ၿမန္မာ့အေၿပာင္းအလဲအတြက္...
DESCRIPTION
မတ္လ ၁ ရက္၊ ၂၀၁၄ က UMFCCI တြင္တင္ျပခဲ့ေသာ စာတမ္းျဖစ္ပါသည္။TRANSCRIPT
ေးဒါကတ ာသ နး သနး ဝ ငး
M . B . , B . S ( Y G N ) , M PA ( L K Y S P P, N U S )
T H E I N T H AN W I N @ M YAN M A R T R A N S I T I O N . O R
G
း မနာာေေး ပာငး ေလနငး ာ
နငငသာ တ႕၏သပငငြငး ာဥေပဒ
နငငသာ တ႕၏ သပငငြငး ာဥေပဒဆသညမာ…(Freedom of Information Act or Right to Information Act)
ေစ ရဌာနတာနတ႔ ထနး သမး ထာ ေးသာ
သတငး ေခကအလကာ (နငငေးတားလးး ခး ေးရဌာန ၊
ကာကကယေးရဌာန းႏးငး ာပတသ ကေးသာ
ထပတနး လ ႕ဝကက စရရဌာနပာ မေပ) က
နငငသာ တ႔ေေနၿဖငး ာတရဌာနာ ဝငေးတာငး ဆပငငြငး ာ၊
တရဌာနာ ဝငသပငငြငး ာနငး ာေမာ သေးောင
ထတေးဖားနငငြငး ာက ဥေပဒၿဖငး ာ
ေသေမတၿပ ေးပ ၿခငး
ဤဥေပဒ၏ ေေၿခခေကဆးး ေးသာ ေခကမာ
သကေးသၿပရဌာနနေပႈ (Burden of Proof)သည
ေးတာငး ဆသ နငငသာ ၏တာဝနဟတပ
ေးပ ရဌာနနၿငငး ဆသ ေစ ရဌာနတာနတာဝနသာၿဖစၿခငး [email protected]
ေးနာကြသမငး ေးၾကာငး
…• ပထမဆးး ေေနၿဖငး ာဆြးဒငငငမ ၁၇၆၆
ခနစစတငစတင ၿပ႒ာနး
• ဒတယ - ဖငနငင (၁၉၅၁)
• တတယ - ေေမရဌာနကနၿပညေးထာငစ (၁၉၆၆)
• စတတ - ေးနားေးဝ နငင (၁၉၇၀)
• စကတ ငဘာ ၂၀၁၃ ခနေစအရဌာနာကကတ င နငငေးပါငး ၉၅ နငငမ
ေမ သာ ေဆငး ာဥေပဒေေနၿဖငး ာ
ၿပ႒ာနး ကငး ာသးး လကရးၿပၿဖစ
Ref: http://www.right2info.org/access-to-information-laws
ေေၿခခမမာ
(၁) မညသညး ာနငငသာ မဆ သလေးသာ
သတငး ေခကအလကာ က ေစ ရဌာနထမ
တရဌာနာ ဝငေးတာငး ဆပငငြငားးးႏးငး ာ
ေမာ သရဌာနးနငေးောင ထတေးဖားြခငး ာ
(၂) ေစ ရဌာနတာနမာ ေေန ဖငး ာသတငး ေခကအလကာ က
ေးကာငး ြစာေးကာကယ ထနး သမး ထာ ရဌာနးေးရဌာန ေကတ
က ဥေပဒ ဖငး ာလမး ညႊနေးပ ထာ း ခငး
(၃) ေစ ရဌာနတာနမာ ေေန ဖငး ာ
မမတ႔၏လပငနး မာ နငး ာဆးငသညး ာ
သတငး ေခကအလကာ က နငငသာ တ႕ ေက ငာ
ပးမနထတၿပနေးပ း ခငး ၊ (ေးတာငး ဆသမရဌာနးပလက)
တငက ၍ ထတး ပနေးပ ရဌာနန လေပး ခငး Ref: UNESCO, Freedom of Information: The Right to Know, World Press Freedom Day 2010, 2011, 14.
