กฎหมายการแพทย

MEDICAL LAWS

นพ. บุญศักดิ ์หาญเทอดสิทธิ์, ว.ว. นิติเวชศาสตร, น.บ., น.บ.ท.

วัตถุประสงค

เขาใจหลักกฎหมาย+แนวทางปฏิบัติ

3

11

กฎหมายตองรู (ตามลําดับศักด์ิ)

กฎหมายเฉพาะ

วิชาชีพ/องคกร

กฎหมายท่ัวไป อาญา

แพง ปกครอง

รัฐธรรมนูญ

หัวขอ หลักปฏิบัติเพื่อปองกันการฟองรอง (กอนไป

ศาล)

เมื่อเกิดความเสียหายแลวทําอยางไร (เมื่อตองไปศาล)

15

Topic

ปองกันฟองรอง

Standard of care

Risk Mx

Informed consent

เวชระเบียน

อาญา/แพง

พรบ วิชาชีพ

Social media-related problem

เมื่อเกิดความ

เสียหาย ใหคดียุติโดยเร็ว

อาญา

ลหุโทษ

สวนตัว

อาญาแผนดิน

แพง

Disclosure,ไกลเกลี่ย, ม 41

ประนีประนอมยอมความ

พรบ. ความรับผิดทางละเมิด

วิชาชีพ/วินัย

16

อาญา

แพง

ปกครอง พรบ.ขอมูล

ขาวสารของ

ทางราชการ

2540

พรบ.

สถานพยาบาล

2541 พรบ.

หลักประกัน

สุขภาพ

แหงชาติ 2545

พรบ.สุขภาพ

แหงชาติ

2550

ประกาศ

กระทรวง

สาธารณสุข

2539

ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 และพ.ร.บ.

แกไขประมวลกฎหมายอาญา

กฎหมายอื่นๆ

กฎหมายอาญา

31

ความแตกตาง อาญา แพง

อาญา แพง

มุงปองกันปราบปราบการ

กระทําความผิด (crime

control)

แมไมเกิดความเสียหายก็เปน

ความผิด

มีโทษทางอาญา

ความสัมพันธระหวางรัฐ-

เอกชน

มุงชดเชยความเสียหาย (pay

for damage)

ตองเกิดความเสียหาย

กระทําการ/งดเวนกระทําการ/

ชดใชคาเสียหาย

ความสัมพันธ เอกชน-เอกชน

32

ภาค

ความผิด

ลหุโทษ

ภาค

บทบัญญัติ

ท่ัวไป

ประมวลกฎหมายอาญา

33

หามอางวาไมรูกฎหมายเพ่ือใหพนความรับผิด

ทําไมตองรูกฎหมาย

ความรับผิดทางอาญา

บุคคลจะตองรับผิดทางอาญา ตอเมื่อ

47

สรุป การใชกฎหมายอาญา

ไมมีกฎหมาย => ไมมีความผิด => ไมมีโทษ

กฎหมายไมยอนหลังในสวนที่เปนโทษทางอาญา

48

56

มีสติ รู

สํานึก

ประสงค

ตอผล /

เล็งเห็นผล

รู

ขอเท็จจริง

เจตนา

57

ไมใช

เจตนา

ขาดความ

ระมัดระวังตาม

วิสัย &

พฤติการณ

อาจใช

ความระวัง

ได แตไมใช

ประมาท

59

มีความ

ระมัดระวังตาม

ฐานะ & ภาวะ

น้ัน

เหตุการณท่ีไม

อาจปองกันได สุดวิสัย

79

ภาคความผิด

ประมวลกฎหมายอาญา

80

เจาพนักงานละเวนปฏิบัติหนาที่ มาตรา 157 ผูใดเปนเจาพนักงาน ปฏิบัติหรือละเวน

การปฏิบัติหนาที่โดยมิชอบ เพ่ือใหเกิดความเสียหาย

แกผูหนึ่งผูใด หรือปฏิบัติหรือละเวนการปฏิบัติหนาที่

โดยทุจริต ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหน่ึงปถึงสิบป

หรือ....

