فصلنامه تاريخ...

36

فصلنامه تاريخ اسالم

63-63، شماره مسلسل 8617و زمستان پاييز، نهمسال

الحمرا نمود هنر و معماري بني نصر

دكتر محمدعلي چلونگر

علي اكبر عباسي

هاا ششاد هاي تمدن اسالمي است كه همپاي ديگر شااخه هنر يكي از شاخه

هنار مممااشي دوش گرچه هنر به وياه .يافت و دش مظاهر گوناگون تجلي يافت

اماا وو ،هاايي از نن داشات اقتباسو هايي دش هنر پيش از اسالم اسالمي شيشه

تاري تلفيق و ابداعات مسلمانان هم دش نن كم نيست. مجموعه ابنيه الحمرا مهام

اي از هنر اساالمي مغرب اسپانيا است كه خود شاخهاسالمي دش نمونه ششد هنر

باشاد. دش ميدش عهد بني نصر و حكومتي مسلمانان تري منطقه از قلمردش غربي

هااي متتلا قسامت و ممرفاي ضم تبيي موقميت دولت بني نصر مقالهاي

تأثيرات و نماود ديا دش سااختمان بناا و و هاي هنر و ممماشيالحمرا، ويهگي

.شد استداليل بقاي نن برشسي

هر الوههر ، طرر بني نصر، الحمررا، ژ،، صصرر، رنررنا ير واژگان كليدي:

اسالري.

عضو هيأت علمي گرو تاشيخ دانشگا اصفهان

دانشجوي دكتري تاشيخ اسالم دانشگا اصفهان


36

وجه تسميه نام الحمرا و موقعيت بنا قبل از بني نصر

اصل بن ا ليه 1ن م الحمرا صبل از صرن سهم هجر ش يد يمي صبل از آن پديد آرد.

فر ژ ب ه ژ، يهچك به ي رري ،اين ن م 2بر بن ي ايبري يي ري س خته شد.

برژند. ظ هراً اين ن م جر به هنو م شه ش بهري ن بدان پن ه رييه اعراب ژ صرن سهم ه

الحمررا ژ ايرن زرر ن ب يرد ژ ژ زر ن ارير عبداهلل، ح يم اره انردلا، رررر شرد. ژ،

ترين ننره فالت س بيك س خته شده ب شد؛ ژ ح لي يه الحمرا گسرترش ي فتره ع رد غربي

، پا از سنهط ارهي ن اندلا ژ طي نيمه گرف . اين ژبني نصر تم م فالت ا ژ بر ري

ا ل صرن پنجم ه شد. تجديد بن تهسعه ا ليه آن به ژسر سر ره ل برن نر گرله، زيرر

صه ت گرف . ارير بني زير عبداهلل آن ا ب ال ر م 667ت 666ه ي هژ ، بين س ل

از آن اريرران از سبك ژ، رسيحي بليلهس يه به تصرفش ژ آرده بهژ، رررر يررژ. بعرد

رحلي اسپ ني از جهژ اين ژ، بر ضد ررابرهن رهحد ن ب ره برژند. ابع ژ ايرن ژ، بررا

شدند ژ بير ن از ژ، اص ر ينند. بن ي رجبه ري ژ نتيجهسپ هي ن رسيحي يهچك بهژ

ژهد يه بن ا ليه نسرب ه سنوي آجر رهجهژ اس نش ن ريژ، يه به صه ت برج

3مهعه ع د بني نصر بسي س ژه ابتدايي بهژه اس .به رج

ژليل رعر ف شدن اين بن به نر م الحمراسر . هريلن برانرد ژ ايرن بر ه ،نكته بعد

احتم الً تحريف شده ن م صسمتي از آن يعني صلعه )ا گ( الحمررا ير ،نهيسد: ن م رحهطهري

اگرر نر م بنر 4فتره شرده اسر . ژ برگيرنرده آن گر هم ن صلعه صررز اس يه از نگ برجِ

تهاند ژ صرن سهم صره ت گرفتره ب شرد، چرهن بسري از تحريف شده، اين تحريف نمي

ه بعد اس . برخي رعتندند ن م الحمررا از نر م رربهط به ژ ان ،ه صررز رجمهعه نگ

رؤسا سلسله بني نصر، رحمد بن يهسف بن االحمر رعر ف به ابن االحمرر گرفتره شرده

ژ رنر بع رربرهط بره ، سد. ژ اصع آغ ز اطالق اين ن م به بن يه رنرني به نظر نمياس

ژ ح لي يه ابرن االحمرر حكهرر خرهژ ا ژ 5ب شد؛صرن سهم هجر / ن م ريالژ ري

گهيند ژ زر ن ابرن االحمرر ژ سر ل م تأسيا يرژ. برخي از رحنن ن ري 8368س ل

يد يه انعك س خ صي ژاش بره ايرن ژليرل بره ژ، م بن ژا ا نگ صررز گرژ 8361

63-63، شماره مسلسل 8617پاييز و زمستان نهم،سال

33

ه اسرتا ژه شرده ژ الحمررا شر رل سرايد خر يي، ب اينكه نگ 6الحمرا رعر ف گرژيد.

نرگ ، سرد ژ صررن سرهم ا ، سبز گ ه آبي يمرنگ اس ، لي به نظر ريبناش، ص هه

غ لب صررز بهژه از اين به الحمرا رش ه شده اس .

