Во овој преглед се дадени сумираните резултати од новата процена на состојбата со сексуалното образование во 25 земји од Европскиот регион на СЗО. Истражувањето го осмислија и спроведоа Сојузниот центар за здравствена едукација (БЗгА), Центар за соработка за сексуалното и репродуктивното здравје на СЗО, и Европската мрежа на Меѓународната федерација за планирано родителство (МФПР ЕН), во тесна соработка со двајца консултанти за истражувањето. Податоците беа собрани со помош на однапред испробан прашалник што им беше пратен на двајца претставници од секоја земја: упатен државен службеник од надлежното министерство (за образование или за здравство) и член на персоналот на националната членка на МФПР ЕН. Дополнителни информации беа собрани од меѓународната литература и други извори на информации.

Состојбата со сексуалното образование

РЕГИОНАЛЕН ПРЕГЛЕД

Сексуалното образование во Европскиот регион на СЗО

Регионален преглед Фактографија

Референци / Дефиниции 1 СтандардитезасексуалнотообразованиевоЕвропа.

Келн:РегионалнаканцеларијазаЕвропанаСЗО/БЗгА;2010.

2 Регионална канцеларија за Европа на Светскатаздравствена организација/ БЗгА,Обуката е важна:рамка за клучните компетенции на сексуалнитеедукатори.Келн:БЗгА,2017.

Ученик:детеилимладчовеккојезапишанвоучилиштеили посетува настава на училиште, вклучувајќи гоосновното,среднотоивишотообразование.

Издадено од ХЕРА - Асоцијација за здравствена едукација и истражување. Автори: Еверт Кетинг [Evert Ketting], Олена Иванова [Olena lvanova] Уредници: Натали Белоржи [Nathalie Belorgey], Лаура Брокшмит [Laura Brockschmidt], Ангелика Хеслинг [Angelika Hessling], БЗгА Подготовка и дизајн: Кун медиенконцепт и дизајн ГмбХ [Kuhn Medienkonzept & Design GmbH] Издание: Онлајн верзија, ноември 2018 Copyright© 2018 ХЕРА - Асоцијација за здравствена едукација и истражување

Единствено преведувачот е одговорен за точноста на преводот на македонски јазик. ХЕРА – Асоцијација за здравствена едукација и истражување го обезбедува овој документ бесплатно. Не е наменет за препродажба од примачот или од трети страни.

РЕГИОНАЛЕН ПРЕГЛЕД на состојбата со сексуалното образование во 25 земји од Европскиот регион на СЗО се заснова на заедничкиот истражувачки проект на Европската мрежа на Меѓународната федерација за планирано родителство (МФПР ЕН) и Сојузниот центар за здравствена едукација (БЗгА), кој е Центар за соработка за сексуалното и репродуктивното здравје на СЗО. Податоците за ова истражување беа собрани во периодот меѓу октомври 2016 година и јули 2017 година, по пат на писмени стручни интервјуа со претставници од владини и невладини организации во 25 земји и преку собирање на достапните податоци од меѓународните извори на информации. Повеќе информации се достапни на http://www.bzga-whocc.de/en/home/

Сексуалното образование во Европскиот регион на СЗО

РЕГИОНАЛЕН ПРЕГЛЕДна состојбата со сексуалното образование во 25 земји од Европскиот регион на СЗО

• Од2000годинаенаправензабележителеннапредокво регионот во однос на развојот и интегрирање-тонапрограмитезасексуалнообразованиевоучи-лиштата. Воповеќетооданкетиранитеземји,еле-ментиодсексуалнотообразованиесепредаваатвоучилиштата.Процеситенаизработка,спроведувањеиследењеиоценувањенанаставнитепрограмисеразликуваатмеѓуземјитеворегионот,какоиворам-кинапоединечнитеземји.

