Kullandıkları” Tespit Edilmiştir.

PARAŞÜTÜNÜZÜ KİM KATLIYOR

Carlos Plump Birleşik Devletler deniz kuvvetlerinde genç subaylara öğretmenlik yapıyordu. Vietnam’da jet pilotu olarak savaşmıştı. 76. uçuşu sırasında uçağı yerden havaya fırlatılan bir füzeyle vurulmuş, ancak son anda uçaktan atlamış, paraşütle yere inmişti. Ne var ki komünistlerin eline esir düşmüş, 6 yılını bir hapishanede geçirdikten sonra tekrar ülkesine dönmüştü. Şimdi genç öğrencileriyle bu paha biçilmez deneyimlerini paylaşıyordu.

Bir gün, bir lokantada eşiyle birlikte yemek yerken yakındaki masada bir adam kendisine yaklaştı ve ”Siz Yüzbaşı Plumpsınız değim mi?” dedi. Plump’ın cevap vermesine fırsat vermeden konuşmasını sürdürdü adam;

“Vietnamda Kitty Hawk savaş gemisinde savaş pilotuydunuz. Uçağınızı vurmuşlardı.”

Bütün bunları nereden biliyorsun diye sordu Plump şaşkınlıkla adam hemen cevap verdi;

Sizin paraşütünüzü katlamıştım. Bir taraftan eliyle ustaca katlama hareketleri yaparken “Umarım paraşütünüz hemen açılmıştır” dedi. Plump minnettarlıkla, “elbette” dedi, “katladığın paraşüt açılmasaydı, bugün burada olamazdım.” Adam tevazu ile Plump’ın elini sıkıp müsaade istedi ve yerine oturdu.


36

Plump o gece uyuyamadı. Hep adamı düşündü. Bir paraşütün katlanma biçimi bir pilotun ölüm kalım meselesi olacak kadar incelikli bir işti. Bir jet pilotu olarak bu detayı hiç düşünmemişti. Kim bilir Kitty Hawk’ta kaç kez yüz yüze gelmişlerdi de sıradan bir memur olarak görmüştü adamı. Sözüm ona, bir jet pilotunun yaptığı ile sıradan memurların yaptığı işler kıyaslanır şeyler değildi! Hep sıradan biri gibi görmüş olmalıydı adamı. Hayatında yeri olmayan önemsiz bir dekor gibi. Çok büyük bir ihtimalle ona bir “Merhaba” demeyi bile çok görmüştü.

Saatlerce onun yaptığı işi düşündü. Yüzlerce paraşütün iplerini birbirinden itina ile ayırışını, kumaşı inceden inceye katlamasını hayal etti. Elinin her hareketinde hiç tanımadığı birinin hayatını ellerinde tuttuğunu fark etti.

Ertesi gün dersine şu beklenmedik soruyla başladı Plump: “Paraşütünüzü kim katlıyor?” Bir süre susup cevap bekledi. Anlaşılan o ki, herkes kendi işine odaklanıyor, kendi işinin detaylarında kritik katkıları olan insanları hesaba katmıyordu.

Hepimizin hayatımızın her anında kullandığımız bir paraşüt vardır. Bizi hayatta tutan, öz güvenimizi sağlayan, ayaklarımızı yere sağlamca bastıran ya da havada asılı kalıp öteleri görmemizi sağlayan nice küçük fakat önemli detayın arkasında kimler var acaba.

Hayır, hayır; jet pilotu olmanız ya da savaşıyor olmanız gerekmiyor elbet bu soruya muhatap olmak için. Simdi sokakta huzurla yürürken biri basit bir soru sorulabilir size: “Pantolonunuzu kim ütülüyor?”

Plan Yapmak İstemeyen Kişilerin Beş Yaygın Bahanesi ;

1. Plan yapmaya vaktim yok

2. Neler yapmam gerektiğini zaten biliyorum. Neden plan yapmaya zaman harcayayım?

3. Plan yapmak bana yarar getirmiyor. Günüm çok fazla bölünüyor.

4. Uzun bir iş listem olduğunda kendimi kısıtlanmış hissediyorum.

5. Doğru dürüst plan yapmayı bilmiyorum...


37

İş ve Kişisel Zaman Planı

v İş, olağanüstü durumlar haricinde, mesai saatleri içerisinde tamamlanmalı.

v Kurum içi ekip çalışmalarına zaman ayırmalı

v Kişisel gelişim faaliyetlerine her gün en az 1 saat vakit ayrılmalı.

v Spor, bedeni bakım vb. etkinliklere günlük-haftalık bazda vakit ayrılmalı

v Eve, eşe ve çocuklara günlük – haftalık – aylık – yıllık bazda vakit ayrılmalı.

v Akraba ve dost ziyaretleri, dernek-vakıf faaliyetlerine haftalık – aylık – yıllık bazda vakit ayrılmalı

v Uyku: Her gün 5 – 6 saat vakit ayrılmalı.

v Eğlence: TV, sinema, müzik, tatil vb. etkinliklere günlük – haftalık – aylık – yıllık bazda vakit ayrılmalı.

Zaman yönetimi, planlama/karar verme, uygulama ve denetleme süreçlerinden oluşan daimi bir döngüdür

Çalışma Saatlerinde Sizi Meşgul Eden Tuzaklar

• Sistem sorunları; İletişim kurduğunuz telefon hatların sorun olması ve pc, fotokobi vb ofis araçların bakımlarının zamanında yapılmaması

• Halkın yaklaşım ve düşünceleri

• Önem, öncelik ve acili yet sorunları

• Erteleme alışkanlığı; Daha Sonra yaparım düşüncesi

• İşkolik olmak; gerektiğinden fazla verimsiz çalışan kişilerin sizi oyalaması

• Verilen görevi yerine getirmeyen stajer ve personellerin iş akış düzenini bozması


38

• Kırtasiyecilik; Evrakların çalışlar tarafından yanlış yerlere konulması ve size gerekli zaman yerinde bulamamanız araçlarını ofis araç ve gereçlerini düzensiz kulanımı, zarar vermeden kullanmanız

• Aşırı titizlik; Çalışma saatleri içerisinde zamansız temizlik

Her yerde olmaya çalışan, hiçbir yerde olamaz.

Dikkatini ve enerjisini birçok iş arasında dağıtan, başarısızlığın kapısını aralamış olur.

İş Yerinde Temel Yönetimler

• Düzen kurmak (görev tanımları, ilkeler-değerler, fiziksel-mekânsal düzenlemeler, teknik imkânlar, personel vb.)

• Sistem kurmak

• İş-yetki delegasyonu yapmak (yetkilendirmek, cesaretlendirmek)

• Hedefleri “ölçülebilir” koymak ve denetlemek

• Ertelemeyerek, ne yapılacağına karar vermek ve uygulamak

• Önemli işlere öncelik tanımak

• Teknolojik cihazlardan etkili bir şekilde yararlanmak

• Mükemmeliyetçilikten kaçınmak

• Acelecilikten kaçınmak

•

ÖNEMLİ İŞ-ACİL İŞ

• Önemli işler; “evliya” gibidir. Saygın, saygılı, sessiz ve sadedirler. Mütevazı olmayı ve arka planda kalmayı severler. Kendilerini fark ettirme gibi bir dertleri yoktur.

• Acil işler ise, “reklâm budalası” gibidir. Cazgır ve arsız. Kendini göstermeye ve ilgi odağı olmaya çalışırlar. Gerçekte önemsizdirler, ama etrafa saçmaya çalıştıkları ışığın, gözleri kamaştırmasından bu anlaşılmaz.


39

ÖNEM ve ACİLİYET

Önemli şeyler, asla önemsizlerin insafına bırakılmamalıdır

Goethe

Kariyer planlama nasıl yapılmalıdır?

İşinizde mutsuz musunuz? Şu an bulunduğunuz işte geleceğiniz olmadığını mı düşünüyorsunuz? İlk işiniz mi? Günümüzde hızla değişen iş koşullarına ve kurallarına ayak uydurmak mı istiyorsunuz?

Yapmanız gereken ilk şey, oturup geleceğiniz ile ilgili bir kariyer planı yapmaktır. Kariyer planı kariyerinizde ulaşmak istediğiniz hedefe ulaşmanızı kolaylaştıracak bir haritadır.


40

Kariyer planı iş hayatınız boyunca bir çok farklı aşamada faydalı olacaktır, örneğin iş yerinizde (bulunduğunuz departmanın kapanması, firmanızın satılması…vb.) ya da özel hayatınızda karşınıza çıkacak ani bir değişiklikte çok işinize yarayacaktır. Böylece ihtiyacınız olduğunda, fazla endişelenmeden hazırlamış olduğunuz plana ve stratejilerinize göz atabileceksiniz.

Kariyer planlamada dikkat etmeniz gereken ilk şey gerçekten ne yapmak istediğinize karar vermektir. Karar verdikten sonra yapmanız gereken işlemler sandığınızdan çok daha kolay olacaktır. Ne istediğinize karar vermenin yolu kendinizi tanımaktan geçer. Kim olduğunuzu, neleri yapmaktan zevk aldığınızı, bilgi ve becerilerinizi, başarılı olduğunuz alanları bilmelisiniz. Kendi kendinize yapacağınız değerlendirmelerin yanı sıra, çevrenizde size yakın olan insanlar da bu konuda size çok yardımcı olacaklardır.

Kariyer Planı nasıl yapılır?

Genel Bakış: İlk aşamada sizin için anlamlı olan bir süre içinde (6 ay, 3 yıl, 10 yıl) ulaşmak istediğiniz hedef ile ilgili kararlarınızı vermelisiniz. Nereye ve ne zaman ulaşmak istediğiniz konusunda kararlı olmalısınız. Her an planınızın önüne çıkacak engellerle karşılaşabilirsiniz. Bu çalıştığınız firmanın iflas etmesinden, eşinizin başka bir şehirde iş bulmasına kadar her şey olabilir. Bunlar için her zaman hazırlıklı olmalısınız. Her zaman yedekte bir B planı bulundurmakta fayda var.

Sektör Belirleme: Bir sonraki adım sektör belirlemek olmalıdır. Hangi sektörlerin ve firmaların geleceği olduğunu ve bunlardan hangilerinin size ihtiyacı olabileceğini tespit etmelisiniz. Tabi bunu yaparken niteliklerinizi, bilgi ve becerilerinizi göz önünde bulundurmanız, mezun olduğunuz bölüm olmasa bile ilgili olduğunuz ve kendinize güvendiğiniz alanı belirlemeniz gerekir.

Pazarlama Planı: Size uygun sektörü ve mesleği bulduktan sonra, veya çalıştığınız iş sizi tatmin etmiyorsa; bilgi, beceri ve deneyimlerinizi kullanabileceğiniz pozisyonlar için bir plan geliştirmelisiniz. Neler yapabileceğinizi, nasıl bir yol izlemeniz gerektiğini yavaş yavaş kafanızda oluşturmalısınız. Güçlü ve zayıf yanlarınızı belirleyin: Önemli olan güçlü taraflarınızı arttırmak ve zayıf taraflarınızı en aza indirgemektir, ama bunu


41

başarabilmek için once güçlü ve zayıf yönlerinizin neler olduklarını bilmeniz gerekir, ve bu her zaman söylendiği kadar kolay değildir. Kendinizi dinlemeniz ve bunu mümkün olduğunca tarafsız, kendinizi korumadan yapmaya çalışmalısınız. Yardım almak için çevrenizdeki insanlara, yakınlarınıza sorabilirsiniz. Bunlar size kendiniz hakkında yeni bir fikir kazandırabilir.

Konumlandırma: Yaptığınız işte iyi olmak için, ne yaptığınızı biliyor olmanız gerekir. ‘Konumlandırma’ kim olduğunuz, kendinizi nerede görmek istediğiniz, becerileriniz, sektöre ve firmaya ne kadar uygun olup olmadığınızdan oluşan bir paragraftır. Bir paragrafta kariyer hedefinizi açıklayan bir yazı yazmanız hedefinizi netleştirmek ve gerçekleştirmek açısından önemlidir.

Hareket Planı: Önümüzdeki bir iki sene içinde ne yapmak istediğinize karar verdiğinize göre, artık sıra bunu yerine getirmek için kullanacağınız taktikleri belirlemeye geldi. Araştıra yapabilir, sektördeki uzmanlarla konuşabilir ve yapmayı planladığınız işde başarılı olmuş olan insanları inceleyebilirsiniz. Öncelikle ilgili sektör ve belli başlı firmalar ile ilgili detaylı bilgi edinmelisiniz, daha sonra tanıdıklarınız veya onlar aracılığıyla başkalarıyla görüşmekte büyük fayda vardır, fakat birden fazla kişiyle görüşmeye ve onlarla aranızdaki farklılıkları göz ardı etmemeye özen gösterin.

Finans Planı: Kariyer planında yapacağınız değişiklikler finansal durumunuzu etkileyebilir. Başınıza gelebilecekleri önceden düşünmeniz ve çözüm yolları üretmeniz önerilir.

Özet: Ne kadar sıklıkla durup, kariyer haritanıza ve koşullarına göz atarsanız sizin için o kadar faydalı olur. Eğer planlamaya yeni başladıysanız, her hafta, eğer daha rahat bir süreç içindeyseniz, ayda bir defa kariyer planınızı gözden geçirmeniz tavsiye edilir.

Önemli olan planınızı gözden geçirmek için belirli bir aralık belirlemiş olmanızdır, böylece daha sistemli ve planlı ilerleyebilirsiniz.

Kariyer Planlamada En Çok Yapılan On Hata Nedir?

Kariyer planınızı yapacaksınız ama biraz daha ipucuna ihtiyacınız var. Kariyer planınızı yaptınız. Bir süredir uyguluyorsunuz fakat bir türlü hiçbir şey istediğiniz gibi olmuyor. Kariyer planınızın


42

işe yaramadığını düşünüyorsunuz. Hatanın nerede olduğunu merak ediyorsunuz. İşte size kariyer planlama sırasında en sık yapılan on hata…

Hata 1: Kısa dönemli maddi ihtiyaçlarınızı ve uzun dönem hayat/kariyer hedeflerinizi birleştirerek, her ikisini de aynı zamanda karşılamaya çalışıyorsunuz. Daha güvenli maddi altyapınızı sağlamadan üzerine bir şeyler kurmak istiyorsunuz.

Hata 2: Çabuk ya da geçici çözümler arıyorsunuz. Örneğin; cevabı bulmak için bir fikirden diğerine atlıyorsunuz. Unutmayın ki; tatmin edici ve prestijli bir kariyer sahibi olmak zaman, sabır ve iyi bir plan gerektirir.

Hata 3: Kişisel tatmininizi sağlamak için kendinizi tanımadan ve ne istediğinizi bilmeden başarıyı dış dünyada arıyorsunuz.

Hata 4: Kariyer gelişimi sürecini hiç kimseden ve hiçbir yardım almadan ilerletmeye çalışıyorsunuz.

Hata 5: Kendi doğrularınızı uygulamak yerine ailenizin veya başkalarının ‘-meli, -malı’ larına uymaya çalışıyorsunuz. Belki de, ne istediğinizi bilmeden ve araştırmadan dış faktörlerin katkılarıyla kendinize bir yön seçmeye çalışıyorsunuz.

Hata 6: Para kazanmanın tek yolunun şimdiye kadar yaptığınız şeyi yapmaya devam etmek olduğunu sanıyorsunuz.

Hata 7: Sadece ilanları takip ediyor ve yöntemleri, girişimci pazarlama metotlarını göz ardı ediyorsunuz. Unutmamalısınız ki; iş arama sürecinize ne kadar çok insanı katar, ne kadar çok bağlantı kurarsanız, hem aradığınız pozisyona ulaşmanız o kadar kolay olur, hem de bakış açınız o kadar genişler.

Hata 8: Başarılı olamadığınız veya ilerleyemediğiniz için kendinizi, başkalarını, geçmiş olayları veya durumları suçluyorsunuz. Bu yüzden de kendinizi bir kurban gibi görüp hayatınızın sorumluluğunu üzerinize almıyorsunuz.

Hata 9: Kendinize güveniniz eksik olduğu için veya ne istediğinizden emin olmadığınız için harekete geçmiyorsunuz.


43

Hata 10: Sadece ne yapacağınıza karar vermiş olduğunuz için bundan vazgeçemeyeceğinizi ya da değiştiremeyeceğinizi düşünüyorsunuz.

Zihnin At Gözlüğü: Ön Yargı

Önyargı, bir kişi ya da olaya ilişkin yeterli bir bilgi edinmeden, önceden, peşin bir karara varmış olma durumudur. Toplumun küçüklükten itibaren kulağımıza fısıldadığı her kelime ve sunduğu her resim, önyargımızın temel taşlarıdır. Önyargı, insanların düşüncesizliğine bir kılıftır. Su, izanın pusulasıdır. En adaletsiz yargı önyargıdır.

Önyargı bireylere, düşüncelere, belirli bir insan topluluğuna ya da nesnelere ilişkin olabilir. Önyargılar kişinin, topluluğun ve nesnenin karşısında olmak ya da yanında olmak biçiminde ortaya çıkabilir. Ama genellikle olumsuz, yani karşı olmak biçimi ağır basar. Önyargılar bazen de acele karar vermekten kaynaklanır.

Bir iki tecrübeden hemen genel geçer bir hüküm çıkartılır. Bir elma yersiniz ekşi, sulu, kokulu ve tatlı gibi birçok izlenime sahip olursunuz. Fakat her elma aynı değildir. Birçok insan birbirine elma muamelesi yapar ve sonunda yargılar oluşmadan önyargılar oluşur.

Eğer önyargılar davranışa dönüşür ise, artık bunun adı dışlamadır. Yani önyargı bir tutum, dışlama ise bir davranıştır. Önyargı bazen belli gerekçelere ve ön bilgilere dayansa da, haklı


44

gerekçesi olmadan diğerlerinin kötü olduğunu düşünmek, önyargının nefret boyutudur. Ön yargı bir taraf tutma biçimidir. Sakız gibidir, bir kez bulaştı mı uzar gider, yapışır kalır ve çok şişerse suratınıza patlar. Allport “erken yargılar yeni bilgilerle yüzleşince değişmiyorsa önyargıya dönüşmüş demektir” der. Yemeğin tadına bakmadan tuz atan adam önyargının ordusuna katılmış bir neferdir.

Önyargıların baskın olduğu toplumlarda, kendini ifade edebilmek kurak topraklarda gül yetiştirmekten daha zordur. Dünya üzerinde oynanan çok sinsi ve egoist politikalar toplumların belli olaylara karşı önyargılı olmaları için her yolu denemekten çekinmemektedir. Toplamı önyargılı kişilerden oluşan böyle toplumlar, bir tür esir kampındadırlar. Yüz yıl önce ne ise bugün de böyledir. Yüz yıl sonra da böyle olacaktır. Zihnimiz böyle empoze önyargıların esiri ise hiçbir zaman gerçekleri göremeyiz. Kuran-ı Kerim’de “Hislerinize uyup adaletten sapmayın” (Nisa-135) buyrularak önyargısız bir yaşam için yol gösterilir.

BİLGE KİŞİ

Bir zamanlar dört oğlu olan bir bilge kişi varmış. Çocuklarına acele ve erken karar vermemelerini ve önyargılı olmamalarını öğretmek için onları eğitmek istemiş. Her birini sırayla uzak bir yerde bulunan ağacın yanına gidip ona bakmak için göndermiş. İlk oğlan kışın gitmiş, ikincisi İlkbaharda, üçüncüsü yazın, sonuncusu sonbaharda gitmiş. Sonra bir gün hepsini bir araya toplamış ve ne gördüklerini sormuş. İlk oğlan ağacın çirkin, yaşlı ve kupkuru olduğunu söylemiş. İkinci oğlan, “Hayır yeşillikle doluydu ve canlıydı” demiş. Üçüncü oğlan başka fikirdeymiş, “Çiçekleri vardı ve kokusuyla görüntüsüyle o kadar muhteşemdi ki, daha önce hiç böyle bir güzellik görmemiştim” demiş. Sonuncu oğlan, hepsinin de haksız olduğunu ve ağacın meyvelerle dolu, canlı ve hayat taşıyor olduğunu bildirmiş.

Yaşlı adam oğullarına hepsinin haklı olduğunu söylemiş, çünkü hepsi farklı mevsimlerde bu ağacı görmeye gitmişlermiş. Onlara; “bir ağacı veya bir insanı, kısa bir süre veya bir mevsim tanıdıktan sonra yargılayamayacaklarını ve neye sahip olup olmadıklarını güzelce anlatmış.”


45

Sizlerde hayatı ve insanları bir mevsime bakarak yargılamayın. İlk defa gördüğünüz bir insanın ya da karşılaştığımız biri durum hakkında söz söylemekte acele etmeyin. İyi bir gözlemci olun. Hayatı analiz ederken etiketlemeden yolunuza devam edin. İnsanların ırkına, cinsiyetine, tuttuğu takıma, parmağındaki yüzüğün türüne ya da bıyığının kesimine bakarak değerlendirmeyin. Empati yapın. Başkalarının açtığı önyargı yolundan gitmek zorunda olmadığınızı bilin. Atoma bile hükmetmekten bahseden insan, önyargılarına neden hükmedemesin ki?

ÖNYARGI

Uzaklarda bir köyde, kocası, çocuğu doğmadan ölmüş, tek başına yaşayan hamile bir kadın kendisine arkadaş olması açısından dağda yaralı olarak bulduğu bir gelinciği evinde beslemeye başlar. Gelincik kadının yanından bir an bile ayrılmaz. Her ne kadar evcil bir hayvan olmasa da, oldukça uysallaşır. Birkaç ay sonda kadının çocuğu doğar.

Tek başına tüm zorluklara göğüs germek ve yavrusuna bakmak zorundadır.

Günler geçer ve kadın bir gün birkaç dakikalığına da olsa evden ayrılmak ve yavrusunu evde bırakmak zorunda kalır. Gelincikle bebek evde yalnız kalmışlardır. Aradan biraz zaman geçer ve anne eve gelir. Gelinciği ve kanlı ağzını görür. Anne çıldırmışçasına gelinciğe saldırır ve oracıkta öldürür hayvanı. Tam o sırada içerdeki odadan bir bebek sesi duyulur.

Anne odaya yönelir… Ve odada beşiğin içindeki bebeği ve bebeğin yanında duran parçalanmış yılanı görür.


46

Einstein’in Bir Sözü vardır; ‘’ İnsanlardaki ön yargıyı parçalamak, atomu parçalamaktan çok daha zor’’

Ön Yargı

En önemli noktalardan birisi ön yargılarımız konusu daha konu açılmadan iş başlangıcından pes etmeye hazırdırlar ve zamanın yönetimi konusunda bazı yanlış değerlendirme düşünceleridir.

v Bu teknikler benim işime yaramaz

v Bu toplumda organize olmak mümkün değil!

v Bu kadar organize olmak çok ürkütücü

v Bu görevleri yetiştirme ihtimalim olması çok zor

v Değişime gerek yok bizim eksiğimiz yok gibi düşüncelerdir.

TEMİNAT

Çok şık giyimli adamın biri New York Şehri’nin en iyi bankalarından birine girer. Sırasını bekledikten sonra, müşteri temsilcisinin önündeki koltuğa oturur ve utangaç bir eda ile:

Çok acele 5,000 dolara 3 haftalığına ihtiyacım var. Bunu sizden hemen temin edebilir miyim, diye sorar.

Müşteri temsilcisi adamın giyiminden ve konuşmasından çok etkilenmesine rağmen, kendini bankaları ile daha önce hiç çalışıp çalışmadığı veya herhangi bir referansı olup olmadığı gibi beylik sorunlarını, ezberletildiği şekilde sorar. Adam, bunun üzerine kibarca ve ezilerek, bunların aslında hepsini kendisine temin edebileceğini; fakat çok acelesinin olduğunu ve müşteri temsilcisinin temkinli yaklaşımını da gayet anlayışla karşıladığını anlatır ve sorar:

Benim aklıma bir çözüm yolu geliyor; kapınızın önünde iki yüz bin dolar değerinde Rolls Royce arabam var, bunu size teminat olarak bırakayım. Üç hafta sonra beş bin doları ve fazini ödedikten sonra arabamı geri alırım. Böyle bir çözüm sizce uygun mu?


47

Müşteri temsilcisi bunu hemen sevinçle kabul eder, adamın Rolls Royce’u bankanın garajına park edilir ve adam arzu ettiği beş bin doları alıp gider .

Adam üç hafta sonra yine aynı müşteri temsilcisinin önüne gelir, borç aldığı beş bin doları ve üç haftalık için tahakkuk eden on beş dolar kırk iki cent faizi öder. Müşteri tam Rolls Royce’u İle bankanın önünden ayrılırken, müşteri temsilcisi biraz utanarak:

Kusura bakmayın ama sizin gibi bir beyefendi nasıl olur da, kredi kartı ile çekebileceği beş bin dolar kredi alır, diye sorar.

Bunun üzerine müşteri:

Peki, sizi New York’ta Rolls Royce’umun başına bir şey gelmeyeceğinden bu kadar emin olduğunuz ve üç haftalık park ücretinin on beş dolar kırk iki cent tuttuğu başka bir park yeri biliyor musunuz, sorusuyla cevap verir

İsteksiz evet deme; En sık yaşadığımız hayatımızın içinde olan evetler karşımızdaki kişi üzülmesin kırılmasın diye eminim ki sizde istemsiz evet dediğiniz zaman olmuştur onca işinizin arasında plansız ve gereksiz düşündüğünüz sizi engelleyen evetlemelerden kaçınmalısınız önceliklilerinize önem vermeyi ihmal etmeyin elinizde programdan işten olma ihtimaliniz olmasın

Çok sık “evet” diyeceğinize, aşağıdaki yanıtlardan bazılarını deneyin:

l “Bunu yapabilirim ama şimdi yapmakta olduğum iş gecikir. İstediğiniz daha mı önemli ?

l “Sizin için bunu seve seve ele alırım. Ama şimdi yapmakta olduğum işi bitirmeden buna başlayamam. Bu da ......

l “Kusura bakmayın, yeni bir işi ele alacak vaktim yok. Zamanım müsait olunca ben sizi ararım.”

l “Bana olan güveninizi takdir ediyorum ama iş planıma şimdi bunu koyacak vaktim yok. Kusura bakmayın.”

l “Kusura bakmayın, bunu yapamam. Bunu acaba .......sorsanız ...”sizin daha uygun olacaktır.” gibi cümleler kurmanız daha iyi olacaktır


48

Hikaye

Genç bir adam hayatta neyin önemli olduğunu yan komşusundan öğrenir.

Telefonda annesi ona "Dün gece Bay Besler öldü.

Cenazesi çarşamba günü "dedi. Hatıralar eski bir haber filmi gibi aklından geçerken sessizce oturdu.

"Jack beni duyuyor musun ?"

" Evet duyuyorum üzgünüm anne .Onu çok uzun süredir düşünmüyordum .Üzgünüm, ben O'nun uzun yıllar önce öldüğünü düşünüyordum ."

"O seni hiçbir zaman unutmadı .Ne zaman beni görse senin ne yaptığını sorardı. Her zaman senin "çitin kendisi tarafında " bu adı da o vermişti, geçirdiğin günleri anımsardı ."

"Ben O'nun yaşadığı eski evi çok severdim "

"Biliyorsun Jack baban öldükten sonra Bay Belser hayatında bir erkeğin etkisi olsun diye seninle ilgilendi "

"O bana marangozluk yapmayı öğretti .O olmasaydı ben bu işin içinde olmayacaktım .O bana önemli olduğunu düşündüğü şeyleri öğretmek için çok zaman harcadı. Anne ben cenazede olacağım "

Ne kadar meşgul olursa olsun Jack sözünü tuttu ve ilk uçakla evine gitti. Bay Belser'in cenazesine çok az kişi katıldı ve olaysız geçti. Çocuğu yoktu ve pek çok akrabası daha önceden vefat etmişti.

Evine dönmeden önceki gece Jack annesi ile birlikte son kere evi görmeye gitti.

Jack bir an için evin kapısında durdu. Bir an için sanki başka bir boyuta atlamış uzayda ve zamanda geziniyormuş gibi oldu. Ev hatırladığı gibiydi, her yeri, her mobilya ve her fotoğraf hatıralarla yüklüydü. Jack birdenbire durdu.

"Ne oldu " diye sordu annesi.

"Kutu gitmiş "dedi Jack.

"Hangi kutu " dedi annesi.


49

"Küçük altın bir kutusu vardı masasındaki kilitli çekmecede duruyordu. Ben O'na binlerce kere içinde ne olduğunu sormuştum. O'nun bana verdiği tek cevap ise hayatta en çok değer verdiğim şey olmuştu." Artık yoktu. Evde her şey o kutu dışında aynen Jack'in hatırladığı gibiydi .Belser ailesinden birinin kutuyu aldığını düşündü. “Şimdi ben onun için en değerli şeyin ne olduğunu öğrenemeyeceğim. Uyusam iyi olur anne yarın sabah erkenden uçuşum var ."

Bay Belser'in vefatının üzerinden iki hafta geçmişti. İşten eve dönen Jack posta kutusunda bir not fark etti ."İmzalı paketiniz var üç iş günü içinde merkez postaneye gitmeniz gerek " yazıyordu. Ertesi gün Jack erkenden paketi almak için postaneye gitti. Küçük kutu sanki yüzyıllar önce postalanmış gibi eskiydi. Üzerindeki el yazısını okumak zordu fakat iade adresi Jack'in dikkatini çekti ."Bay Harold Belser " yazıyordu .

Jack kutuyu arabasına götürdü ve paketin üzerindeki ipleri açtı. İçinde küçük altın kutu ve bir zarf vardı. Zarfın içindeki notu okurken Jack'in elleri titredi.

"Benim vefatımdan sonra bu kutuyu ve içindekileri Jack Bennet'e ulaştırın. Bu hayatımda en çok değer verdiğim şey ."

Küçük bir anahtar mektuba bantlanmıştı. Kalbi acıyıp gözleri yaş ka dolan Jack dikkatlice kutuyu açtı. İçinden çok güzel altın köstekli bir saat çıktı. Parmaklarını yavaşça üzerinde gezdirip, kapağını açtı. İçine bu sözler kazınmıştı.

"Bana zaman ayırdığın için teşekkürler " - Harold Belser

"En değer verdiği şey bana ayırdığı zamandı "

Saati bir kaç dakika daha elinde tuttuktan sonra ofisini arayıp

Önümüzdeki iki gün bütün randevularının iptal edilmesini istedi.

Sekreteri Janet "Neden " diye sordu.

Jack "oğlumla biraz zaman geçirmek istiyorum.

Bu arada bana zaman ayırdığın için teşekkürler Janet "dedi.

- Bob Perks


50

İŞ-YETKİ DELEGASYONUNU ENGELLEYEN DÜŞÜNCELER

=> Her iş aşağıdakilere devredilmez.

=> Onlar bu işi beceremez.

=> Ben öyle, sağa sola emir yağdıran amirlerden değilim.

=> Ben çok titizim. Kolay kolay hiçbir şeyi beğenmem.

=> Söyleyip – düzelterek iki kere yorulacağıma, kendim yaparım bir kere yorulurum.

Yönetici ruhlu kişi, “işi doğru yapmaya” odaklanır.

Lider ruhlu kişi, “doğru işi doğru yaptırmaya” odaklanır.

HEDEF BELİRLEME STRATEJİLERİ

İstemediğimiz şeyi değil, İstiyor olduğumuz şeyi ifade etmeliyiz. “Benimle böyle konuşma” değil, “Benimle şöyle konuşursan memnun olurum” gibi hedefin ve kullandığımız cümle yapısının olumlu olması gereklidir.

Ne yapmak istemediklerimize değil, ne Yapmak istediklerimize odaklanmamız gerekir. Çünkü zihin olumlu söyleme cevap verir ve ancak olumlu komut aldığında gerekli motivasyon enerjisini üretebilir.

HEDEF

İnsanlar arzuları ile hedeflerini karıştırırlar. Hedef, güncel isteklerimiz arasından ulaşmaya karar verdiğimizdir. Bir şey olmak değil bir şeyler yapabiliyor olmayı düşünmektir hedef. İstekler sonuçla ilgilidir, hedefse sebeple ilgilidir. Yazar olmayı düşünmek bir istektir. Çünkü yazar olabilmek bir sonuçtur. Yazılmak istenen kitapla ilgili bir bölüm yazmayı düşünmekse bir hedeftir. Üniversiteyi kazanmayı düşünmek sonuçla ilgilidir ve bir istektir. Sınava hazırlanırken günde 500 soru çözmeyi düşünmekse sebeple ilgilidir ve bir hedeftir. Biz hedeflerimizle ilgili sebepleri yerine getirmekle sorumluyuz.


51

Bir işin doğru düzgün yapılıp yapılmamasından sorumluyuz. Üniversite sınavı için günde 500 soru çözüp çözmediğimizden sorumluyuz. Fakat asla üniversiteyi kazanıp kanamadığımızdan sorumlu değiliz.

Çocuğumuza ev araba almakla sorumlu değiliz fakat çocuğumuzu ev araba alabilecek yeterlilikte eğitmekle sorumluyuz.

Bir hedefiniz var fakat aklınız hep sonuçla ilgili, Bu hırstır. Azim beyazdan, hırs ise siyahtan gelir. Azimli olabiliriz ama asla hırslı olmamalıyız. Çünkü hedeflerimizle ilgili sebepleri irademizle oluşturabiliriz. Fakat hedefin sonucunu irademizle belirleme yeteneğine sahip değiliz. Bu nedenle sonuçları kontrol edemeyiz. Kontrol edemeyeceğimiz bir şeyi istemekse büyük bir risktir, anlamsızdır. Dolayısı ile hiç kimse hedefin sonucuna ulaşıp ulaşamamasından sorumlu tutulamaz.

İnsanların çoğu bir iş, bir oluş içerisindeyken genellikle yaptıkları işin sonucuna odaklanır. Üniversiteyi kazanmalıyım. Bu ay şu kadar kazanmalıyım. Bu yıl şunları başarmalıyım, O evi almalıyım, borcumu bu yıl bitirmeliyim türünde sonuçlara odaklanmak çok gereksiz bir stres yükler insana. Elbette isteklerimiz olacak. Fakat bu isteklere ulaşmak için emek verirken, farkında olmadan, sonuca odaklandığımız için hırs oluşuyor ve adeta isteklerimizin kölesi durumuna gelebiliyoruz. Ya kazamazsam ya başaramazsam ya alamazsam türünden sonuca odaklı endişeler, insanın enerjisini ve huzurunu azaltır ve yaptığı işin kalitesini düşürür. Oysa aynı işi yaparken sadece sebeplere odaklanabilseler ruhsal açıdan daha rahat, daha huzurlu ve daha güçlü olacaklardır. Bizler istediğimiz şeylerle ilgili sebeplere azimle odaklanmalıyız. Sonuçsa bizi asla bağlamamalı.

“İstediğim şey olmazsa olmasın canım. Ne yani sonuçta ölüm mü var? Elimden bu kadar geliyor. ” diyebilmeliyiz.

Amaç, tüm hedeflerin birleştiği noktadır. Örneğin, kâinatın bir amacı var.

Yaşamı mümkün kılmak ve denge kâinatın amacıdır. Eğer Dünya, normal dönüş hızdan 1 sn daha geç dönseydi yer çekimi artacak, sular buz tutacak, buharlaşma olmayacak, yağmur yağmayacak, bitki yetişmeyecek ve yaşam olmayacaktı. Yerdeki karıncanın, toprağın altındaki solucanın, gökteki bulutun da bir hedefi,


52

yerine getirmesi gereken bir görevi vardır, ama hedefini belirleme hakkı bir tek insana verilmiştir. Hiçbir şey durağan değildir, ya bir gerileme vardır ya da ilerleme. Eğer biz kendi hedeflerimizi belirleyerek ilerlemeyi seçmezsek hayatın bize getirdiği sorunları çözmekle uğraşırız. Hayatta her zaman problemimiz olur. Ya o problemi biz seçeriz hedefimiz olur. Ya da o problemler bizi seçer ve genelde belamız olur.

Ya üretiyorsun, ya tüketiyorsun, ya yardımcı oluyorsun, ya yük oluyorsun, ya alacaklısın, ya borçlusun. Ortası yok. Uğraş olmayan yerde tatminsizlik vardır. Bir hedef belirlediğiniz an hayatınız anlam kazanır. Yaşam sevinciniz artar.

“ Kralın oğlu tembel ve içine kapanık biriymiş. Kral oğlunu mutlu etmek için elinden geleni yapmış ama bir türlü becerememiş. Son olarak ülkenin bilgesini çağırmaya karar vermiş. Kral, bilgeden bu sorunu çözmesini istemiş. Bilge kralın yanından ayrılmış ve düşünmeye başlamış. Bir gün geçmiş bir şey bulamamış, iki gün geçmiş bulamamış, artık zamanı kalmamış ve çözüm bulamadığı için başına neler gelebileceğini düşünerek sarayın yolunu tutmuş. Saraya yaklaşırken karşısına bir çoban çıkmış ve çobanın çok acil köye kadar gidip gelmesi gerekiyormuş, bilgeden bir süre kuzulara bakmasını rica etmiş, bilge de kabul etmiş. Çobanın gelmesini beklerken kuzulardan biri kuyuya düşmüş. Bilge çok telaşlanmış. Kuyuya atlayıp kuzuyu kurtarmaya çalışmış ve sonunda kuzuyu kurtarmış. O sırada krala ne söyleyeceğine dair kendi derdini unuttuğunu fark etmiş ve anlamış ki kralın oğlunun da bir işi, uğraşısı olur ise can sıkıntısı geçer. Aklına gelen bu güzel fikri paylaşmak için zaman kaybetmeden sarayın yolunu tutmuş.”

Hedef belirlediğinizde ve o hedefe ulaşmak için gerekli bedelleri ödemeye başladığınızda ise bu sizi geliştirir ve renginiz açılmaya başlar, beyazlaşırsınız, ruhunuz temizlenir ve güçlenir.

NE İSTEDİĞİNİZE KARAR VERİN

Zaman zaman karar vermekte zorlanıyoruz. Özellikle önemli konularda birçok faktörü inceleyip doğru bir karara ulaşmak kolay olmuyor. Kararımızın yanlış olma ihtimali birçok endişe ile birleşip aklımızı büsbütün karıştırabiliyor. Aşırı endişe, aklımızı tam kapasite ile kullanmamızı engellerken, düzeyi az olan endişe bir sancı gibi bizi


53

uyarır. Endişelerin tümü yok oluncaya dek kararlarımızı tekrar tekrar gözden geçirmeliyiz.

Kararlarımızın tümü ihtiyaçlarımızı karşılamaya yöneliktir. İhtiyaçlarımızdan gerçek olanları yapay olanlardan ayırmak ve gerçek ihtiyaçlarımızın öncelik sırasına dikkat etmeliyiz. Farkında olmadan başkalarının isteklerini içselleştirip kendi isteğimiz zannedebiliriz. Bu arada sürekli düşmanımız şeytanda birçok şey fısıldar bize. Bu fısıltıları kendi düşüncelerimiz zannedebiliriz. Bu nedenle kararlarımızı verirken bu konuda virüs tarama programımızı kullanmamız gereklidir. Gerçekte bize ait olmayan isteklere göre karar veriyorsak, ne istediğimizin farkında olmadan yaşıyorsak rüzgârın önündeki yapraktan pek farkımız kalmaz.

Kararlarımız kendi değer ilke ve düşüncelerimize uygun mu?

Kendimize ya da başkalarına haksızlık içeriyor mu?

Aldığımız kararların bize huzur getireceğine inanıyor muyuz?

Merdivenimizi doğru duvara dayadığımızdan emin miyiz?

Merdivenin boyu yeterli mi?

Basamakları sağlam mı?

Basamakları çıkacak gücümüz var mı?

Hedefimizin zorluk düzeyi ve başarmak istediğimiz konuyla ilgili istek, inanç, bilgi ve tecrübe düzeyimizin yeterli olup olmadığının farkında mıyız?

Herhangi bir engelle karşılaştığımızda ya da isteğimiz gerçekleşmediğinde muhtemel bir hayal kırıklığını atlatabilecek miyiz ve başarı için gerekli bedeli ödemeye hazır mıyız?

KARAR VERDİYSEN HEMEN BAŞLA

Parolamız:

“ İki günümüz birbirine eşitse zarardayız.“

Beyaz, eylemi kısa tutar, sonucu vadeye yayar. Siyah eylemi uzatır, sonucu kısa vadede ister. Kararımızı verdikten sonra eyleme


54

başlama süresini uzatırsak. Daha hedefimize doğru tek bir adım bile atamadan, engeller gözümüzde büyüyebilir, daha başlamadan vazgeçmemize neden olabilir. Örneğin, Oruç için niyet etmeye karar verdiniz. Ama henüz niyet etmediniz. İşte oyun başlıyor. Şeytanın en çok sevdiği an. Oruç tutmamanız için elinden geleni ardına koymaz. Aklınızı karıştırır. Der ki “Olur mu canım, nasıl olsa dinimizde mazeret geçerlidir. Ehhh yarın senin için önemli bir gün. Oruç tutarsan enerjin düşer, yarını atlat daha sonra orucunu tutarsın.” Siz bunları kendiniz düşündüğünüzü sanırsınız ama o fısıldamaktadır. Niyet etmeye karar verdiysen hemen niyet et.

Uzun süredir İşsizsiniz ve iş arıyorsunuz. Bir iş buldunuz. Hemen başlayın. Gecikirseniz. Ego ağır basmaya başlar ve şöyle der; “ Bu iş sana uygun değil ki, Sen depo görevlisi olmak için okumadın ki, zaten hak ettiğin parayı vermeyecekler. Üç kuruşa o iş çekilmez ki. Biraz daha sabret bakalım. İyi ir iş buluncaya kadar nasıl olsa annenin çorbası var.” Vs… Oysa insan küçükte olsa yapabildiğinden başlamalı. Daha iyi fırsatları o işi yapıyorken de araştırabilir.

Hedef ve uygulama, etle tırnak gibidirler, birbirlerinden asla ayrılmazlar. Karar verdiyseniz hemen başlayın. Yoksa Çinli bir bilgenin dediği gibi:“ Reçeteleri okumak insanı sağlığına kavuşturmaz.”