نصر در اسپانياحكومت بني

رسلم ن ن ژ صرن ا ل هجر ا ژ اسپ ني شدند برخالف تصه ش ن خيلري سرريع ژ

هر آن يشه پيشرف يرژند. رن ر بربره يه ژ شم ل افرين رسلم ن ن ا ب ژشرها

يرژه برهژ، ژ اسرپ ني جرهژ نداشر . رهسري برن نصرير پرا از رشر هده سختي به

ه به ن م فرر نده زير ژستش تم م س ط ق، برا اين يه اين رهصعي ه برق آپير ز

نشهژ به اسپ ني ج ژ گران پيهس . پا از تصرف اسپ ني پيشرر ژ خر ف فرانسره،

گهيد صصد تهطن ژ فرانسره ا نداشرتند گهنه يه گهست لهبهن فرانسه ريرسلم ن ن آن

جز صتل غر ت ژ آنجر ير 7به ي ژگ نوذاشتندلذا آث تمدني از خهژ ژ آن يشه

انج م نداژند نسبت ً ز ژ از آنج بير ن انده شدند؛ ار رهصعي رسلم ن ن ژ اسپ ني رتا ت

بهژ، هش صرن حكهر آن ن بر اسپ ني ب جهژ فراز نشيب بسري ، ب عرپ پيردايش آثر

آخرين حكهر ،پ برج س . حكهر بني نصر رتعدژ شد يه بسي از آن آث هنهز هم

ژ ام آ ژ. نيم رسلم ن ن ژ اسپ ني بهژ يه ژ صرن

ژ 8ژانستند.سعدبن عب ژه خز جي، صح بي انص پيغمبر، ريبني نصر خهژ ا از نسل

نم يرد، ژ ام ايرن حكهرر ره ژ حكهر بني نصر، يكي از رس لي يره جلرب تهجره رري

ه صد تمند رسيحي ن اس . ژ برخي از رن الت، ژليل بنر بنري يهچك ژ برابر ژ ل

يره صرحيب بره نظرر 9انرد. ه رسيحي ژ صب ل اين حكهر ژانستهنصر ا تحمل ژ ل

سد.نمي

نهيسد: رحمد ا ل رؤسا بني نصرر ژ اين زرينه ري اسپانيايي اسالميي ات ژ يت ب

ژه اسر بره هنور م رررگ پرذيرش ژس نش نده خهبي برا فرژين ند پسر ا بره

استنالل غرن طه نكته ث بتي ژ سي س صشت له بهژه اس . ژيور اينكه صشت له جهژ ژ لر


33

ژاژه ت اتب ع رسلم ن ن اضي يشره ش بردانج پنر ه رسلم ن همس يه ا رايد تشخيص ري

مي ژاشته اس . غرن طه بني نصر تأثير رنبرند ع رل جغرافي يي نيز ژ استنالل ب

نزژيكي به افرين ارك ن يمك گررفتن از رسرلم ن ن ، جهژ ژ،ه رستحكم رثل الحمرا

شده اس . عال ه بر اين يهشش ژ ج ر نع از تصرف آن به ژس رسيحي ن ري ،رغرب

جريلين ژاژز هم تنريبر ً 10ه نظ ري ا برا رسيحي ن نداش .تهسعه ررزه ا زش هزينه

گهيد:ارل تأييد ژا ژ ريبه همين عه

فريانروايان اين حكويت )بني نصر( از طريق خراج و اتحالا از ملهالر باب الر

11گذبانيدند.يداوم با حكويت يسيحي قشتالر... بوزگاب يي

ه يي سي ژت صشت له ا گرژن ن ژ، لري بر ژ س اس يه ژ ل بني نصر طي پيم ن

ير رالً رسرتنل برهژ خهژ ، ژ اره ژاخلينسب به يل اسپ ني 12 جهژ يهچكي صلمر ش

ا اسرالري برهژ. ايرن ژ لر از يند به طره ير رالً آگ ه نره گهنه يه ات اش ه ريهم ن

يرژ. ژ اين ژ ل ، تن زب ن عربي استا ژه ه اسپ ني استنب ل ريپن هندگ ن س ير صسم

هر زير ژ يحي ن ژ سر ل شد. همچنين تأييد بر اسالم ژفر ع از آن ژ برابرر رسر ري

ه آث ژ ل بني نصر از جمله الحمرا ژا ا خصل 13ژغدغه ژ لتمرژان بني نصر بهژ.

ه صرآني اس .اسالري رتأثر از آرهزه

اي از ابنيهالحمرا مجموعه

ترين اثر ب صي ر نده از آن ن الحمراس يه ژ رن بع ب نر م بن رعر ف بني نصر ر م

ا از ابنيره شرهژ. الحمررا ژ اصرع رجمهعره از آن ي ژ ري «صصر الحمرا»ي «لحمراي خ ا»

ژهد. ب اينكه اصرل اس يه صصره سه گ نه فنط بخشي از اين رجمهعه ا تشكيل ري

رجمهعه رربهط به ع د بني نصرر اين عمده بخش بن از صرن سهم ي صبل از آن اس لي

افز ژنرد. ايرن ژ لر يهچرك ،بن يي به اين رجمهعره اس . ح يم ن اين سلسله هر يدام

رند بهژ، ب ني بن هر بسري برر اسالري يه از غن ب ز گ ني، يش ز صنعتي ب ره

تپه رشرف به ش ر غرن طه گرژيد.


