фанидан ўқув-услубий МАЖМУА - samduatr.samdu.uz/mexmat/books/i blok...

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХУС

ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

АЛИШЕР НАВОИЙ НОМИДАГИ САМАРҚАНД ДАВЛАТ

УНИВЕРСИТЕТИ

МИЛЛИЙ ҒОЯ, ФАЛСАФА ВА ФАН МЕТОДОЛОГИЯСИ КАФЕДРАСИ

«МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ. ДИНШУНОСЛИК » фанидан ўқув-услубий

МАЖМУА

Факулътетлараро кундузги бўлим бакалавриат босқичи талабалари учун

САМАРҚАНД-2010

2

«Маънавият асослари. Диншунослик» фани бўйича ўқув-услубий мажмуа:

/ “Миллий ғоя, фалсафа ва фан методологияси” сериясидан.Т.:ТДТУ,2010 б.

Лойиҳа муҳаррирлари: “Миллий ғоя, фалсафа ва фан методологияси” кафедраси доценти Режипов Р

Тақризчилар:

фалсафа фанлари доктори, профессор Р. Шодиев

фалсафа фанлари номзоди, доцент Оллоёров М

Ўқув-услубий мажмуа «Маънавият асослари. Диншунослик» фани бўйича

ўқитишнинг технологиялаштириш қоидаларини ҳисобга олган ҳолда лойиҳалаштирилган

тажриба-синов таълим технологияси келтирилган.

Ушбу мажмуада «Маънавият асослари. Диншунослик» фанининг ўқитишдаги

барча олий ўқув юрти талабалари учун мўлжалланган.

3

МУНДАРИЖА КИРИШ 6 «МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ, ДИНШУНОСЛИК» ФАНИ БЎЙИЧА

ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ 7 1 «Маънавият асослари. Диншунослик» фанининг долзарблиги

ва ўқитиш структураси 8 2 «Маънавият асослари. Диншунослик» ўқув курсининг

мазмуни 9 3 «Маънавият асослари. Диншунослик» ўқув курси бўйича

маъруза ва амалий машғулотларда ўқитиш технологияларини ишлаб чиқишнинг концептуал асослари 18

МАЪРУЗА ВА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРДА ЎҚИТИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ 30

МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ 30 1-мавзу И.Каримовнинг миллий маънавий тикланиш концепцияси ва

унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти. Маънавиятнинг предмети, тушунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари. 30

1.1. Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 30 1.2. Амалий машғулотни олиб бориш технологияси 34

2-мавзу Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари. Маънавият, иқтисодиёт, сиёсат, ҳуқуқ ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги. 39


3-мавзу Қадимги Марказий Осиё халқлари маънавиятининг шаклланиш жараёнлари. Ислом динида маънавият ва шахс маънавий қиёфасининг талқини. 48

3.1. Маърузани олиб бориш технологияси 48 4-мавзу Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавият. 54

4.1. Маърузани олиб бориш технологияси 54 4.2. Амалий машғулотни олиб бориш технологияси 59

5-мавзу Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ маънавиятини кўтаришдаги тутган ўрни. Мустамлакачилик ва қарамлик шароитида маънавият. 64

5.1. Маърузани олиб бориш технологияси 64 5.2. Амалий машғулотни олиб бориш технологияси 68

6-мавзу Маънавий баркамол инсон тушунчаси, унинг шарқона таърифи. Ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонлари. 73

6.1. Маърузани олиб бориш технологияси 73 7-мавзу Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни

таъминлаш шахс маънавияти белгилари. 78

4

Хуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик, давлат тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат-шахс маънавий баркамоллиги мезонлари.


8-мавзу Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситалари. 88 8.1. Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 88

ДИНШУНОСЛИК 92 9-мавзу «Диншунослик» фанига кириш 92

9.1. Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 92 9.2 Амалий машғулотни олиб бориш технологияси 96

10-мавзу Диннинг ибтидоий шакллари 102 10.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 102

11-мавзу Миллий динлар. Зардуштийлик 107 11.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 107 11.2 Амалий машғулотни олиб бориш технологияси 110

12-мавзу Буддизм 116 12.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 116

13-мавзу Христианлик 120 13.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 120

14-мавзу Ислом дини 124 14.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 124

15-мавзу Ислом динининг асосий манбалари 128 15.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 128 15.2 Амалий машғулотни олиб бориш технологияси 132

16-мавзу Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар 138 16.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 138

17-мавзу Диний экстремизм ва фундаментализм 142 17.1 Мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси 142 17.2 Амалий машғулотни олиб бориш технологияси 146

КУРС БЎЙИЧА МОНИТОРИНГ ВА МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Билимларни баҳолаш ва унинг мониторинги 152 Аудиториядан ташқари бажариладиган индивидуал мустақил таълим 154

5

Муаллифдан Хурматли талаба!

Ушбу ўқув-услубий мажмуа “Маънавият асослари. Диншунослик”

фанини ўрганиш жараёнидаги мустақил фаолиятингизни ташкил этишни таъминлайди. Мажмуанинг таркиби икки бўлимдан иборат: “Ўқув фанига кириш” ҳамда “режа-топшириқ ва ўқув-услубий материаллар”.

Биринчи бўлимда сиз ўқув фани хақидаги дастлабки тасаввурни берувчи материаллар билан танишасиз: долзарблиги, ўқув фанининг мақсад ва вазифалари, машғулотнинг мавзуси ва шакллари бўйича ўқув соатларнинг тақсимоти, фойдаланиладиган адабиётлар ва мустақил ишлаш учун мавзулар рўйхати хамда якуний назорат саволлари.

Иккинчи бўлимда режа-топшириқ ва хар бир дарс учун ўқув-услубий материаллар, қисман ўқув-визуал материаллар, ўз-ўзини назорат саволлари, услубий тавсиялар, ўқув топшириқлар, таълимий ўйинлар тақдим этилган.

Талабалар томонидан топшириқларни ўз вақтида бажарилиши ўқув фанини ўрганишда тизимли мустақил ишни таъминлайди, олган билимлари ва маълум рейтинг балларини олиши мунтазам ўз-ўзини назоратини юзага келтиради, ўқув-услубий ва маълумот-ахборот материаллари уларни тўғри бажаришга ёрдам беради.

Ўқув фанининг мавзулари бир-бирига боғлиқ бўлганлиги учун мавзуларни ўрганишда мантиқий кетма-кетлик мавжуд. Шунинг учун янги мавзуга дастлабки мавзу материалларини ўзлаштириш асосида ўтилади. Фан мазмуни ва дарс ўтиш шакли борасида пайдо бўлган фикр, мулохаза хамда саволларингизни ёзиб боринг, талаб ва таклифларингизни беринг, олган билимингизни назоратини юритинг, охир-оқибат билиш ва билимга эга бўлиб ижобий натижага ва юқори кўрсаткичга эга бўлсангиз бениҳоя сизнинг ютуқларингиздан мамнун бўлар эдим.

6

I-бўлим

«Маънавият асослари. Диншунослик» фанига

кириш

7

1.«МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ. ДИНШУНОСЛИК» ФАНИНИНГ ДОЛЗАРБЛИГИ, МАҚСАДИ ВА ВАЗИФАЛАРИ

Ўзбекистон Республикаси инсон хуқуқлари ва эркинликларига оғишмай

риоя этилишини таъминлайдиган демократик хуқуқий давлат ҳамда фукаролар жамияти куришга, ижтимоий йуналтирилган бозор иктисодиётини шакллантиришга, жамиятни маънавий янгилашга, жахон хамжамиятига уйгунлашувга каратилган йулни танлаб олди. Мамлакатнинг ўзига хос менталитетини ҳисобга олган ҳолда Ўзбекистон танлаб олган ўз ривожланиш модели, шунга олиб келдики, ижтимоий-сиёсий, ижтимоий-иктисодий ва маънавий хаётнинг тараккий этган мамлакатларда умумэътироф этган тамойиллари хамда меъёрлари хукмрон ва мукаррар хусусият касб этиб, улар республиканинг нафакат хозирги холатини, балки унинг тараккиётини белгилайди.

Ўкитиш максади ва вазифалари Мақсад: Талабаларни юксак маънавиятли, маърифатли, диний бағрикенг,

маданиятли, бир сўз билан айтганда, баркамол инсон қилиб тарбиялаш. Вазифалари: Президентимиз И.А. Каримов томонидан жамиятимизни янгилаш

мақсадида ишлаб чиқилган беш тамойил ҳаётга собитқадамлик билан тадбиқ этилаётган ҳозирги пайтда маънавий-маърифий ишларни амалга ошириш;

Жамиятимизда таълим-тарбия тизимини соғлом инсонпарварлик йўналишида қайта ташкил этиш, уни замон талаблари даражасига кўтариш, баркамол, маънавий дунёси бой, ахлоқий пок, комил инсонларни тарбиялаш;

Илмий-техника инқилоби даврида рўй бераётган фан ва техника ривожини ҳар бир жамият маънавий ахлоқий муҳитини соғломлаштириш билан узвий боғлиқ ҳолда боришини таъминлаш фавқулодда муҳим вазифа бўлиб турибди;

ХХI аср одамларида, аввало ёш, ўсиб келаётган кадрларга тор соҳавий (технократик) тафаккур тарзидан доиравий (фалсафий) тафаккур тарзига ўтиш, миллий, ирқий, диний ва бошқа муносабатларда инсонпарварликни намоён этадиган янги даврининг бошланиши асри бўлиб қолишида маънавий тарбиянинг ўрни ва аҳамияти каттадир;

Талаба ёшлар онгида дин, унинг моҳияти: таснифи, шакллари, диний ақидалар, байрам ва маросимлар, уларнинг инсон ва жамият ҳаётидаги ўрнини кўрсатиш;

Талаба ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш, ёт ғоя ва диний реаксион мафкуралар таъсиридан уларни ҳимоя қилиш, мафкуравий профилактикани амалга ошириш;

Талабаларда диний бағрикенглик туйғуларини шакллантириш. Фанни ўқитишдан кўзланган асосий мақсад талабаларни мустақил

фикрлайдиган, илмий дунёқарашга эга бўлган, техникага оид фанлардан

8

фалсафий мушоҳада юрита оладиган, юксак маънавий салоҳиятга эга бўлган комил инсон қилиб тарбиялашдир.

2.1. « МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ. ДИНШУНОСЛИК » ФАНИНИНГ МАЗМУНИ

Фаннинг маъруза, амалий (семинар) машғулотлари мавзуларининг

соатлар бўйича тақсимоти жадвали № ФАН ВА МАВЗУЛАР Ажратилган соатлар МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ Маъруз

а машғу-

лоти

Амалий

машғу-лот

Муста-қил

таълим

I БОБ. «Маънавият асослари» фанининг предмети, ривожланиш қонунлари, тушунчалари ва жамият

тараққиётида тутган ўрни.

1 И.Каримовнинг миллий маънавий тикланиш концепцияси ва унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти. Маънавиятнинг предмети, тушунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари.

2

2

2

2

Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари. Маънавият, иқтисодиёт, сиёсат, ҳуқуқ ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги.

2

2

2

II БОБ. Маънавиятнинг тарихий, назарий – илмий ва амалий заминлари.

3 Қадимги Марказий Осиё халқлари маънавиятининг шаклланиш жараёнлари. Ислом динида маънавият ва шахс маънавий қиёфасининг талқини.

2 2

4 Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавият. 2 2 2 5 Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг

халқ маънавиятини кўтаришдаги тутган ўрни. Мустамлакачилик ва қарамлик шароитида маънавият.

2 2 2

III БОБ. Маънавият тараққиётининг мезонлари. 6 Маънавий баркамол инсон тушунчаси, унинг шарқона

таърифи. Ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонлари.

2 2

7 Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс маънавияти белгилари. Хуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик, давлат тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат-шахс маънавий баркамоллиги мезонлари.

2

2

2

8 Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва 2 2

9

воситалари. ДИНШУНОСЛИК 9 «Диншунослик» фанига кириш 2

2 2 10 Диннинг ибтидоий шакллари 2 11 Миллий динлар. Зардуштийлик 2

2 2 12 Буддизм 2 13 Христианлик 2 14 Ислом дини 2

2 2 15 Ислом динининг асосий манбалари 2 16 Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар 2 2 17 Диний экстремизм ва фундаментализм 2 2 2 34 18 26 Жами: 78 соат

2.2. Маъруза ва амалий машғулотларнинг мазмуни

«МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ»

I БОБ. «Маънавият асослари» фанининг предмети, ривожланиш

қонунлари, тушунчалари ва жамият тараққиётида тутган ўрни.

1-мавзу. И.Каримовнинг миллий маънавий тикланиш концепцияси ва унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти. Маънавиятнинг

предмети, тушунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари.

Ислом Каримовнинг миллий – маъанавий тикланиш тушунчасининг таҳлили. Ўзбекистонни янгилаш ва ривожлантиришнинг йўли: умуминсоний қадриятларга содиқлик; халқимизнинг маданий меросини мустаҳкамлаш ва ривожлантириш; инсоннинг ўз имкониятларини эркин намоён қилиши, ватанпарварлик каби негизларга асосланиши тўғрисидаги концепцияси маънавий тикланишимизнинг асосидир.

2-мавзу: Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро

муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари. Маънавият, иқтисодиёт, сиёсат, ҳуқуқ ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги.

Қадрият тушунчаси; унинг ўтмишда, ҳозирда ва келажакда ижтимоий, иқтисодий ва

маънавий тараққиётга ижобий таъсири. Миллий, диний, минтақавий ва умуминсоний қадриятлар. Маданият, унинг инсоният томонидан яратилган барча моддий ва маънавий бойликлар мажмуаси эканлиги. Миллий ғоя ва миллий мафкура мажмуаси эканлиги. Миллий ғоя ва миллий мафкура, уларнинг ўзаро муносабати.

10

Маънавият ва сиёсат – ижтимоий ҳодиса. Сиёсатнинг моҳияти: адолатли, адолатсиз, тараққийпарвар, зўравонлик, реакцион сиёсатлар ва уларнинг маънавий заминлари.

Маънавият ва ҳуқуқ. Ҳуқуқ ижтимоий муносабатларда одамларнинг тенглик тамойилларини ифодаловчи норматив.

Ҳокимиятнинг маънавий илдизлари. Ҳокимият фаолиятида маънавий омилларнинг аҳамияти. Ҳокимият тизимида раҳбар маънавияти: фидоийлик, халқпарварлик, ватанпарварлик, қонун устуворлигига амал қилиш, хушёрлик, вазминлик ва ҳ.қ.

Иқтисодиёт, у ишлаб чиқариш муносабатлар мажмуаси. Эҳтиёжлар, манфаатлар инсон ҳаётий фаолиятини ҳаракатлантирувчи куч. Ислом Каримов иқтисодиёт ва маънавиятнинг ўзаро боғлиқ эканлиги ҳақида. Ўтиш давридаги иқтисодий қийинчиликлар шароитида маънавий омиллар ролининг ошиб бориши. Бу даврда саҳоват, ёрдам кўрсатиш, хомийлик қилиш фазилатлари маънавий юксалиш кўрсаткичларидир. Иқтисодий муаммоларни хал қилишда маънавиятнинг ўрни.

Умуминсоний маънавият ва унинг барча миллатлар ва этносларнинг манфаатларини ўзида акс эттириши. Ҳар бир миллатнинг умуминсоний маънавиятдан муносиб ўрин эгаллашга интилиши. Маънавиятда миллий айирмачиликка интилишларнинг салбий оқибатлари. Миллатчилик, шовинизм ва ирқчилик маънавий қашшоқлик белгиси. Ўзбек миллий маънавиятининг мустақиллик шароитида қайта тикланиши.

II БОБ. Маънавиятнинг тарихий, назарий – илмий ва амалий заминлари.

3-мавзу: Қадимги Марказий Осиё халқлари маънавиятининг

шаклланиш жараёнлари. Ислом динида маънавият ва шахс маънавий қиёфасининг талқини.

Қадимий халқ оғзаки ва ёзма ёдгорликларида Марказий Осиё халқларининг маънавий ҳаёти, урф–одатлари ва ахлоқий фазилатларининг ёритилиши («Китоби Жамшид», «Тўмарис», «Широқ» ва бошқа афсоналар). Зардуштийлик. «Авесто» - зардуштийлик динининг муқаддас китоби. Монийлик ва маздакчилик таълимотларида маънавият масалаларининг талқини. Ислом ва маънавият. Қуръони Карим мусулмонларнинг муқаддас китоби. Ислом динида халол ва ҳаром, фарз, суннат, макрух, савоб ва гуноҳ, яхшилик ва ёмонлик, меҳр–шафқат тушунчаларининг талқини. Ислом динида ота–онага ҳурмат, қариндошлик, фарзанд тарбияси, оилага садоқат, тенглик ва биродарлик тушунчаларининг изоҳи. Тасаввуф, унда нафс ва ақл ҳақидаги таълимот. Буюк сўфийлар ва мутафаккирларнинг шахс маънавий камолоти ҳақидаги таълимотлари. Юсуф Ҳамадоний, Замаҳшарий, Хожа Абдуҳолиқ Ғиждувоний, Ҳаким ат-Термизий, Аҳмад Яссавий, Шайх Нажмиддин Кубро, Баҳоуддин Нақшбанд, Хўжа Ахрор, Абдураҳмон Жомий, Алишер Навоий, Машраб ва бошқаларнинг маънавият ва шахс маънавий камолоти ҳақидаги ғоялари.

11

Мустақиллик шароитида исломий маънавий–аҳлоқий қадриятларнинг қайта тикланиши. Ислом динидан ғаразли мақсадларда фойдаланишга уринишлар, уларнинг маънавий қашшоқлик белгиси эканлиги.

4-мавзу: Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавият.

Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби. «Темур тузуклари» асарида маънавият масалалари вва комил инсон қиёфаси. «Темур тузуклари» асарида подшоҳлар, ҳокимлар, давлат арбоблари ва амалдорларнинг, оддий аскарлар ва турли қатламларнинг ҳуқуқий ва маънавий меъёрлари баёни. Темурийлар сулоласи (Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий, Мирзо Бобурлар) давридаги маънавият, маърифат, маданият. Бу мутафаккирларнинг маърифат, илм, меҳр – шавқат, инсонийлик, ватанпарварлик ғоялари ва уларнинг миллий маънавиятда тутган ўрни.

Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий мерослар ва уларнинг ўзбек халқининг мустақиллик шароитида маънавий тикланишидаги аҳамияти.

5-мавзу: Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ

маънавиятини кўтаришдаги тутган ўрни. Мустамлакачилик ва қарамлик шароитида маънавият.

Жадидчилик ҳаракати, унинг келиб чиқиш сабаблари, жадидчиларнинг

ижтимоий, сиёсий, маданий, маънавий қарашлари. Маърифатчилик ва жадидчилик. Чоризм босқинчиларининг мамлакатни ва халқни мустамлакага айлантиришга, уни

ўз маънавиятидан маҳрум қилиш тўғрисидаги ғоялари, амалий ишлари, уларнинг моҳияти ва мақсади. Минтақа халқларига етказилган зарарлар. Иттифоқ давридаги ягона мафкура, уни халқ онгига зўравонлик билан сингдириш. Қарамлик шароитида ўзбек урф – одатлари, қадриятлари, эътиқоди, ғурури, анъаналаридан маҳрум этилиши ва топталиши. Совет тузумида ўзбек халқининг миллий – маънавиятига етказилган зарарлар, унинг оқибатлари.

Ўз миллий меросини, тарихини, урф–одатларини, анъана ва қадриятларини сақлаб қолиш ҳар бир миллатнинг, ҳар бир шахснинг инсоний ва маънавий бурчидир.

III БОБ. Маънавият тараққиётининг мезонлари.

6-мавзу: Маънавий баркамол инсон тушунчаси, унинг шарқона таърифи.

Ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонлари.

Баркамол инсон таърифи. Ислом Каримов томонидан берилган ушбу таърифнинг

моҳияти. Маънавий баркамоллик ва комилликнинг қирралари ва асосий мезонлари. Ҳар бир инсон ўз – ўзини англаш, ўзга инсонларни қадрлай билиши, инсон зотини улуғлай билиши, инсоният томонидан бунёд қилинган барча моддий ва маънавий бойликларни оқилона

12

ўзлаштиришга интилиши, соғлом фикри ва адолатли сўзи, дили билан тилининг бирлиги ва ҳ.к. Комил инсоннинг шарқона фазилатлари. Миллий истиқлол ғоясида комил инсон ғоясининг талқини. Ватан ва ватанпарварлик тушунчалари. «Ватанни севмоқ иймондандир», - ҳикматининг мазмуни. Ватанпарварлик авлоддан – авлодга мерос бўлиб ўтаётган қадрият эканлиги. Ислом Каримовнинг «Биздан озод ва обод Ватан қолсин», «Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир» ғояларининг моҳияти.

Инсонпарварлик тушунчаси. «Соғлом авлод» дастури ва унинг инсонпарварлик моҳияти. Ўз миллатига садоқатли бўлишнинг моҳияти. Ўз миллатининг келажаги ҳақида қайғуриш, ҳар бир маънавиятли инсоннинг бурчидир.

7-мавзу: Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс

маънавияти белгилари. Хуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик, давлат тизимига ҳурмат ва

фуқаролик бурчига садоқат-шахс маънавий баркамоллиги мезонлари.

Миллий ўзликни англаш тушунчаси. Она тили, туғилиб ўсган заминга, ўз миллий маънавияти, тарихи, мероси, урф–одатлари, анъаналари ва қадриятларга мансублигини тушуниб етиши, миллий манфаатларни тушуниш миллий ўзликни англашдир. Миллий ўзликни англаш миллат абадийлигини таъминловчи омилдир. Ислом Каримовнинг «Элим деб, юртим деб, куйиб, ёниб яшаш керак», - ғоясининг миллий ўзликни англашни ривожлантиришдаги аҳамияти. Миллатлараро тотувлик тушунчаси. Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик. Демократиянинг шарқ халқларига хос бўлган хусусиятларини амалиётга тадбиқ этишнинг миллий–маънавий ривожлантиришдаги аҳамияти. Демократик тамойилларга бефарқлик, қонунларни менсимаслик, жоҳиллик ва маънавий қашшоқлик белгиси.

8-мавзу: Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситалари.