HEDEF BELİRLEME STRATEJİLERİ

Mutlu olmak soyut bir amaçtır ve hedeflerimiz de mutlu olmak türünden soyut isteklerimize ulaşabilmek için oluşturduğumuz somut basamaklardır. Dolayısı ile asıl amacımıza ulaşabilmek için basamakları sağlam oluşturmamız gerekir. Bunun için de “Hedef Belirleme Stratejileri”ni kullanırız.

1) OLUMLU OLMALI

İstediğimiz şeyler kadar istemediğimiz şeylerde vardır; yapmak istemediğimiz bir davranışımız, gitmek istemediğimiz bir işimiz, oturmak istemediğimiz bir evimiz, dialoğ kurmak istemediğimiz insanlar ve yaşamak istemediğimiz olaylar olabilir ve farkında olmadan en az isteklerimiz kadar istemediklerimizi de dile


55

getiririz. Yapmak istemediklerimizden söz etmek sıkıntı verir ve şikâyet etmeye başlarız. Biz şikâyet ettikçe, sorun olduğundan daha çok büyümeye başlar ve çözüm üretemeyiz. Ne yapmak istemediklerimize değil ne yapmak istediklerimize odaklanmamız gerekir. Çünkü zihin olumlu söyleme cevap verir ve ancak olumlu komut aldığında gerekli motivasyon enerjisini üretebilir. İstemediklerimizi söylemek bize sadece ne yapmayacağımızı söyler ve bunun için de zihnin enerji salgılamasına gerek kalmaz, çünkü zaten bir şey yapmak istemiyoruzdur. Ancak ne yapmamız gerektiğini söylersek zihnimiz gerekli enerjiyi üretir ve biz de hedefimizle ilgili sebeplere odaklanabiliriz. İstemediğimiz şeyi değil, İstiyor olduğumuz şeyi ifade etmeliyiz. “Benimle böyle konuşma” değil, “Benimle şöyle konuşursan memnun olurum” gibi hedefin ve kullandığımız cümle yapısının olumlu olması gereklidir.

İyi niyetle olumluyu karıştırmayalım. “Benimle böyle konuşma” derken niyetimiz olumlu olabilir fakat cümle yapısı olumsuzdur. “Benimle şöyle konuşursan memnun olurum” derken niyetimiz iyi ve cümle yapımız olumludur.

İnsanı problemle karşılaşmak değil, ona çözüm bulmak geliştirir. Problemler nötr dür verilen tepki önemlidir. Tepkilerin olumlu olması için öncelikle istemediğimize değil, istediğimiz hedefe odaklanmalıyız.

2) FAYDALI OLMALI

Hedefimiz öncelikle bizim için faydalı olmalı, eğer bizimle birlikte çevremizdekilere de faydalı oluyorsa hedefimiz kaliteli bir hedeftir. Hedefimiz topluma ve insanlığa da faydalı oluyorsa daha da kaliteli bir hedeftir.

Hedefimiz bize uzun süreli fayda sağlamalı, Anlık fayda sağlayan, anlık hazlar, bi süre sonra verdiği hazdan fazlasını götürür. Hedefimizin getirisi, ödediğimiz bedelin üzerinde olmalı. Harcadığımız emek, getireceği faydaya değmeli.

Hayat genellikle düşündüğümüzden daha fazla bedel ister ve genellikle beklediğimizden daha azını ve beklediğimizden daha geç bir zamanda verir.


56

Problemlerle çok karşılaşıyor olmamız bizi geliştirmez, bizi geliştiren, karşılaştığımız problemleri çözümleyebilmemizdir. Problemlere çözüm ürettikçe gelişiriz. Hedeflerimizle büyür, hedeflerimiz kadar büyürüz.

Ya başlamayalım, ya da başladığımız bir işi asla yarım bırakmayalım. Çünkü bir işi yarım bıraktığımızda bir sonraki hedefte şimdikinden daha küçük bir sorunla karşılaştığımızda dayanıklılığımız azalır.

Bir iş yapmış olmak için iş yapma. İş yaparken eğlenebilirsiniz fakat asla eğlenmek için iş yapma.

3) SOMUT VE ÖLÇÜLEBİLİR OLMALI

Mutlu olmak, soyut bir sonuçtur. Bir istektir. Mutluluk konusunda hedefimiz ise somut olmalı. “Ne yaparsam mutlu olurum” sorusunu sormalıyız.

Hedefe doğru ilerleme, somut bir şekilde fark edilebilir olmalı. Hedefimize yönelik somut bir adım attığımızı görmek zorundayız. Aksi halde soyut hedefler bizi önce hayal dünyasına, ardında başka yerlere savurur.

Hedefi net olarak belirleyin. “Spor yapacağım” değil, “30 dk yürüyüş yapacağım. 15 dk koşacağım.”gibi hedefimizi somut olarak belirlememiz gerekir.

Beğendiğimiz bir kitabı okuyup bitirmek isteriz. Kitabı bitirmek bir istektir fakat hedefimiz kitabın sayfalarını okumaktır. Genellikle kitaba başlamadan önce çoğumuz kitabın kaç sayfa olduğuna bakarız. Farkında olmadan hedefimiz hakkında bilgi ediniriz.

Yüzerek karşı kıyıya varmak istediğimizde. Kendi gücümüzü düşünürüz. Mesafenin ne kadar olduğunu, Suyun ısısını, hava koşullarını merak ederiz. Tüm bu somut koşulların uygun olup olmadığını anlamak isteriz.

“ Florence Chadwick 34 yaşındaki bir bayan yüzücü, Kaliforniya sahili açıklarındaki bir adadan Kaliforniya’ya doğru 32 km genişliğindeki kanalı, yüzmek üzere kendini Pasifik


57

Okyanusu’nun soğuk sularına bıraktı. O gün yoğun bir sis vardı ve milyonlar onu ekran başından izliyordu. Suya gireli saatler olmuştu. Yorgunluk kadar soğuklada mücadele etmesi onu bir hayli hırpalamıştı. Eğer konsantrasyonunu kaybederse donma tehlikesiyle karşılaşabilirdi. Suya gireli 15 saat olmuştu, daha fazla dayanamayacağına karar verip kendisini sudan çıkarmalarını istedi. Hemen yanı başında, kendisine eşlik eden teknede antrenörünün ve annesinin yüreklendirme çabaları ve kıyıya çok az kaldığını söylemeleri işe yaramadı. Florence sudan çıkarıldı. Bir süre sonra kendine geldiğinde, gazeteciler ona neden kıyıya sadece birkaç yüz metre kala bıraktığını sordu. Florence’ın sudan çıkmasının nedeni suyun soğuk oluşu ya da dayanılmaz bir hal alan yorgunluk değildi. Florence’ın verdiği cevap şu oldu “Sisten bir şey göremiyordum. Karayı görebilseydim, sonuna kadar götürebilirdim.”

Florence birkaç ay sonra ikinci denemesinde, yine sise ve soğuğa rağmen kanalı geçmeyi başardı. Kanalı ilk geçen kadın ünvanını almakla kalmadı, erkekler rekorunu da iki saat kısalttı.

İkinci denemesinde başarılı olmasının sebebi, yüzerken sürekli kıyıyı gözünün önüne getirebilmesiydi, zihninde canlandırabilmesiydi. Çünkü bu kez fiziksel olarak hazırlanmanın yanında, zihinsel olarak da hazırlanmıştı. Kıyıya varışını birçok defa hayal etmişti. Kıyıyı hayal ederek hedefini somutlaştırmaya çalışmıştı.

İnsan hedefini belirlediğinde problemini de belirler ve zihin, hedefine ulaşması için gerekli olan motivasyon enerjisini üretir. Yeter ki hedef mantıklı ve ulaşılır olsun.

4) MANTIKLI ve ULAŞILABİLİR OLMALI

Zihin mantıklı şeylere inanır ve ona göre enerji üretir. Mantıklı olmayan şeyler için enerji üretmez. Bu nedenle öncelikle hedefimiz mantıklı ve ulaşılabilir olmalıdır. Ulaşılabilirin sınırı, kendi potansiyelimizle ulaşabileceğimiz en üst noktadır. Hedefimiz hemen harekete geçebileceğimiz kadar küçük ama yapabileceğimiz en büyük hamle kadar da büyük olmalıdır.

Atabileceğimiz en büyük adımı atmalıyız ama bu adımı hemen atmalıyız. Eğer adımımızı küçük atarsak bu kolay olur ve bizi


58

geliştirmez. İlerlemek için sınırlarımızı zorlamamız gerekir. Fakat bu zorlama başarabileceğimiz kadar olmalıdır.

Hemen harekete geçebileceğimiz hedefler belirlemeliyiz. Eğer çok büyük hedefler belirlersek gözümüzde daha da büyür ve çok uzak bir hayal olarak kalabilir. Ya hiçbir zaman gerçekleştiremeyeceğimiz bir hayal olarak kalır ya da ciddi yaralar alıp kendimizi gereğinden fazla hırpalamış oluruz.

Her hedefin kendine özgü kuralları ve mantığı vardır. İlk dalışını yapan birisi aniden çok derinlere dalamaz, önce ilk birkaç metrede basıncı kontrol eder, eğer bir sorun yoksa biraz daha derine inerek, vücudunun derinliğe uyum sağlaması için aynı derinlikte bir süre bekler ya da dolaşır. Daha sonra yavaş yavaş derinlere iner. Çünkü hızla dalışa geçerse kulak zarı patlar. Bu kural yükseklere çıkılırken de geçerlidir.

Belirlediğimiz hedeflere ulaşmak için sürekliliği sağlamak çok önemlidir. Süreklilik miktardan önemlidir. Disiplin önemlidir. Spor yapmak istiyoruz fakat bir iki hafta çok çalışıp bırakıyoruz. Spora farklı aralıklarla bir başlayıp bir bırakmakla hiçbir verim alınamaz. Bunun yerine her gün ya da haftanın belirlediğimiz günlerinde, sürekliliği bozmadan spor yapmak daha olumlu ve faydalı olacaktır.

Gelişim ve fırsatlar açısından birilerinin ya da bir şeylerin yaşamımızda etkin olmasını beklersek edilgin oluruz. Hedefe edilgin bir bekleyişle değil aktif bir eylemle ulaşabiliriz.

“Otoyolun kenarında bir lokantası vardı. Otoyol başka bir yere taşınınca lokantası iflasın eşiğine geldi. Ama o endişelenmedi, paniğe kapılmadı. Yeni bir lokanta açmak için sermayesi yoktu. Sadece cebinde en iyi piliç tarifi vardı ve kendine ortak olabilecek bir lokanta arıyordu. Sanders 20 lokanta dolaştı ama ortak bulamadı. 200. lokanta yine kabul eden yok. Ama o pes etmedi. “bulacağım” diyordu. “benimle iş yapacak lokantayı bulacağım!.” Amerika’yı eyalet eyalet dolaşıyor, arabasında geceliyordu. 900-1000 derken sonunda 1009. lokanta sanders’in projesiyle çok ilgilendi. Lokanta sahibi Sanders’ın anlattıklarından etkilenmişti ve ortaklığa “evet” dedi. Bu lokanta “Kentucky Fried Chicken” efsanesinin yazılmaya başladığı lokantadır.


59

Eğer yolunuz bir gün Kentucky Fried Chicken’e düşerse tabelanın yanındaki o ton ton amcaya dikkatli bakın. “

Hedefe ulaşmak düzenli birikimlerin ve sistemli çalışmaların ürünüdür. Sanders en iyi pilici yapacak kadar bilgilerini biriktirmişti ve 1009 lokantayı sistemli çalışarak dolaşmıştı. Sonunda Sanders mantıklı ve ulaşılabilir hedefine ulaşmayı başardı.

5) DETAYLANDIRILABİLİR OLMALI

Hedefimizi detaylandırmadığımızda bu tesadüflere kalır. Detaylandırırsak konu üzerindeki kontrolümüz artar. Hedefi detaylandırmak açık adres vermektir. Nereden, nasıl başlayacağımızı iyi belirlemeliyiz.

Gelişim detaydan, bütüne doğrudur. En tepeden ya da en büyük parçadan başlanmaz. Öncelikle hedefin en küçük parçasını belirleyip, ona ulaştıktan sonra bir sonraki aşamaya geçmeliyiz. Market zinciri kurmak isteyen bir şirket, sermayesi yeterli olduğu halde bir çok mağazayı hemen açmaz. Önce bir iki tane mağaza açar. Amaç, karşılaşacağı sorunları test etmek ve gerekli önlemleri almaktır. Gerekli tecrübeyi kazandıktan sonra eğer karlılık durumu da pozitifse diğer mağazaları yavaş yavaş açar.

“Aslanlar grup halinde saldırdıklarında öküzleri

anca yaralayabiliyorlar ama hiçbirini yakalayamıyorlarmış. En sonunda bunun böyle olmayacağını anlamışlar ve gidip öküzlerin yanına, aslında tek dertlerinin boz öküz olduğunu, onu verirlerse bir sorun çıkartmayacaklarını, barış ve huzur içinde yaşayabileceklerini söylemişler. Toplanan öküz meclisi düşünmüş taşınmış ve sürekli barış içinde olacaksak neden olmasın, birimizi feda edebiliriz diyerek boz öküzü aslanlara vermişler. Aradan bir süre geçince aslanlar yine acıkmışlar ve gidip öküzlerle konuşmuşlar, sizin bu sarı öküz bizi rahatsız ediyor, arkadaşlarımı saldırmaması için zor tutuyorum, verin siz onu bize de, dostluğumuz bozulmasın demişler ve öküz meclisi yine düşünüp taşınıp sarı öküzü de vermiş aslanlara.

Bu böyle devam etmiş ve geriye dört beş öküz kalınca fark etmiş öküz meclisi aslında savaşı boz öküzü verdiklerinde


60

kaybettiklerini. Şimdi aslanlara karşı savaşacak hiç güçleri kalmamış…”

Beyazın yani doğru davranış ve doğru hamlelerin yayılma stratejisi; “Çuvalı delin.”

Çocuğunuzun tüm yönlerini, hemen değiştirmeye çalışmayın. Eğer çocuğunuzun bir olumsuzluğu düzelirse gerisi gelir. Tıpkı lokmayı bütün olarak yutmaya çalışmak yerine çiğnenerek yutmak gibi.

Bütünü başarmaya çalışmak yerine sadece detaya odaklanıp, enerjimizi, emeğimizi ve zamanımızı daha verimli bir şekilde kullanabiliriz. Birçok şeyi vasat düzeyde yapmak yerine bir konuda uzmanlaşıp o konuyu en üst düzeyde yapabilmek başarının altın kurallarındandır.

Yaşamımız, sık sık tekerleği çıkan oyuncak bir araba gibidir. Kazanımlar, kayıplar, hüzünler ve sevinçler hepsi yaşamın döngüsünde başımıza gelebilecek olaylar.

Yıllar önce adamın biri hayatını pazarlamayla kazanmaya karar verir ve hemen işe koyulur. Önce işe en küçük parçasından başlar. Bir pazarlama firmasına girer. Eline bir çanta tutuştururlar. İçinde fotoğraf makineleri vardır ama bizim kinin daha önce hiç pazarlama deneyimi yoktur. İşe çıktığı ilk gün akşam olmak üzeredir ve bizimki henüz bırakın bir makine satmayı. Bir kişiye bile fotoğraf makinesine ihtiyacınız var mı diye soramamıştır bile. Birazdan firmaya gidecek ve hiç satış yapamadığını söyleyecekti. Bu durumu hayal etti ve hiç hoşuna gitmedi. Çayını yudumlarken firmada geçen ay en çok ciro yapan kişinin kazandığı rakamı düşündü. Hayal edemeyeceği kadar iyi paraydı. Birde o ciroyu gerçekleştiren adamı gözünün önüne getirdi. Ondan hiçbir eksiği yoktu ama bu akşam bu şekilde firmaya dönerse epey bir eksiği olacaktı o adamdan. Birden hatasını anladı. Gurur yapıyordu ve egosu ona birilerine “Fotoğraf makinesi ister misiniz?” diye sormaya türlü izin vermiyordu. Çayını bir dikişte bitirdi ve ok gibi yerinden fırlayıp bir şirketin kapısından içeriye girdi. Çıktığında 3 makine satmıştı ve bizimkinin ağzı kulaklarındaydı. O ay sonunda listenin başında kendi adı yazıyordu ve o ay hayal edemediği kadar para kazanmıştı. Firma yetkilileri bizimkini şef yaptılar ve aynı başarı artarak devam etti. 2 ay sonra


61

bizimki kendine küçük bir büro açtı bu kez saat satıyordu. Tek başınaydı ve oldukça iyi kazanıyordu. 2 ay sonra yanına bir satış elemanı aldı. Sekreterin aylığını verecek kadar güçlü olmadığı için telesekreterle idare ediyordu. 1 yıl dolmak üzereyken artık 15 elemanlı ve en çok ciro yapan bir firma sahibiydi.

Her şey yolundaydı. Her akşam riskleri hesaplıyor ve hiç hata yapmadan ilerliyordu. Tüketime yönelik tüm giderleri kısıtlamıştı. Ev ve araba alabilirdi ama biraz daha sabredip, durumunu iyice sağlamlaştırmayı hedefliyordu fakat olmadı. Tüm verilen emekler ve kazanılan başarılar sonuç için yeterli olmadı. Yangını, hırsızı vs..her şeyi düşünmüştü fakat Türkiye de ilk kez döviz krizi yaşanıyordu. Böyle bir durumu yıllarını bu işe vermiş arkadaşları bile hesaplayamamıştı. Onca kar uçup gitmiş üstelik birde borçlanmıştı. Şirketine son kez baktı. Şirketin kapısını kapattı, merdivenlerden ağır ağır inerken “ Ben başarmıştım ama bunu kimse tahmin edemezdi ki “ dedi…

O pes etmedi şimdi hayatın başka bir alanında yine kendi küllerinden yeniden var olmaya, kendince bir başarı öyküsü yazmaya çalışıyor. O günleri hatırlarken yüzünde buruk ama güçlü bir tebessüm oluşuyor. Çünkü o başarmıştı.

Bir şeyi yaparken en küçük parçasından başlamış ve hayal bile edemediği noktalara ulaşmıştı. Sonucu hiç kimse kontrol edemezdi ki.

Biz yaptığımız işin sonucuna hırsla odaklanmak yerine elimizden geleni azimle yapmak zorundayız. Sonuçsa bizim irademizde değildir.

6) KONTROLÜNÜZDE OLMALI

Başkalarını ilgilendiren konular üzerine hedef belirleyemeyiz. Çocuğumuzun hangi bölümü kazanacağı, kızımızın yada oğlumuzun kiminle evleneceği, sevgilimizin ne giyeceği ve benzeri durumlar bizim kontrolümüzde olan şeyler değildir, bunları sadece isteyebiliriz. Başkalarının ne yapacağını belirlemek gibi bir hakkımız yoktur. Eğer başkalarının hayatına karışırsak kontrolümüzde olmayan bir şeyi istemiş oluruz ve bu bizi dominant yapar, ayrıca


62

hayatına karıştığımız kişiyi de önce bize ardında da dış dünyaya bağımlı hale getirir. Özgüveni gelişmez. Dış dünyaya bağımlı olanın dış dünyadan beklentisi artar ve üretime yönelik çabaları azalır. Problemlerine çözüm bulma yeteneği gelişmez. Herkes kendi oyunun oynar, kendi senaryosunu yazar. Başkalarının sahnesinde başrol oynayamayız. Başkalarının hayatına destek olabiliriz fakat asla onların yaşamına karışamayız, en fazla fikrimizi söyler ve sadece uyarabiliriz. Kimseyi sahiplenemeyiz ancak insanların kendilerine sahiplenmesine destek olabiliriz.

Hayatımızı kontrol edebilmemiz için bir hedefimiz olmalı. Hedefimizi seçebilmemiz içinse şikayet etmek yerine çözüm odaklı düşünmeliyiz.

Hedef kontrolümüzde olmalı eğer kontrol dışına çıkarsa ve düzeltemiyorsanız hemen vazgeçin.

Hedefiniz sizden pasif düşünceler değil aktif bir emek istiyor.

Mantıklı hayalleri pasifçe oluruna bırakmadan, koşullara yenilmeden dahası koşulları oluşturarak hedefe ulaşmak gerek.

Yaşam arada bir size jest yapıp kolay başarılar sunabilir ancak bu sizi yanıltmasın. Alınterinizle, bedelini ödemeden başarmanız asla mümkün değil.

Başarı çok uzaklarda değil, özlemeye gerek yok.

Saklanmıyor, aramaya gerek yok.

Kaçmıyor, yakalamaya gerek yok.

Yakınımızda,

Uğruna emek verdiğimiz kadar,

Yaptığımız yatırım kadar,

Ödediğimiz bedel kadar,

Kontrol edemediğimiz, irademiz dışı gelişen olayların

bize izin verdiği kadar bizimle olacak.

Hedefe ulaşsakta, ulaşamasakta daima beyazda kalmak dileğiyle.


63

DAĞINIK MASA - DAĞINIK DOLAP DAĞINIK BİLGİSAYAR YANLIŞ DÜŞÜNCELER

=> Her şeyin nerede olduğunu biliyorum

=> Ben zaten çok düzenli bir insan değilim

=> İşimi gayet güzel yapıyorum ya, sen ona bak

=> Ne kadar zeki olduğumun bir göstergesi değil mi? Bu kadar dağınıklık içinde bu başarı

=> Çok çalıştığımın göstergesi

DAĞINIKLIKTAN KURTULMAK İÇİN

v Uygulayabileceğimiz bir düzen ve sistem geliştirebiliriz.

v Çekmeceleri ve dolapları “ambara” çevirmemeliyiz.

v Bize bağlı personelin, çekmece ve dolaplarını en az yılda 1 defa, mümkünse her altı ayda veya her 3 ayda 1 defa ayıklamalarını sağlayabiliriz.

v Evrakları üst üste koyup biriktirme alışkanlığımız varsa, bundan vazgeçmeliyiz.

ð İncelediğimiz evraklar arasında başkalarına delege edilecek olanlar varsa bekletmeden vermeliyiz.

v Birime gelen zarflara, paketlere ve diğer evraklara bekletmeden bakıp gereğini yapabiliriz. Böylece ertesi gün, dünden kalanlarla da uğraşmamış oluruz.

v “Bir gün işime yarar” diyerek beklettiğimiz şeyler için makul bir süre belirleyebilir ve işimize yaramazsa atabiliriz.

v Nitelikli ve bol çeşitli kırtasiye malzemeleri

kullanmayı tercih edebiliriz.


64

Başarılı Bir Toplantı Nasıl Yapılır?

Yerinde, zamanında ve kurallarına göre yapılırsa, toplantılar iş hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Toplantılar, katılımcılara birbirlerini daha iyi tanıma fırsatı sunmaktadır. İyi toplantılar firmada birliktelik duygusunu güçlendirir. Toplantıya katımlım sağlayan kişiler kendilerini daha rahat ifade ederek konuşurlar ve yeniliklerin olmasına teşvik eden fikirlerin paylaşılmasıdır.

Yerinde, zamanında ve kurallarına göre yapılırsa, toplantılar iş hayatımızın vazgeçilmez bir parçasıdır. Toplantılar, katılanlara birbirilerini daha iyi tanıma fırsatını sunar. İyi toplantılar firmada birliktelik duygusunu güçlendirir, şirket kültürünün yeniden üretilmesini sağlar. Katılanların olaya farklı açılardan yaklaşımları ve değişik önerileri, en iyi ve yaratıcı çözümün bulunmasını kolaylaştırır.

Bazı yöneticilerde ise toplantı sendromu rahatsızlığı vardır. Bunlar orta kademe yöneticileri ve çalışanları bir araya toplayıp, kendilerinin ne kadar akıllı ve iyi bir yönetici olduğunu göstermeyi sever. Bu tür tek adamlı "show" toplantılarında genellikle çözüm üretilemez. Gerilimli toplantılarda kendini incinmiş hissedenler, intikam almak için bir sonraki toplantıyı bekler. Bu tür toplantılar yeni sorunlar, hizipler, klikler, gruplaşmalar doğurur. İkide bir toplantı düzenlendiğinde ise alınan kararları uygulamaya neredeyse vakit kalmaz.

Verimli toplantılar için aşağıdaki noktalara dikkat edilmesi iyi olur:

Gündem iki gün önceden bildirilmeli:

Toplantıda konuşulacak konuların önceden belirlenmesi ve iki gün önceden katılacaklara bildirilmesi gerekir. Aksi takdirde çalışanlar, hazırlıksız olacağı için toplantı, sönük geçer ve çözüm önerilerine ulaşılamaz.

Toplantı adabına herkes uymalı: Katılanlar, gündeme uymadığında ve kendi kişisel sorunlarını ve alakasız görüşlerini anlattığında toplantı tam bir zaman kaybı olur ve iş askerlik hatıralarının anlatılmasına kadar gidebilir.


65

Herkes aynı dilden konuşmalı: Belirli bir kelime, kavram ve terimin katılımcıların tümünde benzer çağrışımlar yapması tartışmaları anlamlı kılar. Katılımcıların aynı frekanstan konuşmaları, toplantı öncesi dağıtılacak hazırlık notları ile sağlanabilir. Ortak bir frekans olmadığında toplantılar yalnız parazit üretir.

Toplantılar geleceğe yönelmeli: İnsanlar bir araya geldiğinde hep geçmişi ele almaya ve hesap sormaya eğilimlidir. Ancak hep geçmiş konuşulursa, eleştiriler ve suçlamalar başlar ve gündemden sapılmış olur. Toplantılarda, geçmişin sorunları kısaca ele alınıp analiz edildikten sonra geleceğin risk ve fırsatlarına yönelmek daha iyi sonuçlar verir.

Toplantının sayısal ölçüleri dikkate alınmalı: Uzmanlar, özel bir durum yoksa toplantıya katılanların sayısının yedi kişi ile sınırlanması gerektiğini vurguluyor. Bu sayı aşıldığında ikili konuşmalar başlıyor ve dikkatler dağılabiliyor. Yoğunlaşma zaafları, toplantı süresi 90 dakikayı aştığında da ortaya çıkıyor. 90 dakikadan sonra zihin yorgunluğu ortaya çıkıyor, katılımcılar not defterlerine yıldız ve çiçek resmi karalamaya başlıyor. Acil bir neden yoksa toplantıların arasında bir 15 gün bulunmalı. Sık sık yapılan toplantılar bıkkınlık yaratıyor ve kanıksandığı için ciddiye alınmıyor.

Kişiler değil öneriler tartışılmalı: Toplantılarda kişilerin değil konuların tartışılmasına dikkat etmek gerekir. Aksi takdirde toplantı odası bir mahkeme salonuna dönüşür. Toplantıya korka korka gelen insanlarla verimli ve üretken bir görüş ve öneri alışverişi yapılamaz.

Toplantıyı işin parçası olmalı: Firmaların bir bölümünde toplantılar angarya olarak görülür. Bu firmalarda toplantı bittiğinde katılanların derin bir nefes alıp, "Nihayet bitti, artık işimize dönelim" dedikleri duyulur. Verimli çalışan firmalarda ise toplantılar, işin zaten ayrılmaz bir parçasıdır.

Toplantılar demokratik yönetilmeli: Konuşma sırası, işyerindeki makama uygun olarak verildiğinde toplantılar resmileşir. Orta ve alt kademelerdeki kişiler "dinleyici" veya figüran rolünü benimser. Bu tür toplantılarda bilinen çözümler tekrarlanır, yeni bir fikir ortaya çıkmaz.


66

YETKİ VERME İŞİNİ İYİ YAPAN BİR KİŞİNİN İŞTEKİ HALİ

Filodan Lord Thomson nasıl yetki vereceğini iyi biliyordu. Long after ı was sixty adlı otobiyografisinde yetki verme konusundaki felsefeni ve onu hayata nasıl geçirdiğini anlatıyor:

‘’Thomson Yayıncılık’ta çeşitlendirmeye gidilmesi konusunda haklı bir uyarı almıştık ve hiç vakit kaybetmiyorduk. Sürekli ticari ve teknik yayınları incelenmesi için Gordon Brunton’ı Avusturulya ‘ya uğurladık. Gitmeden önce bana uğradığını hatırlıyorum.

‘işi nasıl halletmemi istiyorsun?’ Ne de olsa hala bir çocuktu.

‘Raporumu teleksle mi yollayayım, dönmemi bekler misin?

‘Bankada beşyüzbini hazır bulacaksın, almaya değer bir şey görürsen al’ dedim.

Ben çalışanlarıma işte böyle güvenirdim. Birçok şeyi benim kadar iyi yapabileceklerine inanırdım. Hatta daha iyisini ve gerçeğin bunun tam aksi olduğunu düşünüp kendimi asla kandırmazdım…

Bir kişi, idarecilerini ve çalışanlarını nasıl seçeceğini bilmesi gerekir. Bu kabiliyetin yokluğu bireylere olan güven eksikliğini gösterir. Başarısızlığa götürerek yetki verme işini beceremeyen kişinin değer yargılarını olumsuz yönde etkiler. Hayatım boyunca gördüğüm başarısız ve batmış işletmelerin başarısız olma ve batma sebepleri hep budur. Yetki vermeyi beceremeyen adam en temel problemlere verecek enerji ve zaman bulamayacağı gibi aktif, acil ve etkili karar almasını da beceremez. Ayrıca şu sonuca vardım: En başından beri güven hiçbir zaman boş çıkmadı.

Gordon, Avusturya’da çok başarılı oldu ve doğru tercihleri yaparak bize en çok kar getiren dergileri aldı

İŞ BAŞVURUSU HİKAYESİ

İş Başvurusu esnasında firma yöneticisi, işe başvuranlara bir soru sormuş, soruya en uygun cevabı veren kişiyi işe alacakmış. Bu sorunun doğru veya yanlış cevabı yok, sadece soruya nasıl cevap verildiğini önemli.


67

Durum şu:

Karanlık yağmurlu, fırtınalı bir gece ve siz sabaha karşı yalnız ve ıssız bir yolda araba kullanıyorsunuz. Arabanız spor araba ve iki kişilik. Biraz ilerdeki otobüs durağına 3 kişi bekliyor.

Birinci kişi bir doktor, sizi daha önce geçirdiğiniz kalp krizinden kurtarmış.

İkinci kişi, çok yaşlı ve hasta fırtınalı havada neredeyse soğuktan ölmek üzere olan birisi…

Üçüncü kişi, çok yaşlı ve hayatınızın aşkı, her zaman için tanışmaya can attığınız birisi.

Hava Gittikçe kötüleşiyor ve arabanızda sadece bir kişiye yer var

Soru şu: ‘’ Böyle bir durumda ne yapardınız?’’

İşe başvuranların cevapları şöyle olmuş:

A. Hasta yaşlı adamı alır, en yakın hastaneye götürürdüm.

B. Doktora hayatımı borçluyum onu alırdım.

C. Hayatımın devamında mutlu olmak için, her zaman tanışmak istediğim hayatımın aşkını alırdım.

Bu görüşmede cevapların %90 ı manen düşünüp, yaşlı hasta adamı alırdım olmuş, ama sadece bir kişinin cevabına daha çok beğenmişler ve işe almışlar. O kişi de şöyle cevaplamış;

Arabadan iner arabanın anahtarını doktora veririm, doktor yaşlı kişiye yardım edip onu hastaneye götürebilir, bende hayatımın aşkıyla otobüs durağında baş başa onu tanıma fırsatı elde edebilirim.

Bazen olaylar karşında, düşüncelerimiz dar görüşlü olup, genelde tek yönlü düşünürüz. Daha iyi bir çözüm her zaman vardır. Onu bulmak size kalıyor.


68

NE ZAMAN TOPLANTI YAPILMALIDIR?

Kriz çözmek için,

=>Koordinasyon sağlamak için,

=>Önemli bir bilgiyi paylaşmak için,

Bir Toplantının İyi Sonuç Vermemesinin Nedenleri;

=> Görüş farklılıklarını yakalama ve ilerlemeleri bir sonuca bağlama konusunda rehberlik edememek.

=> Değişik bakış açılarını merakla takip etmemek.

=> Tartışmaları kontrol edememek.

=> Toplantıyı uygun bir şekilde sonlandıramamak.

Kayıt tutmamak vs. sebeplerdir

Bir Toplantının İyi Sonuç Vermesi İçin Nedenleri;

=> Yapısal yönden eksiklik.

=>Katılımcıların gerekli bilgileri önceden edinemedikleri için toplantıya hazırlıksız gelmeleri.

=> Toplantının zamanından önce sona erdirilmesi.

=>Diğer konular hiç gündeme getirilmezken, aynı başlık üzerinden defalarca geçilmesi.

=>Toplantının amacı ve insanların orada olma nedeni konusunda belirsizlik.

Etkili Bir Toplantı İçin;

Toplantı Öncesi İçin

=> Gündemin hazırlanması

=> Zamanın planlanması

=> Katılımcıların bilgilendirilmesi

=>Ortamın hazırlanması gereklidir.


69

Toplantı Gündemi ve Zamanı

- Gündemi toplantı yöneticisi hazırlar veya hazırlatır.

- Gündemin hazırlanmasında katılımcıların önerileri de dikkate alınır. Katılımcılar, çoğunlukla gündeme öneride bulunmaz. Yöneticinin, bu konuda onları teşvik etmesi gerekmektedir.

- Önerilerin kime ait olduğu, kimin hangi bilgilendirmeyi yapacağı belirlenir.

- Gerektiğinde toplantının amacı ve dayanağı, toplantının başında açıklanır.

- Toplantının yapılacağı yer, tarih, süre, katılımcılar ve toplantı başkanı gündem metninde belirtilir.

Toplantı süresinin, gündemi görüşmeye yeterli olmasına dikkat edilir

Toplantıya Katılımcılar;

- Katılımcıların, konu ile “ilgili” veya “bilgili” olmasına dikkat edilir.

- Katılımcı sayısı belirli bir sınırda tutulmalıdır.

Sorun çıkaran tipler, ya toplantıya çağırılmamalı ya da bunlara karşı tedbirler alınmalı

Toplantı Katılımcılarına Dikkat Edilmeli

=>Sürekli Geç Kalanlar

=>Çok Konuşanlar

=>Sessiz Olanlar

=>İlgisiz Dinleyiciler

=>Şakacılar

=>Saldırganlar ve Agrasifler

=>Konuşan Kişiyi Sürekli Eleştirenler

=>Katılımcıların Dikkatini Dağıtan kişilere Dikkat Edilmelidir


70

En Önemli Karar ve Yeni Fikirler Toplantıda Sunulur.

Toplantı Başkanı; Saygı Gösteren, Yeni fikirleri sunan kişileri dinlemeyi bilen ve düşüncelerini fikirlerini paylaşabilecek, herkese eşit davrana bilen, gerilimle başa çıka bilen, hazırlıklı olan, konulara açıklık getire bilen, tartışmayı hakemlik edebilecek en uygun kişi seçilmesine özen gösterilmelidir.

OFİSTEKİ KÖTÜ YÖNETİCİ

Henry Wilson masanın üstünde bir dağ oluşturan kâğıtlara şöyle bir daldı. Her tarafa saçılmış olan dosyalar, kitaplar, mektuplar ve bitmemiş sözleşmelere göz gezdirerek, ‘’ Bu ofis resmen bitpazarına döndü!’’ diye iç geçirdi. ‘’Evet, işte burada… Şimdi dolma kalemim nerde?’’ Bir cevap yazmak için tam oturmuştu ki, Nijerya sözleşmeleriyle ilgili ufak bir mesele için Bill Jenkins onu tam on dakika meşgul etti. Daha sonra da sekreteri bir sürü mektup getirdi; tam onlara bakacakken telefon çalmaya başladı ve dokuz tane görüşme yapmak zorunda kaldı. Biri yanlış numara, ikisi yanlış bölüme bağlanmış ve Bill de onu Nijerya meselesiyle hala sıkıştırıyordu. Sonra kahve saati geldi, şöyle bir otuz kırk dakika daha geçti. Ayrıca sekreteri Nancy, veterinerin Henry’nin dobermanı hakkında söylediklerini iletmemişti.

Öğle yemeğinden önce yapması gereken beş telefon konuşması ve kâğıt yığınları arasında bulunması gereken numara için ancak zamanı vardı. Öğleden sonrası ise daha felaketti. Muhabbet için arayanlar ve randevusuz ofise dalanlar… Saat 17.30 olduğunda istiflenen hammaddeler hakkında geçen hafta gönderilmesi gereken kısacık bir mektubu ancak gönderebilmişti. Eve gitmek için ofisten çıkmadan hemen önce, ta sabah okunması gereken beş tane açılmamış mektup buldu. Bir tanesi herkesin gerçekleşeceğine inandığı Nijerya projesinin iptali ile ilgiliydi. Oysa Bill bu konuyla ilgili tam bir saat boyunca Henry’yle konuşmaya çalışmıştı. Görünüşe göre Nijeryalılar, onlara siparişlerini vaktinde gönderecek bir Alman firması bulmuştu. Wilson‘ın firmasından kaynaklanan gecikmedense bıkmışlardı. Mektupları çantasına tıkarken, ‘’Mesele şu ki Nancy’’ dedi Henry, ‘’Allah bana sadece 24 saat vermiş, saatler yetmiyor. Sanki herkesin daha fazla saati var.’’


71

Henry Wilson; tamamen düzensiz bir insan Kâğıt yığınlarıyla başı çok büyük dertte. Meşgul olduğunu zannediyor, aslında meşgul falan değil. İşini telefonla veya bizzat yarıda kesenler yüzünden bütün gün boyunca çok az iş yapabiliyor. Eve gittiğinde sık sık kendisine şu soruyu soruyor: ‘’ Bugün ne yaptım? Herhangi bir şey başardım mı? Cevap genelde, ‘’Pek bir şey yapmadım’’ şeklinde. Henry suçu yeterli zamanı olmamasına atıyor. Fakat kendisini ve ofisini daha iyi bir şekilde organize etse, ihtiyacı olan bütün zamana sahip olacaktı.

Kâğıtlarla doğru düzgün bir şekilde ulaşabilmek için bir sisteminizin olması gereklidir. Fotokopi makinesinin varlığı yüzünden kapıdan, bacadan ve gelebilmesi mümkün her yerden gelen bir kâğıt ordusuyla savaşmak durumundasınız. Sizi sadece, bir kâğıda bir kez bakma ve böylece minimum zaman harcama politikası kurtarabilir.

Eğer varsa, sekreteriniz büronuzdaki idari hayatınızı düzenleye bilmeli ve yönetebilmelidir. Mektupları daha önceden belirlenmiş bir öncelik sırasına göre açmalı, düzenlemeli ve sıraya koymalıdır. Size gelen telefonlara mutlaka o cevap vermeli ve zaman kaybına sebep olacak ziyaretçileri bertaraf etmelidir

En önemli noktalardan birisi ön yargılarımız konusu daha konu açılmadan iş başlangıcından pes etmeye hazırdırlar ve zamanın yönetimi konusunda bazı yanlış değerlendirme düşünceleridir.

- Bu teknikler benim işime yaramaz

- Bu toplumda organize olmak mümkün değil!

- Bu kadar organize olmak çok ürkütücü

- Bu görevleri yetiştirme ihtimalim olması çok zor

- Değişime gerek yok bizim eksiğimiz yok gibi düşüncelerdir.

İsteksiz evet deme; En sık yaşadığımız hayatımızın içinde olan evetler, karşımızdaki kişi üzülmesin kırılmasın diye eminim ki sizde istemsiz evet dediğiniz zaman olmuştur. Onca işinizin arasında plansız ve gereksiz düşündüğünüz sizi engelleyen evetlemelerden kaçınmalısınız. Öncelikleri


72

nize önem vermeyi ihmal etmeyin. Çok sık “evet” diyeceğinize, aşağıdaki yanıtlardan bazılarını deneyin:

l “Bunu yapabilirim ama şimdi yapmakta olduğum iş gecikir. İstediğiniz daha mı önemli?

l “Sizin için bunu seve seve ele alırım. Ama şimdi yapmakta olduğum işi bitirmeden buna başlayamam. Bu da ......

l “Kusura bakmayın, yeni bir işi ele alacak vaktim yok. Zamanım müsait olunca ben sizi ararım.”

l “Bana olan güveninizi takdir ediyorum ama iş planıma şimdi bunu koyacak vaktim yok. Kusura bakmayın.”

l “Kusura bakmayın, bunu yapamam. Bunu acaba .......sorsanız ...”sizin daha uygun olacaktır.” gibi cümleler kurmanız daha iyi olacaktır

KAVANOZ

Aşağıdaki gerçek hikâye Kellog Business School’da (Northwestern

Üniversitesi) Is İdaresi master öğrencileri ile Zaman Yönetimi dersi profesörü arasında geçer:

Profesör sınıfa girip karsısında duran dünyanın en seçilmiş öğrencilerine kısa bir süre baktıktan sonra, “Bu gün Zaman Yönetimi konusunda deneyle karışık bir sınav yapacağız” dedi. Kürsüye yürüdü, kürsünün altından kocaman bir kavanoz çıkarttı. Arkadan, kürsünün altından bir düzine yumruk büyüklüğünde tas aldı ve tasları büyük bir dikkatle kavanozun içine yerleştirmeye başladı. Kavanozun daha başka tas almayacağına emin olduktan sonra öğrencilerine döndü ve “Bu kavanoz doldu mu?” diye sordu.

Öğrenciler hep bir ağızdan “Doldu” diye cevapladılar.

Profesör “Öyle mi?” dedi ve kürsünün altına eğilerek bir kova mıcır çıkarttı. Mıcırı kavanozun ağzından yavaş yavaş döktü. Sonra kavanozu sallayarak mıcırın tasların arasına yerleşmesini sağladı.

Sonra öğrencilerine dönerek bir kez daha “Bu kavanoz doldu mu?” diye sordu.


73

Bir öğrenci “Dolmadı herhâlde” diye cevap verdi.

“Doğru” dedi profesör ve gene kürsünün altına eğilerek bir kova kum aldı ve yavaş yavaş tüm kum taneleri taslarla mıcırların arasına nüfuz edene kadar döktü.

Gene öğrencilerine döndü ve “Bu kavanoz doldu mu?” diye sordu.

Tüm sınıftakiler bir ağızdan “Hayır” diye bağırdılar.