ဥေပဒကတင ေဓကပါဝငေးသာ ေခကာ
(၁) တာနဆငရာမာ
တာဝန၊ ဝတရဌာနာ ၊ လကာရဌာနမညး ာေခကာ ၊ သတငး ေးကာကယ ပး၊ ထနး သမး ပး၊
ထတၿပနပးနညး လမး မာ ၊ ထတၿပနရမညး ာသတငး မာ ၊ ဆကကသ ယ ငသညး ာလပစာ (ဖနး ၊ ေ ေးမ လ)
(၂) နငငသာ မာ
ေးတာငး ဆနငသညး ာသတငး ေခကအလကာ ၊ ေးတာငး ဆပး၊ ေယခဝငပး၊
လကာရဌာနနစညး ကမး မာ ၊ ၿပစဒါဏာ ၊
(၃) သတငး ေခကအလကေးကားမစရ မင
ဖြး႕စညး ပး၊ တာဝန၊ ဝတရဌာနာ ၊ လပပငငြငး ာ၊ ေးး ဖရဌာနငး ပးနညး လမး ၊ သတငး ပ႕ပး၊
ေစရဌာနငြရဌာနနညး လမး မာ
ဘာေးၾကာငး ာFOIA လ..
• နငငသာ တဥ ေေနၿဖငး ာေစ ရဌာနထမး သမး ထာ ေးသာ
ကယေးရဌာန ေခကအလကာ က သြခငး ာ၊ မာ လငၿပငရန
ေးတာငး ဆနငငြငး ာရဌာနးၿခငး
• ေစ ရဌာန၏ မဝါဒခမတၿခငး ၊ ေေကာငအထညေးဖားၿခငး ၊
ဝနေးဆာငႈေးပ ၿခငး ၊ စသညတ႕ကတင ပမ၍
ြပငး ာလငး ၿမငသာမႈရဌာနးေးစၿခငး
• နငင ာေးရဌာန ရဌာနာကစရရဌာနပာ က သရဌာနးနာ လညေးသာ
နငငသာ တ႕ေေနၿဖငး ာနငင၏ ဒမေကရဌာနစနငး ာ
ဖြး႕ၿဖ ေးရဌာန ၿဖစစစဥတင ပမ၍ထေးရဌာနာကကစာ
ပါဝငငြငး ာရဌာနးေးစၿခငး
• ၿပညသ႕ဘ႑ာေးြငၿဖငး ာေးကာကယ ထမး သမး ထာ ေးသာ
သတငး ေခကအလကာ က
နငငသာ ေမာ ၿပညသသရဌာနးေးစသငး ာၿခငး Ref: http://www.oaic.gov.au/freedom-of-information/[email protected]
ၿမနာနငင၏ လကရးေေၿခေေန…
(Rating by Freedom House)
Free (1.0 – 2.5), Partly Free (3.0 – 5.0), Not Free (5.5 – 7.0)[email protected]
ေငဒန ရဌာနာ နငငဥပမာ…
• Freedom Rating by Freedom House
– 1998: Partly Free (5.0)
– 2007: Free (2.5)
• World Press Freedom Index 2014 (RWB)
– 2012: 146 (out of 180 countries)
– 2013: 139
– 2014: 132
ေငဒန ရဌာနာ နငငဥပမာ…
• ၂၀၀၀ ၿပညး ာနစစတင Indonesian Centre for Environmental Law ေဖြး႕မ စတငေးရဌာန ဆြး
• လထေေၿခၿပ ေဖြး႕မာ ၊ ထငရ မာ ေးကားၾကာ သမာ ၊ နငငတကာေဖြး႕မာ နငး ာပ ေးပါငး ေးဆာငငရက
• ၂၀၀၂ကတင ဥေပဒမႈၾကမး က လႊတေးတားသ႕ပထမေၾကမတစငသငး ၊ ေထေမၿမာက
• ၂၀၀၅ခနစစတင ဥေပဒၿပ ေမတာ ၊ မဒယာမာ ၊ မဝါဒခမတသ မာ ၊ တာနဆငရာတာဝနရးသမာ ၊ နငငတကာေဖြး႕မာ
(World Bank, UNESCO) စေးပါငး ၍ လထလႈပရ မာ မႈကမပနး တရဌာနပက စတင
• ၿပညယ မငး ာတငး ေးဒသတ႕ကတငညး ဤဥေပဒက လကြကငး ာသးး နငရန ေစ ရဌာန၊ ၿပညသမာ းႏးငး ာ