• Во21од25земјиопфатенисоанкетатапостоизакон-скарамказасексуалнотообразованиевоучилиштата:18земјиимаатдонесенозакон,двеземјиимаатусво-енополитика,аедназемја–стратегија.Реткопостоипосебен,наменскизаконкојконкретносебависамососексуалнотообразование.

• СтандардитезасексуалнотообразованиевоЕвропа(2010)1наСЗО/БЗгАседостапнинаанглискиинадесет други европски јазици. Анкетата покажа декабилекористенизаизработкаилиприлагодувањенанаставнитепрограмизасексуалнообразованиево11земји.Вонајмалку10земјитиебилекористениикакоресурсзаполитичкарасправаиконсултација.Вопре-останатитеземјиСтандардитенебилекористени.

• Во11од25земјисексуалнотообразованиеезадолжи-телно.Вопреостанатитеземјипредметотеилиизбо-ренилиезадолжителенсамовоодреденирегионииливоодредениучилишта.Вонекоиземји(например,Ка-захстаниСрбија),сексуалнотообразованиенеодамнабеше успешно пилотирано во некои училишта илирегиони,соподдршкаодвластите,меѓународнитедо-наториилокалнитеневладиниорганизации.

• Воповеќетоземјисексуалнотообразованиееинтегри-рановопоширокипредмети, какоштосеБиологија,Религија,ОбразованиезаживотнивештиниилиСоци-ологија.Можедасепредаваизавременаработилници/советувалиштанадвородредовнитенаставничасови.

• Речисивополовинатаод земјитепостои јаснаповр-заностпомеѓусексуалнотообразованиеиуслугитезасексуалноирепродуктивноздравје(СРЗ)померканамладите.Најчестоовааповрзаностовозможуваинфор-мациитезаовиеуслугидасесподелуваатзавремена

Регионален преглед

часовитепосексуалнообразованиевоучилиштата.Но,понекогашиперсоналотодцентритекоинудатуслугизаСРЗпомерканамладитедржатчасовивоучилишта-та. Конечно,вонекоиземји (например,ЕстонијаиШведска),училишнитеодделенијаредовнигипосету-ваатмладинскитецентриитамуслушаатпредавања.

• Обукатананаставницитесоцелдасеоспособатдапредаваат сексуално образование е предизвик воголембројземји.Сепак,малбројземји(например,Естонија и Финска) ги зајакнале способностите ивештинитенанаставницитесотоаштопоучувањетонасексуалнотообразованиестаналоделоднаставна-та програманапедагошкитефакултети.Воповеќе-тоземјинаставницитесеобучуваатпрекуспецијал-никурсевинаработаилинаработилници,приштосамо(мал)делоднаставницитенавистинаучествува-атнатаквитекурсеви.Вонеколкуземји(например,Албанија,ивокантонотСараевовоБоснаиХерце-говина)обученисеголембројнанаставници,напри-мер,прекупилот-програми.Вонекоиземјиповеќетонаставницисèуштенеучествуваленанаменскаобуказапредавањенасексуалнотообразование.

• Спроведувањетонасексуалнотообразованиесесле-дииоценувавооколуеднатретинаоданкетиранитеземји.Честопатинаследењетоиоценувањетоимсепридавамногумалозначење.Вофазатанаизработканапрограмитезасексуалнотообразованиеилиприоценувањето на резултатите од пилот-проектите,следењетоиоценувањетоимаатјаснацелдапокажаткакотребадасеприлагодииподобринацрт-програ-матапредконечнотофинализирање.

• Воземјитесоцелосноразвиенинационалнипрогра-мизасеопфатносексуалнообразование,какоштосеБелгија,ЕстонијаилиГерманија,училиштетозамла-дителуѓепретставуваглавенизворнаинформациизасексуалноста.Воземјитекадештосексуалнотообра-зованиенесепредаваилинесеобезбедувадоследнозаситеученици,младителуѓепретежносепотпираатнаинформациидобиениодпријателииливрсници,илиодинтернетот.Вооваапоследнакатегоријаназемјистапкитенамалолетничкабременостпретежносеповисокиодоштовоземјитесоцелосноразвиенипрограмизасеопфатносексуалнообразование.