37

اگر چره يهسرف ا ل رحمرد پرنجم بن هر ر مري ا سر ختند، لري تنريبرً همره

گ ه يي ژ ايرن رجمهعره بره جر گذاشرتند. همچنرين فرر نر اي ن بني نصر از خهژ ي ژ

رسيحي ني يه بعد از رسلم ن ن بر اين ش ر رسلط گرژيدند البته ژ ايرن ژ ان پرا از

ه يي صه ت گرف بسي از ش هك ه هنر اسالري رغربي نر بهژ گرژيرد. آن تخريب

رن سرب بر صرا برهژه تنريب ً همه رحنن ن رعتندند رحل انتخ ب اين رجمهعه بسي

ه رختلف اس يه هريلن ژليل اض ف ت ژ هبه چشم انداز رن سبي ا ژ بر ژاشته اس .

گهيرد ه اسالري ري، پا از بحپ رشكالت بر سي ي خيعلابي اسمييبراند ژ يت ب

ه بعرد الح صر ت بره بنر رشكل عمده ژ بر سي ي خ الحمرا بر سي اض ف ت اليه

نهيسد:اس . ژ اين زرينه ري ا ليه

هالاي ساله نتي و ب لالكه نيالايي ن هالايي از اقايتاالا الحلرا ب واقع الير

تواند بر عنوان اكروپهيس يغربي توصيف لو و يا بر عنالوان لالير ساله نتي يي

خو كفايي كر بر صوبت يك يقر حكويتي علهكالر الالتر اسالت... بايشالي از

هالا قالراب الالتر و ب بساليابي از نيالا ا و پالاب ههايي كر ب ييان باغكولك

14لد و بر طوب املال يك پر يس وسيع بو است.حيواناتي نايدابي يي

نهيسرد: ضرم يم ژ، صصرره شر رل ري« غرن طه بخا الحمراء»اچ تراسي ژ رن له

را هر يي بر هر بررا نو بر ني، ج يور ه ه ، سرب زخ نهه ، ضرابخ نهاژا ات ژ لتي، س زر ن

ه ضر اژا خدرتك ان صصره تعداژ ج ل بز گ به طه رختصر همه ا گ ن

شده اس . ه ريه رسجد بز گ حم مه ، رغ زهبرا زندگي ع ژ ش ر رثل ي گ ه

رجمهعه الحمرا ا به سه بخش ژ،ه ، صصره ش ر سلرنتي تنسريم نمرهژه ، ژ اژاره

ه ررايشي رحل اژا ات ژ لتي نيز ا ژ يه الحمرا رثل س ير ي خ ات هم تأييد ژ 15اس .

برا ت يه آب رجمهعه بر تپه 16شد.عال ه بر اين ژ، رحكمي نيز رحسهب ري بهژ

هر رجر بره سريله پلري بره نيز تدابير انديشيده شده بهژ آب ره ژ ني ز ا از يرهه

مهعه ت يخي ب ا زش اس يره ژ ژ ان به ژليل اهمي اين رج 17 س ندند.رجمهعه ري


31

ابنيه ب ال اين تپه ژ بين ررژم ش ر به عنرهان اثرر تر يخي رلري رعرفري شرده ،رع صر

ه اصع شده ژ اين احه )سير نهاژا(، ش ر غرن طه ا يك رريرز جر ب زيب يي 18اس

يي صررا ته يستي نمهژه اس ، چرا يه خ ير هنرر غنر تر يخي آن ژ سررب بر ال

ژ اصع هر يا يه از الحمرا ب زژيد نمهژه اس به رجمهعه بهژن اين ابنيه اشر ه 19ژا ژ.

ه ره ژ استا ژه برا اژا ات، ت ال هر ، ژا ژ اين رجمهعه، ا گ، صصر ش ه ن اص رتو ه

هر ه ب ز سيع رثل حير ط شريران نيرز پ سر ،ه ژا ا سرتهن ه ، حي طخهابو ه

گيرژ. ب جهژ يه بسي از اين ابنيه ژ طهل زرر ن بره ژسر رررر ا ژ بر ريسنگ

آنند ه ههاپرس ، رتعصب رخرب هنر از بين فته، لي آث ب صي ر نده يرانور انس ن

هس يه بتهان به آن عنهان رجمهعه ا ژاژ.

نهيسد:ه اين رجمهعه گهست لهبهن ريژ ره ژ تخريب

از رز اهه ذوق و صنعت كر بر تلالاي الحلالرا بفتالر بالا زبالاني پال هر كس ا

هالا كالر عالدالتي اسالپانيايي لكايت و قهبي يجروح از يراتب صنعت كشالي و بالي

20كند.اند حكايت يييحابا بر خرابي و ويراني اين بناي ابملند يبا بت كر بي

نجم تخريرب ه يي از عم ت به ژسر شر ل پر يند يه صسم ژ اژاره اش ه ري

تهجه ه يرژه رص لحش ا فر ختند.گرژيد بسي ا هم ح يم ن بعد بي

21رربهط به ع د بني نصر اسر ،ش ي ن ير اس يه بيشتر گسترش بن ه رجمهعه

ب شد.ب زس ز تهجه رجدژ به آن رربهط به ژ ان رع صر ري

هاي هنري و معماريويژگي

هر شد هنر اسالري رغربي ژ اسپ ني اس . ژ اين س ختم ن بن ه الحمرا نمهنه ب ز

ه اسالم شم ل آفرين بهژ يمتر سبك جديد به جهژ آرد يه بيشتر رتأخر از آرهزه

22د.شريبه خهژ اسپ ني رربهط

بسي رايد بهژ، ،پل آبوذ س خته شد يه برا ت يه آب رجمهعه ،ژ زر ن رحمد ا ل


36

ا ژ تزيين بن ه ب صا نمرهژن آن ر ه گل گي ه ننش عمدهبه خصهص يه ب غ

ه رستحكم شد ح ل تدافعي آن افزايش ژاشته اس . ژ زر ن رحمد ژ م ژيها ه برج

اش اشر ه اچ تراسي ژ رن لره .ي ف ، زيرا بني نصر ژ ت ديد ژايمي رسيحي ن صرا ژاشتند

رسريحي ن ا ژ تصررف ژ لر بنري نصرر ن ير م ه رستحكم ب هژا ژ يه همين برج

بن هر ا گسرترش ژاژه ا .العر ژه افرزايش ي فر يهسف ا ل بن ه فهقژ زر ن گذاش .

