Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ 3ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843

Το αίτηmicroα για συνταγmicroατικές ελευθερίεςΣε microια χώρα microε βαθιά δηmicroοκρατική παράδοση και συνείδηση ήταν ευνόητο ο φιλελεύ-θερος ελληνικός λαός να διαmicroαρτυρηθεί και να αντιδράσει για τον αυταρχικό τρόπο διοίκησης του Όθωνα Δέκα χρόνια microετά την άφιξη στο Ναύπλιο του νεαρού laquomicroεσ-σίαraquo βασιλιά και των Βαυαρών οι ελπίδες των Ελλήνων είχαν πλέον διαψευστεί και είχε γίνει επιτακτική η ανάγκη για αλλαγή του πολιτικού οικονοmicroικού και κοινωνικού σκηνικού Τα συσσωρευmicroένα προβλήmicroατα λόγω της οικονοmicroικής κρίσης καθώς και της πολιτικής και διοικητικής κακοδαιmicroονίας είχαν εντείνει τη γενική δυσαρέσκεια υπονοmicroεύοντας τη σταθερότητα του στέmicromicroατος και οδηγώντας στην εξέγερση του 1843 εξαιτίας της οποίας ο Όθων εξωθήθηκε να παραχωρήσει στον ελληνικό λαό το Σύνταγmicroα του 1844 Οι όλο και εντονότερες αντιδράσεις και αντιθέσεις διοχετεύτηκαν στο αίτηmicroα της χορήγησης συντάγmicroατος χωρίς ωστόσο αυτό να σηmicroαίνει ότι η πλειοψηφία του λαού είχε συνειδητοποιήσει την πλήρη σηmicroασία του συντάγmicroατος και της συνταγmicroατικής διακυβέρνησης Ο όρος laquoσύνταγmicroαraquo και laquoσυνταγmicroατικές ελευθερίεςraquo ήταν για τους περισσότερους ένα αίτηmicroα-σύνθηmicroα microε αόριστο περιεχόmicroενο που εξέφραζε περισ-σότερο την αγανάκτηση και την έντονη επιθυmicroία για microεταβολή της κατάστασης και όχι τόσο την εγκαθίδρυση συνταγmicroατικού πολιτεύmicroατος Όπως υποστήριξε ο πρέσβης της Γαλλίας στην Ελλάδα Πισκατόρυ (Piscatory) προς τον προϊστάmicroενό του υπουργό των Εξωτερικών Φραγκίσκο Γκιζό (1787-1874) την εποmicroένη της εξέγερσης στις 4 Σεπτεmicroβρίου Οι Έλληνες ζητούσαν σύνταγmicroα laquoχωρίς καλά-καλά να αντιλαmicroβάνωνται τι σηmicroαίνει η λέξιςraquo και laquoεις όλα τα συνθήmicroατα εις όλας τας κραυγάς δεν ετέθη ποτέ ζήτηmicroα περί (πολιτικών) ελευθεριών Ζήτω το Σύνταγmicroα δεν εσήmicroαινε πολιτικά δι-καιώmicroατα αλλά καλήν διοίκησινraquo Η ίδια επισήmicroανση εντοπίζεται πολύ αργότερα (1856) σε αναφορά της γαλλικής πρε-σβείας όπου συνοψίζονται τα βαθύτερα αίτια της εξέγερσης laquoΌταν ξέσπασε η επα-

Χαλκογραφική αναπαράσταση της Αθήνας και των βασιλικών

νάσταση της 3ης Σεπτεmicroβρίου η συνταγmicroατική ιδέα δεν ήταν παρά πρόσχηmicroα για τους περισσότερους από όσους συmicromicroετείχαν Οι πολιτικοί αρχηγοί παραγκωνισmicroένοι από την ηmicroέρα της έλευσης του Βασιλιά ήθελαν να κυβερνήσουν οι στρατιωτικοί δεν είχαν άλλο σκοπό από το να διώξουν τους Βαυαρούς αξιωmicroατικούς που ήταν ακόmicroη επικεφαλής του στρατεύmicroατος Όλοι είχαν ωστόσο την ανάγκη microιας σηmicroαίας διάλεξαν τη σηmicroαία του Συντάγmicroατοςraquo Το καθολικό λοιπόν αίτηmicroα της αλλαγής που εκφραζόταν microε το σύνθηmicroα laquoσύνταγmicroαraquo συγκινούσε όλο και περισσότερο τον λαόΑυτοί που είχαν συνείδηση της έννοιας του συντάγmicroατος ήταν οι πολιτικοί αρχηγοί και οι λόγιοι και διανοούmicroενοι της εποχής χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι όλοι επιθυmicroού-σαν πραγmicroατικά τη συνταγmicroατική διακυβέρνηση όπως επισηmicroαίνει ο καθηγητής John Petropoulos Υπήρχαν microετριοπαθείς πολιτικοί που αν και επιθυmicroούσαν τη χορήγηση συνταγmicroατικών ελευθεριών θεωρούσαν τον λαό ανώριmicroο ακόmicroη γιrsquo αυτό Έχοντας αυτή την πατερναλιστική στάση πίστευαν ότι ο λαός ήταν ανέτοιmicroος και άπειρος για τέτοιους θεσmicroούς και αmicroφέβαλλαν για τη σωστή λειτουργία και εφαρmicroογή τους Σε περίπτωση χορήγησης συντάγmicroατος θα προτιmicroούσαν αυτό να γίνει εκ των άνω και όχι από τον λαό Με τη θέση αυτή συντάσσονταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791-1865) ο Ιωάννης Κωλέττης (1773-1847) ο Γεώργιος Κουντουριώτης (1782-1858) ο Ανδρέας Ζαΐmicroης (1791-1840) οι οποίοι από παλιά υπήρξαν laquoσυνταγmicroατικοίraquo Ο Μαυ-ροκορδάτος για παράδειγmicroα ο οποίος το 1831 ως επικεφαλής της αντικαποδιστρια-κής αντιπολίτευσης είχε προβάλει το σύνθηmicroα της χορήγησης συντάγmicroατος το 1837 εξακολουθούσε να υποστηρίζει τη συνταγmicroατική διακυβέρνηση αλλά υπό κάποιες αναγκαίες προϋποθέσεις όπως για παράδειγmicroα τη βελτίωση του δηmicroοτικού συστήmicroα-τος την ελευθερία του Τύπου την επέκταση των δικαιωmicroάτων του Συmicroβουλίου της Επικρατείας Ο Μαυροκορδάτος και ο Κωλέττης ευρισκόmicroενοι στο εξωτερικό όπου τους είχε αποmicroακρύνει ο Όθων (τοποθετώντας τους ως πρεσβευτές) προσπαθούσαν να επηρεάσουν τους πολιτικούς τους φίλους και οπαδούς για υποχώρηση στο αίτηmicroα της χορήγησης συντάγmicroατος αλλά δεν έβρισκαν microεγάλη ανταπόκριση Επίσης στους microετριοπαθείς ανήκαν οι Ναπαίοι (του Ρωσικού Κόmicromicroατος) Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770-1843) και Ανδρέας Μεταξάς (1790-1860) Για την άποψη του Κολοκοτρώνη σχετικά microε αυτό το θέmicroα ο Φαναριώτης λόγιος Νικόλαος Δραγούmicroης (1809-1879) στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του ndashγνωστά ως Ιστορικαί Αναmicroνήσεις που δηmicroο-

Ο πολιτικός Γεώργιος Κουντου-ριώτης υπήρξε ένας από τους

σιεύτηκαν το 1879ndash microεταφέρει microία οξυδερκή παρατήρηση του laquoπεπειραmicroένου γέρο-ντοςraquo λίγο πριν από τον θάνατό του (1843) laquoηξεύρεις τι θα ειπή σύνταγmicroα εγώ το ηξεύρω καλύτερά σου ας είσαι και πλέον προκοmicromicroένος από εmicroέ Σύνταγmicroα θα ειπή να καθήσετε εσείς οι γραmicromicroατισmicroένοι οι καλαναθρεmicromicroένοι εις microίαν αγκωνήν κατα-φρονηmicroένοι και αδύναmicroοι και να εβγώ εγώ ο βλάχος και οι όmicroοιοί microου εις την microέσην Ηξεύροmicroεν όmicroως ηmicroείς να διοικήσωmicroενraquo Ο παλιός αγωνιστής πίστευε ότι λόγω της έλλειψης συνταγmicroατικών θεσmicroών και πολιτικής παιδείας ο ελληνικός λαός δεν διέθετε την πολιτική ωριmicroότητα για συνταγmicroατική διακυβέρνηση και διέβλεπε κινδύνους Και κατέληγε laquoΜην τρέχετε παραπολύ παιδία δεν αmicroφιβάλλω ότι διάθεσιν να χαλάσετε τον τόπον δεν έχετε αλλά η καλή διάθεσις δεν φθάνει χρειάζεται και γνώσιςraquo Από την άλλη πλευρά στους ριζοσπαστικούς ανήκαν παλιοί οπλαρχηγοί πολιτικοί και διανοούmicroενοι οι οποίοι έκριναν κατάλληλες τις συνθήκες για συνταγmicroατική δι-ακυβέρνηση Αγράmicromicroατοι οπλαρχηγοί όπως ο Γιάννης Μακρυγιάννης microπορεί να microην κατανοούσαν τη σηmicroασία του συντάγmicroατος αλλά πίστευαν ότι οι συνταγmicroατικές ελευ-θερίες θα εξασφάλιζαν τη δίκαιη διακυβέρνηση του κράτους και θα έδιναν τέλος στην κακοδιοίκηση Αυτό εννοούσε προφανώς ο Μακρυγιάννης όταν έγραφε στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του ότι έπρεπε η πατρίδα laquoνα microην κυβερνιέται microε το έτζι θέλωraquo Ο Μεσολογγίτης πολιτικός Σπυρίδων Τρικούπης (1788-1783) ήταν επηρεασmicroένος από το φιλελεύθερο αγγλικό σύστηmicroα Ένθερmicroος θιασώτης του φιλελευθερισmicroού πίστευε ότι το σύνταγmicroα θα ήταν ο microόνος τρόπος να αναλάβουν οι Έλληνες τη διαχείριση των υποθέσεών τους και η microόνη προϋπόθεση για την εθνική τους ανεξαρτησία Υποστη-ρικτές του συντάγmicroατος ήταν επίσης διανοούmicroενοι microε δυτική κουλτούρα όπως οι Φα-ναριώτες λόγιοι αδελφοί Αλέξανδρος Σούτσος (1803-1863) και Παναγιώτης Σούτσος (1806-1868) καθώς και ο Κρητικός εκδότης και δηmicroοσιογράφος Εmicromicroανουήλ Αντωνιά-δης (17946-1863) Δηmicroοκράτες εκ πεποιθήσεως διακήρυσσαν από τα πρώτα χρόνια της βαυαρικής αντιβασιλείας τις συνταγmicroατικές ιδέες microέσα από τις εφηmicroερίδες τους Ο microεν πρώτος microε τα αντικαθεστωτικά του κείmicroενα αλλά και microαζί microε τον αδελφό του ως συντάκτες της βραχύβιας εφηmicroερίδας Ήλιος (1833) ο δε Αντωνιάδης ως εκδότης της εφηmicroερίδας microε φιλοδυτικό προσανατολισmicroό της Αθηνάς που είχε πρότυπο τον βρετανικό κοινοβουλευτισmicroόΣτις παραmicroονές λοιπόν του 1843 οι συνταγmicroατικές ελευθερίες στη συνείδηση των

Ο αγωνιστής Θεόδωρος Κολο-κοτρώνης πίστευε βαθιά πως

πολλών ταυτίζονταν microε τις προσδοκίες τους για αλλαγή για αποτελεσmicroατικότερη και δικαιότερη διοίκηση και στην καλύτερη περίπτωση για αυτοδιοίκηση και αυτοδιαχεί-ριση των ελληνικών υποθέσεων

Το πολιτικό σκηνικό στις παραmicroονές της εξέγερσηςΣτο microεταξύ όσο ο βασιλιάς παρέmicroενε απρόθυmicroος να προχωρήσει σε microεταρρυθmicroίσεις και ήταν ανυποχώρητος σε αυτή του τη στάση το Γαλλικό Κόmicromicroα που στην ύστε-ρη περίοδο της οθωνικής απολυταρχίας είχε την πολιτική υπεροχή δεν ανέπτυσσε πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση Για την κατάσταση που επικρατούσε στο πολιτικό προσκήνιο δίνει microία συνοπτική εικόνα ο Άγγλος πρέσβης στην Αθήνα Λάιονς (Lyons) σε έκθεσή του προς τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας του Τζορτζ Άmicroπερ-ντην (Aberdeen 1784-1866) στις 12 Σεπτεmicroβρίου 1841 laquoΗ καmicroαρίλα υπάρχει ακό-microη έχει τεθεί τέλος στην ουσιαστική πρωτοκαθεδρία του υπουργικού συmicroβουλίου ο βασιλιάς αρνείται να αποδεχθεί την παραίτηση των βαυαρών αξιωmicroατικώνraquoΜε τη λέξη laquoκαmicroαρίλαraquo (ισπανική λέξη διεθνούς χρήσης) ο Λάιονς εννοούσε το ανα-κτοβούλιο (βασιλικό συmicroβούλιο ή όπως microετονοmicroάστηκε αργότερα ιδιαίτερο βασι-λικό γραφείο) που λειτούργησε ως βασικός θεσmicroός της απολυταρχίας του Όθωνα Η καmicroαρίλα περιλάmicroβανε όλους εκείνους οι οποίοι ήταν αφοσιωmicroένοι αποκλειστικά στον βασιλιά απολάmicroβαναν την εύνοιά του δρούσαν ανεύθυνα και ανεπίσηmicroα στο παρασκήνιο και επηρέαζαν τη διακυβέρνηση της χώρας ασκώντας αυτοί τον έλεγχο και την εποπτεία σε όλα τα θέmicroατα υποκαθιστώντας έτσι το υπουργικό συmicroβούλιο το οποίο είχε microειωmicroένη ισχύ και αδυνατούσε να αναλάβει πρωτοβουλίες Αυτό λοιπόν το σκηνικό ήταν φυσικό να προκαλεί έντονη δυσφορία εναντίον του Όθωνα η οποία είχε αρχίσει σταδιακά να παρουσιάζεται στις εφηmicroερίδες Αθηνά του Εmicromicroανουήλ Αντωνιάδη και Αιών του Ιωάννη Φιλήmicroονα Αυτές οι εφηmicroερίδες δηmicroο-σιογραφικά όργανα του Αγγλικού και του Ρωσικού ή Ναπικού Κόmicromicroατος αντίστοιχα εmicroφάνιζαν πλέον τον βασιλιά ως υπεύθυνο της κακοδαιmicroονίας της χώρας Η σύmicroπλευ-ση των δύο εφηmicroερίδων υποδήλωνε microία συνεργασία ανάmicroεσα στο Αγγλικό και το Ναπικό Κόmicromicroα microία laquoαγγλορωσικήraquo συmicromicroαχία όπως τη χαρακτηρίζει ο καθηγητής John Petropoulos Οι Ναπαίοι έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στην υπεράσπιση της ορθοδοξίας ανησυχούσαν για το microη ορθόδοξο δόγmicroα του Όθωνα και διακρίνονταν από καχυποψία

Ο Σπυρίδων Τρικούπης ως πρεσβευτής της Ελλάδας στην

απέναντι στο δυτικό πνεύmicroα Πίστευαν επίσης ότι η συνταγmicroατική διακυβέρνηση θα εγγυάτο την προστασία της ορθοδοξίας και θα λειτουργούσε ως ανάχωmicroα στην ξένη επέmicroβαση Οι αγγλόφιλοι από την άλλη πλευρά ανησυχούσαν για την υπερβολική επέmicroβαση των ξένων για την καmicroαρίλα και το καθεστώς της απόλυτης microοναρχίας και θεωρούσαν απαραίτητη τη χορήγηση συνταγmicroατικών ελευθεριώνΑρχηγοί του Ρωσικού και του Αγγλικού Κόmicromicroατος ήταν οι Ανδρέας Μεταξάς (1790-1860) και Ανδρέας Λόντος (1786-1846) αντίστοιχα Κατά τον Επαmicroεινώνδα Κυριακί-δη υπό την ηγεσία των δύο αυτών ανδρών σχηmicroατίστηκε προς στιγmicroήν laquomicroέγα συ-νταγmicroατικόν κόmicromicroα ενώ εξαφανίσθηκαν όλες οι άλλες κοmicromicroατικές διακρίσειςraquo και στις τάξεις τους συγκαταλέγονταν laquoοι διαπρεπέστατοι των ανδρώνraquo όπως οι Κωνσταντί-νος Κανάρης (1790-1877) Κωνσταντίνος Ζωγράφος (1796-1856) Δηmicroήτριος Μάρκου Μπότσαρης (1814-1871) Δηmicroήτρης Καλλέργης (1803-1867) Γιάννης Μακρυγιάννης (1797-1864) Ο Κυριακίδης microνηmicroονεύει τους laquoαmicroεσώτερον συmicromicroετασχόνταςraquo ενώ υπήρχαν και πολλοί άλλοι υποστηρικτές του συντάγmicroατος Σηmicroειώνει δε ότι laquoεκτός εξαιρέσεων τινών όλοι οι πολιτευταί των χρόνων εκείνων ήσαν συνταγmicroατικοίraquo Ο δε Πισκατόρυ ανέφερε σχετικά στον Γκιζό laquoΜολονότι αmicroφιβάλλω αν όλοι οι αρχηγοί της εξεγέρσεως είναι οπαδοί του Συντάγmicroατος η εξέγερσις είναι πάντως συνταγmicroατικήraquo Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος microετά τη γνωστή laquoπολιτική περιπέτειάraquo του που τον οδήγησε σε παραίτηση από τη θέση του προέδρου του υπουργικού συmicroβουλίου το 1841 παρέmicroενε αmicroέτοχος και συνεπώς ο Λόντος είχε την laquoευθύνηraquo του Αγγλικού Κόmicromicroατος Όσο για τον Ανδρέα Μεταξά είχε διαδεχθεί τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στην ηγεσία του Ρωσικού Κόmicromicroατος microετά τον θάνατο του δεύτερου στις αρχές του 1843 Η αντιπολίτευση και ο αντιπολιτευόmicroενος Τύπος στόχευαν στη διάσπαση του Γαλλικού Κόmicromicroατος και στην αποmicroόνωση του αρχηγού του Δηmicroήτριου Χρηστί-δη (1795-1879) ο οποίος συmicromicroετείχε στο υπουργικό συmicroβούλιο ως Γραmicromicroατέ-ας επί των Εσωτερικών (κατέχοντας ένα πολύ σηmicroαντικό υπουργείο) Ο Χρηστίδης ηγείτο εκείνη την εποχή του Γαλλικού Κόmicromicroατος τα microέλη του οποίου δεν είχαν ισχυρό σύνδεσmicroο microεταξύ τους microετά την αποmicroάκρυνση του Κωλέττη (το 1835 εί-χε διοριστεί πρέσβης στο Παρίσι) Η αντιπολίτευση προσπαθούσε να προκα-λέσει εσωκοmicromicroατικές διενέξεις στο Γαλλικό Κόmicromicroα και χρέωνε στον Χρηστίδη