Шахс маънавияти ва уни шакллантиришда ота-она масъулияти. Мактабгача

таълим муассасалари, таълим тизими, маҳалла, адабиёт ва санъат, оммавий ахборот воситалари, ҳуқуқни ҳимоя қилувчи ташкилотлар шахс маънавиятини шакллантирувчи ва ривожлантирувчи воситалар эканлиги. Ота-оналарнинг ўз фарзандлари ва фарзандларнинг ота-оналари олдидаги бурчлари. Ғарбча ва Шарқона оила муносабатлари, тарбия услублари, улар ўртасидаги фарқлар ва ўхшашликлар. Таълим тизими, адабиёт ва санъат-шахс маънавиятини шакллантириш воситаси. Ижтимоий – гуманитар фанларнинг талаба – ёшлар маънавиятини ривожлантиришдаги аҳамияти. Маҳалла – тарбия ўчоғи. Радио, телевидение ва матбуотнинг аҳамияти.

Шахс маънавиятини ривожлантиришда давлат, нодавлат ва жамоат ташкилотларининг вазифалари.

13

«ДИНШУНОСЛИК»

9-мавзу: «Диншунослик» фанига кириш

Диншунослик фанини ўқитишдан кўзда тутилган асосий мақсад. Уни

миллий истиқлол ғояси ҳамда умуммиллий қадриятлар билан уй ғунлаштирган ҳолда олиб бориш. Бу соҳада эришилган ютуқлар. Диннинг жамиятдаги функциялари. Дин ижтимоий ҳодиса сифатида. Диннинг пайдо бўлиши масаласи. Динлар таснифи. Дин эътиқод сифатида. Дин ва қонуннинг ўзаро муносабатлари. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида»ги қонун. Динга берилган таърифлар. Диншунослик соҳалари. Диннинг жамиятдаги вазифалари. Динга социологик нуқтаи назардан ёндашув. Диннинг ижтимоий вазифалари: компенсаторлик; интеграторлик; регуляторлик; легитимловчилик. Диннинг фалсафий, назарий жи ҳатлари. Диний тафаккурнинг шахсий ёки ижтимоий илдизлари. Динлар таснифи: уруғ-қабила динлари; миллий динлар; жаҳон динлари; монотеистик ва политеистик динлар.

10-Мавзу: Диннинг ибтидоий шакллари

Диний онг асосларининг шаклланиши. Диний тушунчаларнинг инсон

маънавий ҳаёти ва унинг ижтимоий муносабатларига таъсири. Тотемизм. Анимизм. Шаманизм (магия). Фетишизм. Ибтидоий мифология. Инсониятнинг дастлабки маданият ўчоқлари ва улардаги диний тасаввурларнинг хилма-хиллиги. Қадимий динлар тарихини акс эттирувчи манбаларнинг турлари. Археологик топилмалар, этнографик материаллар. Озиқ-овқат топиш, шахсий ҳаёт хавфсизлиги, барҳаётлик, авлод қолдириш - инсоннинг энг қадимий ва асосий орзулари. Ўлим (мамот) ва дафн билан боғлиқ бўлган тасаввурлар, маросимлар ва урф-одатлар.

Одамзот жамият бўлиб яшашигача бўлган даври. Одамзотнинг жамият бўлиб яшашга ўтиши ва дастлабки диний эътиқодлари. Илк табу (таъқиқ) ва тотемлар ҳақидаги тасаввурларнинг юзага келиши, мифологиянинг шаклланиши.

Ўрта Осиёнинг қадимги аҳолиси ва уларнинг диний тасаввурлари, қурбонлик келтириш урф-одатлари. Хаома ичимлиги. Ўлим ва охир замондан кейинги ҳаёт. Урван ва фраваши руҳлари. «Барча руҳлар» байрами. Бошқа диний маросимлар.

Шаманизм - инсон ишларини енгиллатиш учун руҳларнинг кўринмас дунёсига ўтиб, уларнинг ёрдамини қўлга киритишда қўлланиладиган экстатик ва терапевтик усуллар тизими. «Шаман» сўзининг тунгус тилидаги луғавий маъноси - «сеҳргар». Руҳлар дунёсига ўтиш. Шаманларнинг кийими ва асбоблари. Тангрига сиғиниш тизими. Уч дунё қаватлари ҳақида тасаввурлар. Дунё бирлиги фалсафаси.

14

11-Мавзу: Миллий динлар. Зардуштийлик

Яҳудийликнинг вужудга келиши ва таълимоти. Яҳудийликда мессия - халоскорнинг келиши ҳақидаги таълимот.

Садуқийлар, Фарзийлар, Ессейлар. Массонизм ва Сионизм. Сионизмда «жаҳон яҳудий миллати» - «олий миллат» каби ғояларининг илгари сурилиши. Яҳудийлик манбалари. Мусо пайғамбарга Тур тоғида берилган Тора (Таврот). Талмуд. Талмуд Мишна ва Гемара китоблари мажмуаси. Яҳудий маросимлари ва байрамлари. Пейсах (Пасха) байрами. Шабуот байрами. Йом-Кипур - покланиш байрами. Рош-Ашона байрами. Пурим (қуръа) байрами. Яҳудийлар Ўрта Осиёда. Веда ва веда динлари. Ведалар. Ведалардаги афсонавий худолар: Индра, Варуна, Митра, Дяус, Адита, Агню, Вишну, Кришна. Брахманлик. Брахманлик таълимотида касталар - брахманлар; кшатрийлар; вайшлар; шудралар. Ману қонунлари. Брахманликдаги Руҳнинг кўчиб ўтиш таълимоти. Ҳиндуийлик. Ҳиндистондаги каста тузумини сақлаб қолиш учун бўлган ҳаракат. Брахманлик билан буддизм ўртасидаги кураш. Брахманликда тан олинган асосий уч худо: 1) Брахма; 2) Вишну; 3) Шива. Ҳиндуийлик таълимоти. Ҳиндуийликдаги жаннат ва дўзах ҳақидаги тушунчалар.

Конфуцийчилик. Қадимги Хитойда Кун-Цзи фалсафий таълимотининг пайдо бўлиши. Конфуций - қадимги Хитой файласуфи ва педагоги, Конфуцийчиликнинг диний манбаси. Конфуцийчилик ақидаси. Конфуцийчиликда ижтимоий-ахлоқий масалалар. Конфуцийчиликда диний маросимлар: никоҳ маросими; дафн этиш ва қурбонлик қилиш маросими; Пин-Цзин маросими; Осмон Худоси – конфуцийчиликнинг бош худоси. Конфуцийнинг ило ҳийлаштирилиши.

Даосизмнинг вужудга келиши. Даосизм - фалсафий таълимот. Даосизмнинг фалсафий принциплари баён этилган «Дао-Дэцзин» китоби. Хитой донишманди Лао-Цзининг тарихийлиги масаласи. «Дао» диний мазмун касб этган йўлгина бўлиб қолмай, айни пайтда у ҳаёт тарзи, усули, принциплари ҳамдир.

Зардушт ҳаёти ва фаолияти. Зардушт таълимоти. Зардуштийликнинг шоҳ Виштаспа томонидан қўлланилиши. «Авесто» зардуштийликнинг асосий манбаси ва муқаддас китоби. Кўпхудоликдан яккахудоликка ўтиш. Зардуштнинг ватани ҳақидаги баҳслар. Зардуштийликнинг диний таълимоти. Зардушт томонидан Ўрта Осиё қадимий динининг ислох этилиши. Аша танлаган ахуралар. Друж танлаган девлар. Ахурамазда. Ахриман. Уч давр ҳақидаги таълимот. Ҳар бир киши устидан ҳисоб-китоб ўтказилиши, қиёмат (охирзамон), жаннат, жаҳаннам, аросат, танларнинг қайта тирилиши, тана ва руҳнинг қайта бирикиб, бар ҳаёт бўлиши хақидаги тасаввурлар. Атаурван -шарқий зардуштийликдаги руҳоний. Зардуштийликда оловга сиғиниш расм-русумларининг қораланиши. Янгича дафн маросимларининг жорий қилиниши. Олов тозаланиш рамзи сифатида. Ўтганлар руҳи. Дахмалар. Остадонлар. Зардуштийликнинг Яқин ва Ўрта Шарқ мамлакатларига тарқалиши. Ундаги ўзгаришлар. Шарқий зардуштийликнинг Яқин Шарқ динлари (яҳудийлик, христианлик, ислом), илоҳиёти ва фалсафий қарашлар ривожига таъсири.

15

12-Мавзу: Буддизм

Буддизм асосчисининг шахси. Буддизм таълимоти. Медитация. Буддизмнинг тарқалиши. Буддизм манбалари. Будда Шакьямуни ҳаёти ва таълимоти. Роҳиблар ва хонақоҳлар. «Ўткинчи дунё» ҳақидаги тасаввурлар. Ахлоқ. Медитация – муроқаба, ҳикмат - ҳақиқат ҳақидаги илм. Император Ашока (эр. ав. 273-232 йиллар) даврида буддизмнинг шимолга тарқалиши. Кушон империяси ҳудудида буддизмнинг барқарорланиши. Эфталитлар. Буддизмнинг Ўрта Осиёдаги инқирози (V-VIII асрлар). Буддизм ғояларининг бошқа динларга таъсири. Диний муросасозлик, ахлоқий қадриятларнинг устиворлиги. Археологик топилмалар: Айритом, Қоратепа, Далварзинтепа, Қува, Зартепа, Чингизтепа, Қоровултепа. Шакьямуни санамлари, ҳайвон ҳайкалчалари, рамзий ғилдираклар, ступа қолдиқлари. Ёзма манбалар. Буддизмнинг махаяна, хинаяна, важраяна, ламаизм ва бошқа оқимлари. Унинг минтақавий шакллари.

13-Мавзу: Христианлик

Иисус ҳаётига доир илмий баҳслар. Иудаизм (яҳудийлик) доирасида илк

христиан жамоаси. Муқаддас китоблар. Асосий ақидалар ва амаллар. Руҳонийлар ва жамоа. Черков ташкилоти. Илоҳиёт илми соҳасидаги мактаблар. Диний фалсафа. Христиан черковидаги бўлинишлар. Черков тарихи. Христианликда гуманизм таълимотининг пайдо бўлиши. Католиклар, ортодокслар, протестантлар. Роҳиблик. Христиан дини ва санъат. Ҳозирги замонда христиан дини. Христианлар жаҳон аҳолисининг 33,7% ни ташкил этиши (1 млрд. 955 млн. киши). IV асрдан бошлаб насронийларнинг Ўрта Осиёга кўчиб кела бошлаши. Факторияларнинг вужудга келиши. Сўғдиёна христианлари. Турк хоқонлари. Мўғул хонлари орасида христиан дини. Ёзма манбалар. Ўрта Осиё Россия империяси таркибида. Ўрта Осиёда Европа аҳолиси сонининг ўсиши. Янги диний жамоалар. Христиан маданияти. Баптистлар. Ҳозирги даврда Ўзбекистондаги христиан жамоалари ва уларнинг диний ҳаёти. Павлус (Павел) исмли шахснинг масиҳийликда тутган ўрни. «Ҳаворийларнинг фаолияти» («Деяния Апостолов») китоби. Павлуснинг сифатлари. Библия. Қадимий Аҳд. Янги Аҳд. Таврот - Мусога тегишли бўлган беш китоб. Инжил - хушхабар маъносини англатувчи китоб.

14-Мавзу: Ислом дини

«Жоҳилия» даври арабларининг диний анъаналари ва ислом. Жоҳилия

давридаги кўпхудолик. Арабистон ярим оролидаги тотемизм, фетишизм, анимизм ва ўтмиш авлодларга сиғиниш диний шаклларининг қолдиқлари.

16

Арабистон ярим оролидаги исломдан аввалги динлар: яҳудийлик; христианлик. Муҳаммад ибн Абдуллоҳ - ислом дини даъватчиси ва давлат арбоби. Набий ва Расул сўзларининг маъноси. «Аҳл ал-китоб»га бўлган муносабатнинг даврий ўзгариши. «Шарҳ-и садр» воқеаси. Пайғамбарнинг Хадича бинт Хувайлидга уйланиши. Каъбанинг таъмир этилиши. Ҳиро ғорида ваҳийнинг нозил бўла бошлаши. Яширин тарғиботнинг бошланиши. Биринчи мусулмонлар. Ошкора даъватга ўтиш. Мусулмонларга Макка мушриклари томонидан тазйиқ кўрсатилиши. Ҳабашистонга ҳижрат. Нажошийнинг мусулмонларга муносабати. «Исро ва Меърож» воқеаси. Мадинага хижрат. «Бадр» жанги. Илк ислом давлатчилик муносабатларининг вужудга келиши, қарийб 23 йил давомида янги дин нормаларининг тадрижий шакллана бориши. Худайбия шартномаси. Макканинг фатҳ этилиши. «Ҳажжатул вадоъ» («видолашув ҳажи»). Рисолатнинг хотима топиши. Ал-Хулафо ар-Рошидун даври. Халифа сайлаш хусусидаги тортишувлар.

15-Мавзу: Ислом динининг асосий манбалари

Қуръоннинг 23 йил мобайнида нозил бўлиши. «Қуръон» сўзининг маъноси. Унинг таркиби. Сураларнинг нозил бўлиш даврига қараб тақсимланиши. Макка суралари. Мадина суралари. Илк «суҳуф» - Қуръон оятларининг жамланиши. Халифа Усмон ибн Аффон даврида Қуръоннинг китоб ҳолига келтирилиши. Тошкентдаги Усмон мусҳафининг тарихи. Қуръонни ўрганиш асосий мактабларининг вужудга келиши. Уни тушуниш, талқин этишда турли ёндашувлар. Қироат, тафсир, сарф-наҳв, насх-мансух, сабаби нузул каби Қуръон илмларининг тараққиёти.

Ҳадис. Ал-ҳадис ан-набавий. Ал- ҳадис ал-қудсий. Ҳадислар ислом динининг Қуръондан кейинги манбаси. Ҳадисларни йи ғиш (талаб ал-илм) ва жамлаш (VIII-IX асрлар). Муснад, сунан, саҳиҳ Ҳадис тўпламларининг вужудга келиши. Машҳур муҳаддислар. Имом ал-Бухорий - буюк муҳаддис. Ислом таълимотининг кейинги даврдаги тараққиёти ва ахлоқ нормаларини ишлаб чиқишда ҳадисларнинг ўрни.

16-Мавзу: Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар

Виждон эркинлиги-диний эътиқод эркинлиги. Ўзбекистон Республикасида

виждон эркинлигининг қонунан кафолатланиши. Диний экстремизмга йўл қўймаслик чораларини кўриш.

Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар масаласи. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг уставида виждон эркинлигининг ўз ифодасини топиши. Бу масаланинг давлат, жамият ва диний ташкилотлар орасидаги муносабатларнинг мустаҳкамланишидаги аҳамияти. Кишилар эътиқодининг турлилиги.

Мустақиллик ва дин. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси томонидан виждон эркинлигининг кафолатланиши. «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида»ги янги таҳрирдаги қонуннинг қабул қилиниши.

17

Ўзбекистонда амалда бўлган турли диний конфессиялар. Миллий истиқлол ва маънавият бир-бирига мустаҳкам боғлиқ тушунча эканлиги. Маънавиятнинг тарихан қарор топиб боришида маданият ва диннинг ўрни. Диний дунёқарашнинг инсоният ҳаётидаги ўрни.

Баркамол инсонни шакллантириш Ўзбекистон мустақиллигини мустаҳкамлашнинг назарий асоси эканлиги. Дунёқарашлар эркинлигини таъминлаш жараёнида ҳар бир одамда шахсий фикр, мавқенинг шаклланиши. Имонли, комил инсонларни тарбиялаш Ўзбекистон мустақил келажаги учун кафолат эканлиги.

17-Мавзу: Диний экстремизм ва фундаментализм

Фундаментализмнинг вужудга келиши. Экстремизмни келтириб чиқарувчи

омиллар. Терроризмга қарши курашда диннинг роли. Радикал диний оқимлар. Диний экстремизм - муайян диний конфессия ва ташкилотлардаги ашаддий мутаассиб, фанатик унсурларнинг фаолияти мафкураси. Фанатизм - ўз ақидасининг шак-шубҳасиз тўғрилигига ишониб, бошқа фирқа ва мазҳабларни бутунлай рад этган ҳолда уларни тан олмаслик. Фундаментализм - маълум дин вужудга келган илк даврига қайтиш ва бу йўл билан замонанинг барча муаммоларини хал қилиш мумкин деган фикрни илгари сурувчиларнинг йўналиши. Биринчи жаҳон христиан фундаменталистлари ассоциациясига асос солиниши. Собиқ советлардан кейинги маконда диний омилнинг фаоллашуви. Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида миллий ва диний руҳдаги сиёсий партиялар тузишнинг таъқиқланиши. Диний экстремизмга қарши курашишда ёшларга миллий истиқлол ғояларини сингдиришнинг аҳамияти.

Собиқ иттифокда диннинг пинҳониятга чекиниши. Ўзбекистонда ақидапарастликнинг ўзига хос кўринишда намоён бўлиши. Ақидапарастликка берилиб қолмаслик учун диний билимларга эга бўлишнинг зарурлиги. Ўзбекистон ҳукуматининг диний инсонпарварлик ғояларининг ривожи учун олиб бораётган ишлари. Ваҳҳобийлик - XVIII асрда Арабистон ярим оролида вужудга келган диний-сиёсий оқим. «Ал-Ихвон ал-муслимун» ташкилоти ва унинг бўлимлари. «Ҳизбут таҳрир» диний-сиёсий партияси ва унинг мақсади. Бу партиянинг ислом олимлари томонидан рад этилиши. «Акромийлар» гуруҳи ва унинг келиб чиқиши.

18

3.«Маънавият асослари. Диншунослик» фанидан баҳолаш мезонлари.

3.1.« Маънавият асослари. Диншунослик» фанидан рейтинг

жадвали

Назорат тури Рейтинг

баҳолашлар Жами Саралаш бали 1 2

ЖН (26 балл) 17 18 70 39

ОН (44 балл) 17 18 ЯН (30 балл) - - 30 - Жами: 100 35 35 100 55

Ой Сентябр Октябр Ноябр Декабр Январ

Сана

1 5 13

20

27

4 11

18

25

1 8 15

22

29

6 13

20

27

3 10

17

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ∑

4 11

18

25

2 9 16

23

30

6 13

20

27

4 11

18

25

1 8 15

22

Балл

Хафта 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

ЖН - балл 13 13 35

ОН - балл 22 22 35

ЯН - балл 30 30

Жами 100

«Маънавият асослари. Диншунослик» фанларидан талабалар

билимини баҳолаш мезони Жорий назорат ЖН-1 га максимал 13 балл ажратилган. Мазкур балл талабалар томонидан қуйидагича тўпланади: 5 семинар машғулотида талаба 2 баллдан жами: максимал 10 балл тўплайди. Мустақил иш учун талаба 3 балл билан баҳоланади. Демак, ЖН-1 жами: 13 балл баҳоланади. Жорий назорат (ЖН)-2 га ҳам максимал 13 балл ажратилган. Мазкур балл талабалар томонидан қуйидагича тўпланади: 4 семинар машғулотида талаба 2 баллдан жами: максимал 8 балл тўплайди. Мустақил иш учун талаба 5 балл билан баҳоланади. Демак, ЖН-2 жами: 13 балл баҳоланади.

19

Оралиқ назорат (ОН)-1 га максимал 22 балл ажратилган ва бу назорат тест марказида ёки ўқитувчи томонидан ўтказилади. 15 та тест саволи максимал 22 баллда баҳоланади. Оралиқ назорат (ОН)-2 га ҳам максимал 22 балл ажратилган ва бу назорат ҳам тест марказида ёки ўқитувчи томонидан ўтказилади. 15 та тест саволи максимал 22 баллда баҳоланади. Бу назорат тури тест марказида ёки ўқитувчи томонидан ўтказилади. Якуний назорат (ЯН) га 30 балл ажратилган. ЯН 3 та саволдан иборат ёзма иш тарзида ўтказилади. Ҳар бир тўғри жавобга 10 баллдан, максимал 30 балл билан баҳоланади. Демак, умумий баҳолаш мезони қуйидагича қўйилади:

ЖН-1 + ЖН-2 + ОН-1+ОН-2 + ЯН = 13б+13б+22б+22б+30б=100балл.

55 б –– 70 б = «3» (қониқарли) 71 б –– 85 б = «4» (яхши) 86 б –– 100 б = «5» (аъло)

4. «МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ. ДИНШУНОСЛИК» ФАНИДАН МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ УЧУН

РЕФЕРАТ МАВЗУЛАРИ 1. Диншунослик фан сифатида, унинг табиатшунослик, ижтимоий ва гуманитар фанлар

билан алоқадорлиги. 2. Диншунослик фанининг предмети, вазифалари. 3. Дин нима? Диннинг таърифи. 4. Дин ижтимоий ҳодиса сифатида. 5. Диннинг илдизлари. 6. Динлар таснифи: сиғиниш объектлари, уларнинг миқдори, моҳияти.

7. Дин шакллари: ибтидоий давр, миллатлар шаклланган давр, жаҳон халқлари орасидаги мавқеи.

8. Турли шаклларга хос бўлган динлар, уларнинг ўзаро ўхшаш ва фарқли жиҳатлари. 9. Анимизм ва тотемизм, уларнинг фарқи. 10. Магия ва шоманизм. Уларнинг ўзаро яқин ва фарқли томонлари. 11. Миллий динларнинг яна бошқа миллатлар эътиқодига айланиши ва улардаги фарқли

жиҳатлар. 12. Дин ва миллий урф-одатлар. Уларнинг ўзаро таъсири. 13. Миллий дин ва миллий давлат дини. Бу тушунчаларнинг маънавий ва сиёсий моҳияти. 14. Хиндуизм дини. Унинг таълимоти.