تر ال ژ خرهاهران، حير ط 23ه الوهه اسرالري آ اسر . تزيين نمهژ آن ا به طر

م نيز ب ني حي ط ت ال ه ره ژ ژ ازه عدال ژ زر ن س خته شد. رحمد پنجبهته

بعرده ،همه اين رجمهعه 24 ژ.رعر ف شيران بهژ يه نوين طبيعي رجمهعه به شم ري

ترين ب ني ن س زندگ ن بن ا يهسف نيز تغييرات بسي به خهژ ژيدند. ا نس يهنل يه ر م

عير از رعتنرد اسر بره تب 25ژاند،ا ل به اشتب ه به ج رحمد پنجم، رحمد چ م ري

بند ايجر ژ ه سه گ نه الحمرا، ي خ اژ نه عثم ني ژ ع د رراژ ا ل ب هم ن تنسيمي خ

26شد.

ه ب ز رعمر الحمررا ژ ن گرايري آن اسر . ژ الحمررا تزيينر ت يكي از يژگي

ژ ني بسي بيشتر از هيب بير ني اس گهست لهبهن، ررهنتومر ات، هريلن برانرد

نهيسد ژ بير ن بن هر ژ اه بر اين يژگي آن ا ع ن ژا ند. گهست لهبهن ري برخي ژيور

هر تزيينر تي بره تهاند ژ ف يند يه ژ ژ ن آن چه طر سيدن به آن انس ن اصالً نمي

ه ظريف الحمرا بن سنوين پر از تزيينر تي گهيد ستهني فته اس . ات نيز ري

ه اعتبر ات ابرد از فير رلكرهتي ا گرفته، بي نور فر ژ ا زشه صريه بر اين ستهن

اس ، ژ ح لي يه س ير بن ه يهشش بشر ا ژ بر پ سر ختن ژسر ير فتن بره رلكرهت

27تهان ب بي ني استد ايي عرضره ژاشر . ژهند؛ نخستين زيب يي ا نميه نش ن ريآسم ن

يف آ ايش ژ ني رجمهعره اختصر ص ژاژه اش ا به تهصتراسي نيز بخشي ر مي از رن له

هر ، ه ينرده ير الع ژه الحمرا آن هم ب گچ ي ه فهقژص يزه ي 28اس .

همراه ژاشته اس ؛ چن نكه يكري از سري ح ن ژ ايرن زرينره هتعجب بينندگ ن ا همها ه ب

نهيسد:ري


77

د، يحال اسالت بونالخاصي كر از اق اب عالم بر تلالاي علابت الحلرا يي

هاي بديع كر بر انواع يختهف بر ب و يالواب و هالر ها و طرحباوب كنند كر زينت

لو از يصالحي غير از سنگ خام بالالد و گولر و كناب اين علابت يشاهد يي

29بينند گچبري است.يشكه است بر نيا فيلاند نچر يي

ثل ص صي اس يره برر به صهل رهنتومر ات بسي از تزيين ت ظريف ي بن ر

سر پنجه پ ايست ژه ب شد ب اين ح ل شش صرن رن ر ژاشرته ژ ازژه زلزلره ا پشر

هنرر يگهيرد اسرت يل ژ ان نيز ژ ره ژ ايرن ظرافر ير رري 30سر گذاشته اس .

ژا اس . ژ ايرن ژ ان )ژ ه بنري نصرر( هردف رعمر ژا چه ر يهاسالري چه ژارنه

بينيم تهجره بهژ به صهت جاللي يه ژ رسجد ژرشق، صرطبه ص هره ريي ظراف

ژاژ همين ر ت هنرر ژ زرينره ه زيب يي اهمي ريي نداش بيشتر به يزه

31 ف رجسمه س ز رعم ا زير ناه گرفته بهژ.تزيين به ي ري

ه رختلف، گنبده هندسري ه ، سنگ رررر به نگه ، رنرنا ي آيينه ي

ه يهفي الرهان( بره فره ژ ه ، نهشتهه گلدا ، اسليميه اسالري )سر ستهنطر

ه الحمرا به ي فته اس . اين همه عظم زيب يي يه صسمتي از آن اررر ز س ختم ن

لن هر سر ب صي اس آنند هيج ني بهژ يه صتي ش ل پرنجم از بر لكن يكري از پنجرره

چره » ا يه از آنج ان بهژ، ژيد پا از انديشه بسي گار : ه ژخ نهه ، بست نب غ

به ج همرين تزيينر ت 32«.بيچ ه اس يسي يه همه اين چيزه ا از ژس ژاژه اس

ژ بر انردلا »...ژ ع لم آن ز بهژه يه ، ص فهق الع ژه استا ژه از ق علم اژب

علم اژب رأرن اهل هنر صنع بهژه اس ، طبيعي اس يره صر حب ن ايرن يه ر د

نهيسد:همين نهيسنده ژ ج يي ژيور ري 33«.عظم ژستو ه بر خهژ بب لند...