Клучни наоди за состојбата со сексуалното образование

Фактографија

Заклучоци и препораки

• ЗемјитеодЕвропскиотрегионнаСЗОкоисèуштенемаатзаконскаосновазасексуалнотообразование,требадасеподдржатвосоздавањетонатакватаос-нова такашто ќе се користатпримеритеод други,нимсличниземјикоивеќерасполагаатсосолидназаконскаоснова.

• ПрограмитезасексуалнотообразованиепрвенственоилиисклучивосефокусираатнабиолошкитеаспектинарепродукцијатанапревенцијатанаХИВ/СПИинанесаканатабременост.Постоипотребаодпроширу-вањенаспектаротнаопфатенитесодржиниприштоќе се опфатат и родовата еднаквост, сексуалноста исоцијалнитемедиуми,насилствотоисексуалнатазлоу-потреба,човековитеправаисексуалноста,идруго.

• Вооколуполовинатаодземјитесèуштепостоиод-редена недоверба и неразбирање на придобивкитеодсексуалнотообразованиезаздравјетоидобросос-тојбата намладите луѓе. Групитештому се проти-ватнасексуалнотообразованиесенајчестоверскитеорганизации, конзервативните партии и конзерва-тивнитегрупинародители.Сèуштесеупатуваатне-основаниобвинувањазаризицитеодсексуалнотооб-разованиеипокрајмеѓународнитеистражувањакоипокажуваат дека младите луѓе од земјите со доброразвиеносексуалнообразованиепретежноподоцназапочнуваат со сексуалните односи и подобро сезаштитуваатсебесиоднепланиранатабременостиХИВ/сексуалнопреносливитеинфекции(СПИ).

• Наодитеукажуваатна јазвообучувањетонанастав-ницитезасексуалнотообразование.Обукатаимпо-мага на наставниците да ги развијат способноститештоимсепотребнизадапредаваатвисококвалитет-носексуалнообразование.Стандардитезасексуално-тообразованиевоЕвропа (СЗО/БЗгА)инеодамнаизработенатарамка„Обукатаеважна:рамказаклуч-ните компетенциина сексуалните едукатори“можедасеискористатзаизработкананаставнипрограмизанаставницитеизаосмислувањесоодветниобразо-ваниматеријали.

• Требадасезајакнатследењетоиоценувањетонасек-суалното образование и треба да се фокусираат наважностанатакватанаставазаучениците.Освентоа,следењетоиоценувањетотребадасефокусираатинаквалитетотна програмите за сексуалнообразование,какоинаквалитетотнаизведувањетонанаставата.

• Каконаглобално,такаинаевропсконивотребадасезајакнесподелувањетоназнаењатаиискуствата,какоисоработкатанаполетонасексуалнотообразование.Бидејќисèуштееширокораспространетонеразби-рањетонаефектитеипридобивкитеодсексуалнотообразование, постои изразена потреба резултатитеоднаучнитеистражувањанаоваполедаимсеобјас-натнаносителитенаодлуки,наобразовниотсекторинаширокатајавност.

• Соовојпрегледсамосенагласифактотдекамлади-те луѓе самите го сакаат и ценат сексуалното обра-зование во училиштата.Тие требамногу повеќе дасевклучатвоизработката,спроведувањетоиоцену-вањетонаовиепрограмисоцелдасегарантирадекатаквитепрограмиќесоодветствуваатиќеодговараатнанивнитепотреби.