20

15. Жайнизм таълимоти. Унинг Ҳиндуизмдан фарқини кўрсатинг. 16. Сикхизм таълимоти. 17. Ҳиндистонда динлар. Улар таълимотидаги ўхшашлик ва фарқли жиҳатлар. 18. Хитой миллий динлари. 19. Конфуцийчилик дини таълимоти. 20. Даосизм дини таълимоти. 21. Синтоизм. Унинг вужудга келиши ва таълимоти. 22. Буддизм динида илгари сурилган асосий тушунчалар. 23. Зардуштийлик. Унинг вужудга келиши ва таълимоти. 24. Зардуштийликнинг муқаддас китоби. Унда муқаддаслаштирилган предметлар. 25. Жаҳон динлари. Уларнинг ўртасидаги ўзаро алоқадорлик. 26. Буддизмнинг вужудга келиши, таълимоти. 27. Буддавийлик таълимотида ҳаётнинг моҳияти. 28. Буддизим масзаблари, уларнинг ер юзининг турли ерларида ўз мухлисларига эга

бўлишининг сабаблари. 29. Христианликнинг вужудга келиши, унинг таълимоти. 30. Христианликнинг Исо Масиҳ ҳақидаги, фикрлар унинг ислом дини таълимотидан фарқи. 31. Христианликдаги беш китоб ва уларда баён этилган асосий ғоялар. 32. Христианликнинг асосий масҳаблари. Улар таълимотидаги фарқли жиҳатлар. 33. Илк Ислом даврида араблар. Улардаги урф-одатлар ва анъаналар. 34. Ислом динининг вужудга келиши. Муҳаммад (с.а.в.) фаолияти. 35. Ислом динининг вужудга келган давридаги тарихий ва ижтимоий шарт-шароитлар. 36. Ислом таълимоти, унинг маросим ва байрамлари. 37. Ислом динидаги асосий йўналиш ва мазҳаблари. 38. Ислом дини тарихида халифалар даври. 39. Халифалар, хусусан халифа Усмон даврида илмий меросга муҳаббат. 40. Жоҳиллик ва маърифат. Унинг мусулмонлар фаолиятида намоён бўлиши. 41. Муқаддаслаштирилган исломий объектлар ва уларнинг халқ маънавиятида тутган ўрни. 42. Мамлакатимизда олиб борилаётган инсонпарварлик сиёсати. Ислом уламолари маънавий

меросига эътиборнинг кучайиши. 43. Муқаддас қадамжоларнинг қайта таъмирланиши ва бу амалларнинг жаҳон халқлари

эътиборида эканлигининг сабаблари. 44. Зиёратго ҳларнинг таълим-тарбия ишидаги аҳамияти. Онгли эътиқод. 45. Мамлакатимиздаги ислом таълимотини кенг ва чуқур ўрганишнинг сабаблари. Бу

соҳадаги амалий тадбирлар.

21

46. Дин таълимотидан фойдаланиш мақсадларининг турли-туманлиги Иймон талаблари. 47. Иймон тушунчаси. Шариат категориялари. 48. Ҳадислар. Улардаги билим-манбаи, билимлар кенг қамровлиги сабаблари. 49. Расмий ислом дини шариати ва тасаввуф илми. 50. Сўфийликда илоҳий муҳаббат моҳияти.

5.АХБОРОТ - УСЛУБИЙ ТАЪМИНОТ Асосий адабиётлар.

1. Каримов И.А. «Юксак маънавият - енгилмас куч». – Т:, «Маънавият», 2008 й. 2. Каримов И.А. «Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат ва мафкура». – Т:,

«Ўзбекистон», 1993 й. 3. Каримов И.А. «Истиқлол ва маънавият». – Т., «Ўзбекистон», 1994 й. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик

шартлари ва тараққиёт кафолатлари. - Т., «Ўзбекистон», 1997 й. 5. Каримов И.А. «Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк

келажагимизга ишончдир». - Т., «Ўзбекистон», 2000 й. 6. Каримов И.А. «Миллий мафкура – келажак пойдевори», «Халқ сўзи» газетаси.

2000 й. 7 апрел. 7. Каримов И.А. «Тарихий хотирасиз келажак йўқ». - Т., «Ўзбекистон», 1998 й. 8. Каримов И.А. «Амир Темур – фахримиз, ғуруримиз». - Т., «Ўзбекистон», 1996 й. 9. Каримов И.А. «Оллоҳ қалбимизда, юрагимизда». «Халқ сўзи» газетаси.

1999 й. 6 март. 10. Каримов И.А. «Ватанимиз тинчлиги ва хавфсизлиги ўз куч-қудратимизга,

халқимизнинг ҳамжиҳатлиги ва букилмас иродасига боғлиқ». - Т., «Ўзбекистон», 2004.

11. Каримов И.А. «Халқимизнинг йўли мустақиллик, озодлик ва туб ислоҳотлар йўлидир». - Т., «Ўзбекистон». 1996 й.

12. Каримов И.А. «Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт пировард мақсадимиз». - Т., «Ўзбекистон». 2000 й.

13. Каримов И.А. «Биз фидоий ватанпарварларга таянамиз». «Халқ сўзи» газетаси 19 феврал 1993 й.

14. Каримов И.А. «Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир». 3-жилд. - Т., «Ўзбекистон», 1996 й.

15. Каримов И.А. «Биздан озод ва обод Ватан қолсин», 2-жилд. - Т., «Ўзбекистон». 1996 й.

16. Каримов И.А. «Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда». – Т., «Ўзбекистон» 17. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўЗ истиқлоли ва тараққиёт йўли.– Ўзбекистан буюк

келажак сари; - Т., «Ўзбекистон», 1998 й. 18. Каримов И.А. Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. - Т.,

«Ўзбекистон», 1997 й.

22

19. Каримов И.А. Жамиятимиз мафкураси халқни-халқ, миллатни-миллат қилишга хизмат этсин. - Т., «Ўзбекистон», 1998 й.

20. Каримов И.А. Ўзбекистонда демократик ўзгаришалрни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлари. "Халқ сўзи" газетаси, 30 август 2002 йил.

21. Каримов И.А. Ўзбекистонда демократик тараққиётнинг янги босқичида. – Т., «Ўзбекистон», 2005 й.

22. Каримов И.А. Ўзбек халқи ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди. – Т., «Ўзбекистон», 2005 й.

23. Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз-жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, иаилакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. – Т., «Ўзбекистон», 2005 й.

24. Каримов И.А. Империя даврида бизни иккинчи даражали одамлар, деб ҳисоблашар эди. – Т., «Ўзбекистон», 2005 й.

25. Каримов И.А. Эркин ва фаровон ҳаётни юксак маънавиятсиз қуриб бўлмайди. – Т., «Ўзбекистон», 2006 й.

26. Каримов И.А. «Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда манфаатлари – энг олий қадрият» Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 13 йиллигига бағишланган тантанали маросимда сўзланган нутқ. «Халқ сўзи» газетаси, 2005 йил 8 декабрь.

27. Каримов И.А. «Инсон манфаатларини таъминлаш, ижтимоий ҳимоя тизимини такомиллаштириш – устувор вазифамиздир» Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 14 йиллигига бағишланган тантанали маросимда сўзланган нутқ. «Халқ сўзи» газетаси, 2006 йил 8 декабрь.

28. Абу Абдуллоҳ Муҳаммад Ибн Исмоил Ал-Бухорий. Ҳадис, 1-4 жилдлар, Қомуслар бош таҳририяти. – Т., -1991-1996 йиллар.

29. Амир Темур ўгитлари. - Т., «Наврўз» 1992 йил. 30. Темур тузуклари. – Т., 1991 й. 31. Ахлоқ-одобга оид ҳадис намуналари. – Т., 1990 й. 32. Аҳмад Яссавий. Ҳикматлар, - Т., 1992 й. 33. Аҳмад Хўжа. Шу азиз Ватан - барчамизники. - Т., 1995 й. 34. Азиз Қаюмов. Аҳмад Фарғоний. - Т., "Чўлпон", 1998 й. 35. Бобомуродов А. Ислом одоби ва маданияти. – Т., "Чўлпон" 1995 йил. 36. Буюк сиймолар, алломалар. (Ўрта Осиёлик машҳур мутафаккир ва

донишмандлар) 1-3 - китоб. – Т., "Ўзбекистон",1996-1998 й.й. 37. Ватан саодати. – Т., "Шарқ", 1998 й. 38. Ҳерман Вамбери. Бухоро ёҳуд Мовароуннахр тарихи. – Т., 1990 й. 39. Қосимов ва бошқалар. Ватан ва миллат муқаддасдир. – Т., "Ўқитувчи",

1996 й. 40. Жалолов А. Мустақиллик массулияти. – Т., 1994 й. 41. Жумабоев Й. Ҳаёт мазмуни ва комил инсон муаммоси. – Т., 1997 й. 42. Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар. – Т.,

"Ўзбекистон", 2000 й. 43. Зунун Ш. Донишмандлар одоб-ахлоқ тўғрисида. – Т., "Ўқитувчи"1996 й.

23

44. Имомназаров М. Миллий маънавиятимиз назариясига чизгилар. - Т., "Шарқ", 1998 й.

45. Иброҳимов А. ва бошқалар. Ватан туйғуси. - Т., "Ўзбекистон", 1996 йил. 46. Оила ахлоқи ва одоби (тўплам). - Т., 1995 й. 47. Мустақиллик: изоҳли илмий-оммабоп луғат. - Т., "Шарқ", 1998 й. 48. Мўминов И. Амир Темурнинг Ўрта Осиё тарихида тутган ўрни ва роли. -

Т., "Фан", 1993 й. 49. Мусурмонова О. Маънавий қадриятлар ва ёшлар тарбияси. - Т., 1996 йил. 50. Ортиқов Н. маънавият: миллий ва умуминсоний қадриятлар. - Т.,

"Ўзбекистон", 1997 й. 51. Кайковус. Қобуснома. - Т., "Ўқитувчи", 1986 й. 52. Маънавият-масъуллик. - Т., 1996 й. 53. Очилов С. Мустақиллик маънавияти ва тарбия асослари. - Т., 1997 й. 54. Соифназаров И.Бозор иқтисодиёти ва шахс камолоти. - Т., 1996 й. 55. Султонмурод О. Нақшбанд ва Навоий. - Т., "Ўкитувчи",1996 й. 56. Туленов Ш. Қадриятлар фалсафаси. - Т., "Ўкитувчи", 1998 й. 57. Туленов Ш., Ғофуров З. Мустақиллик ва миллий тикланиш. - Т., 1995

йил. 58. И.Тўхтиев. Темур ва темурийлар сулоласининг тангалари. – Т., «Фан»

1992 й. 59. Усмонов М. Донишмандлар одоб-ахлоқ ҳақида. - Т., "Фан",1996. 60. Усмонов М. Яхши фазилат - инсонга зийнат. - Т., "Ўзбекистон", 1992 й. 61. Фаробий. Фозил одамлар шаҳри. - Т., «Абдулла Қодирий номидаги халқ

мероси» 1991 й. 62. Хайруллаев М. Уйғониш даври ва шарқ мутафаккирлари. - Т.,

"Ўзбекистон", 1991 й. 63. Юсуф Хос Хожиб. Қутадғу билиг. - Т., 1990 й. 64. Юсупов Э. Инсон камолатининг маънавий асослари. - Т., "Университет",

1998 й. 65. Ўзбекистон Республикасининг конститутцияси. - Т., 1992 й. 66. Эркин ва фаровон ҳаётни юксак маънавиятсиз қуриб бўлмайди. – Т.,

«Ўзбекистон». 2006. 67. Маънавий юксалиш йўлида. – Т., «Маънавият», 2008 й. 68. Отамуродов С.О., Раматов Ж., Хусанов С. Маънавият асослари.

Маърузалар матни. - Т., 2000 й. 69. Отамуродов С.О., Раматов Ж., Хусанов С. Маънавият асослари Ўқув

қўлланма. Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти. - Т., 2002 й.

70. Умаров Э.У., Абдуллаев М. Маънавият асослари. – Т., «Шарқ», 2005 й. 71. Рахимова З. «Баркамол авлод шаклланишининг омил ва воситалари» ўқув

услубий қўлланма. 2002 й.

24

6. «МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ. ДИНШУНОСЛИК» ФАНИ БЎЙИЧА ЯКУНИЙ НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

1. Ислом Каримов томонидан миллий-маънавий тикланиш

концепциясининг ишлаб чиқилганлиги. 2. Қадимги халқ оғзаки ижодиёти, ёзма ёдгорликлар ва «Авесто» да

маънавият масалалари. 3. Мустақиллик йилларида миллий маънавиятини тиклаш ва

ривожлантиришда Ислом Каримовнинг хизматлари. 4. Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавият масалаларининг

талқини. 5. «Дин» тушунчасининг мазмун-моҳияти. 6. Маънавиятнинг асосий категориялари, унинг ривожланиш қонуниятлари. 7. Қуръони Каримда маънавият масалаларининг талқини. 8. Диннинг вазифалари (функциялари) 9. Маънавиятни ривожлантириш давлат сиёсатида устувор соҳа. 10. Ҳадиси Шарифда маънавият масалаларининг талқини. 11. «Диншунослик»нинг собиқ Шўролар даврида ўқитилган «Илмий атеизм»

фанидан фарқи. 12. «Маънавият» тушунчасининг мазмун-моҳияти. 13. Мустақиллик шароитида исломий қадриятларнинг тикланиши. 14. Ибтидоий (уруғ-қабилачилик) динлари. 15. «Маданият» тушунчасининг мазмун-моҳияти. 16. Амур Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби. 17. Зардуштийликнинг дин сифатида шаклланиши ва тарқалиши. 18. Маънавият ва мафкура, уларнинг ўзаро муносабати. 19. Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифат. 20. «Авесто» – зардуштийликнинг муқаддас китоби. 21. Маънавий мерос – маънавият ривожланишининг асоси. 22. Амир Темур ва темурийлар даврида яратилган моддий ва маънавий

меросларнинг ҳозирги кундаги аҳамияти. 23. Буддизмнинг таълимоти. 24. Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро муносабати. 25. Алишер Навоийнинг маънавий мероси. 26. Буддизмдаги оқимлар. 27. Маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабати. 28. Мирзо Улуғбекнинг маънавий мероси. 29. Буддизмнинг Ўрта Осиёга тарқалиши. 30. Ҳокимият ва маънавият. 31. Камолиддин Беҳзоднинг маънавий мероси. 32. Буддизмнинг муқаддас китоби. 33. Ўзбекистон миллий мустақиллигининг иқтисодий ва маънавий асоси. 34. Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ

маънавиятини кўтаришда тутган ўрни. 35. Христианликнинг таълимоти.

25

36. Мустақиллик ва қарамлик шароитида маънавият. 37. Миллий ва умуминсоний маънавият, унинг хусусиятлари. 38. Яҳудийликнинг вужудга келиши. 39. Халқни миллий маънавиятидан маҳрум қилиш ғоялари мустамлакачилик

сиёсатининг мақсадидир. 40. Яҳудийликнинг муқаддас китоби. 41. Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, эътиқоди, миллий

мероси, ғурури, қадриятларидан маҳрум этилиши. 42. Маънавий баркамол инсон, уни тарбиялаш замон талаби. 43. Яҳудийликдаги оқимлар. 44. Руслаштириш сиёсати, унинг моҳияти ва сабаблари. 45. Комил инсон ва унинг шарқона фазилатлари. 46. Яҳудийликнинг Ўрта Осиёга тарқалиши. 47. Инсонпарварлик тушунчаси ва ўз миллатига садоқатли бўлишиниг

моҳияти. 48. Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини таъминловчи омил

эканлиги. 49. Конфуцийлик дини. 50. Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси. 51. Шахс маънавиятини шакллантиришда ота-она ва оила масъулияти. 52. Библия – христианликнинг муқаддас китоби. 53. Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик. 54. Адабиёт ва санъат – шахс маънавиятини шакллантириш ва

ривожлантиришнинг муҳим воситаси. 55. Христианликнинг оқимлари. 56. Шахс маънавиятини шакллантиришда бошқа омил ва воситалар. 57. Марказий Осиё халқлари қадимги халқ оғзаки ижодида маънавият

масалалари. 58. Христианликнинг Ўрта Осиёга тарқалиши. 59. Ислом Каримовнинг миллий-маънавий тикланиш тушунчасиниг таҳлили. 60. Қадрият тушунчаси. 61. Веда ва веда динлари. 62. Маънавий мерос – маънавият ривожланишнинг асоси. 63. Мустақиллик шароитида исломий қадриятларнинг тикланиши. 64. «Диншунослик» фанининг предмет ива вазифалари. 65. Миллий ғоя ва миллий мафкура, уларнинг ўзаро муносабати. 66. Ислом динида ота-онага ҳурмат, қариндошлик тушунчаларининг изоҳи. 67. Христиан черковидаги бўлинишлар. 68. Маънавият ва ҳуқуқ. 69. Монийлик ва маздакчилик таълимотларида маънавият масалаларининг

талқини. 70. Ҳозирги даврда Ўзбекистондаги христиан жамоалари. 71. Маънавият ва сиёсат. 72. Ислом динида халол ва ҳаром тушунчаларининг талқини. 73. Радикал диний оқимлар.

26

74. Тасаввуф, унда нафс ва ақл ҳақидаги таълимот. 75. «Темур тузуклари» асарида маънавият масалалари ва комил инсон

қиёфаси. 76. Фундаментализмнинг вужудга келиши. 77. Мирзо Бобур ва бобурийлар сулоласи даврида маънавият. 78. Иттифоқ давридаги ягона мафкура, уни халқ онгига зўравонлик билан

сингдириш. 79. Диний онг асосларининг шаклланиши. 80. Комил инсоннинг шарқона фазилатлари. 81. Маърифатчилик ва жадидчилик. 82. Диннинг ибтидоий шакллари. 83. Руслаштириш сиёсати, унинг моҳияти ва оқибатлари. 84. Ватан – саждагоҳ каби муқаддас. 85. Динлар таснифи (Классификацияси). 86. Ўз-ўзини англаш ва миллий ўзликни англаш. 87. Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси. 88. Миллий динлар. 89. Миллатлараро тотувлик тушунчаси. 90. Шахс маънавиятини шакллантиришда ота-она ва оила масъулияти. 91. «Авесто» – зардуштийликнинг муқаддас китоби. 92. Адабиёт ва санъат – шахс маънавиятини шакллантириш ва

ривожлантиришнинг муҳим воситаси. 93. Ватан ва ватанпарварлик тушунчалари. 94. Яҳудийлик динининг байрамлари. 95. Маънавиятни ривожлантириш давлат сиёсатида устувор соҳа. 96. Ҳокимият ва маънавият. 97. Таврот – яхудийлик динининг муқаддас китоби. 98. Ўзбекистон миллий мустақиллигининг иқтисодий ва маънавий асослари. 99. Ислом динида фарзанд тарбияси, оилага садоқат, тенглик ва биродарлик

тушунчаларининг изоҳи. 100. Трипитака –буддавийликнинг муқаддас китоби. 101. Амур Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва

маънавий мерослар ва уларнинг мустақиллик давридаги маънавий тикланишдаги аҳамияти.

102. Маърифатчилик ва жадидчилик. 103. Ислом динининг байрам ва маромисмлари. 104. Деморатия ва ҳуқуқий саводхонлик. 105. Ота-оналарнинг ўз фарзандлари ва фарзандларининг ота-оналари

олдидаги бурчлари. 106. Буддавийлик динидаги оқимлари. 107. Мустамлакачилик ва қарамлик шароитида маънавият. 108. Ислом динида ғаразли мақсадларда фойдаланишга уринишлар. 109. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида виждон эркинлигининг

таъминланганлиги ва кафолатланганлиги. 110. Миллий ва умуминсоний маънавият, уларнинг хусусиятлари.

27

111. Маҳалла – маънавий тарбия ўчоғи. 112. Христианлик динидаги байрам ва маросимлар. 113. Комил инсоннинг шарқона фазилатлари. 114. Тасаввуф таълимотида руҳий покланиш ва маънавий етуклик белгилари. 115. Христианлик динидаги оқимлар. 116. И.А. Каримов асарларида баркамол инсонни тарбиялаш ғояларининг

аҳамияти. 117. Оммавий ахборот воситаларининг маънавий тарбиядаги ўрни. 118. Буддизмнинг шаклланиши ва таълимоти. 119. И.А. Каримовнинг миллий-маънавий тикланиш концепциясининг

таҳлили. 120. Алишер Навоий – буюк шоир, йирик давлат арбоби ва юксак маънавият

соҳиби. 121. Христианликнинг Ўрта Осиёга тарқалиши. 122. Ўзбекистонда ҳуқуқий давлат қуришнинг асосий тамойиллари. 123. Ўрта Осиё мутафаккирларининг ўзбек халқ маънавий тараққиётидаги

ўрни. 124. Дин ва миллий урф-одатлар. Уларнинг ўзаро таъсири. 125. Абу Райҳон Берунийнинг Ўрта Осиё халқлари маънавий тараққиётига

қўшган ҳиссаси. 126. Миллий ўзликни англаш – миллат абадийлигини таъминловчи омил. 127. Ҳадис ва машҳур муҳаддислар. 128. Демократиянинг маънавий-маърифий жиҳатлари. 129. Ўрта Осиё халқлари афсона, ривоят ва достонларида маънавият. 130. Динларнинг ижтимоий функциялари. 131. Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавият масалалари

талқини. 132. Маънавият ва маданиятнинг ўзаро боғлиқлиги. 133. Диний онгнинг шаклланиши. 134. Тасаввуф таълимотида руҳий покланиш ва илоҳий етукликка эришиш

даражалари. 135. Баркамол авлод тарбиясида жадидчилик ва маърифатпарварлик

ҳаракати маънавий меросининг ўрни. 136. Исломнинг байрам ва маросимлари. 137. И.А. Каримов томонидан ишлаб чиқилган миллий-маънавий тикланиш

концепциясининг мазмун-моҳияти. 138. Ҳокимият ва маънавият. 139. Ўзбекистонда диний ташкилотлар фаолияти. 140. Президент И.А. Каримовнинг «Юксак маънавият енгилмас куч»

асарининг баркамол авлод тарбиясидаги ўрни. 141. Сиёсат ва маънавият. 142. Терроризмга қарши курашиш – давр талаби. 143. «Маънавият асослари» фанини ўрганишнинг назарий ва амалий

аҳамияти.

28

144. Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавийлик масалаларининг талқини.

145. Ислом динининг Ўрта Осиёга тарқалиши. 146. Маънавиятнинг ривожланиш босқичлари ва қонуниятлари. 147. Шахс маънавиятини шакллантиришда адабиёт ва санъатнинг ўрни. 148. Трипитака – Буддавийлик динининг муқаддас китоби.

29

II-бўлим. «Маънавият асослари. Диншунослик»

фанидан режа-топшириқ ва ўқув-услубий

материаллар мажмуаси

Талабанинг Ф.И.Ш_________________________________________

Кафедра___________________________________________________

Ўқитувчи__________________________________________________

30

1-мавзу. И.Каримовнинг миллий маънавий тикланиш концепцияси ва унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти. Маънавиятнинг

предмети, тушунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари.