هر چيز و هر مزء و كه اين بنا اسباب حيرت و عبالرت اسالت. يشالاهد ب و

بك و يواب علابت كر تلام ب زيالر حجالابي و نقال و ناابهالاي ل يالف يشال

برمستر يستتر است )تلام ب و يواب اباي تزيين است( يقايسر انالواع و اقسالام


78

هالاي يقالرنس بناابنالگ هاي ندانر اب و باألخر تأيه ب ويز ها و طاققوس

سرخ و زب و الموب كر تلام س ح اخه گنبد قصر بدانيا باستر اسالت انسالان

34لو .بينند خير يي ةيدبا يبيوت و از يدن ن هلر ل ف و تناسب،

انويرز از الحمررا ا ژ اشرع يكتره ههگره ژ اژاره اين نهيسنده ب ترين تهصيف ژل

نم يي بني نصر زي ژ تأييد بر هنر تجمل گرايي تزيين ،رعمهالً ژ آث رحنن ن 35ي بد.ري

گهيرد: اس . يريستين پرايا ژ رن يسه هنر اسالري رغربي بني نصر ب هنر تيمه رري

يرژند؛ لري ا ريني ته هنره ژصيق ا تشهيق ريسالطين بني نصر ژ غرن طه گهنه»

گ چشرموير ب شرد همچرهن خهاسر يره برز آن ج نوير ستمك )تيمه ( هنرر رري

36بررژ. ي زا ه ا ؛ ب اين همه تيمه نيز ر نند سالطين غرن طه از ب غ زيب يي لذت رري

ه بسري ج لرب ژ الحمررا بررا همين نهيسنده ژ ج يي ژيور از يت ب خهيش از طر

37يرژن هها رربهع نمهژن آن برا ع بران سخن انده اس . ه خنكتزيين ب غ

شهژ يه گهست لهبهن از ه يي از الحمرا رش هده ريژ عين ح ل نهعي تي ژ ژ صسم

ننص تلني يرژه ي اينكه آن ا حمل برر ق يآن تعريف نمهژه هيلن براند آن ا نهع

ا بره فرا انري ژ ن نهيسد نم ژه سر ژه اشر ه طبع رعم ان آن نمهژه اس . ري

ن به طه رعجزه آس يي ژيها هر رشربك سربك حمرل ه سنويسنف .ژهدنمي

ه ي شي ژا ج خهژ ا بره ه بلند ن زف ازا هشهند، جز ه حجيم ب ستهنري

ه ب ب ز نه آن ا ژهد يه ب تغيير هم هنگ نگبر شده ته ر نند ري ره گچپاس

بره سره ،ه آن اس يره رنر بع خترين صسم ابنيه الحمرا ير م 38ژهد.بيشتر ري

نهيسد هسته اصرلي ري يعلابي اسمييبخشي بهژن آن اش ه ژا ند. هيلن براند ژ يت ب

ينرد. ه آن اس يه خهژ از طرحي سه بخشي پير رري گر ه ي خ ،ژ رجمهعه الحمرا

هر ه ش رل سرسرا ب عمهري رحل شه ژاژ سري شر رل اتر ق صسمتي از ي خ

ژيرهان اسر يره رشرتمل برر ،ه يك نم زخ نره اسر . عنصرر ژ م رح فظين، اصربل

ه ي رندان ژ ب اس يه ژ اطراف حي ط ترتيب ي فته اس . اين ژيرهان خرهژ بره ات ق


73

اه ژا ژ يه يك ب ستيهن آن ا فرا گرفته اس . -سرسرا سايران -ت ال سالم

رشرتمل برر ،ژهد. حرمهن آن ا تشكيل ريي ن ،حرم اس يه حي ط شيران ،جزء سهم

بخش رسكهني خصهصي خهژ سرلر ن اسر يره بر ژ تر ال برز گ ر سرسررا ژ

هر ي ررل ترر يرك نمر ز خ نره يهچرك بر غ ه يهچرك خهاهران ابن سراج ر ات ق

39شهژ.ري

هر اسرالري الوههر رتن سرب بره ير فتره اسر ، لري ژ الحمرا انهاع طر

ه سنف ت ال ژ ه آن اس . رنرنا ي انويزترين صسم بن رنرنا ي شوا

ه اين رنرنا 40ه گنبد ا ژ ج ن اسالري ژا اس .ف خرترين رنرنا ي ،خهاهران

ژهرد يره بره نظرر ژ پنج هزا سلهل رنارژ ا تشكيل رري ،ا خي ل انويزبه صه ت تهژه

يه يسي چهن رهنتومر ات صتي پر نتهن )بنر يي ج نيس آيد. بيحري ژايم ري

ست يد ب تأييد يند ژ ري ا ريب شكهه رعر ف از يهن ن ب ست ن( ا ب الحمرا رن يسه ري

به اينكه تمدن اسالري ژشمني اس يه حتي ژ لحظه تحسين ب يرد از آن ترسريد، آن ا

41شم ژ.تحسين يرژه برتر از پ نتهن ري

نمود دين در بناي الحمراتأثير و

شهژ، زيرا الحمرا جزء بن ه هنر رعم اسالري جزء آث رسلم ن ن رحسهب ري

هر يي از آن، نمرهژ اسرالري ب جهژ رش ي برخي از غير رسلم ن ن ژ سر ختن صسرم

ه الوهه آن ي رالً رش هژ اس . اين بن ژ صلمر ژ لر رسرلم ن سر خته شرده طر

ه يي چهن ژ ل بنري نصرر بره ج ر آث ابتك ات اهل يت ب ژ صلمر حكهر اس .