Οι Προστάτιδες Δυνάmicroεις της Ελλάδας φρόντιζαν microέσω των

Ο Ανδρέας Μεταξάς αρχηγός του Ρωσικού Κόmicromicroατος microετά

Ανδρέας Μεταξάς (Αργοστόλι 1790 ndash Αθήνα 1860)

Πολιτικός και αγωνιστής του Εικοσιένα Γόνος του κοmicroητικού κλάδου των Αναστασάτων της οικογένειας Μεταξά Αρχικά ήταν δικηγόρος στα κατώτερα δικαστήρια της Κεφαλο-νιάς Το 1819 microυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και έκτοτε εργάστηκε για την προετοιmicroασία της επανάστασηςΚατά την περίοδο του απελευθερωτικού αγώνα αναmicroείχθηκε στην πολιτική και έλαβε σηmicroαντικές θέσεις Μετά τη Βrsquo Εθνοσυνέλευση του Άστρους (1823) διορίστηκε microέλος του Εκτελεστικού Σώmicroατος και τον Ιούνιο του 1825 υπουργός του Πολέmicroου Κατά τον εmicroφύλιο πόλεmicroο υποστήριξε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ενώ κατά τη Γrsquo Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827) συνέβαλε στην εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως Κυβερνήτη Στην καποδιστριακή περίοδο ήταν microέλος του laquoΠανελληνίουraquo Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια και την αποmicroάκρυνση του αδελφού του Αυγουστίνου ο Μεταξάς διορί-στηκε microέλος της πενταmicroελούς Διοικητικής Επιτροπής η οποία παρέδωσε την εξουσία στον Όθωνα τον Ιανουάριο του 1833 Κατά την οθωνική περίοδο εξακολούθησε να είναι microε το ρωσικό κόmicromicroα προξενώντας την προσοχή της αντιβασιλείας Το 1835 απο-microακρύνθηκε από την Ελλάδα microε την τοποθέτησή του ως πρεσβευτή στη Μαδρίτη (όπως και ο αρχηγός του Γαλλικού Κόmicromicroατος Ιωάννης Κωλέττης στο Παρίσι) όπου παρέmicroεινε microέχρι το 1839 Επιστρέφοντας διορίστηκε microέλος του Συmicroβουλίου της Επικρατείας και το 1841 υπουργός των Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου Μετά την παραίτηση του τελευταίου παραιτήθηκε και ο ίδιος και ασχολήθηκε microε την προετοιmicroασία της επανάστασης της 3ης Σεπτεmicroβρίου Μέχρι τον θάνατό του υπήρξε σταθερός στις πολιτικές του αρχές Επικίνδυνος για το οθωνικό καθεστώς το 1850 αποmicroακρύνθηκε microε τον διορισmicroό του ως πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη (καθώς και των Μαυροκορδάτου και Σπ Τρικούπη στο Παρίσι και στο Λονδίνο αντίστοιχα) όπου παρέmicroεινε microέχρι το 1854

Αναστ Γούδας laquoΒίοι Παράλληλοιraquo τ Ζrsquo Αθήναι 1875 και Ηλ Τσιτσέλης laquoΑνδρέας Μεταξάςraquo laquoΚεφαλληνιακά Σύmicromicroικταraquo τ Αrsquo (1904)

αδράνεια στο θέmicroα των ζητούmicroενων microεταρρυθmicroίσεων αναγκαίων για την εγκαθίδρυση των συνταγmicroατικών θεσmicroών Το γεγονός ότι διατηρούσε το υπουργικό του αξίωmicroα τον έκανε συmicromicroέτοχο και συνένοχο στη διαιώνιση αυτής της νοσηρής πολιτικής κατάστα-σης Παράλληλα επιχειρείτο η προσέλκυση των microελών του Γαλλικού Κόmicromicroατος στους κόλπους της αντιπολίτευσηςΤελικά αυτή η διάσπαση πραγmicroατοποιήθηκε και η οmicroάδα του Χρηστίδη αποδυναmicroώ-θηκε microέσα στο κόmicromicroα του Ο Ρήγας Παλαmicroήδης (1794-1872) ο κύριος αντίπαλός του καθώς και ο Γιάννης Μακρυγιάννης προσχώρησαν στην αντιπολίτευση ενώ ο Κωλέτ-της από το Παρίσι επέκρινε έmicromicroεσα τον Χρηστίδη για τη στάση του Ο τελευταίος από το καλοκαίρι του 1843 δεν είχε πλέον την υποστήριξη της Γαλλίας Συνεπώς στις παραmicroονές της εξέγερσης τα τρία κόmicromicroατα εmicroφανίζονταν συνασπισmicroέ-να για τον κοινό στόχο για την επιτυχία του οποίου πίστευαν ότι έπρεπε να χρησι-microοποιηθεί βία Ο Petropoulos κάνει λόγο για microία laquoτρικοmicromicroατική συνωmicroοσίαraquo η οποία είχε οργανωθεί το φθινόπωρο του 1842

Η στάση των Μεγάλων ΔυνάmicroεωνΓνωρίζοντας το ενδιαφέρον των τριών laquoπροστάτιδωνraquo Δυνάmicroεων για τις εξελίξεις στο ελληνικό βασίλειο προκύπτει εύλογο το ερώτηmicroα ποια ήταν η στάση και η ενδεχόmicroε-νη συmicroβολή τους στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου Το ερώτηmicroα αυτό απασχολούσε και τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Γκιζό όπως δια-πιστώνεται από την αλληλογραφία του microε τον πρεσβευτή του στην Αθήνα Πισκατόρυ (δηmicroοσιεύεται από τον Ιωάννη Πούλο) laquoΠοίαν γνώmicroην έχετε Πρόκειται περί microιας κινήσεως αυθορmicroήτου φυσικής εθνικής καθαρώς ελληνικήςraquo ρωτούσε ο Γκιζό τον Κωλέττη τον πρεσβευτή της Αθήνας στο Παρίσι microερικές ηmicroέρες microετά την εξέγερση για να πάρει την απάντηση laquoΗ επανάστασις δεν είναι microία κίνησις καθαρώς αυθόρmicroη-τος και εθνική Είναι microία υπόθεσις ρωσική Η Ρωσία ουδέν άλλο επεθύmicroησε παρά να καταστήση την Ελλάδα ένα κράτος ως η Βλαχία και η Μολδαβία microίαν ηγεmicroονίαν microε ένα πρίγκιπα Έλληνα κατά το ήmicroισυ Ρώσον [hellip] Η Ρωσία δεν επιθυmicroεί να διατηρηθή επrsquo άπειρον το Ελληνικόν Βασίλειον ούτε ο Βασιλεύς Όθων ούτε άλλος τιςraquo Όmicroως η εκτίmicroηση αυτή του Κωλέττη που αγνοούσε ή έστω παρέβλεπε την ελληνική συmicromicroετοχή υπήρξε microονοmicroερής και υπερβολική Όπως προκύπτει από τη microελέτη των

πηγών της εποχής ο πρέσβης της Πετρούπολης Κατακάζυ (Catacasy) πράγmicroατι έπαι-ξε σηmicroαντικό ρόλο στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου η δε στάση του προξένησε τις υποψίες του Γάλλου συναδέλφου του Ο Ρώσος πρέσβης επιδίωκε την εκθρόνιση του Όθωνα υπέρ άλλου ρωσόφιλου ηγεmicroόνα όπως υποστηρίζουν στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά τους ο Νικόλαος Δραγούmicroης και ο Αλέξανδρος Ρίζος-Ραγκαβής Το καθολικό δόγmicroα του Βαυαρού βασιλιά ενίσχυε τις ρωσικές ανησυχίες για τα φιλοδυτικά του αισθήmicroατα και κυρίως για τη συmicroπάθειά του προς τη Γαλλία Ο Κατακάζυ πίστευε ότι ο Όθων ποτέ δεν θα συναινούσε στη χορήγηση συντάγmicroατος και θα προτιmicroούσε να παραιτηθεί Συ-νεπώς η άνοδος στον θρόνο ενός ορθόδοξου πρίγκιπα θα ενίσχυε τη ρωσική επιρροή στην Ελλάδα Έτσι η στάση του Κατακάζυ στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου όπως θα διαπιστωθεί και στη συνέχεια στόχευε στην παραίτηση και στην αποmicroάκρυνση του βασιλιά Από την πλευρά της η Αγγλία θεωρούσε πολύ σηmicroαντική υπόθεση για την Ελλάδα την απόκτηση συντάγmicroατος πιστεύοντας ότι έτσι θα περιοριζόταν η ισχύς του βασιλιά Σε καmicroία περίπτωση δεν επιθυmicroούσε την εκθρόνιση του Όθωνα φοβούmicroενη ότι ο διάδοχός του θα microπορούσε να είναι υπό τη ρωσική επιρροήΌσο για τη Γαλλία θεωρούσε βέβαια αναπότρεπτη τη συνταγmicroατική microοναρχία στην Ελλάδα επιθυmicroούσε όmicroως την υποστήριξη του Όθωνα και τη διατήρησή του στον θρόνο Η στάση του Γάλλου πρέσβη στο σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα υπήρξε καθοριστική και ευεργετική για τον Όθωνα Τόσο η Γαλλία όσο και η Αγγλία microετά την 3η Σεπτεmicroβρίου εργάστηκαν για την οmicroαλή microετάβαση της χώρας στο νέο καθεστώςΈτσι και οι τρεις Δυνάmicroεις ενθάρρυναν και ενίσχυαν το σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα αποδε-χόmicroενες τη microεταβολή του πολιτεύmicroατος και την αποποmicroπή των Βαυαρών κινούmicroενες όmicroως από διαφορετικά κίνητρα Από την άλλη πλευρά στο εσωτερικό της Ελλάδας οι συνθήκες ήταν πλέον ώριmicroες για την επικείmicroενη αλλαγή

Οι αρχηγοί της συνωmicroοσίας Στις παραmicroονές της εξέγερσης ο Όθων είχε καταφέρει να ενώσει και τα τρία κόmicromicroατα εναντίον του Αυτή η laquoτρικοmicromicroατική συνωmicroοσίαraquo είχε αρχηγούς από το Αγγλικό Κόmicromicroα τον Ανδρέα Λόντο από το Ρωσικό τους Ανδρέα Μεταξά Κωνσταντίνο Ζωγράφο και Μιχαήλ Σούτσο (1784-1864) και από το Γαλλικό τους Γιάννη Μακρυγιάννη και Ρήγα

Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής υποστήριξε στα αποmicroνηmicroονεύ-

αδράνεια στο θέmicroα των ζητούmicroενων microεταρρυθmicroίσεων αναγκαίων για την εγκαθίδρυση των συνταγmicroατικών θεσmicroών Το γεγονός ότι διατηρούσε το υπουργικό του αξίωmicroα τον έκανε συmicromicroέτοχο και συνένοχο στη διαιώνιση αυτής της νοσηρής πολιτικής κατάστα-σης Παράλληλα επιχειρείτο η προσέλκυση των microελών του Γαλλικού Κόmicromicroατος στους κόλπους της αντιπολίτευσηςΤελικά αυτή η διάσπαση πραγmicroατοποιήθηκε και η οmicroάδα του Χρηστίδη αποδυναmicroώ-θηκε microέσα στο κόmicromicroα του Ο Ρήγας Παλαmicroήδης (1794-1872) ο κύριος αντίπαλός του καθώς και ο Γιάννης Μακρυγιάννης προσχώρησαν στην αντιπολίτευση ενώ ο Κωλέτ-της από το Παρίσι επέκρινε έmicromicroεσα τον Χρηστίδη για τη στάση του Ο τελευταίος από το καλοκαίρι του 1843 δεν είχε πλέον την υποστήριξη της Γαλλίας Συνεπώς στις παραmicroονές της εξέγερσης τα τρία κόmicromicroατα εmicroφανίζονταν συνασπισmicroέ-να για τον κοινό στόχο για την επιτυχία του οποίου πίστευαν ότι έπρεπε να χρησι-microοποιηθεί βία Ο Petropoulos κάνει λόγο για microία laquoτρικοmicromicroατική συνωmicroοσίαraquo η οποία είχε οργανωθεί το φθινόπωρο του 1842

Η στάση των Μεγάλων ΔυνάmicroεωνΓνωρίζοντας το ενδιαφέρον των τριών laquoπροστάτιδωνraquo Δυνάmicroεων για τις εξελίξεις στο ελληνικό βασίλειο προκύπτει εύλογο το ερώτηmicroα ποια ήταν η στάση και η ενδεχόmicroε-νη συmicroβολή τους στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου Το ερώτηmicroα αυτό απασχολούσε και τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Γκιζό όπως δια-πιστώνεται από την αλληλογραφία του microε τον πρεσβευτή του στην Αθήνα Πισκατόρυ (δηmicroοσιεύεται από τον Ιωάννη Πούλο) laquoΠοίαν γνώmicroην έχετε Πρόκειται περί microιας κινήσεως αυθορmicroήτου φυσικής εθνικής καθαρώς ελληνικήςraquo ρωτούσε ο Γκιζό τον Κωλέττη τον πρεσβευτή της Αθήνας στο Παρίσι microερικές ηmicroέρες microετά την εξέγερση για να πάρει την απάντηση laquoΗ επανάστασις δεν είναι microία κίνησις καθαρώς αυθόρmicroη-τος και εθνική Είναι microία υπόθεσις ρωσική Η Ρωσία ουδέν άλλο επεθύmicroησε παρά να καταστήση την Ελλάδα ένα κράτος ως η Βλαχία και η Μολδαβία microίαν ηγεmicroονίαν microε ένα πρίγκιπα Έλληνα κατά το ήmicroισυ Ρώσον [hellip] Η Ρωσία δεν επιθυmicroεί να διατηρηθή επrsquo άπειρον το Ελληνικόν Βασίλειον ούτε ο Βασιλεύς Όθων ούτε άλλος τιςraquo Όmicroως η εκτίmicroηση αυτή του Κωλέττη που αγνοούσε ή έστω παρέβλεπε την ελληνική συmicromicroετοχή υπήρξε microονοmicroερής και υπερβολική Όπως προκύπτει από τη microελέτη των

πηγών της εποχής ο πρέσβης της Πετρούπολης Κατακάζυ (Catacasy) πράγmicroατι έπαι-ξε σηmicroαντικό ρόλο στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου η δε στάση του προξένησε τις υποψίες του Γάλλου συναδέλφου του Ο Ρώσος πρέσβης επιδίωκε την εκθρόνιση του Όθωνα υπέρ άλλου ρωσόφιλου ηγεmicroόνα όπως υποστηρίζουν στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά τους ο Νικόλαος Δραγούmicroης και ο Αλέξανδρος Ρίζος-Ραγκαβής Το καθολικό δόγmicroα του Βαυαρού βασιλιά ενίσχυε τις ρωσικές ανησυχίες για τα φιλοδυτικά του αισθήmicroατα και κυρίως για τη συmicroπάθειά του προς τη Γαλλία Ο Κατακάζυ πίστευε ότι ο Όθων ποτέ δεν θα συναινούσε στη χορήγηση συντάγmicroατος και θα προτιmicroούσε να παραιτηθεί Συ-νεπώς η άνοδος στον θρόνο ενός ορθόδοξου πρίγκιπα θα ενίσχυε τη ρωσική επιρροή στην Ελλάδα Έτσι η στάση του Κατακάζυ στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου όπως θα διαπιστωθεί και στη συνέχεια στόχευε στην παραίτηση και στην αποmicroάκρυνση του βασιλιά Από την πλευρά της η Αγγλία θεωρούσε πολύ σηmicroαντική υπόθεση για την Ελλάδα την απόκτηση συντάγmicroατος πιστεύοντας ότι έτσι θα περιοριζόταν η ισχύς του βασιλιά Σε καmicroία περίπτωση δεν επιθυmicroούσε την εκθρόνιση του Όθωνα φοβούmicroενη ότι ο διάδοχός του θα microπορούσε να είναι υπό τη ρωσική επιρροήΌσο για τη Γαλλία θεωρούσε βέβαια αναπότρεπτη τη συνταγmicroατική microοναρχία στην Ελλάδα επιθυmicroούσε όmicroως την υποστήριξη του Όθωνα και τη διατήρησή του στον θρόνο Η στάση του Γάλλου πρέσβη στο σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα υπήρξε καθοριστική και ευεργετική για τον Όθωνα Τόσο η Γαλλία όσο και η Αγγλία microετά την 3η Σεπτεmicroβρίου εργάστηκαν για την οmicroαλή microετάβαση της χώρας στο νέο καθεστώςΈτσι και οι τρεις Δυνάmicroεις ενθάρρυναν και ενίσχυαν το σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα αποδε-χόmicroενες τη microεταβολή του πολιτεύmicroατος και την αποποmicroπή των Βαυαρών κινούmicroενες όmicroως από διαφορετικά κίνητρα Από την άλλη πλευρά στο εσωτερικό της Ελλάδας οι συνθήκες ήταν πλέον ώριmicroες για την επικείmicroενη αλλαγή

Οι αρχηγοί της συνωmicroοσίας Στις παραmicroονές της εξέγερσης ο Όθων είχε καταφέρει να ενώσει και τα τρία κόmicromicroατα εναντίον του Αυτή η laquoτρικοmicromicroατική συνωmicroοσίαraquo είχε αρχηγούς από το Αγγλικό Κόmicromicroα τον Ανδρέα Λόντο από το Ρωσικό τους Ανδρέα Μεταξά Κωνσταντίνο Ζωγράφο και Μιχαήλ Σούτσο (1784-1864) και από το Γαλλικό τους Γιάννη Μακρυγιάννη και Ρήγα

Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής υποστήριξε στα αποmicroνηmicroονεύ-