ေဖြး႕ေစညး မာ ပ ေးပါင းေးဆာငငရက
• ၂၀၀၈ ခနစစတင ဥေပဒေတညၿပ
• ၂၀၁၀ ကတငစတငကငး ာသးး
ေးကတ႕ၾကး ေရဌာနသာ ေခကအခမာ …
• ေစ ရဌာနဝနထမး မာ ၏ ဥေပဒက နာ လညကာကငး ာသးး မႈ ော နညး ၿခငး
• ၿပညသလထ၏ ဥေပဒက နာ လေညသဘာေးပါကႈော နညး ၿခငး
• ၿပညယ/တငး ေးဒသဥေပဒမာ ကတင FOIAက ေေကာငအထညေးဖားရဌာနာကတင လေပညး ာေေၿခခေခကတ ႔ ထညး ာကသငး ၿပငဆငေးရဌာန ဆြးထာ မႈ မရဌာနးၿခငး
• ၿပညယ/တငး ေးဒသဥေပဒမာ ကတင တေကသာ သတငး ထတၿပနႈဆငရာစနစာ စခန စကညနး မာ မရဌာနးၿခငး
• ၿပညယ/တငး ေးဒသတငး ကတင ၿပညသ႔သတငး ေခကအလကေးကားမရဌာနငက ဖြး႔စညး နငႈမရဌာနးၿခငး
• ဥေပဒက လသလေဓပၸါကယြငး ာဆ၍ သတငး ထတၿပနေးပ ရဌာနန ၿငငး ဆၿခငး
• တငက ၍ သတငး ထတၿပနေးပ မႈ မရဌာနးၿခငး
• လခငး ေးကတ႔ဆး၍ (ေေထာကအထာ မ႔) တဥ ခငး စေလက သတငး ထတၿပနေးပ မႈမာ ကပမလကြကငး ာသးး ၿခငး [email protected]
း မနာနငငကတင ဘာေးၾကာငး ာFOIA
လေပပါသလ
ေစ ရဌာန
• ေစ ရဌာန၏ ရဌာနညမနး ခကၿဖစသညး ာြပငး ာလငး း မငသာမႈရဌာနးေးသာ၊တာဝနြမႈရဌာနးေးသာ၊ ေပြ ပေးရဌာန စနစေးကာငး ၿဖစေးပၚလာေးရဌာန က ပာပ ေးပ မယး ာဥေပဒၿဖစၿခငး
• ေစ ရဌာနတာနတ႕၏ သတငး ေခကအလကေးကာကယ ထနး သမး မႈနငး ာမဝါေဒဖားေးဆာငရာကတငေသးး ခမႈက ပမေးကာငး ြမနေးစၿခငး
• ေစ ရဌာနေေပၚ ယးၾကညႈ ပမော ေးကာငး လာေးစနငၿခငး
နငငသာ
• နငငသာ တ႕၏ သပငငြငး ာေြခငး ာေေရဌာန ကတရဌာနာ ဝငအသေမတၿပ ေးပ ရဌာနာေးရဌာနာကၿခငး
• နငငသာ တ႕ ေေနၿဖငး ာနငငေေရဌာန ေရဌာနာကစရရဌာနပတ ႕က သြခငး ာ၊ပါဝငငြငး ာရဌာနးေးစၿခငး
Photo: Original Uploader
ဥေပဒ ပ ရဌာနာကတင ထညး ာကသငး စဥး စာ ရဌာနနအခကာ
၁။ မြခးငး မခနထတး ပနေးပ ရဌာနန (Maximum Disclosure)
၂။ ပးနပထတေးဝရဌာနန (Obligation to Publish)
၃။ ြပငး ာလငး း မငသာေးသာေစ ရဌာန း ဖစေးောငကညရဌာနန။ (Promotion of Open Government)
၄။ ြခးငး ခကအခ ႔႕သာ။ (Limited Scope of Exceptions)
၅။ း မနဆနေးောင ေးဆာငငရကေးပ ရဌာနန။ (Processes to Facilitate Access)
၆။ သကသ ာေးသာ ရဌာနးး စရဌာနတြ။ (Costs)
၇။ တခါ ြဖငး ာေစ ရဌာနေစညး ေေဝ မာ ။ (Open Meetings)
၈။ ြပငး ာလငး ၿမငသာမႈက ဥ စာ ေးပ ရဌာနန။ (Disclosure takes Precedence)