“Güzel” dedi profesör ve kürsünün altına eğilerek bir sürahi su aldı ve kavanoz ağzına kadar doluncaya dek suyu boşalttı. Sonra öğrencilerine dönerek “Bu deneyin amacı neydi” diye sordu.

Uyanık bir öğrenci hemen “Zamanımız ne kadar dolu görünürse görünsün, daha ayırabileceğimiz zamanımız mutlaka vardır” diye atladı.

“Hayır” dedi profesör, “bu deneyin esas anlatmak istediği "Eğer büyük tasları bastan yerleştirmezsen küçükler girdikten sonra büyükleri hiçbir zaman kavanozun içine koyamazsın" gerçeğidir”.

Öğrenciler şaşkınlık içinde birbirlerine bakarken profesör devam etti:

“Nedir hayatınızdaki büyük taslar? Çocuklarınız, esiniz, sevdikleriniz, arkadaşlarınız, eğitiminiz, hayâlleriniz, sağlığınız, bir eser yaratmak, başkalarına faydalı olmak, onlara bir şey öğretmek! Büyük taşlarınız belki bunlardan birisi, belki bir kaçı, belki hepsi. Bu aksam uykuya yatmadan önce iyice düşünün ve sizin büyük taşlarınız hangileridir iyi karar verin. Bilin ki büyük taşlarınızı kavanoza ilk olarak yerleştirmezseniz hiç bir zaman bir daha koyamazsınız, o zaman da ne kendinize, ne de çalıştığınız kuruma, ne de ülkenize faydalı olursunuz. Bu da iyi bir is adamı, gerçekte de iyi bir adam olamayacağınızı gösterir”. Profesör, ders bittiği hâlde konuşmadan oturan öğrencileri sınıfta bırakarak çıktı...

SINIFTA ZAMAN YÖNETİMİ

Mutlaka hepimiz okul döneminden geçmişsizdir. İlk günler ilkokula başlama heyecanı yeni bilgiler öğrenme zaman içerisinde bilgi edinme ve zaman içerisinde kendi zamanın değişmesi başladığınız ilk günü hatırladığınız değil mi kimisinde mutluluk


74

kimisinde endişe vardı sonra birçok hayaller hedefler ve bulunduğunuz şuaınki durumunuz. Mutlaka her aile dersine çalış evladım demiştir şuan için bu bölüm okuyucusu bir öğrenci, bir veli veya öğretmen olabilir en etkili öğrencinin sınıftaki durumlarını dile getirmek istedik;

Her öğrenci zamanı kendine göre ayarlamalıdır. Öğrenci; hangi derse hangi saatte çalışacağına kendisi karar vermelidir. Çalışma için ayıracağı zamanı saptarken, çalışacağı dersin, okuldaki dersin gününe ve saatine yakın olmasına dikkat etmelidir.

SINAV SORUSU (Hikaye)

Son sınıf öğrencilerinin final sınavı. Beş soru hazırladım. İletişim sorusu tam elli puan. Çocuklar harıl harıl çalışmışlar. İletişimle ilgili her şeyi yemiş yutmuşlar. Yok efendim alıcı verici varmış. Kaynak mesajları iletirmiş. Sen dili ben dili. Elli puanlık 4. soru şu:

(Bu soru iletişim becerilerinizi ölçmek için sorulmuştur.)

“Beş yıldır bu okulda öğrencisiniz… Benim bir yıldır kapının girişinde hep gördüğüm; sınıflarınızı, koridorlarınızı temizleyen; adı soyadı gömleğinde kocaman yazan; sizin de her sabah gördüğünüz görevli hanımın adı nedir? Soyadını yazmanıza gerek yok!

Bütün sınıf şok oldu! Öğrencilerden biri parmak kaldırdı:

-Hocam bir şey soracağım. Doğru mu anladım ben, bu bayanın ismi Hatice ise, Hatice yazınca finalden elli alıp sınıf mı geçeceğim şimdi?

-Bak ne kadar doğru anlamışsın.

-Ben sınıftan çıktım. Kapının dışında bekliyorum. İçeriden tartışma sesleri geliyor.

-Beyler kadın adı ne?

-Beyler bilen söylesin!

-Beyler ayıp oluyor ama!

-Kimse mi bilmiyor?


75

-Beyler herkes kâğıtları kaldırsın göstersin.

-Beyler hocaların adlarını biliyorsunuz, kızların adlarını biliyorsunuz ama!

Beş dakika sonra sınıfa girdim. Kâğıtları topladım. Tek bir doğru cevap yok. Kâğıtlar bomboş. Sadece bir öğrenci “battı balık yan gider” yazmış. Onun hakkında bana “Hocam o öğrenciye dikkat et. Şöyle kavgacıdır, böyle problemdir” denilen bir çocuk. Sınav İngilizce olduğu için öğrencim şöyle yazmış: “Hocam, öncelikle ben şu an duygularımı İngilizce anlatamayacağım, biliyorum sınıfta kalıyorum; ama Türkçe yazıyorum. Hocam size çok darıldım. Bana iletişimle ilgili ne sorsanız hepsini bilirim. Ceplerim dolu. Ben yıllarca hep sorarım arkadaşlarıma, bu adam ne sorar diye. Soracakları şeyleri yazarçizer koyarım cebime. Sınavda kâğıda aktarır, sonrada buruşturur çöpe atarım ve sınıfımı geçerim. Hocam sınıfta kalıyorum çünkü cevabı bilmiyorum. Ama bir şey fark ettim; o kadını gerçekten yıllardır görüyorum; ama bir kere dönüp bakmadım, adını hiç merak etmedim. Oysa bütün hocaların adını soyadını, hatta çocuklarının adını bile biliyorum. Her karşılaştığımda merhabalaşıyorum, ama o hanıma hiç merhaba demedim. Ben öyle bir adammışım ki çıkar ilişkim yoksa insanların yüzüne bakmıyormuşum. Sınıfta kalıyorum, ama emin olun hiç önemi yok. Çünkü on beş yıllık bir eğitimde bana öğretilmeyen bir şey öğrettiniz. Ben daha bu okuldayım, her sabah o hanıma ismiyle hitap ederek “günaydın” diyeceğim ve bundan sonra ilişkilerimi çıkar üzerine kurmayacağım. Hocam sınıfta kalıyorum ama sağ olun.”

Yönetmelikler gereği not veremiyorum çünkü sınav İngilizce üstelik bayanın adını da yazmamıştı. Fakat ben alacağımı aldım ve o öğrenci elli üzerinden elli alarak dersi geçti ve mezun oldu. İki gün sonra hizmetli bayan yanıma geldi. Bir torba hellim peynirini masamın üzerine koyarak dedi ki:

“Hocam size iki şey için çok teşekkür ederim. Birincisi geldiğinizden beri bana her sabah ismimle hitap ederek “günaydın” diyorsunuz. İkincisi son sınıf öğrencilerine sınavda bir soru sormuşsunuz, bütün öğrenciler soruyu öğrenmişler, sabah öğrencilerin hepsi “günaydın Hatice hanım” diye içeri giriyor. Hocam ben yıllardır bu okulda hep kapının oralarda olurdum. Şimdiye kadar hiç kimse


76

böyle bir şey yapmamıştı, kendimi hiç bu kadar insan hissetmemiştim.”

ZAMAN YÖNETİMİNİ DÖNEMİN EN BAŞINDAN ALIŞKANLIK HALİNE GETİRMEK, ÖZELLİKLE SINAV DÖNEMİ İÇİN ÇOK ÖNEMLİDİR.

Geri getirilmesi olanaksız olan tek şey zamandır. Bazı insanlar zamanı planlı kullanırken, bazıları cömertçe harcar. Sınavlarda başarılı olan adaylarla başarılı olamayan adaylar arasındaki en temel fark, zaman kullanımıdır.

Zaman; öncelikler doğrultusunda kullanılırsa kontrol altına alınabilir. Önceliklerin belirlenmesi, zamanı planlamada ilk adımdır. Yaşam, yapmak istenen ve yapmak zorunda olunan eylemlerden oluşur. Çoğu zaman bu ikisi arasında seçim yapmak zordur. Öğrenciler de eğlence ile öğrenci olmanın gerekleri arasında çelişki yaşarlar.

Böyle durumlarda öğrenci kendine şu soruları sormalıdır: “Benim için bu etkinlikler içinde önemlisi hangisidir? Hangi etkinliklerden vazgeçebilirim? En az önemli olan etkinlikler nelerdir?” Bu sorulara cevap verilerek, öncelik sıralaması yapılabilir.

Hayatı için bir amacı olmayan öğrenci, kendisi için neyin daha öncelikli olduğunu kestiremez. Bu nedenle, öncelikle kendisine bir amaç edinmelidir. Eğer öğrencinin amacı, derslerinde başarılı olmak ya da iyi bir lisede okumaksa, önceliklerini de bu doğrultuda belirlemelidir.

Bir yıl sonra amaçladığı okulda bulunmak isteyen öğrencinin öncelik sıralamasında, ders çalışmak ve sınavlara hazırlanmak başı çekmelidir. Bununla birlikte, zamanı doğru kullanmayı öğrenemeyen öğrenci ne kadar ders çalışırsa çalışsın, başarılı olamaz.


77

Zamanı yönetmek amacıyla öğrencinin hayatında yapabileceği ufak değişiklikler:

• Telefonda arkadaşlarla uzun süre konuşmamak,

• Arkadaşlar her çağırdığında koşa koşa gitmemek,

• Kantinde-kafeteryada her gün uzun zaman geçirmemek,

• Evde oradan oraya amaçsız dolaşmamak,

• Televizyona esir olmamak,

• Evdeki sohbetlerin tümüne katılmamak

Öğrenciler bedensel, zihinsel, duygusal yapıları, ilgileri ve yetenekleri bakımından birbirlerinden farklıdır. Bir öğrencinin isteyerek çalıştığı ve hemen öğrendiği bir dersi başka bir öğrenci zor öğrenebilir. Bir başka öğrenci ise çabuk yorulabilir ya da çalışmak istemeyebilir. Bu nedenle, bir ders ya da konu içinde ayrılacak süre öğrenciden öğrenciye değişir.

Her öğrenci zamanı kendine göre ayarlamalıdır. Bunun için öğrenci;

• Hangi derse hangi saatte çalışacağına kendisi karar vermelidir.

• Çalışma için ayıracağı zamanı saptarken, çalışacağı dersin, okuldaki dersin gününe ve saatine yakın olmasına dikkat etmelidir.

• En verimli çalışma aralıklı çalışmadır. Ara vermeden uzun süre çalışmak kadar, uzun süre molalar vererek yapılan çalışma da verimsizdir. Öğrencinin, bir saat çalıştıktan sonra araya 5-10 dakikalık dinlenme koyması yararlı olur.

• Birbirine benzeyen iki dersi üst üste çalışmamalıdır. Örneğin, Türkçe dersinden sonra Sosyal Bilgiler dersine çalışmak yerine, matematik dersini çalışmak çok daha uygundur.

• Yatmadan önce on dakika süreyle, o gün çalıştığı dersleri tekrarlayarak uykuya geçmesi ve sabah kalkınca aynı tekrarı bir kez daha yapması, öğrenilenleri korumasını sağlar.


78

Başarı Yaklaşımı;

Bu yaklaşıma ne istediğini bilmek ve başarmak için çaba harcamak esastır. Kısa orta ve uzun vadeli planlama, hedef belirleme, kendini motive etme ve olumlu bir düşünce tarzı yaratmaya çalışır.

Aşağıdaki Durum Size Tanıdık Geliyor Mu?

• Arkadaşlarınız sinemada yeni gösterime girecek ve sizin de çok ilginizi çeken bir filme gitmeyi önerdi. Bu filmi görmeyi çok istiyordunuz fakat ödevinizi de bitirmek zorundasınız.

• Yarına önemli bir sınavınız var. Çalışmaya başlamanız gerek ama çalışılacak o kadar çok konu var ki. Zamanınız da yeterli değil.

NEDEN?

• Peki, bütün bu durumlar sizce hangi etkenlerden kaynaklanıyor? Bunca zamanınızın nerede harcandığını merak ediyor musunuz? Neden sık sık yapmak istediğiniz ve yapmak zorunda olduğunuz işler arasında sıkışıp kalıyorsunuz?

YAŞAMIMIZDAKİ BİR SAATLİK ZAMANIN DEĞERİ ACABA NEDİR?

Ortalama bir insan ömrü aşağı yukarı iki yüz bin (200.000) planlanabilir saatle sınırlıdır. İktisadi olarak yapılan araştırmalara göre, bir insan toplam iş görebilme gücünün ancak % 30 - 40' nı kullanabilmektedir. Peki geriye kalan %60 civarındaki iş görebilme gücü nereye gidiyor?

Planlamada yapılan hatalar,

Netleşmemiş hedefler,

• Önceliklere gerekli önemi verememe,

• Sürekli erteleme,

• Öze inememe,

• Detayla fazla uğraşma,


79

AMAÇ PARA VE ZAMAN (Hikaye)

Mehmet okuldan arta kalan zamanlarda mahallede bulunan tamircide çıraklık yapıyordu. Geçen hafta dükkanlardan birinde gördüğü bir ayakkabıyı çok beğenmişti. Ancak ayakkabı biraz pahalıydı. Mehmet umutsuzluğa kapılmayarak hafta sonları da dükkana giderek çalıştı. Amacı bir an önce yeterli parayı biriktirip o çok istediği ayakkabıyı almaktı. Mehmet artık kullanmadığı bazı eşyaları da satmaya karar vermişti. Zaman onun için önemliydi. Bir an önce yeterli parayı bulması gerekiyordu aksi taktirde o çok istediği ayakkabı bir başkasına satılabilirdi.

Mehmet’in annesi onun o ayakkabıyı almak için fazladan çalıştığını fark etmişti. Oğluna kendisini bu kadar yormamasını, eğer ayakkabı birine satılırsa yine güzel olan başka bir ayakkabı alabileceğini söylemişti. Ancak Mehmet annesini dinlememiş ve parayı biriktirmek için her gün daha fazla çalışmaya başlamıştı. Ancak işler Mehmet’in düşündüğü gibi gitmedi. Mehmet’in babası iş için başka bir köye gitmişti. Bu sırada Mehmet’in kız kardeşi Sevim hastalanmıştı ve ona acilen ilaç alınması gerekiyordu. İlaç almak için ise hali hazırda para yoktu. Mehmet kız kardeşinin durumuna dayanamayıp o güzel ayakkabıyı alma amacıyla biriktirmiş olduğu parayı hiç ummadığı bir zamanda kız kardeşine ilaç almak için kullandı. Şükür ki Mehmet’in kardeşi iyileşti ve yaz tatilinde Mehmet yeniden çalışarak istediği ayakkabıya sahip oldu.


80

DEĞERİNİZİ BİLİN (Hikaye)

İyi bilinen bir konuşmacı, seminerlerine elli dolarlık bir banknotu göstererek başladı. İki yüz kişiyi bulan dinleyicilere; bu parayı kim ister, diye sordu ve eller kalkmaya başladı.

Ve konuşmacı;

‘’Bu parayı sizlerden birine vereceğim; fakat öncelikle bazı şeyler yapacağım.’’ Dedi.

Parayı önce buruşturdu ve dinleyicilere;

‘’ Hala bu parayı isteyen var mı?’’ diye sordu, eller yine havadaydı.

Bu sefer konuşmacı;

‘’Peki, bu paraya şunları yaparsam?’’ dedi ve elli doları vere attı.

Onun üstüne bastı, ezdi, pisletti. Para şimdi pis ve buruşuktu; fakat eller yine havadaydı ve o parayı herkes istiyordu.

Konuşmacı şöyle dedi:

‘’Arkadaşlarım, burada çok önemli bir şey öğrendiniz:

Burada paraya ne yaptıysam hiç önemli değil onu yine de istiyorsunuz; çünkü benim ona yaptığım şeyler onun değerini düşürmedi. O hala elli dolar.

Hayatımızda çoğu kez verdiğimiz kararlar veya hayat şartları nedeniyle hırpalanır, canımız acıtılır, yerden yere vuruluruz, kendimizi kötü hisseder deriz; fakat ne olduğu veya ne olacağı önemli değil…

Hiçbir zaman değerimizi kaybetmeyiz, temiz ya da pis, hırpalanmış ya da kırılmış, bunların hiçbiri önemli değildir. Seni sevenler, seni ne kadar değerli olduğunu her zaman bileceklerdir.’’

DEĞERİNİZİ BİLİN

Değerleri temel olarak, harcanan emeğe ve yapılan fedakârlıklara değdiğini düşünürsünüz. Fakat bu düşüncenin yan etkisi


81

vardır. Eğer herhangi bir şey veya bir insan için zaman ve enerji harcadıysanız, o şeyin veya insanın bir parçası olduğu hedefe sizden hiçbir şey talep etmeyen bir hedefe göre çok daha fazla değer verirsiniz. Bir hedef seçip kendimizi ona adayarak bir dereceye kadar değerler oluştururuz.

Zaman çerçevesi içinde düşünecek olursak, idari değerlerin potansiyel olarak çok önemli rolleri vardır. Bakarak yolunuzu bulacağınız yıldız gibidirler. Elinizle Dokunamazsınız da bir denizci veya çöl gezgini gibi onları rehber seçer ve takip ederek yolunuzu bulursunuz. Yol bulabilme kabiliyeti, özellikle de hayatınız tanıdık bir nehir yerine karşılanmamış bir deniz gibi görünmeye başladığında ayrı bir önem kazanır.

Siz farkında olun ya da olmayın, değerler yolunuzu yönlendirirler. İyi yol tayin etme kabiliyetine sahip olma yönünde atılacak ilk olumlu adım, şu anda hayatınızdaki seçeneklerinizi etkileyen değerlerin daha fazla farkında olmaktır.

Peter Larking büyük bir kozmetik fabrikasında pazarlama müdürü olarak çalışmaktan ilk başlarda çok zevk alıyordu. Sosyal hayatı ve kazandığı yüksek maaşı çok seviyordu;

Bütün dünyayı geziyor ve pahalı otellerde kalıyordu. Fakat gecesini gündüzünü alacak olan çok uluslu bir ana şirketin başına geçme fikri ona yanıp tutuşan bir hırs halini almıştı. Hafta sonlarını ya tamamen iş düşünerek veya meslektaş veya müşterilerle telefonda konuşarak geçiriyordu. 56 yaşındayken, yönetim kurulunda bir koltuk sahibi olduğu sene karısı onu boşadı ve ikinci kez ülsere yakalandı. Ertesi sene kalp krizi geçirdi ve doktoru ona hayata kalan tek eğlencesi olan dağa tırmanmayı bırakmasını söyledi. 58’ine gelmeden hemen önce bir devralma ve açık artırmasıyla ilgileniyordu ve devralmanın gerçekleşmesi onun göz diktiği genel müdürlük koltuğuna oturması anlamına geliyordu. Bu meşguliyetinden dolayı oldukça ciddi bir hastalık kapmış olan 18 yaşındaki oğlunu hastanede ziyarete ziyarete gitmeye bile vakti yoktu. Hedeflediği rütbeye getirildikten sonra Peter’in oğlu yaşamını yitirdi. “Çocukla geçirecek fazla zamanının olmamasına karşın benim için dünyadaki en önemli şeydi’’ dedi sekreterine, ne acaba gerçekten öyle miydi?


82

Bu hikâye değerlerinizi bilmeniz ve onları her zaman gözümüzün önünde tutmanız için size uyarıda bulunuyor. Eğer değerleriniz hakkında daha çok düşünmenizi sağlaya biliyorsa bırakın da insanlar değerlerinizi sorgulasınlar.

Değerlerin kıymetini bilin ve onları sarılın. Fakat sakın başkalarının da onlara aynı gözle bakmalarını sağlamaya çalışmak gibi bir hata yapmayın. William James’in yazdıklarını unutmayın: “ Bir ilişkide öğrenilecek ilk şey şudur: İnsanlar, onları mutlu eden şeyleri şiddet kullanarak size kabul ettirmeye çalışmamalısınız.’’

YAŞAMA ZEVKİ

Hayattaki en büyük lükslerden birinin keyfine varmayı amaçlıyorsanız, yeteri kadar zaman sahip olma lüksünün,

Dinlenmek için zamana sahip olmanın, kavramları enine boyuna düşünebilmenin, işleri yapabilmenin ve onları kabiliyetinizin el verdiği en son noktaya göre gerçekleştirebilmenin tadını çıkarmak istiyorsanız, sadece bir yol olduğunu unutmayın. Düşünmeye üşenmeyin ve işlerin önem sırasına göre tasnif edin. Hayatınız yeni bir çeşni kazanacak; ona seneler ekleyecek, senelerinizi de hayat ilave edeceksiniz. Bırakın her şey yerli yerine otursun. İşinizin her bir parçasına gereken zamanı ayırın (Benjamin Fraklin)

Değerler, amaçların diliyle ifade edilebilir. Amaçların belirtilmesi de buna mukabil değerler tarafından anlaşılabilir.

Mesela, kendinizi hayattaki en önemli hedeflerinize adarsanız, bu sizin için bireyin önce geldiğini gösterebilir. Eğer konu başka bireylerin kendini adama ise iyi. Fakat problem, başkalarının hedefleri pahasına kendinizi adadığınız hedefin gerçekleşmesi ise Dr.sam el Johson’ın tarih ettiği bir tanıdığı gibi olabilirsiniz

“Kendine Âşık, Hiçbir Rakibi Yok. “

Bir profesör, sosyoloji sınıfındaki öğrencilerini Baltimore şehrinin kenar mahallelerine göndermiş ve o bölgede yasayan 200 erkek çocuğunun durumlarını araştırmalarını ve her bir çocuğun geleceği hakkında bir değerlendirme yapmalarını istemişti.


83

Öğrenciler hemen hepsi bu çocukların gelecekte hiçbir şanslarının olmadığını dile getirmişlerdi.

Bundan tam yirmi beş yıl sonra bir başka sosyoloji profesörü tesadüfen bu çalışmayı buldu ve öğrencilerinden bu projeyi sürdürmelerini ve aynı çocuklara ne olduğunu araştırmalarını istedi. Öğrenciler, o bölgeden taşınan ya da ölen 20 çocuk dışındaki 180 çocuktan 176'sinin olağanüstü bir başarı gösterip, avukat, doktor ya da iş adamı olduklarını ortaya çıkardılar. Profesör çok etkilenmişti ve bu konuyu izlemeye karar verdi. Birer yetişkin olan o çocukların hepsi o bölgede yasadıkları için, her biriyle buluşma şansı oldu. "O koşullarda nasıl bu kadar başarılı oldunuz?" sorusuna verdikleri cevap hep aynıydı : "Mahalle okulunda bir öğretmenimiz vardı. Onun sayesinde."

Profesör, bu öğretmeni çok merak etmişti. Hala hayatta olduğunu öğrendiği yaşlı öğretmenin izini bulması zor olmadı. Kendisini ziyaret etmek için evine kadar gitti. Karşısında yılların yüzüne eklediği kırışıklıklara rağmen hala dinç duran bir yaşlı kadın buldu. Merakla yaşlı kadına bu çocukları kenar mahallelerden kurtarıp, başarılı birer yetişkin olmalarını sağlamak için kullandığı sihirli formülün ne olduğunu sordu.

Yaşlı öğretmenin gözleri parladı ve dudaklarının kenarında bir gülümseme belirdi:

"Çok basit" dedi, "Ben o çocukları çok sevdim...'' (Alıntı)

*****

KUYUYA DÜŞEN EŞEK

Bir gün, bir çiftçinin eşeği kuyuya düşer. Adam ne yapacağını düşünürken, hayvan saatlerce anırır. En sonunda çiftçi, hayvanın yaşlı olduğunu ve kuyunun da zaten kapanması gerektiğini düşünür ve eşeği çıkartmaya değmeyeceğine karar verir. Bütün komşularını yardıma çağırır. Her biri birer kürek alarak kuyuya toprak atmaya başlarlar. Eşek ne olduğunu fark edince, önce daha beter bağırmaya başlar. Sonra, herkesin şaşkınlığına, sesini keser.


84

Birkaç kürek toprak daha attıktan sonra, çiftçi kuyuya bakar. Gözlerine inanamaz. Eşek, sırtına düşen her kürek toprakla müthiş bir şey yapmakta, toprağı aşağıya silkeleyerek yukarı çıkmasına basamak hazırlamaktadır.

Bir süre sonra, komşular toprak atmaya devam edince, herkesin şaşkınlığı altında eşek, kuyunun kenarından dışarı bir adım atıp, koşarak uzaklaşır!

Hayat üzerinize hep toprak atacaktır; her türlü pislik ile. Kuyudan çıkmanın sırrı, bu pisliği silkeleyip bir adım yükselmektir. Sıkıntılarımızın her biri bir adımdır. En derin kuyulardan bile yılmayarak, usanmayarak çıkabiliriz. Silkelenin ve biraz daha yukarı çıkın.

1) ZAMANI VERİMLİ KULLANMAK

n Zaman yönetilemez, daha iyi kullanılabilir

n Zaman harcanabilir, çarçur edilebilir, ama biriktirilemez

n Zaman biriktirilemez, tasarruf edilebilir

n Zaman durdurulamaz, geriye alınıp başlatılamaz

n Zamanla yarışabilirsiniz, ama onun kadar hızlı koşamazsınız!

2) ZAMAN TUZAKLARI

n Telefon görüşmeleri

n Beklenmeyen ziyaretçiler

n Toplantılar, toplantılar…

n “Hayır” diyememek

n İletişim bozukluğu

n Plânsızlık

n Önceliklerin yokluğu

n Dağınıklık – düzensizlik

n Kararsızlık – ertelemecilik


85

n Yetki ve görev devretmemek

n Gereksiz ayrıntılarla uğraşmak

n Gereğinden fazla iş yüklenmek

n Krizler

n Yazışmalar, yazışmalar…

n Dedikodu

3) ZAMAN YÖNETİMİ

Zaman yönetimi önceliklerini bilmektir. (Alan Lackin)

n Zaman yönetimi öz-yönetimdir. (Charles Hobbes)

n Zaman yönetimi zamandan çok yönetimle ilgilidir; bireyin kendisini yönlendirerek olayları yönetmesidir. (Robert Dorney)

n Zaman yönetimi, amaçları gerçekleştirmek için amaçlara giden yollara zaman ayırmaktır.(M.Soysal)

“Önemli işler, asla önemsiz işlerin insafına terk edilmemelidir.” (Goethe)

6) PLANLAMA VE ZAMAN YÖNETİMİ

n Amaçları belirlemek

n Yıllık plânlar yapmak

n Aylık amaç ve öncelikleri belirlemek

n Haftalık plân çizelgesi kullanmak

n Günlük plân yapmak

n Yapılacaklar listesini önceliklendirmek

n Zamanı çarçur eden şeyleri ortaya çıkarmak

n Krizleri öngörmek

n Beklenmeyeni beklemek


86

n Günün yüzde 20’sini açık bırakmak

n Zamanı aşırı yüklememek

n İşler için harcanan zamanı kaydetmek

n Zaman sınırı koymak

n Saate bağlı olmak

n Benzer işleri birleştirmek

n Hızlı okumayı öğrenmek

n Zor işleri önce yapmak

n Zevkli işleri sona bırakmak

7) ÖRGÜTLENME VE ZAMAN YÖNETİMİ

n Çöp tenekesini kullanmak

n İşleri standartlaştırmak

n Gelen evrakı elemek, önceliklendirmek

n Dosyalama sistemi geliştirmek

n Tarihlendirilmiş takip dosyası tutmak

n Masanızın üstünü temiz ve düzenli tutmak

n Fazla mesaiye karşı çıkmak

n Evrak çantasını işte bırakmak

n Her gün sakin bir saat ayırmak

n “Zaman yönetimi” konusunda eğitilmek

8) UYGULAMA VE ZAMAN YÖNETİMİ

n Yetki ve sorumluluk devretmek

n Bitiş tarihleri belirleyip duyurmak

n Gelişmeleri gözden geçirme toplantıları yapmak

n Faaliyetleri değil sonuçları ödüllendirmek


87

n Başladığını bitirmek

n Düşünülmesi gerekliler listesi tutmak

n Toplantıları ayakta yapmak

Beklenmeyen ziyaretçileri işe koşmak

9) DENETİM VE ZAMAN YÖNETİMİ

n Çalışırken “erişilememek”

n Telefonları elemek

n Ziyaretçileri randevuyla kabul etmek

n Meşgul olduğunuzu samimiyetle söylemek

n Ziyaretlerin bir amaca hizmet etmesini sağlamak

n Proje denetim çizelgeleri geliştirmek ve kullanmak

n Toplantı ve ziyaretleri bitirmeyi öğrenmek

10) İLETİŞİM VE ZAMAN YÖNETİMİ

n Mesajın anlaşıldığından emin olmak

n Haberleşme için en uygun aracı seçmek

n Mesajı basit ve kısa tutmak

n “Lâf salatası” yapmamak

n Toplantıları kısıtlı tutmak

n Gündemi zamanla sınırlamak

n Toplantı gündemini önceden göndermek

n Toplantının amacını açıklığa kavuşturmak

n Toplantıları azaltmak

n Zamanında başlamak ve bitirmek

n Sonuç almaya çalışmak


88

ZAMAN NEDİR?

Zamanın yetersizliğinden şikayetçi oluruz bir çoğumuz

Zaman kullanılmayan kısmı yok olup giden en önemli sermayedir.

Yaşam için en önemli sermaye olan zaman kullanıla birlik oranını artırmak, ancak onu etkili bir biçimde yönetmekle olanaklı olur.

Zaman Kullanımı Kontrol Alma Sürecidir

Zaman tasarruf etmeye çalıştığımız ve israf ettiğimiz bir şeydir.

Zamanın olmayışı birçok kişiyi olumsuz gereksiz stres ve baskılara neden olmaktadır.

Zamanın sizi veya sizin zamanı kontrol etmeniz, kararınıza bağlıdır.

Zamanın nasıl sarfedileceğini ve onun etkinlikle yönetimini tayin eden sizden başkası değildir. Yani siz işinizi kontrol edersiniz veya işiniz sizi kontrol eder. Bunların hepsi size bağlıdır.

Zamanınız sizin hayatınızdır.

Benjamin Franklin’e göre "zaman hayatın kendisidir".

Newton'a göre "zaman tek yönde durmaksızın akar".

Einstein'a göre ise, “zaman olayları oluşuna göre sıralayan ve olaylara anlam veren bir boyuttur“.

Zaman, herkese “eşit” dağıtılmış “kıt” bir kaynaktır.

1 yıl herkes için 365 gündür.

1 gün herkes için 24 saattir.

1 saat herkes için 60 dakikadır.

1 dakika herkes için 60 saniyedir.

Dolayısıyla, herkes zamanın değerini bilmekle yükümlüdür


89

ZAMAN HAKKINDA BAZI GERÇEKLER

Zamanı anlamak, zaman hakkındaki bazı temel gerçekleri bilmekle başlamalıdır. Zamanın fazlasını bulamazsınız. Çünkü biz aslında mevcut olan zamanın tamamına sahip bulunmaktayız. İster onu kıllıca kullanalım veya israf edelim, bütün zamanımızın günde 24 saat ve her yılın her ayının her haftasının içinde 168 saat olduğunu bilmekteyiz. Zaman biriktirilemez veya depo edilemez, o sarf edilmelidir. Zamanın olmayışı gibi bir şey mevcut değildir. Onun geri dönüşü yoktur ve yerine başka bir şey de koyamazsınız. Zamanınızı mı israf ediyorsunuz; hayatınızı israf ediyorsunuz demektir. Zamanınıza hükmedebilirseniz hayatınıza da hükmedersiniz.

-Her sabah evden çıkmadan önce günlük işlerinizi belirleyin ve öncelik sırasına dizin.

-Günlük planı yazılı hale getirin

-Günün sonunda hedef listenizi gözden geçirin, gerçekleştiremediğiniz işleri bir sonraki listenin başına önem sırasına göre ekleyin

-Kendinizi tanıyın, hangi zamanlarda enerjik olduğunuzu belirleyin

Zaman;

Değersiz, biriktirilebilen, ödünç alınan, değiştirilebilen, Satın alınabilen, defalarca yaşanılabilen, herkesçe aynı algılanan ve benzer, bir kavram değildir. Bazı İnsanların zaman yönetimi konusunda ön yargıları vardır. Zaman yönetimi konusunu daha başında reddeder ve bu konuya hiç yanaşmak istemezler. Bunun nedeni zaman yönetimi konusunda bazı yanlış değerlendirmeleridir. Bu ön yargılardan en yaygın olanları şunlardır;

HAYATA POZİTİF BAK

Hayatın mükemmel olmadığını hepimiz biliyoruz. Her zaman çıkışlar ve inişler, önceden görülmeyen engeller olacaktır. Hoşunuza gitse de gitmese de, bu yüzden kendimizi mutsuz hissetsek de bu


90

böyledir. Yaşamımızda beliren ve önceden kestiremediğimiz olaylar için hiçbir şey yapamayız ama en azından bunlarla başa çıkabilmek için bir şeyler yapabiliriz. Olumlu düşünmenin faydalarını sık sık duyarız ama bunu uygulamak her zaman kolay değildir. Sıkıntılı bir durumda bile nasıl pozitif düşünceler geliştirebileceğinizi biliyor musunuz?

İşte bunun 9 yolu:

1) Kendinize doğru soruyu sorun: Kötümser kişi zor bir durumda kendine “Bu neden benim başıma geldi?” diye sorar, iyimser kişi ise “Bundan ne ders çıkarabilirim?” diye…

2) Çevrenizi pozitif kılın: Yani, sizi motive eden insanlarla daha fazla zaman geçirin; yapıcı ve öğretici okumaları artırın.

3) Şükredin: Sahip olduklarınıza şükretmek, pozitif düşünmenizi kolaylaştırır.

4) Fiziksel görünümünüze önem verin: Görünümünüze ve sağlığınıza verdiğiniz önem, pozitif düşünme yeteneğinizi pekiştirir.

5) Güne iyimser başlayın: Sabah güne nasıl başlarsanız, öyle gider. İyi bir kahvaltı ve biraz spor yaparak başladığınız bir günün kötü geçme olasılığı düşük olur.

6) Çözüme odaklanın: Negatif düşünceyi besleyen en önemli etmenlerden biri bir sorunun karşısında durup hiçbir şey yapmamaktır. Kat etmeniz gereken yol ne kadar uzun olursa olsun, her gün küçük adımlarla çözüme yaklaşın.

7) Endişelerinizi azaltın: Endişe, en yıkıcı duygulardan biridir. Gerçeklikle kurduğunuz sıkı bağlar, yersiz endişelerden kurtulmanıza yardım eder.

8) Mükemmelliğe saplanıp kalmayın: Mükemmel olma saplantısı, insanı pozitif düşünceden uzaklaştırır. İnsanüstü standartlar ve hedefler, gerçek hedefinizden uzaklaşmanıza neden olur. Bundan kurtulun.

9) Kendinize vazgeçmemeyi hatırlatın: Sürdürülebilir uygulamalar, olumlu düşüncenin olmazsa olmazıdır. Yukarıdakileri sürekli olarak uyguladığınıza emin olun, bunları zaman zaman kendinize hatırlatın.


91

Ben de kartal olmak istiyorum!

Özgüven doğuştan sahip olduğumuz bir duygu değildir. Sonradan edinilen bir kavramdır. Çocukluğumuzda büyüklerimizin davranış biçimleri bu duygumuzu iyi veya kötü yönlendirir. Özgüven nedir? Bireyin kendisinden memnun olması, kendi çevresiyle barışık yaşaması demektir. Başka bir tarif de Melody Beattıe’nin “Bağımdaşlığa Son” kitabındaki gibi;

“Nasıl görünüyorlar?

Ne kadar para kazanıyor?

Kimleri tanıyorlar?

Ne çeşit araba kullanıyorlar?

Ne tür işte çalışıyorlar?

Çocukları ne kadar başarılı?

Eşleri ne kadar önemli, güçlü ya da güzel?

Kaç diploması var?

Başkalarının gözünde ne kadar başarılı?

Tüm bu saydığım şeylerden doyum ve zevk almakta bir sakınca yok. Ama bunların hiç biri özgüven sağlamaz. Özgüven bu şeyler kaybedildiğinde geride kalandır.”

Özgüven doğuştan sahip olduğumuz bir duygu değildir. Sonradan edinilen bir kavramdır. Çocukluğumuzda büyüklerimizin davranış biçimleri bu duygumuzu iyi veya kötü yönlendirir.

Büyüklerimizden gördüğümüz sevgi, yakınlık ve ilgi çok önemlidir. Fikirlerimize ne kadar değer verildiği, önemsendiği, güven duyulduğu ile ilgilidir. Çocukken hangimize sorumluluk verilmişti. İyi bir şeyler yaptığımızda ne kadar ödüllendirildik. Yaptığımız hatalar ne kadar hoş görülmüştü. İşte bunlar özgüven duymamıza neden olur.

Çocuğa sorumluluk vererek büyütmek çok güzel ama fazlası da zarar veriyor. Benim çocukluğum ve gençliğim farklı geçti. Çok fazla sorumluluk verildi. Tülay her şeyin en iyisini yapar diye büyütüldüm. O yıllarda bu harika bir duyguydu. Kendime güvenimin oluşmasında çok yardımcı olmuştu. Ama yıllar ilerleyince çevremin


92

benden beklediği akıllı uslu ve her şeyi en iyi şekilde yapan imajını zedelememek için hata yapmamam gerektiğini düşünerek yıllarımı geçirdiğimi fark ettim. Oysaki hata yapmasını da bilmem gerekliydi. Özgüven harika bir şey ama fazlası da zarar verir.

Özgüveni olmayan kişi kendinden şüphe duyar. Kendine güveni yetersizdir. Sevilmediğini düşünür, yalnızlık hisseder, eleştirilere karşı alıngandır Başarısızlıktan çok korkar ve çok sık hayal kırıklığı yaşar.

Görüldüğü gibi hayatımızda sevginin yeri çok önemli. Hiçbir maliyeti yok. Üstelik de bedava.

Özgüven eksikliğinin nedenlerini sıralamak gerekirse:

Çok yakın birinin ölümü

Anne babanın boşanması

Başarısızlığın üzerinde çok durma ve bu durumu büyütmek

Kendini acımasız bir şekilde eleştirmek

Gerçekçi olmayan hedefler belirleyip ve bunlara ulaşamayınca mutsuz olmak

Başarısızlık korkusu

Hata yapma hakkını kendinde görmemek

Özgüvene sahip olmak için yapılması gerekenler ise;

Risk almak ve cesur olmak gerekli

Kendini sevmek

Kendini tanımak

Hedef koymak

Pozitif düşünmek

İyi bir iletişim

Duyguları kontrol etmek

Fikirlerinizi savunun


93

Kendini iyi ifade edebilmek

Kendinizi ödüllendirebilmek

Güçlü tarafları ön plana çıkarmak

Çevresine hayır demeyi bilmek

Her an öğrenerek

Hobiler geliştirerek

Değişimi kabullenmek

Şimdi düşüneceksiniz ki bunların hepsi yuvarlak laflar ben bunları nasıl başaracağım. Çok haklısınız. Ama zaten bütün yazılarım hep bu duyguları ele alan yazılar. Sürekli her birini yazıyorum.

En önemlisi kendimize güven, yapabileceklerimizi bilmek ve üzerine gitmek.

“BEN DE KARTAL OLMAK İSTİYORUM.”

Bir çiftçi, yerde bulduğu bir kartal yumurtasını, tavuk yumurtası sanarak çiftliğine götürmüş. Kuluçkaya yatan tavuğun altına koymuş. Tavuk, kartal yumurtasını da kendi yumurtası sanarak kuluçka döneminde koruyucu kanatları altında tutmuş. Civcivler ve kartal yavrusu yumurtadan çıkmış. Kartal yavrusu, tavukların ve civcivlerin davranışlarını taklit ederek kanat çırpmış, eşinmiş, darı tanelerini ve solucanları yemiş. Kendisinin bir tavuk olmadığını düşünmek aklına bile gelmemiş. Bir gün küçük kartal gökyüzünde uçan kocaman bir kuş görmüş. Bu olağanüstü yaratığa hayranlıkla bakmış. En yakınındaki tavuğa bu kuşun ne olduğunu sormuş. Ona “kartal” derler yanıtını almış. “Ben de kartal olmak istiyorum” demiş küçük kartal. “Saçmalama” demiş tavuk ve devam etmiş:

“Haddini bil. Sen asla kartal olamazsın. Sen bir tavuksun. Bunu kabul et.” Küçük kartal boynunu eğerek, toprağı eşelemiş. “Galiba haklısın.” demiş. Küçük kartal yaşamı boyunca tavukların arasında yaşamış, gökyüzünde özgürce dolaşabileceğini bilmeden. Kendi gücünü görmeden, beş on santimetre yükseğe kadar kanat çırpıp daha fazlasını yapabileceğini, gökyüzüne ulaşabileceğini hiç düşünmemiş.


94

Öğrenmeyi Alışkanlık Haline Getirin

Dünya her geçen gün değişirken; kimilerimiz yeni bilgi denizlerine açılıp gelişiyor, kimilerimiz aynı bilgi havuzunda yüzüyor. Ömrümüzün her evresinde, bizi güncel ve sağlıklı tutan alışkanlıklarımız varsa, farklı bir keyifle yaşayıp öğreniyor ve bu değişimle birlikte yol alıyoruz. Çocukluğunuzu düşünün; sizlere neler öğretildi ve yaşam kalıplarınız, alışkanlıklarınız haline geldi? Alışkanlıklar sizin kim olduğunuz hakkında en önemli ipuçlarıdır. İşte bu sebeple, öğrenmeyi bir kez alışkanlık haline getirebildiğinizde hünerlerinize siz de inanamazsınız. Öncelikle alışkanlıklar ve öğrenme konularına ayrı ayrı biraz değinelim.