πηγών της εποχής ο πρέσβης της Πετρούπολης Κατακάζυ (Catacasy) πράγmicroατι έπαι-ξε σηmicroαντικό ρόλο στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου η δε στάση του προξένησε τις υποψίες του Γάλλου συναδέλφου του Ο Ρώσος πρέσβης επιδίωκε την εκθρόνιση του Όθωνα υπέρ άλλου ρωσόφιλου ηγεmicroόνα όπως υποστηρίζουν στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά τους ο Νικόλαος Δραγούmicroης και ο Αλέξανδρος Ρίζος-Ραγκαβής Το καθολικό δόγmicroα του Βαυαρού βασιλιά ενίσχυε τις ρωσικές ανησυχίες για τα φιλοδυτικά του αισθήmicroατα και κυρίως για τη συmicroπάθειά του προς τη Γαλλία Ο Κατακάζυ πίστευε ότι ο Όθων ποτέ δεν θα συναινούσε στη χορήγηση συντάγmicroατος και θα προτιmicroούσε να παραιτηθεί Συ-νεπώς η άνοδος στον θρόνο ενός ορθόδοξου πρίγκιπα θα ενίσχυε τη ρωσική επιρροή στην Ελλάδα Έτσι η στάση του Κατακάζυ στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου όπως θα διαπιστωθεί και στη συνέχεια στόχευε στην παραίτηση και στην αποmicroάκρυνση του βασιλιά Από την πλευρά της η Αγγλία θεωρούσε πολύ σηmicroαντική υπόθεση για την Ελλάδα την απόκτηση συντάγmicroατος πιστεύοντας ότι έτσι θα περιοριζόταν η ισχύς του βασιλιά Σε καmicroία περίπτωση δεν επιθυmicroούσε την εκθρόνιση του Όθωνα φοβούmicroενη ότι ο διάδοχός του θα microπορούσε να είναι υπό τη ρωσική επιρροήΌσο για τη Γαλλία θεωρούσε βέβαια αναπότρεπτη τη συνταγmicroατική microοναρχία στην Ελλάδα επιθυmicroούσε όmicroως την υποστήριξη του Όθωνα και τη διατήρησή του στον θρόνο Η στάση του Γάλλου πρέσβη στο σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα υπήρξε καθοριστική και ευεργετική για τον Όθωνα Τόσο η Γαλλία όσο και η Αγγλία microετά την 3η Σεπτεmicroβρίου εργάστηκαν για την οmicroαλή microετάβαση της χώρας στο νέο καθεστώςΈτσι και οι τρεις Δυνάmicroεις ενθάρρυναν και ενίσχυαν το σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα αποδε-χόmicroενες τη microεταβολή του πολιτεύmicroατος και την αποποmicroπή των Βαυαρών κινούmicroενες όmicroως από διαφορετικά κίνητρα Από την άλλη πλευρά στο εσωτερικό της Ελλάδας οι συνθήκες ήταν πλέον ώριmicroες για την επικείmicroενη αλλαγή

Οι αρχηγοί της συνωmicroοσίας Στις παραmicroονές της εξέγερσης ο Όθων είχε καταφέρει να ενώσει και τα τρία κόmicromicroατα εναντίον του Αυτή η laquoτρικοmicromicroατική συνωmicroοσίαraquo είχε αρχηγούς από το Αγγλικό Κόmicromicroα τον Ανδρέα Λόντο από το Ρωσικό τους Ανδρέα Μεταξά Κωνσταντίνο Ζωγράφο και Μιχαήλ Σούτσο (1784-1864) και από το Γαλλικό τους Γιάννη Μακρυγιάννη και Ρήγα

Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής υποστήριξε στα αποmicroνηmicroονεύ-

Παλαmicroήδη Παράλληλα ο Ν Δραγούmicroης τόνιζε τη microετριοπάθεια που κράτησε ο Λόντος όταν αργότερα στην Εθνοσυνέλευση ανέκυψε το γνωστό θέmicroα των αυτοχθόνων και ετερο-χθόνων επιδιώκοντας την laquoαναχαίτισιν του προς τους ετερόχθονας microίσουςraquo Η στάση του Λόντου στο θέmicroα αυτό δεν θα microπορούσε να αφήσει ασυγκίνητο τον Φαναριώτη λόγιοΑπό την ίδια πηγή (αποmicroνηmicroονεύmicroατα Δραγούmicroη) πληροφορούmicroαστε για τον επίσης laquoπρωτουργόν της microεταβολής και σύmicroβουλον και συνεργόνraquo Κωνσταντίνο Ζωγράφο ο οποίος ήταν laquoκατώτερος microεν το αξίωmicroα [από τους Λόντο και Μεταξά] βαθύτερος δε τον νουν οξύς το βλέmicromicroα κάτοχος παιδείας και δραστήριος επαναστάτηςraquo Το πραγmicroατικό του όνοmicroα ήταν Μαυρονικόλας αλλά microετονοmicroάστηκε σε Ζωγράφος λόγω του επαγγέλmicroατος του πατέρα του ο οποίος ήταν αγιογράφοςΓια τον προσηλυτισmicroό των πολιτικών στη συνωmicroοσία γράφει στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του και ο Μακρυγιάννης προβάλλοντας σε υπερβολικό βαθmicroό την ανάmicroειξή του και τη συmicroβολή του στην προετοιmicroασία τηςΣτη συνέχεια αναφέρει ότι στράφηκε στον Μεταξά ο οποίος microε τη σειρά του microύησε τον Ανδρέα Λόντο Αντίθετα microε τον Μακρυγιάννη ο οπλαρχηγός από τη Λιβαδειά Αντώνιος Γεωργαντάς (1799-1884) υποστηρίζει στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του που δη-microοσιεύθηκαν το 1881 στο περιοδικό Παρνασσός ότι τον Σεπτέmicroβριο του 1842 είχε ο ίδιος microυηθεί από τον Μακρυγιάννη και τον Ανδρέα Λόντο Στη συνέχεια οι τρεις

Ιδιαίτερα για τη συmicroβολή του Ανδρέα Λόντου είναι χρήσιmicroα όσα επισηmicroαίνει ο σύγ-χρονος των γεγονότων Νικόλαος Δραγούmicroης στο περιοδικό laquoΠανδώραraquo το 1865 και στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του Ο οξυδερκής αυτός λόγιος microε τη διεισδυτική του microατιά θεωρούσε τον Λόντο ως έναν laquoεκ των δραστηριοτέρων microοχλώνraquo του κινήmicroατος και εξήρε τις προσπάθειές του για τη διατήρηση της τάξης και την αποφυγή της αναρχίας laquoΑλλrsquo ενώ επεζητείτο των Βαυαρών η αποποmicroπή και η microετάστασις του πολιτεύmicroατος επεζητείτο συγχρόνως και η τήρησις της τάξεως και της στρατιωτικής πειθαρχίας η ενίσχυσις των νόmicroων και της εξουσίας η στερεότης του θρόνου και η ασφάλεια ενί λόγω επεζητείτο microόνη των σαθρών microερών του οικοδοmicroήmicroατος η επισκευήraquo

Ο Όθωνας είχε επιτύχει να στρέψει εναντίον του και τα τρία

τους έκριναν σκόπιmicroο να απευθυνθούν στον Ανδρέα Μεταξά ο οποίος όmicroως αρχικά ήταν σκεπτικός επειδή θεωρούσε laquoτο ζήτηmicroα αυτό πολύ σπουδαίον και επικίνδυ-

Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Σολοί Καλαβρύτων 1796 ndash Μπελλβύ Γαλ-λίας 1856)

Γιατρός πολιτικός και διπλωmicroάτης Γιος του αγιογράφου Μαυρονικόλα-Ζωγράφου Σπού-δασε ιατρική στο πανεπιστήmicroιο της Πίζας όπου γνωρίστηκε φιλικά microε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο Επέστρεψε στην πατρίδα του στις αρχές του 1822 προσφέροντας τις υπηρεσίες του ως γιατρός Δεν άργησε όmicroως να αναmicroειχθεί στην πολιτική microε την παράταξη των Ανδρέα Ζαΐmicroη και Ανδρέα Λόντου Παραστάτης Καλαβρύτων στη Γrsquo βουλευτική περίοδο (1824) και στη Γrsquo Εθνοσυνέλευση (1826-1827) Τον Δεκέmicroβριο του 1825 ως εκπρόσωπος του Βουλευτικού Σώmicroατος microαζί microε τον Μαυροκορδάτο ως εκπρόσωπο του Εκτελεστικού συmicromicroετείχε στη microυστική συνάντηση στην Ύδρα microε τον Άγγλο πρέσβη στην Κωνσταντι-νούπολη Στράτφορντ Κάνινγκ που αφορούσε τη microεσολάβηση της Αγγλίας για τη λήξη των πολεmicroικών επιχειρήσεων microε την Τουρκία Επί Καποδίστρια διετέλεσε γραmicromicroατέας και microέλος του ΠανελληνίουΜετά την άφιξη του Όθωνα διορίστηκε στις αρχές του 1834 πρώτος πρέσβης της Ελλά-δας στην Κωνσταντινούπολη αλλά ο διορισmicroός του αναγνωρίστηκε από τους Τούρκους microόλις το 1837 Τον Δεκέmicroβριο του ίδιου έτους διορίστηκε Γραmicromicroατέας των Εξωτερικών και στο πλαίσιο της νέας του θέσης διαπραγmicroατεύτηκε την ελληνοτουρκική συνθήκη της 3ης Μαΐου 1840 χάρη στην οποία αναγνωριζόταν οριστικά από την Οθωmicroανική αυτοκρατορία η ελληνική ανεξαρτησία Το 1841 αποmicroακρύνθηκε από το υπουργείο ως ρωσόφιλος και στη συνέχεια δραστηριοποιήθηκε ενεργά στην αντιπολίτευση εναντίον του Όθωνα Διαδραmicroάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέγερση της 3ης Σεπτεmicroβρίου και στην Αrsquo Εθνοσυνέλευση του 1843 εκλέχθηκε πληρεξούσιος Καλαβρύτων Το 1848 διορίστηκε πρέσβης στην Πετρούπολη όπου παρέmicroεινε microέχρι τον θάνατό του

Τώνης Σπητέρης laquoΖωγράφοςraquo laquoΠαγκόσmicroιο Βιογραφικό Λεξικόraquo Εκδοτική Αθηνών τ 4

νονraquo Τελικά ο Μεταξάς πείστηκε οπότε και οι τέσσερις σε microία νέα συνάντησή τους στο σπίτι του Μακρυγιάννη και συmicroφώνησαν στην ανάληψη δράσης για την πολιτική microεταβολή Σύmicroφωνα microε το σχέδιό τους εάν ο Όθων αποδεχόταν την αλλαγή δεν θα εκθρονιζόταν ενώ εάν αντιδρούσε θα επενέβαινε ένοπλη δύναmicroη για laquoνα φέρη το αποτέλεσmicroαraquo Στα σχέδια των συνωmicroοτών δεν περιλαmicroβάνονταν η παραίτηση και η αποmicroάκρυνση του βασιλιά Όπως πολύ χαρακτηριστικά επισηmicroαίνει ο Δραγούmicroης laquoοι του 1843 συνωmicroόται εζήτουν σύνταγmicroα microετά βασιλέωςraquo Και αυτό είναι εύλογο αφού στην Ευρώπη ο κανόνας ήταν η microοναρχία και όχι η αβασίλευτη δηmicroοκρατία Σύmicroφωνα επίσης microε τον Γεωργαντά ορίστηκε ως ηmicroέρα laquoεκτελέσεως της microεταβολής η 25η Μαρτίου 1844raquo Η εθνική αυτή επέτειος είχε όπως είναι φυσικό ιδιαίτερη σηmicroασία για τους παλιούς αγωνιστές του Εικοσιένα και ασκούσε microεγάλη επιρροή στη συνείδηση του λαού Ήλπιζαν ότι τότε ύστερα από περίπου είκοσι χρόνια θα εκπλήρωναν επι-τέλους τους σκοπούς της Επανάστασης του 1821 και θα αποκτούσαν το πολυπόθητο σύνταγmicroα και τις συνταγmicroατικές ελευθερίες Για να αντιmicroετωπίσουν την αντίδραση της βαυαρικής εξουσίας οι πολιτικοί αρχη-γοί της συνωmicroοσίας microύησαν και στρατιωτικούς Τον Αύγουστο του 1843 microυήθηκε ο Δηmicroήτρης Καλλέργης διοικητής της microονάδας του ιππικού της Αθήνας τολmicroηρός και φιλόδοξος αξιωmicroατικόςΟι συνωmicroότες είχαν καταφέρει να τον microεταθέσουν από το Άργος στην Αθήνα Όπως διηγείται ο Δραγούmicroης στον Καλλέργη laquoδια το ευτράπελον του χαρακτήρος τουraquo δεν του αποκαλύφθηκαν όλα τα σχέδια της συνωmicroοσίας παρά microόνο ότι ο λαός ετοιmicroαζό-ταν να ζητήσει από τον βασιλιά την αποποmicroπή των Βαυαρών και τα δικαιώmicroατα του

Η έντονη ανησυχία του Ιωάννη Μακρυγιάννη για την πολιτική

Ο Μακρυγιάννης microε υποβλητικό και δραmicroατικό τρόπο τονίζει την ανησυχία του για τα πολιτικά πράγmicroατα microετά την παραίτηση του Μαυροκορδάτου από την πρωθυπουργία (1841) που τον οδήγησε να αναλάβει πρωτοβουλία για να σώσει την πατρίδα laquoΕίδα ότι η κυβέρνησή microας έφυγε όλως διόλου από τη δικαιοσύνη Τότε έπρεπε ο κάθε αγω-νιστής να προσέχη δια την πατρίδα και του λόγου του να microην κυβερνιέται microε το έτζι θέλω Αφού κατήχησα όλο το κράτος microε τις υπογραφές έκρινα εύλογον να βάλω και πολιτικούς εις την πρωτεύουσαraquo

Ο λόγιος και πολιτικός Νικό-λαος Δραγούmicroης (1809-1879)

νονraquo Τελικά ο Μεταξάς πείστηκε οπότε και οι τέσσερις σε microία νέα συνάντησή τους στο σπίτι του Μακρυγιάννη και συmicroφώνησαν στην ανάληψη δράσης για την πολιτική microεταβολή Σύmicroφωνα microε το σχέδιό τους εάν ο Όθων αποδεχόταν την αλλαγή δεν θα εκθρονιζόταν ενώ εάν αντιδρούσε θα επενέβαινε ένοπλη δύναmicroη για laquoνα φέρη το αποτέλεσmicroαraquo Στα σχέδια των συνωmicroοτών δεν περιλαmicroβάνονταν η παραίτηση και η αποmicroάκρυνση του βασιλιά Όπως πολύ χαρακτηριστικά επισηmicroαίνει ο Δραγούmicroης laquoοι του 1843 συνωmicroόται εζήτουν σύνταγmicroα microετά βασιλέωςraquo Και αυτό είναι εύλογο αφού στην Ευρώπη ο κανόνας ήταν η microοναρχία και όχι η αβασίλευτη δηmicroοκρατία Σύmicroφωνα επίσης microε τον Γεωργαντά ορίστηκε ως ηmicroέρα laquoεκτελέσεως της microεταβολής η 25η Μαρτίου 1844raquo Η εθνική αυτή επέτειος είχε όπως είναι φυσικό ιδιαίτερη σηmicroασία για τους παλιούς αγωνιστές του Εικοσιένα και ασκούσε microεγάλη επιρροή στη συνείδηση του λαού Ήλπιζαν ότι τότε ύστερα από περίπου είκοσι χρόνια θα εκπλήρωναν επι-τέλους τους σκοπούς της Επανάστασης του 1821 και θα αποκτούσαν το πολυπόθητο σύνταγmicroα και τις συνταγmicroατικές ελευθερίες Για να αντιmicroετωπίσουν την αντίδραση της βαυαρικής εξουσίας οι πολιτικοί αρχη-γοί της συνωmicroοσίας microύησαν και στρατιωτικούς Τον Αύγουστο του 1843 microυήθηκε ο Δηmicroήτρης Καλλέργης διοικητής της microονάδας του ιππικού της Αθήνας τολmicroηρός και φιλόδοξος αξιωmicroατικόςΟι συνωmicroότες είχαν καταφέρει να τον microεταθέσουν από το Άργος στην Αθήνα Όπως διηγείται ο Δραγούmicroης στον Καλλέργη laquoδια το ευτράπελον του χαρακτήρος τουraquo δεν του αποκαλύφθηκαν όλα τα σχέδια της συνωmicroοσίας παρά microόνο ότι ο λαός ετοιmicroαζό-ταν να ζητήσει από τον βασιλιά την αποποmicroπή των Βαυαρών και τα δικαιώmicroατα του

Η έντονη ανησυχία του Ιωάννη Μακρυγιάννη για την πολιτική

Ο Μακρυγιάννης microε υποβλητικό και δραmicroατικό τρόπο τονίζει την ανησυχία του για τα πολιτικά πράγmicroατα microετά την παραίτηση του Μαυροκορδάτου από την πρωθυπουργία (1841) που τον οδήγησε να αναλάβει πρωτοβουλία για να σώσει την πατρίδα laquoΕίδα ότι η κυβέρνησή microας έφυγε όλως διόλου από τη δικαιοσύνη Τότε έπρεπε ο κάθε αγω-νιστής να προσέχη δια την πατρίδα και του λόγου του να microην κυβερνιέται microε το έτζι θέλω Αφού κατήχησα όλο το κράτος microε τις υπογραφές έκρινα εύλογον να βάλω και πολιτικούς εις την πρωτεύουσαraquo

Ο λόγιος και πολιτικός Νικό-λαος Δραγούmicroης (1809-1879)

έθνους και ότι αυτός αναλαmicroβάνοντας την αρχηγία του στρατού θα δόξαζε το όνοmicroά του Ο Δραγούmicroης αmicroφισβητώντας τα ανιδιοτελή κίνητρα του Καλλέργη υποστηρίζει ότι δέχθηκε laquoανενδοιάστωςraquo την πρόταση τόσο γιατί συντηρούσε και κολάκευε την laquoυπερφιλαυτίανraquo του όσο και γιατί υποστηριζόταν από τον Ρώσο πρέσβη laquoπρος ον ην οικειότατοςraquo Μυήθηκαν επίσης ο laquoγενναίος και αγαθόςraquo ndashκατά τον Μακρυγιάν-νηndash συνταγmicroατάρχης Σκαρβέλης διοικητής του πεζικού της Αθήνας και παλαιότερα αξιωmicroατικός υπό τον Φαβιέρο καθώς και ο γνωστός αγωνιστής του 1821 Σπυροmicroήλι-ος (1800-1880) διοικητής της Σχολής Ευελπίδων η οποία τότε βρισκόταν στον Πει-ραιά Όλοι αυτοί οι στρατιωτικοί ανήκαν στο Ρωσικό Κόmicromicroα Ακόmicroη κρίθηκε σκόπιmicroη η microύηση και του Σχινά διοικητή του πυροβολικού ο οποίος αρχικά παρέmicroενε αναποφά-σιστος Ο Σχινάς κατά τον Δραγούmicroη laquoανήκεν εις την εκλεκτήν πλειάδα των πρώτων Ευελπίδων των σκληραγωγηθέντων εις την πειθαρχίαν υπό του Γάλλου Πωζιέraquo

Η οικονοmicroική κρίση έδωσε τη χαριστική βολήΣτις παραmicroονές του κινήmicroατος της αναίmicroακτης επανάστασης όπως έχει χαρακτηρι-στεί η 3η Σεπτεmicroβρίου η χώρα αντιmicroετώπιζε σοβαρότατη οικονοmicroική κρίση Η άρνηση των τριών Δυνάmicroεων να διευκολύνουν την κυβέρνηση στην κρίσιmicroη αυτή κατάσταση επέσπευσε τις εξελίξεις Τον Ιανουάριο του 1843 ο Γραmicromicroατέας των Εξωτερικών ο Φαναριώτης συγγραφέας Ιάκωβος Ρίζος-Νερουλός (1778-1849) ενηmicroέρωνε τις τρεις laquoεγγυήτριεςraquo Δυνάmicroεις Ρωσία Αγγλία και Γαλλία για την αδυναmicroία της Ελλάδας να καταβάλει τα τοκοχρεολύ-σια του δανείου που είχε λάβει από αυτές για το εξάmicroηνο που έληγε την 1η Μαρτίου 1843 Για την αντιmicroετώπιση των οικονοmicroικών υποχρεώσεων της χώρας του ο Ρίζος-Νερουλός ζητούσε την εγγύηση των Δυνάmicroεων προκειmicroένου να συναφθεί νέο δάνειο Η Ρωσία αρχικά ανταποκρίθηκε στο ελληνικό αίτηmicroα και κατέβαλε το δικό της microερίδιο αλλά σύντοmicroα ανακάλεσε την απόφασή της εξαιτίας microιας αναφοράς του Ρώσου πρε-σβευτή στην Αθήνα Κατακάζυ Η Πετρούπολη αλλάζοντας τελείως τη στάση της ζητούσε την εξόφληση του τελευταίου δανείου microέχρι την 1η Ιουνίου προτείνοντας γιrsquo αυτόν τον σκοπό περικοπές στον κρατικό προϋπολογισmicroό Η Ρωσία που θεωρούσε απαραίτητες τις περικοπές αυτές γιατί όπως υποστήριζε η Ελλάδα είχε οδηγηθεί σε αυτό το αδιέξοδο εξαιτίας της κακής οικονοmicroικής διαχείρισης επικοινώνησε παράλ-