يرز رن سرب ه رسلم ن رج ل ژاژن بره غيرر رسرلم ن ن برن رره حكهر بتس ر

ژ.رديري صحيب جز را خر ج ن اسالم به شم ري

، رنررنا هر ه الوهه اسالري ژ بنر جرهژ رعررق ير عال ه بر جهژ طر

هر يرل بنر ژ اسر س نيرز ه به سبك اسالري، بعيي از طرر ي يه ي شي

شهژ:ه اش ه ريه يي از اين طر اسالري ي رل م از آي ت صرآني اس يه به نمهنه


76

ژ رجمهعره ،. ننش آب ب غ ژ الحمرا رتأثر از تهجه صرآن به اين ژ اس . ب غر ت 8

ه س برا آ ژن آب از يهه رن بل به تپه الحمررا بيشتر از س ختم نالحمرا بسي زي ژ

ا س خته شده بهژ يه اگر چه بعداً رسيحي ن تخريب يرژند، لري ژ ا ايرل نيز آبوذ يژه

نهيسد:صرن بيستم رجدژاً ب زس ز شده اس . براند رتهجه اين رهضهع شده ري

لناختي اب ، چون احساس بوان كابكر هاي علهي و زيبالناختي و نيز ، ب

وب . ب واقع قر ن بيشالت با بالر عنالوان صهح و باي ب انسان بر ومو يي

كند. اين مو بالر بيتالرين ومالر ب منالع العريالف باغي با انياب مابي توصيف يي

كند كر كولكي تابستاني م( تجهي يي 1117ق / 917)احتلاالً ساختر لد ب

42واقع گسترلي از ن است.خابج از الحلرا ولي ب

يه از ايران آغ ز شد به رصر آسي صغير سريد ژ ،ي . هنر اسالري رنرنا3

ترر اندلا الحمرا بره ا ج يمر ل سريد رعمر ان ايرن رجمهعره آن ا بسري آ اسرته

ه رهجهژ ژ ج ن اسالم يره يرژه چن نكه ير شد، ف خرترين رنرنا ي 43س ختند.

ا ا به تحسين شرواتي سالري اس ژ رجمهعه الحمرا رهجهژ اس هر بينندههنر ا

يند. اژا ري

ه اسالري ا رش هده يرژ. ژ اين تهان آث تهجه به آرهزه. ژ حي ط شيران نيز ري6

ا ري ن آن حهض سنوي يه به پش ژ ازژه شير گذاشته شده، ژ حي ط يهچك ب فها ه

ژ ايرن چ ر ن رر نشر نه چ ر ژ ب شر ن ر ژا ژ يه از حهض رري چ سه چ

ه اسالري ژ شررق بره خصرهص شرم ل بن ه الحمرا تأثيرات زي ژ از بن 44اس .

انرد يره برر هنرر افرين علي الخصهص ررايش ژاشته رعم ان آن ابتكر اتي ا ژاشرته

يي ژ آرريك التين تأثيراتي ژاشته اس . بن اسپ ني ، شم ل افرين حتي ر جران اسپ ني

رعمر جنوري ژ برالژ سبك تك رل ي فتره شريهه ،به گاته يل ژ ان ژ،ه الحمرا

45شرصي اس .

هر ، خررهط شرع ر اسرالري بن سر . . از ژيور نمهژه اسرالري الحمررا، طرر 6


76

خط اس . ژ اين بن خرط نخل برگ نخل ،ا ب تأييد بر ريهه ي جه گل بهتهطر

هر ركرر بر آيرد ژ صر ب شكسته ب انعر ف پذير فرا ان ب س ژگي به چشم ري

46شهژ.ضرب هنگ شع الغ لب االاهلل تكرا ري

ه رجمهعه حي ط شيران اس يه از آن به نوين طبيعي ترين صسم . يكي از ر م3

ا تب ط ب را هيم ژيني نيس . ن م ن حي ط بيشهژ. ژ اصع جه تسميه ايرجمهعه تعبير ري

اين حي ط از سنو به رررريني اخذ شده يه بر گرژه ژ ازژه شيرسها اس . اين طر ير ژآ

ت 36ه خهژ آگ ه ژ ي برنجي اس يه ژ رعبد سليم ن )يت ب ا ل، ب ب هاتم شم ه

ن اسر را رهري نجرهري شده همچنين رمكاز ع د عتيق( بر ژ ازژه گ حمل ري 33

47ژاشته ب شد.

تهان ژي بي نمرهژ. ژ يكري ه الحمرا نيز يم بيش را هيم ژيني ا ري. ژ يتيبه3

ه حي ط شيران ژ ب ه فها ه اين حي ط آرده اس خدا ند خهاس ايرن )فرها ه( از يتيبه

لحمرا جهژ ژا ژ يه ژ اشع زي ژ به زب ن عربي ژ ا 48فراتر از هر زيب يي ژ ج ن ب شد.