81

ตัวอยางเจาพนักงาน ละเวนปฏิบัติหนาทีโ่ดยมิชอบ

จําเลยรับราชการเปนพยาบาลประจําโรงพยาบาล ได

ตรวจชันสูตรบาดแผลของ พ. ซ่ึงถูกขมขืนกระทํา

ชําเรา ละเวนไมสงซับน้ําในชองคลอดของ พ. ไปหา

เชื้อของน้ําอสุจิตามระเบียบและกรอกขอความลงใน

รายงานผลการตรวจชันสูตรเอาเอง พ.ยอมเปน

ผูเสียหายและไดรับความเสียหายเพราะการกระทํา

ของจําเลยแลว จําเลยมีความผิดตาม ป.อ. มาตรา

๑๕๗ (ฎีกาที่ ๑๘๘๖/๒๕๒๓)

ทําคํารับรองเอกสารอนัเปนเท็จ มาตรา 269 ผู ใดในการประกอบการงานในวิชาแพทย

กฎหมาย บัญชีหรือวิชาชีพอ่ืนใด ทําคํารับรองเปนเอกสารอัน

เปนเท็จ โดยประการท่ีนาจะเกิดความเสียหายแกผูอ่ืนหรือ

ประชาชน ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสองป หรือ...

ผูใดโดยทุจริตใชหรืออางคํารับรองอันเกิดจากการ

กระทําความผิดตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดียวกัน

83

ออกใบรับรองแพทยโดยทุจริต ขอบังคับแพทยสภา วาดวยการรักษาจริยธรรมแหง

วิชาชีพเวชกรรม พ.ศ. 2549 หมวด 4 การประกอบ

วิชาชีพเวชกรรม

ขอ 25 ผูประกอบวิชาชีพเวชกรรมตองไมเจตนา

ทุจริตในการออกใบรับรองแพทย

ขอ 26 ผูประกอบวิชาชีพเวชกรรมตองไม ให

ความเห็นโดยไมสุจริตอันเกี่ยวกับวิชาชีพเวชกรรม 84

ทอดทิ้งเด็ก คนปวยเจ็บ คนชรา มาตรา 307 ผูใดมีหนาที่ตามกฎหมายหรือตามสัญญาตอง

ดูแลผูซึ่งพ่ึงตนเองมิได เพราะอายุ ความปวยเจ็บ กายพิการ

หรือจิตพิการ ทอดทิ้งผูซึ่ ง พ่ึงตนเองมิได น้ัน เสียโดย

ประการที่นาจะเปนเหตุใหเกิดอันตรายแกชีวิต ตองระวาง

โทษจําคุกไมเกินสามป หรือ...

มาตรา 373 ผูใดควบคุมดูแลบุคคลวิกลจริต ปลอยปละ

ละเลยใหบุคคลวิกลจริตน้ันออกเที่ยวไปโดยลําพัง ตอง

ระวางโทษปรับไมเกินหารอยบาท 85

เสรีภาพ มาตรา 309 ขมขืนใจ ผูใดขมขืนใจผูอื่นใหกระทําการใด ไมกระทําการใด หรือ

จํายอมตอสิ่งใด

โดยทําใหกลัววาจะเกิดอันตรายตอชีวิต รางกาย

เสรีภาพ ช่ือเสียงหรือทรัพยสินของผูถูกขมขืนใจ

น้ันเองหรือของผูอื่น หรือ

โดยใชกําลังประทุษราย

จนผูถูกขมขืนใจตองกระทําการน้ัน ไมกระทําการน้ัน

หรือจํายอมตอสิ่งน้ัน ตองระวางโทษ... 86

มาตรา 392 ขมขืนใจ ผูใดทําใหผูอื่นเกิดความกลัว หรือความตกใจ โดย

การขูเข็ญ ตองระวางโทษ...

87

ตัวอยาง

นายแพทย/พยาบาล/เจาหนาที่ ตองการใหผูปวยที่ตน

รักษานอนโรงพยาบาล (admit) โดยบอกผูปวยวาถา

ไมนอน และกลับบานอาจกลับไปตายได เปน

ความผิดตอเสรีภาพตาม ม. 309 หรือไม (ขมขืนใจ

ผูปวย) ?

88

เสรีภาพ มาตรา 310ขมขืนใจ ผูใดหนวงเหนี่ยวหรือกักขังผูอื่น หรือ

กระทําดวยประการใดใหผูอื่นปราศจากเสรีภาพใน

รางกาย

ไมตองมีเจตนาพิเศษ

89

ตัวอยาง

ผูปวยจิตเวช ถูกขังในหอง ตอมาผูปวยกระโดดตึกตาย

ผิดมาตรา 310 หรือไม

90

ชีวิต รางกาย

ไมเปนอันตรายแกกายหรือจิตใจ (391)

เปนอันตรายแกกายหรือจิตใจ ( เจตนา ( (295)