Земји

Албанија

Австрија

Белгија (Фландрија)

Босна и Херцеговина**

Бугарија

Кипар

Чешка

Обединетото Кралство (Англија)

Естонија

Финска

Германија

Грузија

Ирска

Казахстан

Киргистан

Летонија

Македонија (ПЈРМ)

Холандија

Руската Федерација

Србија

Шпанија

Шведска

Швајцарија

Таџикистан

Украина

Под

ато

ци з

а се

ксуа

лнот

о и

реп

род

укти

внот

о з

др

авје

на

мла

дит

е лу

ѓе*

Раѓа

ња

на 1

000

жен

и н

а во

зрас

т 15

-19

год

ини

227

88

375

1014

126

638

1027

3913

174

2319

86

338

23

Пр

осе

чна

возр

аст

на м

ајка

та

при

раѓ

ање

на п

рво

то д

ете

2528

.828

.526

.725

.729

28.1

28.3

26.5

28.5

29.3

24.4

29.4

2523

.326

.126

.629

.424

.627

.829

.128

.630

.422

.825

% н

а се

ксуа

лно

иск

уств

о,

15-г

од

иш

ни д

ево

јки

***

220

18Н

/В21

Н/В

2423

2124

19Н

/В14

Н/В

Н/В

143

1611

Н/В

1926

13Н

/В9

% н

а се

ксуа

лно

иск

уств

о,

15-г

од

иш

ни м

ом

чињ

а***

3924

20Н

/В40

Н/В

2318

2025

22Н

/В21

Н/В

Н/В

2236

1526

Н/В

2424

17Н

/В24

% н

а уп

отр

еба

на к

онд

ом

пр

и по

след

ен с

ексу

ален

од

нос

кај 1

5-го

диш

ни д

ево

јки

3874

52Н

/В56

Н/В

6657

7157

67Н

/В65

Н/В

Н/В

6948

6567

Н/В

7747

80Н

/В73

% н

а уп

отр

еба

на к

онд

ом

пр

и по

след

ен с

ексу

ален

од

нос

кај 1

5-го

диш

ни м

ом

чињ

а

6377

64Н

/В66

Н/В

7462

7273

72Н

/В64

Н/В

Н/В

7164

7867

Н/В

6361

82Н

/В80

% н

а уп

отре

ба н

а ор

ална

кон

тра-

цепц

ија

при

посл

еден

сек

суал

ен

одно

с ка

ј 15-

годи

шни

дев

ојки

743

68Н

/В6

Н/В

3033

1340

62Н

/В25

Н/В

Н/В

915

66Н

/ВН

/В14

3236

Н/В

13

% н

а уп

отр

еба

на п

илул

а пр

и по

след

ен с

ексу

ален

одн

ос к

ај

15-г

одиш

ни м

омчи

ња

1957

60Н

/В18

Н/В

2932

1930

69Н

/В23

Н/В

Н/В

929

60Н

/ВН

/В10

3235

Н/В

17

Клу

чни

под

ато

ци з

а се

ксуа

лнот

о о

бр

азо

вани

еЗа

кон/

поли

тика

/ стр

атег

ија

и го

дина

1З

2012

З20

15З

2010

О20

16З

2016

Л20

11З

2013

З19

96З

2011

З20

16З

2002

НЗ

2010

З20

09З

2015

Л20

13Н

З20

12Н

НЗ,

2010

З20

11З

2008

2014

З20

15З

2013

Упот

реб

а на

Ста

ндар

дите

2Д

ДД

ДД

ДД

ДД

ДД

Н?

??

?Д

Д?

НН

НД

?Д

Сео

пфат

ност

3+

++

++

++

++

++

+Н

.A+

++

++

++

++

++

++

+Н

/В+

++

++

Н/В

++

++

Н/В

++

++

++

++

+

Задо

лжит

елно

ст4

ДД

ДИ

ИЛ

ДЛ

ДД

ДН

/ВЛ

ИИ

ДН

/ВД

ЛН

/ВЛ

ДЛ

ЛД

Обу

ка н

а на

став

ници

те5

++

++

++

++

?+

++

++

++

++

++

Н/В

++

++

+Н

/В+

Н+

Н+

++

++

++

+

Пов

рза

ност

со

услу

ги з

а С

РЗ

по м

ерка

на

мла

дите

6Н

ДД

ДН

ЛН

ЛД

ДД

Н/В

Н?