Alışkanlıklar; sevdiğimiz bir aktiviteyi yapmaya ve kendinize özel bir zaman yaratmaya yardımcı olur. Her gün işten sonra tenis oynayan bir kişi, bu aktiviteyi kendine spor alışkanlığı olarak edinirse, vücut ve beyin de buna tempo tutar. Biyolojik saatinizin alarmı çaldığında beyin işten çıkmanızı ve tenis oynamanızı söyler. Eğer çıkmazsanız, tenis oynadığınız süre kadar, sürekli size sinyaller gönderecektir. Gündelik ve iş hayatından buna benzer birçok örnek verebiliriz. Cumartesi geceleri eğlenmek için dışarı çıkmak, sabah ofisinize gelir gelmez kahve içmek, her gün evinizden otobüs durağına yürürken yolun sağ tarafını kullanmak gibi. Yapılan araştırmalara göre bir günümüzün yüzde 40’lık bölümü alışkanlıklarımız tarafından şekilleniyor ve eğer bize iyi gelen alışkanlıklarımız var ise, bu bizi normalden çok daha mutlu, sağlıklı ve verimli kılıyor.

İş hayatımızda öğrenmek kelimesinin tercümesi “bakış açını genişlet” veya “yeni bir şeyler öğren” demek. Buna bağlı olarak, birçok iş yerinde terfi ile öğrenmek arasında dolaylı bir mekanizma veya bir diğer deyişle bağ vardır. Öğrenmeye açık insan yenilik getirir, terfi alabilir. inovasyon kelimesi kadar net.

Peki nasıl öğrenebilirim? Hepimizin bildiği, yıllardan beri süregelen iki seçenekli cevap; çok okuyarak mı, çok gezerek mi? Türkiye’de genel kanı çok okumak. Avrupa’da ise çok gezmek. Sizce çok okumak bilgiyi getirir mi veya sorumu farklı yönelteyim; bilgiyi öğrenmek mi önemli, yoksa bilginin günlük ve iş hayatımızda


95

kullanılabilirliği ve sürekliliği mi? Mesela, “bu cümlede yirmi üç harf var” yazısında gerçekten 23 tane harf olması işinize bir gün yarayacak mı? Peki ya diğer yanda, sizce okumadan gezmek, öğretir mi? Benim fikrimi soracak olursanız, cevabınız hangi yol ile olursa olsun, öğrenmeyi alışkanlık haline getirmek bu işin püf noktası. Bugün gezerken öğrenip, yarın okurken öğrenebilirsiniz. Düşünme kabiliyeti insana bahşedilen en büyük özellik, bundan dolayı kendinizi hiçbir zaman sınırlandırmayın.

Gretchen Rubin’in çok satanlar rafında yer alan, Better than Before isimli kitabında, alışkanlık edinmenin veya alışkanlıkları bırakmanın 21 farklı stratejisini okurları ile paylaştı. Ben de sizlerle, sadece daha çok ilgimi çekenleri paylaşmak istiyorum.

Büyük düşünmek

Yoğun olarak geçen bir günün ardından, geriye doğru bakıp neyin, ne kadar önemli olduğunu düşünmek fazlasıyla zor. Bunun için en güzeli günde yarım saatinizi veya bir saatinizi tamamen düşüncelerinize ayırmak. Bunun yerini kendinize bir tam günü düşünce günü ilan edip ve uzun bir dağ yürüyüşü ile de birleştirerek geçirebilirsiniz. En önemli sorular; ben şu anda hayatımın hangi basamağındayım? Nerede olmak istiyorum? Bunun için plan yapıp aksiyon alıyor muyum?

Küçük Düşünmek

Bazen insanlar büyük hedefler koyup, kendine zor sorular sormaktan, daha yakın ve üstesinden gelebileceği adımları atlayabiliyor. Gelecekte nasıl daha zengin olabilirim sorusu büyük düşünce iken, bu zenginliğe ulaşabilmek için bugün ne yapabilirim, daha küçük bir düşünce.

Kendinize kimi kıskandığınızı sorun.

Evet, kıskanmak özünde sıcak bir kelime olmasa da yerinde kıskançlık öğretici ve itici güç olabiliyor. Mesela akşam iş çıkışlarında, siz fazlasıyla yorgunken ve eve gidip pijamanızı giyip


96

dinlenmek isterken, bir meslektaşınızın onca işten sonra MBA diploması almak için akşam derslerine gitmesi ve iş yerinde bundan dolayı yöneticiler tarafından takdir edilmesi. Başka bir örnek ise, sigara bağımlısı bir arkadaşınızın söylediği gün sigarayı bırakması ve bir daha içmemesi gibi. Dozunda kıskançlık size gelişim ve değişimin ön habercisidir, sadece doğru adımların atılması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki eyleme geçmeden sonuç alınmaz.

Bunların haricinde, aşağıda yazacaklarım ise öğrenmenin alışkanlık haline getirilmesi üzerine belirlenmiş bazı stratejiler:

Kendinize sorduğunuz sorularda net olun.

Genellemelerden olduğunca uzaklaşmak ve spesifik olmak avantajınıza olacaktır. Hedeflerime ulaşmak için araştıracağım, öğreneceğim ve gerekli yerleri ziyaret edeceğim yerine hedeflerime ulaşmak için bu hafta belirlediğim şu yazıları okuyup öğreneceğim ve Cuma günü akşam ilgili konferansa gideceğim olmalıdır. Spesifik olmak size daha yakın zamanlı hedef koymanıza, bunu gerçekleştirmenize yardımcı olur ve uzun vadedeki hedefinize adım atmanızı sağlar.

Kendinizi gözetleyin.

Evet, tıpkı ikinci bir şahıs gibi kendinizi gözetleyin ve not verin. İş yerinde iletişiminizin kalitesi veya telefonunuza yüklediğiniz bir adım sayarın daha önceden belirlediğiniz hedef ile eşleşmesi gibi. Kendinizi dışarıdan izlediğiniz zaman daha iyi şeyler yapmaya başladığınızı göreceksiniz. En verimli bulduğum stratejilerden bir tanesi de; eğer kendinize bir plan yaptıysanız, sizi gerçekten o işi yapmanızı engelleyecek aile, iş veya sağlık ile ilgili bir şey olmadığı müddetçe bahaneler bulmayı bırakın ve o işi bitirin. İnsanların hiç de azımsanmayacak kısmı, problem olmamasına rağmen planladığı işi, başka işler ile değiştirip sürekli olarak ötelemesi. Her işi planlandığınız zamanda yapın.

Son olarak, öğrenmeyi alışkanlık haline getiren arkadaşlarınızla zaman geçirmek size verim katacaktır. Çevrenizde olabildiğince size bir şeyler katabileceğine inandığınız


97

arkadaşlarınızla zaman geçirin. Unutmayın ki zaman dünyadaki en değerli şey ve bunu sıradan kişilere hediye etmeyin. Her anınızı öğrenmeye açık bir bilinç ile yaşayabilme alışkanlığını kazanmak için şimdi başla! Asıl eksiklik, eksik olduğumuzu düşünmekti.

Asıl eksiklik, çareyi başkasında aramaktı. Hayatın matematiği farklı; iki yarımı toplayınca bir etmiyor. İnsan tek başına mutsuzsa başka biriyle de mutlu olamıyor. Önce yalnızdık. 9 ay boyunca karanlık bir yerde dışarı çıkmayı bekledik ve dünyaya ağlayarak geldik. Pişman gibiydik. Ya da mecburen gelmiş gibi. Biraz büyüdükten sonra, kendimizi bildiğimiz anda, içimizi kemiren, kalbimizi kurcalayan o tuhaf duyguyu hissettik:

Bir yerde bir eksik var.

Korktuk. “Bunun sebebi ne?” diye sorduk kendimize. Cevabı yapıştırdık:

Demek ki sahip olmadığımız bir şeyler var. O yuzden eksiklik hissediyoruz.”

Peki, neye sahip olmamiz gerekiyor?

Çocukken, yaşımız küçük” diye düşündük. Her istediğimizi yapamıyoruz. Kurallar, yasaklar var. Büyüyünce her şey yoluna girecek. Büyüdükçe bir şey değişmedi. Yine huzursuzduk. İçimizden bir ses aynı sözcükleri fısıldıyordu:

“Bir eksik var.”

Kafamız karıştı.

Nasıl kurtulacağız bu iğrenç duygudan? Nasıl geçecek bu?

Aklımıza yeni cevaplar geldi: Okulu bitirince geçecek. İşe girince geçecek. Para kazanınca geçecek. Tatile gidince geçecek…

Okulu bitirdik. Diploma aldık. İşe girdik. Kartvizit aldık. Çalıştık. Para kazandık. Taşındık. Araba aldık. Çalıştık. Eve yeni eşyalar aldık. Tatile gittik. Dans ettik. Terfi ettik. Kartviziti değiştirdik. Daha çok çalıştık. Daha çok para kazandık. Çalıştık, çalıştık… Geçmedi!


98

“Bir yerde bir eksik var” hissi, hala orada duruyordu. Bu sefer de “sevgilimiz olunca geçecek” dedik. ”Yalnızlığımız sona erince bu illetten kurtulacağız.”

Beklemeye başladık. Derken, biri çıktı karşımıza. Aşık olduk. VE anında başka biri olduk.

Daha güçlü, daha güzel, daha akıllı biri. Hesap cüzdanları, kartvizitler, hatta ilaçlar bile böyle hissetmemizi sağlamamıştı. Sevgilimizin gözlerinde, daha önce bize verilmemiş kadar büyük sevgi ve hayranlık gördük. Sevgilimizin gözlerinde Tanrı’yı gördük. Işığı gördük. “Tünelin ucundaki ışık bu olmalı” diye düşündük “kurtulduk.”

Sonra bir gün, daha dün bize deli gibi aşık olan insan çekip gidiverdi. Ya da artık eskisi gibi sevmediğini söyledi. Ya da başka birine âşık olduğunu söyledi. Ya da daha kötüsü, başka birine âşık oldu ama söylemedi. Telefonu açmamasından, elimizi tutmamasından, sevişmemesine bahane bulmak zorunda kalmamak için biz uyuduktan sonra yatağa gelmesinden anladık, bir terslik olduğunu…

Belki de sevmekten vazgeçen veya terk eden sevgilimiz değildi, bizdik.

Fark etmez. Sonuçta aşk bitti.

Şimdi her yer bomboş. Şimdi tekrar yalnızız. Başladığımız yere döndük. Yıllarca uğraştık, eksiğin ne olduğunu bulamadık. Hâlbuki her şeyi denedik, her yere baktık. Öyle mi?

Bakmadığımız bir yer kaldı. İçimize bakmadık. Eksik parçayı dışarıda aradık ama içimizde saklı olabileceğini akıl etmedik. Birilerini sevdik, birileri bizi sevsin diye uğraştık ama kendimizi sevmedik. Şaşıracak bir şey yok, tabi ki sevmedik. Kendimizi sevsek bu kadar koşturur muyduk? Canımız yanmasın diye duvarların ardına saklanır mıydık? Kendimizi boş sanıp doldurmaya uğraşır mıydık? Terk edilmekten korkar mıydık?

Asıl eksiklik, eksik olduğumuzu düşünmekti. Asıl eksiklik, çareyi başkasında aramaktı. Hayatın matematiği farklı; iki yarımı toplayınca bir etmiyor. İnsan tek başına mutsuzsa başka biriyle de mutlu olamıyor. “Herkes beni sevsin” diye


99

uğraşınca kimse gerçekten sevmiyor, herkes sevgisine şart koyuyor, sınır koyuyor.

Oysa “kendime duyduğum sevgi bana yeter” diye düşününce, kendimizi olduğumuz gibi kabullenince yarım tamamlanıyor. Her şey bir oluyor. İste o zaman perde aralanıyor. Acı diniyor. İste o zaman başka ’bir’ iyle bir araya gelerek, hesabın kitabın, korkunun kaygının hüküm sürdüğü sahte bir sevgi yerine, gerçek bir sevgi yaratılabiliyor.

Sonsuz sevgilerimle…

Can DÜNDAR

Öğrenmeyi Alışkanlık Haline Getirin

Dünya her geçen gün değişirken; kimilerimiz yeni bilgi denizlerine açılıp gelişiyor, kimilerimiz aynı bilgi havuzunda yüzüyor. Ömrümüzün her evresinde, bizi güncel ve sağlıklı tutan alışkanlıklarımız varsa, farklı bir keyifle yaşayıp öğreniyor ve bu değişimle birlikte yol alıyoruz. Çocukluğunuzu düşünün; sizlere neler öğretildi ve yaşam kalıplarınız, alışkanlıklarınız haline geldi? Alışkanlıklar sizin kim olduğunuz hakkında en önemli ipuçlarıdır. İşte bu sebeple, öğrenmeyi bir kez alışkanlık haline getirebildiğinizde hünerlerinize siz de inanamazsınız. Öncelikle alışkanlıklar ve öğrenme konularına ayrı ayrı biraz değinelim.

Alışkanlıklar;

Sevdiğimiz bir aktiviteyi yapmaya ve kendinize özel bir zaman yaratmaya yardımcı olur. Her gün işten sonra tenis oynayan bir kişi, bu aktiviteyi kendine spor alışkanlığı olarak edinirse, vücut ve beyin de buna tempo tutar. Biyolojik saatinizin alarmı çaldığında beyin işten çıkmanızı ve tenis oynamanızı söyler. Eğer çıkmazsanız, tenis oynadığınız süre kadar, sürekli size sinyaller gönderecektir. Gündelik ve iş hayatından buna benzer birçok örnek verebiliriz. Cumartesi geceleri eğlenmek için dışarı çıkmak, sabah ofisinize gelir gelmez kahve içmek, her gün evinizden otobüs durağına yürürken yolun sağ tarafını kullanmak gibi. Yapılan araştırmalara göre bir günümüzün yüzde 40’lık bölümü alışkanlıklarımız tarafından


100

şekilleniyor ve eğer bize iyi gelen alışkanlıklarımız var ise, bu bizi normalden çok daha mutlu, sağlıklı ve verimli kılıyor.

İş hayatımızda öğrenmek kelimesinin tercümesi “bakış açını genişlet” veya “yeni bir şeyler öğren” demek. Buna bağlı olarak, birçok iş yerinde terfi ile öğrenmek arasında dolaylı bir mekanizma veya bir diğer deyişle bağ vardır. Öğrenmeye açık insan yenilik getirir, terfi alabilir. inovasyon kelimesi kadar net.

Peki nasıl öğrenebilirim?

Hepimizin bildiği, yıllardan beri süregelen iki seçenekli cevap; çok okuyarak mı, çok gezerek mi? Türkiye’de genel kanı çok okumak. Avrupa’da ise çok gezmek. Sizce çok okumak bilgiyi getirir mi veya sorumu farklı yönelteyim; bilgiyi öğrenmek mi önemli, yoksa bilginin günlük ve iş hayatımızda kullanılabilirliği ve sürekliliği mi? Mesela, “bu cümlede yirmi üç harf var” yazısında gerçekten 23 tane harf olması işinize bir gün yarayacak mı? Peki ya diğer yanda, sizce okumadan gezmek, öğretir mi? Benim fikrimi sorucak olursanız, cevabınız hangi yol ile olursa olsun, öğrenmeyi alışkanlık haline getirmek bu işin püf noktası. Bugün gezerken öğrenip, yarın okurken öğrenebilirsiniz. Düşünme kabiliyeti insana bahşedilen en büyük özellik, bundan dolayı kendinizi hiçbir zaman sınırlandırmayın.

Gretchen Rubin’in çok satanlar rafında yer alan, Better than Before isimli kitabında, alışkanlık edinmenin veya alışkanlıkları bırakmanın 21 farklı stratejisini okurları ile paylaştı. Ben de sizlerle, sadece daha çok ilgimi çekenleri paylaşmak istiyorum.

Büyük düşünmek.

Yoğun olarak geçen bir günün ardından, geriye doğru bakıp neyin, ne kadar önemli olduğunu düşünmek fazlasıyla zor. Bunun için en güzeli günde yarım saatinizi veya bir saatinizi tamamen düşüncelerinize ayırmak. Bunun yerini kendinize bir tam günü düşünce günü ilan edip ve uzun bir dağ yürüyüşü ile de birleştirerek geçirebilirsiniz. En önemli sorular; ben şu anda hayatımın hangi basamağındayım? Nerede olmak istiyorum? Bunun için plan yapıp aksiyon alıyor muyum?


101

Küçük düşünmek.

Bazen insanlar büyük hedefler koyup, kendine zor sorular sormaktan, daha yakın ve üstesinden gelebileceği adımları atlayabiliyor. Gelecekte nasıl daha zengin olabilirim sorusu büyük düşünce iken, bu zenginliğe ulaşabilmek için bugün ne yapabilirim, daha küçük bir düşünce.

Kendinize kimi kıskandığınızı sorun.

Evet, kıskanmak özünde sıcak bir kelime olmasa da yerinde kıskançlık öğretici ve itici güç olabiliyor. Mesela akşam iş çıkışlarında, siz fazlasıyla yorgunken ve eve gidip pijamanızı giyip dinlenmek isterken, bir meslektaşınızın onca işten sonra MBA diploması almak için akşam derslerine gitmesi ve iş yerinde bundan dolayı yöneticiler tarafından takdir edilmesi. Başka bir örnek ise, sigara bağımlısı bir arkadaşınızın söylediği gün sigarayı bırakması ve bir daha içmemesi gibi. Dozunda kıskançlık size gelişim ve değişimin ön habercisidir, sadece doğru adımların atılması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki eyleme geçmeden sonuç alınmaz.

Bunların haricinde, aşağıda yazacaklarım ise öğrenmenin alışkanlık haline getirilmesi üzerine belirlenmiş bazı stratejiler:

Kendinize sorduğunuz sorularda net olun;

Genellemelerden olduğunca uzaklaşmak ve spesifik olmak avantajınıza olacaktır. Hedeflerime ulaşmak için araştıracağım, öğreneceğim ve gerekli yerleri ziyaret edeceğim yerine hedeflerime ulaşmak için bu hafta belirlediğim şu yazıları okuyup öğreneceğim ve Cuma günü akşam ilgili konferansa gideceğim olmalıdır. Spesifik olmak size daha yakın zamanlı hedef koymanıza, bunu gerçekleştirmenize yardımcı olur ve uzun vadedeki hedefinize adım atmanızı sağlar.

Kendinizi gözetleyin. Evet, tıpkı ikinci bir şahıs gibi kendinizi gözetleyin ve not verin. İş yerinde iletişiminizin kalitesi veya telefonunuza yüklediğiniz bir adım sayarın daha önceden belirlediğiniz hedef ile eşleşmesi gibi. Kendinizi dışarıdan izlediğiniz


102

zaman daha iyi şeyler yapmaya başladığınızı göreceksiniz. En verimli bulduğum stratejilerden bir tanesi de; eğer kendinize bir plan yaptıysanız, sizi gerçekten o işi yapmanızı engelleyecek aile, iş veya sağlık ile ilgili bir şey olmadığı müddetçe bahaneler bulmayı bırakın ve o işi bitirin. İnsanların hiç de azımsanmayacak kısmı, problem olmamasına rağmen planladığı işi, başka işler ile değiştirip sürekli olarak ötelemesi. Her işi planlandığınız zamanda yapın.

Son olarak, öğrenmeyi alışkanlık haline getiren arkadaşlarınızla zaman geçirmek size verim katacaktır. Çevrenizde olabildiğince size birşeyler katabileceğine inandığınız arkadaşlarınızla zaman geçirin. Unutmayın ki zaman dünyadaki en değerli şey ve bunu sıradan kişilere hediye etmeyin. Her anınızı öğrenmeye açık bir bilinç ile yaşayabilme alışkanlığını kazanmak için şimdi başla!

“Günde beş basit şey” le başlayın!

Uzun dönemli hedeflere ulaşmak zordur. Bu yüzden önceliği günlük hedeflere verin. İngiltere’de yapılan bir araştırma ‘günde beş basit şey’ yapıldığında insanların daha sağlıklı bir ruh haline sahip olduklarını savunuyor. Bir danışan-doktor söyleşisiyle devam eden yazımızda günlük hedeflere odaklanarak, uzun dönemli hedeflere daha rahat ulaşabileceğinizi bulacaksınız. Buyurun…

Danışan: Bu yılbaşında kendime bir sürü sözler verdim ve bu sefer tutmak istiyorum.

- Yeni yıla girerken çoğumuz kendimize sözler veririz. Bunların başında, kilo vermek, sigarayı bırakmak ve daha fazla egzersiz yapmak gelir. Sizin listenizde de bunlar var mı?

Danışan: Evet, komik bir tesadüf, benim de listemde bunlar var. Ama sizin başka tavsiyeleriniz var mı merak ediyorum. Çünkü bu yıl hayatımı daha kontrollü ve dolu yaşamak istiyorum.

- Geçen seneye baktığınızda, yapmak isteyip de yapamadığınız neler geliyor aklınıza? Belki bunları da listenize ekleyebilirsiniz.


103

Danışan: Ailemle çok fazla zaman geçiremediğim için mutlu değilim.

- Öyleyse bunu da listenize ekleyelim.

Danışan: Daha fazla kitap okumak istiyorum. Bir hobi edinmek istiyorum. İngilizcemi ilerletmek istiyorum. Eski eşyalarımdan kurtulmak istiyorum.

- Bunları yaptığınızda hayat kalitenizin artacağı şüphesiz. Anladığım kadarıyla listenizde hem uzun döneme yaymanız gereken hedefler hem de daha kolay ulaşabileceğiniz hedefler var. Örneğin, kilo vermek için daha fazla zamana ihtiyacınız var ve hedefinize ulaşmak için daha sabırlı olmanız gerekecek. Diğer yandan ailenizle daha fazla zaman geçirmek istiyorsanız bunu her gün sabah uyandığınızda planlayıp o gün içinde uygulamalısınız ki hedefinize ulaşabilin.

Danışan: İyi fikir. Erteleme huyumdan dolayı hedeflerime çoğunlukla ulaşamıyorum.

- Uzun dönemli hedeflere ulaşmak daha zor. Öyleyse, önce günlük hedeflerden başlayalım.

İngiltere’de 400’den fazla bilim insanı, araştırmaları sonunda, ‘günde beş basit şey’ yapıldığında insanların daha sağlıklı bir ruh haline sahip olduklarını buldu.

İsterseniz bu listeden başlayabilirsiniz:

1. Her gün insanlarla iletişim halinde olun: Güçlü aile ve arkadaşlık bağları duygusal destek ve mental uyarılma sağlar. 2. Her gün mutlaka bir fiziksel aktivite yapın: Fiziksel aktivite fit olmanızı sağlayarak genel sağlığınıza ve mutluluğunuza katkıda bulunur.

3. Kendinizi ifade et menin yollarını bulun: Örneğin bahçeyle uğraşmak etrafınızdaki dünyayla iletişime girmeye yardımcı olur. Ya da şiir okumak duygularınızın farkına varmanıza yardımcı olur.


104

4. Her gün yeni bir şey öğrenmeye çalışın: Örneğin, yeni bir dil veya yemek pişirmeyi öğrenmek için zaman ayırın. Hayat boyunca devam eden öğrenme, hem zekânızı keskin tutmaya yarar hem de eğlencelidir.

5. Başkalarına yardım edin: Yardım kuruluşlarına, arkadaşlarınıza, ailenize veya yabancılara yardım edin. Vermenin, kendi başına bir ödül olduğunu göreceksiniz.

Danışan: Bunları her gün yapmayı hatırlamak kolay olabilir. Bir kağıda yazıp kendime hatırlatacağım. Ama uzun döneme yaydığım sözlerimi tutmakta zorluk çekiyorum. Onlar için neler yapmalıyım?

- Organize olmak çok önemli. Bunun için yapmanız gerekenleri de sıralayabilirim:

1. Her hedefinizi bir kağıda yazarak tüm detaylarıyla tanımlayın. 2. Hedefinize ulaşmayı planladığınız zamanı belirleyin. Çünkü zamanla sınırlaması olmazsa hedefinize ulaşmanız neredeyse imkânsız olacaktır. Eğer işte, okulda zaman sınırları olmasaydı, emin olun ki birçoğumuz bizden beklenenleri yapmazdık. Örneğin her sabah saat 8.30 da işte olmanız gerekmeseydi, o saatte işe gider miydiniz?

3. Hedefinizi nasıl ölçeceğinize karar verin. ‘Kilo vermek’ hedefini ölçmek kolay ama “Ailemle daha fazla vakit geçireceğim” hedefinizi nasıl ölçeceğinize baştan karar vermelisiniz. Net sonuçlara odaklanmak daha kolay olur. 4. Hedefinizin nedenlerinin, karşılığında size sağlayacağı yararların uzun ve detaylı bir listesini yazın. Hedefinize ulaşmak için çaba sarfetmek gerektiğinde ama bu çabayı sarfetmek canınız istemediğinde, yazdıklarınızı okumak sizi motive edecektir.

5. Hedefinize ulaşmadığınızda neler olacağının da listesini yapın. Listeye yaşayacağınız tüm olumsuz duyguları eklemek çok faydalı olur.

6. Hedefinize ulaşmanızı engelleyebilecek şeyleri önceden belirleyin ve bunlar için çözümler hazırlayın. Bu çözümler her zaman elinizin altında olsun.


105

7. Hedeflerinizi yakınlarınızla paylaşın, saklamayın. Böylelikle etrafınızdakiler de hedeflerinize ulaşmanız için size destek olacaktır.

8. Hedeflerinizin hayalini kurun, tarifini yapın, aklınızda canlandırın.

Yeni yılda tüm hayallerinize ve hedeflerinize ulaşmanızı dilerim.

Başarıya giden “kısa yollar” var mıdır?

Kısa yollar hayatın karmaşıklığını sadeleştirir, karar alma sürecinde otoyoldan gitmemizi sağlar. “İş hayatı acımasızdır”, “yaratıcı olunmaz, yaratıcı doğulur”, “para parayı çeker”… Tüm bu kısa yollar düşüncelerimizi şekillendirir. Her alanında olduğu gibi başarı konusunda da böyle kısa yol arayışları mevcut. Uzmanlar da başarılı şirketleri inceleyip iş hayatında başarının kısa yollarını araştırdı. İşte o araştırmadan çıkan sade sonuçlar…

Bir arabanın kapısı kapanırken “tok” bir ses çıkıyorsa araba kalitelidir! Bir lokantanın tuvaletleri temizse lokanta iyidir!

Hayatın karmaşıklığını sadeleştirmek için, kendimize özgü “kısa yollar” icat ediyoruz, sonra bu kısa yollar yardımıyla yargıda bulunuyoruz. Birçok kararımızı buna benzer yöntemlerle alarak hayatımızı kolaylaştırıyoruz. Bu kısa yolları kullanmazsak hayatın her anında düşünmek zorunda kalacağımızı ve çok yorulacağımızı bildiğimizden bu kısa yollara çok bağımlıyız. Psikologlar, kullandığımız bu kısa yollara “höristik” (heuristic) adını veriyorlar.

Siz ne kadar çok kısa yol kullandığınızı düşündünüz mü? İnsanları yargılarken, marka seçerken hangi kısa yolları kullanıyorsunuz?

Psikoloji kitapları, bir insanla tanıştığımızda, o insan hakkında bir ömür boyu biriktireceğimiz bütün yargıların tamamına yakınını ilk 20 saniyede oluşturduğumuzu anlatır. Ne kadar tehlikeli! Değil mi? Düşünsenize, iyi uyumamış, iyi giyinmemiş ya da canınız sıkkınken tanıştığınız bir kişi, sizin hakkınızda hiç de hak etmediğiniz bir yargıya varabiliyor. Sizi 20 saniyede yargılayıp, etiketleyip, sınıflandırıyor! Oldum olası böyle bir yanlışlığa “kurban” gitmekten korkmuşumdur. Ama maalesef gerçek böyle. Yeni tanıştığımız insanların bizim hakkımızdaki ilk yargıları aynı zamanda son yargıları


106

oluyor. İlk izlenimler birkaç saniye içinde oluşuyor ama etkileri hayat boyu sürüyor.

İnsanları tam anlamıyla tanımadan, onların tek bir özelliğinden hareketle, onlar hakkında yargıya varıyoruz. Onları etiketleyip, sınıflandırıyoruz. Sadece insanları değil, aslında her şeyi benzer yöntemler kullanarak nitelendiriyoruz. Ürün seçimlerimizi de, ürünün tek bir özelliğine bakarak yapıyoruz. Eğer bir markanın bir özelliği iyiyse, o markanın bütün özelliklerinin iyi olacağını düşünüyoruz. Bir özellikten hareket edip, bütün hakkında bir değerlendirme yapmaya psikologlar, “Halo etkisi” diyorlar.

Davranış bilimci Edward Thorndike, Amerikan ordusunda iyi görünümlü (yakışıklı) askerlerin sözlü sınavlarda, diğer askerlere göre daha iyi not aldıklarını saptayan ilk araştırmacılardan biri olmuştur. (1920) İzleyen yıllarda özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde, uzun boyluların ve güzel (yakışıklı) olanların daha fazla ücret aldıklarını ispatlayan araştırmalar yapıldı.

Bu tür kısa yollar kullanarak güzellerin daha zeki daha başarılı olduğu yargısına varıyoruz. Tasarımını beğendiğimiz bir arabanın iyi performans göstereceği konusunda kolayca ikna oluyoruz. Bizim önem verdiğimiz bir özelliğiyle kalbimizi kazanan bir markaya daha fazla ödemeye hemen razı oluyoruz.(Güzeller Zekidir!) ve (Güzeli Tarif Edebilir misiniz?)

Kısa yollar kullanarak karar almak da halo etkisiyle seçim yapmak da; sezgilerimizin bize hem doğruları yaptırdığını hem yanılttığını anlatan olgulardır. Sezgilerimiz bize müthiş zaman kazandırır, kolay ve güvenli karar almamızı sağlar ama sezgilerimiz aynı zamanda bizi fena halde yanıltır.

İşin tuhafı “Halo etkisiyle” değerlendirme yapmak sadece sokaktaki insana özgü değil. Size şaşırtıcı gelecek ama yapılan birçok araştırmada da halo etkisi gözleniyor. Mesela başarılı şirketleri inceleyip onların başarılarını diğer şirketlere örnek olarak gösteren, başarı reçeteleri sunan araştırmalar aslında bariz bir şekilde halo etkisi barındıran araştırmalardır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde çok ünlü araştırmacılar, borsadaki şirketleri inceliyorlar ve üst üste 0n yıl istikrarlı olarak diğer şirketlerden daha fazla büyümüş, daha fazla kar etmiş şirketleri seçip,


107

onların üst düzey yöneticileriyle görüşmeler yapıyorlar. Amaçları, başarılı şirketlerin ortak yönlerini bulmak ve iş alemine “başarının reçetesini” sunmak.

Bu araştırmaların vardığı sonucu özetlemek gerekirse, başarılı şirketler,

-Doğru bir alana yatırım yapıyor.

-Kendi işlerine odaklanıyor.

-Çalışanlara değer veriyor ve olumlu bir kurumsal iklim yaratıyor.

-Müşteri memnuniyetini bir numaralı öncelik olarak görüyor.

Phil Rozensweig’e göre, bir şirket başarılı bir performans gösterdiği zaman, bunun parlak bir strateji, vizyoner bir CEO, kendilerini işlerine adayan çalışanlar, başka şirketlerde az rastlanan bir kurum kültüründen kaynaklandığına dair genel bir yargının oluştuğunu açıklıyor. Rozensweig, Halo Effect kitabında, başarı reçetesi yazan araştırmacıların nasıl yanıldıklarını anlatıyor. Rozensweig, dünyanın en çok satan iş kitaplarından biri olan Jim Collins’in “Good to Great” gibi kitaplarda anlatılan başarı örneklerin aslında Halo etkisiyle değerlendirilen örnekler olduğunu anlatır.

Rozensweig’e göre, başarılı şirketlerin başarıları hakkında yapılan genellemelerin neredeyse tamamı yanıltıcıdır. Jim Collins’in meşhur kitabında incelediği şirketlerin hiç biri daha sonra aynı başarıyı gösterememiştir. Jim Collins gibi bir yazar da halo etkisiyle yargıda bulunmuş ve söz konusu şirketlerin başarısını aslında var olmayan nedenlere bağlamıştır. Bu çalışmada Collins, Abbott, Circuit City, Fannie Mae, Gillette, Warner Lambert, Kimberly Clark, R.J Reynolds, Bank of America, Chrysler, Harris, Hasbro isimli şirketleri incelemiştir ve bu şirketlerin çoğu daha sonra sıkıntılı yıllar yaşamıştır. Benzer şekilde “Built to Last” (Jim Collins) ve “In Search of Excellence” (Tom Peters) kitaplarında anlatılan başarı öyküleri de halo etkisiyle anlatılan örneklerdir ve başarı reçetesi oluşturmaktan uzaktır.

Aslına bakarsanız başarının tek bir reçetesi vardır: Başarılı olmak için bir şirketin; doğru bir stratejisi ve iyi bir uygulama kalitesine ihtiyacı vardır. Bu ikisi mutlaka gereklidir ama


108

maalesef yeterli değildir, çünkü daha önce de anlatmaya çalıştığım gibi her doğru stratejiyi çok iyi uygulayan şirket başarılı olmuyor. Koşulların, çevrenin, zamanın ve mekanın da söz konusu şirkete yardım etmesi gerekir. Eğer belirsiz olan gelecek, söz konusu şirkete hoyrat davranırsa çok doğru bir stratejiyi çok kaliteli bir şekilde uygulamak da yeterli olmaz.

Tolstoy’un Anna Karenina romanında söylediği gibi, “Dünyanın bütün mutlu ailelerinin mutluluğu birbirine benzer, ama her mutsuz ailenin dramı kendine özgüdür.” Benzer şekilde bütün başarılı şirketler birbirine benzer, ama bu başarılı şirketlerin hiç biri bize nasıl başarılı olacağımızın reçetesini vermez.

Bir ülkede uzun yıllar arka arkaya başarılı olmuş şirketlere gidip, “Nasıl başarılı oldunuz?” diye sorunca, kimse “Vallaha biz de anlamadık, nasıl oldu da arka arkaya bu kadar başarılı yıllar geçirdik? Bilemiyoruz.” demiyor. Bu tür sorulara genellikle verilen cevaplar; CEO’muz çok fevkaladeydi, işimize odaklanmıştık, çalışana ve müşteriye çok değer veriyorduk gibi beylik cevaplar oluyor. Başka ne cevap beklenir ki?

Ben de Phil Rozensweig gibi düşünüyorum. Bu cevapların ve bunlardan hareketle yazılan kitapların, yaşanan gerçekliğin sonradan kurgulanması olduğuna inanıyorum. Sonradan kurgulanan her gerçeklikte olduğu gibi, yaşananları istediğiniz -makul olacak- her türlü nedene bağlayabilirsiniz. Bu kitaplar çok meşhur olsalar da bilimsel yöntemlerin taşıması gereken özellikleri taşımıyor ve bize başarı için herhangi bir yol göstermiyor.

Aslında başarının iki maddelik sade bir reçetesi var:

1) doğru bir stratejiyi 2)iyi uygulamak. Eğer talih yardım ederse bu reçeteyi uygulayan şirketin anlatacağı çok güzel bir öyküsü olur. Şansı yardım etmezse zaten kimse ne olduğunu sormaz.

Değiştirdiği Şifrelerle Hayatı Değişen Adamın Başarı Öyküsü

Pozitif düşünmenin, ölümcül hastalıkları yenmekte ya da hiç geçmeyecek gibi görünen depresif dönemleri aşmakta etkili olduğunu hepimiz biliyoruz. Yatak odasını huzur ya da enerji verecek renklere boyamanın güne hevesle başlamayı sağladığını, diyet yaparken


109

buzdolabının kapağına asılan zayıf ve fit bir fotoğrafın insanı o kapağı açıp yemeklere saldırmaktan alıkoyduğunu da… Peki, her gün onlarca farklı internet sitesine girerken kullandığımız şifrelerin hayatınıza ne denli etki edebileceği hiç aklınıza geldi mi?

Education First adlı uluslararası eğitim kurumunda görev alan ve Shangai’da yaşayan Mauricio Estrella’nın bir bilgisayar şifresi ile değişen hayatını sizlere kendi kaleminden aktarmak istedik.

Her şey, Estrella’nın birkaç yıl önce tatsız bir boşanma yaşamasıyla başlamış… “Bunu bana nasıl yapar?” diye düşünüyordum. Sürekli. Her gün…

2011’de, yani telefon ekranındaki ikonların bir anlam ifade ettiği ve insanların deodorant kullandığı zamanlarda, boşanma davam yüzünden ağır bir depresyondaydım. Neyse ki kafam kendimi bu durumdan kurtaracak kadar çalışıyordu ve etrafım harika insanlarla çevriliydi.

Bir yerlerden başlamak gerekiyordu. Her gün ekran açmam için gereken şifreyi değiştirmek iyi fikir miydi?

Bir gün ofise girip bilgisayarımı açtığımda, bilindik bir mesajla karşılaştım:

“Şifrenizin kullanım süresi dolmuştur.

Lütfen şifrenizi değiştirmek için Şifre Değiştir butonuna basınız.”

Sanki “Şifre Değiştir” butonu başka bir şey yapacakmış gibi… 30 günde bir aynı işlemi yapmaya alıştığım halde, içimden nedensizce bilgisayara homurdanıyordum. Bu kadar sık şifre değiştirecek ne vardı? Bir büyük harf, bir küçük harf, bir rakam ve bir noktalama işareti, en az sekiz karakter olmalı, ama son 3 şifreyle aynı olmamasına dikkat edilecek. Tam da sırasıydı şifre değiştirmenin!

Boş boş ekrana bakıp yeni şifremi belirlemeye çalışırken, eski müdürümün bir sözü aklıma geldi:

Bir şifre değiştireceğim ve hayatım değişecek!

O dönemdeki yaşam tarzım ve ruh halimle hiçbir işin doğru düzgün altından kalkmam mümkün değildi. Elbette her zaman olduğu


110

gibi ne yapmam ya da neleri değiştirmem gerektiği gün gibi ortadaydı ama ben bu ipuçlarını görmezden geliyordum. O yüzden, müdürümün bu sözü aklıma geldiğinde bir kez olsun bu öğüde kulak vermeye karar verdim. Şifrem, beni yaşadığım boşanmanın kurbanı olmaktan kurtaracaktı ve bana güçlü olmam gerektiğini hatırlatacaktı.

Şifremi Forgive@h3r (“onu affet”) olarak değiştirdim.

Bu şifreyi her gün, defalarca kez girmem gerekiyordu. Kafamda, ben bu şifreyi girmiyor, bir ay boyunca her gün defalarca kez “onu affet” yazıyordum. Şifreyi girmenin otomatik bir davranış haline gelmesine hiç izin vermiyor, her seferinde yazdığım şeyin farkında oluyordum. Bu basit eylem bile, eski karıma bakış açımı değiştirdi. Evliliğimizin sona eriş biçimini kabullenmem ve depresyonumla başa çıkabilmem kolaylaştı. İlerleyen günlerde ruh halim gözle görülür şekilde iyileşmişti. Bir ayın sonunda bilgisayarımda yine şifre değiştirme uyarısıyla karşılaştım. Bu kez neyi değiştirmek istediğimi düşündüm ve şifre kutucuğuna Quit@smoking4ever(“sigarayı sonsuza kadar bırak”) yazdım.

Ne oldu dersiniz? Sigarayı bıraktım. Kolay olmadı, ama şifremi değiştirdiğim günden itibaren ağzıma sigara koymadım ve her gün, şifremi içimden tekrarlamak beni hedefime ulaşmak konusunda motive etti.

Sonraki ay şifrem Save4trip@thailand(“Tayland’a gitmek için para biriktir”) oldu.3 ay sonra Tayland’daydım. Cebimde fazladan harçlık ile üstelik…

İşe yaradığını gördüğüm bu yönteme devam ettim ve kafama koyduğum daha pek çok şeyi başardım. Son iki yılda kullandığım şifrelerden bazılarını örnek olarak yazıyorum:

Eat2times@day (“günde 2 öğün ye”) ← bu işe yaramadı, hala şişmanım.

Sleep@before12(“12’den önce uyu”) ← işe yaradı.

Ask@her4date(“ona çıkma teklif et”) ← sonunda yeniden aşık oldum!

No@drinking2months(“2 ay boyunca içki içme”) ← kendimi daha iyi ve sağlıklı hissettim.


111

Get@c4t!(“bir kedi al”) ← artık güzel bir kedinin sahibiyim.

Facetime2mom@sunday(“Pazar günü annenle konuş”) ← annemi her hafta arıyorum. ve son olarak;

Save4@ring(“yüzük için para biriktir”) ← Evet, hayat umarım çok yakında yeniden değişecek!

Hala her ay, bir sonraki hedefime göre şifremi belirlediğim günü iple çekiyorum. Bu çok küçük bir şey gibi görünebilir, ama benim hayatıma iki yıl boyunca büyük etkisi oldu; bu yüzden yakın arkadaşlarım ve akrabalarımla paylaştığım bu anımı herkese anlatmak istedim.

Kendiniz de deneyin!

Olmasını istediklerinizi belirleyin, buna göre davranın ve hayatınızı değiştirin.

40 Yaşından Sonra Başarıyı Yakalamış 21 Kişi

40 yaşından sonra başarıyı yakalayan 21 kişiyi sizler için derledik. Şimdi bu isimlere ve neler başardıklarına biz göz atalım.

Anna Mary Robertson Moses (Grandma Moses olarak bilinir), profillik boyama kariyerine 78 yaşında başladı. 2006 yılında tablolarından biri 1.2 milyon dolara satıldı.


112

Betty White, tarihte en çok ödül kazanan komedi aktristlerinden biri. 1973 yılında yani Betty 51 yaşında iken “The Marry Tyler Moore Show”daki rolünden sonra komedi simgesi haline geldi.

Charles Darwin, hayatının büyük çoğunluğunu doğa bilimciliğine ayırdı. Yaptığı bütün çalışmaları kendine sakladı ama 1859 yılında yani Darwin 50 yaşındayken “Türlerin Kökeni” kitabıyla sonsuza dek bilim dünyasında ses getirmeyi başardı.

Donald Fisher, 40 yaşında ve hiç perakende satış tecrübesi olmadan karısıyla birlikte 1969 yılında San Fransisco’da ilk Gap mağazasını kurdu.

Gary Heavin, 1992 yılında ilk Curves Fitnes salonunu açtığında 40 yaşındaydı. Daha sonra şirket 90’lı yılların en hızlı büyüyen şirketleri arasına girdi.


113

Harland Sandars (daha çok Colonel Sandars diye bilinir), 1952 yılında yani 62 yaşında iken Kentucky Fried Chicken (KFC)’nin ilk bayiliklerini verdi.