ประมาท(390))

รับอันตรายสาหัส (เจตนา(297) ประมาท(300) )

ตาย (เจตนา(288) ไมเจตนา(290) ประมาท(291))

93

อันตรายสาหัส มาตรา 297 ผูใดกระทําความผิดฐานทํารายรางกาย จนเปนเหตุใหผูถูกกระทํารายรับอันตราย

สาหัส ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหกเดือนถึงสิบป อันตรายสาหัสนั้น คือ

(1) ตาบอด หูหนวก ลิ้นขาด หรือเสียฆานประสาท

(2) เสียอวัยวะสืบพันธุ หรือความสามารถสืบพันธุ

(3) เสียแขน ขา มือ เทา นิ้วหรืออวัยวะอื่นใด

(4) หนาเสียโฉมอยางติดตัว

(5) แทงลูก

(6) จิตพิการอยางติดตัว

(7) ทุพพลภาพ หรือปวยเจ็บเรื้อรังซึ่งอาจถึงตลอดชีวิต

(8) ทุพพลภาพ หรือปวยเจ็บดวยอาการทุกขเวทนาเกินกวายี่สิบวันหรือจนประกอบกรณียกิจ

ตามปกติไมไดเกินกวายี่สิบวัน 97

106

CIVIL LAW

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

107

TORT

ละเมิด

ละเมิด มาตรา ๔๒๐ ผูใดจงใจหรือประมาทเลินเลอ ทําตอบุคคลอ่ืนโดยผิด

กฎหมายใหเขาเสียหายถึงแกชีวิตก็ดี แกรางกายก็ดี อนามัยก็ดี

เสรีภาพก็ดี ทรัพยสินหรือสิทธิอยางหนึ่งอยางใดก็ดี ทานวาผูนั้นทํา

ละเมิดจําตองใชคาสินไหมทดแทนเพ่ือการนั้น

มาตรา ๔๒๔ ในการพิพากษาคดีขอความรับผิดเพื่อละเมิดและกําหนดคา

สินไหมทดแทนนั้น ทานวาศาลไมจําตองดําเนินตามตามบทบัญญัติแหง

กฎหมายลักษณะอาญาอันวาดวยการท่ีจะตองรับโทษ และไมจําตองพิเคราะห

ถึงการท่ีผูกระทําผิดตองคําพิพากษาลงโทษทางอาญาหรือไม

123

124

ละเมิด

เสียหาย

จงใจ/

ประมาท

เลินเลอ

กระทําผิด

กฎหมาย

Medical negligent

125

TORT

Damage

Direct

cause

Duty of

care

Dereliction

เจตนา

ประสงคตอผล เจตนา

เล็งเห็นผล จงใจ................

127

ละเมิด

ชดใช

คาเสียหาย

เยียวยา ลงโทษ

ตัวอยางคดี

พยาบาลทําคลอดและผูชวยพยาบาลหองทารกแรก

เกิดปลอยให นศ. พยาบาล เอากระเปานํ้ารอนไป

ประคบทารกเกิดใหม เกิดน้ํารอนรั่วเพราะจุกปดไม

แนน เด็กถูกน้ํารอนลวกที่มือ พิการตลอดชีวิต

ญาติเด็กฟองศาลเปนคดีแพง

128

ตัวอยางคดี

จําเลย

1. กระทรวงสาธารณสุข

2. ผอ.

3. แพทย

4. หัวหนา ward

5. พยาบาลทําคลอด (มีหนาท่ีดูแลทารกแรกคลอดดวย)

6. ผูชวยพยาบาลหองทารกแรกเกิด

7. ผูชวยพยาบาลหองคลอด 129

ตัวอยางคดี: ประเด็นที่สําคัญ

เปนละเมิดหรือไม

ใครตองรับผิดบาง

130

เปนละเมิดหรือไม

พยาบาลทําคลอดและผูชวยพยาบาลหองทารกแรกเกิด

ปลอยให นศ. พยาบาล เอากระเปาน้ํารอนไปประคบ

ทารกเกิดใหม เกิดน้ํารอนรั่วเพราะจุกปดไมแนน

เด็กถูกน้ํารอนลวกที่มือ พิการตลอดชีวิต

131

ตัวอยางคดี

เปนละเมิดหรือไม

ฝาเกลียวถุงใสน้ํารอนปดไมสนิท = ประมาท ไมใช

เหตุสุดวิสัย

132

ตัวอยางคดี

ใครตองรับผิดบาง

133

ตัวอยางคดี: ผลทางคดี

คดีแพงหมายเลขแดงที่ 456/2525 (สิ้นสุดท่ีศาลอุทธรณ)