1.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Ислом Каримов томонидан миллий – маънавий тикланиш

концепциясининг ишлаб чиқилганлиги. 2. Мустақиллик йилларида миллий маънавиятни тиклаш ва

ривожлантиришда Ислом Каримовнинг хизматлари. 3. Маънавиятнинг асосий категориялари, унинг ривожланиш

қонуниятлари. 4. Маънавиятни ривожлантириш давлат сиёсатида устувор

соҳа. Ўқув машғулотининг мақсади

«Маънавият асослари» ўқув курси ҳақида умумий тасаввурни бериш.

Ўқув фаолиятининг натижаси

Ислом Каримов томонидан миллий – маънавий тикланиш концепциясининг ишлаб чиқилганлигини англайдилар.

Мустақиллик йилларида миллий маънавиятни тиклаш ва ривожлантиришда Ислом Каримовнинг хизматлари ката эканлигини тушунадилар.

Маънавиятнинг асосий категориялари, унинг ривожланиш қонуниятларини аниқ англайдилар.

Маънавиятни ривожлантириш давлат сиёсатида устувор соҳа эканлигини чуқур тушунадилар.

Мустақил ўрганиш учун топшириқлар

Топшириқ 1. . Маъруза анжуман дарсининг докладлар мавзусига тайёрланиб келиш.Эслатма: Ўқув услубий материал(1.1.) Топшириқ 2.Ўзини-ўзи назорат қилиш учун саволларга жавоб бериш Эслатма: . Маълумот-ахборот материаллар (1.3.)

Назорат шакли: Кузатиш, оғзаки назорат

Максимал бал 2 Ўқитувчи имзоси

Талабага қўйилган балл

31

ЎҚУВ – УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР

1.2. Топшириқларни бажаришда регламент вақти Жавоб учун – 5 дақиқа Коллектив муҳокама – 5-10 дақиқа

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР

1.1. Кириш-ахборот маъруза дарсида баҳолаш мезонлари

Баҳолашнинг балл тизими 1 2 3 4

1.Жавоб мазмуни (1,5)

2. Конспектнинг мавжудлиги (0,5)

Жами: (2.0)

1.1. Мавзу бўйича саволларга тайёрланиш:

1-мавзу. И.Каримовнинг миллий маънавий тикланиш концепцияси ва унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти.

Маънавиятнинг предмети, тушунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари.

1. Ислом Каримов томонидан миллий – маънавий тикланиш концепциясининг ишлаб чиқилганлиги.

2. Мустақиллик йилларида миллий маънавиятни тиклаш ва ривожлантиришда Ислом Каримовнинг хизматлари.

3. Маънавиятнинг асосий категориялари, унинг ривожланиш қонуниятлари. 4. Маънавиятни ривожлантириш давлат сиёсатида устувор соҳа.

32

1.2. Пинборд техникаси

1.3.Ўз-ўзини назорат қилиш учун материаллар

Мустакил ишлаш учун назорат саволлари

1. Ислом Каримов томонидан миллий – маънавий тикланиш концепциясининг моҳиятини тушунтиринг.

2. Мустақиллик йилларида миллий маънавиятни тиклаш ва ривожлантиришда Ислом Каримовнинг хизматларини мисоллар билан тушунтиринг.

3. Маънавиятни таърифини беринг. 4. Маънавият қандай фанлар билан боғлиқ? 5. Маънавиятнинг ўзига хос хусусиятлари? 6. Маънавиятнинг асосий вазифалари. 7. Маънавиятнинг амалиётдаги аҳамияти? 8. Маънавиятнинг қандай методларини биласиз?

Пинборд техникаси (инглизчадан: pin – маҳкамлаш, board – доска)

муаммони ҳал ҳилишга оид фикрларни тизимлаштириш ва гуруҳлашни амалга оширишга, коллектив тарзда ягона ёки аксинча қарама-қарши позицияни

шакллантиришга имкон беради

Ўқитувчи таклиф этилган муаммо бўйича ўз нуқтаи назарларини баён қилишни сўрайди. Тўғридан-тўғри ёки оммавий ақлий хужумнинг бошланишини ташкил

қилади (рағбатлантиради).

Фикрларни таклиф қиладилар, муҳокама қиладилар, баҳолайдилар ва энг оптимал (самарали) фикрни танлайдилар. Уларни таянч хулосавий фикр (2 та

сўздан кўп бўлмаган) сифатида алоµида қоғозларга ёзадилар ва доскага маҳкамлайдилар.

Гуруҳ намоёндалари доскага чиқадилар ва маслаҳатлашган ҳолда: 1. яққол хато бўлган ёки такрорланаётган фикрларни олиб ташлайдилар; 2. баҳсли бўлган фикрларни ойдинлаштирадилар; 3. фикрларни тизимлаштириш мумкин бўлган белгиларини аниқлайдилар; 4. шу белгилар асосида доскадаги барча фикрларни (қоғоз варақларидаги)

гуруҳларга ажратадилар; 5. уларнинг ўзаро муносабатларини чизиқлар ёки бошқа белгилар ёрдамида

кўрсатадилар: коллективнинг ягона ёки қарама-қарши позициялари ишлаб чиқилади.

33

ТАКЛИФ ВА МУЛОХАЗАЛАР УЧУН

34

1.2.Билимларни чуқур ўзлаштиришга асосланган амалий машғулот

Ислом Каримовнинг миллий-маънавий тикланиш концепцияси ва унинг миллий мустақилликни

мустаҳкамлашдаги аҳамияти. «Маънавият асослари» фанининг предмети, тушунчалари, уларнинг

ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари Амалий машғулот режаси

1. Ислом Каримов томонидан миллий – маънавий тикланиш концепциясининг ишлаб чиқилганлиги.

2. Мустақиллик йилларида миллий маънавиятни тиклаш ва ривожлантиришда Ислом Каримовнинг хизматлари.

3. Маънавиятнинг асосий категориялари, унинг ривожланиш қонуниятлари.

4. Маънавиятни ривожлантириш давлат сиёсатида устувор соҳа. Ўқув машғулотининг мақсади

Маънавият асослари фани тўғрисидаги билим ва кўникмаларини шакллантириш


Ислом Каримов томонидан миллий – маънавий тикланиш концепциясининг ишлаб чиқилганлигини тушунадилар.

Мустақиллик йилларида миллий маънавиятни тиклаш ва ривожлантиришда Ислом Каримовнинг хизматларини биладилар.

Маънавиятнинг асосий категориялари, унинг ривожланиш қонуниятларини тушунадилар.

Маънавиятни ривожлантириш давлат сиёсатида устувор соҳа эканлигини биладилар.


Топшириқ 1. Мавзу бўйича топшириқлар билан танишинг. Эслатма: Ўқув услубий мажмуа (1.1.) Топшириқ 2.Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Инсерт, БББ, Блиц-сўров). Маълумот ахборот материаллар(1.2.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.3.)


максимал балл 2 Ўқитувчи имзоси Талабага қўйилган балл

35

ЎҚУВ – УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР 1.1. Мавзу бўйича топштриқлар

Гуруҳларда топшириқни бажариш

1-гурух 1. Мустақилликдан сўнг дин ва маънавий муносабатларда қандай қараш вужудга келди? а) Дин ва маънавият бир – бирига зид тушунчалар; б) Маънавият – диннинг ўзаги; в) Дин ва маънавият бир хил тушунчалар; г) Дин – маънавиятнинг ўзаги; 2) Халқ маънавиятининг асоси бу...; а) Маърифат; б) Маданият; в) Мафкура; г) Ғоя; Билимларни актуаллаштириш учун саволлар: 1. Шахар ва туман хокимликлари аппарати зиммасига кандай вазифалар юклатилган? 2. Вазирликлар давлат кумитасидан нима Билан фарк килади?

2-гурух 1. “Маънавият инсонга сувдек, ҳаводек зарур ”. Ушбу кўчирма И.А.Каримовнинг қайси асаридан олинган? а) Ижобий ишларимизни охирига етказайлик.; б) Юксак малакали мутахассислар – тараққиёт омили; в) Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура; г) Ўзбекистон мустақил тараққиёт йўлида; 2. “Маънавият ва маърифат жамоатчилик марказини тузиш тўғрисида ”ги Ўзбекистон Республикаси фармони қачон чиқди? а) 1994 йил 23- май; б) 1994 йил 23- апрель; в) 1995 йил 26- апрель; г) 1993 йил 12 –март; Билимларни актуаллаштириш учун саволлар: 1. Худудий бошкарув объекти ва субъекти тушунчалари. 2. Бошкаришнинг махаллий органлари кандай структурага эга?

36

1.2. «Блиц-сўров» жадвали сўров вақтида тўлдиради

№ Саволлар Жавоблар 1. Махаллий бошкарув амалиётидаги

коллегиал органларнинг вакиллик оргналари билан алмаштирилиш зарурияти нимада?

2. Бошкарувнинг махаллий органлари кандай структурага эга?

3. Худудий бошкарув органлари ихтиёрига нималар киради?

4. Худудий халк депутатлари Кенгашлари кандай ваколатларга эга?

5. Шахар ва туманлар хокимликлари зиммасига кандай вазифалар юклатилган?

6. Хокимлар кандай ваколатларга эга?


1.1. Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2.0 балл

Гуруҳ №

Тушунарли ва аниқ жавоб (1,0)

Кўргазмалилик (0,5)

Регламентга амал қилиш (0,25)

Гурух фаоллиги (0,25)

Жами балл

1.

2.

3.

4.

Ҳисоб натижаси

Гуруҳлар №

Умумий балл





1.

2.

Умумий ҳисоб Баллари

Баҳо Баҳо: 1,8 – 2,0 балл – аъло баҳо

1,6 – 1,7 балл – яхши баҳо

37

1,1 – 1,5 балл – ўрта баҳо 1.2. “Блиц ўйин қоидаси”.

1.3. Кичик гуруҳларда ишлаш қоидаси.

Берилган маълумотларни ўзлаштириш даражасини аниқлаш мақсадида блиц ўйин ўтказилади. Ушбу ўйинда талабалар гуруҳларга бўлинган холда жадвални тулдиришлари керак. Жадвал алгоритмик кетма-кетликда тулдирилади. Аввал талаба якка ҳолда фикрларнинг кетма-кетлигини белгилайди сўнгра гурух билан кетма-кетлигини белгилайди. Ўқитувчи томонидан тўғри кетма-кетлик эълон қилинганидан кейин талаба якка ва гуруҳдаги хатосини тўғрилайди. Катта сондан кичигини айиради. Жами баллар сони ҳисобланади. Кам натижа тўғри жавоб ҳисобланади.

1. Талабалар ишини бажариш учун зарур билим ва масалаларга эга бўлмоги лозим.

2. Гуруҳларга аниқ топшириқлар берилмоғи лозим. 3. Кичик гуруҳ олдига қўйилган топшириқни бажариш учун етарли вақт

ажратилади. 4. Гуруҳлардаги фикрлар чегараланмаганлиги ва тазйиққа учрамаслиги

хақида огоҳлантирилиши зарур. 5. Гуруҳ иш натижаларини қандай тақдим этишини аниқ билишлари,

ўқитувчи уларга йўриқнома бериши лозим. 6. Нима бўлганда хам мулоқотда бўлинг, ўзфикрингизни эркин намоён этинг.

38

ТАКЛИФ ВА МУЛОҲАЗАЛАР УЧУН

39

2-мавзу. Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари.

Маънавият, иқтисодиёт, сиёсат, хуқуқ ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги

2.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Маънавият ва маданият, маънавият ва мафкура, уларнинг

ўзаро муносабати. 2. Маънавий мерос – маънавият ривожланишининг асоси. 3. Маънавият ва сиёсат, маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг

ўзаро муносабати. 4. Ҳокимият ва маънавият. 5. Ўзбекистон миллий мустақиллигининг иқтисодий ва

маънавий асослари. 6. Миллий ва умуминсоний маънавият, унинг

хусусиятлари. Ўқув машғулотининг мақсади

Маънавият асослари фани тўғрисидаги билим ва кўникмаларини шакллантириш


Маънавият ва маданият, маънавият ва мафкура, уларнинг ўзаро муносабатини англайдилар.

Маънавий мерос – маънавият ривожланишининг асоси эканлигини тушунадилар.

Маънавият ва сиёсат, маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро мунтазам алоқада эканлигини биладилар .

Ҳокимият ва маънавият чамбарчас боғлиқ эканлигини тушунадилар.

Ўзбекистон миллий мустақиллигининг иқтисодий ва маънавий асосларига таянишини англаб етадилар.

Миллий ва умуминсоний маънавиятбир-бири билан боғлиқ эканлигини ва уларнинг ўзига хос хусусиятга эга эканлигини тушунадилар.


Топшириқ 1. Маъруза матни билан танишиш ва жонлантирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш.

Эслатма: Ўқув услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Блиц- сўров жадвалини тўлдиришга харакат қилинг. Эслатма: Ўқув услубий материал(1.3.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга жавоб бериш

Эслатма: Ўқув услубий материал(1.4.) Назорат шакли: Кузатиш, оғзаки назорат



40

ЎҚУВ - УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР

1.1. Ўқув визуал материал: 1-слайд

1.2. Мавзу бўйича жонлантирувчи саволлар:

1.3. «Блиц-сўров» саволларининг жадвали савол-жавоб вақтида тўлдирилади

№ Саволлар Жавоблар 1. Ўзбекистон миллий мустақиллигининг

иқтисодий ва маънавий асослари нималардан иборат эканлигини исботланг.

2. Миллий маънавиятга мисоллар келтиринг. 3. Умуминсоний маънавиятга таъриф беринг.

4. Миллий маънавият ва умуминсоний маънавиятнинг боғлиқлигини тушунтиринг.

5. Ҳозирги шароитда миллатлараро маданий,маънавий муносабатларнинг кенгайишини имкониятларини тушунтиринг.

Саволлар бўйича фикрларингизни асослаб беринг. 1. Маънавиятнинг таркибий қисмлари нималардан иборат? 2. Маънавий мерос – маънавият ривожланишининг асоси эканлигини тушунтиринг. 3. Маънавият ва сиёсат, маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро боғлиқлигини исботланг. 4. Ҳокимият ва маънавият бир-бири билан боғлиқ эканлигини исботланг.

2-мавзу. Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари.

Маънавият, иқтисодиёт, сиёсат, хуқуқ ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги

1. Маънавият ва маданият, маънавият ва мафкура, уларнинг ўзаро муносабати.

2. Маънавий мерос – маънавият ривожланишининг асоси. 3. Маънавият ва сиёсат, маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро

муносабати. 4. Ҳокимият ва маънавият. 5. Ўзбекистон миллий мустақиллигининг иқтисодий ва маънавий асослари. 6. Миллий ва умуминсоний маънавият, унинг хусусиятлари.

41

1.4. Ўз-ўзини назорат қилиш учун материаллар .

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР «Ақлий ҳужум» нинг асосий қоидалари

Хабарлашиб ўрганиш усули қоидаси

1. Саволларга ўйланиб жавоб беришни сурайди. 2. Талабалар 4-5 гуруҳга ажратилади. 3. Ҳар бир гуруҳдан экспертларни аниқлашни сўрайди. 4. Экспертлар биттадан савол бўйича гуруҳ аъзоларни таништириши

керак. 5. Экспертлар варағини тарқатади ва гуруҳда ишлашни ташкил

этади. 6. Экспертлар презентация қилиш кераклигини маълум қилади. 7. Маслаҳатчи ўрнида шарҳлайди, аниқлик киритади. 8. Презентацияни якунлаб, ҳар бир гуруҳга ҳар бир савол учун

хулосалар қилади.

-айтилаётган барча ғоялар бир –бирига нисбатан муҳимликда тенгдир. -киритилаётган ғоялар танқид қилинмаслиги керак. -ғояни тақдим этаётган пайтда сўзловчининг гапини бўлмаслик. -сўзловчига нисбатан баҳоловчи компонент мавжуд эмас. - олға сурилган ғоялар баҳоланмайди ва танқид остига олинмайди; - иш сифатига эмас, сонига қаратилади, ғоялар қанча кўп бўлса шунча яхши; - исталган ғояларни мумкин қадар кенгайтириш ва ривожлантиришга ҳаракат қилинади;- муаммо ечимидан узоқ ғоялар ҳам қўллаб-қувватланади; - барча ғоялар ёки уларнинг асосий мағзи (фаразлари) қайд этиш йўли билан ёзиб олинади;- «ҳужум»ни ўтказиш вақти аниқланади ва унга риоя қилиниши шарт; - бериладиган саволларга қисқача (асосланмаган) жавоблар бериш кўзда тутилиши керак.

1. Ўзбекистонни янгилаш ва ривожлантиришнинг йўлларини кўрсатинг.

2. Умуминсоний қадриятларга содиқлик, халқимизнинг маданий меросини мустаҳкамлаш давр талаби эканлигини тушунтиринг.

3. Инсоннинг ўз имкониятларини эркин намоён қилиши ватанпарварлик негизларга асосланиши тўғрисидаги концепцияси миллий тикланишнинг асоси эканлигини тушунтиринг

42


43


Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари.

Маънавият, иқтисодиёт, сиёсат, ҳуқуқ ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги. Амалий машғулот режаси

1. Маънавият ва сиёсат, маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабати. 2. Ҳокимият ва маънавият. 3. Миллий ва умуминсоний маъанавият, унинг хусусиятлари. 4. Ҳозирги шароитда миллатлараро маданий – маънавий муносабатларнинг кенгайиши.

Ўқув машғулотининг мақсади

Маънавият ва сиёсат, маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабатларини чуқур ўргатиш.


1. Маънавият ва сиёсатни, маънавият ва ҳуқуқни, уларнинг ўзаро муносабатини биладилар. 2. Ҳокимият ва маънавиятни боғлиқлигини тушунадилар. 3. Миллий ва умуминсоний маъанавиятини, унинг хусусиятларини билиб оладилар. 4. Ҳозирги шароитда миллатлараро маданий – маънавий муносабатларнинг кенгайишини англаб етадилар.


Топшириқ 1. Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Инсерт,БББ, , Блиц-сўров). Эслатма: Маълумот ахборот материаллар(1.2.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.4.)



44

ЎҚУВ-УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР 1.1. Гуруҳларда топшириқни бажариш:

1 – гуруҳ топшириғи:


Саволлар бўйича фикрларингизни асослаб беринг.





1.2.

1-топшириқ

Саволлар бўйича фикрларингизни асослаб беринг. 1. Маънавиятни таърифини беринг. 2. Маънавият қандай фанлар билан боғлиқ? 3. Маънавиятнинг ўзига хос хусусиятларини тушунтиринг.

2-топшириқ

1. Маънавиятнинг асосий вазифалари. 2. Маъанвият ва сиёсат ижтимоий ҳодиса сифатида тушунтиринг. 3. Сиёсатнинг моҳияти ва уларнинг маънавий заминларини кўрсатинг.

3-топшириқ

1. Маънавиятнинг асосий таркиблари уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятларини тушунтирнг?

2. Миллий маънавият унинг миллий рухияти, миллий онги, ҳатти-ҳаракатлари, турмуш тарзи, урф-одатлари, анъаналари ва қадриятлари билан боғлиқ экаглигини тушунтиринг.

3. Махаллий бошкарув амалиётидаги коллегиал органларининг вакиллик органлари билан алмаштирилиши зарурияти нимада?

4-топшириқ

1. Ҳокимият тизимида раҳбар маънавиятининг фазилатларини кўрсатинг. 2. Миллий маънавиятнинг ҳар бир миллат шаклланишидаги ўзига хослиги даражасинини кўрсатинг. 3. Миллат ривожланишида умуминсоний маънавиятнинг ўрнини аниқланг.

45

1.2 . «Блиц-сўров» жадвали сўров вақтида тўлдиради

№ Саволлар Жавоблар 1. Маънавий мерос нима? 2. Миллий қадриятларга таъриф беринг. 3. Маърифат тушунчасини тушунтиринг.

4. Мафкура маънавиятнинг таркибий қисми эканлигини исботланг.

5. Маънавиятнинг ҳокимиятдаги ўрнини кўрсатинг.

1.3. Мустақил тайёргарлик кўриш учун саволлар ва топшириқ:


1.1. Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0 балл

Гуруҳ №


Кўргазмалилик

(0,5)



Жами балл

1.

2.

3.

4.

1. Маънавият ва сиёсат ижтимоий ҳодиса. 2. Сиёсатнинг моҳияти, уларнинг маънавий заминларини аниқланг. 3. Маънавият ва ҳуқуқ. 4. Ҳуқуқ ижтимоий муносабатларда одамларнинг тенглик тамойилларини ифодаловчи норматив ҳужжат.

5. Маънавият ва иқтисоднинг ўзаро боғлиқлиги.

46








1.

2.


Баҳо

Баҳо: 1,8 – 2,0 балл – аъло баҳо

1,6 – 1,7 балл – яхши баҳо 1,1 – 1,5 балл – ўрта баҳо

1.2. “Блиц ўйин қоидаси







ўқитувчи уларга йўриқнома бериши лозим. 6. Нима бўлганда хам мулоқотда бўлинг, ўзфикрингизни эркин намоён

этинг.

47


48

3-мавзу. Қадимги Ўрта Осиё халқлари маънавиятининг шаклланиш жараёнлари. Ислом динида

маънавият ва шахс маънавий қиёфасининг талқини

3.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Қадимги халқ оғзаки ижодиёти, ёзма ёдгорликлар ва

«Авесто» да маънавият масалалари. 2. Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавият

масалаларининг талқини. 3. Қуръони Карим ва Ҳадиси Шарифларда инсон

маънавияти ва маърифати масалалари ҳамда тасаввуф таълимоти.

4. Мустақиллик шароитида исломий қадриятларнинг тикланиши.


Қадимги Ўрта Осиё халқлари хакидаги билимларини кенгайтириш ва мустаҳкамлаш


Қадимги халқ оғзаки ижодиёти, ёзма ёдгорликлар ва «Авесто» да маънавият масалаларини ёритилишини ўрганадилар.

Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавият масалаларининг талқинини биладилар.

Қуръони Карим ва Ҳадиси Шарифларда инсон маънавияти ва маърифати масалалари ҳамда тасаввуф таълимоти ҳақида билимга эга бўладилар.

Мустақиллик шароитида исломий қадриятларнинг тикланишини тушунадилар.


Топшириқ 1. Маъруза матни билан танишиб чиқинг. ва жонлантирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш.