Δηmicroήτρης Καλλέργης (Κρήτη 1803 ndash Αθήνα 1867)

Στρατιωτικός και πολιτικός γόνος εύπορης αρχοντικής οικογένειας Ορφανός από πατέρα από παιδί στάλθηκε στη Ρωσία κοντά στον θείο του Νεσσελρόντε τότε υπουργό Εξω-τερικών του τσάρου Αλέξανδρου Αrsquo Στη συνέχεια πήγε στη Βιέννη για να σπουδάσει ιατρική αλλά διέκοψε λόγω της έκρηξης της Ελληνικής Επανάστασης οπότε ήλθε στην Ελλάδα και έλαβε microέρος στον Αγώνα Υπηρέτησε ως υπασπιστής του Φαβιέρου και αργότερα του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια Τοποθετήθηκε στο ιππικό και έλαβε τον βαθmicroό του συνταγmicroατάρχηΧάρη στον πρωταγωνιστικό του ρόλο στην εξέγερση της 3ης Σεπτεmicroβρίου απέκτησε πανελλήνια φήmicroη και εκτίmicroηση Προάχθηκε σε στρατηγό αναδείχθηκε πληρεξούσιος της Εθνικής Συνέλευσης από την οποία ανακηρύχθηκε δηmicroότης όλων των δήmicroων της χώρας και ανέλαβε καθήκοντα υπασπιστή του βασιλιά Όθωνα Λόγω της συmicromicroετοχής του στο σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα ο Όθων δεν τον συmicroπαθούσε και το 1845 τον αποmicroάκρυνε από την Αυλή γεγονός που οδήγησε τον Καλλέργη σε παραίτηση από τον στρατό Φιλόδοξος και εριστικός χαρακτήρας αρκετά ιδιόρρυθmicroος είχε αντιφατική συmicroπερι-φορά στις εκάστοτε πολιτικές του θέσεις Στη διετία 1845-1846 έmicroεινε στο Λονδίνο όπου χάρη στη γνωριmicroία του microε τον πρίγκιπα Λουδοβίκο-Ναπολέοντα (Γrsquo) Βοναπάρτη έγινε θερmicroός οπαδός της γαλλικής πολιτικής ενώ το 1843 ήταν φανατικός εχθρός της Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε αρχικά στη Ζάκυνθο και αργότερα στο Άργος Στη διάρκεια του Κριmicroαϊκού πολέmicroου (1854-1856) υποστήριξε σθεναρά τη γαλλική πολιτική και διορίστηκε από τον αγγλογαλλικό κατοχικό στρατό υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου Στην περίοδο αυτή υπήρξε αντίθετος στις αλυτρωτικές εξεγέρσεις του ελληνισmicroού Το 1861 διορίστηκε πρέσβης στο Παρίσι και το 1863 microετά την έξωση του Όθωνα υπασπιστής του νέου βασιλιά Γεώργιου Αrsquo

Όθων Τσουνάκος laquoΔηmicroήτρης Καλλέργηςraquo laquoΠαγκόσmicroιο Βιογραφικό Λεξικόraquo Εκδοτική Αθηνών τ 4

Πορτραίτο του Δηmicroητρίου Καλ-λέργη στρατηγού και πολιτικού

Δηmicroήτρης Καλλέργης (Κρήτη 1803 ndash Αθήνα 1867)

Στρατιωτικός και πολιτικός γόνος εύπορης αρχοντικής οικογένειας Ορφανός από πατέρα από παιδί στάλθηκε στη Ρωσία κοντά στον θείο του Νεσσελρόντε τότε υπουργό Εξω-τερικών του τσάρου Αλέξανδρου Αrsquo Στη συνέχεια πήγε στη Βιέννη για να σπουδάσει ιατρική αλλά διέκοψε λόγω της έκρηξης της Ελληνικής Επανάστασης οπότε ήλθε στην Ελλάδα και έλαβε microέρος στον Αγώνα Υπηρέτησε ως υπασπιστής του Φαβιέρου και αργότερα του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια Τοποθετήθηκε στο ιππικό και έλαβε τον βαθmicroό του συνταγmicroατάρχηΧάρη στον πρωταγωνιστικό του ρόλο στην εξέγερση της 3ης Σεπτεmicroβρίου απέκτησε πανελλήνια φήmicroη και εκτίmicroηση Προάχθηκε σε στρατηγό αναδείχθηκε πληρεξούσιος της Εθνικής Συνέλευσης από την οποία ανακηρύχθηκε δηmicroότης όλων των δήmicroων της χώρας και ανέλαβε καθήκοντα υπασπιστή του βασιλιά Όθωνα Λόγω της συmicromicroετοχής του στο σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα ο Όθων δεν τον συmicroπαθούσε και το 1845 τον αποmicroάκρυνε από την Αυλή γεγονός που οδήγησε τον Καλλέργη σε παραίτηση από τον στρατό Φιλόδοξος και εριστικός χαρακτήρας αρκετά ιδιόρρυθmicroος είχε αντιφατική συmicroπερι-φορά στις εκάστοτε πολιτικές του θέσεις Στη διετία 1845-1846 έmicroεινε στο Λονδίνο όπου χάρη στη γνωριmicroία του microε τον πρίγκιπα Λουδοβίκο-Ναπολέοντα (Γrsquo) Βοναπάρτη έγινε θερmicroός οπαδός της γαλλικής πολιτικής ενώ το 1843 ήταν φανατικός εχθρός της Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε αρχικά στη Ζάκυνθο και αργότερα στο Άργος Στη διάρκεια του Κριmicroαϊκού πολέmicroου (1854-1856) υποστήριξε σθεναρά τη γαλλική πολιτική και διορίστηκε από τον αγγλογαλλικό κατοχικό στρατό υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου Στην περίοδο αυτή υπήρξε αντίθετος στις αλυτρωτικές εξεγέρσεις του ελληνισmicroού Το 1861 διορίστηκε πρέσβης στο Παρίσι και το 1863 microετά την έξωση του Όθωνα υπασπιστής του νέου βασιλιά Γεώργιου Αrsquo

Όθων Τσουνάκος laquoΔηmicroήτρης Καλλέργηςraquo laquoΠαγκόσmicroιο Βιογραφικό Λεξικόraquo Εκδοτική Αθηνών τ 4

Πορτραίτο του Δηmicroητρίου Καλ-λέργη στρατηγού και πολιτικού

Σχολή Ευελπίδων

Στρατιωτική Σχολή για την εκπαίδευση αξιωmicroατικών των διαφόρων όπλων του στρα-τεύmicroατος Οι απόφοιτοι έχουν τον βαθmicroό του ανθυπολοχαγού Οι microαθητές ονοmicroάζονται ευέλπιδεςΟ πρώτος Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας στην προσπάθεια δηmicroιουργίας τακτικού και πειθαρχηmicroένου στρατού ίδρυσε το 1828 τον laquoΛόχο των Ευελπίδωνraquo στο Ναύπλιο όπου κατατάσσονταν οι γιοι των αρχηγών της Επανάστασης Ένας τακτικός στρατός χρειάζεται microορφωmicroένους αξιωmicroατικούς όπως οι απόφοιτοι της Σχολής Η ονοmicroασία laquoευέλπιδεςraquo που οφείλεται στον Καποδίστρια δηλώνει τις ελπίδες που είχε στηρίξει ο ίδιος στο έργο και στον σκοπό της ΣχολήςΗ έναρξη της λειτουργίας έγινε την 1η Ιουλίου 1828 Η Σχολή εγκαταστάθηκε σε παλαιό τουρκικό στρατώνα στην πλατεία των Τριών Ναυάρχων όπου σήmicroερα στεγά-ζεται το Παράρτηmicroα του Πολεmicroικού Μουσείου Πρώτος διοικητής ο Ιταλός λοχαγός Σαλτέλι και microετά από λίγο ο Γάλλος λοχαγός του πυροβολικού Πωζιέ που προήχθη σε αντισυνταγmicroατάρχη και συνέταξε τον πρώτο πλήρη οργανισmicroό της Σχολής Σε αυτόν οφείλεται η συγχώνευση του Λόχου των Ευελπίδων microε τη Σχολή Πυροβολικού σε microία που ονοmicroάστηκε laquoΚεντρικόν Πολεmicroικόν Σχολείονraquo Το 1829 έγιναν οι πρώτες προαγω-γικές εξετάσεις και το 1831 αποφοίτησαν οι πρώτοι οκτώ ανθυπολοχαγοί που κατατά-χθηκαν στο πυροβολικό Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια τη διοίκηση ανέλαβε ο φον Ράινεκ Το 1834 εκδόθηκε νέος οργανισmicroός σύmicroφωνα microε τον οποίο η Σχολή microετονοmicroάστηκε σε laquoΣτρα-τιωτική Σχολή Ευελπίδωνraquo ονοmicroασία που διατηρεί microέχρι σήmicroερα Επίσης η Σχολή microεταφέρθηκε στην Αίγινα όπου οργανώθηκε και τmicroήmicroα ευελπίδων ναυτικού για τον καταρτισmicroό των αξιωmicroατικών του ναυτικού microε πρώτο εύελπι ναυτικό τον γιο του Υδραίου πυρπολητή Ανδρέα Πιπίνου Το 1837 η Σχολή microεταφέρθηκε στον Πειραιά Το 1889 θεmicroελιώθηκε το Αβερώφειο microέγαρο της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων στο Πεδίο του Άρεως όπου και εγκαταστάθηκε η Σχολή από την 1η Σεπτεmicroβρίου 1894

Α Εδιπίδης laquoΕυελπίδων Σχολήraquo Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν laquoΉλιοςraquo τ 8 σ 413-414

Ο Εδουάρδος φον Ράινεκ ανέ-λαβε διοικητής της Σχολής

Η Σχολή Ευελπίδων ιδρύθηκε στο Ναύπλιο την 1η Ιουλίου

ληλα microε τις κυβερνήσεις του Λονδίνου και του Παρισιού προκειmicroένου να συσκεφθούν για τα microέτρα που επρόκειτο να υιοθετήσουν Η σκλήρυνση της στάσης των χωρών αυτών οδήγησε στην επέmicroβαση των ξένων στα οικονοmicroικά της χώρας γεγονός που είχε δυσmicroενείς επιπτώσεις και στις πολιτικές εξελίξεις Μέχρι τότε ο Όθων κατάφερνε να αντιmicroετωπίζει τις οικονοmicroικές κρίσεις συνάπτοντας δάνειο microε τη χώρα εκείνη που επηρέαζε το εκάστοτε ισχυρό κόmicromicroα στην Ελλάδα Δεδοmicroένου ότι το Γαλλικό Κόmicromicroα είχε τότε τη microεγαλύτερη πολιτική ισχύ θα έπρεπε η Γαλλία να υποστηρίξει τον Όθωνα και να τον διευκολύνει στη νέα κρίση που αντιmicroετώπιζε η χώρα του Αντίθετα όmicroως ο Γκιζό συνασπίστηκε microε τις άλλες δύο Δυνάmicroεις αρνούmicroενος κάθε βοήθεια και αποτρέποντας τη σύναψη νέου δανείου Η πολιτική του Όθωνα των τελευταίων ετών (τάσεις αλυτρωτισmicroού και ανεξαρτητοποίη-σης) τον είχε αποmicroακρύνει από τους laquoφυσικούςraquo του προστάτες συνενώνοντάς τους εναντίον του Οι διαπραγmicroατεύσεις στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου τον Μάιο του 1843 κατέληξαν στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου της 5ης Ιουλίου βάσει του οποίου η ετήσια δόση για τοκοχρεολύσια αυξανόταν κατά τρόπο δυσβάσταχτο για τον κρατικό προϋπολο-γισmicroό Για τη συγκέντρωση και την καταβολή του ποσού το ελληνικό κράτος εξανα-γκαζόταν σε δραστικές περικοπές των δηmicroόσιων δαπανών (microειώσεις microισθών διακοπή έργων καθορισmicroός δασmicroών και φόρου χαρτοσήmicroου και ιδιοκτησίας κά) Στις 2 Σεπτεmicroβρίου την παραmicroονή της εξέγερσης υπογράφηκε η ταπεινωτική αυτή συmicroφωνία microεταξύ των τριών laquoεγγυητριώνraquo Δυνάmicroεων και της Ελλάδας Οι πρεσβευτές των τριών Δυνάmicroεων στην Αθήνα θα ήταν υπεύθυνοι για την τήρηση της συmicroφωνίας ενώ εκπρόσωπος του Οίκου Ρότσιλντ (Rothschild) θα παρακολουθούσε από την Αθή-να την καταβολή των οφειλόmicroενων ποσών στους πιστωτές Η συmicroφωνία που κατέλυε την οικονοmicroική αυτονοmicroία του ελληνικού κράτους προκάλεσε την αγανάκτηση της κοινής γνώmicroης Η εθνική αυτή ταπείνωση χρεώθηκε στην αποτυχία της πολιτικής του Όθωνα Σύmicroφωνα microε τις εκτιmicroήσεις του Πισκατόρυ η γνωστοποίηση αυτής της συmicroφωνίας επιτάχυνε τις εξελίξεις καθώς έγινε φανερό ότι laquoαργά ή γρήγορα θα ανε-λαmicroβάνετο απευθείας αγών microεταξύ του Βασιλέως και της χώραςraquoΗ σκληρή στάση των Δυνάmicroεων microε αφορmicroή τα τοκοχρεολύσια πετύχαινε σε τελική ανάλυση τον πολιτικό έλεγχο της Ελλάδας στο Ανατολικό Ζήτηmicroα έναν έλεγχο που

Ο Φραγκίσκος Γκιζό ιστορικός και υπουργός Εξωτερικών της

συνεχίστηκε και στο microέλλον και ιδιαίτερα στον Κριmicroαϊκό πόλεmicroο Η δυσmicroενής οικονοmicroική εξέλιξη συνέβαλε όπως ήταν φυσικό στην αύξηση της λαϊ-κής δυσαρέσκειας και στην αποδυνάmicroωση του στέmicromicroατος ενώ παράλληλα ενίσχυσε τις αντιmicroοναρχικές δυνάmicroεις Οι δηmicroόσιοι υπάλληλοι και οι στρατιωτικοί θίχτηκαν άmicroεσα λόγω των περικοπών των microισθών τους microε αποτέλεσmicroα να ευνοηθεί η στρατολόγηση περισσότερων συνωmicroοτών Οι στρατιωτικοί είχαν προφανείς λόγους να είναι δυσα-ρεστηmicroένοι από τα σκληρά οικονοmicroικά microέτρα γιατί ενώ έmicroπαιναν σε διαθεσιmicroότητα και microειώνονταν οι αποδοχές τους οι microισθοί των Βαυαρών αξιωmicroατικών διατηρούνταν ακέραιοι Στην αφοσίωση όmicroως των Βαυαρών υπολόγιζε πολύ ο αποmicroονωmicroένος βασι-λιάς Η ευνοιοκρατία αυτή ήταν αναmicroενόmicroενο να αυξήσει την αντιπάθεια προς τους Βαυαρούς και να προκαλέσει συγχρόνως την οργή και την ανασφάλεια των Ελλήνων αξιωmicroατικών Δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός ότι το ιππικό όπου οι περικοπές των microισθών έγιναν microε άνισο τρόπο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου Συνεπώς στις παραmicroονές της εξέγερσης ο δυσαρεστηmicroένος στρατός ήταν πολύ χαλαρός για να αντιmicroετωπίσει την κατάσταση και να περιφρουρήσει τη βασιλική εξουσία Αποξενωmicroένος ο Όθων και microε τις τρεις Δυνάmicroεις να έχουν συνενωθεί εναντίον του είχε καταφέρει να microην έχει κανένα πολιτικό στήριγmicroα Η αντιδηmicroοτικότητά του ήταν πολύ microεγάλη και η κοινή γνώmicroη έντονα δυσαρεστηmicroένη από την αναποφασιστικότητά του την αδράνειά του την παθητική στάση του στα προβλήmicroατα της χώρας και την αντίθεσή του σε οποιαδήποτε απόπειρα microεταρρύθmicroισης Το στέmicromicroα ήταν υπεύθυνο για την κρίση για τη συσπείρωση των laquoπροστάτιδωνraquo Δυνάmicroεων εναντίον του θρόνου και της ελληνικής οικονοmicroίας και κατά συνέπεια για την αποmicroόνωση της χώρας Η προοπτική της συνταγmicroατικής διακυβέρνησης φαινόταν ως η microοναδική λύση για την αντιmicroετώπιση αυτού του αδιέξοδου Η προσφυγή στη βία θα έδινε τη διέξοδο Οι συνθήκες πλέον είχαν ωριmicroάσει για την εξέγερση την οποία ο βασιλιάς επρόκειτο να αντιmicroετωπίσει ολότελα laquoαφοπλισmicroένοςraquo και microε microειωmicroένο το κύρος τουΟ Όθων microπροστά στο αδιέξοδο αυτό είχε αρχίσει να σκέφτεται τη χορήγηση συντάγ-microατος όπως ο ίδιος ισχυρίστηκε αργότερα στον Άγγλο πρέσβη Λάιονς Την πληροφο-ρία αυτή microετέφερε ο ίδιος ο Λάιονς σε απόρρητη και εmicroπιστευτική αναφορά του προς τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας του Άmicroπερντην στις 15 Σεπτεmicroβρίου 1843 Ο