آن سعي شده سلرن ا ستهژه نگ لع ب ژيني به آن بدهد. اين ابي ت سلرن ا بره

برخي از بن ه بره 49ست يد.زب ني يه پژ ايي صرآني طنيني از فلساه نظ م ج ني ژا ژ، ري

عنهان ي ژر ن س خته شده اسر ؛ بررا رثر ل بره ير ژبهژ آخررين پيرر ز رسرلم ن ن برر

م بن يي س خته بره رجمهعره 8636ق / 777رسيحي ن ژ جنگ الخسيراس به س ل

اش ب اين ني بهژه ه ت ال ژ خهاهران براس س بي ن يتيبهاض فه گرژيد. رنرنا ي

تأثير از انديشره ه نيز بيتعداژ فرا ان يهشك 50ه ژ ا ا ژ نظر رجسم يند.يه آسم ن

51اند.يند يه ژ صرآن تهصيف شدهبه س ژگي بن ه يي ا تداعي ريرذهبي ب ني ن نيس

داليل بقاي الحمرا

رعمهالً بن ه يي عمر طهالني ژا ند يه از سرنگ سر خته شرده حجريم غرهل پيكرر

هستند ي به عب ت ژيور ظراف ي ژ آن ر نيسر ير يرم هسر بره يرژه يرزه

نه از سنگ اس نره حجريم، ترهج ي بره ظر هر ه پيچيده ندا ژ؛ ار الحمرا ي


73

هر عظم بير ني بن غهل پيكر ژ آن نشده، بلكه تهجه به ظرافر ير طرر

پيچيده آن هم از خمير رالت گچي اس . ب جهژ اين، رجمهعه الحمرا از صرن چ ر ژه

سرر گذ انرده سر لم ب صي ر نده بيش از ژ ازژه زلزله ا نيز پش - 38صرن -ت ينهن

ينند، لي ژاليلري يره ر نده اس . تنريب ً تم ري رحنن ن از اين رهضهع اظ شواتي ري

رشر هژ برد ن تالابي تلالدن رتا ت اس . تعجب يل ژ ان ژ يتر ب ،ينندا ا ه ري

ات ژليرل ر نردگ ر نردن رجمهعره ا اتا صر ت خرهيش يمرن 52جهاب ه شده اس .

اس يه نره تن ر رراصبتري ژ ار حنين آن 53ژاند؛ژ پي ريه پيته نسلرراصب پيهس

ه ژ ي نبهژه، بلكه تالش برا يرانري آثر ژ لر بنري نصرر ژ برخري از برخي ژ ه

نهيسد:براند ب اظ تعجب از بن الحمرا ژ اين ره ژ ري 54ه صه ت گرفته اس .ژ ه

چنالين لالكنندگي تقريبالاً تنيالا بازيانالد از اتفاق عجيبي است كر كالاخي بالا

55بالد.هاي سه نتي يسهلانان ب قرون وس ي يياقايتاا

ژ تهجيه ژليل ژ ام آ ژن بن چنين سخن انده اس :

گيالري هاي ابوپايي بر نيا و بيالر كاخ الحلرا ب مواب ابوپاست، تأثير كاخ

و هوايي از اليه بقالاي نيالا ها بر لحاظ بيستلر از نيا و يكان استقراب كاخ

56لوند.يحسوب يي

گهسرت لهبهن ژ بر ه ايرن ابنيره بحرپ نمرهژه از همره ترر تر البته رنرنري راصل

نهيسد: برا س خ الحمرا اسرت ژان ه يي ا ژ ب ه تدا م آن ا ا ه ژاژه اس . ريتحليل

سرد يره د ارر بره نظرر رري اند ژ به ضخيم گچ ا بريده بير ن آ ژهر هر طبنه

جنا اشك ل ننهش از سنگ رررر ب شد؛ ژ ح لي يه اصعي اين اس يه ارال گچري

57انويز گرژيرده اسر . ب ترييب ت خ ص يژه ب عپ استحك م ابنيه به طرز شوا

هر خر ص ا از طريق سر خ ررالت ابتك خالصي رعم ان رسلم ن ژ خلق آث

نهيسد:ژاند. ژ اين زرينه ريابنيه الحمرا ري ع رل بن

البتر اين نكتالر با بايالد يسالهم الالت كالر زيينالر تزيينالات و غيالر كالر ب


73

لو هلر از خلير گچ است، ولالي ايالن خليالر خالال هاي الحلرا يد ييعلابت

برخي از يوا لير با ن سرلتر است و بايد اعتراف نلو كر ،نيست و بر تناسب

اير يكي از عجايب يعلابي و استا كابي يسهلين است كر يصالح خو با هلين

هاي بيز كابي ،اند كر هنوز بعد از پنج قرن ا طوبي يحكم و سفت ترتيب يي

58عدالتي بر نيا بخنر نيافتر است. نيا بر حال اصهي پابرما ياند و سرپنجر بي

ت يخي رعم اسپ ني از جمله از صرن نهزژهم به خصهص از صرن بيستم به آث

س ز ، تعمير ررر شرد. اررر زه يكري از ررايرز زالحمرا تهجه زي ژ صه ت گرف ب

گرژشور يشه اسپ ني رجمهعه الحمرا اس .


77

هانوشتپي

1. H. Terasse, Gharntata, see Encyclopaedia of Islam, v. 4, p. 1016.

،ترجمه نيت اهلل باقرزاد شيرازي )تهران: انتشاشات يعلابي اسميي،. شوبرت هيل براند

. 051( ص 0831شوزنه، چاپ اول،

3. H, Terasse, Ibid, V. 4, p. 1016.

. 051ص پيشين،. هيل براند، 0

5. H. Terasse, Ibid, V. 4, p.1016.

6. Ibid, p.1016.

،ترجمه سايد محماد تقاي فترداعاي گيالناي تابي تلدن اسمم و عرب، . گوستاولوبون

. 890و 83و 835تا( ص )تهران: مطبمه مجلس ملي، بي

8. J. D. Latham, Nasrids, see Encyclopaedia of islam, v. 5, p.1020.

9. http;//tuspain. Com/ Alhambra. Htm.