Henry Ford, 1908 yılında devrim niteliğinde T model arabayı yaptığında 45 yaşındaydı.

Jack Cover, 1970 yılında yani 50 yaşında Taser şok tabancasını icat etmeden önce NASA ve IBM gibi kurumlarda bilim adamı olarak çalıştı.

Jack Weil, en popüler kovboy şapkası markası Rackmount Ranch Wear’ı kurduğunda 45 yaşındaydı. 2008 yılında, 107 yaşında ölene kadar şirket CEO’su olarak çalıştı.


114

Julia Child, 1961 yılında yani 50 yaşında iken ilk aşçılık kitabını yazmadan önce reklam ve medya dünyasında çalışıyordu.

40 yaşına gelmeden hiç elbise dikmemiş olan Ünlü Moda Tasarımcısı Vera Veng.

Momofuku Ando, abur cubur gıda sektörü tarihine adını 1958 yılında yani 58 yaşında kazıdı.

Ray Kroç, 1954 yılında yani 52 yaşında iken şimdi dünyanın en büyük fast food ağı olan “Mc Donald’s”ı aldı. Bu tarihten önce milkshake makinesi satıyordu.

Robin Chase, 2000 yılında Zipcar’ı yarattığında 42 yaşındaydı. 2011 yılında şirketten ayrılıp yeni girişimler kurdu ve başka startupların danışmanlık işlerini yürütüyor.


115

Rodney Dangerfield, efs40 Yanevi komedyen olarak hatırlanıyor. Asıl başarısı ise 46 yaşında yaptığı “The Ed Sullivan Show”.

Sam Walton, 20’li ve 30’lu yaşlarında başarılı perakende yönetim kariyerine sahipti. Asıl astronomik başarısı ise 44 yaşında 1962 yılında Rogers, Arkansas’ta ilk Wal-Mart’ı açmasıyla başladı.

Samuel L.Jackson, yıllardır Hollywod filmlerinde rol alıyor ama onun film sektörüne girişi 1991 yılında Spike Lee’nin “Orman Ateşi” filminden çok kısa bir süre önceydi. Film ödül aldığında Samuel 43 yaşındaydı.

İlk Çizgi Romanı “Fantastik Dörtlü”yü 39.Doğum gününde yani 1961 yılında yazan Stan Lee. Birkaç yıl sonra efsanevi Marvel Universe’u kurdu. Amerika’nın kültürel ikonları olan Spider-Man ve X-Man karakterlerinin yaratıcısıdır.


116

Taikichiro Mori, 51 yaşında Mori İnşaat Şirketini kurmadan önce akademisyen olarak çalışıyordu. Akıllıca yatırımları sayesinde 1992 yılında 13 milyar dolarlık servetiyle dünyanın en zengin insanıydı.

Tim ve Nina Zagat, 1979 yılında Zagat adında, restoran değerlendirmelerini içeren ilk koleksiyonunu yayınladıklarında ikisi de 51 yaşındaydı.

Wally Blume, 1995 yılında yani 57 yaşında iken Denali Flavors adlı dondurma fabrikasını kurmadan önce uzun yıllar süt işinde çalıştı. 2009 yılında şirketin değeri 80 milyon dolar civarındaydı.


117

BAMBU AĞACI

Çinliler bambu ağacını şöyle yetiştirir: Önce ağacın tohumu ekilir, sulanır ve gübrelenir.

Birinci yıl tohumda her hangi bir değişiklik olmaz. Tohum yeniden sulanıp gübrelenir. Bambu ağacı ikinci yılda da toprağın dışına filiz vermez. Üçüncü ve dördüncü yıllarda her yıl yapılan işlem tekrar edilecek bambu tohumu sulanır ve gübrelenir. Fakat tohum bu yılda da filiz vermez. Çinliler büyük bir sabırla beşinci yılda da bambuya su ve gübre vermeye devam ederler. Ve nihayet beşinci yılın sonlarına doğru bambu yeşermeye başlar ve altı hafta gibi kısa bir sürede yaklaşık 27 metre boyuna ulaşır. Akla gelen ilk soru şudur: Çin bambu ağacı 27 metre boyuna altı haftada mı yoksa beş yılda mı ulaşmıştır? Bu sorunun cevabı hiç şüphesiz ki beş yıldır. Büyük bir sabırla ve ısrarla tohum beş yıl süresince sulanıp gübrelenmeseydi ağacın büyümesinden, hatta var olmasından söz edilebilir miydik?

Bir başarının şartları her zaman çok basittir; Çalışın, sabredin… Her zaman inanın ve hiçbir zaman geri dönmeyin

ASLA VAZGEÇMEYİN


118

YANKI

Küçük Kız babası ile dağda yürüyüş yaparken, ayağı takılıp yere düşüyor. Can acısıyla ‘’Ahhh’’ diye bağırınca ilerindeki dağın tepesinden ‘’Ahh’’ diye bir ses duyuyor ve küçük kız, dağın tepesinde başka birinin olduğunu sanıp bu kez de ‘’ SEN KİMSİN’’ diye bağırıyor. Aldığı yanıt ‘’SEN KİMSİN’’ oluyor. Küçük kız bu yanıta iyice sinirlenip ‘’ SEN BİR KORKAKSIN…’’ diye cevap veriyor.

Sonunda babasına soruyor ‘’BABA NE OLUYOR BÖYLE?’’

‘’DİNLE VE ÖĞREN’’ diyor adam, bu kez kendisi dağa doğru ‘’SANA HAYRANIM’’ diye bağırıyor. Gelen cevap ‘’SANA HAYRANIM’’ oluyor. Baba tekrar bağırıyor. Gelen cevap ‘’SANA HAYRANIM’’ oluyor. Baba tekrar bağırıyor, ‘’SEN MUHTEŞEMSİN’’ gelen cevap ‘’SEN MUHTEŞEMSİN.’’

Küçük kız çok şaşırıyor ama halen ne olduğunu anlayamıyor. Adam, küçük kızına hayatın sırrını anlatmaya başlıyor.

‘’Buna ‘ YANKI’ denir. Ama aslında bu yaşamdır. Yaşam daima sana, senin verdiklerini geri verir. Yaşam yaptığımız davranışların aynasıdır. Daha fazla sevgi istediğin zaman daha çok sev. Daha fazla şefkat istediğinde, daha şefkatli ol. Saygı istiyorsan, insanlara daha çok saygı duy. İnsanların sabırlı olmasını istiyorsan, sen de daha sabırlı olmayı öğren. Çünkü yaşam bir tesadüf değil, yaptıklarımızın aynadan bir yansımasıdır.

Hayat sana ancak, senin ona verdiklerini geri verir, bunu unutma!


119

SAĞIR KAPLUMBAĞA

Zamanın birinde, kaplumbağalar arasında yarış yapılması kararı verilmiş Tepeye ilk varan kaplumbağa yarışı kazanacakmış.

Seyircilerden hiç biri arkadaşlarının tepeye tırmanabileceklerine inanmıyormuş…

Yarışmaya katılan kaplumbağalar tepeye ulaşamayınca teker teker yarışı bırakmaya başlamışlar. İçlerinden bir tanesi inatla ve inanılmaz bir gayretle tepeye tırmanmaya çalışıyormuş. Seyircilerin sesleri yükselmeye başlamış; giderek bağıranların sesleri yarış alanında yankılanır olmuş ‘’… Zavallılar! Hiçbir zaman başaramayacaklar!’’

Sonunda bir tanesi hariç, diğer kaplumbağaların tüm ümitlerini, gayretlerini yitirmiş ve yarışı terk etmişler ama yarışta yapa yalnız kalan son kaplumbağa, büyük bir gayret ile mücadele, ederek tepeye çıkmayı başarmış

Diğer yarışmacılar ve seyirciler hayret içinde bu işi nasıl başardığını öğrenmek istemişler. Bir kaplumbağa ona yaklaşmış ve sormuş,’’ Bu işi nasıl başardın? Diye o anda farkına varmış ki tepeye çıkan kaplumbağa sağarmış


120

Vaktinizi nasıl geçirmek istersiniz?

Zaman çizelgesinin kayıtlarını tuttunuz ve vakit kaybettirici işlerle nasıl oyalandığınızı gördünüz. Şimdi bunu sona erdirme zamanı geldi. Sahip olduğunuz zamanla ne yapacağınıza karar vermelisiniz.

Bazı şeyler gününüzün bir kısmını daima işgal eder. Uyumak, yemek yemek, yıkanmak, giyinmek ve yolculuk yapmak zorundasınız. Ancak tercih edebileceğiniz şeylerin sayısı bundan fazla: Ailenizi ve dostlarınızı daha fazla görmek mi istiyorsunuz?

Yeni bir hobiyle ilgilenmek mi istiyorsunuz? Toplum içinde daha fazla yer edinmek mi istiyorsunuz? Terfi etmek veya işinizi değiştirmek mi istiyorsunuz?

Birinci Bölümde saptadığın ız amaçlar size yaşamınızda ne yapmak istediğinizi göstermişti. Şimdi onu biraz daraltın. Gelecek yılı nerede geçirmek istiyorsunuz? Peki ya gelecek altı ayı? Haftayı? Her bir günü? Birkaç dakika durun ve gözünüzü kapayın.

Mükemmel bir günü zihninizde canlandırın. Sabah yapacağınız ilk şey ne olurdu? İşyerinde zamanınızı nasıl geçireceksiniz? Akşamlarınız nasıl olacak? Kimleri göreceksiniz, kimlerle konuşacaksınız?

Mükemmel bir gün ile yaşadığınız gün arasındaki en önemli farklılıkları not edin ve buna dikkatle bakın. Bugünü idealinize yaklaştırmak için değişiklikler yapabilir misiniz?

Örneğin mükemmel gününüzün sabah lO’da başladığını varsayalım; işe gitmek için aceleniz yok, uzun bir öğle yemeğine çıkabilir, işten erken ayrılıp eşinizle güzel bir akşam yemeği.

BELİRLENMİŞ ZAMANLAR

Herkes kendi zamanını değiştiremeyeceği belli bir düzen içinde kullanır. İş insanları genelde toplantılar, sunumlar, ziyaretler ve benzeri belirlenmiş etkinliklerde bulunur. Kimileri de kurslar, okul, gönüllü çalışmalar, spor gibi faaliyetlerle yaşantılarını şekillendirebilir. Planlayıcınıza ilk olarak randevularınızı yazın (ilerleyen bölümlerde toplantıda geçen sürelerin nasıl azaltılacağı anlatılıyor). Gönüllü çalışmalar,


121

kurslar veya çocukları okuldan almak gibi mesai saatleri dışındaki kimi etkinlikleri de kaydedin.

Şimdi hangi zamanlarda serbest olduğunuza bakın. Önceliklerinize göre iş ve boş vakit etkinliklerini birbirinden ayırın. Büyük işleri küçük bölümlere ayırın ve planlamanızı bu sistemde yapın.

KONTROL LİSTESİ

Belirlenmiş etkinlikleri birbirinden ayırmak kolaydır fakat aylık veya günlük temelde yapılacaklara karar vermek daha zordur. Her bir işi tamamlamanız için gerekli şeylerin bir listesini yapın. Bu durumda, eğer bir konferans ayarlamanız gerekiyorsa, konferansın zamanı yıllık planınız içinde olmalıdır. Katılımcıların karşılanması ve kırtasiye, aylık planlama içinde olmalıdır. Ardından bunun için en uygun haftalara karar verin. Son olarak, tüm ayrıntıların günlük planda nasıl işleyeceğini belirleyin. Basılı malzemelerin alınması ve teknik ekibin organizasyonu bu türde bir planlamayı gerektirir.

Süreyi kestirmek şimdi iş için gerekli adımları atmanın ne kadar zaman alacağını belirleyin. Bu işi elinizde bulunan enformasyona dayanarak gerçekçi bir şekilde yapmaya çalışın.

Mesela:

1 Konferans hazırlığı (iki hafta)

2 Bölümünün yeniden düzenlenmesi (altı ay)

3 Broşürlerin basılması (iki hafta)


122

Haftalık plan

İyi zaman yönetiminin en önemli kısmı haftalık plan ve gündelik yapılacaklar listesidir. Haftalık plan gelecek hafta "ne yapmak istiyorum" listesidir. Üst kısma haftaya ilişkin hedeflerinizi yazın.

Makul olun, yapabileceğinizden daha fazlasını yazmayın-üç iyi bir rakamdır. Altına, bu hedeflerin her birini gerçekleştirmek için gerekli adımları yazın ve ardından adımların her birini önem sırasına dizin. Bunun yanı sıra, her birinin alacağını düşündüğünüz zamanı yaklaşık olarak yazın

1. Kavram Olarak 'Zaman Yönetimi' Geleneksel anlayışa göre akışına müdahale edilemeyen, uzatılıp kısaltılamayan, insanın kontrol alanı dışında yer alan nadir öğelerden birisi 'zaman' dır. Bu anlayışa göre her kişinin mevcut zamanı (ömür) sabittir ve kişi onun üzerinde her hangi bir denetime sahip değildir.

Modern yönetim anlayışında bu kavram değişmiştir. Zaman, onun akışı içine yerleştirilecek olaylar yoluyla kontrol edilebilir, yönetilebilir.

Örneğin, ayrı ayrı zamanlarda yapıldığı takdirde tA+ tB gibi bir toplam süre alan A ve B işleri kısmen veya tamamen birlikte yapılabilirse daha kısa bir süre alır. Böylece mutlak zamana olmasa da onun içine yerleşen olayların sırasına müdahale edilerek, bir bakıma zaman kontrol altına alınmış olur.

Zaman içine yerleşecek işlerin sırasını değiştirmek yoluyla yapılabilen 'zaman sıkıştırması!, diğer yandan A ve/ya B işlerinin sürelerini kısaltmaya çalışarak da yapılabilir. Hızlı okuma, dinlenme, yazma gibi teknikler bu ikinci sınıfa girerler.

Ancak bütün bunların dışında zamanın iyi yönetilebilmesi, hangi işlere öncelik verileceğini iyi takdir etmekle yani zamanı daha etkin harcamakla mümkündür. Bu basit gerçekler, yönetim biliminde 'zaman yönetimi' adı verilen bir tekniğin esasını oluşturur.


123

Peş peşe yapılacak iki işi birbirinin üzerine bindirmek, işlerin sürelerini kısaltmak ya da hangi işlerin diğerinden daha önemli olduğunu takdir etmek için çeşitli metotlar geliştirilmiştir.

2. Zaman Yönetimi Beceri Düzeyinin Belirlenmesi İçin Bir Test Zaman yönetimi, yani olaylara doğru öncelikleri verebilmek, olayları zaman içine uygun şekilde yerleştirmek ve/ya onların sürelerini kısaltabilmek konularında her kişinin becerisi aynı düzeyde değildir. Bazı kişiler, diğerlerine göre bazı işleri daha çabuk yapabilirken, bazı kişiler daha yavaş hareket edebilirler. Ya da işleri birden fazla kişiye bölerek, kendi zamanının içine başka işleri yerleştirebilecek imkanı yaratırlar. Bu beceri farklılığıdır. Aşağıda bu beceri düzeyinin ölçülmesi için bir test bulunmaktadır.


124

3. Test Sorularına İlişkin Yorumlar

Birçok şeyde olduğu gibi yukarıdaki ifadelerin çoğuna verilecek cevaplar için de 'mutlak doğru' ya da 'mutlak yanlış' lar yoktur. Bunlarla beraber bazı cevaplar, zamanın daha iyi yönetimi açısından diğerlerinden genellikle daha iyidir.

Aşağıda yorumları okurken, bunların birçok yöneticinin gözlemlerine dayandığını hatırlayınız. Her bir durumda, o kurala ait bir istisnayı muhtemelen bulabilirsiniz. Bu da, daima mutlakların olmayacağı yargısını güçlendiren bir noktadır.

1. Çoğu insanlar işlerinin bir gereği olarak çok çalışırlar

YANLIŞ. İşlerinin gereği olmayıp kişiliklerinin gereğidir. Zaman zaman herkes çok çalışabilir. Ancak eğer bu daima meydana geliyorsa bir şeyler yanlış demektir. Bu yanlış bir şey genellikle sizsiniz. Fazla çalışma genellikle yetki devretmemenin, 'hayır' diyememenin, uygun öncelikleri teşhis edememenin, ayrıntılar üzerinde gereğinden 3 fazla zaman harcamanın ya da dağınık çalışma şeklinin bir sonucudur. İş çok nadir olarak kişiyi fazla çalıştırır fakat kişiler genelde kendi kendilerine fazla çalışırlar.

ÖNERİ : İşlerinize üstten bir bakış atınız. Yapılması gereken ya da bir başkasının yapabileceği neleri yapıyorsunuz? Kişilere 'hayır' dememe sorununuz var mı? Her bir faaliyetiniz ne kadar önemlidir? İlave yardımcıya ya da çalışmada yeni yollara ihtiyacınız var mı? Bu sorulara cevap bulmanız doğru yönde hareketinizi sağlayacaktır.

2. İşiniz özgündür ve tekrarlı zaman motifleri içermez

YANLIŞ. Bütün işler tekrarlı zaman motifleri içerir. Eğer işiniz motifsiz görünüyorsa, motifin yapısını bilmiyorsunuz demektir. Bu motifleri ortaya çıkarmak için verilere ve sebep-sonuç ilişkilerini bilmeye ihtiyacınız vardır. Bir örnek bu kavramı açığa kavuşturacaktır. Birçok kişi telefonu başlıca zaman israf nedeni olarak görür. Örneğin, günde kaç defa, hangi saatlerde, kimlerden ve ne hakkında telefon alınmaktadır? Kaç sorun veya soru, ilk aranmada çözümlenebilmektedir? Bir veya fazla sayıda geri aranmayı


125

gerektirenlerin sayısı kaçtır? Her hafta veya ay, belirli zamanlarda belirli kişiler, belirli konularda arıyorlar mı? Yeter veri ile motifleri teşhis edebilirsiniz. Motif teşhis edilince, olayları tahmin edebilirsiniz ve bu tahminlime, zaman üzerindeki kontrolünüzü arttırır. Böylece planlamayı daha kolay yapabilirsiniz.

ÖNERİ: Her işin montelenebileceğini biliniz. İşinizdeki başlıca motifleri belirleyiniz. Böylece zamanınızı etkinlikle yönetmeye doğru büyük bir adım atmış olacaksınız.

3. Hiç kimse yeterli zamana sahip değildir

YANLIŞ. Zaman, bir çelişkidir. Bir yandan hiç kimse yeterince sahip değilken, bir yandan da herkes daima ona sahiptir.

Sorun, sahip olunan zaman değil, onu nasıl kullandığınızdır. Çelişki, zamanın görünen yetersizliğinin ötesine uzanmaktır. Mesele esas itibari ile öncelikler ve değerler konusudur.

Yapılması gerekir gibi görünen her şeyi yapmak için yeterli zaman yoktur. Çelişkinin çözümü zamanı idare etmektir. Aksi halde, hariçten gelen baskı ve isteklere göre, zamanınızı nasıl kullanacağınızı başkaları belirleyecektir. Zamanı yönetmek, zamanı kontrol etmektir. Zamanı kontrol etmenin sırrı, gerçekten önemli olan işleri yapmak için daima yeterli zamanın bulunduğunu hatırda tutmaktır. Güçlük, neyin önemli olduğunun bilinmesindedir. Aranan cevap, kim olduğunuz, nereye gittiğiniz ve oraya gitmeyi nasıl planladığınızın kapsamlı bir analizini gerektirir. Çoğu kimse, bu kapsamlı analize zaman ayıramayacak kadar eylem- eğilimlidirler ve düşünmek yerine yapmayı tercih ederler. Bu nedenle de doğru cevapları genellikle bulamazlar.

ÖNERİ: Kim olduğunuzu ve ne yapmak istediğinizi düşünün. Amaçlarınızı yazıp bunları önceliklerini tespit ediniz. Zaman kullanım planınızı, yüksek öncelikli işlere daha çok zaman ayırabilecek şekilde tekrar yapın. Sonuçta, ne kadar çok zamana sahip olduğunuzu görüp şaşıracaksınız.

4. Daha çok yetkiye sahip yöneticiler genellikle daha iyi kararlar verirler.


126

YANLIŞ. Alt düzeydeki kişilerde mükemmel kararlar alabilirler. Hatta onların kararları, olaylara daha yakın oldukları için genellikle daha da iyidir. ‘Üst düzey kişilerin iyi kararlar verdiği' varsayımı iki soruna yol açar.

Birincisi, kişiler çok sayıda kararları üstlerine bırakırlar. Bazı kararlar üstlere bırakılmalıysa da bu hepsi için doğru değildir. Kararları üstlere bırakan kişiler genellikle kendilerinin iyi karar verme konusundaki yeteneğine güvenmeyen kişilerdir. Ya da 4 kişiler, kararları, daha çok yetkiye sahip olanların vermesi gerektiğini ve onların otomatik olarak daha iyi kararlar alacağına inanırlar. Ortaya çıkan ikinci sorun, kişilerin astlarına yetki devretme konusundaki hatalarıdır. Bu çoğunlukla, astların üstleri kadar iyi karar veremeyecekleri inancıyla birlikte bulunur. Bütün bunların temelinde astların yetersiz eğitim ve gelişme trendleri bulunur. İyi eğitim almış astlar, iyi karar verirler.

ÖNERİ: İlk sorun için, kendinize güveninizi oluşturmaya çalışın. Az önemli olanlarda kararlar vererek işe başlayıp, daha önemli kararlara doğru yürüyün. Giderek daha önemli konularda kararlar vermeniz, kendinize güveninizi olağanüstü arttıracaktır. İkinci sorun için, astlarınızın yeterli şekilde eğitildiğinden emin olun. Önce küçük kararlar, daha sonrada tedricen daha önemli kararları astlarınıza bırakmaya devam ederek kendinizi çok sayada karar vermekten kurtarınız. Muhtemelen astlarınızın yeteneklerinin ne kadar yüksek olduğunu zevkle göreceksiniz.

5. İlave zaman harcadıkça muhtemelen kararlarınızın kalitesi de yükselir.

YANLIŞ. Gereksiz zaman harcamak çok nadiren kararların kalitesini düzeltir. Muhtemelen yanlış yapmaktan korkuyor ya da doğru karar almak için çok kuvvetli istekliliğe sahip bulunuyorsunuz. Bu konularda genç insanlar, deneyimli yöneticilere göre daha büyük güçlüklerle karşılaşırlar.

Herhangi bir kararı vermeden önce, gereken tüm bilgilere sahip olmak daima arzu edilir bir özellik olmasına rağmen, pratikte her zaman mümkün olmayabilir. Ek bilgilerin, kararınızda ek bir


127

düzelmeye yol açmayacağı bir noktada kararınızı vermelisiniz. Ancak, bu noktanın belirlenmesi her zaman kolay değildir. Ancak, her bir bilgi kırıntısına sahip oluncaya kadar kararınızı bekletmeyi bir alışkanlık haline getirirseniz, bu takdirde işler umulmayacak kadar uzayacaktır. Zaman zaman bir kararın 'bir süre üzerinde uyumak' iyi sonuçlar verebilir. Ancak bunu da usul haline getirmemek gerekir.

ÖNERİ: Her karar için, bir karar verme noktası vardır. Bazı kararlarınız için süreyi kısaltmaya çalışın. Acele karar verici olmamakla birlikte, kararlarınızı sürüncemede de bırakmayın. Kısa bir deneyim süresi, çeşitli kararlar için uygun zamanlamayı öğrenmenize yardımcı olacaktır.

6. Çoğu kişiler zaman tasarrufu için birçok yollar bulabilirler

YANLIŞ. Zaman tasarrufu için herhangi bir yol yoktur. Bütün yapabileceğiniz zamanı harcamaktır. 'Zamanı tasarruf ediyorum' dediğinizde, belirli bir iş için daha az zaman harcadığınızı kastediyorsunuz. Ancak bu 'tasarruf edilen' zaman, ilerdeki kullanımlar için bir yerde biriktirilemez. Bütün zaman cari zamandır. Hepsi 'şimdi' harcanmalıdır. Çok sık olarak kişiler bir alana harcadıkları zamanı kısaltırlar. Fakat diğerleri boşluğu doldurur. Parkinson yasası ('işler, yapılması için mevcut bulunan zamanı dolduracak şekilde gelişirler') son derece gerçektir ve zamanın tasarruf edilmesi hiçbir zaman gerçekleşmez.

ÖNERİ: Zamanı nasıl tasarruf edebileceğiniz üzerinde düşünmekten vazgeçin. Onun yerine zamanı nasıl harcamanız gerektiğini düşünün. Zamanınızı daha iyi yönetmenin tek yolu, onu daha iyi sarf etmektir.

7. Zamanın daha iyi kullanımı, esas itibariyle çeşitli işlere harcanan zamanların azaltılması yoluyla olur

YANLIŞ. Zamanın iyi yönetimi, her faaliyete uygun miktarda zaman harcamayı gerektirir. Bazı işler için bu, sürenin azaltılması diğerleri için ise ayrılan zamanın 5 artması demektir. Buna


128

göre mesela toplantılara harcanan zamanın azaltılması (toplantı sayısını azaltmadan, hatta belki de arttırarak), rasgele görüşmeler, rapor ve yazışmalar ve benzer faaliyetler için ayrılan sürelerin gözden geçirilmesine çalışılmalıdır. Diğer yandan ise planlamaya, düşünmeye, astların geliştirilmesine ve diğer önemli faaliyetlere ayrılan sürelerin arttırılması yararlı olur.

ÖNERİ: Bütün faaliyetlerinize bakınız. Her birinin önem derecesini, yapmak istedikleriniz açısından değerlendiriniz. Hangilerine ayrılan zamanın azaltılabileceğine ve hangilerinin arttırılabileceğine karar verin. Hiç yapmadığınız ve yapılması gereken işleri bulunuz. Faaliyetleriniz daima amaçlarınızla tutarlılık içinde olmalıdır.

8. İşiniz insanlarla uğraşmak olduğuna ve bütün insanlar da önemli olduğuna göre öncelikler tesis edemezsiniz.

YANLIŞ. Bütün insanlar önemli olabilir. Fakat sizin uğraştığınız konular ve onlara dahil olan tüm kişiler eşit öneme sahip olamaz. Organizasyonunuzda, işlerinize diğerlerine göre daha fazla etkide bulunan kimseler var mı? Gerçekte herkese eşit muamele yapıyor musunuz? Bu, bireylerin diğerlerini göz ardı etmek ya da insan değerini küçük görmek değildir. Bu varsayımın arkasına gizlenen kişiler, genellikle zor kararları vermek istemeyenlerdir. Tüm kişiler insan olarak önemlidirler; ancak faaliyetler, talepler, baskılar ve sorunların öne sürdüğü kişiler eşit öneme sahip değildirler.

ÖNERİ: Konuları kişilerden ayırmayı öğreniniz. Sabırla fakat ısrarlı, kibar fakat açık sözlü, diplomatik fakat kararlı olunuz. Önemli amaçlarınızı yerine getirmek için zamanınızı yönetirken, bazı kişilere nasıl davranılacağı konusunda zor kararlar vermeniz gerekebilir.

9. Yetki devri, zamanınızın önemli bir kısmını serbest bırakır ve bazı sorumluluklarınızı ortadan kaldırır.

YANLIŞ. Uzun vadede yetki devri size zaman kazandırabilir, ancak sorumluluklarınızı asla ortadan kaldırmaz. Gerçekte yetki devri,


129

daha fazla toplam sorumluluk yaratır. Bir görevin devredilmesinden sonra sorumlu hala devreden kişidir ve üstlerine hesap vermesi gereken kişidir. Eğer görevi uygun şekilde devretmiyorsa, bunun öğrenilmesi belli bir süre alacaktır. Astlarınızı eğiterek kendilerine devredilen yetkilerle ilgili işleri doğru yapmalarını öğretiniz. Kısa vadede bu, işleri bizzat yapmanızdan daha uzun süre alabilir. Ancak yetki devrindeki gelişmeler son derece sakıncalıdır. Sadece astların işlevinin ellerinden alınmasına değil (çünkü onlar yapabileceklerine göre onların işleridir) bir ayrıntılar dağı altında kalınmasına yol açacaktır. Kişi sayısı kadar yetki devretmeme sebebi vardır. En sık dile getirilen sebepler, astlara güvenilmemesi, yanlış yapma korkusu ve zaman yetmezliğidir. Bunlara karşı yetki devretmemenin olası sonuçları düşünülmelidir. Aşırı yüklenme, astların gelişmemesi ve buna bağlı olarak moral çöküntüleri ve tüm organizasyonun bozulması olası sonuçlardır.

ÖNERİ: Bütün faaliyetlerinize bakınız. Yapılması gerektiğini düşündüklerinizi elimine edin. Geri kalanlardan hangilerinin sizce yapılması gerektiğine karar verin. Bundan artanların astlarınıza devredilmesi için bir plan yapın. Bu, astların eğitilip geliştirilmesi için zaman harcanması anlamında ya da kendiniz ve işleriniz hakkında yeni bir biçimde düşünmeniz anlamına gelebilir. Ama her şeye rağmen sonuçta siz, astlarınız ve kuruluşunuz fayda görecektir. Yetki devri, ilerde zaman kazanmak için şimdi zaman harcamak demektir. Yani bir çeşit zaman yatırımıdır. Astlarınızı eğitip onlara sistemli 6 şekilde daha fazla yetkiler vermeye başlayınız.

10. 'Sessiz bir saat' bulabilme genellikle imkânsızdır ve özellikle küçük ofislerde imkansızdır.

YANLIŞ. Hemen hemen herkes, hiç kesilmeden önemli projeler üzerinde yoğunlaşabilecek bir zaman parçası demek olan 'sessiz saat' i bulabilir. Acaba niçin daha çok kişi 'sessiz saat' kavramından faydalanmazlar? Birçok kimse basit olarak kendi durumlarında böyle bir şeyin olabileceğine inanmaz. Daima astlarına yardıma, onları kontrol etmeye hazır bulunmaları gerektiğine ya da astlarının bu 'sessiz saat' ten dolayı gücenebileceklerine inanırlar. Kendinize böyle bir zaman ayırmadığınızı varsayıp olası sonuçları


130

düşünün. Çabuk yapılması gereken işler, çeşitli kesintiler dolayısıyla daha uzun süre alacaktır. Düşünce zinciriniz kopacak ve yaratıcılığınız azalacaktır. Astlar 'sessiz saat 'ten dolayı çok nadiren gücenebilirler. Aksine size istekle yardım edeceklerdir. Özellikle onların da sessiz saat bulmalarına yardımcı oluyorsanız, bu ilişki daha da yapıcı olacaktır.

ÖNERİ: Eğer işiniz, 'sessiz saat' den fayda görebilecek ise onu nasıl yaratabileceğinizi düşünün. Günün en uygun zamanını seçin. Astlarınızla ne yaptığınızı ve nedenlerini müzakere ediniz. Gerek kendinizin gerekse onların sessiz saat bulmaları için astlarınızın işbirliğini sağlayın.

11. Birçok kimse sorunlarını daha sıkı çalışarak çözebilir.

YANLIŞ. Akıllıca çalışmak daima çok çalışmaktan üstündür. Bu varsayım hayatın ilk bölümünde başlar. Çocukluk çağlarında gayret gösterilmesi, biraz daha sıkı çalışılması, nasihat edilir ve yerine getirilmesi halinde bazı ödüller alınır. Şüphesiz ki sorun basit değildir. Bazen çok çalışmak en iyi yoldur. Fakat çoğu kimse bir diğer yol aramaz. İşi kısaltmanın bir yolu olabileceğini, bazı adımların elimine edilebileceğini, bazı parçaların birleştirilebileceğini ve daha kolay çalışırken de daha çok iş yapılabileceğini çoğu kişi düşünemez. Yanlış bir işin çok çalışarak yapılmasının faydası yoktur. Daha çok iş yapmanın yolunun sadece çok çalışmak olduğuna inananlar, fazladan saatlerce çalışan, her gece eve iş götüren, stres ve tansiyon ile başı dertte olan gereksiz yere vücutlarını cezalandıran ve yine de sonuç alamayan kişilerdir.

ÖNERİ: Çok değil akıllıca çalışın. Yapmanız gereken işlerin sayısını azaltacak yollar bulmaya çalışın. İşi daha kolay veya çabuk yapılabilir hale getirin. İş akışını zaman zaman analiz ederek, her şeyin düzenli gittiğinden emin olun.

12. İşleri üzerinde verimli olarak yoğunlaşabilen kimseler en etkin icracılardır.


131

YANLIŞ. Verimlilik mutlaka etkinliğe yol açmaz. Çoğu kişi genellikle verimlilikle etkinliği eş sayarlar, ancak ikisi çok farklıdır. Verimlilik bir şeyi yapmanın fiyatı ya da faydalanılan kaynakla ilgilenir. Bunlar genellikle para, harcanan malzeme ve gerekli insan sayısı cinsinden ölçülendirilir. Verimli olmak için, verilen bir işi en az kaynak kullanarak yapmak yeterlidir. Diğer yandan etkinlik, amacın yerine getirilmesiyle ilgilidir. Amaca ulaşılır ya da ulaşılamaz. Verimlilik bazen ‘maliyet-etkinlik’ şeklinde ifade edilir ve genellikle maliyetin etkinliğe veya girdilerin çıktılara oranı olarak belirtilir. Çoğu kimse daha verimli olmayı hedef edinip, bunun kendilerini daha etkin kılacağına inanırlar. Sonuçta son derece verimli olabilirlerse de, amaçlarının çok az bir kısmını gerçekleştirebilirler. Peter Drucker’in gözlemlediği gibi, ‘doğru şeylerin yapılması, şeylerin doğru yapılmasından daha önemlidir’.

ÖNERİ: Önce etkinliğe ondan sonra da verimliliğe yoğunlaşınız. Önce, ne yapmanız gerektiğini belirleyin. Ondan sonra o şeyi en verimli nasıl yapacağınızı düşünün. Doğru şeyleri, doğru şekilde yapınız.

13. Eğer işinizi kendiniz yaparsanız, daha az sürede daha çok iş yaparsınız. Diğer bir deyimle, ‘İşinin yapılmasını istersen, kendi işini kendin yap’, her şeye rağmen iyi bir tavsiyedir.

YANLIŞ. Kendi işini kendi yapmak, kısa vadede daha iyi ve hızlı görünebilir. Ancak, uzun vadede ne daha hızlı ne de daha iyidir. Yalnız sizin daha doğru, iyi ve hızlı yapabileceğinize inandıkça, çok az yetki devredersiniz. Bu büyük ve aşılmaz bir engel oluşturabilir. Bu, astlarınızı eğitip geliştirmeyi ihmal etmenize ve giderek, makul ölçülerden fazla iş yüklemenize, rutin ayrıntılara daha çok girmenize ve sonuçta tüm işleri ‘yukarıda’ bitirmenize (aksi olması gerekirken) yol açar.

Meslek hayatınıza başladığınızda tamamen kendi performansınızla ilgilisiniz. İşinizi daha iyi yaptıkça daha hızlı yükselirsiniz. Bu yükselmeler, yönetsel işlere yol açar ve yetki devri sorunları başlar. Evvelce yükselme ve diğer ödüller yalnız sizin performansınıza bağlıyken bu defa başkalarının performansına bağlı hale gelir. Siz bu durumda ancak astlarınızın eğitim ve gelişmesinden


132

vazgeçerek, özellikle kritik anlarda kendi performansınıza güvenebilirsiniz.

ÖNERİ: Sonuç almadaki yeteneğinizin, astlarınızın performanslarına sıkı sıkı bağlı olduğunu kabul ediniz. Başarı, sadece sizin gayretinizin değil, birlikte çalıştıklarınızın kolektif çabalarının bir sonucu olabilir. Yeteneğiniz de, zamanınız da, sınırsız olabilir. Eğer astlarınızı geliştirmezseniz, gelecekte yeteneğiniz de zamanınız da sınırlı hale gelecektir. Yukarıdaki varsayımın kısa vadedeki aldatıcılığına kanmayın. ‘Kendi işini kendi yapmaya’ eğiliminiz arttıkça, zamanınız daha kötü kullanılmaya gidecektir. Muhtemelen, göreli olarak daha az önemli şeylere gereğinden fazla zaman ayırmaya başlayacak, sadece sizin yapabileceğiniz işler için yeterli zaman bulamayacaksınız.

14. Günlük basit işlerin çoğu planlamayı gerektirmez ve çoğu kişi de bunları planlayamaz

YANLIŞ. Eğer zamanınızı kontrol etmek istiyorsanız, basit günlük faaliyetler en çok planlamaya ihtiyaç gösterenlerdir. İnsanların çoğunluğu kendi durumlarını ‘özgün’ olarak nitelerler.(‘Başkaları günlerini planlayabilir fakat benim işim öyle değildir’). İnsanların çoğu krizleri ve çıkmaz durumları iş tanımlarının bir parçası olarak kabul ederler. Bu anlamsızdır. Her şey planlanabilir. Rasgele görünümlü bu hareketli günler dahi bazı motiflere sahiptir. Bazı motiflerin ortaya çıkarılması diğerlerine göre daha güçtür ama mevcuttur. Bu motifleri keşfediniz ve böylece gelecekteki olayları tahmin edebilecek ve böylece onları planlayıp zamanlayabilecek anahtarlara sahip olunuz. Günlük olayları planlayamamak, işleri rasgele gidişe bırakmak demektir. Her ne vuku bulursa o olay zamanın kontrolünü elinizden alır. Kaderci yaklaşımı bozmak için planlamalısınız.

ÖNERİ: İşinizdeki motifleri belirleyebilmeniz için günlük zaman kaydı tutunuz. Daha sonra bu bilgileri her günün planlaması ve zamanlaması için kullanın. Planlarınızda, her şeye rağmen ‘unutulmayanlar için yer bırakın. Planlarınızda erken faaliyetlere ağırlık verin. Sabah geçince, gün de gider.


133

15. Önceliklere göre çalışmak daima mümkün değildir.

YANLIŞ. Sadece mümkün olmakla kalmayıp ayrıca mutlak zorunluluktur. Çeşitli görevlere, öncelik esasına göre yaklaşmadığınız takdirde zamanınızın kontrolünü asla ele geçiremezsiniz. Zamanı yönetmek, onu mümkün olan en iyi yolda harcamak demektir. Her şey eşit öneme sahip değildir. Öncelikleri tesis edip onları uymakta hata yaptığınızda, daha önemli işleri ihmal etmek pahasına daha az önemli olanları yapıyorsunuz demektir. Öncelik esasına göre çalışmayı öğrenmek, planlamayı ve ayrıca da sürekli dikkat ve karşılaştırmalar yapmayı gerektirir. Yaptığınız plandan sapma durumu ile karşı karşıya kaldığınızda durup kendinize şunu sorunuz: ‘Planlamış olduğumdan daha önemli ne oldu ki planımı değiştiriyorum?’ Eğer yeni olay gerçekten daha önemli ise devam edin ve planınızı bozun. Eğer daha az önemli ise –ki genellikle böyledir- planınızı bozmamaya ve mesela yeni işi ertelemeye ya da başka bir zamana planlamaya çalışın.

ÖNERİ: Öncelikleri bir çalışma adeti haline getirin. Sürekli olarak kendinize,’ Zamanımın en iyi kullanım şekli nedir?’, ‘Daha önemli olan nedir?’. Önem daima, erişmek istediğiniz amaçlara göre oluşur. 16. Sorunu bulmak kolaydır, zor olan çözümün bulunmasıdır. Problemin doğru teşhis edilemeyişi, onun çözümünü engelleyen en önemli unsurdur. Teşhisi bir yana bırakıp doğrudan çarelere atlamak çok yaygın bir eğilimdir. Bu eğilimin sonucu, probleme dokundurulmadan bir yanda dururken, onun belirtileri (semptomlar) ile meşgul olunmasıdır. Denebilir ki 100 problemin 90’ının çözümünde bu hata yapılmaktadır. Problem yerine onun semptomları ile uğraşmak! Problemin doğasını anlamak için, muhtemelen bilgi toplamanız gerekecektir. Örneğin ‘kesintiler’ in sorun olduğunu hemen söylemeyin. ‘Kesinti’’lere ne (ler) in sebep olduğunu, hangi sıklıkta meydana geldiğini bulmaya çalışın Bu yaklaşımla çoğu problemin, kendi çözümünü kendi içinde taşıdığını göreceksiniz.

ÖNERİ: Semptomları ve problemleri birbirine karıştırmayın sorunun tam doğasını anlayabilmek için bilgi toplayınız. Çözümün çok kolaylaşacağını ve daha iyi işleyeceğini göreceksiniz.


134

17. Heba edilen zamanı azaltmanın iyi bir yolu, yönetsel fonksiyonlarda bazı kestirme yolları (kırparak) aramaktır.

YANLIŞ. Yönetsel fonksiyonlardaki çoğu kestirme yollar sonuçta büyük zaman kaybına yol açar. Sürekli zaman baskısı altında bulunduğunda çoğu yönetici, fonksiyonlarının bir bölümünü kesip atmaya çalışır. Maalesef bu gibi kırpmalarda daima, sadece yöneticinin yapabileceği en önemli fonksiyonlar (planlama, astların geliştirilmesi gibi) ve daha az önemli fakat acele işler ön safa gelir. Her zaman acele işler önemli işlerin önüne geçiyorsa o zaman bir sorunun yaratılmakta olduğunu biliniz. Şüphesiz ki acele işler yapılmalıdır. Ancak acele ‘görünüşlü’ işlerin ‘gerçekten’ acele olup olmadığına bakılmalıdır. Ayrıca ‘gerçekten acele’ işlerin de yöneticiler tarafından yapılma zorunluluğu yoktur. Acele işler kısa vadeli sonuç üretenlerdir. Önemli işler ise uzun vadeli sonuçlara yol açarlar. Önemli işleri kestirmeden atlayan yöneticiler bir süre sonra müthiş zaman sorunlarıyla karşılaşırlar.

ÖNERİ: Bütün faaliyetlerinize bakın. Amaçlarınıza göre hangileri daha önemli, daha az önemlidir? Rutin ve gereksiz işler için kestirme yollar arayın. Gerçekten önemli işler için yeterli zamanı ayırdığınızdan emin olunuz.

18. İnsanları çoğu, zamanlarını nasıl harcadıklarını bilirler ve en büyük zaman israf nedenlerini kolayca teşhis edebilirler.