กระทรวงสาธารณสุขผิดในฐานะนิติบุคคลโดยผูแทน คือ

พยาบาลหัวหนาตึก พยาบาลทําคลอด (มีหนาที่ดูแลผูปวย

โดยตรง) ผูชวยพยาบาลหองทารกแรกเกิดเปนคนทําละเมิด

ยกฟอง ผอ. แพทย และ ผช. พยาบาลหองคลอด: ไมมีหนาที่

โดยตรง

134

ตัวอยางคดี: ผลตอเนื่อง

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 3954/2536

กระทรวงสาธารณสุขฟองพยาบาลทําคลอด และผูชวยพยาบาลหอง

ทารกแรกเกิดเปนคนทําละเมิด ไลเบี้ยในฐานะตัวแทนทําละเมิด

ศาลพิพากษาใหชดใชคาสินไหมทดแทน (ไลเบี้ยได)

135

ตัวอยางคดี: ขอสังเกต ถา (ทั้งสองคดีรวมกัน)

คดีแรก ถาจําเลยอ่ืนเรียกให นศ.พยาบาลเขามาเปนคูความรวมและ

พิ สูจนไดว า จํา เลยท้ังหมดไมไดประมาท เชน ไดตัก เตือนและ

ควบคุมดูแลใกลชิดแลว แต นศ.พยาบาล ประมาทเอง ศาลนาจะยกฟอง

จําเลยอ่ืน แตกระทรวงสาธารณสุขอาจตองรับผิดชอบอยูเพราะ นศ.

พยาบาลถือเปนผูแทน

ถามี พ.ร.บ. ความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาท่ี พ.ศ. 2539

จําเลยทุกคน ยกเวนกระทรวง สธ นาจะไมตองรับผิดและไมถูกไลเบี้ย

เพราะ ไมไดประมาทเลินเลออยางรายแรง

ไดประโยชนทุกฝาย ผูปฏิบัติงาน ผูปวย กระทรวงสาธารณสุข

136

155

การเปดเผยขอมูลทางการแพทย

172

ผลการตรวจสุขภาพของพนักงาน

เปดเผยไดหรือไม

หากเห็นวา การเปดเผยขอมูลการตรวจสุขภาพของ

พนักงานจําเปนตอการปองกันหรือระงับอันตรายตอชีวิต

หรือสุขภาพของบุคคลก็สามารถที่จะใชดุลยพินิจในการ

เปดเผยขอมูลการตรวจสุขภาพของพนักงานดังกลาวเปน

รายกรณีได ตามมาตรา 24 (7) แหงพระราชบัญญัติขอมูล

ขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540

17

5

IN MEDICAL PRACTICE

Social media-related problems

218

219

220

221

ประเด็นสําคัญ

Patient confidentiality

Appropriate discussion

Privacy

Defamation

222 Using social media: practical and ethical guidance for doctors and medical students by British Medical Association

ตัวอยาง

การโพสตรูปผูปวยที่นอนรักษาตัวโนโรงพยาบาลผาน

เฟซบุค

การประกาศขอรับบริจาคเลือดหรือขอความชวยเหลือ

เกี่ยวกับการรักษา โดยระบุ ชื่อ และขอมูลสวนตัวผูปวย

223

ผูโพสตผิดอะไรบาง

อาญา หมิ่นประมาทบุคคลที่ 3, เปดเผยความลับที่ไดมาจากการ

ประกอบวิชาชีพ

แพง ละเมิด

พรบ. วิชาชีพ แพทย ใหความเห็นโดยไมสุจริต

พรบ. สุขภาพแหงชาติ 2550 ม. 7

พรบ. ขอมูลขาวสารของทางราชการ 2540 ม. 15 (5)

พรบ. วาดวยการกระทําความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร 2550 ม.

9, 11, 14, 16 224

หม่ินประมาทบุคคลที่สาม มาตรา 326 ผูใดใสความผูอื่นตอบุคคลที่สาม โดย

ประการท่ีนาจะทําใหผูอื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น

หรือถูกเกลียดชัง ผูนั้นกระทําความผิดฐานหมิ่น

ประมาท ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหนึ่งป หรือ...