ترجمه محمد علي طالقاني )تهران: بنگا ترجماه و اسپانياي اسميي،. مونتگمري وات، 01

05 .( ص 0859نشر كتاب چاپ اول،

. 53ا 5ص پيشين،. جريلي دادز، 00

0 قلمرو بني نصر نسبت به كل سرزمي اسپانيا، كام باود و باه نوشاته حساي ماونس .،

تالابي ايبري بود است. ش. ك: حسي مونس، شتم مساحت شبه جزير اندلس بني نصر يك ه

هااي اساالمي نساتان قادس و ترجمه حميد شضا شيتي )تهران: بنياد پاهوهش و تلدن يغرب،

. 895، ص ( ج 080انتشاشات سمت، چاپ اول،

01 .ص پيشين،. مونتگمري وات، 08


15. H. Terrasse, Ibid, V, 4, P. 1016.


71

. 095ص پيشين، . مونتگمري وات،01

0 ،ج پيشين،. حسي مونس 890، ص .

18. http; //tuspain. Com / Alhambra. Htm.

19. WWW. History channel. Com. Perl.

1811ا 815ص پيشين، لوبون، و. گوستا .

0 ،ران: انتشااشات علماي و ترجمه ما ملاك بهااش )تها هنر اسميي،. ديويدتالبوت شايس

.019( ص 085فرهنگي،

تهران: انتشاشات فرهنگ مماصر، چاپ دوم، اللعابف هنر ة ائر. پاكباز، شويي ؛(089 )

01 .ص

8 ،051ص پيشين،. هيل براند .

0 .،050ص هلان .

5 ،ترجمه هوشانگ طااهري )انتشااشات تاوس، چااپ دوم، هنر اسميي،. اشنست كونل

. 015( ص 0855

1 .،ص هلان80 .

،ص پيشين،. مونتگمري وات01،و 810ص پيشين، ؛ مقايسه شود با: گوستاولوبون

. 011ص پيشين، اشنست كونل،

28. H. Terasse, Ibid, V. 4, 1018 – 9.

9،818ص پيشين، . گوستاولوبون .


ابوالقاسم پايند )تهران: انتشاشات اقبال، چااپ اول، ترجمه تابي تلدن،. ويل دوشانت، 80

0 .، ص 00( ج 0808

8 .،ص 00ج هلان ،1 .

81 .ص پيشين،. گوستاولوبون، 88


76

. 810ص هلان،. 80

. 810ص هلان،. 85

ترجمه مسمود شجب نيا )تهران: بنگاا ترجماه و تابي هنر اسميي،. كريستي پرايس، 81

. 009( ص 0851نشر كتاب،

8 .،00ا 001ص هلان .

. 055و 05ص هلان،. 83

05 .ا 050ص هلان،. 89

. 058ص هلان، .01


0 ،058ص پيشين،. هيل براند .

. 000ا 00ص پيشين،. اشنست كونل، 08

00 .ا 000 پيشين، . كريستي پرايس،00

1 .، ص 00ج پيشين،. ويل دوشانت، 05


0 .،05ص هلان .

. 058ص هلان،. 03

. 001ص پيشين،. اشنست كونل، 09

. 058ص پيشين، . هيل براند، 51

. 055ص هلان،. 50

5،ص 00ج پيشين، . ويل دوشانت ،5 .

. 091ص پيشين،. مونتگمري وات، 58

85 .ص پيشين،. گوستاولوبون، 50


17

. 055، ص پيشيناند، . هيل بر55

. 055ص هلان،. 51

5،818ص پيشين، . گوستاولوبون .

. هلان .53


18

منابع

مشهد،، سسهن ق سه،ض ي،هو ، ييراث اسپانياي يسهلان،اجيوسي، سلمي خضر )زير نظر( -

.8617چ پ اول،

ز ، تدراق، يوزنهه، چه پ اول، ترجمه سيت اهلل ب سر زاده شيرا يعلابي اسميي،بران،، هيلن، -

8617.

ني ، تدراق، بنگه ه ترجمهه و نشهر ترجمه مسعود يجب تابي هنر اسميي،پرايس، كريسنين، -

.8633كن ب،

.هنر ب اندلسدادز، جرلين، -

ترجمه ابوالق سم پ ينه،ه، تدهراق، اننشه ياق اس،ه ل، چه پ اول، تابي تلدن، دويانت، ويل، -

8666.

ترجمه م ه ملك بد ي، تدراق، اننش ياق علمي و فرهنگي، هنر اسميي، ي، ت ل،وق،يايس، ديو -

8673.

.8676تدراق، فرهنگ مع صر، چ پ دوم، اللعابف هنر، ة ايريويين، پ ك، ز، -

.8633ترجمه هوشنگ ط هر ، اننش ياق توض، چ پ دوم، هنر اسميي،كونل، اينست، -

ترجمه سي، محم، تقي فخر داعي گيالني، تدراق، مم و عرب،تابي تلدن اسلوبوق، گوسن و، -

ت .مط،عه مجلس ملي، بي

ترجمه حمي،ي،ه شهيخي، تدهراق، بنيه د پهوهشهد تابي وتلدن يغرب،مونس، حسين، -

.8676اسالمي سسن ق س،ض و اننش ياق سمت، چ پ اول،


13

، تدراق، بنگ ه ترجمه ونشهر ترجمه محم، علي ط لق نياسپانياي اسميي، واق، منوننگمر ، -

.8636كن ب، چ پ اول،

- Terasse, H, GHARANATA, see Encyclopaedia of lslam.

- Latham, J. D, Nasride, see Ehyclopaedia of lslam.

- http,// tasPain. Com /Alhambra. Htm.

- WWW. Historychannel. Com. Perl.

فصلنامه تاريخ...

Documents