YANLIŞ. Çok az kimse gerçekten zamanı nasıl harcadığını bilir. Buna inanmıyor musunuz? Geçtiğiniz haftada ne yaptığınızı tam olarak hatırlamaya çalışınız. Bir çok kimse gibi, yapmış olduğunuz şeylerin çoğunu hatırlayamayacaksınız. Niçin? Çünkü bir çok davranışınız alışkanlıklar nedeniyledir. Adetler, otomatik davranışlardır. Bir alışkanlığınızı yaptığınızda, faaliyetiniz üzerinde yoğunlaşamaz, önceden oluşmuş rutin ve motifleri izlersiniz. Hatta işiniz, özgün görevlerden oluşmuşsa bile, muhtemelen yaklaşımlarınız rutin şekildedir. Zaman alışkanlıklarınızı gerçekten biliyorsanız çok kolaylıkla kötü zaman harcayabilirsiniz. Zaman motifleriniz, yapmak


135

istediklerinizle uyumsuz hale gelebilir ve şüphesiz olarak zaman israf etmeye başlarsınız. Çoğu kimse her gün en az iki saatini heba eder.

ÖNERİ: Kendinize bir zaman cetveli tutun. Bir veya iki hafta için kullandığınız zamanları kaydedin. Zaman alışkanlıklarınızı ve motifleri keşfedin. Nerelerde zamanınızın israf edildiğini bulun. Bulduklarınız sizi çok şaşırtabilir.

19. Eğer zamanınızı gerçekten iyi yönetseydiniz, bir robot gibi çalışıp yaşardınız.

YANLIŞ. Yalnızca zamanınızı iyi kullanabildiğiniz takdirde hayatınızın her alanında önemli olanları yaparak- aradığınız özgürlüğe sahip olabilirsiniz. Başarının nasıl tanımlandığına bakılmaksızın, psikologlar çok az kimsenin kendilerini başarılı hissettiklerini söylerler. Bunun sebebi, kişilerin amaçlarının bulunamayışıdır. Çoğu kimse, belirli bir amaç olmadan bir faaliyetten diğerine atlarlar ve işlerin kendi kendisine olacağını ya da onları başkalarının yapacağını sanırlar. Zamanınızı yönetmek, zamanın sizi değil, sizin zamanı kontrol etmenizdir. Zamanı kontrol etmek için planlamalısınız. Olaylar kendiliğinden, tesadüfen olmazlar. Olaylar, genellikle insanlar istediği için olurlar. Planlama, amaçların belli olmasını gerektirir. Amaçlar bulunmaksızın planlanacak bir şey de yoktur. Bu, robot gibi anlamsız ve rutin bir biçim değildir. Aksine özgür ve dinamik bir yaklaşımdır. Zamanını planlayan kişiler canlı, değer verdiği şeyleri gerçekleştiren kişilerdir.

ÖNERİ: Amaçlarınızı açıklığa kavuşturun. Hayatınızda gerçekten ne yapmak istiyorsunuz? Evde, işte ve eğlencede amaçlarınız nelerdir? Bunları belirledikten sonra, zaman kullanımınızla bu amaçları karşılaştırın. Zamanınızı daha iyi planlayın. Zamanınız, hayatınızdır. Zamanınızın israfı, hayatınızın israfıdır. Hayatınızı niçin yaşamıyorsunuz?

20. En sıkı çalışan, meşgul ve aktif kişiler, en iyi sonuçları elde edenlerdir.


136

YANLIŞ. Meşgul ve aktif olmak mutlaka sonuç almak anlamına gelmez. Bu kavram bizlere çocukluğumuz sırasında ebeveyn ve öğretmenlerimiz tarafından sürekli olarak yapılan ‘meşgul bulunmak’ telkinlerinden doğmuştur. İş hayatında ise yöneticilerin, astlarını sürekli meşgul tutmak yolundaki gayretleriyle kuvvetlenir. Çok azımız bu ‘meşguliyet’ tuzağından kaçabiliriz. Çok azımız, ne yaptığımızı düşünmeye daha çok zaman harcamaya çalışırız. Fiziksel aktiviteler, zihni 10 faaliyetlere göre daha değerli görünür. Bunun bir sonucu olarak da çoğumuz düşünüp plan yapmak yerine ‘bir şey yapmayı’ tercih ederiz. Bu tür faaliyetler kişiyi hiçbir yere götürmez. Zaman harcatır, ancak geriye bir ‘icra’ getirmez. Yüksek öncelikli işlere hemen hemen katkısı olmayan düşük değerli faaliyetlere gereğinden fazla zaman harcanır.

ÖNERİ: Her gün, faaliyetleriniz hakkında düşünmek için biraz zaman harcayın Her faaliyetiniz amaçlarınıza ne kadar katkıda bulunuyor? Halen yapmadığınız hangi faaliyetleri yapmanız gerekir? Faaliyete geçmeden önce düşünmek genellikle daha iyi sonuçlara götürür. 21. Gerçekten, zamanınızı kontrol edip yönetmeye çalışsaydınız, birçok tahmin edilemeyen fırsatı kaçırabilirdiniz

YANLIŞ. Fırsatları kaçırmış olamazsınız, çünkü zamanınızı iyi kullanmadığınız için fırsatları izleme imkanınız azdır. İyi zamanın yönetimi, marjinal faaliyetlere ayrılan zamanların azaltılıp, daha önemli faaliyetlere zaman ayırabilmesini sağlar. Etkin olarak zamanını kontrol edebilen kimseler, beklenmeyen fırsatlardan yararlanmak açısından en iyi durumda olanlardır.

ÖNERİ. Amaçlarınıza ve zamanınızı nasıl kullanacağınıza bir göz atın. Faaliyetleriniz amaçlarınızla tutarlı mı? Zamanınızı kötü kullandığınız için ne kadar fırsat kaçırdınız? Zamanınızın kontrolünü elde tutun ve fırsatları değerlendirebilecek imkânlara sahip olun.

22. Zaman yönteminde sorun, ani davranışlara izin vermeyişi, dinamik bir hareket şekli yerine mekanik bir yaşam biçimi gerektirmesidir.

YANLIŞ. Zamanını iyi yöneten kimseler, yeni fırsatları izlemek ve ani davranışlar için daha çok zamana sahiptirler. Ayrıca bundan herhangi bir suçluluk duymadan yaparlar. Dolayısıyla


137

yapmaktan hoşlandığınız diğer şeyleri yapmak için çok zamanınız olacaktır.

ÖNERİ: Hayatınıza renk katabilecek bazı şeyleri de zaman programınıza katın. Sizi eğlendiren şeyler için zaman bulmak motivasyonu, sizi zamanınızı yönetmeye götürebilir. Mesela bir sabahınızı boş bırakın. O sabah ne istiyorsanız onu yapın.

23. Amaçlarınızı yazmanıza gerek yoktur.

YANLIŞ. Amaçlarınızı yazmak, üç nedenden dolayı önemlidir. Birincisi, onları açığa kavuşturmanızı sağlar. Amaçlarınız hakkında sadece bir zihin notunuz var ise, muhtemelen sisli ve zayıf tanımlanmıştır. Onları her düşündüğünüzde aynı şekilde hatırlamayabilirsiniz. İkincisi, amaçlarınızı yazmanız onları unutmanıza engel olur. Üçüncüsü ve muhtemelen en önemli amaçlarınızı onlara kendinizi bağlamanıza sebep olur. Amaçların yazılması değerli bir motivasyon tekniğidir.

ÖNERİ. Amaçlarınızı yazıp, önünüzde bulundurun. Onları yazarken şu kıstaslara uyun: Amaçlar; (1) ölçülenebilir, (2) Spesifik, (3) gerçekçi, (4) birbiriyle uyumlu, (5) zamanlanmış olmalıdır.

24. Elde ettiğiniz sonuçların çoğunluğu, az sayıda kritik faaliyet tarafından oluşturulur.

DOĞRU. Bu gerçek ilk defa Vilfredo Pareto (19. Asır İtalyan ekonomisti) tarafından gösterilmiştir. Daha çok 80-20 kuralı şeklinde bilinir: Sonuçların yüzde sekseni, ona yol açan nedenlerin yüzde yirmisi tarafından oluşturulur. Bu, başarınızın az sayıda kritik faktör tarafından oluşturulduğu anlamına gelir. Bu yüksek değerli faaliyetlerinizi tanımlayabilir misiniz?

ÖNERİ: Amaçlarınızın gerçekleştirilmesi açısından bazı şeylerin diğerlerinden çok daha değerli olduğunu kabul edin. Hangilerinin geçekten en önemli olduğunu keşfetmek için bütün faaliyetlerinizi gözden geçirin. Ondan sonra da yüksek değerli faaliyetlere yoğunlaşmaya başlayın.


138

4. Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi Yukarıdaki 24 soruya verdiğiniz değerlendirilmesi sonunda:

22 ila 24 doğru cevap: Mükemmel - kesinlikle zamanınızı iyi kullanıyorsunuz.

19 ila 21 doğru cevap: İyi – 1. Sınıf bir zaman yöneticisi olma yolundasınız.

16 ila 18 doru cevap: Orta – Hala iyi sayılabilirsiniz ancak varsayımlarınızı gözden geçirmelisiniz.

16’dan az doğru cevap: Zayıf – Zamanınızı daha iyi kullanmak için varsayımlarınızı değiştirmelisiniz.

Geri Gelmeyen Hediye; Zaman ve Onu Verimli Kullanma

”Bir kral, iki askerini alış veriş yapmaları için kaleden dışarı gönderir. İkisinin de eline 24’er altın verir ve : “Bunları çok iyi değerlendirin, size söylediğim işlerde kullanın, sakın boşa harcamayın!” der.

İki arkadaş yola çıkarlar. Gidecekleri yere varırlar. Vardıkları yer göz alıcı bir güzellikte görünür onlara.

Her tarafta insanlar alışveriş yapmakta, güzel ve çeşitli yiyecekler, kıyafetler satılmakta; insanların kimi neşe içinde kimi de mutsuz; ama alabildiğine canlı bir yaşam sürmektedirler.

Askerlerden biri, kralın izin verdiği ölçüde bu güzelliklerden yararlanır, eğlenir, bu arada da kralın söylediklerini de hiç unutmaz. Onun istediklerini almak için 24 altının bir kısmını harcar, bir kısmını da yol parası için ayırır.

Diğer asker ise gördüklerinden başı döner, kralın söylediklerini unutan bu asker eğlenceden başını alamaz, gününü gün eder, hatırına da kralı hiç getirmez. Nasıl olsa param çok, kaleden de


139

uzaktayım deyip etrafında gördüğü güzelliklerden ölçüsüzce yararlanmak için altınlarının çok önemli bir kısmını harcar. Diğer asker parasını, ölçüsüzce harcayanı uyarır:

” Kralımız bizi buraya bu işler için değil alışveriş için gönderdi, eğlenmeye harcayacağımız zamanı ve parayı da söyledi, yapmamız gerekenleri bir bir anlattı, verdiği paranın hesabını soracağını söyledi hatırlasana… Bak paran çok az kalmış, bari onu harcama da yol parası olarak kullan.” der; ama dinletemez.

Adam beş parasız kalır. Kaleye dönme zamanı da gelir çatar. Parasını kralın dediği gibi harcayan asker, rahat ve huzurlu bir şekilde kaleye varır ve kral tarafından ödüllendirilir. Diğeri ise yolda bin bir türlü eziyet çeker. Aç, susuz bir şekilde çölleri dağları ve denizleri aşar. Saraya perişan bir şekilde, dilenci kılığında gelir. Altınların hesabını veremediğinden kral tarafından cezalandırılır.”

Bir günümüz, 24 altın değerinde bir servettir. Onu verimli kullanmak, büyüklerimizin bize çizdiği plan doğrultusunda değerlendirmek en kazançlı yoldur. Bize verilen bu 24 saati iyi kullanırsak hedeflerimiz, karşımıza güzel bir ödül olarak çıkar. Böylece idealimizdeki okulda okuma şansını yakalarız. Zamanımızı eğer bizden istenildiği gibi değil de, kafamıza göre rastgele harcarsak; sınavlarda başarısız olmak bizim için en büyük ceza olacaktır.

Zaman, tekrar kazanılmayan tek servettir; iyi değerlendirilirse meyveleri karşımıza ödül olarak çıkar.


140

ZAMANIN DEĞERİ ve ZAMANI ETKİLİ KULLANMA FORMÜLÜ

“Daha dün gibi hatırlıyorum” “ne çabuk geçti” gibi ifadeler hepimizin zaman zaman işittiği veya söylediği sözlerdir.

Zaman su gibi akarken, insan hızına yetişememekten şikayet eder durur.

Şikayet ediledursun zaman durmadan tükenir ve insanı da kendisiyle beraber tüketir.

Oysaki kişi hızlandıkça zaman onun için genişler. Zaman genişledikçe daha yavaş akmaya başlar.

Atomun etrafındaki moleküllerden güneş sistemi ve oradan da kainattaki tüm sistemlere kadar her şey dönmektedir. Bu hareketin sonucunda yaşam ve zaman kavramı ortaya çıkmıştır. Eğer güneş sistemi ve dünya dönmezse zaman olmayacaktır. Hareketin eseri olarak saniye, dakika, saat, gün, hafta, ay, yıl kavramları ortaya çıkar. Zaman bu döngüsel hareket sonucunda ortaya çıkar. İnsanın hızını azaltması, sistemin hareketini etkilemeyeceği için kişi için “zaman kaybı” ortaya çıkacak ve geri sayım yaşanacaktır.

Madem belli bir hızda sürekli bir hareket söz konusu ve bu harekete bağlı olarak zaman tayin olunmakta o halde zamanın hızına yetişmeye çalışmak gerekmektedir. Kişi ne kadar hızlanırsa zaman onun için o kadar yavaşlayacaktır. Hızlanmaktan kasıt, kapasitemizin üstünde yük yüklenmek değildir. Gün içerisinde kaybedilen zamanın değerlendirilmesi bu hızı sağlayacaktır.

Zamanın etkili kullanımı sağlıkla da paralel bir ilişki içerisindedir. Gençliğinde zamanı olumsuz alışkanlıklarıyla tüketmiş biri daha hızlı yaşlanacak, yaşlandığının farkına hastalıklar ardı ardına gelince varacaktır. İnsan zamanda sürekli ileriye doğru hareket ettiği için geriye dönüş söz konusu değildir. Gelecekte pişmanlıklar yaşamamak için; bu kıymetli hazine “bugün” iyi değerlendirilmelidir.

Zamanı kullanırken robot gibi planlı ve kurgulu hareket edilemeyebilir. Bununla birlikte ihtiyaç duyulan etkinlikler önceden belirlenerek bir gün sonrası, haftalar, aylar ve yıllar sonrası adına “gelecek hedefleri” doğrultusunda zaman içinde kişinin ihtiyaçları ön


141

planda tutularak planlama yapılabilir. Etkili zaman kullanımı için olumsuz alışkanlıkların değiştirilmesi gerekir.

Alışkanlıklarınız değişmediği sürece zamanı kullanma şeklimiz de değişmeyecektir. Alışkanlıklarınızı düzenlemek için değişime “istekli olmak ve inanmak” gerekir.

Beş duyu organınızla birlikte konsantre olarak zamanın etkili ve verimli kullanılmasına yoğunlaşabilirsiniz.

Gün içerisinde zaman kayıplarına en fazla neden olan unsurlar şunlardır;

Sürekli televizyon izleme, günde 7 saat televizyon izlemek günün yarısını tüketmek demektir. Diğer insanlardan yarı yarıya daha az yaşamayı seçmek demektir. Günde 7 saat televizyon izlemek uyku dışındaki sürede, haftada 3 gün donup kalmak demektir.

Gereğinden fazla uyuma, günde toplam 7-8 saatten fazla uyumak yetişkin bir birey için zaman israfıdır. Yeterli uyku alınamaması durumunda dikkat eksikliği ve sinirlilik hali, fazla uyku alınması durumunda ise uyuşukluk ve tembellik ortaya çıkar.

Bilgisayarın amaçsız kullanımı, oyun, chat, arkadaşlık, sosyal ağlar derken kaybedilen zaman, (bazen bir oyun günlerce kişiyi etkisi altına alır)

Hedefsiz yaşama, hedefi olmayan birey sosyal ilişkilere fazlasıyla ağırlık verecek geleceğe ilişkin çaba ve gayret sarf etmeyecektir. Çağrıldıkları her yere gidip saatlerce diğer insanları bekleyen ve zaman kaybeden insanlar pek çoktur.

Sigara kullanımı, günde 1 paket sigara kullananlar için 20x3dakika= her gün 60 dakika zaman kaybı söz konusudur. Bu da her gün bir saat eksik yaşamak anlamına gelir.

Zaman kazandıran ilkeler:

Önceliklerimizi bilmek ve belirlemek

Bilgisayar oyunlarından uzak durmak

Televizyon izleme oranını azaltmak,


142

Durakta ya da sırada beklerken kitap okumak, bilgi edinmeye çalışmak

Uzun veya kısa süreli yolculuklarda bilgi depolamaya çalışmak

Uyku için verimli olan “geceyi uykuya ayırmak” ve “gündüz çalışmayı benimsemek”

Gün içinde yorgunluk hissetmemek için performans adına, öğlen bir saati geçmeyecek şekilde dinlenmek

Sigara kullanmamak, kullanılan yerlere gitmemek

Bağımlılık yapan diğer maddelerden uzak durmak

Gündüz düşleri görmemek (hayallere dalmamak)

Gereksiz konuşmalara katılmamak

Önceki akşamdan, bir sonraki gün yapılacak faaliyetleri önem sırasına göre not almak

Zaman kaybına neden olacak bazı taleplere “hayır diyebilmek”

“Girişimci olmak” ve o gün yapılacak işleri sonraki günlere ertelememek (erteleme zaman aşımına neden olur)

Kendi potansiyeline güvenerek, işlerini başkalarının insafına havale etmemek

Kişiyi ilgilendirmeyen ortamlarda bulunmamak

Olumsuz alışkanlıkları olan kişilerle arkadaşlık kurmamak

Kazanılan zamanla neler yapılabilir?

Enstrüman öğrenilebilir.

Yabancı dil öğrenmede kullanılabilir.

Spor yapmak ve sağlıklı yaşam için değerlendirilebilir.

Sınavları kazanmak ve kariyer yapmak için kullanılabilir. Evet, mutlu olmak ve kendinizi gerçekleştirmek için “zamanı etkili” kullanmalısınız.


143

Şikâyet edip durmamak için; her gün sizlere verilmiş olan 24 altın saati mücevher değerinde bilip kullanırsanız “mutluluğun kapısını” kendiniz için aralamış olursunuz.

Işık hızına ulaşmanın tartışıldığı bu çağda, dünyada ölüler gibi yaşayıp da zamanın nasıl geçtiğini hissedememektense, uyanık olup zamanı etkili kullanmaya ne dersiniz?


144

İLHAM VEREN BAŞARI HİKÂYELERİ

(ZAMANI YÖNETENLER VE YÖNVERENLER)

Eğer hayatta başarılı olma konusunda gerçekten ciddiyseniz o zaman hayatta başarılı olmuş insanların ilham veren hikâyeleri ile kendinizi eğitmekten başka yapacak daha iyi bir şey yoktur. Hayatta, kariyerinde ya da işinde başarılı olmak isteyen birçok insan, genellikle bunu pek başaramıyor çünkü başarılı olmanın neleri gerektirdiğini ve başarıya giden yolun nasıl olduğunu bilmiyorlar. Sadece, hâlihazırda başarılı olan ve bunun meyvesini yiyen insanları görüyorlar ve o insanın bu mertebeye ulaşana kadar nelerden feragat ettiğini ya da ne kadar çabaladığını ilk bakışta göremiyorlar tabii ki.

Başarılı insanların ilham verici hikayelerini öğrenerek başarıya giden yolun nasıl olduğunu göreceksiniz ve böylece sizin de başarılı olma şansınız aratacaktır.

Şimdi birlikte başarılılarıyla ün kazanmış insanların bizi heveslendirecek hikayelerine bir göz atalım.

Bilginiz arttıkça siz de başarıya bir adım daha yaklaşacaksınız.

Soichiro Honda’nın başarı hikayesi:

Soichiro Honda, bildiğiniz üzere dünyaca ünlü Honda firmasının kurucusu. Honda’nın hikayesi, Toyota firmasında iş

görüşmesine gitmesiyle başlıyor. Bu firma, Honda’ya iş için uygun olmadığını söyleyerek onu geri çeviriyor. Honda ise vazgeçmiyor ve Toyota ile rekabete girecek kendi firmasını kurmaya karar veriyor ve böylece Honda doğuyor. Bu hikayeden öğrenilecek bir şey var ise o da asla vazgeçmemektir!


145

Stephen King’in başarı hikayesi:

Birçok kimse, ünlü yazar Stephen King’i bilir ancak çok az insan hayat hikayesini duymuştur. Stephen’in ilk romanı neredeyse her basımevinden geri çevrildi ve o da romanını çöpe attı. Karısı ise romanı çöpten alarak, ona yeniden başvurması konusunda ısrar etti ve tekrar tekrar yapılan başvurular sonrasında da bizim bildiğimiz Stephen King haline geldi. Bu ilham verici başarı hikayesinden öğreneceğiniz en önemli ders, eğer siz kendinize inanıyorsanız, ret edilmenin bir anlamı olamaz!

Thomas Edison’un Motive edici başarı hikayesi:

Thomas’ın başarı hikayesi, başarısızlığı tecrübe etmiş herhangi birini motive edebilecek hikayelerden biridir. Thomas lambayı icat etmeden evvel 999 kez başarısızlığa uğramış, ancak 1000. girişiminde başarılı olmuştur. İnsanlar ona, her seferinde çuvalladığın halde nasıl hala devam edebildiğini sorduklarında Thomas onlara; buluşunun çalışmadığı her seferinde kendisine, bir lambanın nasıl icat


146

edilemeyeceğini bulduğunu söylemiş. Gördüğünüz üzere, başarısızlık birden fazla sefer karşınıza çıksa da vazgeçmeyerek başarıya ulaşmanın öyküsü Thomas Edison tarafından oldukça güzel yazılmış.

Oprah Winfrey’in başarı hikayesi:

Beni ilk okuduğumda gerçekten motive eden, ilham verici başarı öykülerinden biri de Oprah’a ait. Oprah son zamanların en ünlü TV Show yıldızı ve gezegendeki en zengin kadınlardan da biri ancak bu onun hikayesinin başlangıcı değil elbette. Oprah’ın daha önceki yaşamında işinden kovulduğunu ve Televizyon için uygun olmadığının söylendiğini biliyor muydunuz?

Bill Gates’in başarı hikayesi:

Microsof’un kurucusu olan Bill Gates, bu günlerde iş hayatındaki yaşayan en ilham verici liderlerden biri ancak, onun grafiksel kullanıcı ara yüzü ve faresi olan bir bilgisayar yaratmaya dair fikrini, başka bir firmaya sunduğu zaman reddedildiğini biliyor muydunuz? Hatta bazı insanlar şöyle söylüyor, projenin olduğu kağıtları işverenler suratına fırlatmışlar ve böylece o Bill Gates olmuş.


147

ZAMANLA İLGİLİ ATASÖZLERİ

Atasözleri hayatimizin bir parçasıdır. Hayatımıza yön verirken, anlamlı bir yasam kalitesi sunmaktadır.

Gelin hep beraber zamanla alkali sözlere bir göz atalım.

Bugünün işini yarına bırakma.

İşler günü gününe yapılmalıdır. Gününde yapılmayan bir iş önemini yitirir. Üst üste biriken işlerin altından kalkmak güçleşebilir. Yarın çıkacak yeni işler bugünküyle birleşince büyüyeceği için, hepsini yapmaya zamanımız yetmeyebilir. En iyisi, her işi gününde yapmaktır.

*** Terazi tartıyla, herşeyi vaktiyle ölçülür.

*** Bozuk saat bile günde iki defa doğruyu gösterir

*** Şimdilik ölümüne kadar hayattasın

*** Vakit nakittir

Bu söz zamanın değerini anlatmak için söylenir. Zaman, para kadar değerlidir. Bütün zamanlarını boşa geçirenler giden zamanı geri getiremeyecekleri için, sanki birer hazine yitirmiş gibi olurlar. Zamanını boş geçirenler hiçbir kazanç elde edemezler. Ayrıca, insan ömrünün kısa, yapılacak işlerin ise çok olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle zamanımızı çok iyi değerlendirmeliyiz.

*** Vakitsiz öten horozu başını keserler.

Zamanlı zamansız öten horoz uğursuzluk getireceği inancıyla kesilir. Her söz yerinde ve zamanında söylenmelidir. Bir şeyin doğru ve gerçek olduğunu bilseniz bile, bunları kavrayamayacak kişilere söylerseniz büyük tepki görürsünüz. Toplum sizin söyleyeceğiniz sözü anlayacak olgunluğa eriştiği zaman söylemelisiniz.


148

*** Zaman sana uymazsa sen zamana uy…

İnsan, toplum içinde yaşamak zorundadır.

Toplumdaki gelişme kişinin istediği gibi olmuyorsa, kişi bu gidişe ayak uydurmaya bakmalıdır. Yaşantıdaki değişikliklere ayak uydurmayanlar hem gülünç durumlara düşerler, hem de toplum dışına itilirler. Yeniliklerin getirdiği yaşam olanaklarından yararlanmak için, zamana ayak uydurmak gerekir.

*** Sakla samanı, gelir zamanı

*** Her saat yaralar. sonuncusu öldürür. Bask atasözü

*** Demir tavında dövülür.

“Yüksek ateşte ısıtılıp kızaran demir yumuşar. Bu esnada demire şekil vermek kolay olur. Bunun gibi her işin yapılması için uygun olan zaman ve durumlardan yararlanmayı bilmek gerekir.”

*** Yazın gölge hoş kışın çuval boş

*** Boşa harcadığın bir dakika, ömründen çaldığın bin dakika

• Ahmaklar zamanı nasıl öldüreceğini, akıllılar ise nasıl kazanacağını düşünür. Alain

•Ey insan, zaman sensin, sen iyi olursan zaman da iyidir, eğer sen kötü isen zaman da kötüdür. Hz. Muaviye r.a.

•Hayatınızı seviyorsanız zamanınızı boşa harcamayınız, çünkü zaman hayatın kendisidir. Benjamin Franklin

•İki kere yıkanamazsın aynı ırmakta; üzerinde akan sular, şimdi yeni sulardır.

•Mutluluk başarıya, başarı ise zamanı değerlendirmeye bağlıdır. Seneca

•Yaptığınız işin en iyisini, bir de zamanında yapın, o vakit dağ başında bile olsanız insanlar sizi bulur. Thomas


149

STRES YÖNETİMİ


150

STRES NEDİR?

“STRES” kelime kökeni olarak Latince “estrictia”dan gelmektedir.

17. yüzyılda stres; felaket, bela, musibet, dert, keder, elem gibi anlamlarda kullanılmıştır.

18. ve 19. Yüzyıllarda; kavramın anlamı değişmiş ve güç, baskı, zor gibi anlamlarda kullanılmıştır.

19. yüzyıl - 20. Yüzyıl; stres, bedensel ve ruhsal hastalıkların sebebi olarak düşünülmüştür.

Buna bağlı olarak da stres, nesne ve kişinin bu tür güçlerin etkisi ile biçiminin bozulmasına, çarpıtılmasına karşı bir direnç anlamında kullanılmaya başlamıştır.

Stresi bazı uzmanlar "vücuda yüklenilen herhangi bir özel olamayan isteme karşı, vücudun tepkisi" olarak tanımlamışlardır.

Genel anlamda "bireyin sosyal ve fiziki çevre ile uyumsuz koşullar nedeniyle, kendini korumak için bedensel ve psikolojik bir tepkidir"

Bireyde bir dizi tepki yaratan çevresel uyarıcıyı stresör, bireyin bu tür uyarıcılara karşı gösterdiği tepkiye de stres olarak anlamlandırılmakla birlikte, stres "bireyin çeşitli çevresel stresörlere karşı gösterdiği genel bir tepki" olarak tanımlanabilir.

Stres ve uyarıcı arasında çok ince bir fark vardır. Çünkü uyarıcı da organizmada bir tepkiye yol açan herhangi bir şeydir. Stres ve uyarıcı arasında bir derece farklılığı mevcuttur. Herhangi bir uyarıcının stres oluşturucu olabilmesi için, belli bir duyu organına


151

yönelik önceden programlanmış olan rahatlık eşiğini aşıp, sistemin dengesini bozması gerekir.

Sistem, bu stres tepkisi sayesinde tekrar dengeye dönmek için bir uyum süreci başlatır. Gerilim, stres durumunun sistem üzerindeki etkisidir. Gerilim nedeniyle sistem, stres durumunda olduğu bilgisini alır ve dengeye dönme sürecine girer. Zorlanma ise, dengeye dönme süreci içinde sistemin ödediği bedel ya da harcadığı enerjinin miktarıdır.

Çoğu zaman kişi stres altındayken üç farklı tepkiden birini verir. Eğer var olan durumla mücadele edecek kadar gücünün olduğuna inanıyorsa “savaşma”, baş edemeyeceğine inanıyorsa “kaçma“, eğer kaçacak kadar dahi gücünün olmadığına inanıyorsa “donup kalma “ tepkisini verir.

Genelde bu tepkiler kişinin kendine karşı olan temel inançlarından beslenir. Savaşma tepkisini otomatik olarak veren ve içinde bulunduğu sorunlarla mücadele etmeye çalışan kişinin kendine ilişkin temel inançları (Güçlüyüm, yapabilirim, çözüm üretebilirim, başarabilirim) şeklinde iken, kaçma tepkisini otomatik olarak veren kişinin temel inançları (Zayıfım, beceremem, yetersizim, daha fazla zarar görmemek için buradan uzaklaşmalıyım) şeklinde olur. Donup kalan kişinin temel inançları ise (Kaçarak kendimi fark ettirirsem zarar görürüm, zayıfım, acizim, çaresizim, yetersizim) şeklinde olduğunu görürüz. Kişinin bu tepkilerden hangisine daha yatkın olduğu içinde bulunduğu anda değil, geçmiş yaşantıların duygusal izlerinden oluşan kendilik yapısı tarafından belirlenir.

Stres, bireyler üzerinde etki yapan ve onların davranışlarını, başka insanlarla ilişkilerini etkileyen bir kavramdır. Stres, durup dururken ya da kendiliğinden oluşan bir durum değildir. Stresin oluşması için insanın içinde bulunduğu ya da hayatını sürdürdüğü ortam ve çevrede meydana gelen değişimlerin insanı etkilemesi gerekir. Ortamdaki değişmelerden her birey etkilenir ancak, bazı bireyler bu değişmelerden daha çok veya daha yavaş etkilenmektedirler. Stresi, insanın yaşadığı ortamda meydana gelen bir değişimin veya insanın ortamı değiştirmesinin onun üzerinde etkiler bırakması ile ilgilidir. Etki altında kalan insanın kişilik özelliklerinin, bu etkilerin tesiri altında kalma derecesini etkilemesidir.


152

Stresin oluşması için ortamdan etkilenen bireyin vücudundaki özel biyo-kimyasal değişmelerin oluşmasıyla bireyin vücut sisteminin harekete geçmesi gereklidir

Stres birçok rahatsızlığa sebep olduğu gibi, birçok rahatsızlık sonrasında da ortaya çıkabilir. Ya sorunun ortaya çıkmasını engelleyemediğimiz için ya da çıkan soruna çözüm üretemediğimiz için stres yaparız. Bizi aşan, sınırlarımızı zorlayan ve yetişemeyeceğimiz düşüncesini aklımıza getiren her şey stres kaynağıdır. Bir işe, toplantıya, programa trafikten dolayı yetişemeyeceğimizi anlarsak ve trafik sorununu da çözemeyeceğimizi bildiğimizden dolayı içinde bulunduğumuz anda derin çaresizlik duygusu yaşarsak, muhtemelen ikincil bir duygu olan öfke ortaya çıkmaya başlayacaktır. Ortaya çıkan öfke, ya trafikteki diğer sürücülerin küçük hatalarını bulup onlarla kavga etmesine, ya telefon açan eşiyle tartışmasına ya da arabanın direksiyonunu yumruklaması gibi anlık tepkilere sebep olacaktır. Kazancından fazla ödemesi olan birinin benzer duygu ve düşüncelere sahip olup benzer tepkiler vermesi sık karşılaşılan bir durumdur. Nasılsın diye sorduğunuzda “koşturuyoruz, yetiştirmeye çalışıyoruz” derler tükenmişlik, yorgunluk ve bıkkınlık içerisinde.

Bedenin stresli durumlarda "Genel Uyum Sendromu" olarak verdiği üç aşamalı tepki kurama göre,


153

Alarm Aşaması: Birey bir stres kaynağı ile karşılaştığında, sempatik sinir sisteminin etkin hale gelmesi nedeniyle beden savaş ya da kaç tepkisi" gösterir. Savaş ya da kaç tepkisi sırasında bedende oluşan fiziksel ve kimyasal değişmeler sonucunda kişi, stres kaynağı ile yüzleşmeye ya da kaçmaya hazır hale gelir. Bu durum kalp atışlarının hızlanması, tansiyonun yükselmesi, solunumun hızlanması ve ani adrenalin salgılanması biçiminde gelişir. Savaş ya da kaç tepkisinin ortaya çıktığı aşama, "alarm aşaması" olarak adlandırılır.

Streste alarm aşamasında, stresi yaratan kaynaklar ve bunların yoğunluğu arttığı ölçüde streseğrisi hızla normal direnç düzeyinin üzerine çıkarak normal davranıştan sapmanın ilk işaretleri verilmeye başlanır.

Direnme Aşaması: Alarm aşamasını, "uyum ya da direnme aşaması" izler. Stres kaynağına uyum sağlanırsa her şey normale döner. Bu aşamada kaybedilen enerji, yeniden kazanılmaya ve bedendeki tahribat giderilmeye çalışılır. Stresle başa çıkıldığında sinir sistemi etkin olmaya başlar. Kalp atışı, tansiyon, solunum düzene girer, kas gerilimi azalır. Direnme aşamasında birey, strese karşı koymak için elinden gelen tüm gayreti ortaya koyar ve stresli bir insanın davranışlarını göstermektedir. Belirli bir süre bireyin davranışlarında ve yaşantısında bu durum gözlenebilir.

Tükenme Aşaması: Uyum aşamasındaki gerilim kaynakları ve bunların yoğunluk dereceleri azalmadığı sürece ya da artış gösterdikleri durumlarda bireyin gayreti kırılır ve davranışlarında ciddi derecede sapmalar ve hayal kırıklıklarının yaşandığı bir evreye girilir.

Eğer stres kaynağı ile başa çıkılamaz ve uyum sağlanamaz ise, fiziksel kaynaklar kullanılamaz ve tükenme aşamasına geçilir. Tükenme aşamasında, parasempatik sinir sistemi etkindir. Kişi tükenmiştir ve stres kaynağı hala mevcuttur. Bu aşamada uzun süreli stres kaynakları ile mücadele edilemez ve kişi başka stres kaynaklarının etkilerine de açık hale gelir.


154

Stresin Belirtileri

Fizyolojik Belirtiler; yorgunluk enerji kaybı, adale ağrıları, yerinde duramama, ellerin terlemesi, baş ağrısı, düzensiz uyku, sırt ağrıları, çene kasılması veya diş gıcırdatma, kabızlık, ishal ve kolit, döküntü, kas ağrıları, hazımsızlık ve ülser, yüksek tansiyon veya kalp krizi, iştahta değişiklik, kazalarda artış…

Psikolojik Belirtiler; endişelenme, konsantrasyon güçlüğü, kontrolsüzlük duygusu, sinirlilik, kaygı veya endişe, depresyon veya çabuk ağlama, ruhsal durumun hızlı ve sürekli değişmesi, asabilik, gerginlik, özgüven azalması veya güvensizlik hissi, aşırı hassasiyet veya kolay kırılabilirlik, öfke patlamaları, saldırganlık veya düşmanlık duygusal olarak tükendiğini hissetme, unutkanlık…

Davranışsal Belirtiler; bir maddeye aşırı düşkünlük (sigara, alkol), Beslenme ve uyku dengesinin Bozulması (ya normalden fazla ya da az olması), telaşla oradan oraya koşuşturmak, Sosyal ortamlardan kaçınma… Stres kısa süreli yaşansa bile, gerginlik, kalp


155

atışlarındaki yükselme veya aşırı alkol ve sigara kullanımı gibi kısa sürede ortaya çıkan sonuçların kalıcı olmasına neden olabilir. Başkalarını suçlamak, randevulara gitmemek veya çok kısa zaman kala iptal etmek, İnsanlarda hata bulmaya çalışmak ve sözle rencide etmek, haddinden fazla savunmacı tutum, birçok kişiye birden küs olmak, konuşmamak…

Normalin dışında bu belirtiler sık görülmeye başlarsa, bireyler stres altında demektir. Stresi kontrol etmenin ilk adımı, stresin farkında olmaktır. Yapılması gereken, bireyin kendi fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal özelliklerini iyi analiz etmesi ve normal dışı durumlardaki bu belirtilerin farkına vararak stres yaratıcı durumla en iyi şekilde başa çıkabilmesidir.

Strese Yol Açan Etkenler

Stresi oluşturan üç ana sebep vardır.

1 ) Baskı

2 ) Engelleme

3 ) Çatışma


156

Her insan günlük hayatında bazı baskılarla, engellemelerle karşı karşıya kalmaktadır. Her baskı, her engelleme kişide ruhsal gerilime sebebiyet vermektedir. Kişiler bazen kendi içlerinde çatışma yaşayabilmekte, bazen de kendi ailesi veya dışarıdan bazı kişilerle görüş ayrılıklarından ve düşünce farklılıklarından dolayı uyuşmazlığa düşerek çatışmalara girebilmektedirler. İşte bütün bu baskılar, engellemeler, çatışmalar kişileri rahatsız etmekte ve ister istemez ruhsal gerime sebep olmaktadır. Bence stresten kaçınmak için en güzel davranış, her şeyde, her olayda, her konuda, her sorunda, her anlaşmazlık da bir orta yol bulmak ve ne karşıyı üzmek ne de kendini stres altında bırakmaktır. Bunları yapabilmek için en başta olaylara bakış açımızı değiştirebilmeyiz. Yani gülün dikeni var diye üzüleceğimize, dikenin gülü var diye sevinebilmeli, amiyane bir tabirle gözümüzdeki at gözlüklerini çıkartabilmeli ve bir şeye her cephesinden bakabilme davranışını edinebilmeliyiz.

1. BASKI: İçten veya dıştan gelen bazı istekler kişiler üzerinde baskı oluşturabilmekte buda kişinin strese girmesine neden olmaktadır. Örneğin çocuklardan beklenen yüksek başarı, yüksek not vb. beklentiler çocukların üzerinde bir baskı oluşturmakta ve çocuğun strese girmesine sebebiyet vermektedir. Ya da anne ve babalar kendilerince çocuk için bazı fedakârlıklarda bulunmuştur ve bundan dolayı da çocuklarına sana tanınan imkânlar bana tanınmış olsaydı ben şöyle olurdum, ben böyle olurdum vs. gibi söylemlerde bulunarak, çocuğa harcanan ekonomik bazı şeyleri çocuk üzerinde baskı unsuru olarak kullanırlar. Çocuk üzerindeki bütün bu baskılar çocuğun ruhsal gerilime girmesine sebep olmakta ve buna bağlı olarak da çocuklar gerek fizyolojik olarak gerekse psikolojik olarak rahatsızlanabilmektedirler. Bence çocuğu baskı altında bırakarak strese sokmaktansa, çocuğu motive etmek, ona güç vermek, başarılı olacağına inandırmak en doğru davranış olacaktır. Bana göre başarının yolu inanmaktan geçer, çünkü insan inandığı şeyleri başarabilir.

Eşlerin birbirlerine yapmış oldukları bazı fedakârlıklar da birbirleri üzerinde baskı oluşturmaya neden olabilmektedir. Örneğin ben senin için arkadaşlarımla yemeğe gitmekten vazgeçtim denilmesi karşı taraf üzerinde bir baskı unsurudur. Çünkü burada ben senin için


157

bunu yaptıysam sende benim için şunu yapacaksın denilmek istenmekte ve buda baskıya neden olmaktadır. Zaten bunu söyleyen birisi de karşının üzerinde bu sözleriyle baskı oluşturarak kendi istediği şeyi yaptırtmaya çalışıyor demektir.

Kişiler minnet duyduğu, kendisini borçlu hissettiği, bazı insanlara karşı içlerinden vicdani bir baskı hissedebilmektedirler. Normal insanlar için yapmayacağı şeyleri minnet duyduğu insanlar için yaparlar, çünkü içlerinde bir baskı vardır. Bu baskı kişinin kendi içindeki bazı söylemlerden ve mecburiyet duygusundan kaynaklanmaktadır. Bu baskılar yapmak zorundasın çünkü o senin için şunu yaptı, yapamaya mecbursun çünkü o senin için bunu yaptı, yapmalısın çünkü sen ona borçlusun vs. düşünceler şeklinde oluşmaktadır. Bu içten gelen baskılar karşısında kişi, hele birde yapacağı şeyi gerçekte yapmak istemiyorsa ruhsal gerilime girmektedir. Elbette ki hepimizin hayatında minnet duyduğu insanlar vardır ve yaşadığımız sürece de az veya çok olacaktır. Bence her şeyde olduğu gibi bu duygununda abartılması pek doğru değildir. Çünkü kişi kendisine zarar veren şeyleri tamamıyla yok edemiyorsa bile, en azından asgariye indirmesi gerekmektedir ki daha kaliteli bir hayata sahip olabilsin.

2. ENGELLEME: Engelleme hemen hemen herkesin hayatında yaşadığı bir sorundur. Kişinin yapmak istediğin şeye karşı gerek kendisinden gerekse başka kişilerden kaynaklı olarak bazı engeller oluşmakta ve bu da kişilerin strese girmesine sebebiyet verebilmektedir.

Bu engeller;

a ) Kaynakların Yetersizliği

b ) Kayıplar

c ) Başarısızlıklar

d ) Ayrımcılık

Olmak üzere dört başlık halinde incelenir.