Το ιππικό microε τον άνισο τρόπο που εφαρmicroόστηκαν οι περικο-

αναποφάσιστος όmicroως και αναβλητικός βασιλιάς δεν φρόντισε να υλοποιήσει την από-φασή του εγκαίρως microε αποτέλεσmicroα να τον προλάβουν οι ραγδαίες εξελίξεις Παράλληλα microε τον Λάιονς έκανε αντίστοιχες προσπάθειες και ο Γάλλος συνάδελφός του Πισκατόρυ Πιστεύοντας ότι υπήρχαν ακόmicroη περιθώρια την παραmicroονή της εξέ-γερσης έκανε ένα ατελέσφορο διάβηmicroα προς τον βασιλιά ελπίζοντας ότι θα επιβρά-δυνε έτσι τις εξελίξεις laquoΤο παν παρέmicroεινεν άνευ αποτελέσmicroατος εις τα ανάκτορα εκυριάρχουν αι κακαί επιρροαί αι καλαί ήσαν ύποπτοιraquoΣτο σηmicroείο αυτό είναι χρήσιmicroο να αναφερθεί πώς χαρακτήρισε ο Κωλέττης τον Όθωνα στον Γάλλο υπουργό Γκιζό laquoο Βασιλεύς αυτός θα είναι πάντοτε ένα πρόσκοmicromicroα για την ιδίαν του την σωτηρίανraquo Αυτός ο χαρακτηρισmicroός (που microεταφέρεται από τον Ιω-άννη Πούλο) διατυπώθηκε microετά τα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου και θα microπορούσε να θεωρηθεί προφητικός για τη microετέπειτα στάση του Όθωνα Επίσης η ίδια πηγή microας πληροφορεί για τους φόβους του Γάλλου πρέσβη στην Αθήνα Πισκατόρυ ότι ο Όθων δεν επρόκειτο να κυβερνήσει για microεγάλο ακόmicroη διάστηmicroαΠάντως όπως θα φανεί και στη συνέχεια οι δύο πρέσβεις της Γαλλίας και της Αγγλίας υποστήριξαν αποτελεσmicroατικά τον βασιλιά κατά τις δύσκολες και κρίσιmicroες περιστάσεις που αντιmicroετώπισε τη νύχτα της 3ης Σεπτεmicroβρίου Με τις πρωτοβουλίες και τις παρεmicro-βάσεις τους απέτρεψαν την παραίτηση και την αποmicroάκρυνσή του από τον θρόνο

Η laquoέξαψις των πνευmicroάτωνraquo και η επίσπευση της εξέγερσης Ενώ αρχικά οι αρχηγοί της συνωmicroοσίας σκόπευαν να εξεγερθούν στις 25 Μαρτίου 1844 αναγκάστηκαν να κινηθούν νωρίτερα φοβούmicroενοι ότι το microυστικό τους είχε γίνει γνωστό Πράγmicroατι κυκλοφορούσαν διάφορες φήmicroες περί συνωmicroοσίας και microάλιστα οι πρωταίτιοι κινδύνεψαν να προδοθούν Όπως αφηγείται ο Μακρυγιάννης ο αφοσιωmicroέ-νος υπασπιστής του Όθωνα Γενναίος (Ιωάννης) Κολοκοτρώνης (1805-1868) γνώριζε

Όπως σηmicroειώνει στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του ο Φαναριώτης λόγιος και πολιτικός Αλέξαν-δρος Ρίζος-Ραγκαβής (1809-1892) laquoΠερί συντάγmicroατος ο Βασιλεύς πάντοτε εσκέπτετο αλλά πάντοτε δεν απεφάσιζε και εις τους ενίοτε αυτώ τούτο υπενθυmicroίζοντας απήντα ότι το αντικείmicroενον απαιτεί εmicroβριθή microελέτηνraquo

Ο βασιλιάς Όθων και η βασίλισσα Αmicroαλία όπως τους είδε ο φιλελεύ-θερος Γάλλος αρχαιολόγος Εντmicroόντ Αmicroπού

laquoΤο microυαλό του [βασιλιά] όπως λένε όσοι συνεργάστηκαν microαζί του είναι άτολmicroο διστα-κτικό και σχολαστικό Όταν θέλει να microελετήσει microιαν υπόθεση ζητάει να του δοθούν όλα τα έγγραφα τα διαβάζει επιmicroελώς απrsquo την αρχή ως το τέλος χωρίς να ξεχνά τίποτα Διορθώνει τα ορθογραφικά λάθη αλλάζει τη στίξη επικρίνει τη διατύπωση Και όταν τα έχει εξετάσει όλα δεν έχει microάθει τίποτα Και κάτι παραπάνω Δεν έχει αποφασίσει τίποτα Σε κάθε υπόθεση ο τελευταίος του λόγος είναι πάντα lsquoΘα δούmicroεrsquo Η βασίλισσα προτιmicroά τις γρήγορες αποφάσεις έχει αρετές στρατηγού Δεν ξαίρω αν σκέφτεται πολύ πριν αποφασίσει οπωσδήποτε όmicroως δεν σκέφτεται για πολύ Κάθε χρόνο οι υποθέσεις θα εκκρεmicroούσαν αν ο βασιλιάς ήταν ο microόνος που βασίλευε [hellip] Όταν η Διάσκεψη του Λονδίνου έδινε στην Ελλάδα ένα νεαρό βασιλιά σχεδόν παιδί έλπιζε αναmicroφίβολα ότι θα ταυτίζονταν microε το λαό του [hellip] Ο βασιλιάς και η βασίλισσα microιλούν τα ελληνικά και microάλιστα άψογα Αλλά οι καρδιές τους έmicroειναν γερmicroανικές και η Ελλάδα το ξαίρει καλά Η βασίλισσα ευχαριστιέται στην Αθήνα Αλλά εκείνα που της άρεσαν είναι το παλάτι τους ο κήπος της τα άλογά της το κτήmicroα της και οι καπελλαδούρες που δέχεται microέσα στους δρόmicroους Ο βασιλιάς αγαπά τη βασιλική του κορώνα Θα αγαπούσε microια κορώνα αυτοκρατορική Αλλά δεν αγαπά διόλου το λαό του Η καλύτερη απόδειξη αυτού που υποστηρίζω είναι ότι η διακυβέρνηση αυτή [hellip] δεν δούλεψε παρά για να διατηρηθεί εκεί και να φυτοζωεί ειρηνικά Όλα τα microεγάλα έργα έγιναν από ιδιώτες microε την έγκριση της κυβέρνησης [hellip] Ο βασιλιάς λένε παραχώρησε στους υπηκόους του έναν συνταγ-microατικό χάρτη Θάταν πιο σωστό να ειπωθεί ότι τους άφησε να τον πάρουν Γιατί δεν υποχώρησε παρά microπροστά σε microια εξέγερση Το σύνταγmicroα δεν ήταν ένα δώρο του Όθωνα παρά microια κατάκτηση του Καλλέργηraquo

Εντmicroόντ Αmicroπού Η Ελλάδα του Όθωνος laquoΗ σύγχρονη Ελλάδαraquo 1854 microτφρ Α Σπήλιος πρόλογος-επιmicro Τάσος Βουρνάς Αθήνα (Αφοί Τολίδη) σ 224 227-228

Ο Εντmicroόντ Αmicroπού έmicroεινε στην Ελλάδα τη διετία 1852-1853 ως εταίρος της Γαλλικής

Ο βασιλιάς Όθων και η βασί-λισσα Αmicroαλία σε λιθογραφία

Ο βασιλιάς Όθων και η βασίλισσα Αmicroαλία όπως τους είδε ο φιλελεύ-θερος Γάλλος αρχαιολόγος Εντmicroόντ Αmicroπού

laquoΤο microυαλό του [βασιλιά] όπως λένε όσοι συνεργάστηκαν microαζί του είναι άτολmicroο διστα-κτικό και σχολαστικό Όταν θέλει να microελετήσει microιαν υπόθεση ζητάει να του δοθούν όλα τα έγγραφα τα διαβάζει επιmicroελώς απrsquo την αρχή ως το τέλος χωρίς να ξεχνά τίποτα Διορθώνει τα ορθογραφικά λάθη αλλάζει τη στίξη επικρίνει τη διατύπωση Και όταν τα έχει εξετάσει όλα δεν έχει microάθει τίποτα Και κάτι παραπάνω Δεν έχει αποφασίσει τίποτα Σε κάθε υπόθεση ο τελευταίος του λόγος είναι πάντα lsquoΘα δούmicroεrsquo Η βασίλισσα προτιmicroά τις γρήγορες αποφάσεις έχει αρετές στρατηγού Δεν ξαίρω αν σκέφτεται πολύ πριν αποφασίσει οπωσδήποτε όmicroως δεν σκέφτεται για πολύ Κάθε χρόνο οι υποθέσεις θα εκκρεmicroούσαν αν ο βασιλιάς ήταν ο microόνος που βασίλευε [hellip] Όταν η Διάσκεψη του Λονδίνου έδινε στην Ελλάδα ένα νεαρό βασιλιά σχεδόν παιδί έλπιζε αναmicroφίβολα ότι θα ταυτίζονταν microε το λαό του [hellip] Ο βασιλιάς και η βασίλισσα microιλούν τα ελληνικά και microάλιστα άψογα Αλλά οι καρδιές τους έmicroειναν γερmicroανικές και η Ελλάδα το ξαίρει καλά Η βασίλισσα ευχαριστιέται στην Αθήνα Αλλά εκείνα που της άρεσαν είναι το παλάτι τους ο κήπος της τα άλογά της το κτήmicroα της και οι καπελλαδούρες που δέχεται microέσα στους δρόmicroους Ο βασιλιάς αγαπά τη βασιλική του κορώνα Θα αγαπούσε microια κορώνα αυτοκρατορική Αλλά δεν αγαπά διόλου το λαό του Η καλύτερη απόδειξη αυτού που υποστηρίζω είναι ότι η διακυβέρνηση αυτή [hellip] δεν δούλεψε παρά για να διατηρηθεί εκεί και να φυτοζωεί ειρηνικά Όλα τα microεγάλα έργα έγιναν από ιδιώτες microε την έγκριση της κυβέρνησης [hellip] Ο βασιλιάς λένε παραχώρησε στους υπηκόους του έναν συνταγ-microατικό χάρτη Θάταν πιο σωστό να ειπωθεί ότι τους άφησε να τον πάρουν Γιατί δεν υποχώρησε παρά microπροστά σε microια εξέγερση Το σύνταγmicroα δεν ήταν ένα δώρο του Όθωνα παρά microια κατάκτηση του Καλλέργηraquo

Εντmicroόντ Αmicroπού Η Ελλάδα του Όθωνος laquoΗ σύγχρονη Ελλάδαraquo 1854 microτφρ Α Σπήλιος πρόλογος-επιmicro Τάσος Βουρνάς Αθήνα (Αφοί Τολίδη) σ 224 227-228

Ο Εντmicroόντ Αmicroπού έmicroεινε στην Ελλάδα τη διετία 1852-1853 ως εταίρος της Γαλλικής

Ο βασιλιάς Όθων και η βασί-λισσα Αmicroαλία σε λιθογραφία

για τη συνωmicroοσία και microάλιστα ρώτησε τον φίλο του Ανδρέα Μεταξά αν είχε σχέση microε αυτήν Ο Μεταξάς ψύχραιmicroα προσποιήθηκε άγνοια και τον έπεισε να microη microεταφέρει τίποτα στον βασιλιά έως ότου καταφέρει να συγκεντρώσει σχετικές πληροφορίες Αυτό το περιστατικό είχε παρακινήσει τους αρχηγούς της συνωmicroοσίας να δράσουν πιο γρήγορα και έτσι microύησαν τους προαναφερθέντες στρατιωτικούςΑπό την άλλη πλευρά η οικονοmicroική κρίση που αντιmicroετώπιζε η χώρα και οι δυσάρεστες εξελίξεις της επέσπευσαν κατά πολύ το κίνηmicroα Οι αρχηγοί της συνωmicroοσίας πίστευαν ότι ο οικονοmicroικός έλεγχος που θα επέβαλλαν οι Ευρωπαϊκές Δυνάmicroεις και κατrsquo επέ-κταση η πολιτική επιρροή τους θα ενίσχυε το ήδη αποδυναmicroωmicroένο Στέmicromicroα και την απολυταρχική του διακυβέρνηση καθώς οι Δυνάmicroεις είχαν ανάγκη από έναν ισχυρό βασιλιά για να εφαρmicroόσουν τις αποφάσεις τουςΠαράλληλα τα microέτρα που έλαβαν τα ανάκτορα επιτάχυναν τις εξελίξεις Όπως διη-γείται ο Μακρυγιάννης είχαν αποφασίσει ο ίδιος ο Μεταξάς και ο Καλλέργης να δρά-σουν τη νύχτα της 1ης προς 2 Σεπτεmicroβρίου Το σχέδιο προέβλεπε να συγκεντρώσει ο Μακρυγιάννης τους άνδρες του στο σπίτι του και να αρχίσουν τους πυροβολισmicroούς Στη συνέχεια ο Καλλέργης microε το ιππικό και ο Σκαρβέλης microε το πεζικό θα έβγαιναν προς καταδίωξη του Μακρυγιάννη και θα περικύκλωναν τα ανάκτορα Επειδή όmicroως το παλάτι είχε πληροφορηθεί για τη συνωmicroοσία οι δύο αξιωmicroατικοί δεν προχώρησαν στην εφαρmicroογή του σχεδίου εκείνη τη νύχτα Το επόmicroενο πρωί το σπίτι του Μακρυ-γιάννη είχε περικυκλωθεί από τον microοίραρχο της χωροφυλακής Μιχαήλ Τζήνο και τους άνδρες του Σύmicroφωνα microε microυστικό υπόmicroνηmicroα της Αυλής γνωστό ως Αυλικό Υπόmicroνηmicroα που υποβλήθηκε προς ενηmicroέρωση του Λουδοβίκου Αrsquo (1786-1868) βασιλιά της Βαυ-αρίας και πατέρα του Όθωνα (δηmicroοσιεύεται από τον Πετρακάκο) ο βασιλιάς ήταν ενηmicroερωmicroένος για την εξέγερση που θα λάβαινε χώρα microπροστά από τα ανάκτορα ενώ αρχηγός της φρουράς θα ήταν αξιωmicroατικός laquoοmicroόφρωνraquo microε τους διαδηλωτές Γιrsquo αυτό στις 2 Σεπτεmicroβρίου ο Όθων αποφάσισε τον διπλασιασmicroό της φρουράς των ανακτόρων

Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών Στο βιβλίο του laquoΗ Σύγχρονη Ελλάδαraquo σκιαγραφεί microε οξυδέρκεια και καυστική διάθεση την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της οθωνικής εποχής

Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης υπήρξε αφοσιωmicroένος υπασπι-

και κήρυξε σε επιφυλακή τους στρατώνες Η απόφαση για τη συγκρότηση έκτακτου στρατοδικείου το οποίο θα δίκαζε 83 επιφανή πολιτικά και στρατιωτικά πρόσωπα χωρίς σηmicroειωτέον να έχουν συλληφθεί microε σκοπό την αποτροπή της λαϊκής εξέγερ-σης οδήγησε τους επικεφαλής της συνωmicroοσίας να δράσουν χωρίς άλλη χρονοτριβή Στην προαναφερθείσα έκθεση του Πισκατόρυ σηmicroειώνεται σχετικά laquoτο Στρατοδικείον συνεκροτήθη χωρίς να συλληφθούν οι ύποπτοι Οιοσδήποτε εις την αντιπολίτευσιν κατείχε θέσιν τινά αξιόλογον εθεώρησεν εαυτόν απειλούmicroενον και microία εξέγερσις αποφασισmicroένη ήδη αλλά της οποίας ο χρόνος δεν είχεν ακόmicroη ορισθή επεταχύνθη [hellip] Η έξαψις των πνευmicroάτων ήτο προφανήςraquoΟ βασιλιάς microολονότι γνώριζε για τη συνωmicroοσία είχε καθυστερήσει τις συλλήψεις Είναι πολύ πιθανό ότι φοβόταν τη λαϊκή αντίδραση σε περίπτωση σύλληψης και δίκης επιφανών προσώπων που προέρχονταν και από τα τρία κόmicromicroατα Θεωρούσε ότι κάθε προσπάθεια καταστολής θα προξενούσε λαϊκή εξέγερση και τα γεγονότα που ακολού-θησαν δικαίωσαν τους φόβους και τις ανησυχίες του Η κυβέρνηση φάνηκε διστακτι-κή στη συγκεκριmicroένη περίσταση και έχασε πολύτιmicroο χρόνο παρακολουθώντας τους αρχηγούς της συνωmicroοσίας και πιστεύοντας ότι η σύσταση του έκτακτου στρατοδικείου και ο διορισmicroός των δικαστών επαρκούσε για να αποθαρρύνει τους συνωmicroότες και να σταmicroατήσει τις ενέργειές τους Αντίθετα οι τελευταίοι αντέδρασαν πολύ microεθοδικά και κινήθηκαν γρήγορα

Η νύχτα της 3ης ΣεπτεmicroβρίουΤα ξηmicroερώmicroατα της 2ας Σεπτεmicroβρίου βρήκαν τον Μακρυγιάννη περικυκλωmicroένο στο σπίτι του από τη χωροφυλακή ενισχυmicroένη από δύο τάγmicroατα Σπαρτιατών microε αρχηγό τον Πιερράκο Ο Ρουmicroελιώτης στρατηγός στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του σηmicroειώνει ότι είχε microυήσει τον Πιερράκο laquoΕίχα ορκισmicroένον τον αρχηγόν των Σπαρτιατών τον Πιερ-ράκο κι αυτός την αρετή την είχε εις τα παπούτζα του ndash τύχη θέλουν αυτείνοι κιrsquo όχι πατρίδαraquo Στο προαναφερθέν Αυλικό Υπόmicroνηmicroα καθώς και σε επιστολή του Όθωνα προς τον πατέρα του Λουδοβίκο στις 315 Σεπτεmicroβρίου η ενίσχυση των δυνάmicroεων της χωροφυλακής ερmicroηνεύεται από το γεγονός ότι το Παλάτι γνώριζε για τη συνά-ντηση των συνωmicroοτών στο σπίτι του στρατηγού καθώς και για την πρόθεσή τους να εξαναγκάσουν τον βασιλιά να υπογράψει ένα έγγραφο

Το σχέδιο των συνωmicroοτών προέβλεπε την εικονική κατα-

Ο Μακρυγιάννης τότε προσποιήθηκε τον άρρωστο και δύο φίλοι του ο Ανδρέας Ζυγο-microαλάς και ο Αλέξανδρος Παλαιολόγου Βενιζέλος ως γιατροί ειδοποίησαν τον Μεταξά και τον Καλλέργη για τη δυσχερή θέση του Μακρυγιάννη Η κατάσταση φαινόταν πλέον πολύ κρίσιmicroη και οι συνωmicroότες κινδύνευαν να συλληφθούν Έτσι η ήδη απο-φασισmicroένη εξέγερση επιταχύνθηκε microπροστά στον κίνδυνο των συλλήψεωνΑνάmicroεσα στους αξιωmicroατικούς παρευρισκόταν ο διοικητής της Σχολής Ευελπίδων Σπυ-ροmicroήλιος Ο Καλλέργης εξέθεσε την κρισιmicroότητα της κατάστασης στην οποία βρισκό-ταν το έθνος τόνισε ότι έπρεπε να τον ακολουθήσουν όλοι στο κίνηmicroα για το οποίο ήταν ενηmicroερωmicroένοι οι αξιωmicroατικοί του στρατού και ότι θα έπρεπε ή να πετύχουν ή να πεθάνουν Με το σύνθηmicroα laquoΖήτω το Σύνταγmicroαraquo ενθουσίασε τους αξιωmicroατικούς υπαξιωmicroατικούς και στρατιώτες οι οποίοι αmicroέσως το ενστερνίστηκαν Ο Σκαρβέλης είχε παρατάξει το τάγmicroα των ακροβολιστών και περίmicroενε ο δε Σχινάς ανέmicroενε επι-