၉။ မတရဌာနာ မႈက ေးဖားထတသ မာ က ေကာေကကယေးပ ရဌာနန။ (Protection for Whistleblowers)
Ref: http://www.article19.org/resources.php/resource/3024/en/international-standards:-right-to-information
ဥေပဒၿဖစေးပၚလာေးရဌာန ေကတက ေၾကၿပ ခကာ
လထနာ လညကြလာေးောင ေးဆာငငရကၿခငး ေဆငးး ာ
• နယပယအသ သ မ လသမာ ထငရ မာ သမာ ပါဝငေးသာကညနေ႔ပါငး ေဖြး႕ဖြး႕ရဌာနန
• နငငတကာေဖြး႔ေစညး မာ နငး ာပ ေးပါငး ေးဆာငငရကငညး ာနညး လမး ရဌာနာရဌာနန
• ကညနေ႔ပါငး ေဖြး႔ေေနၿဖငး ာၿပကညတငး ၿပညပမကကးမး ကငသမာ ၏ ေကေညၿဖငး ာဥေပဒၾကမး တရဌာနပက စတငေးရဌာန ဆြး
• လပဂ လ၊ ေဖြး႔ေစညး မာ မ မမတ႔သကဆ ငရာ နယပကယတ ငး ေပဒေေၾကာငး ေမာ သရဌာနးေးောင စဥဆကပက ဟနြကည ညလပေးဆာင
(Open Society Foundation, Article 19, Right2info, Open Government Partnership,
Freedom Info, Transparency International, etc.)[email protected]
ၿမနာနငငေကတက ေၾကၿပ ခကာ
ဥေပဒၾကမး က လႊတေးတားသ႕တစငသငး ၿခငး
• လထနာ လညကြမႈေရဌာနးန ော ေးကာငး လာလင လႊတေးတားသ႔တစငသငး ကာ ၿပတာနး နငရန ေးဆာငငရကရန
• တငး နငး ာၿပညယႊတေးတားမာ ကတငညး ဤဥေပဒက တၿပ ငက ၿပတာနး ၿပ ၿဖစေးစရဌာနန ေးဆာငငရကရန
• ဤဥေပဒနငး ာဆန႔ကငဘကၿဖစကရးေးသာ တညဆဥေပဒမာ ၊ လပထးး လပညး မာ က ရဌာနာေးြဖ၍ၿပ ၿပငေးၿပာငး လမႈမာ က တၿပ ငကပေးဆာငရန
ၿမနာနငငေကတက ေၾကၿပ ခကာ
ဥေပဒၿပတာနး ၿပ ေေကာငအထညေးဖားေးသာေဆငးး ာ
• သကဆ ငသတ႔၏ ေြခငး ာေေရဌာန ၊ တာဝန၊ ဝတရဌာနာ ၊လပပငငြငး ာ၊ း ပစဒါဏ ေစရဌာနးသညတ႔ကခငာတကြစာ ေးရဌာန ဆြးထာ ရဌာနးေးစရဌာနန
• ကနကမညး ာစရဌာနတက တာန၏ ဘတဂကကတ ငလးေးလာကေးောင ထညး ာကသငး ေးရဌာန ဆြးရဌာနန
• ေၿငငး ြပာ မႈမာ ၿဖစမင ကလတပေးသာောဏာပငအဖြး႕မ စညး မဥး ဥေပဒမာ ေတငး တကြစာ ဆးး ၿဖတေးပ ရဌာနန
း မနာနငငေကတက ေၾကး ပ ခကာ
ေကး ဖတေးသာေဆငးး ာ
• စတငကငး ာသးး ၍ တစးးႏးစၿပညး ာေးသာေခါကတင ကလတပေးသာေဖြး႔ေစညး တစရပအာ ေေကာငအထညေးဖားမႈ ေေၿခေေနကေကၿဖတေးစ ခငး
• ေးဝဖနအၾကၿပ ခကာ ေတငး လေပြကာ က ၿပငဆငေးစ ခငး
ေ ခာ လပေးဆာငရနအခကာ
• ဖြး႔စညး ပးေေး ခခဥေပဒ ပငဆငေးသာေခါ နငငသာ တ႔၏ သပငငြငး ာကောမခေးပ မညး ာေပဒာ း ဖညး ာြစကထ ညး ာကသငး နငေးောင ၾက တငး ပငဆ ငထာ ရဌာနန