158

a ) Kaynakların Yetersizliği: Özellikle ekonomik olarak belli bir düzeyin altında olan insanlar için daha çok geçerli olan bir durumdur. Örneğin kişinin çok güzel projeleri vardır, çok güzel işler yapabilecek bir potansiyele sahiptir, hedefleri çok güzeldir ve gerçekleştirilebilecek hedeflerdir. Ancak ekonomik nedenlerden kaynaklı olarak istediklerini hayata geçiremez ve üretemez. Kişi aslında yapabilecekken ekonomik nedenler kaynakların yetersiz kalmasına sebep olmakta ve bu durumda kişinin önünde bir engel teşkil etmektedir. Ya da bir çocuk çok zeki, çok çalışkan ve okul hayatında da çok başarılıdır. Ancak ailesinin maddi durumu iyi olmadığından dolayı dershane gidip, üniversite hazırlık kitapları, dergileri alıp, güzel bir şekilde üniversite sınavlarına hazırlanamaz ve üniversite sınavında başarısız olabilir. Aslında bu çocuk üniversite okuyarak çok güzel bir mesleğe, çok güzel bir kariyere sahip olabilecekken maddi imkânsızlıklar önünde bir engel oluşturduğundan dolayı hedeflerine ulaşamaz. Bu maddi imkânsızlıklar, kaynakların yetersizliği çocuk üzerinde ruhsal bir gerime sebep olur.

b ) Kayıplar: Kişi çok sevdiği, çok istediği bir işi elinde olmayan nedenlerden dolayı kaybedebilir. Ya da çok sevdiği, çok değer verdiği, hayatında çok önemli bir yere sahip olan birisini kaybedebilir. Bu sevdiği insanın kaybedilmesinden dolayı kişinin düştüğü sıkıntı, kişinin hedeflerine ulaşmasına engel olabilmektedir. Örneğin bir kişinin babasını kaybetmesi kişiyi hem ekonomik olarak hem de manevi olarak sıkıntıya sokmuştur. Bu kayıp kişide olumsuz duygulara, düşüncelere sebep olur. Kişi çok sevdiği, kendi hayatında idol olarak aldığı babasını kaybetmiştir ve hayatında bir boşluk oluşmuştur. Bu kişi artık hayatımda, sırtımı dayayabileceğim, güç ve destek alabileceğim, bana kılavuzluk edebilecek, dertlerimi, sıkıntılarımı dinleyebilecek, üzüntülerimi, sevinçlerimi paylaşabilecek, benimle ağlayıp benimle gülebilecek kimse kalmadı. Ben bu dünyada yapayalnız kaldım, bundan sonra hayatım daha zor olacak, elde etmek istediklerimi elde edebilmek için artık çok zorlanacağım vs. gibi düşünceler içine girebilmektedir. Babanın kaybı kişiyi bu düşüncelere sevk ettiğinden dolayı, kişide bir engel oluşturmaktadır. .


159

c ) Başarısızlıklar: Başarısızlık da kişilerin önünde engeller oluşturabilmektedir. Herhangi bir şeyi kişi daha önce üç beş kere deneyip ancak her defasında başarısız olduysa kişi aynı şeyi tekrar deneyeceği zaman daha önceki başarısızlıkları kişinin önünde bir engel teşkil edecektir. Çünkü bu kişide, daha önce defalarca denedim ama her seferinde başarısız oldum şimdi mi başaracağım şeklinde bir düşünce oluşacaktır. Buna psikolojide denenmiş çaresizlik ya da öğrenilmiş çaresizlik denilmektedir. Bence böyle durumlarda daha önce ki başarısızlıklarımızı gerçekte bir başarısızlık olarak algılamak yerine tecrübe olarak algılamak gerekir, yani olaylara bakış açımızı değiştirmeliyiz ki önümüzdeki engelleri kaldırabilelim. Bu noktada şu örneği de vermeden geçemeyeceğim. Edison ampulü bulmaya çalışırken ilk denemsinde başarısız olmuştur. İkinci kere başka yolla denemiş yine başarısız olmuştur. Ancak yılmamış farklı farklı yöntemlerle üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci denemelerini yapmış ancak denediği hiçbir yöntem amacına ulaştıramamıştır. Edison hedefine ulaşma yolunda bu deneylerine yılmadan, usanmadan devam etmiştir. Bu durum üzerine samimi olduğu bir arkadaşı Edison’a defalarca denedin ama olmuyor, başaramıyorsun bence artık bu amacından vazgeçmelisin demiştir. Bunun üzerine Edison arkadaşına, ampulü bulamadım doğru ancak ben denediğim hiçbir yöntemde başarısız olmadım. Bu denemelerimle insanlığa çok faydalı bir iş yaptım, çünkü benden sonra ampulü bulmaya çalışacak olanlar, bu yöntemlerin işe yaramadığını benim denemelerimden bildiğinden dolayı bu yöntemlerle uğraşarak zaman kaybetmeyecekler demiş. Bence her başarısızlığınız da bu örneği aklınıza getirseniz bu sizi tekrar denemeniz konusunda motive edecektir.

Daha önce başkalarının deneyip yapamadığı herhangi bir şeyi, kişinin kendisinin de yapamayacağını düşünmesi kişiye engel oluşturmaktadır. Buna psikolojide tür kalkanı ya da denenmiş çaresizlik denilmektedir. Örneğin kazanabilseydi Ahmet kazanırdı o kadar dershaneye gitti, o kazanamadığına göre ben hiç kazanamam.

d ) Ayrımcılık: Gerek kültürel manada gerek cinsiyet manasında gerekse torpil manasında yapılan ayrımcılıklar kişilerin önünde birer engel oluşturmaktadır. Örneğin bir kişi elinden gelen her


160

şeyi yapmıştır ve hak edende gerçekte odur. Ancak kişinin elinde olmayan bazı nedenler ya da rakibinin nüfuslu biri olmasından dolayı seçilmemiştir. Burada bir ayrımcılık yapılmıştır ve bu ayrımcılık o kişi önünde engel oluşturmaktadır.

Özellikle doğu kültürlerinde gerçi yavaş yavaş ortandan kalkmaktadır ama erkek çocuklarının kız çocuklarına göre daha ön planda tutulması, eğitim alanında erkek çocuklarına imtiyaz tanınarak öncelik verilmesi vs. gibi şeyler cinsiyet ayrımcılığı olmakta ve buda kız çocuklarının önünde birer engel oluşturmaktadır.

3. ÇATIŞMA: Kişi aynı anda, aynı zaman dilimi içinde farklı şeyler yapmak isteyebilir ki bu durumda, kişin içinde bir çatışma yaşamasına sebep olur. Çünkü kişi iki şeyi de istemektedir ve önünde de iki seçenek vardır. Aynı anda ikisini de yapmak istiyor ve ikisinden de vazgeçemiyordur. Ancak aynı anda ikisini birden yapması da olanaksızdır. Birisinden vazgeçmek zorundadır ve hangisinden vazgeçeceğini bilememektedir. İşte bu durum karşında kişi kendi içinde bir çatışma yaşayacak ve bu çatışma strese girmesine sebep olacaktır. Ya da kişinin istediği şeyle karşındakinin istediği şeyin aynı anda yapılması gerekiyor, her iki tarafta kendi istedikleri şeyin yapılmasını istiyorsa ve bu konuda ısrar ediyorsa burada da bir çatışma söz konu olacaktır. Bu çatışmada netice itibariyle bir stres nedenidir. Sonuçta kişi ister kendi içinden (iç kaynaklı) isterse dışarıdan diğer insanlarla (dış kaynaklı) herhangi bir çatışma yaşarsa strese girer.

Bir çatışmayı engellemek için bir şeylerden vazgeçmek gerekir. Örneğin bir öğrenci meslek seçerken ikilemde kalırsa çatışma yaşayacaktır. Bu öğrenci hem doktor olmak hem de mühendis olmak istiyorsa, ikisini aynı zamanda, aynı anda okumak imkânsız olduğu göre bu iki meslek arasında bir seçim yapmak zorunda kalacak ve bir çatışma yaşayacaktır. Bu çatışmayı engelleyebilmesi için daha istikrarlı düşünerek ikisi arasında bir seçim yapması gerekmektedir. Çünkü çatışmayı engellemenin en kolay yolu bir şeylerden feragat etmek, vazgeçmektir.


161

ÇEVRESEL VE ÖRGÜTSEL STRES KAYNAKLARI

Stres oluşumunda birçok çevresel faktör, rol oynamakta ve stres yaratıcı ortam oluşturmaktadır. Günümüzde çalışanlar ve yöneticiler çok rekabetli, değişken, belirsizlik ve hatta muğlaklığın hakim olduğu iş ortamlarında çalışmaktadırlar. Özellikle stres yaratan faktörler, yönetici ve çalışanların kontrol altına alamayacakları nitelikte, diğer bir değişle, yakın ve genel çevre koşullarından kaynaklanmakta ise, yönetici ve çalışanlar bu ortamlara özveri ve uyum göstermekte zorlanmaktadırlar. Kendi plan ve programlarını düşündükleri gibi gerçekleştiremeyen ve dış koşulların zorlamasıyla değiştirmek zorunda kalan insanlar büyük stres ya da gerilim yaşamaktadırlar. Stres yaratan faktörleri başlıca üç grupta toplayabiliriz.

Bunlar;

1. Bireyin kendisi ile ilgili stres kaynakları,

2. Bireyin iş çevresinin yarattığı stres kaynakları,

3. Bireyin yaşadığı genel çevre ortamının oluşturduğu stres kaynakları


162

Kişisel Stres Kaynakları

Stres ve örgütsel ilişki arasındaki bağ incelendiğinde, çalışanın kişiliğinin de bir örgütsel stres kaynağı olduğunu görmemiz mümkündür. Kişinin çevresini nasıl algıladığı, çevresel değişimlere ve ilişkilere nasıl bir tepki gösterdiği belirli sınırlar içerisinde ilgili kişinin kişiliği ile de ilgilidir. Çalışanın otokratik yapılı biri olması, cinsiyeti, duygusal olarak içe dönük veya dışa dönük bir yapı göstermesi, duygusal açıdan çok çabuk incinmesi, olumsuzluklar karşısında gösterdiği direnç ve genel olarak başarı ihtiyacı, örgütsel yapı içinde birer stres kaynağı olarak karşımıza çıkabilir.

Çalışanın örgüt içindeki davranışında kişilik ne kadar önemliyse, bireylerin örgütsel stres kaynaklarından etkilenmesinde de o kadar önemlidir. Genellikle bireyler, strese eğilimli olma düzeyleri açısından birbirlerinden farklıdırlar. Çalışanın, strese eğilimleri bakımından sınıflandıracak olursak A Tipi, B Tipi ve Karma Tip Kişilik özellikleri olmak üzere üç farklı Çalışan kişiliği ortaya konulabilir.

A tipi davranış özellikleri; genellikle acele konuşmak, diğer insanlar konuşurken acele etmek, hızlı yemek, sırada beklemekten nefret etmek, asla bir şeye yetişmek durumunda olmamak, zamanın elverdiğinden daha fazla etkinlikle dolu bir programa sahip olmak, zamanı boşa harcamaktan nefret etmek, aynı anda bir çok şeyi yapmaya çalışmak, çok yavaş insanlara karşı sabırsızlık, dinlenme, dostluk veya zevk verici şeyler için çok az zaman ayırmaktır. Örgütlerin çoğu A tipi davranışlar gösteren kişileri ödüllendirmekte ve kendi yöneticilerinden A tipi davranış modellerini benimsemelerini beklemektedir. Bu nedenle de örgütlerdeki pek çok birey, fiziksel ve zihinsel sağlığı pahasına bu özellikleri göstermektedir.

B tipi davranış özelliği gösteren bireyler; A tipindeki bireylerin tam tersidir. B tipi insanlar, katı kurallardan arınmış ve esnektirler. Zamanı sorun etmezler, rahat ve sabırlıdırlar. Başarı konusunda aşırı hırslı değildirler. Kolay kolay sinirlenmez ve tedirgin olmazlar. Yaptıkları işten zevk almayı bilirler. İşleriyle ilgili rahatlıkları onlara suçluluk duygusu vermez, sakin ve düzenli


163

çalışırlar. B tipi birey, A tipi bireyin tersine kolay yaşayan bir tiptir. Oldukça açık ve rahattırlar. Zamanla pek ilgilenmezler. Başarı onlara pek fazla bir şey vermez. Başkaları ile yarışa girmezler. Konuşmaları bile daha rahat ve sakin bir tondadır. B tipi birey, kendisinden ve çevresinden emin bir tiptir.

Örgütlerde çalışan bireyler, A ve B tipinin özelliklerini karışık olarak da taşıyabilirler. Bu tip bireylere karma tip denmektedir. Ancak önemli olan, bireyin hangi tipin özelliklerine daha yakın davranışlar sergilediğidir. Amaç, çalışanların kendisine zarar vermeden, işle ve iş ortamındaki diğer insanlarla barışık bir biçimde çalışmasını sağlamaktır.

A ve B tipi kişilerin belirgin özelliklerini şu şekilde özetlemek mümkündür

A Tipi Kişilik Özellikleri B Tipi Kişilik Özellikleri sürekli hareket eder. Zaman ile ilgilenmez.

Hızlı yürür. Sabırlıdır.

Hızlı yer. Eğlenmek için oyun oynar.

Hızlı konuşur. Suçluluk duymadan dinlenir.

Sabırsızdır. Acelesi yoktur.

İki şeyi aynı anda yapar. İşi bitirmek için zaman saplantısı yoktur.

Başarıyı, miktarı ile ölçer.

Rekabeti sever.

Zaman baskısını hisseder.

Örgütsel Yapıya Bağlı Stres Kaynakları

Bir örgütteki iş görenleri etkileyen farklı stres kaynakları bulunabilir. Bu kaynaklardan bazıları şu şekildedir.

a) İş yükünün fazlalığı

b) Zamanın sınırlılığı


164

c) Denetimin sıkı ve yakından olması

d) Yetkinin sorumlulukları karşılamada yetersiz olması

e) Politik havanın güvensizliği

f) Rol belirsizliği

g) Örgüt ve bireyin değerleri arasındaki uyumsuzluk

h) Engellenme

i) Rol çatışması

j) Sorumlulukların yarattığı endişe

k) Çalışma koşulları

l) İnsan ilişkileri

m) Yabancılaşma

Çalışma hayatı ile ilgili stres kaynakları, yöneticiler için sürekli sorun yaratırlar. Kaynaklar Fark edilmeyince, etkili bir şekilde yönetilmeleri mümkün olamaz, bunun sonucunda da kronik stres kaynakları haline dönüşürler.

Örgütsel stres kaynakları şöyle sıralanabilir

1. Örgütsel Politikalar:

- Adaletsiz veya yetersiz performans değerlendirme

- Adaletsiz ödeme

- Keyfi ve belirsiz politikalar

- İşin dönerli olarak verilmesi

- İdealist iş tanımları

2. Örgütsel Yapı:

- Merkezilik, karara katılmada yetersizlik


165

- Gelişme veya ilerleme fırsatının azlığı

- Aşırı biçimsellik

- Emeğin bölünmesi ve aşırı uzmanlaşma

- Örgütün, birimlerin birbirine bağımlılığı

3. Örgütsel Süreç:

- Zayıf iletişim

- Performansa ilişkin dönüt eksikliği veya zayıflığı

-.Amaçların belirsizliği veya çatışması

- Yetiştirme programları

İş gerekleri ve rol özelliklerine ilişkin stres kaynakları ise şöyle sıralanabilir;

1. Çalışma Koşulları:

- Kalabalık

- Gizliliğin korunamayışı

- Mekan düzenlemesinin kötü oluşu

- Zehirli kimyasal maddelerin varlığı

2. İş Koşulları:

- Güvenlik tehlikesi

- Hava kirliliği

- Radyasyon


166

3. Kişilerarası İlişkiler:

- Adaletsiz veya saygısız deneticiler

- Kabul ve tanınma yoksunluğu

- Güven yoksunluğu

- Yarışma (Rekabet)

- Temsil sorumluluklarında güçlük

- Gruplar arası ve grup içi çatışmalar

4. İş Gerekleri:

- Tekrarlı çalışma

- Zaman baskısı ve iş teslimatı

- Beceri gereğinin azlığı

- Başka kişilerden sorumlu olma

- Eksik veya fazla istihdam

5. Rol Özellikleri:

- Rol çatışması

- Rol belirsizliği

- Rolün az veya fazla oluşu

- Rol-statü uyumsuzluğu


167

Örgüt Dışı Stres Kaynakları

Çalışanların örgüt içinde çalıştıkları çevrenin dışında bir de toplumsal yani genel çevresi vardır. Toplumsal çevrenin çalışanlardan istediği eylem ve işlemler, çalışanlarla ilgili diğer bireylerin beklentileriyle şekillenir. Birey üzerinde toplumsal bir baskı vardır. Bu baskı, yasal yollarla olabileceği gibi, gelenek ve göreneklerle de olabilir.

Modern dünyanın insanı açısından stres kaynaklarını işe bağlı olup olmaması bakımından ayırmak her zaman kolay olmamaktadır. Çünkü günümüzde birey, iş, aile ve sosyal çevre üçgeni arasında yaşantısını sürdürmekte, zaman zaman iş hayatını iş dışı yaşantısı etkilemekte veya tersi durumlarla karşı karşıya kalmaktadır.

Belirli sorumluluk kademesine gelen kişiler, iş ve aile yaşantısını dengelemek, her iki yaşantıyı da özel bir sosyal ortamda yürütmek zorundadırlar. İş yaşamı ile aile yaşamının gerektirdikleri de kişi üzerinde strese neden olmaktadır. Bireyin günlük yaşantısında karşı karşıya kaldığı toplumsal ve teknolojik değişimlerin, aile ilişkilerinin, gün içerisindeki ulaşım sorunlarının ve yaşanılan yerin değiştirilmesinin, ekonomik ve finansal koşulların, ülke ekonomisinin gidişatı ve çeşitli ekonomik sorunlar stres kaynağı olmaktadır.

Sosyal ve teknik değişimin insanların hayat tarzı üzerindeki etkisi büyüktür. Kalabalık, hareketli ve telaşlı bir hayatın yaşandığı


168

büyük şehirlerde yaşayan insanların iş stresi potansiyelleri artmaktadır. İş dışı olan ancak bireyi işinde de etkileyen stres kaynakları, genellikle yeni bir çocuğun doğumu, şiddetli geçimsizlik, ekonomik yetersizlikler gibi ailevi olaylar; beklenmedik bir harcama yapmak zorunda kalınması, düşük ücretle çalışmak gibi ekonomik sorunlar ve daha önce uğraşılan bir hobiden vazgeçilmesi ya da kişinin düzenli bir hayat yaşayamaması gibi kişisel ilişkilerdir.

Ekonomik yetersizlikler ve ücretlerin düşüklüğü nedeniyle çalışanların ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayamamaları ilgili kişilerin ikinci bir iş bulup çalışmak zorunda kalmalarına neden olmaktadır. Özellikle gündüz çalışan bireylerin, gece ikinci bir işe devam etmeleri ya da hafta sonları çalışmak zorunda kalmaları, bu bireyler üzerindeki iş baskısını artırmakta doğal olarak da stres kaynakları yoğunlaşmaktadır. Ekonomik nedenlerden dolayı gelecek endişesi yaşayan bireylerdeki stres durumları daha da ileri boyutlara ulaşmaktadır.


169

STRES YÖNETİMİ

Stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla, durumu ya da duruma verilen tepkileri değiştirmeye stres yönetimi denir. Bireysel olarak kullanılan bazı stratejiler, stresle başa çıkmada çok gerekli ve önemli bir yer tutmaktadır. Bu stratejilerin ortak yönü, hemen hemen tümünün kişisel alışkanlıklar ile fiziksel, psikolojik ve davranışsal yapıların kontrol altına alınmasını öngörmeleridir. Böylece bedende başlayan ve zararlı olan stres tepkisi karşı önlemler alınarak etkisiz kılınmaya çalışılmaktadır. Bireysel olarak stresle başa çıkmada, bedensel hareketler (egzersiz), solunum egzersizi, meditasyon, biyofeedback (biyolojik dönüt), gevşeme (relaxation), beslenme ve diyet, toplumsal destek alma, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılma, masaj, dua ve ibadet, zaman yönetimi gibi teknikler yararlı olabilirse, stresle başa çıkmada bireysel stratejiler olarak, etkili bir zaman yönetimi, rahatlama uygulamalarını, olumlu hayal kurmayı, egzersiz ve beden hareketlerini, davranışsal açıdan kişinin kendini kontrol etmesini, iletişim kurmayı, meditasyon, gıda kontrolü ve masajı, bireyin kendine özgü bir hobi edinmesini ve dışa dönüklüğü önermektedir.


170

Stresle Başa Çıkmada Örgütsel Stratejiler

Stresle başa çıkmada yararlanılabilecek örgütsel mücadele yöntemleri, bireyler üzerindeki iş stresini azaltmak veya önlemek amacıyla geliştirilmelidir. Örgütsel stresörler arasında yer alan genel politikalar, işletmenin yapısal bozuklukları, fiziksel ortam yetersizliklerine ilişkin olumlu düzenlemeler stres yönetiminin örgütsel boyutunu ilgilendirmektedir.

İş yaşamından kaynaklanan stresle başa çıkma stratejileri, Çalışanların iş stresini azaltmak ya da önlemek için örgüt düzeyindeki stres kaynaklarının kontrol edilmesi ve azaltılması için yapılan yönetsel düzenlemelerdir. Örgüt düzeyinde ortaya konan siyasalar, yapılar, fiziksel koşullar ve süreçle ilgili stres kaynaklarının azaltılması veya önlenmesi gerekmektedir. Örgütsel stresin azaltılması için kullanılabilecek genel stratejiler arasında şunları saymak mümkündür.

1. Destekleyici Bir Örgütsel Hava Yaratmak: Birçok örgütte, bürokratik ve resmi bir yapı ile birlikte katı ve kişisel olmayan bir hava vardır. Bu durum önemli bir stres kaynağıdır. Daha az merkeziyetçi, kararlara katılımı sağlayan, yukarıya doğru iletişime izin veren bir yapı kurulması, örgütsel stresle başa çıkmada etkili bir yöntem olabilir. Yönetim, çalışanlar için destekleyici bir organizasyonel yapı geliştirmelidir. Örgütün işleyişi planlanırken yapıyı merkeziyetten uzak, katılımı destekleyici, ortak karar vermeyi özendirici biçimde oluşturmak örgütsel sterisi azaltacaktır.

2. İşin Zenginleştirilmesi: İş zenginleştirme, hem işin içerdiği sorumluluk, tanınma, başarı fırsatı gibi etmenlerin hem de farklı beceriler, görevin kimliği, anlamlılığı, özerklik gibi işin özüne ilişkin niteliklerin geliştirilmesini içerir. Zenginleştirilmiş görevler, daha rutin ve yapılandırılmış işlere nazaran stres kaynaklarının azaltılmasını sağlayacaktır. Bazı çalışanlar için zenginleştirilmiş işlerin daha çok sters yarattığı da unutulmamalıdır. Dikkatle yapılmış görevsel düzenlemeler, iş stresi ile başa çıkmada etkili bir yoldur. İş, içerik olarak zenginleştirilip kişiye daha fazla sorumluluk verilebilir,


171

önüne başarı fırsatları çıkarılabilir, kendi gayretine göre yükselmesi sağlanabilir. Bu durumda çalışanlarda aranan becerilerde çeşitlilik yaratılır, yapılan işlerin önem derecesi belirlenir, kişilerin anlamlı işler yapmalarına olanak sağlanır.

3. Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve Çatışmaların Azaltılması: Rol çatışması ve belirsizlikler, bireysel stres kaynaklarının başında gelmektedir. Yöneticiler, örgütsel rollerin belirsizliğini ve çatışmalarını ortadan kaldırarak bunun neden olduğu stresi azaltabilirler. Her görev, çalışana destek olacak açık beklentileri ve gerekli bilgiyi içermelidir. İyi bir organizasyon, yeterli hizmet içi eğitimi ve bizzat iş üzerinde verilecek bilgi ve eğitim, kişilerin ne yapacaklarını gösteren görev tarifleri ve çalışanlardan zamansız bilgi istemeyi engellemeye dönük düzenlemeler rol belirsizliğini ve kişilerarası çatışmayı önemli ölçüde azaltabilir. Çatışmayı önleyici düzenlemeler, işin yapısına, çalışan ve yöneticinin beklentilerine uygun olmalıdır.

4. Mesleki Gelişim Yollarının Planlanması ve Danışmanlık: Örgütlerde genellikle, çalışanların mesleki gelişim planlaması ile ilgili geçişlerin ve yükselmenin geleneksel yollarla yapıldığı görülmektedir. Bireylerin yükselme ve ilerlemeleri, genellikle bir yönetici tarafından yapılmaktadır. Büyük örgütlerde, bireylerin sonraki pozisyonlarının ne olacağı ve ne yapacaklarını bilmemek, büyük bir stres kaynağıdır. Oysa mesleki planlama tekniklerinin kullanılması, örgütlerde stresle mücadele etmede önemli bir rol oynamaktadır. Çalışanlara kendilerini değerlendirme ve kendini anlama becerisini geliştirmeye yönelik yardımların sağlanması gerekir.

5. İşyerinde Neşeli Bir Ortam Yaratmak: Büyük örgütlerin çoğu, işyerinde neşeli bir ortam yaratmanın önemini kavramış olduğundan, bu örgütlerde çalışanlar arasında mizah ve şakanın kullanılması teşvik edilmektedir. İşyerinde mizahın ve insanları


172

güldüren etkinliklerin artırılması, mevcut stres kaynaklarını azaltmakta ve çalışanların verimliliklerini arttırmaktadır. Örgüt kaynaklı stresle başa çıkmada ve örgütsel kararlılığı sürdürmede yöneticilerin önemli etkileri olduğu kuşkusuzdur. Etkili yöneticiler, verimliliği yalnızca kısa dönemde istemez. Sağlıklı, iş doyumu yüksek çalışanların örgütün uzun dönemli yararları için hayati bir öneme sahip olduğunu bilir. Başarılı yöneticiler, optimal iş stresinin verim için gerekli olduğuna inanır.

Örgütlerde yöneticilere, çalışanlarla stresle başa çıkmalarını sağlayacak ve aşırı stres altında kalmalarını önleyecek bazı görevler düşmektedir.

- Örgütte çalışmak için yeterince çekici bir ortam sağlayarak iş doyumunu yükseltmek.

- Rol çatışmaları ve rol belirsizliğini en aza indirmek için olabildiğince açık ve uyumlu rol beklentileri sağlamak.

- Sürekli olarak ne aşırı iş yükü ne de iş yükü azlığı olması konusunda duyarlı olma ve uygun yöntemler kullanarak çalışmaları yönetmek.

- Örgütte değişme ve süreklilik arasında iyi bir denge kurmak.

- Çalışanları sürekli destekleyerek, teşvik etmek, personelin gereksinimlerini karşılayarak onları değerlendirmek, çalışanlar arasında grup çalışmalarını desteklemek ve gruba bağlılığın sağlanmasını teşvik etmek.

- Mümkün olduğu ölçüde, her çalışana kısa dönemli verimlilik kadar, uzun dönemli sağlıklı iş doyumu, kendini ifade etme olanağı sağlayarak, işyerindeki yöntem ve ilerlemenin gerçekleştirilmesi için en üst düzeyde esneklik göstermek.

- Bütün çalışanlara, onların kararlarında etkili olacak fırsatlar sağlamak.

- Gereksiz strese yol açabilecek iş koşullarına ve örgüt içindeki stres düzeyine karşı dikkatli olmak.

- Stres içindeki çalışanlar için stres yönetimi hizmetlerinin desteklemek.


173

- Bütün çalışanlar için, stres kaynaklarının neler olduğunu öğrenme ve mücadele etme fırsatları sağlamak.

Ayrıca yöneticiler, örgütlerinde çalıştırdıkları çalışanların örgüt dışı stres kaynaklarının, örgütsel strese de yol açacağını düşünüp gerekli önlemleri almalıdırlar. Birey, sosyal bir varlık olduğundan ister istemez iş dışındaki yani ister aile ile ilgili olsun, isterse genel çevre şartlarıyla ilgili olsun stres verici durumları iş ortamlarına taşıyabilirler. Bu durumda yöneticiye düşen görev, çalışanını çok iyi tanıyıp hangi koşulların strese neden olduğunu öğrenmek ve stresle başa çıkmada etkili yöntemleri uygulamaktır.

Stres Yönetiminde DKBY (Değiştir-Kabul Et-Boşver-Yaşam Tarzını Yönet) Modeli: Stres yönetimi son safhada ‘yaşam tarzı yönetimi’dir. Stresi yönetmeye karar vermek demek, bireyin duygusal, fiziksel ve ruhsal yaşam kalitesini yükseltmeye karar vermesi demektir. Braham’ın geliştirdiği DKBY, bireylerin yaşadıkları stresi kontrol altına almaları, yönetmeleri için geliştirilen dört aşamalı bir modeldir. Bu yaklaşım aşağıda kısaca açıklanmaktadır.

İlk adım olan D (Değiştir), imkanınız varsa, içinde bulunduğunuz olumsuz durumu değiştirmektir. Olumsuz durumu değiştirebilirseniz, bu durumun sebep olduğu stresi tamamen ortadan kaldırmayı başarabilirsiniz.

İkinci adım, K (Kabul et)’dır. Kontrol edemeyeceğiniz durumlarla karşılaşabilirsiniz. Bu adımda, kontrol edemeyeceğiniz koşulları öfkelenmeden kabul etmeyi ve pozitif yaklaşımınızı kaybetmemeyi öğrenmelisiniz.

Üçüncü adım olan B ‘Boşver’i temsil etmektedir. Boş vermek duygusal, zihinsel ve ruhsal açıdan işe yarayan güçlü bir yöntemdir. Değiştiremeyeceğimiz durumları kontrol etmeye çalışmak bizi kontrol saplantısına götürür. Bu durum da strese sebep olur.

Dördüncü adım ise, Y, ‘yaşam tarzını yönet’tir. Bu adımda egzersiz, diyet, rahatlama ve duygusal destek yoluyla, gelecekte stres oluşturabilecek unsurlarla bu günden mücadele etmeyi sağlar. Stresi yönetmede kullanılan DKBY modeli görülmektedir.


174

BİREYSEL STRESLE BAŞA ÇIKMANIN YOLLARI

Stresle başa çıkabilmenin en önemli yollarından birisi zamanı ele almaktır. Yani düzenli bir şekilde herşeye vakit ayırmak gerekir. Sadece ders, iş veya mecburi işler değil, beslenme, çeşitli aktivite, eğlence, egzersiz gibi konulara da vakit ayrılmalıdır. Fiziksel bir aktivitede bulunmak, egzersiz yapmak, vücudun fizyolojik şartlarını düzene sokmaktadır. Kalp daha rahat oksijen gönderir, bireyin zindeliği ve gücü artar. Stres hormonlarından kurtulmak kolaylaşır. Bu egzersizlerin yanında gevşeme hareketleri yapılması bedenin rahat bir şekilde kontrol edilmesini sağlar. Bunun için bir uzmandan yardım almak en iyisidir.

Çünkü yapılması gereken egzersiz hareketlerini size iyi bir şekilde aktaracaktır. Bunun dışında beslenmeye dikkat edilmelidir. Kahve, çay, kola gibi içecekler stresi arttırır. Bitki içecekleri, meyve


175

suları daha çok tercih edilmelidir. Hem enerji düzeyi hem de strese karşı oluşacak tepkiler düzeltilir.

Kişilerle olan ilişkileri ve sosyal etkinlikleri geliştirmek de stresi azaltmanıza büyük katkı sağlayacaktır. Karşınızdaki kişiyle tartışırken sorumluluğu ona yüklemek yerine kendi üstünüze almak daha olumludur. Farklı bir şeyler denemek de kişiyi rahatlatan aktivitelerdir. Örneğin imaj yenileyerek, konsere giderek, yürüyüş yaparak ortamın oluşturduğu stresten uzaklaşmaya katkı sağlar.

Kişinin kendisi ya da bir başkası hakkında sürekli olumsuz düşünmesi durumu daha da kötüleştirir. Örneğin iş veya okulda düşük bir performans gösteren bir kişi, bundan sonraki bütün olayların da böyle gerçekleşeceğini düşünmek yerine, daha iyi olabilirim diye düşünmesi kendisine pozitif olarak yansıyacaktır. Ayrıca bir problemi çözmek için bazı metotlardan faydalanılabilir. Bunun için; stres neden oldu, çözüm yolları nelerdir, sorunu sadece ben mi sorun olarak görüyorum gibi sorularla problem kontrol altına alınabilir.

Birçok kişi streste kurtulmak için başka yolları seçer. Bunlar kesinlikle faydasızdır. Madde bağımlılığı, kontrolsüz bir şekilde alışveriş yapma, aşırı tepkisi gösterme, herşeyi içine atmak, içine kapanmak, aşırı yemek yemek streste etkili olmayan yöntemlerdir. Bunlar tam aksine vücudun dengesini daha da bozmaktadır.

En önemli tekniklerden biri olan nefes alma egzersizi ( Bir el karnınızın üstüne bir elinizi de göğsünüzün üstüne koyup nefes alıp verin. Eğer nefes aldığınızda şişen yer göğsünüz oluyorsa yanlış nefes alıyorsunuz. Eğer kanınızın üst kısmı yani diyafram kaslarının olduğu yer şişiyorsa doğru nefes alıyorsunuz. Diyaframdan nefes almayı öğrendikten sonra kendinizi çok gergin ve çaresiz hissettiğiniz anda sadece altı kez derin nefes alıp aldığınız sürenin iki katı kadar sürede verirseniz ve sadece nefesinize odaklanarak, onun nasıl vücudunuzdan süzüldüğünü fark etmeye çalışırsanız egzersiz bittiğinde kendinizi daha farklı hissedeceksiniz. Çözüm üretmek konusunda kendinizi daha güçlü hissedeceksiniz.)

Stresi hayatımıza ne şekilde konumlandıracağımızı ve hayatı nasıl daha yaşanabilir hale getireceğimizi anlamak, kendimizi anlamaktan geçer. Değiştirebileceklerimiz için mücadele etmek,


176

değiştiremeyeceklerimiz için sabretmek ve bunların ayrımını yapabilmek için de sağlıklı düşünmek gerekmektedir.

Sakinleşme ve Stresi Kontrol Altına Alma Yolları

< Bilgi, tecrübe ve becerileriniz ölçüsünde yapabileceğiniz kadar iş üstlenin: Her işi yapabileceğinizi düşünürseniz hayal kırıklığı ve stres kaçınılmaz olur.

< Yerine getiremeyeceğiniz şeyler için söz vermeyin: Yapmayı vaat ettiğiniz bir şeyi yapamadığınızda bu hem itibarınızı etkiler, hem de sizi sorumluluk ve başarı doğrultusunda baskı altına sokar.

< Kendi kendinizi motive edin. Motive olmak için başkalarının sizi değerlendirmesini, ödüllendirmesini beklemeyin; kendi kendinizi motive edin. Böylece bir adım önde olursunuz.

< Gülümseyin: İçten bir gülümseme stresi yenmede işinizi kolaylaştıracaktır.

< Ulaşılabilir olan ve yeteneklerinizle doğru orantılı hedefler belirleyin: Yüksek hedef ve amaçlar ulaşılamadığında motivasyonu bozar, stresi körükler. Ayağınızı yorganınıza göre uzatınız.

< Kendinize zaman ayrın: İnsanlara ya da paraya köle olarak yaratılmadınız. Kendinize gereken değeri vererek mutlu yaşamaya çalışın.

< Düzenli egzersiz yapın. Böylece bedeninizi çalıştırarak zihninizi dinlendirecek, stresi en aza indirecek ve zararlarından kurtulacaksınız.

< Mevsimlere göre beslenme alışkanlığı edinin; beslenmenin insan psikolojisini etkilediğini unutmayın. Sıcak bir havada ağır yağlı hamur işi yemekler yemek hem beden hem ruh sağlığımızı bozar.

< Gerilimli insanlardan uzak durun; stres bulaşıcıdır, eğer bağışıklığınız yoksa gergin insanlardan olumsuz etkilenirsiniz. Etrafa negatif enerji yayan insanlarla dost olmayın.


177

< Alkol ve sigaradan uzak durun; bunlar sağlıklı bedeni bozduğu gibi sağlıklı zihni de yorar, strese açık hale getirir.

< Zamanınızı iyi değerlendirin: Çoğumuzun kıymetini bilmediği önemli bir değerdir zaman. Boşa harcanan zamandan hesaba çekileceğimiz bilinci ile yapmamız gerekenleri zamanında yapamazsak daralan zaman bizi strese sokacaktır.

< Hobiler edinin; İlgi ve yetenekleriniz doğrultusunda edineceğiniz hobiler sizin stresten çıkış kapınız olabilir. Amatör uğraşılar stresin en büyük düşmanıdır.

Sakinleştiren Besinler; bolca sebze ve meyve, süt ürünleri, patates, makarna ve kepek ekmeği tüketmek strese karşı sağlıklı şekilde savaşmanın anahtarıdır. Stres yüklü organizmaya en fazla fayda sağlayan madde ise magnezyumdur. Noradrenalin ve adrenalin gibi stres hormonlarının üretimi için gerekli olan magnezyum, aynı zamanda hassas ve sinirli bünyelere karşı bu hormonların üretimini de hızlandırıyor. Magnezyum; vücuttaki 300’den fazla hormonu harekete geçirerek, kalp ve kas gücünü kontrol altına alıyor. Magnezyum daha çok kepek ürünlerinde, fındık, badem, çekirdek (kabak) ve muzda bulunur. Fazla stresli bir döneme girildiğinde ise eczanelerde satılan magnezyum takviyelerinden de faydalanmak mümkün.

Beyin hücreleri için en önemli elementlerden biri ise; beyin, sinir ve kas hücrelerini anında enerji ile dolduran karbonhidrat. Bunun yanı sıra şeker de beyinde etkisini çabuk gösteren besinler arasında yer alıyor. Ama tabii şeker tüketimi konusunda çok dikkatli olmak gerekiyor. Çünkü şekerli gıdalar, kan şekerinin bir anda yükselip bir anda düşmesine sebep oluyor. Bu yüzden kana daha uzun sürede karışan karbonhidratları tercih etmek gerekiyor. Bunlara düşük glisemik endeksli gıdalar ya da kompleks karbonhidratlar diyoruz. Tahıl, baklagiller ve sebze, bol karbonhidrat içeren besinler arasında bulunuyor.

Stres altında olan kişi, hücrelere zarar veren radikaller ürettiğinden, bağışıklık sistemi de büyük ölçüde zarar görür. Havuçtaki beta karoten, portakaldaki C vitamini, buğday yağında bulunan E vitamini zararlı radikallere karşı koruyucularımızdır.


178

Ayrıca bir bardak sebze veya meyve suyu da bir öğün yerine geçiyor. Bunların yanı sıra fındık, fıstık veya ceviz de atıştırmak için ideal. İçerdikleri B vitamini sayesinde sinirler gevşeyip rahatlıyor.

Eriğin Marifetleri

Yaz aylarının vazgeçilmez meyveleri arasında yer alan erik, sinir sisteminden sindirim sistemine kadar pek çok derdin devası. Zengin B vitamini kaynağı olan bu meyve, sinirleri yatıştırır, kansızlığa iyi gelir, kanı temizler. Böbrekleri dinlendirir, idrar yollarını ve bağırsakların sıkılaştırıcı kaslarının faaliyetlerini destekler. Bu nedenle ishal ve idrar tutukluğuna iyi gelir. Ayrıca ateş düşürücü özelliğe de sahip olan eriği her gün düzenli olarak tüketmeye özen gösterin.

20 Adımda Sakinleşin

Portakal suyu için: Stresle başa çıkabilmenin en etkili yollarından biri her gün 2 bardak portakal suyu içmek. Uzmanlara göre C vitamini stres hormonunun etkilerini azaltabiliyor.

Cep telefonunuza yeşil bir nokta yapıştırın: North Carolina Üniversitesi uzmanlarına göre bu nokta bir tür hatırlatıcı işlevi görüyor. Kişi bu noktayı gördüğünde içinden derin bir nefes almak geliyor ve bu sayede kendini iyi hissediyor.

Yüzmeye gidin: Spor, bedeninizin ve ruhunuzun stresten arınmasını sağlar.

İş yerinde müzik dinleyin: Müzik ruhun gıdasıdır. Onu besler, güçlendirir. İş yerinde zihni yormayan ve fazla sert olmayan müzik dinlemek ruhunuzu dinlendirecektir.

Ayakkabılarınızı boyayın: Bazı araştırmalar temiz ve parlak ayakkabı giymenin kişiyi iyi hissettirdiğini gösteriyor.

Çiçek sulayın: Çiçek besleyin, onlarla konuşun. Sulayın, her gün gözlemleyin. Güzel ve rengarenk dostlarınız olduğunda stres yanınıza bile yaklaşamaz.


179

Mimiklerle konuşun: Konuşurken vücut dilini ve elleri kullanmak insanı rahatlatıyor.

Arkadaşlarınızı arayın: Bu hem sizi hem de arkadaşlarınızı rahatlatır.

Kompleks karbonhidrat tüketin: Karbonhidrat tüketmenin strese karşı olumlu etkileri bulunuyor.

Muhabbet ortamı yaratın: Tanıdıklarınızla beraber olduğunuz bir ortamda yapılan sohbetlerin stresi azalttığı biliniyor.

Çalışırken mola verin: Aşırı yorgunluk önemli bir stres nedenidir. Kısa molalar sayesinde bunun önüne geçebilirsiniz.

Bir dostunuzun elini bir süre tutun: Bilim adamlarına göre aralarında sevgi bağı olan kişilerin temasları, karşılıklı rahatlamayı sağlayarak stresi azaltıyor. Tokalaşmanın tavsiye edilmesinin altında yatan espriyi iyi anlamak gerekir.

Ütü yapın: Ütü, rutin hareketlerin yapıldığı bir aktivite olduğu için insanı rahatlatıyor, beynin stres düşüncesinden uzaklaşmasına yardımcı oluyor.