НД

Н/В

ЛН

Н/В

ДД

Д?

Л

Сле

дењ

е и

оцен

увањ

е7Д

НД

ДН

НЛ

ДД

ДН

Н/В

ДЛ

?Л

Н/В

ЛН

/ВН

/ВН

НН

НД

Отп

ор в

о оп

ште

ство

то8

ДО

НД

ДД

ОО

НН

ОД

ОД

ДД

ОН

ДД

ДН

ОД

О

Учил

иште

то к

ако

изво

р н

а ин

фор

мац

ии9 %

?84

86?

25?

?40

76?

8310

?50

18?

293

8?

2250

??

33

*По

јасн

увањ

е: ?

: Не

се д

ост

апни

до

стат

очн

и ин

фо

рм

ации

; Н.В

.: Н

е В

ажи/

не е

до

стап

но1

Зако

нска

осн

ова

. Дал

и по

сто

и за

кон

или

поли

тика

за

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние?

+ г

один

а на

до

несу

вањ

е (и

ли п

осл

една

изм

ена)

; З =

Зак

он/

указ

/пр

авил

ник;

П =

сам

о П

олит

ика;

С =

сам

о С

трат

егиј

а; Н

= Н

е. В

о с

луча

ј зем

јата

да

има

пове

ќе о

д ед

на п

олит

ика/

стр

атег

ија/

зак

он,

нав

еден

о е

са

мо

она

што

е н

ајск

ор

ешно

.2

Ста

ндар

ди. Д

али

‘Ста

ндар

дите

за

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние

во Е

вро

па’ (

2010

) на

СЗО

/БЗг

А с

е ко

рис

теле

за

поли

тичк

а р

аспр

ава

и ко

нсул

таци

ја, и

/или

за

изр

абот

ка н

а на

став

ните

пр

огр

ами?

Н =

Не,

Д =

Да.

3 С

еопф

атно

ст. З

бир

ен и

ндек

с со

ко

ј се

ком

бин

ираа

т 6

пока

зате

ли (п

раш

ања)

од

анке

тнио

т пр

ашал

ник

за з

ако

ните

, пр

акти

ките

и в

ариј

ации

те в

о с

амит

е зе

мји

во

одн

ос

на с

ексу

ално

то о

бр

азо

вани

е. Б

одо

ви: 1

или

2 п

ока

зате

ли =

+; 3

или

4 п

ока

зате

ли =

++

; 5 и

ли 6

по

каза

тели

= +

++

во

ин

декс

от н

а се

опф

атно

ст.

4 За

долж

ител

ност

. Со

иск

лучо

к на

‘сам

о п

о Б

иоло

гија

’. Д =

Да,

за

сите

уче

ници

; Л =

деЛ

умно

(пр

аво

да

не с

е по

сету

ва н

аста

вата

, или

не

се п

ред

ава

во с

ите

учил

ишта

); И

= И

збо

рно

.5

Об

ука

на н

аста

вниц

и. Н

= Н

ема

об

ука

за н

аста

вниц

ите;

+ =

сам

о м

алку

мин

а на

став

ници

до

бил

е о

бук

а за

сек

суал

ното

об

раз

ова

ние;

++

= н

екол

кум

ина

об

учен

и; +

++

= п

ове

ќето

или

сит

е се

об

учен

и.6

СРЗ

усл

уги.

Дал

и по

сто

и ди

рек

тна

повр

зано

ст п

ом

еѓу

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние

и пр

ужањ

ето

усл

уги

за С

РЗ п

о м

ерка

на

мла

дите

? Д

= Д

а; Л

= д

еЛум

но; Н

= Н

е.7

Сле

дењ

е и

оце

нува

ње.