Эслатма: Ўқув услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Маъруза матни билан танишиш ва фаоллаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш Эслатма: Ўқув услубий материал(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга жавоб бериш

Эслатма: Ўқув услубий материал(1.3.) Назорат шакли: Кузатиш, оғзаки назорат



49

ЎҚУВ – УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР 1.1. Ўқув визуал материал:

1-слайд

1. Марказий Осиё халқларининг маънавий ҳаётини халқ оғзаки ижодида акс этиши. 2. Марказий Осиё халқларининг маънавий ҳаёти, урф–одатлари ва ахлоқий фазилатларининг қайси ёзма ёдгорликларда ёритилган? 3. «Китоби Жамшид», «Тўмарис», «Широқ» ва бошқа афсоналарни биласизми? 4. Зардуштийлик динининг муқаддас китоби «Авесто» нинг моҳият ва мазмунини тушунтиринг. 5. Монийлик ва маздакчилик таълимотларида маънавият масалаларининг талқини. 6. Ислом ва маънавият.

РЕЖА: 1. Қадимги халқ оғзаки ижодиёти, ёзма ёдгорликлар ва «Авесто» да

маънавият масалалари. 2. Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавият масалаларининг

талқини. 3. Қуръони Карим ва Ҳадиси Шарифларда инсон маънавияти ва

маърифати масалалари ҳамда тасаввуф таълимоти. 4. Мустақиллик шароитида исломий қадриятларнинг тикланиши.

50


ИНСЕРТ техникасини куллаб ишлаш коидаси. 1. Матнни укиб чикинг. 2. Олинган ахборотни калам билан матн каторларини белгилаган холда

системалаштиринг : V –…тугрисидаги билимларга (ахборотларга) мос келади - (минус) – …тугрисидаги билимларга зид келади - + (плюс) – янги ахборот ? - тушунарсиз/аниклилик талаб этади/ахборотни тулдириш

Б/Б/Б техникасини куллаб ишлаш коидаси

2. «Инсерт» технисини куллаб матнни укиб чикинг. 3. Олинган ахборотни системалаштиринг – матнда белгиланган белгиларга мос

равишда жадвал («Биламан», «Билишни хохлайман») колонкаларига жойлаштиринг

Б/Б/Б жадвали (Биламан / Билишни хохлайман /Билиб олдим (а)) № Мавзу саволлари Биламан (+) Билишни

хохлайман (?) Билиб олдим

(а) 1 2 3 4

Илова 2 (3.1.)

Укув топшириклар

1 – гурух 1. “Ўзбекистонни янгилаш ва ривожлантиришнинг ўз йўли тўртта асосий негизга асосланади ” – фикри И.А.Каримовнинг қайси асарида айтилган? а) Тарихий хотирасиз келажак йуқ; б) Мақсадимиз – тинчлик, барқарорлик, ҳамкорлик; в) Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли; г) Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура; 2) Миллий тараққиёт - а) Миллий тараққиёт – эволюцион характерга эга. У пастдан юқори томон кўтарилишдан иборат бўлган жараёндир. б) Миллий тараққиёт - миллат тараққиёти тарихининг маълум бир босқичида бой берилган салоҳиятни қайтадан миллат тараққиётига йўналтириш жараёни.; в) Шахс маънавияти – муйян элат, миллатга тегишли бўлиб, унинг аждодларига хос бўлган ғоят қимматли маьнавий бойликлар; г) Миллий тараққиёт – бутун инсониятга, жаҳон халқларига тегишли бўлган

51

маънавий – ахлоқий бойликлардир; Билимларни актуаллаштириш учун саволлар: 1. Ислом динининг муқаддас китоби Қуръони Каримда инсонпарварлик масаласи? 2. Ислом динининг муқаддас китоби Қуръони Каримда халол ва ҳаром, фарз, суннат, макрух, савоб ва гуноҳ, яхшилик ва ёмонлик, меҳр–шафқат тушунчаларининг талқини.

2 - гурух 1. И.А.Каримовнинг асарларида илгари сурилган концептуал ғоя ифодаланган жумлани топинг. а) Маънавият ўзини таниш, ўзини ўзгалар билан, ўзгаларни эса ўз назари билан тафтиш қила билиш; б) Маънавиятни қайта қуриш жамиятни қайта қуришга нисбатан оғир кечадиган, ҳам узоқ давом этадиган жараёндир; в) Бизнинг маънавиятимиз асрлар давомида миллион – миллион кишилар тақдири билан шакллaнган. Уни ўлчаб ҳам, поёнига ҳам етиб бўлмайди; г) Маънавий мерос ва диний қадриятларни чуқур ўзлаштириш, миллатимизнинг ўз-ўзини англашига эришиш, миллий ғурур ва ифтихор туйғуларини мустаҳкамлаш ...; 2. “Маънавият инсонга сувдек, ҳаводек зарур ”. Ушбу кўчирма И.А.Каримовнинг қайси асаридан олинган? а) Ижобий ишларимизни охирига етказайлик; б) Юксак малакали мутахассислар – тараққиёт омили; в) Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура; г) Ўзбекистон мустақил тараққиёт йўлида; Билимларни актуаллаштириш учун саволлар : 1. Ислом динида ота–онага ҳурмат, қариндошлик, фарзанд тарбияси, оилага садоқат, тенглик ва биродарлик тушунчаларининг изоҳи. 2. Тасаввуф, унда нафс ва ақл ҳақидаги таълимот.

Илова 3 (3.1.) «Худудий бошкарув» мавзуси буйича информацион машгулотда укувчиларни бахолаш мезонлари курсаткичлари .

Рейтинг бўйича маъруза машғулоти: 1,5 – 2 балл – «аъло» 1,0 – 1,4 балл – «яхши» 0,5 – 0,9 балл – «қониқарли» 0 – 0,4 балл – «қониқарсиз»

52

Гурух иши натижаларини бахолаш мезонлари

Мезонлар Баллар % Гуруҳ иш натижаларини бахолаш 1 2 3 4

Ахборот туликлиги 1,0 50 Иллюстрация (граф.

пред.) 0,6 30

Гурух фаоллиги (кушимча, берилган савол-жавобларнинг

сони)

0,4 20

Баллар жами 2 100

53


54

4-мавзу. Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавият

4.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият

соҳиби. 2. Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифат. 3. Амир Темур ва Темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий меросларнинг ҳозирги кундаги аҳамияти.


Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби эканлигини кенг ва чуқур тушунтириш.


Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби, ватанпарвар ҳамда атоқли шахс эканлигини билиш.

Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифатни кенг ривожланганлигини англаш.

Амир Темур ва Темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий меросларнинг ҳозирги кундаги аҳамиятини кенг ривожланганлигини тушуниш.


Топшириқ 1. Маъруза режаси билан танишиб чиқинг.

Эслатма: Ўқув -услубий материал (1.1.) Топшириқ 2. Маъруза матни билан танишиш ва

жонлаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш

Эслатма: Ўқув- услубий материал (1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи

саволларга жавоб бериш Эслатма: Ўқув -услубий материал (1.3.)


Максимал бал 2 Ўқитувчи имзоси Талабага

қўйилган балл

55

ЎҚУВ – УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР Ўқув визуал материал:

1-слайд

2-слайд

Мавзу режаси: 1. Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби. 2. Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифат. 3. Амир Темур ва Темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий меросларнинг ҳозирги кундаги аҳамияти.

Амир Темур маънавиятининг асосий мазмуни:

Амир Темур фаолиятини пухта ўрганишнинг аҳамияти; Амир Темур томонидан яратилган моддий ва маънавий бойликларни аҳамиятини

англаш; Амир Темур томонидан яратилган «Темур тузуклари» асарида маънавият

масалалари ва комил инсон масаласини ўрганиш ва билиш; Амир Темур даврини ўрганишда асосий адабиётлар Амир Темур даври

ёдгорликлари музейлардан фойдаланиш; Мавзуни талабалар билими асосида ёритиш шарт; Ўқитувчи ва талаба ўртасидани мулоқотни тўғри йўлга қўйиш.

56


МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР 1.1. “Кутиш йўлдоши”усулини қўллаш қоидаси

“Кутиш йўлдоши” (башорат)

1.2. Кластер тузиш қоидалари

Кластер тузиш қоидалари

1. Ҳаёлингга нима келса шуни ёз. Фикрларнинг сифатига эътибор берманг. 2. Ёзувнинг орфографик ва бошқа ҳатоларига эътибор берманг. 3. Ажратилган вақт тугамагунча ёзишни тўхтатманг. 4. Агар фикрлар ҳеч келавермаса то янги фикрлар келгунча қоғозга расмлар чизинг. 5. Иложи борича кўпроқ боғланишларни қуришга ҳаракат қилинг. Фикрлар сонини ва улар орасидаги боғланишлар сонини чегараламанг.

1.Амир Темур яшаган тарихий даврни ёритиб беринг. 2. Амир Темур маънавиятининг мохияти нимада? 3. Амир Темур давлат арбоби сифатида юксак маънавият соҳиби сифатида ҳизматларини қадрлаш. 4. Амир Темурнинг «Темур тузуклари» асарининг моҳияти нимада?

Маъруза бошланишидан олдин ўқитувчи берилган мавзу бўйича таянч термин ва тушунчаларни шарҳлашни, маъруза давомида улар қандай тартибда келишини аниқлашни талабарга таклиф этади.

Маъруза оҳирида ўқитувчи келтирилган таянч тушунча ва терминларга қайтишни, уларнинг тартибига эътибор бериб кетма-кетлигини аниқлашини таклиф этади

57

1.3.Бумеранг технологиясини қўллаш қоидалари

1. Гуруҳларга ажратади. 2. Режадаги саволларни ҳар бир гуруҳга алоҳида тарқатади. 3. Ҳар бир гаруҳ аъзоларини 1,2,3 рақамли карточкалар ёрдамида янги

гуруҳларга ажратади. 4. .Янги гуруҳ аъзолари ўз мавзуларини бир-бирига гапириб беришини

сурайди.(10-15 дақиқа) 5. Янги гуруҳ аъзолари режадаги барча саволлар билан танишиб олишини

таъминлайди. 6. Ҳар бир гуруҳдан битта талабага баҳолаш варағини беради ва шу талаба

жадвални тўлдириб боради. 7. Янги гуруҳ аэзолари ўз гуруҳларига қайтарилади ва гуруҳлар бир –бирига

мавзу бўйича саволлар тайёрлашади. 8.Баҳолаш варағини йиғиб олади.

58


59


Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавият

Амалий машғулот режаси

1. Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби. 2. Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифат. 3. Амир Темур ва Темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий меросларнинг ҳозирги кундаги аҳамияти.


Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби эканлигини кенг ва чуқур тушунтириш.


Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби, ватанпарвар ҳамда атоқли шахс эканлигини билиш.

Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифатни кенг ривожланганлигини англаш.

Амир Темур ва Темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий меросларнинг ҳозирги кундаги аҳамиятини кенг ривожланганлигини тушуниш.


Топшириқ 1. Мавзу бўйича топшириқлар билан танишинг. Эслатма: Ўқув услубий мажмуа (1.1.) Топшириқ 2.Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Чархпалак, 3х3, ФСМУ, Блиц-сўров). Маълумот ахборот материаллар(1.2.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.3.)



60

ЎҚУВ – УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР Мавзу бўйича топшириқлар

Гуруҳларда топшириқни бажариш

1-гурух

2-гурух


№ Саволлар Жавоблар 1. 1. Амир Темур ва Темурийлар сулоласи даврида

яратилган моддий ва маънавий меросларнинг ҳозирги кундаги аҳамияти.

2. 2. Мирзо Улуғбек даврида маънавиятни юксалиши. 3. 3. Мирзо Бобурнинг маънавиятни

ривожланишидаги ҳиссаси?

4. 4. Алишер Навои даври маънавияти.

1-топшириқ

Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби.

2-топшириқ

Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифат.

61

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР 1.1. Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0

балл Гуруҳ №





Жами балл

1.

2.

3.

4.








1.

2.




1.2. “Блиц ўйин қоидаси”.


62


1.4. “Чархпалак” услуби қоидаси.

1.5. 3х3 лойихаси” қоидаси.

1.5. ФСМУ технологияси қоидаси.






этинг.

3-4 гурухда талабалар иш олиб боради. Хар бир гурухга тугалланмаган фикрлардан иборат саволлар ёзилган ватман қоғози ва тўрт хил фламастер ёки маркер берилади. Саволлар айланиб хар бир гурухдан ўтади, жавоблар тўлдирилади ва савол ўз гурухига келгач ўйин тўхтатилади. Сўнг жавоблар йиғиб олингач, доскага ёпиштирилади ва мухокама қилинади. Хар бир гурухдан вакил чиқиб ёзларининг жавобларини ўқиб беради. Энг асосли жавоб берган гурух ғолиб хисобланади.

Ушбу технология мунозарали масалаларни хал этишда хамда ўқув жараёнини бахс-мунозарали ўтказишда қўлланилади, чунки бу технология талабаларни ўз фикрини химоя қилишга, эркин фикрлаш ва ўз фикрини бошқаларга ўтказишга, очиқ холда бахслашишга хамда шу билан бирга бахслашиш маданиятини ўратади.Тингловчиларга тарқатилган оддий қоғозга ўз фикрларини аниқ ва қисқа холатда ифода этиб, тасдиқловчи далиллар ёки инкор этувчи фикрларни баён этишга ёрдам беради. Ф – фикрингизни баён этинг С – фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг М – кўрсатган сабабингизни исботловчи далил келтиринг У – фикрингизни умумлаштиринг

63


64

5-мавзу. Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ маънавиятини

кўтаришда тутган ўрни. Мустамлакачилик ва қарамлик

шароитида маънавият 5.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Халқни миллий маънавиятидан маҳрум қилиш ғоялари

мустамлакачилик сиёсатининг мақсадидир. 2. Жадидчилик ҳаракати, унинг келиб чиқиш сабаблари. 3. Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, эътиқоди,

миллий мероси, ғурури, қадриятларидан маҳрум этилиши. 4. Руслаштириш сиёсати, унинг моҳияти ва оқибатлари.


Жадидчилар халқнинг миллий маънавиятини юксалтиришдаги мохиятини очиб бериш.


Халқни миллий маънавиятидан маҳрум қилиш ғоялари мустамлакачилик сиёсатининг мақсади эканлигини тушунадилар.

Жадидчилик ҳаракати, унинг келиб чиқиш сабабларини очиб берадилар.

Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, эътиқоди, миллий мероси, ғурури, қадриятларидан маҳрум этилиши тушунадилар.

Руслаштириш сиёсати, унинг моҳияти ва оқибатларини аниқлайдилар.


Топшириқ 1. Ўқув материаллари билан танишиб чиқинг. Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Маъруза матни билан танишиш ва жонлаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш Эслатма: Ўқув- услубий материал(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга жавоб бериш Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.3.)




65


1-слайд

1.3. Ўз-ўзини назорат қилиш учун материаллар

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР Т – схема

Тизимли ёндошувни ривожлантириш томонларини белгиланг

Кучли томонлари Заиф томонлари

3-Илова (3.1.)

ФСМУ технологияси ёрдамида “Жадидчиларнинг халқ маънавиятини ва маърифатини юксалтиришдаги роли?” саволини йўналтирувчи услубий тавсиялар асосида ечиш:

Мавзу режаси: 1. Халқни миллий маънавиятидан маҳрум қилиш ғоялари мустамлакачилик

сиёсатининг мақсадидир. 2. Жадидчилик ҳаракати, унинг келиб чиқиш сабаблари. 3. Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, эътиқоди, миллий мероси, ғурури,

қадриятларидан маҳрум этилиши. 4. Руслаштириш сиёсати, унинг моҳияти ва оқибатлари.

1. Жадидчилик ҳаракатининг келиб чиқиш сабаблари ва моҳияти. 2. Жадидчиларнинг ижтимоий сиёсий маданий маънавий қарашлари. 3. Маърифатчилик жадидчиликнинг уйғун томони? 4. Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг жадидчилик ҳаракатининг ривожлантириш роли. 5. Мунаввар Қорининг жадидчилик ҳаракатидаги ўзига хос ўрни ва аҳамияти. 6. И. А. Каримовнинг «Халқимизнинг роли мустақиллик озодлик ва туб ислоҳотлар йўлидир» асарида жадидларнинг халқ маърифатини юксалтиришдаги ҳизматларини алоҳида баҳоланиши.

66

Савол Жадидчиларнинг халқ маънавиятини ва маърифатини юксалтиришдаги роли?

(Ф)Фикрингизни баён этинг

(С)Фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг

(М)Кўрсатган сабабингизни исботловчи мақсад келтиринг

(У)Фикрингизни умумлаштиринг

ФСМУ технологияси қоидаси. Ушбу технология мунозарали масалаларни хал этишда хамда ўқув жараёнини бахс-мунозарали ўтказишда қўлланилади, чунки бу технология талабаларни ўз фикрини химоя қилишга, эркин фикрлаш ва ўз фикрини бошқаларга ўтказишга, очиқ холда бахслашишга хамда шу билан бирга бахслашиш маданиятини ўратади.Тингловчиларга тарқатилган оддий қоғозга ўз фикрларини аниқ ва қисқа холатда ифода этиб, тасдиқловчи далиллар ёки инкор этувчи фикрларни баён этишга ёрдам беради. Ф – фикрингизни баён этинг С – фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг М – кўрсатган сабабингизни исботловчи далил келтиринг У – фикрингизни умумлаштиринг

67


68


Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг ҳалқ маънавиятини кўтаришда тутган ўрни.

Мустамлакачилик ва қарамлик шароитида маънавият Амалий машғулот режаси

1. Халқни миллий маънавиятидан маҳрум қилиш ғоялари мустамлакачилик сиёсатининг мақсадидир. 2. Жадидчилик ҳаракати, унинг келиб чиқиш сабаблари. 3. Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, эътиқоди, миллий мероси, ғурури, қадриятларидан маҳрум этилиши. 4. Руслаштириш сиёсати, унинг моҳияти ва оқибатлари.


Жадидчилар халқнинг миллий маънавиятини юксалтиришдаги мохиятини очиб бериш.


Халқни миллий маънавиятидан маҳрум қилиш ғоялари мустамлакачилик сиёсатининг мақсади эканлигини тушунадилар.

Жадидчилик ҳаракати, унинг келиб чиқиш сабабларини очиб берадилар.

Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, эътиқоди, миллий мероси, ғурури, қадриятларидан маҳрум этилиши тушунадилар.

Руслаштириш сиёсати, унинг моҳияти ва оқибатларини аниқлайдилар.


Топшириқ 1. Мавзу бўйича топшириқлар билан танишинг. Эслатма: Ўқув- услубий мажмуа (1.1.) Топшириқ 2.Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Чархпалак, 3х3, ФСМУ, Блиц-сўров). Маълумот- ахборот материаллар(1.2.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув- услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув -услубий материаллар(1.3.)



69



№ Саволлар Жавоблар 1. Халқни миллий маънавиятидан маҳрум қилиш

ғоялари мустамлакачилик сиёсатининг мақсадидир.

2. Жадидчилик ҳаракати, унинг келиб чиқиш сабаблари.

3. Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, эътиқоди, миллий мероси, ғурури, қадриятларидан маҳрум этилиши.


Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0 балл

Гуруҳ №





Жами балл

1.

2.

3.

1.3.Мустақил тайёргарлик кўриш учун саволлар

1. Жадидчилик ҳаракатининг келиб чиқиш сабаблари ва моҳияти. 2. Жадидчиларнинг ижтимоий сиёсий маданий маънавий қарашлари. 3. Маърифатчилик жадидчиликнинг уйғун томони? 4. Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг жадидчилик ҳаракатининг ривожлантириш роли. 5. Мунаввар Қорининг жадидчилик ҳаракатидаги ўзига хос ўрни ва аҳамияти. 6. И. А. Каримовнинг «Халқимизнинг роли мустақиллик озодлик ва туб ислоҳотлар йўлидир» асарида жадидларнинг халқ маърифатини юксалтиришдаги ҳизматларини алоҳида баҳоланиши.

70

4.








1.

2.


Баҳо Баҳо: 1,8 – 2,0 балл – аъло баҳо 1,6 – 1,7 балл – яхши баҳо

1,1 – 1,5 балл – ўрта баҳо









этинг.

71





72


73

6-мавзу. Маънавий баркамол, комил инсон тушунчаси, унинг шарқона таърифи.

Ватанпарварлик, ннсонпарварлик ва ўз миллатга садоқат шахс маънавиятининг

муҳим мезонлари 6.1. Режа –топшириғи (маъруза)

Маъруза режаси 1. Маънавий баркамол инсон, уни тарбиялаш замон талаби.

2. Комил инсон ва унинг шарқона фазилатлари. 3. Ватан – саждагоҳ каби муқаддас. 4. Инсонпарварлик тушунчаси ва ўз миллатига

садоқатли бўлишнинг моҳияти. Ўқув машғулотининг мақсади

Маънавий баркамол, комил инсон тушунчаси, унинг шарқона таърифи. Ватанпарварлик, ннсонпарварлик ва ўз миллатга садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонларини тўғри тушунишни ўргатади.


Маънавий баркамол инсон, уни тарбиялаш замон талаби эканлигини тушунадилар.

Комил инсон ва унинг шарқона фазилатларини биладилар.

Ватан – саждагоҳ каби муқаддаслигини англайдилар.

Инсонпарварлик тушунчаси ва ўз миллатига садоқатли бўлишнинг моҳиятини тушунадилар.


Топшириқ 1. Ўқув материаллари билан танишиб чиқинг.

Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Маъруза матни билан танишиш ва жонлаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш

Эслатма: Ўқув- услубий материал(1.2.), Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга жавоб бериш

Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.3.) Назорат шакли: Кузатиш, оғзаки назорат



74


1-слайд

2-слайд

“Балиқ скелети” техникаси асосида “Маънавий баркамол инсон, уни тарбиялаш замон талаби?” саволига жавоб берилади. Ушбу технология катта муаммоларнинг ечимини топишга қаратилган. Юқори қисмида муаммолар тури ёзилса, пастки қисмида эса муаммоларни тасдиқловчи далиллар ёзилади.

Мавзу режаси: 1. Маънавий баркамол инсон, уни тарбиялаш замон талаби. 2. Комил инсон ва унинг шарқона фазилатлари. 3. Ватан – саждагоҳ каби муқаддас.

4. Инсонпарварлик тушунчаси ва ўз миллатига садоқатли бўлишнинг моҳияти.

Маънавий баркамол инсон, уни тарбиялаш замон талаби?

75

1.2. Мавзу бўйича жонлантирувчи саволлар



1.1.Инсерт техникасини қўллаш қоидаси.

V + - ?