Ο Δηmicroήτρης Καλλέργης στον οποίο είχε ανατεθεί η ανώτατη στρατιωτική διεύθυνση των επαναστατικών δυνάmicroεων αφηγείτο αργότερα στον Δραγούmicroη microε αρκετό χιούmicroορ αλλά και κάποια δόση ειρωνείας τη δική του διαφορετική εκδοχή για το τι συνέβη εκείνη τη νύκτα Σηmicroειωτέον ότι δεν ήταν πλέον φίλος microε τον Μακρυγιάννη Για να παραπλανήσει τους κατασκόπους της κυβέρνησης είχε πάει στο θέατρο για να παρα-κολουθήσει microία παράσταση της laquoΛουκρητίας Βοργίαraquo και κατόπιν πήγε στα σπίτια του Μεταξά και του Λόντου αλλά δεν βρήκε κανέναν γιατί είχαν θεωρήσει ασφαλέστερο να διανυκτερεύσουν αλλού laquoΑποτυχών δε επορεύθην εις του Μακρυγιάννη όστις καθrsquo α microε είχον βεβαιώσει έmicroελλεν άγων υπερηφάνως πυκνάς φάλαγγας πολιτών να περι-κυκλώση εν θριάmicroβω το παλάτιον Αλλά τι είδον Είδον αυτόν microεν φορούντα αντί περι-κεφαλαίας νυκτικήν σκούφιαν τόπον δε πολιτών επέχοντα τα κούρβουλα της αmicroπέλου αυτούraquo Μολονότι το σπίτι του Μακρυγιάννη ήταν περικυκλωmicroένο από τη χωροφυλακή ο Καλλέργης δεν έκανε την παραmicroικρή microνεία γιrsquo αυτό laquoΑποτυχών δε και ενταύθα περιήλθον την πόλιν και πλην χωροφυλάκων ουδέ ψυχήν γεννητήν απήντησαraquo Τότε ο Καλλέργης ευρισκόmicroενος σε αmicroηχανία για το τι θα έκανε αποφάσισε να πάει στον στρατώνα στο Μοναστηράκι για να ξεσηκώσει τους στρατιώτες Αν και αβέβαιος αρχικά για τις κινήσεις του laquoεπί τέλους χωρίς να πολυσυλλογισθώ ετραύλισα ασυναρτήτους τινάς λέξεις και ανασπάσας το ξίφος ανεφώνησα lsquoΖήτω το σύνταγmicroαrsquoraquo

Η νύχτα της 3ης Σεπτεmicroβρίου 1843 αποτυπωmicroένη σε λαϊκή

κεφαλής του πυροβολικού Το σύνθηmicroα της εκκίνησης ήταν δύο πυροβολισmicroοί microετά τους οποίους όλα τα στρατιωτικά σώmicroατα θα ξεκινούσαν από διάφορα σηmicroεία κα-τευθυνόmicroενα προς τα ανάκτορα όπου κατοικούσαν οι βασιλείς από τα τέλη Ιουλίου του 1843 Στη microία microετά τα microεσάνυχτα ο Καλλέργης έδωσε το σύνθηmicroα και ξεκίνησε συνοδευόmicroενος από microουσική τύmicroπανα και σάλπιγγες Στο microεταξύ είχε διατάξει να ανοίξουν τη φυλακή του Μεντρεσέ και να απελευθερώσουν τους κρατούmicroενους και παράλληλα είχε στείλει αποσπάσmicroατα στρατιωτών για να καταλάβουν τα Υπουργεία την Εθνική Τράπεζα το Δηmicroόσιο Ταmicroείο το Νοmicroισmicroατοκοπείο και ένα σώmicroα του ιππι-κού για να ελευθερώσει τον αποκλεισmicroένο στο σπίτι του Μακρυγιάννη Ο στρατηγός περικυκλωmicroένος από τη χωροφυλακή ήταν αρχικά απελπισmicroένος microε αυτή την εξέλιξη laquoκι ο Μακρυγιάννης κι όλη του η οικογένεια ήταν εις τον χαmicroόνraquo όπως σηmicroειώνει ο ίδιος στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του Παρά τον στενό αποκλεισmicroό όmicroως κάποιοι φίλοι του κατάφεραν να εισχωρήσουν στο σπίτι του και να επικοινω-νήσουν microαζί του Αργότερα microία άλλη οmicroάδα 25 ανδρών προσπαθώντας να διασπάσει τον κλοιό έγινε αντιληπτή και η χωροφυλακή άνοιξε πυρ Η οmicroάδα ανταπέδωσε τους πυροβολισmicroούς και κατά την ανταλλαγή των πυρών σκοτώθηκε ένας ενωmicroατάρχης ο microόνος νεκρός κατά τη διάρκεια της laquoεπανάστασηςraquo Οι πυροβολισmicroοί ήταν ndashόπως ισχυρίζεται ο Μακρυγιάννηςndash το σύνθηmicroα για την έναρξη της εξέγερσης Όταν όmicroως έφθασε ο στρατός οι χωροφύλακες υποχώρησαν και ο Μακρυγιάννης microπόρεσε να βγει έξω microε τους δικούς του Στην πλατεία microπροστά από τα ανάκτορα είχε συγκεντρωθεί πλήθος λαού φωνάζοντας συνθήmicroατα Ο Όθων εργαζόταν ακόmicroη στο γραφείο του όταν άκουσε τον θόρυβο από το ιππικό και το πεζικό που κατευθύνονταν προς τα ανάκτορα Συνήθως αποσυρόταν νωρίς το βράδυ και πολύ νωρίς το πρωί ήταν στο γραφείο του αλλά εκείνη τη νύχτα παρά τη συνήθειά του παρέmicroενε άγρυπνος Συνοmicroιλούσε microε κάποιον αξιωmicroατικό της υπη-ρεσίας όταν ακούστηκε θόρυβος στους διαδρόmicroους του παλατιού και πυροβολισmicroός από την πλευρά της Ακρόπολης Σύmicroφωνα microε την περιγραφή του Μαρίνου Βρετού (εκδότη του Εθνικού Ηmicroερολογίου) στηριγmicroένου σε αυτόπτη microάρτυρα ο βασιλιάς δεν έδωσε σηmicroασία και καθησύχασε τον συνοmicroιλητή του laquoΔεν είναι τίποτεraquo Μετά από λίγο όmicroως ένας υπηρέτης microπήκε στο γραφείο και ανήγγειλε στα γερmicroανικά έναν αξιωmicroατικό ο οποίος πολύ ταραγmicroένος πληροφόρησε τον βασιλιά για την επανάσταση

Προσωπογραφία του διοικητή της Σχολής Ευελπίδων Σπύρου

του στρατού Αρχικά ο Όθων laquoδυσπιστείraquo αλλά ο θόρυβος laquoτο ποδοκρότηmicroα των ίππωνraquo οι πυροβολισmicroοί στον αέρα οι ζητωκραυγές του πλήθους που πλησίαζε δεν άφηναν αmicroφιβολία για την έκρηξη της επανάστασης Τότε microπήκε στο γραφείο και η βασίλισσα Αmicroαλία laquoηmicroίγυmicroνος και εν λελυmicroένη κόmicroη και οφθαλmicroοίς εκτεθαmicroβωmicroένοις και περίτροmicroοςraquo Στο microεταξύ η πλατεία είχε καταληφθεί από τον στρατό και τον λαό τα τηλεβόλα ήταν στραmicromicroένα κατά των ανακτόρων και οι κραυγές laquoΖήτω το Σύνταγmicroαraquo αντηχούσαν από παντού

Στο πλαίσιο της συνωmicroοτικής εξέγερσης της 3ης Σεπτεmicroβρίου

Μία παραστατική εικόνα της νύκτας εκείνης αποκαλυπτική της συmicromicroετοχής και των πανηγυρισmicroών του λαού της πρωτεύουσας διασώζει στα αποmicroνηmicroονεύmicroατά του ο Αλέ-ξανδρος Ρίζος-Ραγκαβής laquoΕξώρας δε την νύκτα εκείνην είχοmicroεν ήδη κατακλιθή ότε ηκούσαmicroεν ταραχήν ασυνήθη εις τας οδούς πολλών ανθρώπων ταχέως διερχοmicroένων Ανοίξαντες δε το παράθυρον είδοmicroεν microεταξύ άλλων σπεύδοντα τον εν τω υπουργείω των Εσωτερικών συνεργάτην microου Ηλίαν Καλαmicroογδάρτην και τον ηρωτήσαmicroεν τι συmicroβαί-νει Αναβάς δrsquo εκείνος προς ηmicroάς microας είπεν ότι ο λαός και ο στρατός είχον συνέλθει υπό τα ανάκτορα και εζήτουν σύνταγmicroα [hellip] Και ο microεν Καλαmicroογδάρτης αmicroέσως microας αφήκεν επειγόmicroενος να φθάση εις την σκηνήν του δράmicroατος ου microοι ωmicroολόγησεν ότι δεν ην ουδrsquo αυτός αmicroέτοχος Επανελθών δε ο υπηρέτης microου όστις επίσης εξήλθεν εις τας οδούς όπως πληροφορηθή περί των συmicroβαινόντων microοι είπεν ότι προ των Ανακτό-ρων συνηγmicroέναι χιλιάδες λαού εκραύγαζον lsquoζήτω το σύνταγmicroαrsquo ως τω όντι αι κραυγαί των αντήχουν microέχρι της οικίας ηmicroών περιίστατο δε και ο στρατός όλος χωρίς ουδέν να επιχειρή κατά του λαού περιοριζόmicroενος δε microόνον εις το να κράζη lsquoΖήτω ο Βασιλεύςrsquo Η διαγωγή αυτή του στρατού ως ο υπηρέτης microοί την ανήγγειλε microεγάλως microrsquo εχαροποί-ησε διότι απεδείκνυε παρrsquo αυτώ ακριβή εκτίmicroησιν του καθήκοντος [hellip] Ελθών δrsquo εις την πλατείαν εύρον τα πράγmicroατα κατά τι διαφέροντα αφrsquo ότι ο υπηρέτης microου microοί τα είχεν ειπεί δηλαδή ο στρατός παρασυρθείς υπό των αρχηγών του εις παραγνώρισιν της θέσεώς του ως οργάνου της εκτελεστικής δυνάmicroεως ου microόνον δεν έκραζε lsquoΖήτω ο Βασιλεύςrsquo αλλrsquo ήν ο πρωταγωνιστής του επαναστατικού τούτου δράmicroατος Ησυχία όmicroως και ηmicroερότης πολλή επεκράτει microεταξύ όλων των χιλιάδων αίτινες επλήρουν την πλατείαν και περιέmicroενον την απόφασιν του Βασιλέως εν ω η στρατιωτική microουσική επαιάνιζε διασκεδάζουσα τον λαόνraquo

Ο Όθων αδυνατώντας να εκτιmicroήσει την κατάσταση έδωσε εντολή στη φρουρά των ανακτόρων να διαλύσει τον στρατό που είχε περικυκλώσει τα ανάκτορα αλλά δεν εισακούστηκε Προσπάθησε να επικοινωνήσει microε τον στρατό και το πυροβολικό microέσω του Γραmicromicroατέα των Στρατιωτικών Αλεξάκη Βλαχόπουλου (αγράmicromicroατου στρατιωτικού) και του υπασπιστή του Γαρδικιώτη (Αλέξη) Γρίβα (της γνωστής στρατιωτικής οικογέ-νειας) αλλά χωρίς αποτέλεσmicroα Όταν ο Βλαχόπουλος πλησίασε τον Καλλέργη και τους στρατιώτες προσπαθώντας να τους πείσει να διαλυθούν συνελήφθη και φυλακίστηκε microαζί microε τον Γαρδικιώτη Γρίβα (1803-1855) κατόπιν διαταγής του Καλλέργη Ο Όθων αποφασισmicroένος να επέmicroβει ο ίδιος εmicroφανίστηκε τότε microαζί microε τον Βαυαρό συνταγmicroατάρχη του πυροβολικού Ες (Hess) microέλος της καmicroαρίλας σε ένα παράθυρο του πρώτου ορόφου που έβλεπε προς την πλατεία Ο Ες δεν ήταν καθόλου συmicroπαθές πρόσωπο εκπροσωπούσε τη microισητή βαυαροκρατία και σύmicroφωνα microε τον A Prokesch-Osten laquoέκαστος Έλλην τον θεωρούσε προσωπικόν του εχθρόν Όταν ετόλmicroησε να εmicroφανισθή παρά τον Βασιλέα επί του εξώστου την κρίσιmicroον ώραν επηκολούθησεν αγρία έκρηξις microανίας και ύβρεων Η παρουσία του άνευ οιασδήποτε ωφελείας είναι

Την εικόνα συmicroπληρώνει και η περιγραφή που διασώζει η εφηmicroερίδα laquoΑθηνάraquo (891843) laquoΟ λόχος των ακροβολιστών φωνάζων lsquoζήτω το Σύνταγmicroαrsquo ηνώθη microε τον άλλον λόχον εις την πλατείαν των ανακτόρων [hellip] Ενώ ταύτα συνέβαινον οι πολίται εγερθέντες του ύπνου εξήρχοντο οι microεν οπλισmicroένοι οι δε άοπλοι άλλοι δε στρατιώται άτακτοι microεταξύ των οποίων οι Κρήτες διεκρίνοντο από τα microακρά τουφέκια έσπευδον διευθυνόmicroενοι άπαντες προς την πλατείαν Κατrsquo αρχάς οι πολίται ήσαν ολίγοι και έτρε-χον σκορπισmicroένοι αγνοούντες οι πολλοί το πρακτέον και ολίγον διακρινόmicroενοι microεταξύ των εις το σκότος ήτο η νυξ νεφελώδης Ολίγοι χωροφύλακες έτρεχον εις την οδόν Ερmicroού όπου συνέπιπτον οι εξερχόmicroενοι πολίται και ούτως η οδός αύτη από Καπνικαρέας microέχρι των ανακτόρων ήτο σκηνή συγχύσεως και σιγανού θορύβου ανθρώπων σπευ-δόντων [hellip] Ο Σχινάς φέρει τα πυροβόλα τέσσερα τον αριθmicroόν εις την πλατείαν και παραταχθείς microεταξύ των δύο γραmicromicroών του πεζικού φωνάζει microετά των λοιπών laquoΖήτω το Σύνταγmicroαraquo ούτως όλα τα σώmicroατα της φρουράς συνηνώθησαν εις το κίνηmicroα Τότε άρχισε να συρρέη το πλήθος του λαούraquo

πηγή κινδύνου Εφrsquo όσον ίσταται παρά τω Βασιλεί microόλις θα ηδύνατό τις να εγγυηθή δια την ζωήν του Ηγεmicroόνοςraquo Ο βασιλιάς ρώτησε τότε τον επικεφαλής Καλλέργη τι ζητούσε Ο τελευταίος πάντοτε έφιππος πλησίασε και του απάντησε laquoΜεγαλειότατε ο λαός θέλει σύνταγmicroαraquo Ο Όθων ζήτησε οργισmicroένος να διαλυθούν λέγοντας ότι θα microεριmicroνούσε για το αίτηmicroά τους απάντηση που ήταν φυσικά αδύνατο να γίνει δεκτή και που συγχρόνως δείχνει τον τρόπο microε τον οποίο προσέγγιζε την κατάσταση καθώς και την αδυναmicroία του να συνειδητοποιήσει την έκταση του προβλήmicroατος Οι συγκε-ντρωmicroένοι ήταν αποφασισmicroένοι να λάβουν την απάντηση microέσα στην ίδια νύχτα και οι διοικητές των στρατιωτικών δυνάmicroεων αρνήθηκαν να αποmicroακρυνθούν Ο Καλλέργης απάντησε laquoΜεγαλειότατε δεν θέλουν διαλυθή έως ου η ΥΜ δεν αποφασίση microετά του Συmicroβουλίου της Επικρατείαςraquo Τότε παρενέβη ο Ες που προξένησε την οργή του

Ανάκτορα

Το κτήριο στο οποίο σήmicroερα στεγάζεται η Βουλή των Ελλήνων στην πλατεία Συντάγ-microατος ανεγέρθηκε στην περίοδο 1836-1843 ως ανάκτορο του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα Το 1835 ένα χρόνο microετά τη microεταφορά της πρωτεύουσας του κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνα ο βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος Αrsquo και πατέρας του Όθωνα επισκέ-φθηκε την πόλη microαζί microε τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Φρίντριχ φον Γκέρτνερ διευθυντή της Ακαδηmicroίας Καλών Τεχνών του Μονάχου για να βρεθεί ο κατάλληλος τόπος για την ανέγερση ανακτόρου του Όθωνα Μέχρι τότε είχαν απορριφθεί τρεις θέσεις η πλατεία Όθωνος (σηmicro Οmicroονοίας) ο λόφος του Αγίου Αθανασίου στο Θησείο και η Ακρόπολη Ο φον Γκέρτνερ πρότεινε το λόφο της Μπουmicroπουνίστρας Ο Λουδοβίκος δέχθηκε και του ανέθεσε την εκπόνηση των αρχιτεκτονικών σχεδίων Ο θεmicroέλιος λίθος τέθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1836 Στις 25 Ιουλίου 1843 microετά την ολοκλήρωση των εργασιών σε ορισmicroένους χώρους εγκαταστάθηκαν οι βασιλείς και οι υπηρεσίες της αυλής Η ανέγερση του κτηρίου ολοκληρώθηκε το 1847 ενώ η ζωγρα-φική και γλυπτική διακόσmicroησή του το 1853 Από τις τοιχογραφίες σήmicroερα σώζονται αυτές της Αίθουσας Τροπαίων (σηmicro Αίθουσας Ελευθέριου Βενιζέλου) που αναπαρι-στούν κατά χρονολογική σειρά εξαιρετικά γεγονότα από την κήρυξη της Ελληνικής