Hayvanlarla ilgilenin: Araştırmalar hayvanlarla oynamanın ve ilgilenmenin stresle başa çıkmada etkili olduğunu gösteriyor. Kedi başı okşamanın insan sinir sisteminde oluşturduğu rahatlama bilimsel olarak ispatlanmıştır.

Yüksek sesle şarkı söyleyin: Yüksek sesle şarkı söylemek, söyleyen kişinin rahatlamasını sağlıyor. Ancak etrafı rahatsız etmemeye özen gösterilmelidir.

Affetmeyi bilin: İnsanların davranışlarını kontrol etmenin zor olduğunu anlayın. Başkalarının hatalarını affetmeyi öğrenin.

Dua edin: Güvendiğiniz sınırsız bir güçten yardım istemek, ona el açmak kendinizi daha güçlü ve dingin hissetmenizi sağlar.

Kitap ve şiir okuyun: Okumak ve dolayısıyla konsantre olmak zihninizi sakinleştirir, yeni şeyler öğrenmek beyninizi canlı tutar, sizi mutlu kılar.


180

Saunaya gidin: Oklahoma State Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma ile de desteklenen bilgiye göre sauna kişilerin rahatlamalarına, stresi yenmelerine önemli katkılar sağlıyor.

Seyahate çıkın: Uzmanlara göre kısa seyahatler monotonluğun önüne geçiyor.

Zihninizin rahatlamasına ve enerjinizin artmasına yardımcı olacak birkaç güçlü nefes tekniğinden bahsetmek istiyorum.


181

STRESİ BİR NEBZE YOK ETMEK İÇİN MEDİTASYON ve NEFES TEKNİĞİ

Meditasyon yaparken kendinizi sık sık düşüncedeyken yakalıyorsanız nefes alıp verirken burun deliklerinizden kolayca hava alıp almadığınızı kontrol edin. Eğer herhangi bir burun deliğinizin kapalı olduğunu fark ederseniz denge nefesini yapabilirsiniz.

Sağ elinizin başparmağını sağ burun deliğinin üzerine yerleştirin ve sol burun deliğinizden nefes verin. Sekize kadar sayarken sol burun deliğinize nefes alın ve sekize kadar sayarken nefesinizi tutun. Sol burun deliğinizi sağ elinizin işaret parmağı ile kapatın ve sekize kadar sayarken sağ burun deliğinizden nefes verin ve sekize kadar sayarken nefesi dışarıda tutun. Sekize kadar sayarken sağ burun deliğinize nefes alın ve sekize kadar sayarken nefesinizi tutun. Sağ burun deliğinizi başparmağınız ile kapatın ve bu döngüyü sekiz ila on kez tekrarlayın. Bir müddet sonra bazılarınızın burun deliği tekrar kapanabilir. Burun deliklerinizin açık kalma süresini uzatmak için daha önce bahsetmiş olduğum diyafram nefesini, transformal nefesi yaşamınıza almalısınız.


182

Meditasyon yaparken odaklanmanıza sağlayacak olan başka bir nefes egzersizi ise “Hong Sah” Nefesidir. “Hong Sah” “Ben bir ruhum” anlamına gelmektedir.

Bu nefesi yaparken önce ona kadar sayarken burnunuzdan nefes alın ve nefes alırken içinizden “Hong” kelimesini tekrarlayın. Ona kadar sayarken nefesinizi tutun ve sonra “Sah” kelimesini yüksek sele tekrarlarken, yavaşça ağzınızdan nefes verin. Aynı şekilde bu nefesi de 8-10 kez tekrarlayın.

Şimdide kendinizi daha neşeli ve enerjik hissetmenizi sağlayacak olan “Ha Nefesi”. Bu nefes sindirimi de kolaylaştırmaktadır.

Ayaklarınız omuzlarınız hizasında açarak ve dizleriniz bükülü vaziyette durun. Ellerinizi karnınızın alt kısmına yerleştirin ve diyaframı genişletecek şekilde ağzınızdan nefes alın. Nefesinizi, “HA” sesi çıkararak hızlı bir şekilde ağzınızdan bırakın. Hızlı bir şekilde birkaç kez tekrarlayın.

Son nefes egzersizi enerjinizi arttıracak olan “Tren nefesi” dir. Daha önce nefes çalışması yapmadıysanız yani nefesiniz açılmadı ise bu egzersizi denemenizi tavsiye etmiyorum. Çünkü “Tren Nefesi” güçlü bir nefes egzersizidir, yaparken dengeniz bozulabilir ya da başınız dönebilir. (Bu kötü bir durum değildir, sadece alışık olmadığınız etkilerden ötürü endişelenmemeniz için bu uyarıyı yapıyorum)

Ellerinizin ve dizlerinizin üzerinde durun ve göğsünüzü yere indirirken hızlı bir şekilde nefes verin. Yukarı kalkarken kollarınız gerin ve hızlı bir şekilde nefes alın. Otuz kez tekrarlayın (çufçuf yapan bir tren gibi). Otuzuncu nefeste, dizleriniz üzerinde doğrulun ve nefesinizi tutun, kollarınızı başınızın üzerine kaldırın ve geriye doğru yaslanın. Kollarınızı öne ve aşağı doğru hareket ettirirken yavaşça nefesinizi bırakın. Arzu ettiğiniz kadar tekrarlayın.


183

STRESİN YARATTIĞI UNUTKANLIKLARI YOK ETMEK İÇİN HAFIZA TEKNİKLERİ

Stres altında çalışan herkes mutlaka zaman zaman unutkanlık yaşıyor. Bu çok doğal bir olay. Fakat çoğumuz, böyle durumları belirgin yaşadığında, hemen, Acaba hafızamda bir sorun mu var? endişesine kapılıyoruz. Oysa gerçek olan, bazı ender rahatsızlıklar dışında, unutkanlığın yaşanılan günlük stresten kaynaklandığı. Fakat unutkanlığımızı bazı küçük alıştırmalarla giderebiliriz. Uzmanlar, aşağıdaki 10 değişik alıştırmanın, çeşitli zamanlarda ve çeşitli ortamlarda uygulanabileceğini, düzenli yapıldığında ise çok güzel sonuçlar alınabileceğini belirtiyor.

Ters El Alıştırması: Sağ elinizi kullanıyorsanız, biraz da sol elinizi çalıştırmaya başlayın. Saçlarınızı sol elinizle tarayın veya çayınızı kaşıkla alışık olduğunuz yönün tersine karıştırın. Kalemi ters elinizle tutun. Biraz üreticiliğinizi kullanın ve daha neleri tersten yapabileceğinizi bulun. Tabii bulduklarınızı da hemen deneyin. Sonuç olarak, rutin alışkanlıklarınızı kırar ve beyninizin kullanmadığınız diğer yarısını da harekete geçirmiş olursunuz.


184

Çocuk Oyunu Alıştırması: İşe veya alışverişe giderken, tıpkı bir çocuk gibi merak içinde bütün duyularınızı harekete geçirin. Bakın, dokunun, dinleyin, koklayın. Çiçek açan ağacın kokusunu keşfetmeye çalışın. Fırında satılan taze ekmeklerin kokularını algılamaya çalışın. Yürüdüğünüz zeminin özelliklerini hissedin. Caddede duyduğunuz sesleri ayrıştırın. Yanınızdan geçen insanların tek tek konuşmalarını dinleyin. Evinizde gözlerinizi kapatarak bir yerlere ulaşmaya çalışın. Kısacası, duyularınızı alışık olmadığınız tarzda kullanın. Bu şekilde çok ender yaptığınız bağlantıları canlandırır, beyninizin kapasitesini arttırırsınız. Eğer bu yaptıklarınızdan zevk alır ve insan veya olayları detaylı algılamayı sürdürürseniz, hafızanız her zaman canlı kalmaya devam eder. Duyu organlarınızın ne kadar fazlasını kullanırsanız, unutmak istemedikleriniz o kadar sağlam kalır.

Harf Alıştırması: Elinize bir gazete ve bir fosforlu kalem alın. Sırasıyla paragrafları okuyun ve çift yazılmış harflerin üzerini çizin. Örneğin, çift t ve m lerin üzerini işaretleyin. Bir sonraki aşamada, kelime içinde birden fazla geçen harflerin üzerini çizin. Alıştırmayı yaparken, kelimelerin üzerinde fazla düşünmeyin ve hemen işaretleyin. Böylelikle konsantrasyon gücünüzün ne kadar uyarıldığını hemen hissedeceksiniz. Başarılı olma isteğiniz ve aldığınız zevk zihnin canlanmasını arttırır.

Polisiye Alıştırması: Dün akşam şu saatte ne yaptım, neredeydim, iki saat önce ne yaptım? gibi, genellikle polisiye romanlarında veya filmlerinde sorulan soruları kendinize yöneltin. Ve tabii cevaplamayı da unutmayın. Bu alıştırma sonucunda yaptıklarınıza karşı dikkatinizi geliştirebilirsiniz. Ayrıca kısa hafızanızı da harekete geçirmiş olursunuz.

Yürüyüş Alıştırması: Asker yürüyüşü gibi olduğunuz yerde hareket edin. Sol bacağınızı her kaldırdığınızda, önce sağ elinizle, sonra sol elinizle dizinize dokunun. Bu esnada o kadar esnek hareket edin ki, bacağınızı indirirken, kolunuz başınızın üzerine gelecek kadar


185

yükselmeli. Bu hareketleri birkaç kez tekrarlayın. Bunu yaparken sadece kan dolaşımınız hızlanmaz, aynı zamanda koordinasyon yeteneğiniz de artar. Böyle çaprazlama hareketlerle beyninizin her iki tarafını kullanmış olursunuz.

Ressam Alıştırması: Burnunuzun ucunda bir fırça olduğunu hayal edin. Bununla havaya en sevdiğiniz renkte yatay bir sekiz çizin. Bu hareketi gevşek ve dengeli yapın. Kendinizi Leonardo da Vinci veya sevdiğiniz bir başka ressamın yerine koyun. Bu çizim hareketleri, yorgun zihninizi hemen canlandırır. Aynı zamanda beyni bloke eden stresi etkili biçimde yok eder.

Ajan Alıştırması: Bu alıştırmayı daha çok sokakta yapacaksınız. Çevrenizde bulunan arabaların plakalarına bakın ve plakadaki harflerden kelimeler, hatta cümleler türetmeye çalışın. Böylece, sadece sıkışık trafiğin eğlenerek çabuk geçmesini sağlamaz, aynı zamanda kelime hazinenizi geliştirir ve beyninizi canlandırırsınız. Bu alıştırma, acil plaka ezberlemeniz gerektiği durumlarda çok işinize yarayabilir.

Resim alıştırması: Bu alıştırmayla alışveriş listelerini çok kolay ezberleyebilir, hafızanızı güçlendirebilirsiniz. Bunun için kalem kağıt alın ve kağıdın üzerine bir tane mum, bir kuğu, üç kollu bir kaktüs, üç yapraklı bir yonca, beş parmaklı bir el, hortumunu yukarı kaldırmış bir fil, sola dalgalanan bir bayrak, saatli bir yumurta, sapının üzerinde duran bir pipo, davul yanında duran bir adam, iki deniz feneri ve bir saat çizin. Her resim bir sayıyı sembolize ediyor. Ardından sembolleri sayılara göre ezberleyin. Örneğin, mum biri, kuğu ikiyi, kaktüs üçü ifade ediyor. Bu sıralamaya hakim olduğunuzda, sembollere aklınızda tutmanız gereken bir listeyi koyabilirsiniz. Eğer bu bir alışveriş listesiyse, mumun süt şişesinin üzerinde durduğunu, kuğunun boynunda portakal filesinin asılı olduğunu hayal edebilirsiniz. Bu alıştırmayla, zihninizde listeler oluşturmayı daha kolay başarırsınız.

Otobiyografi Alıştırması: Düşünün ki hayat hikayenizi tekrar yazmanız gerekiyor. Burada, işe gittiğiniz ilkokuldan


186

başlayabilirsiniz. Bunun için en yakın arkadaşınızın kim, tipinin nasıl olduğunu hatırlamanız gerekiyor. Tabii sınıfınızın düzenini, görüntüsünü de. Ayrıca sınıfınızın penceresinden neler göründüğünüzü de hayalinizde canlandırmaya çalışın. Bu alıştırmayla, kişilerle ilgili hafızanızı harekete geçirirsiniz.

Hipnoz Alıştırması: Özellikle stresli anlarınızda veya kaygıya kapıldığınızda olumlu kelimelerden destek almaya bakın. Bunlarla olumsuz düşüncelerinizi yok eder, hedeflerinize daha kolay ulaşmanızı sağlarsınız. Eğer önemli bir görüşmeden önce, hafızanızın sizi yarı yolda bırakacağından korkuyorsanız, her gün gözlerinizi kapatarak kendi kendinize tekrarlayacağınız bir cümle belirleyin. Örneğin, Benim için gerekli olan her şeyi biliyorum ve çok sakinim cümlesini tekrarlayabilirsiniz. Bu alıştırmada önemli olan, bunu her gün uygulamanız.


187

NEGATİF STRESİNİZİ POZİTİFE ÇEVİRİN

Pozitif Stres

Stresin Evrimsel Birincil İşlevi, Organizmanın Dikkati Ve Kısa Sürede Tehlikeli Durumlara Yanıtı İçin Stres Hormonlarının Salgılanmasını Arttırmaktır. Stres Bu Bakımdan Vücudun Doğal Ve Pozitif Bir İlk Reaksiyonudur.Vücudun Bu Çok Sağlıklı Tepkisi, Hem Zihinsel Hemde Fiziksel Verimlilik Artışına Yol Açar.

Sağlıklı Ve Olumlu Stresin (Oystres) Çok Önemli Bir Kriteri, Endokrin (Hormon) Sisteminin Hızlı Bir Şekilde Aşağı Çekilmesi Ve Kısa Bir Süre Sonra Kendine Gelmesidir. Etkinleşen Enerji Pozitif Bir Şekilde Değerlendirilir, Yani Bir Enerji Boşalması Olur. Oystres, Sınırları Zorlamakla İlgili Bir Şeydir, Aşırı Yüklenme Değildir Ve İyi Uyumaya Yardımcı Olur!

Bu zamana kadar neyi denediyseniz bir türlü mutlu olmayı beceremediniz. Aslında yalnız değilsiniz! Mutluluk konusu, hemen herkes için çözülmesi zor bir problem. Hedonistik görüşe göre, vücudunuzu mutlu etmek, ruhsal mutluluğu başarmanıza yardım


188

ediyor ve bu da dolayısıyla sizin pozitif düşünmenize yardımcı oluyor. Tüm bunların birleşimi sizi gerçek mutluluğa kavuşturuyor...

Ünlü İsveçli psikolog AlexandreThalman'a göre ise işin sırrı bir bardağın yarısını boş diğer yarısını dolu görmek metaforu gibi: "Beynimiz, bütün hislerimizi yalnızca mutlu olmak fikri etrafında bütünleştirir. Bu yüzden bütün hayatımızı da bunu yorumlamak için harcıyoruz" diyor. Bu yorumlarımızın negatif ya da pozitif düşünceye dönüştüğüne vurgu yapan Thalman, duygularımızı belirleyen bu düşüncelerin, diğer insanlarla kurduğumuz ilişkileri etkilediğini de belirtiyor; "En basit örnek ile; hava yağmurlu olduğunda, modunuz düşük bir şekilde, dışarı çıkamadığınızı düşünürseniz mutsuz olursunuz, ama yağmurun evde çok keyifli bir gün geçirmenizi sağlayacağını düşünürseniz çok mutlu olabilirsiniz. Ayrıca bu, sizin etrafınızda olup biten bütün olaylarla baş etmenize de yardımcı olabilecek müthiş bir anahtar olabilir." Thalman, işleri düşünce gücümüzle kendimizin zorlaştırdığını ve ister istemez kendi mutluluğumuza ya da mutsuzluğumuza neden olduğumuzu da ekliyor.

Kendinizi kıyaslamayın ;

Mutluluk üzerine çalışan psikiyatr ChistopheAndre, olumsuz karşılaştırmaların da insanları mutsuz ettiğine dikkat çekiyor. Andre, matematik sınavından 50 alan bir öğrencinin aynı sınavdan 100 notunu alan diğer öğrenciyle kendini karşılaştırarak kendi kendini mutsuz ettiğini düşünüyor. Psikiyatr, böyle düşünme biçimi yerine, hemen pozitif bir yan bularak olayı lehimize çevirmemiz gerektiğini belirtiyor. Ayrıca bu tip düşünce şekli korkuya sebep oluyor ve olumsuz karşılaştırmalar sonrasında insani ilişkiler bozulabiliyor.

Hayata anlam katın;

Harvard Üniversitesi'nden Tal Ben-Shahar, "Mutluluğun formülünün zevk almak ve onu dolu dolu anlamlandırmak olduğunu düşünüyorum" diyor. Shahar, mutlu olan insanların hayattan zevk aldıklarını, yazdıklarını, bir şeyler ürettiklerini, kötü anları


189

geçiştirebildiklerini ve varoluşları için sebepler bulabildiklerini savunuyor. Eğer mutlu olmak istiyorsak yaptıklarımıza, konuştuklarımıza ve yaşadıklarımıza anlam yüklememiz ve bu ürettiğimiz manaya sıkı sıkı sarılmamız gerekiyor. Hayatın içinde bizim de bir işe yaradığımız konusunda anlamlandırma yaparsak, üretkenliğimizin artacağı, aktivitelerimizin çoğalacağı ve insan ilişkilerinde gözle görülür bir mesafe kat edeceğimizi de unutmamak gerekiyor. Çünkü mutluluk aynı zamanda paylaşabileceğiniz bir şey, mutlu olduğunuzda yanınızdaki ve sizinle iletişime geçen her bireyi olumlu yönde etkilemiş olacaksınız.

Pozitif bir bakış açısı bulun;

Yaptığınız hatalarınız var; o gün orada bu şekilde davranmamalıydınız ya da içinizde arkadaşınızın bilmesi gereken bir gerçek var ama bunu bir türlü söyleyemediğiniz için vicdanınız sizi rahatsız ediyor. Psikanalist ClaudeTedguy, iç çatışmalarımızın ya da vicdan muhakemelerimizin de bizi mutsuz ettiğini söylüyor. Gerçek ne kadar acı olursa olsun, yaptığınız geri dönülmeyecek bir hata bile olsa yine bardağın dolu tarafını düşünerek pozitif bir yan bulmanız gerekiyor. Tedguy, insanın buna kendini inandırması gerektiğine dikkat çekiyor. Psikanalistlerin, psikiyatrlarla birleştiği bir nokta da, olumlu düşünmeyen insanların kendi iç dünyalarındaki karanlığa kapılarak mutsuz olduğu. Kafasında devamlı olarak negatif düşünceyle dolanan karakterler, gerçekteki olumlu olayları fark edemez ve zamanla depresyona girebilir. Ayrıca psikiyatrlar, bazı nörolojik bozuklukların da kişinin olumsuz düşünmesine neden olduğunu ve uygun ilaçlarla tedavi edilmezse mutsuz bireyler yaratılacağının altını çiziyor. Peki pozitif düşünmek gerçekten de insanın mutlu olmasına yardımcı oluyor mu? Harvard Üniversitesi'nde "pozitif düşün" fikrinden yola çıkan psikolog Tal Ben-Shahar, 1400 öğrenci üzerinde yaptığı incelemede, bu öğrencilerin yüzde 23'ünün hayatlarını değiştirdiğini kanıtlıyor. Araştırmada olumlu düşünme taktiğini uygulayan öğrenciler, küçük mutluluklar yerine gerçek içsel mutluluğa kavuştuklarını açıklamış.

Negatifliğinizi kovalamak için yeni fikirler Olumsuz olmaktan kurtulmak için her şeyi denediniz ama yine de zorlanıyor


190

musunuz? Hemen pes etmeyin, kişisel gelişim teknikleriyle yeniden bir şans yakalayabilirsiniz, mutluluk burayı henüz terk etmedi...

Teknik 1: Psikoterapist Pierre Balnc-Sahnoun, öncelikle bazı hareketlerimizi yeniden gözden geçirmemiz gerektiğini söylüyor. Bunun için önce sizi mutsuz eden herhangi bir konuya odaklanın. Yeni bir bakış açısıyla, neden böyle davrandığınız üzerine fikir sahibi olana kadar düşünün. Aslında sonunda bulacağınız yanıt belli: Negatif düşünceniz sizin savunma mekanizmanız haline gelmiş. İkinci adım olarak, bunun neden kaynaklandığını, bu savunma mekanizmasının neden olduğunu anlamaya çalışın. Bulacağınız yanıt her ne olursa olsun, radikal değişiklikler yaparak onun etkisinden kurtulmak için kendinize gerçek bir söz verin. Zamanla göreceksiniz ki, aslında sizi karamsar yapan olaylar ya da olumsuz düşünmenize neden olan etkiler gelip geçici özelliklere sahip. Siz kendinizi yeniledikçe ve hastalıklı bir karamsarlığa sahip olmadığınızı gördükçe mutluluk ibrenizde bir artış gözlenecek.

Teknik 2: Fizyolojist ve psikoterapist IsabelleFiilizat'a göre duygular, tehlike halinde ya da endişe durumunda kontrolünü sağlayamayacağımız bir hal alıyor. Kendinizi yeniden keşfetmeniz ve olumlu bir bakış açısına sahip olmanız için duygularınızın barış ortamında oluşması gerekiyor. Mutsuz olduğunuz bir durumun ortasında kaldığınızda geçmişe doğru bir zaman yolculuğuna çıkın. Gözlerinizi kapatın ve küçük bir çocukken mutsuz olduğunuz gerçek bir zamanı anımsayın. Bebekleriniz eskimiş olabilir, size söz verildiği halde yan sokaktaki parka gidememiş olabilirsiniz; bu yüzden ağladığınızı da unutmayın. Tıpkı, o gerçek duygu kırıklığının geçtiğine şahit olduğunuz gibi, şu an içinde bulunduğunuz durumu da atlatacağınıza gerçekten inanın. Belki çocuk değilsiniz, ama hayatın her karesinde büyüdüğünüzü ve yeni olaylarla karşılaşıp belleğinize kazıyacağınızı unutmayın.

Artık harekete geçme zamanı, düşünmeyi bırakın! Düşünceleriniz negatif mi yoksa pozitif mi? Bunu düşünmeyi artık bir


191

kenara bırakın ve harekete geçin, tıpkı film çekimlerindeki gibi: Action!

Pozitif düşünce dünyayı kurtaran olumlu bir yana sahip. Yıllar önce İkinci Dünya Savaşı sonrasında savaşa giren toplumların psikolojilerini düzeltmekte de aynı yöntemin kullanıldığını biliyoruz. İyi ve pozitif düşüncenin yaydığı olumlu enerjinin dönüp dolaşıp yeniden sizi bulacağı fikri de oldukça yaygın. Yunus Emre'nin, Mevlana'nın yazıları ve son zamanlarda ünlenen "Secret" kitabı da aynı felsefenin ürünü. Pozitif düşünceye sahip olmak aynı zamanda objektifliğimizi de artırarak, olaylara başka açılardan bakmamızı sağlıyor. Son yıllarda yaşanan ekonomik krizlerden sonra özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde pozitif düşüncenin yayılmasının insanların daha mutlu olmasında önemli bir rol oynadığı kanıtlandı. Ayrıca araştırmalar, olumlu düşüncenin hayata ve geleceğe yönelik umutları artırdığına da dikkat çekiyor.

Russ Harris, uzun yıllar üzerinde çalıştığı mutluluk konusundaki kitabı HappinessTrap'te: "Mutluluk, olumlu düşünce sayesinde peşinde koştuklarımızdan çok, olumsuz olan hislerimizi pozitif düşünce sayesinde ötelemektir" diyor. Eğer acı çekiyorsanız, niye olduğunu merak ettiğinizde sonuç ne oluyor, hiç düşündünüz mü? Bu soruların yanıtlarını vermek sizi mutluluğa bir parça daha yakınlaştırır. Ayrıca motive olmak da işinizi kolaylaştıracak en büyük etkenlerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Uzman JulieFast, yapacağınız şeyi aklınıza koyduğunuzda hiç vakit kaybetmeden yapmanız gerektiğiniz vurguluyor. Spora başlamak ve vücudunuzu mutlu etmek de mutluluk hormonunu tetikleyen önemli bir yardımcı olabiliyor.

Etrafınızla ilişkileriniz pozitif düşünceden sonra nasıl bir yol izliyor? Elbette ki olumlu düşünce ve açığa çıkan enerji diğer insanlarla olan ilişkilerinizi de olumlu yönde etkiliyor. En iyi yöntem, kendimizi olduğu gibi hayatın içine bırakmak. Ölmeden önce yaşayacaklarınızı planlamak yerine, iyi ve güzel taraflarıyla hayatı algılayıp tam ortasında bulunmak doğru yollardan biri sayılıyor.

Onlar kafamızın içinde dolaşan ve bazıları çok zararlı olan karıncalar! Okuyun, sizde de var mı ve nasıl mücadele edilir öğrenin...


192

Uzmanlar onlara Otomatik Negatif Düşünceler (OND) diyor. İngilizce ’de kısaltması karınca anlamına gelen ANT olduğu için bu şekilde ifade edilebilirler. Karıncalar, kafamızın içindeki olumsuz düşünceleri tanımlıyor. Bunlarla başa çıkmanın yolları, kontrolü onlara kaybetmemenin yolları psikoloji açısından son derece önemli. Çünkü bazıları ’kırmızı karınca’ olarak adlandırılan ve ’zehirleyen’ bu olumsuz düşünceler hayatınızı karartabilir.

Psikologlar, utanma duygusu nasıl yüzün kızarmasına neden olarak fiziksel bir etki oluşturabiliyorsa, insanın kendi kendine zarar vermesine neden olan olumsuz düşüncelerin de sağlığın bozulmasına, kilo almaya, cildin bozulmasına ve acıya neden olabileceğini düşünüyor.

Düşüncelerin görünümü nasıl etkilediği konusunda yıllardır çalışan psikiyatrist Doktor Daniel Amen’ın çalışmaları, olumsuz düşünceleri olumlu düşüncelere dönüştürerek yaşamlarımızı daha iyi hale getirebileceğimizi ortaya koyuyor. Amen yeni kitabı ChangeYour Brain, ChangeYourBody’de (Beyninizi Değiştirin, Vücudunuzu Değiştirin) ’karıncaları’ ele alıyor. Yeterince iyi, yeterince güzel, yeterince zayıf olmadığınızı, kötü bir anne, kötü bir çalışan olduğunuzu... vs. söyleyen kafanızın içindeki küçük sesleri anlatan Amen, bazı ’karıncaların’ üstesinden gelinebileceğini belirtiyor ve olumsuz düşüncelerin tüm düşünce yapısını ele geçirmesi anlamına gelen karınca istilasına karşı dikkatli olunması gerekiyor.

Profesör, basit ’karınca yok edici’ tekniklerle, bu düşüncelerin beyni yemesine ve işgal etmesine engel olabileceğini ve bir daha geri gelmemelerinin sağlanabileceğini söylüyor. Amen, "Beyininiz güçlü bir organ. Şişman, yaşlı, kırışık ya da ihmalkar olduğunuzu düşündüğünüzde, sağlığınızı, kilonuzu ve zihninizi etkileyen stres hormonunu yükseltiyorsunuz. Olumsuz düşünceler olumsuz oluşlara neden olabilir. Bunun için kendi ’yok edici’ çözüm cephaneliğinizi oluşturmanız gerekir. Kafanızda bir ’karınca yok edici’ geliştirmeniz, tüm negatif düşünceleri yok etmenizi sağlayabilir... Kendinizle kafanızda oluşan olumsuz düşüncelere kulak vermemek için anlaşın. Bunu yaparsanız düşünceleriniz olumlu davranışlara yansıyacaktır. Vücudunuz aklınızı takip eder. Başka şansı yoktur" diyor.


193

Bu ’karıncalara’ bir göz atmak gerekirse:

Ya hep ya hiç

Bu, her şeyin ya iyi ya da kötü olduğuna inanmanıza neden olacak siyah-beyaz düşünmedir. Bu, sözgelimi bir gün sporu kaçırdığınız için bunun öz disiplininiz olmadığı anlamına geldiğini ve tümden spor fikrinden vazgeçmenizi size dikte eden çarpık bir mantıktır.

Çözüm: Yukarıdaki örneği ele alacak olursak, tek bir gün gidememenin tümden bırakmanız gerektiği anlamına gelmediğini kabul etmeye kendinizi zorlanamız gerekir. O gün gidemediyseniz, ertesi gün mutlaka gitmeye çalışın.

’Daima’ ’asla’ ’hep’, ya da ’herkes’ ifadelerini kullanmak;

Sözgelimi kendinizi sürekli "Asla kilo veremeyeceğim" derken buluyorsanız, eylemleriniz üzerinde hiçbir kontrolünüz yokmuş gibi davranıyorsunuz demektir.

Çözüm: Asla asla demeyin. Genelleştiren sözcüklere bir yasak koyun.

Olumsuzluklar üzerine odaklanmak

Eğer olumlu şeyler pahasına olumsuzluklara yoğunlaşıyorsanız, bu, sebat etmekten ziyade pes etmeye eğilimli olduğunuz anlamına gelir.

Çözüm: Ruh halinizi iyileştirmek için mümkün olan her şeye olumlu anlamlar yüklemeye çalışın. Aslında bu biraz Pollyanna’cılık oynamayı gerektiriyor.

Hissederek düşünme

Bir şeyin doğru olduğuna dair hisleriniz bunu sorgulamanıza engel oluyorsa.


194

Çözüm: Bunun yerine mantıklı düşünmeye çalışan, görüşlerinizi desteklemek ya da buna karşı durmak için kanıt arayın.

Suçluluk

Yapmalıyım, yapmak zorundayım gibi kelimeler, suçluluk duygusunun inşasına izin verir ve davranışlarınızı kontrol etmeye başlar.

Çözüm: Suçluluk duygusunu içinizden atın, ne yapabiliyorsanız yapın, ama sağlığınız pahasına bu kelimeleri kullanmayın. -meli ekini sadece size uyduğu durumlarda kullanmaya ve uygulamaya çalışın.

Etiketleme

Eğer kendinizi yaftalarsanız (sözgelimi "Ben başarısız biriyim") eylemleriniz üzerindeki hakimiyetinizi kaybedebilir, olumsuzlukları salt gerçekler olarak görmeye başlarsınız.

Çözüm: Bunu yapmaktan vazgeçin, etiketleri tersine dönüştürün ve buna göre davranın.

Falcılık (kırmızı karınca)

Kendinize dair olumsuz bir gelecek tasavvur etmek (Asla bu sınavı geçemeyeceğim ya da bu işin üstesinden asla gelemeyeceğim... gibi) Bunlar çok yaygın olumsuz düşüncelerdir ve hızla istila moduna dönüşebilir.

Çözüm: Geleceği asla kesin olarak bilemeyeceğinizi kendinize hatırlatın. Geleceğe dair merakınızı taze tutun ve geleceğin olumlu bir şekilde şekilleneceğini düşünün.

Niyet okuma

Başkalarının düşüncelerini okumayın (Beni sevmiyor, çok şişman olduğumu düşünüyor, başarılı olmadığımı düşünüyor... gibi)


195

Çözüm: İnsanların ne düşündüğünü kesin olarak bilemezsiniz. Kafanızdan yorumlar uydurup buna inanmaktan vazgeçin. Kendinize güvenin.

Başkalarını suçlamak (Kırmızı karınca)

Başkalarını suçlamak ve başarı ya da başarısızlığınızın sorumluluğunu almamak zehirli bir düşüncedir. ’Bu senin hatan’ diye başladığınız cümleler, hayatınızı mahvedebilir. Bu karıncaların kurbanı olabilirsiniz.

Çözüm: Eylemlerinizin, başarı veya başarısızlıklarınızın sorumluluğunu almaktan korkmayın. Eylemlerinizin sonuçlarıyla yüzleşmeye çalışın. Kötü sonuçlardan çıkaracağınız derslerle yarın yeni ve daha iyi bir güne uyanacağınızı düşünün.

Bir gün bilge bir kral, huzuru en güzel resmedecek sanatçıya büyük bir ödül vereceğini ilan etti. Yarışmaya çok sayıda sanatçı katıldı. Günlerce çalıştılar, birbirinden güzel resimler yaptılar. Sonunda, eserlerini saraya teslim ettiler.


196

Tablolara bakan kral sadece ikisinden hoşlandı. Ama birinciyi seçmek için karar vermesi gerekiyordu.

Resimlerden birisinde, sükunetli bir göl vardı. Göl bir ayna gibi etrafına yükselen dağların huzurlu görüntüsünü yansıtıyordu. Üst tarafta pamuk beyazı bulutlar gökyüzünü süslüyordu. Resme kim baktıysa, onun mükemmel bir huzur resmi olduğunu düşünüyordu.

Diğer resimde de dağlar vardı. Ama engebeli ve çıplak dağlar. Üst tarafta öfkeli gökyüzünden yağmur boşalıyor ve şimşek çakıyordu. Kısacası, resim hiç de huzur dolu görünmüyordu.

Fakat kral resme bakınca, şelalenin ardında kayalıklarda bir çatlaktan çıkan bir çalılık gördü. Çalılığın üzerinde ise anne kuşun ördüğü bir kuş yuvası görünüyordu. Sertçe akan suyun orta yerinde ise anne kuş yuvasını koruyordu.

Peki, ödülü kim kazandı dersiniz?

Kral ikinci resmi seçti.

‘‘Çünkü’’ dedi, ‘‘Huzur hiçbir gürültünün, sıkıntının ya da zorluğun bulunmadığı yer demek değildir. Huzur, bütün bunların içinde bile yüreğinizin sükun bulabilmesidir.

Huzur Yüce Rabbimizin çok büyük bir ikramıdır, huzur nimeti için Rabbimize şükürde bulunmayı unutmayalım..


197

Bir psikolog stres yönetimi konulu seminer düzenler ve katılımcıların bulunduğu salona yarısı dolu bir su bardağı ile gelir.

Herkesin aklında “yarısı dolu mu, yoksa yarısı boş mu” klişesi vardır. Ama psikolog bu soruyu yöneltmez, onun yerine gülümseyerek” elimde tuttuğum yarısı su dolu bu bardağın ağırlığı sizce ne kadar olabilir” der.

Gelen cevapları dinler ve “elimde ne kadar süre tuttuğuma göre değişir” diye herkesi şaşırtan bir yanıt verir.

“ Bardağı elimde sadece bir dakika boyunca tutarsam ağırlığı düşük olur ve hiç zorlanmam, eğer bardağı elimde 1 saat tutarsam onu çok ağır olarak hisseder ve tanımlarım, diğer yandan bardağı elimde daha da uzun tutmaya kalkarsam muhtemelen artık kolumu hissetmem, bardak çok ağırlaşmış olur.”

“Her durumda bardağın ağırlığı aslında değişmez, ama onun ağırlığını esas belirleyen faktör benim onu ne kadar süre elimde tutacağım olacaktır” diye devam eder.

Hayatımızdaki stres ve kaygıyı da bu şekilde düşünebilirsiniz. Size stres veya kaygı veren bir konu hakkında sadece


198

bir dakika düşünmeniz herhangi bir önemli olumsuzluk yaratmayacaktır. Ama süre biraz uzadığında kendinizi kötü hissetmeye başlamanız neredeyse kaçınılmazdır. Hele ki günün tamamında size rahatsızlık veren bir düşünceye saplanıp kaldığınızda aynı elindeki bardağı hiç bırakmayan bir insan gibi bütün hislerinizi ve hareket etme yetinizi kaybedebilirsiniz.

Özellikle geceleri yatmadan önce o güne dair olumsuz tüm düşüncelerinizi bırakın ve yatağa elinizde “bardakla” girmeyin. Bardağı komodinin üzerine bırakmış olduğunuzdan emin olun


199


200

UZMAN EĞİTMEN PROJESİ

Ülke İnsanımızın kişisel gelişimde uzman olmaları adına başlattığımız bu projeyi; yıllardır imrenerek takip ettiğiniz veya kitaplarını okuduğunuz ünlü kişisel gelişim uzmanlarından sizin eksiğiniz nedir? Sorusu ile yola çıkarak hazırladık.

Bu proje kapsamında kişisel gelişim sektörünün dünya devlerinden olan Doç. Dr. Ali İLSEVEN“ 20 yıllık bilgi ve tecrübesini sizinle paylaşıyor. Bugüne kadar ülkemiz insanına balık yemek öğretildi, balık tutmak değil. Artık balık tutmak zamanıdır. Bu eğitimleri sizler de verebileceksiniz, üstelik gelirin tümü sizin. Projemizin temel amacı; Türkiye’de genel olarak işsizliği minimuma indirerek, her personelin daha verimli ve bilinçli bir şekilde çalışarak performansını yükseltmek ve ülkemizi, ülke insanımızı kalkındırmaktır.”der.

UZMANLIK EĞİTİMLERİNİZİ BİZ VERİYORUZ!

ISO 9001:2015 Revizyonu, Kalite İç Denetçilik Eğitimi ve Yetki Belgesi ISO 9001:2008 Kalite Baş Denetçilik Eğitimi ve Yetki Belgesi Yaşam Koçluğu Uzmanlık Eğitimi ve Belgesi; NLP Pratisyenlik Uzmanlık Eğitimi ve Belgesi; NLP Master Pratisyenlik Uzmanlık Eğitimi ve Belgesi; Beden Dili Uzmanlığı; Etkili İletişim Uzmanlığı; Motivasyon Uzmanlığı Liderlik ve Etkin Yöneticilik Uzmanlığı eğitimlerini biz veriyoruz.

Bu belirtilen alanlarda Teorik, Pratik ve Uygulamalı Uzmanlık eğitimlerinizi sağladığımızda, çok kısa bir sürede Eğitim konularına hakim olabilecek ve bu eğitimleri sizlerde verebilir hale gelerek, artık siz de tanınmış bir UZMAN EĞİTİMCİ olabileceksiniz.


201


202

ORTAĞIM OLUR MUSUN PROJESİ

Evet, yanlış duymadınız! 20 yıllık eğitim kurumumuz bugüne kadar 2.7 Milyon insana eğitim verdi. Daha önce bizden eğitim ve sertifika aldınız, o dönemlerde size federasyon olarak hitap ediyorduk oysa şimdi daha da büyüdük geliştik ve genişledik. Artık Eğitim federasyonları birliği olarak Eğitim Konfederasyonuyuz. Ve dünyada eğitim üzerine en iyilerden kabul edilmiş olan UNİACAEDEMY ENSİTÜSÜ ile güçlerimizi birleştirmiş olarak Eğitim sektörüne dünya standart güvencelerini de ekledik.

Bildiğiniz gibi sivil toplum kuruluşları kamu yararına çalışır ve gelirlerini projelerde, bağışlarda kullanırlar. Bizler de Proje genel sorumlumuz UNİACAEDEMY ENSİTÜSÜ ile yapacağımız projelerden öncelikle bizden eğitim alan sizlerin yararlanmasını istedik. Bu doğrultuda bizimle birlikte yapacağınız eğitim organizasyonlarda, masrafları çıktıktan sonra geri kalan yüzde 25 ini size bırakıyoruz.

Eğitim Konfederasyonumuz ve Eğitimlerini akredite etmiş olduğumuz UNİACAEDEMY ENSİTÜSÜ - YÖK denkliği olan Üniversitelerle ve İAF ile işbirliği halindedir. Ayrıca bu proje kapsamında vermiş olduğumuz eğitimler ve bu eğitimlere istinaden vereceğimiz eğitim sertifikalarını Resmi Uluslararası Akreditasyon kuruluşları vasıtası ile sağlıyoruz. Ve sizleri bu garantiler altında ortağımız olmaya davet ediyoruz.

Doç. Dr. Ali İLSEVEN, ülkemiz insanlarının, eğitim kalitesini arttırmaya yönelik yaptığı çalışmaların yanı sıra; bu eğitimleri organize eden ve aracılık eden her bireye GELİR ORTAKLIĞI projesi başlatmıştır.


203


204

EĞİTİM KONFEDERASYONU / ALMANYA’ DA EĞİTİM

MESLEK YÜKSEKOKULLARINA MÜJDE!

Değerli öğretim görevlileri ve öğrencilerin dikkatine! Aşağıda yazılı olanları lütfen Eğitim Konfederasyonu’nu arayarak teyit ettiriniz. Aşağıda yazılı bilgiler hakkında çevrenizde bilgisi olmadığı halde aksini söyleyenler olabilir. Lütfen bu tür durumlarda o kişilerin yanında bizi arayınız veya birlikte ofisimize geliniz.

• Okumuş olduğunuz bölümü veya yakın bir bölümü DGS’siz 4 yıllığa yükseltmek ister misiniz?

• YÖK tarafından tanınan uluslararası geçerli Avrupa Birliği onaylı mavi diploma

• Almanya’da yüksek lisans bazlı lisans eğitimi 3 yıldır. ( Almanya’da üniversiteler lisans eğitimini ek yıl yüksek lisans bazlı vermektedir.)

• Alman Üniversitelerinin %80’i uygulamalı eğitim vermektedir. Teorik eğitim düşük olduğu için eğitimde başarı yüksek seviyededir.

• Almanya’daki 250 devlet üniversitesi ücretsizdir veya çok düşük ücretli harçlar vardır. (Dönem harç bedeli 29€’dan başlıyor ve karşılığında ücretsiz toplu taşıma bileti veriliyor)

• İntibah ve Hazırlık sınıfı yok • İlk 2 yılın fark dersleri ve okuldan atılma kaygısı yok • İster Almanca ister İngilizce eğitim imkânı • Öğrenciliğiniz esnasında yasal 180 yarım gün çalışma imkanı ile eğitim

masrafınızı ailenize yük olmadan karşılayabilirsiniz. • Eğitiminiz bittikten sonra Avrupa’da kalma hakkı, oturum izni ve tüm

Avrupa Birliği ülkelerinde vizesiz sınırsız dolaşma hakkı • Sınırsız oturum ve çalışma izni • Alacağınız Almanca dil kursu bedelinizin %80’lik kısmı fondan geri

iadesiz karşılanır.

• Almanya’da aylık sosyal gideriniz 500€ ile 600€ arasındadır. (Konaklama, gıda, ulaşım, telefon vb.)

© eserin her türlü basım hakkı doç. dr. ali file© eserin her türlü basım hakkı doç. dr....

Documents