1.2.Хабарлашиб ўрганиш усули қоидаси

1.Саволларга ўйланиб жавоб беришни сурайди. 2.Талабалар 4-5 гуруҳга ажратилади. 3.Ҳар бир гуруҳдан экспертларни аниқлашни сўрайди. 4.Экспертлар биттадан савол бўйича гуруҳ аъзоларни таништириши керак. 5.Экспертлар варағини тарқатади ва гуруҳда ишлашни ташкил этади.

1. Комил инсон ва унинг шарқона фазилатлари. 2. Ватан – саждагоҳ каби муқаддас. 3. Инсонпарварлик тушунчаси ва ўз миллатига садоқатли

бўлишнинг моҳияти.

1. Ватанпварварлик нима? 2. Ватанпарварлик иймондандир ҳикматли сўзни изоҳланг. 3. Инсонпарварлик тушунчаси моҳиятини ва мазмунини изоҳланг.

Инсерт жадвали қоидаси:

V- олган билимига тўғри келади. + - янги маълумот -- - олган билимига қарама-қарши ? – тушунарсиз (аниқланиши зарур бўлган маълумотлар)

76

6.Экспертлар презентация қилиш кераклигини маълум қилади. 7.Маслаҳатчи ўрнида шарҳлайди, аниқлик киритади. 8.Презентацияни якунлаб, ҳар бир гуруҳга ҳар бир савол учун хулосалар қилади.

1.3. Зиг-заг усулининг қўлланилиши

1.Эксперт варағининг саволлларига гуруҳнинг ҳар бир талабаси

ўқув материалидан зарур маълумотларни топади. 2. “Экспертлар учрашуви” – турли гуруҳларда бир хил матириални

ўрганаётганлар ўзаро учрашади, эксперт сифатида маълумотларни алмашади, ўз саволларига биргаликда жавоб топади ва бу маълумотларини ўз гуруҳларидаги талабаларга қандай қилиб етказиш кераклигини режалаштиради.

3. “Экспертлар” ўз гуруҳларига қайтиб, маълумотларни ўз гуруҳи аъзолаига тушунтиради.

4. Бир –бирига саволлар бериб, бир- бирларининг билимларини баҳолайди.

77


78

7-мавзу. Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс

маънавияти белгилари. Ҳуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик, давлат

тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат – шахс маънавий баркамоллиги

мезонлари 7.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини

таъминловчи омил эканлиги. 2. Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси. 3. Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик.


Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс маънавияти белгиларини чуқур тушуниш.


Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини таъминловчи омил эканлигини тушунадилар.

Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси эканлигини англайдилар.

Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик билимига эга бўладилар.



Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Маъруза матни билан танишиш ва

жонлаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш

Эслатма: Ўқув- услубий материал(1.2.), Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга

жавоб бериш. Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.3.)




79


1-слайд

1-илова

“Инсерт” техникасининг қоидаси:

1. Матнни ўқиб чиқинг. 2. Олинган маълумотларни диққат билан ўрганиб, соҳаларга ажратинг. Қалам билан ҳар бир қаторга қуйидаги белгиларни қўйиб чиқинг: V – биламан; + – янги маълумот; – – билганларимга зид; ? – мени ўйлантирмоқда.

БББ техникаси коидаси: 1. “Инсерт” техникасидан фойдаланилган ҳолда матнни ўқиб чиқинг. 2. Олинган маълумотларни индивидуал соҳаларга ажратинг. 3.Қалам билан қўйилган белгилар асосида БББ жадвалини тўлдиринг.

Мавзу режаси: 1. Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини таъминловчи

омил эканлиги. 2. Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси. 3. Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик.

80

1-ўқув топшириқ

БББ жадвали № Мавзу саволлари Биламан Билишни

истайман Билиб олдим

1 2 3 4 5 1. Миллий ўзликни англаш, унинг

миллат абадийлигини таъминловчи омил эканлиги.

2. Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси.

3. Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик.

4. Она тили туғилиб ўсган заминига ўз миллий маънавиятига мансублигини тушуниб етиш масаласини ёритиб беринг




1.2.Блиц-сўров қоидаси

1. Маънавий қадриятлар шахс комолотидаги роли. 2. Миллий манфаатларни тушуниш, миллий ўзликни англашни ўзагидир. 3. И.А. Каримовнинг «Элим деб, юртим деб куйиб, ёниб яшаш» -,

ғоясининг миллий ўзликни англашни ривожлантиришдаги аҳамияти.

1. Миллалараро тотувлик тушунчаси. 2. И.А. Каримовнинг «Ўзбекистон XXI – аср бўсағасида ҳавфсизликка таҳдид тараққиёт кафолатлари» асарида миллатлараро тотувликнинг ёритилиши. 3. Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик.

1.Гуруҳларга ажратилади. 2. Ҳар бир гуруҳ аъзосига топшириқ берилади. 3. Ҳар бир гуруҳга тўлдириши лозим бўлган жадвал берилади. 4.Топшириқни якка бажариш керак ва якка жавоб устунини тўлдиради. 5.Топшириқни энди гуруҳ бўлиб ишлаб гуруҳ жавоби устунини тўлдиради. 6. Якка ва гуруҳ жавоби устунларининг тўғри жавоби айтилади. 7. Барча иштирокчилар ўз хатоларини билиб олади.

81


82


Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс маънавияти белгилари.

Ҳуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик давлат тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат-шахс маънавий

баркамоллиги мезонлари. Амалий машғулот режаси

1. Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини таъминловчи омил эканлиги. 2. Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси. 3. Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик.


Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс маънавияти белгиларини чуқур тушуниш.


Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини таъминловчи омил эканлигини тушунадилар.

Ҳуқуқий саводхонлик – маънавий етуклик белгиси эканлигини англайдилар.

Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик билимига эга бўладилар.


Топшириқ 1. Мавзу бўйича топшириқлар билан танишинг. Эслатма: Ўқув- услубий мажмуа (1.1.) Топшириқ 2.Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Хабарлашиб гурухларда ишлаш, Блиц-сўров). Маълумот- ахборот материаллар(1.2.)(1.3.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув- услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув -услубий материаллар(1.3.)



83

ЎҚУВ – УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР Мавзу бўйича топштриқлар

Гуруҳларда топшириқларни бажариш

1-ўқув топшириқ «Конверт» техникаси учун саволлар (Ҳар бир савол конвертларга алоҳида солинади)

1-топшириқ

Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини таъминловчи омил эканлиги.

2. Миллий манфаатларни тушуниш, миллий ўзликни англашни ўзагидир.

3. И.А. Каримовнинг «Элим деб, юртим деб куйиб, ёниб яшаш» -, ғоясининг миллий ўзликни англашни ривожлантиришдаги аҳамияти

4. И.А. Каримовнинг «Ўзбекистон XXI – аср бўсағасида ҳавфсизликка таҳдид тараққиёт кафолатлари» асарида миллатлараро тотувликнинг ёритилиши.

5. Миллалараро тотувлик тушунчаси.

84

2-илова(5.2.) 2-ўқув топшириқ

«Қандай» органайзерини тўлдиринг Қандай?

Қандай Қандай?

Қандай?

Қандай? Қандай? Қандай? Қандай? Қандай? Қандай?

Тавсия этиладиган адабиётлар руйхати

1. Каримов И.А. «Юксак маънавият – енгилмас куч». – Т:, «Маънавият», 2008 й. 2. Каримов И.А. «Истиқлол ва маънавият». - Т., «Ўзбекистон». 1994 й. 3. Каримов И.А. «Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда». – Т., «Ўзбекистон». 4. Каримов И.А. «Миллий истиқлол мафкураси, халқ эътиқоди буюк келажакка ишончдир». -

Т., «Ўзбекистон», 2000 й. 5. Каримов И.А. «Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз». - Т.,

«Ўзбекистон». 2000 й. 6. Миллий истиқлол ғояси, асосий тушунча ва тамойиллар. - Т., «Янги аср авлоди», 2001 й. 7. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. - Т., 2003 й. 8. Отамуродов С., Хусанов С.. Раматов Ж. «Маънавият асослари». Ўқув қулланма. - Т., 2002 й. 9.«Маънавият асослари». ТДТУ, 2000 й. 10. www.google.ru. 11. www.reviem.uz

1.3.Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар

1. Миллий мерос қандай мерос? 2. Миллий ўзликни англаш шахс маънавиятини бойитувчи омил эканлиги. 3. Миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс маънавияти белгилари. 4. Миллий анъаналар ва маросимлар шахс тарбиясидаги роли. 5. Ҳуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик давлат тизимига ҳурмат

фуқаролик бурчидир. 6. Демократиянинг моҳияти ва мазмунини ёритиб беринг.

Миллий ўзликни англаш, унинг миллат абадийлигини таъминловчи омил эканлигини қандай тушунасиз?

85

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0

балл Гуруҳ №





Жами балл

1.

2.

3.

4.








1.

2.






86

1.3. Хабарлашиб ўрганиш усули қоидаси

1.Саволларга ўйланиб жавоб беришни сурайди. 2.Талабалар 4-5 гуруҳга ажратилади. 3.Ҳар бир гуруҳдан экспертларни аниқлашни сўрайди. 4.Экспертлар биттадан савол бўйича гуруҳ аъзоларни таништириши керак. 5.Экспертлар варағини тарқатади ва гуруҳда ишлашни ташкил этади. 6.Экспертлар презентация қилиш кераклигини маълум қилади. 7.Маслаҳатчи ўрнида шарҳлайди, аниқлик киритади. 8.Презентацияни якунлаб, ҳар бир гуруҳга ҳар бир савол учун хулосалар қилади.

87


88

8-мавзу. Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситалари

8.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Шахс маънавиятини шакллантиришда ота-она ва

оила масъулияти. 2. Адабиёт ва санъат–шахс маънавиятини

шакллантириш ва ривожлантиришнинг муҳим воситаси.

3. Шахс маънавиятини шакллантиришнинг бошқа омил ва воситалари.


Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситаларини чуқур тушуниш


Шахс маънавиятини шакллантиришда ота-она ва оила масъулиятини тушунадилар.

Адабиёт ва санъат–шахс маънавиятини шакллантириш ва ривожлантиришнинг муҳим воситасини биладилар.

Шахс маънавиятини шакллантиришнинг бошқа омил ва воситаларини ўрганадилар.



Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Маърузани жонлаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш

Эслатма: Ўқув- услубий материал(1.2.), Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга жавоб бериш.


Максимал бал 2 Ўқитувчи имзоси Талабага қўйилган балл

89


1-слайд



1.1.«Ақлий ҳужум» нинг асосий қоидалари:

1. Шахс маънавиятининг асосий омиллари. 2. Шахс маънавиятини шаклланишида адабиёт ва санъатнинг роли. 3. Шахс маънавиятини шаклланишида ҳозирги кун оммавий ахборот воситаларининг роли

Мавзу режаси: 1. Шахс маънавиятини шакллантиришда ота-она ва оила масъулияти. 2. Адабиёт ва санъат – шахс маънавиятини шакллантириш ва

ривожлантиришнинг муҳим воситаси. 3. Шахс маънавиятини шакллантиришнинг бошқа омил ва воситалари.

-айтилаётган барча ғоялар бир –бирига нисбатан муҳимликда тенгдир. -киритилаётган ғоялар танқид қилинмаслиги керак. -ғояни тақдим этаётган пайтда сўзловчининг гапини бўлмаслик. -сўзловчига нисбатан баҳоловчи компонент мавжуд эмас. - олға сурилган ғоялар баҳоланмайди ва танқид остига олинмайди; - иш сифатига эмас, сонига қаратилади, ғоялар қанча кўп бўлса шунча яхши; - исталган ғояларни мумкин қадар кенгайтириш ва ривожлантиришга ҳаракат қилинади; - муаммо ечимидан узоқ ғоялар ҳам қўллаб-қувватланади; - барча ғоялар ёки уларнинг асосий мағзи (фаразлари) қайд этиш йўли билан ёзиб олинади; - «ҳужум»ни ўтказиш вақти аниқланади ва унга риоя қилиниши шарт; - бериладиган саволларга қисқача (асосланмаган) жавоблар бериш кўзда тутилиши керак.

90


1.3. Кластер тузиш қоидалари Кластер тузиш қоидалари

6. Ҳаёлингга нима келса шуни ёз. Фикрларнинг сифатига эътибор берманг. 7. Ёзувнинг орфографик ва бошқа ҳатоларига эътибор берманг. 8. Ажратилган вақт тугамагунча ёзишни тўхтатманг. 9. Агар фикрлар ҳеч келавермаса то янги фикрлар келгунча қоғозга расмлар чизинг. 10. Иложи борича кўпроқ боғланишларни қуришга ҳаракат қилинг. Фикрлар сонини ва улар орасидаги боғланишлар сонини чегараламанг.


91


92

9-мавзу. «Диншунослик» фанига кириш 9.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Диншуносликнинг фан сифатида шаклланиш

тарихи, мақсад ва вазифалари. 2. Диншунослик фанининг предмети ва

тадқиқот объекти. 3. Диннинг жамиятдаги вазифалари. Дин

ижтимоий ходиса сифатида. Ўқув машғулотининг мақсади

Диншуносликнинг фан сифатида шаклланиш тарихи, мақсад ва вазифалари хусусида талабаларда билим кўникмаларини шакллантириш.


Диншуносликнинг фан сифатида шаклланиш тарихи, мақсад ва вазифаларини билади.

Диншунослик фанининг предмети ва тадқиқот объектини англайди.

Диннинг жамиятдаги вазифаларини билади. Дин ижтимоий ходиса сифатида ижтимоий онгнинг бошқа шаклларидан фарқлай олади.








93


1-слайд



1. Диншуносликнинг фан сифатида шаклланиш тарихини айтиб беринг?

2. Диншуносликнинг мақсад ва вазифалари нималардан иборат?

3. Диншунослик фанининг предмети ва тадқиқот объектига нималар киради?.

Мавзу режаси: 1. Диншуносликнинг фан сифатида шаклланиш тарихи, мақсад

ва вазифалари. 2. Диншунослик фанининг предмети ва тадқиқот объекти. 3. Диннинг жамиятдаги вазифалари. Дин ижтимоий ходиса сифатида.

1. Диннинг жамиятдаги вазифалари нималардан иборат? 2. Нима учун дин ижтимоий ходиса сифатида эътироф этилади? 3. Илмий атеизмдан диншунослик фанининг фарқи нимада? 4. Динни ўрганувчи қандай таълимотларни биласиз?

94




1.3. “Кутиш йўлдоши”усулини қўллаш қоидаси




Маъруза бошланишидан олдин ўқитувчи берилган мавзу бўйича таянч термин ва тушунчаларни шарҳлашни, маъруза давомида улар қандай тартибда келишини аниқлашни талабаларга таклиф этади.


95


96

9.2. Билимларни чуқур ўзлаштиришга асосланган амалий машғулот

Диншунослик фан сифатида. Ибтидоий динлар ва уларнинг шакллари

Амалий машғулот режаси

1. Диншунослик фанининг предмети ва тадқиқот объекти. 2. Диншунослик фанининг вазифалари ва аҳамияти. 3. Диннинг келиб чиқиши ҳақида илоҳий ва илмий

талқинлар, бу талқинларнинг моҳияти. 4. Ибтидоий динлар ва уларнинг шакллари.


Диншунослик фанининг предмети ва тадқиқот объекти, диннинг келиб чиқиши ҳақидаги таълимотлар ҳамда ибтидоий динлар ва уларнинг шакллари хусусида билим кўникмаларини шакллантириш.


Диншунослик фанининг предмети ва тадқиқот объектини билади.

Диншунослик фанининг вазифаларини билади ва аҳамиятини англайди.

Диннинг келиб чиқиши ҳақида илоҳий ва илмий талқинларни билади, бу талқинларнинг моҳиятини англайди.

Ибтидоий динлар ва уларнинг шакллари хусусида билимга эга бўлади.


Топшириқ 1. Мавзу бўйича топшириқлар билан танишинг. Эслатма: Ўқув- услубий мажмуа (1.1.) Топшириқ 2.Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Чархпалак, хабарлашиб туриш усули). Маълумот- ахборот материаллар(1.2.)(1.3.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув- услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув -услубий материаллар(1.3.)



97


Гуруҳларда топшириқларни бажариш 1-гурух

2-гурух

1-топшириқ

Саволлар бўйича фикрларингизни асосоаб беринг. 1. Дин қайси даврда пайдо бўлган? а) Ибтидоий жамоа тузуми даврида б) Феодализм тузуми даврида в) Қулдорлик тузуми даврида г) Ўрта асрларда 2. Динга нисбатан ҳурфикрликликнинг асосий шакллари қайсилар? а) Креационизм, модернизм, фундаментализм плюрализм б) Атеизм, материализм, ревизионизм, рационализм, прагматизм, неотомизм в) Стоицизм, идеализм, атеизм г) Антиклерикализм, скептицизм, бидъат, атеизм

2-топшириқ

Дин нима? Унинг мазмун-моҳиятини айтиб беринг. Вазифа: жавобларингизни асослаб беринг.

98

3-гурух


№ Саволлар Жавоблар 1. Диннинг пайдо бўлиши тўғрисида қандай

таълимотларни биласиз?

2. Диншуносликнинг асосий вазифалари нималардан иборат?

3. Мустақил Ўзбекистонда давлатнинг диндорларга бўладиган муносабати қандай?

4. Диншунослик фанининг назарий ва амалий аҳамияти нималардан иборат?

1.3.Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар

1. Мустақиллик йилларида диний қадриятларнинг такланиши нималарда намоён бўлди? 2. Диннинг қандай турларини биласиз? 3. Уруғ қабилачилик динларини айтиб беринг. 4. Миллий динларнинг ўзига хос хусусияти нимада?

Динлар қандай таснифланади? Вазифа: жавобларингизни асослаб беринг.

99

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР 1.1. Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0 балл

Гуруҳ №





Жами балл

1.

2.

3.

4.








1.

2.


Баҳо

Баҳо: 1,8 – 2,0 балл – аъло баҳо 1,6 – 1,7 балл – яхши баҳо 1,1 – 1,5 балл – ўрта баҳо

1.2. Чархпалак усулини қўллаш қоидаси.

Чархпалак усули

1. Талабаларни 3-4 гуруҳга карточкалар ёрдамида ажратади. 2. Ҳар бир гуруҳ лидерини ўқитувчи ўзи танлайди. 3. Гуруҳга топшириқларни тарқатади. 4. Барча гуруҳ топшириқларни бажариб бўлгандан сўнг, гуруҳ топшириқларини бир – бири билан алмаштиради 3 марта 5. Гуруҳ аъзолари топшириқларни бажариб бўлгандан сўнг, топшириқлар биринчи ҳолатда ўз гуруҳларига топширилади. 6. Гуруҳдан ўқитувчи танлаган талаба презентацияга тайёрланади.

100

1.3. Хабарлашиб ўрганиш усули қоидаси

1.Саволларга ўйланиб жавоб беришни сурайди. 2.Талабалар 3-4 гуруҳга ажратилади. 3.Ҳар бир гуруҳдан экспертларни аниқлашни сўрайди. 4.Экспертлар биттадан савол бўйича гуруҳ аъзоларни таништириши керак. 5.Экспертлар варағини тарқатади ва гуруҳда ишлашни ташкил этади. 6.Экспертлар презентация қилиш кераклигини маълум қилади. 7.Маслаҳатчи ўрнида шарҳлайди, аниқлик киритади. 8.Презентацияни якунлаб, ҳар бир гуруҳга ҳар бир савол учун хулосалар қилади.

101


102

10-мавзу. Диннинг ибтидоий шакллари

10.1. Режа –топшириғи (маъруза)

Маъруза режаси 1. Диннинг пайдо бўлиши сабаблари ва динлар таснифи.

2. Диний онг асосларининг шаклланиши ва диннинг элементлари.

3. Диннинг ибтидоий шакллари: тотемизм, анимизм, шаманизм (магия), фетишизм, ибтидоий мифология.


Диннинг пайдо бўлиши сабаблари ва динлар таснифи ва диннинг ибтидоий шакллари тўғрисида талабаларда билим кўникмаларини шакллантириш.


Диннинг пайдо бўлиши сабаблари ва динлар таснифини билади.

Диний онг асосларининг шаклланишини билиб, диннинг элементларини изоҳлай олади.

Диннинг ибтидоий шакллари: тотемизм, анимизм, шаманизм (магия), фетишизм, ибтидоий мифология эканлигини билиб, уларни таҳлил қила олади.








103


Ўқув визуал материал: 1-слайд



1. Диннинг пайдо бўлиш сабабларини изоҳланг. 2. Нима сабабдан динлар турли типларга бўлиниб кетган? 3. Диннинг элементларини биласизми?

Мавзу режаси: 1. Диннинг пайдо бўлиши сабаблари ва динлар таснифи. 2. Диний онг асосларининг шаклланиши ва диннинг элементлари. 3. Диннинг ибтидоий шакллари: тотемизм, анимизм, шаманизм (магия),

фетишизм, ибтидоий мифология.

1. Ибтидоий динларни санаб беринг. 2. Тотемизм динида нимага эътиқод қилинади? 3. Фетишизм динининг ўзига хос хусусияти нимада?

104




105

1 . 2 . П а р а до кс л ар ус ул и


ПАР АДОКСЛАР У СУ ЛИ

Ўқитувчи саволлар тизимини кетма-кет бериб тингловчиларнинг фикрларини ўрганади

Диагностика натижаларига кўра маърузани олиб бориш жараёнида тингловчиларнинг қарама-қаршиликка (тушунчалардаги, билимлардаги)

келишларини таъминлайди. Бундай вазият асосан тингловчининг тушунчаларидаги адашишлар ва хатоликлар билан боғлиқ. Демак, бу муаммовий вазият тингловчиларнинг олдинги фикр, тушунчалари ва

хулосаларига қарама-қарши, парадоксал бўлган вазиятдир.

Тингловчилар муаммовий вазиятни юзага келтирган амаллардаги хатоликни излайдилар (лекин амалларда хотолик йўқ)

Ижодий фикрлай оладиган тингловчи амалларнинг бажарилиши жараёни эмас, балки мазкур амалнинг ўзи хато эканлигини аниқлай олади (бундай тингловчи топилмаса ўқитувчининг ўзи буни ошкор

қилишига тўғри келади).


106


107

11-мавзу. Миллий динлар. Зардуштийлик дини 11.1. Режа –топшириғи (маъруза)

Маъруза режаси 1. Яҳудийликнинг вужудга келиши ва таълимоти. 2. Веда ва веда динлари. Конфуцийчилик ва даосизм. 3. Зардуштийликнинг дин сифатида шаклланиши ва

таълимоти. 4. Авесто – зардуштийликнинг муқаддас китоби.