Дал

и по

сто

и си

стем

на

след

ење

и о

цену

вањ

е? Д

= Д

а; Л

= д

еЛум

но; Н

= Н

е.8

Отп

ор

. Дал

и по

сто

и се

рио

зно

пр

отив

ење

во о

пште

ство

то к

он

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние?

Д =

Да,

сер

иозн

о; О

= О

дред

ено

; Н =

реч

иси

или

воо

пшто

Не.

9 Уч

илиш

те к

ако

изв

ор

на

инф

ор

мац

ии. К

олка

в %

на

мла

дите

луѓ

е го

нав

еле

учил

иште

то к

ако

изв

ор

на

инф

ор

мац

ии з

а се

ксуа

лно

ста?

Изв

ор

за

ови

е ин

фо

рм

ации

се

раз

личн

ите

анке

тни

пода

тоци

до

став

ени

од з

емји

те, д

око

лку

ги и

маа

т.

Извори: податоци за сексуалното и репродуктивното здравје• Стапка на адолесцентска плодност (број на раѓања кај 1000 жени на возраст 15-19 години). Вашингтон (ДЦ): Светска банка; 2016

година (http://data.worldbank.org/indicator/SP.ADO.TFRT, пристапено на 25 март 2017 година).• Растејќи нееднакви: родови и социо-економски разлики во здравјето и добросостојбата на младите луѓе. ХБСЦ, Извештај од сту-

дијата од 2016 година (анкета во 2013 и 2014). Копенхаген: Регионална канцеларија за Европа на СЗО; 2016 (http://www.euro.who.int/_data/assets/pdf_file/0003/303438/HSBC-No.7-Growing up-unequal-Full-Report.pdf?ua=1, пристапено на 25 март 2017 година).

• Жените во ЕУ своето прво породување го имаат, во просек, на речиси 29-годишна возраст. Луксембург: Евростат; 2015 [податоци за 2013] (http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/6829228/3-13052015-CP-EN.pdf/7e9007fb-3ca9-445f-96eb-fd75d6792965, пристапено на 25 март 2017 година).

• Средна возраст на мајките при прво раѓање. Индекс Мунди [податоци од светската фактографија на ЦИА, за повеќе години] (https://www.indexmundi.com/factbook/fields/mother's-mean-age-at-first-birth, пристапено на 25 март 2017 година).

Забелешка: Основните податоци за сексуалното образование не се секогаш споредливи помеѓу земјите бидејќи изворите на информа-ции може да бидат различни.

Земји

Албанија

Австрија

Белгија (Фландрија)

Босна и Херцеговина**

Бугарија

Кипар

Чешка

Обединетото Кралство (Англија)

Естонија

Финска

Германија

Грузија

Ирска

Казахстан

Киргистан

Летонија

Македонија (ПЈРМ)