Επανάστασης microέχρι την άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο (1821-1833)Τα Παλαιά Ανάκτορα συνολικής έκτασης 6994 τmicro έχουν παραλληλόγραmicromicroο σχήmicroα τέσσερις πτέρυγες (δυτική βορινή ανατολική microεσηmicroβρινή) microε τρεις ορόφους η καθε-microία microία microεσαία πτέρυγα microε δύο ορόφους Στο ισόγειο υπήρχε και ο καθολικός ναός των ανακτόρωνΜετά την έξωση του Όθωνα και της Αmicroαλίας (1862) εκεί εγκαταστάθηκε ο νέος βασι-λιάς Γεώργιος Αrsquo Επί των ηmicroερών του έγιναν microερικές εσωτερικές επεmicroβάσεις όπως η δηmicroιουργία του ορθόδοξου παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου στο δεύτερο όροφο της ανατολικής πτέρυγας Επίσης ξέσπασαν δύο microεγάλες πυρκαγιές στις 14 Ιουλίου 1884 και στις 24 Δεκεmicroβρίου 1909 που επέφεραν πολύ σηmicroαντικές ζηmicroιές Μετά τη δολο-φονία του Γεωργίου (1913) ο νέος βασιλιάς Κωνσταντίνος συνέχισε να διαmicroένει στη microέχρι τότε κατοικία του στο Μέγαρο της Ηρώδου Αττικού (σηmicro Προεδρικό Μέγαρο) ενώ στα ανάκτορα εξακολουθούσε να διαmicroένει η βασιλοmicroήτωρ Όλγα Κατά τη διάρκεια της πρώτης εξορίας της βασιλικής οικογένειας (1917-1920) το microεγαλύτερο microέρος των ανακτόρων φιλοξενούσε νοσοκοmicroείο Μετά την επάνοδο της οικογένειας η Όλγα διέ-microεινε εκεί microέχρι το 1922 Έκτοτε εγκαταστάθηκαν υπηρεσίες για την περίθαλψη των προσφύγων της microικρασιατικής καταστροφής και κρατικές υπηρεσίεςΤο 1925 στο ΒΑ τmicroήmicroα του περιβόλου ανεγέρθηκε το laquoπαλατάκιraquo για τη στέγαση του πωλητηρίου των Εργαστηρίων του Μουσείου Μπενάκη Από το Νοέmicroβριο του 1927 microέχρι το 1930 στα βασιλικά διαmicroερίσmicroατα λειτούργησε το laquoΜουσείον Ενθυmicroίων του Γεωργίου Αrsquoraquo Το 1928 ανεγέρθηκε στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων και microε σχέδια του αρχιτέκτονα Αδριανού Λαζαρίδη το Μνηmicroείο Αγνώστου ΣτρατιώτουΤο 1929 η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου αποφάσισε τη διαρρύθmicroιση του κτη-ρίου microε σχέδια του αρχιτέκτονα Ανδρέα Κριεζή για τη στέγαση του Ελληνικού Κοινο-βουλίου Το 1934 εγκαταστάθηκαν η Γερουσία η Βιβλιοθήκη και το Συmicroβούλιο της Επικρατείας και το 1935 η Βουλή Το 1993 το Συmicroβούλιο της Επικρατείας microεταφέρθηκε στο ανακαινισmicroένο κτήριο του ΑρσακείουΑικατερίνη Φλεριανού laquoΤο κτήριο της Βουλήςraquo έκδ Βουλής των Ελλήνων

Άποψη του Μνηmicroείου του Αγνώστου Στρατιώτη το οποίο

πηγή κινδύνου Εφrsquo όσον ίσταται παρά τω Βασιλεί microόλις θα ηδύνατό τις να εγγυηθή δια την ζωήν του Ηγεmicroόνοςraquo Ο βασιλιάς ρώτησε τότε τον επικεφαλής Καλλέργη τι ζητούσε Ο τελευταίος πάντοτε έφιππος πλησίασε και του απάντησε laquoΜεγαλειότατε ο λαός θέλει σύνταγmicroαraquo Ο Όθων ζήτησε οργισmicroένος να διαλυθούν λέγοντας ότι θα microεριmicroνούσε για το αίτηmicroά τους απάντηση που ήταν φυσικά αδύνατο να γίνει δεκτή και που συγχρόνως δείχνει τον τρόπο microε τον οποίο προσέγγιζε την κατάσταση καθώς και την αδυναmicroία του να συνειδητοποιήσει την έκταση του προβλήmicroατος Οι συγκε-ντρωmicroένοι ήταν αποφασισmicroένοι να λάβουν την απάντηση microέσα στην ίδια νύχτα και οι διοικητές των στρατιωτικών δυνάmicroεων αρνήθηκαν να αποmicroακρυνθούν Ο Καλλέργης απάντησε laquoΜεγαλειότατε δεν θέλουν διαλυθή έως ου η ΥΜ δεν αποφασίση microετά του Συmicroβουλίου της Επικρατείαςraquo Τότε παρενέβη ο Ες που προξένησε την οργή του

Ανάκτορα

Το κτήριο στο οποίο σήmicroερα στεγάζεται η Βουλή των Ελλήνων στην πλατεία Συντάγ-microατος ανεγέρθηκε στην περίοδο 1836-1843 ως ανάκτορο του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα Το 1835 ένα χρόνο microετά τη microεταφορά της πρωτεύουσας του κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνα ο βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος Αrsquo και πατέρας του Όθωνα επισκέ-φθηκε την πόλη microαζί microε τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Φρίντριχ φον Γκέρτνερ διευθυντή της Ακαδηmicroίας Καλών Τεχνών του Μονάχου για να βρεθεί ο κατάλληλος τόπος για την ανέγερση ανακτόρου του Όθωνα Μέχρι τότε είχαν απορριφθεί τρεις θέσεις η πλατεία Όθωνος (σηmicro Οmicroονοίας) ο λόφος του Αγίου Αθανασίου στο Θησείο και η Ακρόπολη Ο φον Γκέρτνερ πρότεινε το λόφο της Μπουmicroπουνίστρας Ο Λουδοβίκος δέχθηκε και του ανέθεσε την εκπόνηση των αρχιτεκτονικών σχεδίων Ο θεmicroέλιος λίθος τέθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1836 Στις 25 Ιουλίου 1843 microετά την ολοκλήρωση των εργασιών σε ορισmicroένους χώρους εγκαταστάθηκαν οι βασιλείς και οι υπηρεσίες της αυλής Η ανέγερση του κτηρίου ολοκληρώθηκε το 1847 ενώ η ζωγρα-φική και γλυπτική διακόσmicroησή του το 1853 Από τις τοιχογραφίες σήmicroερα σώζονται αυτές της Αίθουσας Τροπαίων (σηmicro Αίθουσας Ελευθέριου Βενιζέλου) που αναπαρι-στούν κατά χρονολογική σειρά εξαιρετικά γεγονότα από την κήρυξη της Ελληνικής

Επανάστασης microέχρι την άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο (1821-1833)Τα Παλαιά Ανάκτορα συνολικής έκτασης 6994 τmicro έχουν παραλληλόγραmicromicroο σχήmicroα τέσσερις πτέρυγες (δυτική βορινή ανατολική microεσηmicroβρινή) microε τρεις ορόφους η καθε-microία microία microεσαία πτέρυγα microε δύο ορόφους Στο ισόγειο υπήρχε και ο καθολικός ναός των ανακτόρωνΜετά την έξωση του Όθωνα και της Αmicroαλίας (1862) εκεί εγκαταστάθηκε ο νέος βασι-λιάς Γεώργιος Αrsquo Επί των ηmicroερών του έγιναν microερικές εσωτερικές επεmicroβάσεις όπως η δηmicroιουργία του ορθόδοξου παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου στο δεύτερο όροφο της ανατολικής πτέρυγας Επίσης ξέσπασαν δύο microεγάλες πυρκαγιές στις 14 Ιουλίου 1884 και στις 24 Δεκεmicroβρίου 1909 που επέφεραν πολύ σηmicroαντικές ζηmicroιές Μετά τη δολο-φονία του Γεωργίου (1913) ο νέος βασιλιάς Κωνσταντίνος συνέχισε να διαmicroένει στη microέχρι τότε κατοικία του στο Μέγαρο της Ηρώδου Αττικού (σηmicro Προεδρικό Μέγαρο) ενώ στα ανάκτορα εξακολουθούσε να διαmicroένει η βασιλοmicroήτωρ Όλγα Κατά τη διάρκεια της πρώτης εξορίας της βασιλικής οικογένειας (1917-1920) το microεγαλύτερο microέρος των ανακτόρων φιλοξενούσε νοσοκοmicroείο Μετά την επάνοδο της οικογένειας η Όλγα διέ-microεινε εκεί microέχρι το 1922 Έκτοτε εγκαταστάθηκαν υπηρεσίες για την περίθαλψη των προσφύγων της microικρασιατικής καταστροφής και κρατικές υπηρεσίεςΤο 1925 στο ΒΑ τmicroήmicroα του περιβόλου ανεγέρθηκε το laquoπαλατάκιraquo για τη στέγαση του πωλητηρίου των Εργαστηρίων του Μουσείου Μπενάκη Από το Νοέmicroβριο του 1927 microέχρι το 1930 στα βασιλικά διαmicroερίσmicroατα λειτούργησε το laquoΜουσείον Ενθυmicroίων του Γεωργίου Αrsquoraquo Το 1928 ανεγέρθηκε στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων και microε σχέδια του αρχιτέκτονα Αδριανού Λαζαρίδη το Μνηmicroείο Αγνώστου ΣτρατιώτουΤο 1929 η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου αποφάσισε τη διαρρύθmicroιση του κτη-ρίου microε σχέδια του αρχιτέκτονα Ανδρέα Κριεζή για τη στέγαση του Ελληνικού Κοινο-βουλίου Το 1934 εγκαταστάθηκαν η Γερουσία η Βιβλιοθήκη και το Συmicroβούλιο της Επικρατείας και το 1935 η Βουλή Το 1993 το Συmicroβούλιο της Επικρατείας microεταφέρθηκε στο ανακαινισmicroένο κτήριο του ΑρσακείουΑικατερίνη Φλεριανού laquoΤο κτήριο της Βουλήςraquo έκδ Βουλής των Ελλήνων

Άποψη του Μνηmicroείου του Αγνώστου Στρατιώτη το οποίο

Επανάστασης microέχρι την άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο (1821-1833)Τα Παλαιά Ανάκτορα συνολικής έκτασης 6994 τmicro έχουν παραλληλόγραmicromicroο σχήmicroα τέσσερις πτέρυγες (δυτική βορινή ανατολική microεσηmicroβρινή) microε τρεις ορόφους η καθε-microία microία microεσαία πτέρυγα microε δύο ορόφους Στο ισόγειο υπήρχε και ο καθολικός ναός των ανακτόρωνΜετά την έξωση του Όθωνα και της Αmicroαλίας (1862) εκεί εγκαταστάθηκε ο νέος βασι-λιάς Γεώργιος Αrsquo Επί των ηmicroερών του έγιναν microερικές εσωτερικές επεmicroβάσεις όπως η δηmicroιουργία του ορθόδοξου παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου στο δεύτερο όροφο της ανατολικής πτέρυγας Επίσης ξέσπασαν δύο microεγάλες πυρκαγιές στις 14 Ιουλίου 1884 και στις 24 Δεκεmicroβρίου 1909 που επέφεραν πολύ σηmicroαντικές ζηmicroιές Μετά τη δολο-φονία του Γεωργίου (1913) ο νέος βασιλιάς Κωνσταντίνος συνέχισε να διαmicroένει στη microέχρι τότε κατοικία του στο Μέγαρο της Ηρώδου Αττικού (σηmicro Προεδρικό Μέγαρο) ενώ στα ανάκτορα εξακολουθούσε να διαmicroένει η βασιλοmicroήτωρ Όλγα Κατά τη διάρκεια της πρώτης εξορίας της βασιλικής οικογένειας (1917-1920) το microεγαλύτερο microέρος των ανακτόρων φιλοξενούσε νοσοκοmicroείο Μετά την επάνοδο της οικογένειας η Όλγα διέ-microεινε εκεί microέχρι το 1922 Έκτοτε εγκαταστάθηκαν υπηρεσίες για την περίθαλψη των προσφύγων της microικρασιατικής καταστροφής και κρατικές υπηρεσίεςΤο 1925 στο ΒΑ τmicroήmicroα του περιβόλου ανεγέρθηκε το laquoπαλατάκιraquo για τη στέγαση του πωλητηρίου των Εργαστηρίων του Μουσείου Μπενάκη Από το Νοέmicroβριο του 1927 microέχρι το 1930 στα βασιλικά διαmicroερίσmicroατα λειτούργησε το laquoΜουσείον Ενθυmicroίων του Γεωργίου Αrsquoraquo Το 1928 ανεγέρθηκε στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων και microε σχέδια του αρχιτέκτονα Αδριανού Λαζαρίδη το Μνηmicroείο Αγνώστου ΣτρατιώτουΤο 1929 η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου αποφάσισε τη διαρρύθmicroιση του κτη-ρίου microε σχέδια του αρχιτέκτονα Ανδρέα Κριεζή για τη στέγαση του Ελληνικού Κοινο-βουλίου Το 1934 εγκαταστάθηκαν η Γερουσία η Βιβλιοθήκη και το Συmicroβούλιο της Επικρατείας και το 1935 η Βουλή Το 1993 το Συmicroβούλιο της Επικρατείας microεταφέρθηκε στο ανακαινισmicroένο κτήριο του ΑρσακείουΑικατερίνη Φλεριανού laquoΤο κτήριο της Βουλήςraquo έκδ Βουλής των Ελλήνων

Άποψη του Μνηmicroείου του Αγνώστου Στρατιώτη το οποίο

Καλλέργη ο οποίος σύmicroφωνα microε τον αυτόπτη microάρτυρα Βαυαρό Χριστόφορο Νέεζερ τον κατηγόρησε ως υπεύθυνο και συνένοχο για τη δεινή θέση στην οποία είχαν οδη-γήσει τον βασιλιά οι αυλικοί laquoΚύριε ταγmicroατάρχα Ες microην αναmicroιγνύεσαι Προς χάριν σου καπνίζει εις τον Πειραιά το ατmicroόπλοιον θα λυπηθώ δε πολύ αν και αι Α Μεγαλει-ότητες δεν επωφεληθούν του ιδίου ατmicroοπλοίουraquo Ο Ες και ο βασιλιάς αποσύρθηκαν microέσα στο παλάτι Ο Όθων microπροστά στην αδιαλλαξία και την ανυποχώρητη στάση των επαναστατών διατηρούσε microία τελευταία microάταιη όπως αποδείχθηκε ελπίδα ότι θα επικοινωνούσε microε τους ξένους πρέσβειςΟ Όθων αργότερα σε επιστολή προς τον πατέρα του Λουδοβίκο περιγράφει τα γεγονό-τα εκείνης της νύχτας Αρχικά γράφει ότι από το βράδυ της 1ης Σεπτεmicroβρίου γνώριζε για την επικείmicroενη εξέγερση microε αίτηmicroα τη χορήγηση συντάγmicroατος που θα λάmicroβανε χώρα εντός του προσεχούς διηmicroέρου και γιrsquo αυτό είχε διατάξει τους αξιωmicroατικούς να βρίσκονται σε επιφυλακή στους στρατώνες Στη συνέχεια της επιστολής του προ-χωρούσε σε λεπτοmicroέρειες laquoΤην 11ην ή 12ην ώραν ήκουσα επαναλαmicroβανόmicroενους πυροβολισmicroούς εις το υποδειχθέν microέρος και ο υπασπιστής ο οποίος ήτο microαζί microου υπέθεσεν ότι όλοι οι συνωmicroόται θα είχον συλληφθή Αιφνιδίως ηκούσαmicroεν κραυγάς εξ άλλης κατευθύνσεως από το κέντρον της πόλεως και δεν εβράδυνεν όλον το ιππικόν

Ο συνταγmicroατάρχης Δηmicroήτριος Καλλέργης ως αρχηγός της

Ο Μαρίνος Βρετός γράφει για τη δύσκολη θέση στην οποία είχε περιέλθει ο βασιλιάς laquoΗ ταραχή του βασιλέως ην αληθώς απερίγραπτος Επανελθών εις το γραφείον αυτού κάτωχρος και καταβεβληmicroένος διελογίζετο την επιβουλήν εις ην περιέπεσεν ουδέν ακούων και προς ουδένα αποκρινόmicroενος Η βασίλισσα κλαίουσα εκάθητο παρά τους πόδας αυτού ικετεύουσα αυτόν νrsquo αποδεχθή τας αιτήσεις των επαναστατών Ήδη δε η νυξ προέκοπτεν η δε ηmicroέρα ήγγιζε και ο βασιλεύς ουδέν απεφαίνετο Αλλά πυρο-βολισmicroός τις microακρόθεν ακουσθείς προς το microέρος όπου κείται ο ναός του Ολυmicroπίου Διός [προερχόmicroενος από αντίσταση αποσπάσmicroατος της αφοσιωmicroένης στον βασιλιά χωροφυλακής] εφάνη εγείρας τον βασιλέα από της ναρκώσεως εις ην επί τέλους ην καταβεβληmicroένος Απροσδοκήτως απεφάσισεν εξαίφνης νrsquo αποδεχθή πάντα των επανα-στατών τα ζητήmicroατα και τα περί τούτων διατάγmicroατα υπογραφέντα απεστάλησαν προς τον στρατηγόν Καλλέργηνraquo

και το πεζικόν αντί να παραταχθή προ των Ανακτόρων microε το άκουσmicroα του πρώτου πυροβολισmicroού ως είχε διαταχθή να βαδίση εναντίον αυτών microε την κραυγήν Ζήτω το Σύνταγmicroα Ευθύς αmicroέσως έφθασεν και το πυροβολικόν Εν πυροβόλον ετοποθετήθη προ της κυρίας πύλης και εγεmicroίσθη Μόνον η ανακτορική φρουρά διπλασιασmicroένη κα-τά τας διαταγάς microου microου παρεστάθη νοmicroιmicroόφρων Η πίστις της microε συνεκίνησε microέχρι δακρύων [hellip] Η αγάπη microου δια τον λαόν θα microε υποστηρίξη εις τούτοraquoΣτις 3 η ώρα το πρωί συγκλήθηκε το Συmicroβούλιο της Επικρατείας για να επικυρώσει και να νοmicroιmicroοποιήσει τις επαναστατικές πράξεις Ο στρατός έθεσε υπό επιτήρηση τα σπίτια των υπουργών και κάλεσε τους συmicroβούλους της Επικρατείας να εισέλθουν στην αίθουσα συνεδριάσεων όπου είχαν ήδη προσέλθει οι Ανδρέας Μεταξάς Κωνσταντί-νος Ζωγράφος Ρήγας Παλαmicroήδης και Γεώργιος Ψύλλας (1794-1878) Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης ο στρατός φρουρούσε το κτίριο ενώ microέσα παρευρίσκονταν οι Μα-κρυγιάννης Σπυροmicroήλιος και άλλοι αξιωmicroατικοί Απέκλειε έτσι κάθε εισβολή απrsquo έξω και εmicroπόδιζε πιθανή αποχώρηση συmicroβούλων Στο τέλος της συνεδρίασης συντάχθηκε προκήρυξη η οποία αναγνώριζε το κίνηmicroα καθιστούσε το Συmicroβούλιο συνυπεύθυνο και καθησύχαζε τον λαό και τον στρατό που διέθεταν πλέον την πολυπόθητη laquoνο-microιmicroότηταraquo Την εγγυήθηκε ένα microη αντιπροσωπευτικό νοmicroοθετικό σώmicroα το οποίο σε εκείνη την