225

ประเด็นสําคัญ (ตอ)

Doctor-Patient relationship

Facebook friend requests

Declaring conflicts of interest

Trust (Private & Public)

Professionalism

226

Using social media: practical and ethical guidance for doctors and medical students by British Medical Association

ผูปวยหรือญาติทําอยางไร

เกิดความผิดพลาดแลว

228

229

ฟองรอง

อาญา

แพง

วิชาชีพ

230

231

สาเหตุบุคคลากรทางการแพทยถูกฟอง

233

สาเหตุบุคคลากรทางการแพทยถูกฟอง

234

สาเหตุบุคคลากรทางการแพทยถูกฟอง

235

236

237

238

เจาหนาที่ทําอยางไร

เกิดความผิดพลาดแลว

240

241

242

243

244

ขั้นตอนดําเนินการ

แจงบุคคลที่เกี่ยวของ

หาสาเหตุของความเสียหาย: ตาย ตอง ชันสูตรพลิกศพ

รวบรวมพยานหลักฐานทุกชนิด

ไกลเกลี่ย ประนีประนอมยอมความ

Disclosure

ชวยเหลือเบ้ืองตน ไปงานศพ?

อยาใหถึงสื่อมวลชน

245

พรบ.หลักประกันสุขภาพแหงชาติ 2545

ม 41, 42

คุมครองเฉพาะผูปวยบัตรทอง

“เงินชวยเหลือเบ้ืองตน” = มุงเยียวยา ไมใช ”

ชดเชย”

หวังปองกันการฟองรอง

ที่มา: บุญศักดิ์ หาญเทอดสิทธิ์. ครบรอบ 7 ป การพิจารณาเงินชวยเหลือเบ้ืองตน ตามมาตรา 41 ในจังหวัดลําพูน: ปจจุบันและแนวโนม

ในอนาคต. วารสารวิชาการสาธารณสุข 2554;20(6):971-81.

ท่ีมา: บุญศักด์ิ หาญเทอดสิทธิ์. การไดรับเงินชวยเหลือเบื้องตนตามมาตรา 41 กับการฟองรองคดีแพง. วารสาร

วิจัยระบบสาธารณสุข 2554;5(2):205-15.

บุญศักด์ิ หาญเทอดสิทธิ์. การไดรับเงินชวยเหลือเบื้องตนตามมาตรา 41 กับการฟองรองคดีแพง. วารสารวิจัย

ระบบสาธารณสุข 2554;5(2):205-15.

บุญศักด์ิ หาญเทอดสิทธิ์. แนวคิดปจจุบันของการเปดเผยความผิดพลาดทางการแพทย. วารสารวิจัยระบบ

สาธารณสุข 2555;6(1):21-9.

เมื่อถูกฟอง

ประนีประนอมยอมความ

การไกลเกลี่ย และ

หลักการไกลเกลีย่

ไมขัดกฎหมาย

ไมกอปญหาเพ่ิม

ปฏิบัติได

253

ไกลเกลีย่ แสวงหาจุดรวม สงวนจุดตาง

คนไขสนใจเรื่องทั่วไป ใหพูดเรื่องขอยกเวน

คนไขสนใจเรื่องขอยกเวน ใหพูดเรื่องทั่วไป

หาจุดยืนแตละฝาย และหลีกเลี่ยง

254

เมื่อเรื่องถึงศาล

คดีความที่พิพาทฟองรองกันในศาลไมวาจะเปน

คดีแพง หรือ คดีอาญาจะเกี่ยวกับขอที่ตองวินิจฉัย 2

ประการ คือ

1. การวินิจฉัยปญหาขอเท็จจริง

2. การวินิจฉัยปญหาขอกฎหมาย

ปญหาขอเท็จจริง Fact

ปญหาขอกฎหมาย

Fact1 Fact2 Meaning

ในศาล สูกันดวยพยานหลักฐาน

มาตรฐานการพิสูจน คดีอาญา =/= คดีแพง

กระบวนการตอสูคดีเปนชั้นๆ

259

มาตรฐานการพิสูจน

แพง

น้ําหนักมากกวา

อีกฝาย= ชนะ

ภาระการพิสูจน

ตกแกฝายแพทย

อาญา

ปราศจากความ

สงสัย

ตกแกฝาย

ผูเสียหาย

พยานหลักฐานที่ตองรวบรวม

เอกสาร: consent / medical records

บุคคล: ประจักษพยาน พยานผูเชี่ยวชาญ

พยานวัตถุ: ภาพถาย

261

คําถาม ?

Take home messages

Do

290

Do

291

Do

292

Do

293

Don’t

294

Don’t

295

Don’t

296

References

297