Миллий динлар, уларнинг диний таълимотлари; Зардуштийлик динининг пайдо бўлиши, таълимоти, тарқалиши ва Марказий Осиё халқлари маънавий тараққиётидаги ўйнаган роли хусусида талабаларда билим кўникмаларини шакллантириш.


Яҳудийликнинг вужудга келиши ва таълимотини билади.

Веда ва веда динлари ҳамда конфуцийчилик ва даосизм динларининг таълимоти ва ўзига хос хусусиятларини англайди.

Зардуштийликнинг дин сифатида шаклланиш тарихини билади ва таълимотини бошқа диний таълимотлардан фарқлай олади.

Авесто – зардуштийликнинг муқаддас китоби эканлигини англаб, унинг бошқа муқаддас китоблардан фарқини айтиб бера олади.



Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Маъруза матни билан танишиш ва жонлаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш Эслатма: Ўқув- услубий материал(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга жавоб бериш




108


1-слайд



1. Яҳудийлик қачон вужудга келган? 2. Яҳудийликнинг таълимотини айтиб беринг. 3. Ведв ва веда динлари тўғрисида нималарни биласиз?

Мавзу режаси: 1. Яҳудийликнинг вужудга келиши ва таълимоти. 2. Веда ва веда динлари. Конфуцийчилик ва даосизм. 3. Зардуштийликнинг дин сифатида шаклланиши ва таълимоти. 4. Авесто – зардуштийликнинг муқаддас китоби.

1. Конфуцийчилик таълимотини изоҳлаб беринг. 2. Даосизм таълимотининг ўзига хослиги нимада? 3. Хитойда қайси миллий динлар шаклланган? 4. Япониядаги миллий динлар тўғрисида нималарни биласиз? 5. Яхудийликнинг муқаддас китоби нима?

109


110

11.2. Билимларни чуқур ўзлаштиришга асосланган амалий машғулот Миллий динлар. Зардуштийлик. Буддизм.

Христианлик. Амалий машғулот режаси

1. Қабилавий ва миллий – давлат динлари, уларнинг шакллари.

2. Зардуштийликнинг дин сифатида шаклланиши ва тарқалиши.

3. Авесто – зардуштийликнинг муқаддас китоби, унинг тузилиши ва мазмуни.

4. Буддизмнинг таълимоти, оқимлари ва муқаддас манбаи. 5. Христианликнинг таълимоти, оқимлари. Библия –

христианликнинг муқаддас китоби, унинг тузилиши, мазмуни ва аҳамияти.


Миллий динлар, зардуштийлик, буддизм, христианлик динларининг пайдо бўлиши, таълимоти, муқаддас китоблари, тарқалиши ва байрамлари ҳамда расм-русумлари тўғрисида билим кўникмаларни шакллантириш.


Қабилавий ва миллий – давлат динлари, уларнинг шаклларини билади.

Зардуштийликнинг дин сифатида шаклланиши ва тарқалишини айтиб бера олади.

Авесто – зардуштийликнинг муқаддас китоби, унинг тузилиши ва мазмунини изоҳлаб бера олади.

Буддизмнинг таълимоти, оқимлари ва муқаддас манбаини шарҳлаб бера олади.

Христианликнинг таълимоти, оқимлари. Библия – христианликнинг муқаддас китоби, унинг тузилиши, мазмуни ва аҳамиятини изоҳлай олади.


Топшириқ 1. Мавзу бўйича топшириқлар билан танишинг. Эслатма: Ўқув услубий мажмуа (1.1.) Топшириқ 2.Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Конверт усули, «Кандай » органазейри Маълумот ахборот материаллар(1.2.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув услубий материаллар(1.3.)


максимал балл 2 Ўқитувчи имзоси


111


Мавзу бўйича топшириқлар Гуруҳларда топшириқни бажариш

1-ўқув топшириқ

«Конверт» техникаси учун саволлар

(Ҳар бир савол конвертларга алоҳида солинади)

2 – илова (9.2.) 2-ўқув топшириқ

«Қандай» органайзерини тўлдиринг

Буддизм таълимотидаги 4 олий ҳақиқат қандай изоҳланади?

1. Қабилавий ва миллий – давлат динлари, уларнинг шаклларини айтиб беринг.

Жавобларингизни асослаб беринг.

2. Зардуштийликнинг дин сифатида шаклланиши ва тарқалишини баён қилиб беринг. Жавобларингизни асослаб беринг.

3. Авесто – зардуштийликнинг муқаддас китоби, унинг тузилиши ва мазмунини изоҳланг. Жавобларингизни асослаб беринг.

4. Буддизмнинг таълимоти, оқимлари ва муқаддас манбаини баён қилиб беринг. Жавобларингизни асослаб беринг.

5. Христианликнинг таълимоти, оқимларини айтиб беринг. Жавобларингизни асослаб беринг.

кандай?

кандай? кандай?

кандай?

112

3 – илова (9.2.) Гуруҳларнинг билим ва кўникмаларини баҳолаш мезонлари Топшириқлар, баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

I гуруҳ II гуруҳ

1-топшириқ: (1 балл) - савол ёритиб берилди (0,5 балл) - регламентга эътибор қаратилди (0,25 балл) - гуруҳ фаол қатнашди (0,25 балл) 2-топшириқ: (1 балл) - муаммо аниқ ечимини топди (0,5 балл) - мантиқан тўғри хулоса чиқарилди (0,25 балл) - мисоллар билан умумлаштирилди (0,25 балл) Жами: (2 балл)

0,5 балл – «аъло» 1,8 –2 балл – «аъло» 0,4 балл – «яхши» 1,6 – 1,7 балл – «яхши» 0,3 балл – «қониқарли» 1,1 – 1,5 балл – «қониқарли».


1. Қабилавий ва миллий – давлат динларининг фарқи нимада? 2. Зардуштийликнинг динининг шаклланиши тўғрисида қандай концепциялар мавжуд? 3. Буддизмнинг таълимотидаги 3 асосий тамойилини айтиб беринг. 4. Буддизм дини қандай тарқалган? 5. Нима сабабдан христианлик дини турли оқимларга бўлиниб кетган?

113

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0 балл

Гуруҳ №





Жами балл

1.

2.

3.

4.








1.

2.


Баҳо

Баҳо: 1,8 – 2,0 балл – аъло баҳо 1,6 – 1,7 балл – яхши баҳо 1,1 – 1,5 балл – ўрта баҳо



114





115


116

12-мавзу. Буддизм.

12.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Буддизмнинг шаклланиши ва таълимоти.

Медитация. 2. Буддизмнинг тарқалиши ва манбалари. 3. Буддизмнинг оқимлари ва йўналишлари. 4. Буддизмдаги байрам ва маросимлар.


Буддизмнинг шаклланиши ва таълимоти, тарқалиши, муқаддас китоби хусусида билим кўникмаларни шакллантириш.


Буддизмнинг шаклланиши ва таълимотини билади, Медитациянинг босқичларини айтиб бера олади.

Буддизмнинг тарқалиши ва манбаларини айтиб бера олади.

Буддизмнинг оқимлари ва йўналишларини изоҳлай олади.

Буддизмдаги байрам ва маросимларини айтиб бера олади.







117


Ўқув визуал материал:

1-слайд



1. Буддизмнинг шаклланиши ва таълимоти ҳақида нималарни биласиз? 2. Медитация нима? Уни изоҳлаб беринг. 3. Буддизмнинг тарқалиши ва манбаларини айтиб беринг.

Мавзу режаси: 1. Буддизмнинг шаклланиши ва таълимоти. Медитация. 2. Буддизмнинг тарқалиши ва манбалари. 3. Буддизмнинг оқимлари ва йўналишлари. 4. Буддизмдаги байрам ва маросимлар.

1. Ступа буддизмдаги қандай ибодатхона? 2. Сангха руҳонийлари буддизмни қандай тарқатганлар? 3. «Будда» сўзининг маъносини изоҳланг. 4. Буддизмдаги қайси оқимда «ҳашоротларда ҳам жон бор» деб, уларни ўлдириш гуноҳ иш ҳисобланган?

118

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР “Кутиш йўлдоши”усулини қўллаш қоидаси


1.2.Бумеранг технологиясини қўллаш қоидалари 1. Гуруҳларга ажратади. 2. Режадаги саволларни ҳар бир гуруҳга алоҳида тарқатади. 3. Ҳар бир гаруҳ аъзоларини 1,2,3 рақамли карточкалар ёрдамида янги








119


120

13-мавзу. Христианлик

13.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Христианликнинг вужудга келиши.

2. Христианликдаги асосий оқимлар. 3. Христианликнинг Ўрта Осиёга

тарқалиши. Ўқув машғулотининг мақсади

Христианликнинг вужудга келиши унинг таълимоти, христианликдаги асосий оқимлар, христианликнинг Ўрта Осиёга тарқалиши тўғрисида билим кўникмаларини шакллантириш.


Христианликнинг вужудга келиши. Христианликдаги асосий оқимлар. Христианликнинг Ўрта Осиёга

тарқалиши. Мустақил ўрганиш учун топшириқлар




Максимал бал

2 Ўқитувчи имзоси


121



1-слайд



1. Христианлик қачон вужудга келган? 2. Христианлик динининг тарғиботчиси ким? 3. Христианлик таълимотини изоҳланг.

Мавзу режаси: 1. Христианликнинг вужудга келиши. 2. Христианликдаги асосий оқимлар. 3. Христианликнинг Ўрта Осиёга тарқалиши.

1. Христианлик қайси дин негизида вужудга келган? 2. Индульгенция нима? 3. Мессия нима? 4. Христианликдаги асосий оқимларни сананг ва изоҳланг. 5. Дастлабки христианлик жамоалари Ўрта Осиёда қачон пайдо бўлган ва улар нима деб аталган? 6. Нима учун Библия христианлик динининг муқаддас китоби ҳисобланади?

122











123


124

14-мавзу. Ислом дини

14.1. Режа –топшириғи (маъруза)

Маъруза режаси 1. Ислом динининг шаклланишидаги ижтимоий-тарихий шароит.

2. Ислом таълимоти ва Муҳаммад пайғамбар фаолияти.

3. Исломнинг пайдо бўлиши арафасида Маккадаги ижтимоий-сиёсий аҳвол.

4. Мадинада ислом давлатининг вужудга келиши. Ўқув машғулотининг мақсади

Ислом динининг шаклланишидаги ижтимоий-тарихий шароит, ислом таълимоти ва Муҳаммад пайғамбар фаолияти ҳамда Мадинада ислом давлатининг вужудга келиши хусусида талабаларда билим кўникмаларни шакллантириш.


Ислом динининг шаклланишидаги ижтимоий-тарихий шароитини билади.

Ислом таълимоти ва Муҳаммад пайғамбар фаолияти хусусида тушунчага эга бўлади.

Исломнинг пайдо бўлиши арафасида Маккадаги ижтимоий-сиёсий аҳвол ҳақида тасаввурга эга бўлади.

Мадинада ислом давлатининг вужудга келишини англайди.







125



1-слайд



1. Ислом дини пайдо бўлишидан аввалги давр дин тарихида қандай давр деб аталади? 2. Исломдан аввал Арабистон ярим оролида яшовчи халқлар қайси динларга эътиқод қилганлар? 3. Политеизм ва монотеизм тушунчаларини изоҳланг. 4. Пайғамбар Муҳаммад (с.а.в) ҳаёти ва фаолияти ҳақида нималарни биласиз? 5. Маккалик зодагонлар нима сабабдан ислом динини қабул қилишни истамаганлар?

Мавзу режаси: 1. Ислом динининг шаклланишидаги ижтимоий-тарихий шароит. 2. Ислом таълимоти ва Муҳаммад пайғамбар фаолияти. 3. Исломнинг пайдо бўлиши арафасида Маккадаги ижтимоий-сиёсий аҳвол. 4. Мадинада ислом давлатининг вужудга келиши.

1. Жоҳилия давридаги чиркин одатларни изоҳланг. 2. Каъба ибодатхонасининг Арабистон ярим ороли ва унинг атрофида яшовчи халқлар учун ўрни қандай бўлган? 3. Меърож воқеасини биласизми? 4. Шаққи Садр ёки Шарҳи Садр (кўкрак ёриш) воқеасини айтиб беринг. 5. Мадинада ислом давлатининг тузилиши тарихини айтиб беринг.

126

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР Ўқув топшириқ: Т – схема

Рахбар шахс маданиятининг ривожланиш имкониятларини белгиланг.

Кучли томонлари Заиф томонлари

Ўқув топшириқ:

ФСМУ технологияси қоидаси. Ушбу технология мунозарали масалаларни ҳал этишда ҳамда ўқув жараёнини бахс-мунозарали ўтказишда қўлланилади, чунки бу технология талабаларни ўз фикрини ҳимоя қилишга, эркин фикрлаш ва ўз фикрини бошқаларга ўтказишга, очиқ холда баҳслашишга ҳамда шу билан бирга баҳслашиш маданиятини ўратади. Тингловчиларга тарқатилган оддий қоғозга ўз фикрларини аниқ ва қисқа холатда ифода этиб, тасдиқловчи далиллар ёки инкор этувчи фикрларни баён этишга ёрдам беради. Ф – фикрингизни баён этинг С – фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг М – кўрсатган сабабингизни исботловчи далил келтиринг У – фикрингизни умумлаштиринг

127


128

15-мавзу. Ислом динининг асосий манбалари

15.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Қуръоннинг шаклланиш тарихи ва унинг

тузилиши. 2. Қуръондаги сура ва оятларнинг мазмуни,

уларнинг таснифи (талқини). 3. Ҳадис ва машҳур муҳаддислар. 4. Имом ал-Бухорий – буюк муҳаддис.


Ислом динининг асосий манбалари хусусида талабаларда билим кўникмаларини шакллантириш.


Қуръоннинг шаклланиш тарихи ва унинг тузилишини билади.

Қуръондаги сура ва оятларнинг мазмуни, уларнинг таснифи (талқини) ни изоҳлай олади.

Ҳадис ва машҳур муҳаддислар фаолияти тўғрисида баён қилиб бера олади.

Имом ал-Бухорий – буюк муҳаддис эканлигини изоҳлай олади.








129


Ўқув визуал материал: 1-слайд



1. «Қуръон» сўзининг маъносини изоҳланг. 2. Қуръоннинг шаклланиш тарихи ва унинг тузилиши ҳақида нималарни биласиз? 3. Ҳадис нима ва машҳур муҳаддислардан кимларни биласиз?

Мавзу режаси: 1. Қуръоннинг шаклланиш тарихи ва унинг тузилиши. 2. Қуръондаги сура ва оятларнинг мазмуни, уларнинг таснифи (талқини). 3. Ҳадис ва машҳур муҳаддислар. 4. Имом ал-Бухорий – буюк муҳаддис.

1. Дастлабки тузилган Қуръон нусҳаси манбаларда нима деб аталади? 2. Ҳадислар тўплами нима деб аталади?

130




гуруҳларга ажратади. 4. Янги гуруҳ аъзолари ўз мавзуларини бир-бирига гапириб беришини



жадвални тўлдириб боради. 7. Янги гуруҳ аэзолари ўз гуруҳларига қайтарилади ва гуруҳлар бир –

бирига мавзу бўйича саволлар тайёрлашади. 8.Баҳолаш варағини йиғиб олади.



131


132


ИСЛОМ ДИНИ ВА УНИНГ МУҚАДДАС МАНБАЛАРИ Амалий машғулот режаси

1. Ислом шаклланишидаги ижтимоий-тарихий шароит, унинг ғоявий асослари. 2. Қуръоннинг шаклланиш тарихи ва унинг тузилиши. 3. Ҳадис ва муҳаддислик харакати. Имом ал – Бухорий ҳадисининг тузилиши, мазмуни ва аҳамияти. 4. Мустақил Ўзбекистонда дин ва диний фаолиятнинг эркинлиги.


Ислом дини ва унинг муқаддас манбалари хусусида билим кўникмаларни шакллантириш.


Ислом шаклланишидаги ижтимоий-тарихий шароитни ёритиб, унинг ғоявий асосларини изоҳлай олади.

Қуръоннинг шаклланиш тарихини билади ва унинг тузилиши ҳақида тасаввурга эга бўлади.

Ҳадис ва муҳаддислик харакати тўғрисида билимга эга бўлади. Имом ал – Бухорий ҳадисининг тузилиши, мазмуни ва аҳамиятини айтиб бера олади.

Мустақил Ўзбекистонда дин ва диний фаолиятнинг эркинлигини англайди.



Эслатма: Ўқув -услубий материал(1.1.) Топшириқ 2. Маъруза матни билан танишиш ва жонлаштирувчи саволларга жавоб беришга харакат қилиш

Эслатма: Ўқув- услубий материал(1.2.), Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилувчи саволларга жавоб бериш


максимал балл 2 Ўқитувчи имзоси Талабага


133


Гуруҳларда топшириқни бажариш 1-гурух

2-гурух

1-топшириқ

Савол бўйича фикрингизни асослаб беринг.

1. Исломга қадар Арабистон ярим оролида кенг тарқалган будпарастлик эътиқодини шарҳлаб беринг.

2-топшириқ

Савол бўйича фикрингизни асослаб беринг.

1. «Расул» ва «Набий» тушунчаларини изоҳланг.

134

2– илова Топшириқ:

“Балиқ скелети” техникаси асоида “Ҳадислар қандай гуруҳларга бўлинади?” саволига жавоб берилади. Ушбу технология катта муаммоларнинг ечимини топишга қаратилган. Юқори қисмида муаммолар тури ёзилса, пастки қисмида эса муаммоларни тасдиқловчи далиллар ёзилади.

4 - илова (13.1.)


1. Ислом пайдо бўлиш арафасида Маккадаги ижтимоий-сиёсий аҳвол қандай эди? 2. Ислом тарихидаги қандай йирик жиҳот урушларини биласиз? 3. Ҳорижийлар ва ансорлар кимлар?

Ҳадислар қандай гуруҳларга бўлинади?

ТАЯНЧ ИБОРАЛАР: Ислом дини; жоҳилия; ваҳдонийлик; ҳанифлик; ваҳий; даъват; ғазот; мўмин; мусулмон; мушрик; каъба; каъбапўш; закот; нисоб; ҳажар ал-асвад; фатҳ; рисолат; ҳижрат; Қуръон; ваҳий; сура; оят; пора (жузъ); мус ҳаф; пергамент; тафсир; ҳофиз; қироат; ҳадис; суннат; ровий; иснод; саҳиҳ; заиф; муҳаддис.

135


Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0лл

Гуруҳ №

Тушунарли ва аниқ жавоб (1,0




Жами балл

1.

2.

3.

4.








1.

2.


Баҳо Баҳо: 1,8 – 2,0 балл – аъло баҳо 1,6 – 1,7 балл – яхши баҳо

1,1 – 1,5 балл – ўрта баҳо



136








этинг.


137


138

16.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Виждон эркинлиги – диний эътиқод эркинлиги.

2. Ўзбекистонда виждон эркинлигининг конституцион кафолатланганлиги. 3. Республикамизда фаолият олиб бораётган диний ташкилотлар. 4. Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг фаолияти.


Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида билим кўникмаларни шакллантириш.


Виждон эркинлиги ва – диний эътиқод эркинлиги тушунчаларини фарқлай олади.

Ўзбекистонда виждон эркинлигининг конституцион кафолатланганлигини асослаб бера олади.

Республикамизда фаолият олиб бораётган диний ташкилотларни билади.

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг фаолиятини айтиб бера олади.








16-мавзу. ВИЖДОН ЭРКИНЛИГИ ВА ДИНИЙ

ТАШКИЛОТЛАР

139

ЎҚУВ – УСЛУБИЙ МАТЕРИАЛЛАР Ўқув визуал материаллар:

1-слайд



1. Виждон эркинлиги ва эътиқод эркинлиги тушунчалари ўртасида қандай ўхшашлик ва фарқ бор?

2. Ўзбекистонда «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида» ги қонун қачон қабул қилинган? Мазкур қонуннинг асосий жиҳатларини изоҳланг.

3. Собиқ шўролар давридаги виждон эркинлиги билан мустақиллик йилларидаги виждон эркинлиги ўртасида қандай фарқ борлигини айтиб беринг?

Мавзу режаси: 1. Виждон эркинлиги – диний эътиқод эркинлиги. 2. Ўзбекистонда виждон эркинлигининг конституцион кафолатланганлиги. 3. Республикамизда фаолият олиб бораётган диний ташкилотлар. 4. Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг фаолияти.

1. Халқаро инсон ҳуқуқлари декларациясида виждон эркинлиги хусусида қандай моддалар мавжуд? 2. Прозелитизм нима? 3. Миссионерлик нима? 4. Ўзбекистонда дин, диндор ва диний ташкилотларга давлатнинг муносабати қандайлигини изоҳлаб беринг?

140

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР “Кутиш йўлдоши”усулини қўллаш қоидаси


1.2.Бумеранг технологиясини қўллаш қоидалари 8. Гуруҳларга ажратади. 9. Режадаги саволларни ҳар бир гуруҳга алоҳида тарқатади. 10. Ҳар бир гаруҳ аъзоларини 1,2,3 рақамли карточкалар

ёрдамида янги гуруҳларга ажратади. 11. .Янги гуруҳ аъзолари ўз мавзуларини бир-бирига гапириб

беришини сурайди.(10-15 дақиқа) 12. Янги гуруҳ аъзолари режадаги барча саволлар билан танишиб

олишини таъминлайди. 13. Ҳар бир гуруҳдан битта талабага баҳолаш варағини беради ва

шу талаба жадвални тўлдириб боради. 14. Янги гуруҳ аэзолари ўз гуруҳларига қайтарилади ва гуруҳлар

бир –бирига мавзу бўйича саволлар тайёрлашади. 8.Баҳолаш варағини йиғиб олади.



141


142

17.1. Режа –топшириғи (маъруза) Маъруза режаси 1. Фундаментализмнинг вужудга келиши.

2. Экстремизмни келтириб чиқарувчи омиллар. 3. Терроризмга қарши курашда диннинг роли. 4. Радикал диний оқимлар.


Диний экстремизм ва фундаментализм мазмун-моҳияти хусусида билим кўникмаларини шакллантириш.


Фундаментализмнинг вужудга келиши тарихини айтиб бера олади.

Экстремизмни келтириб чиқарувчи омилларни изоҳлаб бера олади.

Терроризмга қарши курашда диннинг роли нимадан иборат эканлигини баён қилиб бера олади.