Холандија

Руската Федерација

Србија

Шпанија

Шведска

Швајцарија

Таџикистан

Украина

Под

ато

ци з

а се

ксуа

лнот

о и

реп

род

укти

внот

о з

др

авје

на

мла

дит

е лу

ѓе*

Раѓа

ња

на 1

000

жен

и н

а во

зрас

т 15

-19

год

ини

227

88

375

1014

126

638

1027

3913

174

2319

86

338

23

Пр

осе

чна

возр

аст

на м

ајка

та

при

раѓ

ање

на п

рво

то д

ете

2528

.828

.526

.725

.729

28.1

28.3

26.5

28.5

29.3

24.4

29.4

2523

.326

.126

.629

.424

.627

.829

.128

.630

.422

.825

% н

а се

ксуа

лно

иск

уств

о,

15-г

од

иш

ни д

ево

јки

***

220

18Н

/В21

Н/В

2423

2124

19Н

/В14

Н/В

Н/В

143

1611

Н/В

1926

13Н

/В9

% н

а се

ксуа

лно

иск

уств

о,

15-г

од

иш

ни м

ом

чињ

а***

3924

20Н

/В40

Н/В

2318

2025

22Н

/В21

Н/В

Н/В

2236

1526

Н/В

2424

17Н

/В24

% н

а уп

отр

еба

на к

онд

ом

пр

и по

след

ен с

ексу

ален

од

нос

кај 1

5-го

диш

ни д

ево

јки

3874

52Н

/В56

Н/В

6657

7157

67Н

/В65

Н/В

Н/В

6948

6567

Н/В

7747

80Н

/В73

% н

а уп

отр

еба

на к

онд

ом

пр

и по

след

ен с

ексу

ален

од

нос

кај 1

5-го

диш

ни м

ом

чињ

а

6377

64Н

/В66

Н/В

7462

7273

72Н

/В64

Н/В

Н/В

7164

7867

Н/В

6361

82Н

/В80

% н

а уп

отре

ба н

а ор

ална

кон

тра-

цепц

ија

при

посл

еден

сек

суал

ен

одно

с ка

ј 15-

годи

шни

дев

ојки

743

68Н

/В6

Н/В

3033

1340

62Н

/В25

Н/В

Н/В

915

66Н

/ВН

/В14

3236

Н/В

13

% н

а уп

отр

еба

на п

илул

а пр

и по

след

ен с

ексу

ален

одн

ос к

ај

15-г

одиш

ни м

омчи

ња

1957

60Н

/В18

Н/В

2932

1930

69Н

/В23

Н/В

Н/В

929

60Н

/ВН

/В10

3235

Н/В

17

Клу

чни

под

ато

ци з

а се

ксуа

лнот

о о

бр

азо

вани

еЗа

кон/

поли

тика

/ стр

атег

ија

и го

дина

1З

2012

З20

15З

2010

О20

16З

2016

Л20

11З

2013

З19

96З

2011

З20

16З

2002

НЗ

2010

З20

09З

2015

Л20

13Н

З20

12Н

НЗ,

2010

З20

11З

2008

2014

З20

15З

2013

Упот

реб

а на

Ста

ндар

дите

2Д

ДД

ДД

ДД

ДД

ДД

Н?

??

?Д

Д?

НН

НД

?Д

Сео

пфат

ност

3+

++

++

++

++

++

+Н

.A+

++

++

++

++

++

++

+Н

/В+

++

++

Н/В

++

++

Н/В

++

++

++

++

+

Задо

лжит

елно

ст4

ДД

ДИ

ИЛ

ДЛ

ДД

ДН

/ВЛ

ИИ

ДН

/ВД

ЛН

/ВЛ

ДЛ

ЛД

Обу

ка н

а на

став

ници

те5

++

++

++

++

?+

++

++

++

++

++

Н/В

++

++

+Н

/В+

Н+

Н+

++

++

++

+

Пов

рза

ност

со

услу

ги з

а С

РЗ

по м

ерка

на

мла

дите

6Н

ДД

ДН

ЛН

ЛД

ДД

Н/В

Н?

НД

Н/В

ЛН

Н/В

ДД

Д?

Л

Сле

дењ

е и

оцен

увањ

е7Д

НД

ДН

НЛ

ДД

ДН

Н/В

ДЛ

?Л

Н/В

ЛН

/ВН

/ВН

НН

НД

Отп

ор в

о оп

ште

ство

то8

ДО

НД

ДД

ОО

НН

ОД

ОД

ДД

ОН

ДД

ДН

ОД

О

Учил

иште

то к

ако

изво

р н

а ин

фор

мац

ии9 %

?84

86?

25?

?40

76?

8310

?50

18?

293

8?

2250

??

33

*По

јасн

увањ

е: ?