Радикал диний оқимларни санаб, уларнинг таълимоти, мақсад-муддаолари нимадан иборат эканлигини айтиб бера олади.








17-мавзу. ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА

ФУНДАМЕНТАЛИЗМ

143



1-слайд



Мавзу режаси:

1. Фундаментализмнинг вужудга келиши. 2. Экстремизмни келтириб чиқарувчи омиллар. 3. Терроризмга қарши курашда диннинг роли. 4. Радикал диний оқимлар.

1. Фундаментализм нима? 2. Экстремизм ва диний экстремизм тушунчаларини изоҳланг. 3. Терроризм нима?

1. Фундаментализм дастлаб қайси дин негизида вужудга келган? 2. Ислом фундаментализми қачон пайдо бўлган? 3. Терроризмнинг қандай шаклларини биласиз? 4. Нима учун терроризмга қарши курашиш масаласи глобал муаммолардан бири ҳисобланади?

144


“Кутиш йўлдоши”усулини қўллаш қоидаси


1.2.Бумеранг технологиясини қўллаш қоидалари 15. Гуруҳларга ажратади. 16. Режадаги саволларни ҳар бир гуруҳга алоҳида тарқатади. 17. Ҳар бир гаруҳ аъзоларини 1,2,3 рақамли карточкалар

ёрдамида янги гуруҳларга ажратади. 18. .Янги гуруҳ аъзолари ўз мавзуларини бир-бирига гапириб

беришини сурайди.(10-15 дақиқа) 19. Янги гуруҳ аъзолари режадаги барча саволлар билан танишиб

олишини таъминлайди. 20. Ҳар бир гуруҳдан битта талабага баҳолаш варағини беради ва

шу талаба жадвални тўлдириб боради. 21. Янги гуруҳ аэзолари ўз гуруҳларига қайтарилади ва гуруҳлар

бир –бирига мавзу бўйича саволлар тайёрлашади. 8.Баҳолаш варағини йиғиб олади.



145


146


ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ФУНДАМЕНТАЛИЗМ Амалий машғулот режаси

1. Экстремизм ва диний экстремизм, диний фундаментализм тушунчаларининг маъноси ва моҳияти.

2. XX аср сўнггида диний экстремизмнинг фаоллашуви ва унинг сабаблари.

3. Диннинг ижтимоий ҳаётга ва сиёсий фаолиятга яқинлашувга интилиши.

4. Динлараро зиддиятнинг кучайиб бориши ва уни бартараф этиш мумкинлиги. Диний бағрикенглик ғояси


Диний экстремизм ва фундаментализм тушунчаларининг мазмун-моҳияти, XX аср сўнгида диний экстремизмнинг фаоллашуви ва унинг сабаблари, диний бағрикенглик ғоясининг моҳияти тўғрисида билим кўникмаларни шакллантириш.


Экстремизм ва диний экстремизм, диний фундаментализм тушунчаларининг маъноси ва моҳиятини билади.

XX аср сўнгида диний экстремизмнинг фаоллашуви ва унинг сабабларини айтиб бера олади.

Диннинг ижтимоий ҳаётга ва сиёсий фаолиятга яқинлашувга интилишини изоҳлаб бера олади.

Динлараро зиддиятнинг кучайиб бориши ва уни бартараф этиш мумкинлигини англаб, диний бағрикенглик ғоясини таҳлил қилиб бера олади.


Топшириқ 1. Мавзу бўйича топшириқлар билан танишинг. Эслатма: Ўқув- услубий мажмуа (1.1.) Топшириқ 2.Гурухда ишлаш қоидаларини ўрганиш (Хабарлашиб гурухларда ишлаш, Блиц-сўров). Маълумот- ахборот материаллар(1.2.)(1.3.) Топшириқ 2. Мавзуни мустаҳкамлаш мақсадида блиц-сўров саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув- услубий материаллар(1.2.) Топшириқ 3. Ўзини-ўзи назорат қилиш учун назорат саволларига жавоб бериш. Эслатма: Ўқув -услубий материаллар(1.3.)


максимал балл 2 Ўқитувчи имзоси Талабага қўйилган

балл

147


«Конверт» техникаси учун саволлар

(Ҳар бир савол конвертларга алоҳида солинади)

2 – илова (14.2.1.) 2-ўқув топшириқ

«Қандай» органайзерини тўлдиринг Қандай?

Қандай Қандай?

Қандай?

Қандай? Қандай? Қандай? Қандай? Қандай? Қандай?

3 – илова (14.2.1.)

Талаба-ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантиришнинг қандай шакл ва воситаларини биласиз?

1. Экстремистик ҳаракатларга мисоллар келтиринг. Жавобларингизни асослаб беринг.

2 . Диний фундаментализмнинг моҳияти нимада? Жавобларингизни асослаб беринг

3. Терроризмнинг қандай кўринишларини биласиз? Жавобларингизни асослаб беринг

4. Талаба ёшларнинг турли хилдаги реакцион диний оқимлар таъсирига тушиб қолмасликларида мафкуравий иммунитетни шакллантиришнинг ўрни ва роли нимада? Жавобларингизни асослаб беринг.

148

Гуруҳларнинг билим ва кўникмаларини баҳолаш мезонлари Топшириқлар, баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

I гуруҳ II гуруҳ

1-топшириқ: (1 балл) - савол ёритиб берилди (0,5 балл) - регламентга эътибор қаратилди (0,25 балл) - гуруҳ фаол қатнашди (0,25 балл) 2-топшириқ: (1 балл) - муаммо аниқ ечимини топди (0,5 балл) - мантиқан тўғри хулоса чиқарилди (0,25 балл) - мисоллар билан умумлаштирилди (0,25 балл) Жами: (2 балл)

0,5 балл – «аъло» 1,8 –2 балл – «аъло» 0,4 балл – «яхши» 1,6 – 1,7 балл – «яхши» 0,3 балл – «қониқарли» 1,1 – 1,5 балл – «қониқарли».

2 - илова (14.2.1.)

3- топшириқ

1. XX аср сўнггида диний экстремизмнинг фаоллашуви ва унинг сабаблари нимада?

Жавобларингизни асослаб беринг.


1. Диннинг ижтимоий ҳаётга ва сиёсий фаолиятга яқинлашувга интилишининг сабабини изоҳлаб беринг. 2. Динлараро зиддиятнинг кучайиб бориши ва уни бартараф этиш мумкинлигини тушунтириб беринг. 3. Диний бағрикенглик ғоясини изоҳланг. 4. Ўрта Осиёда диний бағрикенглик ғояси тарихига оид нималарни биласиз?

149

МАЪЛУМОТ-АХБОРОТ МАТЕРИАЛЛАР Гуруҳ бўйича баҳолаш мезонлари Хар бир гуруҳ бошқа гуруҳларни баҳолайди. Хар бир талаб бўйича – 2,0 балл

Гуруҳ №





Жами балл

1.

2.

3.

4.








1.

2.


Баҳо

Баҳо: 1,8 – 2,0 балл – аъло баҳо 1,6 – 1,7 балл – яхши баҳо

1,1 – 1,5 балл – ўрта баҳо 1.2. “Блиц ўйин қоидаси”.


150




1.Талабалар ишини бажариш учун зарур билим ва масалаларга эга бўлмоги лозим. 2.Гуруҳларга аниқ топшириқлар берилмоғи лозим. 3.Кичик гуруҳ олдига қўйилган топшириқни бажариш учун етарли вақт ажратилади. 4.Гуруҳлардаги фикрлар чегараланмаганлиги ва тазйиққа учрамаслиги хақида огоҳлантирилиши зарур. 5.Гуруҳ иш натижаларини қандай тақдим этишини аниқ билишлари, ўқитувчи уларга йўриқнома бериши лозим. 6.Нима бўлганда хам мулоқотда бўлинг, ўзфикрингизни эркин намоён этинг.



151


152

КУРС БЎЙИЧА МОНИТОРИНГ

ВА МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ ТАШКИЛ

ҚИЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

153

1. БИЛИМЛАРНИ БАҲОЛАШ ВА УНИНГ

МОНИТОРИНГИ

Тингловчиларнинг курс бўйича билимларини баҳолашнинг тест топшириқларини тузиш

технологияси

Билиш

Баҳо бериш

Синтез қилиш

Таҳлил қилиш

Қўллаш

Тушуниш

Ўқув мақсадларининг

асосий категориялари

Тест топшириқларини ишлаб чиқиш

Якунловчи тестдаги топшириқлар сонини

аниқлаш ва хусусиятларига кўра

ишлаб чиқиш

Курснинг мақсад ва вазифалари

асосида топшириқлар

тузиш

Тест топшириқлари

шаклини танлаш

154

Турли ўзлаштириш даражаларига йўналтирилган масалалар тўплами

Турли ўзлаштириш даражаларига йўналтирилган тест топшириқлари

2. АУДИТОРИЯДАН ТАШҚАРИ БАЖАРИЛАДИГАН ИНДИВИДУАЛ МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ

(Мустақил таълими – муддат 1 ҳафта) Мустақил таълимларни бажарилиши ва маслаҳатларни

олиб борилиш технологияси

Машғулот шакли Аудиториядан ташқари бажариладиган Мустақил таълимларни бажариш бўйича маслаҳат

Мустақил таълимни бажарилиш режаси

1. Мустақил таълимда кўриладиган масалани ўрганиш ва уни мақсад ва вазифаларини белгилаш.

2. Натижаларни таҳлил қилиш ва улар асосида хулоса ва тавсиялар ишлаб чиқиш.

3. Хисобот асосида маъруза қилиш учун Power Point программаси ёрдамида призентация слайдлари тайёрлаш.

Мустақил таълимнинг мақсади

мақсад тинловчиларга мустақил равишда интернетдан фойдаланган холда маълумотлар тўплаш, кутубхонадаги адабиётлар билан танишиб хулоса ва тавсиялар ишлаб чиқишга ўргатишдир

Педагогик вазифалар: Ўқув фаолияти натижалари: мустақил равишда

масаланинг муаммо ва мақсадларини

мустақил равишда масаланинг муаммо ва мақсадларини формаллаштира

Ўзлаштириш даражалари

Эслаб қолиш, таниш,

ахборотни қайта айтиб бера олиш

Репродуктив мушоҳада

Продуктив мушоҳада

Ижодий мушоҳада

155

формаллаштириш ; оладилар;

натижаларни таҳлил ҳилган ҳолда қарор қабул қилиш;

натижаларни таҳлил қилган ҳолда қарор қабул қила оладилар;

қилинган ишлар бўйича ёзма ҳисоботни тайёрлаб ва уни презентация қилиб ҳимоя қилиш.

қилинган ишлар бўйича ёзма ҳисоботни тайёрлаб ва уни презентация қилиб ҳимоя қила оладилар.

Ўқитиш воситалари курс бўйича тарқатма материаллар, адабиётлар, компьютер дастурлари

Ўқитиш усуллари мустақил таълим Ўқитиш шакллари лойиҳалар усули Ўқитиш шароити компьютер синфи, кутубхона Якунловчи босқичдаги шароит

компьютер, мультимедиа проектор

Технологик карта Иш босқич-лари

Ўқитувчи фаолиятининг мазмуни

Тингловчи фаолиятининг мазмуни

1-босқич. Тайёрлов босқичи

1.1. Мустақил таълимларнинг рўйхати билан таништиради. Танланган мавзулар бир-бирини такрорламаслиги ва мустақил таълимни бажарилиши билан таништиради. 1-2 илова

Мавзулардан бирини танлайдилар.

1.2. Мустақил таълимни бажариш бўйича маслаҳат ва тавсиялар билан таништиради. 3-илова

Бажариш бўйича тавсияларни УМКга қаранг

2 -босқич. Тингловчиларнинг Мустақил таълимни бажариш босқичи. (5 кун)

2.1. Тингловчиларнинг Мустақил таълимни бажаришлари жараёнида график асосида маслаҳатлар ва кўрсатмалар беришни ташкил қилади.

2.1. Мустақил таълимда кўриладиган масалани ўрганадилар ва уни мақсад ва вазифаларини аниқлаб оладилар.

2.2. Масалани формаллаштирадилар

156

2.3. Йиғилган маълумотлар асосида диаграмма графиклар тузиш.

2.4. Натижаларни таҳлил қиладилар ва улар асосида хулоса ва тавсиялар ишлаб чиқадилар.

3-босқич. Якун-ловчи босқич

3.1. Аудиториядан ташқари бажарилган Мустақил таълим бўйича презентация қилиш бўйича амалий маслаҳатлар 4-илова, ўтказиш шакли 5-илова, мазмуни

Гуруҳда Мустақил таълимларини презентация ва ҳимоя қилади. Ўз хулосаларини аргументлайди.

3.2. Гуруҳ аъзолари ва курсни олиб борувчи кафедра ўқитувчилари иштирокида пресс-конференция ўтказилади. 6-илова.

Савол-жавоблар амалга оширилади. Тингловчилар мустақил таълимнинг бажарилиши, якунлари бўйича фикрларини ўрганадилар. Билдирилган фикрларни магистрлик диссертацияларида тадбиқ қилиш бўйича ишлашлари мумкин.

3.3. Мустақил таълимни таҳлил қилиш варағи ёрдамида бажарилган иш баҳоланади 7-илова

1-илова «МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ. ДИНШУНОСЛИК»

курси бўйича мустақил таълим мавзулари

157

№ Мавзу Гуруҳ Тингловчининг исми-шарифи

1. Сўфийлик тариқатлари: Яссавийлик, Кубравийлик, нақишбандлик.

2. Ислом ва умуминсоний қадриятлар. 3. Исломда шариат манбалари. 4. Асосий фикрий тушунчалар. 5. Қуръон ислом динининг муқаддас китоби. 6. Қуръоннинг китоб шаклига келтирилиши. 7. Усмон мусхафи. Ундаги суралар сони. 8. Сура ва оятларнинг бир-биридан фарқи. 9. Динларнинг ижтимоий функциялари. 10. Миллий динларнинг мафкуравий таълимоти. 11. Ислом таълимотидаги мафкуравий таълимотлар. 12. Христианликдаги мафкура. 13. Миллий истиқлол мафкураси ва дин. 14. Мононизм муаммоси. Унинг зардуштийликда ҳал

этилиши.

15. Авесто 2700 йиллигининг нишонланиши. Унинг тарихий ва ижтимоий-маънавий аҳамияти.

16. Табиат ҳодисаси ва предметларини муқаддаслаштирилганининг ижтимоий ҳаётдаги салбий ва ижобий томонлари.

17. Виждон эркинлигининг Конситуцияда кафолатланиши.

18. Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонунининг аҳамияти. (1998 йил).

19. Оллоҳ қалбимизда, юрагимизда. Президент И.А.Каримов маърузаси асосида диний қадриятларнинг тикланиши.

20. Экстремизм тушунчаси. Дин ва экстремизм. Диний экстремизмнинг моҳияти.

21. Ғояга қарши ғоя, фикрга қарши фикр, жаҳолатга қарши маърифат иборасининг моҳияти ва амалда аниқ намоён бўлиши.

22. Афғонистон ҳудудидаги ҳарбий вазиятнинг вужудга келиши сабаблари.

23. Халқаро терроризм ва унда Афғонистоннинг тутган ўрни.

24. Дин ниқобидаги халқаро терроризмга қарши кураш

158

Афғон ва Ироқ халқига қарши кураш эмаслиги. 25. Халқаро терроризмга қарши курашнинг ҳарбий

курашишда намоён бўлиши сабаблари.

26. Халқаро терроризмга қарши кураш ва афғон халқига кўрсатилаётган инсонпарварлик кўмаги. Диннинг террорга алоқаси йўқлиги.

27. Ўзбекистон ҳукумати ҳамда мусулмонларнинг халқаро терроризм ва диний экстремизмга муносабати ва унинг амалда намоён бўлиши.

28. Дин таълимотида зарарли мақсадларда фойдаланилган диний-сиёсий партиялар ва назариялар.

29. Протанизм тушунчаси, унинг мазмуни. 30. Диний ривоятлар ва уларнинг тарбиявий аҳамияти. 31. Миллий истиқлол мафкураси ва исломий

қадриятлар.

32. Миллий истиқлол мафкураси ва маънавий мерос. 33. Миллий истиқлол ва турли диний конфессияларга

муносабат.

34. Зардуштийлик дини келиб чиқиши тарихи шарт-шароитлари.

35. Зардуштийлик диний таълимоти. 36. Авесто-зардуштийлик динининг асосий манбаи. 37. Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар. 38. Дин ва қонун. 39. Дин ва давлат. 40. Миллий динлар таърифи. 41. Буддавийликнинг асосчиси. 42. Буддавийликнинг асосий манбаси. 43. Христианликдаги муқаддас китоб. 44. Христианликнинг асосий оқимлари. 45. Ислом дини мактаблари. 46. Жаҳон динлари. 47. Макка ва Мадина суралари. 48. Набавий ва қудсий ҳадислар. 49. Ўрта Осиёлик муҳаддислар. 50. Ўзбекистон республикаси Конституциясида

миллатчилик ва диний руҳдаги сиёсий партиялар.

159

2-илова

Мустақил ишни бажариш технологияси

Мустақил иш мавзусини тасдиқлаш ва кафедрада рўйхатдан ўтказиш

Мустақил ишни гуруҳдаги талабаларга тарқатиш

Мустақил иш режасини тузиш

Мустақил ишни тахлил килиш

Мустақил иш тақдимотини ўтказиш

Мустақил иш юзасидан якуний хулосалар чиқариш ва баҳолаш

Мустақил ишларни кафедра захирасига топшириш

160

3 – илова. Мустақил таълимни бажариш бўйича маслаҳат ва тавсиялар

1. Мустақил таълим мавзулари сифатида ҳозирги ҳолатни акс эттирувчи маълумотлардан, жумладан статистик маълумотлардан фойдаланишни тавсия қилинади.

2. Мустақил таълим сифатида тингловчи магистрлик диссертацияси ўрганиладиган муаммонинг компьютер моделини яратиб тадқиқ қилиши мумкин. Бу ҳолда Мустақил таълим мавзусини ўқитувчи билан биргаликда шакллантириб олиши зарур.

3. MS Office дастурлари Word, Excel, PowerPoint ларда ишлаш бўйича кутубхона фондидаги электрон дарсликлардан фойдаланиш мумкин.

4-илова

Презентацияни ўтказиш бўйича айрим амалий маслаҳатлар

1. Презентация гуруҳ лидерининг чиқишидан бошланади: Мен – Ф.И.Ш. ... 2. Барча презентация қилувчиларнинг чиқишлари ўзларини таништиришдан

бошлайдилар: Мен – Ф.И.Ш. ... 3. Маълумотлар: - математик моделлар;

ёки - график, диаграмма, схемалар кўринишида келтирилиши керак.

4. Статистик маълумотларнинг манбалари акс эттирилиши керак. 5. Хулосаларнинг адекватлилиги кўрсатилиши лозим.

5-илова

Тақдимот

Интерактив диалог такдимот килувчи тингловчи гурухдаги бошка тингловчилар

Презентацияни ў тказиш шакл и

161

Презентациянинг ол иб борил иши

Презентациянинг тўгри амалга оширилиши

Иштирокчиларнинг чикишларида карама-каршиликлар бўлмаслиги керак

Тушунарсиз ва яккол ифодаланмаган фикрлар бўлмаслиги керак

Белгиланган вакт чегарасидан чикиб кетмаслик лозим

Гурух аъзоларининг чикишлари кетма-кетлиги аникланган бўлиши керак

Гурух аъзоларининг функциялари белгилаб олинган бўлиши лозим

Гурухнинг барча аъзоларининг иштироки

162

6-илова Пресс-конференция

Пресс-конференция ўтказилиши жараёни

Саволлар навбати билан берилади

Савол берувчи ўрнидан туради ва ўзини таништиради. Мен – Ф.И.Ш. Мени саволим . . . га ёки Менинг саволим куйидагига қаратилган.

Гурух лидери. Меннинг фикримча бу саволга . . . жавоб берса тўғри бўлади деб ўйлайман.

Саволлар аниқ шакллантирилган бўлиши керак

Саволлар мавзу доирасидан чиқмаган бўлиши керак

163

Савол бериш қоидалари Саволни қандай бермаслик керак:

o Нега Сиз . . . деб ўйлайсиз? o Ишончингиз комилми . . . . эканлигига? o Қаердан олдингиз . . . . эканлигини? o Нега . . . . деб айтдингиз?

Саволни қандай бериш керак: o Агар . . . бўлса нима қилишни маслаҳат берган бўлар эдингиз? o . . . масалада нима фикрдасиз? o . . . ни қандай амалга оширса бўлади деб ҳисоблайсиз?

Эсда тутинг: Сизга берилган са в о л – н о ко м п е т е н т л и к к а и ш о р а э м а с !

Эслатма. Пресс-конференция – бу

o Муносабатларни ойдинлаштирадиган дискуссия эмас o Баҳс-мунозара ҳам эмас o «Мураккаб саволлар» учун ҳисоблашиш эмас

Пресс-конференция – бу С И З Н И Н Г Г У Р У Ҳ Д О Ш Л А Р И Н Г И З М А С Л А Ҳ А Т Л А Р И

7-илова

Тингловчиларнинг мустақил бажарган ишларига ўзларининг ҳам баҳоларини беришлари кўзда тутилган бўлиб, бунинг учун улар тайёрлаган ҳисоботларини титул варағида айрим кўрсаткичлар бўйича ўз ишларини баҳолашлари керак.

№ Кўрсаткичлар Тингловчининг ўз ишига баҳоси

Ўқитувчининг берган баҳоси

1. Мустақил таълим мавзуси мазмунининг очиб берилиши тўлиқлиги (максимум 10 % гача баҳоланади).

2. Масала моделининг тўғри, аниқ ва тўлиқ шакллантирилганлиги (максимум 10 % гача баҳоланади).

3. Олинган натижаларнинг адекватлик даражаси

164

(максимум 10 % гача баҳоланади). 4. Қилинган хулоса ва берилган тавсияларнинг

асосланганлиги (максимум 10 % гача баҳоланади).

5. Мустақил таълим пунктларининг ўзаро мантиқий боғланганлиги (максимум 10 % гача баҳоланади).

6. Ишни бажаришда: - фақат ўқитувчи берган материаллардан фойдаланиб (максимум 5 % гача баҳоланади). - қўшимча адабиёт, интернет

маълумотларидан ҳам фойдаланиб – (максимум 5 % гача баҳоланади).

фанидан ўқув-услубий МАЖМУА - samduatr.samdu.uz/mexmat/books/i blok...

Documents