: Не

се д

ост

апни

до

стат

очн

и ин

фо

рм

ации

; Н.В

.: Н

е В

ажи/

не е

до

стап

но1

Зако

нска

осн

ова

. Дал

и по

сто

и за

кон

или

поли

тика

за

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние?

+ г

один

а на

до

несу

вањ

е (и

ли п

осл

една

изм

ена)

; З =

Зак

он/

указ

/пр

авил

ник;

П =

сам

о П

олит

ика;

С =

сам

о С

трат

егиј

а; Н

= Н

е. В

о с

луча

ј зем

јата

да

има

пове

ќе о

д ед

на п

олит

ика/

стр

атег

ија/

зак

он,

нав

еден

о е

са

мо

она

што

е н

ајск

ор

ешно

.2

Ста

ндар

ди. Д

али

‘Ста

ндар

дите

за

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние

во Е

вро

па’ (

2010

) на

СЗО

/БЗг

А с

е ко

рис

теле

за

поли

тичк

а р

аспр

ава

и ко

нсул

таци

ја, и

/или

за

изр

абот

ка н

а на

став

ните

пр

огр

ами?

Н =

Не,

Д =

Да.

3 С

еопф

атно

ст. З

бир

ен и

ндек

с со

ко

ј се

ком

бин

ираа

т 6

пока

зате

ли (п

раш

ања)

од

анке

тнио

т пр

ашал

ник

за з

ако

ните

, пр

акти

ките

и в

ариј

ации

те в

о с

амит

е зе

мји

во

одн

ос

на с

ексу

ално

то о

бр

азо

вани

е. Б

одо

ви: 1

или

2 п

ока

зате

ли =

+; 3

или

4 п

ока

зате

ли =

++

; 5 и

ли 6

по

каза

тели

= +

++

во

ин

декс

от н

а се

опф

атно

ст.

4 За

долж

ител

ност

. Со

иск

лучо

к на

‘сам

о п

о Б

иоло

гија

’. Д =

Да,

за

сите

уче

ници

; Л =

деЛ

умно

(пр

аво

да

не с

е по

сету

ва н

аста

вата

, или

не

се п

ред

ава

во с

ите

учил

ишта

); И

= И

збо

рно

.5

Об

ука

на н

аста

вниц

и. Н

= Н

ема

об

ука

за н

аста

вниц

ите;

+ =

сам

о м

алку

мин

а на

став

ници

до

бил

е о

бук

а за

сек

суал

ното

об

раз

ова

ние;

++

= н

екол

кум

ина

об

учен

и; +

++

= п

ове

ќето

или

сит

е се

об

учен

и.6

СРЗ

усл

уги.

Дал

и по

сто

и ди

рек

тна

повр

зано

ст п

ом

еѓу

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние

и пр

ужањ

ето

усл

уги

за С

РЗ п

о м

ерка

на

мла

дите

? Д

= Д

а; Л

= д

еЛум

но; Н

= Н

е.7

Сле

дењ

е и

оце

нува

ње.

Дал

и по

сто

и си

стем

на

след

ење

и о

цену

вањ

е? Д

= Д

а; Л

= д

еЛум

но; Н

= Н

е.8

Отп

ор

. Дал

и по

сто

и се

рио

зно

пр

отив

ење

во о

пште

ство

то к

он

секс

уалн

ото

об

раз

ова

ние?

Д =

Да,

сер

иозн

о; О

= О

дред

ено

; Н =

реч

иси

или

воо

пшто

Не.

9 Уч

илиш

те к

ако

изв

ор

на

инф

ор

мац

ии. К

олка

в %

на

мла

дите

луѓ

е го

нав

еле

учил

иште

то к

ако

изв

ор

на

инф

ор

мац

ии з

а се

ксуа

лно

ста?

Изв

ор

за

ови

е ин

фо

рм

ации

се

раз

личн

ите

анке

тни

пода

тоци

до

став

ени

од з

емји

те, д

око

лку

ги и

маа

т.