Λιθογραφική αναπαράσταση των γεγονότων της 3ης Σεπτεmicro-

Ο Αλέξανδρος Σούτσος για την 3η Σεπτεmicroβρίου

laquoΜη microολύνετε την Τρίτην Σεπτεmicroβρίου η Τρίτη Σεπτεmicroβρίου δεν είναι κτήmicroα ολίγων εmicroείς οι γράφοντες την προετοιmicroάσαmicroεν ο στρατός της πρωτευούσης την ενήργησεν ο εν αυτή λαός τη συνέδραmicroε το έθνος όλον την εστήριξε [hellip] Μη microολύνετε την Τρίτην Σεπτεmicroβρίου είναι το αξιολογώτερον συmicroβάν του δεκάτου ενάτου αιώνος Η Γαλλία η Νεάπολις η Άνω Ιταλία η Ισπανία η Πορτογαλλία και αυτή η Πολωνία εις τας επανα-στάσεις των δεν δύνανται microετά της Ελλάδος κατά την καθαρότητα του κοινού φρονήmicroα-τοςhellip Ανακτήσαντες αναιmicroωτί τα εθνικά ηmicroών δίκαια εδώκαmicroεν εις όλον τον κόσmicroον το παράδειγmicroα γαληνίου αξιοπρεπείας και κοινωνικής κοmicroψότητοςraquoΑλέξανδρος Σούτσος laquoΗ microεταβολή της Τρίτης Σεπτεmicroβρίουraquo Αθήναι 1844 σ 56

κρίσιmicroη εθνικά περίσταση ανέλαβε τη διαχείριση της κατάστασης και την εξασφάλιση της οmicroαλότητας Εκτός από την προκήρυξη το Συmicroβούλιο συνέταξε και microία αναφορά προς τον βασιλιά microε την οποία ζητούσε την παραχώρηση συντάγmicroατος Επίσης το Συmicroβούλιο ψήφισε ορισmicroένα διατάγmicroατα microε τα οποία καθοριζόταν η σύγκληση της Εθνοσυνέλευσης σε διάστηmicroα ενός microηνός η σύνθεση του προσωρινού υπουργικού συmicroβουλίου η εξουσιοδότηση του υπουργικού συmicroβουλίου να συγκαλέσει την Εθνο-συνέλευση η παύση των microελών του προηγούmicroενου υπουργικού συmicroβουλίου ο καθο-ρισmicroός του όρκου του στρατού και των πολιτικών αρχών καθώς και η απόλυση από τις δηmicroόσιες υπηρεσίες όλων των ξένων (laquoεκτός των αρχαίων φιλελλήνωνraquo) Το Συmicroβούλιο της Επικρατείας ύστερα από πρόταση του Κων Ζωγράφου εξέλεξε επιτροπή που την αποτελούσαν οι Γ Κουντουριώτης Λ Μαυροmicroιχάλης Γ Αινιάν Γ Ψύλλας Α Λόντος και ο γραmicromicroατέας του Συmicroβουλίου Κ Προβελέγγιος Η επιτροπή θα παρουσίαζε τις αποφάσεις στον βασιλιά ο οποίος microε τη σειρά του θα τις επικύρωνε και θα τις υπέγραφε Όταν η επιτροπή παρουσίασε τις αποφάσεις του Συmicroβουλίου στον Όθωνα ο microονάρχης ζήτησε να συmicroβουλευτεί πριν απαντήσει τους ξένους πρέσβεις Το αίτηmicroα αυτό όπως ήταν αναmicroενόmicroενο δεν έγινε δεκτό Αντίθετα απαιτήθηκε από τον βασιλιά να απαντήσει το συντοmicroότερο δυνατό και να υπογράψει το διάταγmicroα για τη σύγκληση Εθνικής Συνέλευσης η οποία θα συνέτασσε το σύνταγmicroα του ελληνικού κράτους Όταν αργότερα οι πρέσβεις ζήτησαν να microπουν στα ανάκτορα και να επικοινωνήσουν microε τον βασιλιά (γεγονός που προκάλεσε microεγάλη αναστάτωση στο παρευρισκόmicroενο πλήθος) ο Καλλέργης τους απαγόρευσε την είσοδο φοβούmicroενος ότι θα επηρέαζαν αρνητικά τον Όθωνα Τους τόνισε ότι δεν microπορούσε να επιτρέψει την είσοδο σε κα-νέναν αν πρώτα δεν αποφάσιζε το Συmicroβούλιο της Επικρατείας microε τον βασιλιά ενώ παράλληλα τους διαβεβαίωσε ότι ο βασιλιάς δεν διέτρεχε κανέναν κίνδυνοΟ Όθων είχε πλέον πειστεί ότι είχε αποδυναmicroωθεί από κάθε πολιτική και στρατιωτική δύναmicroη και συνεπώς είχε microόνο δύο επιλογές είτε παραίτηση και αποmicroάκρυνση από τον θρόνο είτε υποχώρηση Από την άλλη πλευρά το γόητρο του Στέmicromicroατος που είχε ήδη υποστεί βαρύ πλήγmicroα δεν διασφαλιζόταν microε το συγκεκριmicroένο διάταγmicroα Ο βασι-λιάς όπως ο ίδιος υποστήριξε αργότερα προτιmicroούσε την παραίτηση αλλά φοβήθηκε ότι η αναχώρησή του θα οδηγούσε σε αναρχία

Έγγραφο του Συmicroβουλίου της Επικρατείας υπογεγραmicromicroένο

Χαρακτηριστική για τον τρόπο σκέψης του Όθωνα είναι η αντίδρασή του όπως την περιγράφει ο Πισκατόρυ προς τον Γκιζό laquoΠαρητήθην όλων των προνοmicroίων microου δεν είmicroαι πλέον Βασιλεύς και εφrsquo όσον microου επέβαλον τους Υπουργούς Εθνικήν Συνέλευ-σιν Σύνταγmicroα εφrsquo όσον ο στρατός έπαυσε να microε υπακούη ώφειλον να διερωτηθώ αν έπρεπε να διατηρήσω το στέmicromicroα ή να παραιτηθώ Ως άνθρωπον η τελευταία αυτή απόφασις ήτο εκείνη η οποία microε συνέφερε ως Βασιλεύς εσκέφθην την αναρχίαν η

Συmicroβούλιο της Επικρατείας

Η ίδρυσή του ως συmicroβουλευτικού οργάνου του βασιλιά αναγγέλθηκε microε το βασιλικό διάταγmicroα της 3ης15ης Απριλίου 1833 laquoπερί της διαιρέσεως του βασιλείου και της διοικήσεώς τουraquo Οργανώθηκε microε το βασιλικό διάταγmicroα της 18ης30ής Σεπτεmicroβρίου 1835 laquoΟργανικόν Διάταγmicroα περί συστάσεως Συmicroβουλίου της Επικρατείαςraquo και στις 30 Νοεmicroβρίου12 Δεκεmicroβρίου 1835 εκδόθηκε ο Εσωτερικός Κανονισmicroός λειτουργίας τουΤο Συmicroβούλιο της Επικρατείας στην πρώτη περίοδο της λειτουργίας του ήταν ανώτατο συmicroβουλευτικό σώmicroα που κυρίως γνωmicroοδοτούσε στο βασιλιά για πολύ σηmicroαντικά κυβερ-νητικά θέmicroατα και συγχρόνως ανώτατο διοικητικό δικαστήριο του βασιλείου Ως microέλη του Συmicroβουλίου ο Όθων διόριζε εξέχοντα πρόσωπα της πολιτικής καθώς και επιφανείς παλιούς αγωνιστές που έπρεπε όmicroως να διαmicroένουν στην πρωτεύουσα Δεδοmicroένου ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε νοmicroοθετικό σώmicroα ή κάποια άλλη λαϊκή αντιπροσωπεία το Συmicroβούλιο ως υποκατάστατο αυτών και ταυτόχρονα ανίσχυρο σώmicroα θα λειτουργούσε κατευναστικά στη δυσφορία της κοινής γνώmicroης Από την άλλη πλευρά έθετε υπό την επιτήρηση του βασιλιά σηmicroαντικούς ανθρώπους του τόπουΜε το σύνταγmicroα του 1844 το Συmicroβούλιο της Επικρατείας καταργήθηκε λόγω της λανθα-σmicroένης αντίληψης ότι η ύπαρξή του ήταν ασυmicroβίβαστη microε το συνταγmicroατικό πολίτευmicroα Επανιδρύθηκε από την Εθνική Συνέλευση του 1862 αλλά καταργήθηκε τρία χρόνια αργότερα Η ίδρυσή του προβλέφθηκε microε το αναθεωρηmicroένο σύνταγmicroα του 1911 Με τη σηmicroερινή του microορφή λειτουργεί από το Μάιο του 1929

John Petropoulos laquoΠολιτική και συγκρότηση κράτους στο ελληνικό βασίλειο (1833-1843)raquo τ Αrsquo Αθήνα (ΜΙΕΤ) 1985 σ 275-277

οποία θα επηκολούθει αναποφεύκτως την παραίτησίν microου Υπέκυψα εις τα γεγονό-ταraquo Αυτές ήταν οι πρώτες φράσεις που είπε δακρυσmicroένος και οργισmicroένος συγχρόνως όταν συνάντησε τους πρέσβεις των ξένων Δυνάmicroεων Ο Λάιονς microετέφερε επίσης στον Άmicroπερντην ότι ο Όθων θεωρούσε το σύνταγmicroα laquoλεηλασίαraquo Παρά την άποψή του αυτή όmicroως ο Όθων έπειτα από παρέmicroβαση της βασίλισσας Αmicroαλίας δέχθηκε να υπογράψει το διάταγmicroα για τη σύγκληση της Εθνικής Συνέλευσης έπαυσε τους υπουργούς της τελευταίας υπό καθεστώς απόλυτης microοναρχίας κυβέρνησης και ανέθεσε τον σχηmicroατι-σmicroό νέας κυβέρνησης στον Ανδρέα Μεταξά Το νέο υπουργικό συmicroβούλιο στο οποίο συmicromicroετείχαν κορυφαία στελέχη της εξέγερ-σης και στο οποίο εκπροσωπούνταν και τα τρία κόmicromicroατα είχε την εξής σύνθεση πρό-εδρος και υπουργός των Εξωτερικών ο Ανδρέας Μεταξάς υπουργός των Στρατιωτικών ο Ανδρέας Λόντος των Ναυτικών ο Κωνσταντίνος Κανάρης της Δικαιοσύνης ο Λέων Μελάς των Εκκλησιαστικών και Παιδείας ο Μιχαήλ Σχινάς των Οικονοmicroικών ο Δρόσος Μανσόλας και των Εσωτερικών ο Ρήγας Παλαmicroήδης Ο Καλλέργης δεν συmicromicroετείχε στο κυβερνητικό σχήmicroα αλλά ανέλαβε την ανώτατη διοίκηση της φρουράςΜετά την ορκωmicroοσία των νέων υπουργών ζητήθηκε από τον Όθωνα η υπογραφή δύο νέων διαταγmicroάτων τα οποία θα καθιέρωναν την 3η Σεπτεmicroβρίου ως εθνική γιορτή

Ο Όθων στην επιστολή προς τον πατέρα του περιγράφει τα διλήmicromicroατα που είχε να αντιmicroετωπίσει laquoΕγνώριζα ότι η παραίτησίς microου θα ωδήγει εις αναρχίαν αν και αυτή η πορεία θα ήτο εις εmicroέ περισσότερον ευχάριστος Ακόmicroη τα στρατεύmicroατα δεν απεχώ-ρησαν Επεθύmicroουν να περιmicroένουν microέχρι της εmicroφανίσεως των νέων υπουργών microαζί microου Μετrsquo αρκετόν χρόνον προσήλθον Τώρα νέα προέκυψε δυσχέρεια όταν ηρνήθην να υπογράψω διατάγmicroατα δια των οποίων οι ηγέται της επαναστάσεως θα εβραβεύοντο διότι ετήρησαν την τάξιν και θα εκόπτετο microετάλλιον και θα ωρίζετο ετήσιος εορτασmicroός της επετείουraquo Εν τω microεταξύ οι απεσταλmicroένοι των δυνάmicroεων έφθασαν και τον έπεισαν ότι η microόνη δυνατή λύση ήταν η υποχώρησή του Στη microεταστροφή του βασιλιά συνέ-βαλε πολύ και η επιmicroονή της Αmicroαλίας που τον βοήθησε να ξεπεράσει την αρχικά κακή ψυχολογική κατάστασή του Αναmicroνηστικό microετάλλιο της 3ης

Σεπτεmicroβρίου 1843

οποία θα επηκολούθει αναποφεύκτως την παραίτησίν microου Υπέκυψα εις τα γεγονό-ταraquo Αυτές ήταν οι πρώτες φράσεις που είπε δακρυσmicroένος και οργισmicroένος συγχρόνως όταν συνάντησε τους πρέσβεις των ξένων Δυνάmicroεων Ο Λάιονς microετέφερε επίσης στον Άmicroπερντην ότι ο Όθων θεωρούσε το σύνταγmicroα laquoλεηλασίαraquo Παρά την άποψή του αυτή όmicroως ο Όθων έπειτα από παρέmicroβαση της βασίλισσας Αmicroαλίας δέχθηκε να υπογράψει το διάταγmicroα για τη σύγκληση της Εθνικής Συνέλευσης έπαυσε τους υπουργούς της τελευταίας υπό καθεστώς απόλυτης microοναρχίας κυβέρνησης και ανέθεσε τον σχηmicroατι-σmicroό νέας κυβέρνησης στον Ανδρέα Μεταξά Το νέο υπουργικό συmicroβούλιο στο οποίο συmicromicroετείχαν κορυφαία στελέχη της εξέγερ-σης και στο οποίο εκπροσωπούνταν και τα τρία κόmicromicroατα είχε την εξής σύνθεση πρό-εδρος και υπουργός των Εξωτερικών ο Ανδρέας Μεταξάς υπουργός των Στρατιωτικών ο Ανδρέας Λόντος των Ναυτικών ο Κωνσταντίνος Κανάρης της Δικαιοσύνης ο Λέων Μελάς των Εκκλησιαστικών και Παιδείας ο Μιχαήλ Σχινάς των Οικονοmicroικών ο Δρόσος Μανσόλας και των Εσωτερικών ο Ρήγας Παλαmicroήδης Ο Καλλέργης δεν συmicromicroετείχε στο κυβερνητικό σχήmicroα αλλά ανέλαβε την ανώτατη διοίκηση της φρουράςΜετά την ορκωmicroοσία των νέων υπουργών ζητήθηκε από τον Όθωνα η υπογραφή δύο νέων διαταγmicroάτων τα οποία θα καθιέρωναν την 3η Σεπτεmicroβρίου ως εθνική γιορτή

Ο Όθων στην επιστολή προς τον πατέρα του περιγράφει τα διλήmicromicroατα που είχε να αντιmicroετωπίσει laquoΕγνώριζα ότι η παραίτησίς microου θα ωδήγει εις αναρχίαν αν και αυτή η πορεία θα ήτο εις εmicroέ περισσότερον ευχάριστος Ακόmicroη τα στρατεύmicroατα δεν απεχώ-ρησαν Επεθύmicroουν να περιmicroένουν microέχρι της εmicroφανίσεως των νέων υπουργών microαζί microου Μετrsquo αρκετόν χρόνον προσήλθον Τώρα νέα προέκυψε δυσχέρεια όταν ηρνήθην να υπογράψω διατάγmicroατα δια των οποίων οι ηγέται της επαναστάσεως θα εβραβεύοντο διότι ετήρησαν την τάξιν και θα εκόπτετο microετάλλιον και θα ωρίζετο ετήσιος εορτασmicroός της επετείουraquo Εν τω microεταξύ οι απεσταλmicroένοι των δυνάmicroεων έφθασαν και τον έπεισαν ότι η microόνη δυνατή λύση ήταν η υποχώρησή του Στη microεταστροφή του βασιλιά συνέ-βαλε πολύ και η επιmicroονή της Αmicroαλίας που τον βοήθησε να ξεπεράσει την αρχικά κακή ψυχολογική κατάστασή του Αναmicroνηστικό microετάλλιο της 3ης

Σεπτεmicroβρίου 1843

και θα απένειmicroαν στους συνωmicroότες σιδηρό αριστείο στη microία όψη του οποίου θα ανα-γραφόταν η επιγραφή laquo3 Σεπτεmicroβρίου 1843raquo και στην άλλη laquoΣυνταγmicroατικός Θρόνοςraquo και θα κρεmicroόταν microε πορφυρή ταινία Με το δεύτερο διάταγmicroα ο Όθων απένεmicroε τη βασιλική ευχαρίστηση στον διοικητή της φρουράς συνταγmicroατάρχη Δηmicroήτρη Καλλέργη στον πρόεδρο του δηmicroοτικού συmicroβουλίου της Αθήνας Γιάννη Μακρυγιάννη καθώς και σε άλλους ανώτερους και κατώτερους αξιωmicroατικούς Ο βασιλιάς αρνήθηκε την υπογραφή αυτών των τόσο laquoπροσβλητικώνraquo ndashκατά την εκτί-microησή τουndash διαταγmicroάτων και ζήτησε τη γνώmicroη των πρέσβεων τονίζοντας ότι προ-τιmicroούσε να παραιτηθεί υπέρ του αδελφού του Οι πρεσβευτές θεωρώντας ότι τα περιmicroάχητα διατάγmicroατα ταπείνωναν τον Όθωνα επιχείρησαν χωρίς αποτέλεσmicroα να πείσουν τους υπουργούς να τα αποσύρουν Τελικά ύστερα από την επιmicroονή του Καλ-λέργη κατάφεραν να microεταπείσουν τον βασιλιά ενώ παράλληλα πληροφορούνταν ότι οι συνταγmicroατικοί είχαν επικρατήσει στο Ναύπλιο στο Μεσολόγγι και στη Χαλκίδα Το πλήθος του λαού που ήταν συγκεντρωmicroένο από το πρωί στην πλατεία ζητούσε επίmicroονα να βγει ο βασιλιάς microε τους υπουργούς του στον εξώστη γιατί διαφορετικά απειλούσε ότι θα παραβιάσει τις πόρτες των ανακτόρων Ο Όθων τότε υποχώρησε και περιστοιχιζόmicroενος από τους υπουργούς του εmicroφανίστηκε στον εξώστη όπου επίσης τον συνόδευσαν οι ξένοι πρεσβευτές Έγινε δεκτός από τον λαό microε πολύ ενθουσια-σmicroό και microε τα συνθήmicroατα laquoΖήτω ο Βασιλεύς Ζήτω το Σύνταγmicroαraquo Στη συνέχεια οι υπουργοί αποχώρησαν από τα ανάκτορα Στην πλατεία καθησύχασαν τον λαό ότι όλα τα αιτήmicroατά του είχαν γίνει αποδεκτά και microετά το πλήθος άρχισε να αποχωρεί ήρε-microο Το microεσηmicroέρι διαλύθηκε και ο στρατός υπό τις ζητωκραυγές του συγκεντρωmicroένου λαούΓια την τελευταία αυτή πράξη πριν πέσει η αυλαία ο Όθων γράφει στον πατέρα του Λουδοβίκο laquoΣυνεmicroορφώθην προς τας επιθυmicroίας των και ενεφανίσθην microε τους Πρέσβεις και Υπουργούς εις τον εξώστην αλλά microόνον microε δισταγmicroόν Έmicroεινα εκεί microό-νον microίαν στιγmicroήν του πλήθους επευφηmicroούντος και ευθύς αmicroέσως αποχωρήσαντος Διαρκούσης της τελευταίας συσκέψεως εγένετο απειλή ανατινάξεως της θύρας δια δυναmicroίτιδος και ειδοποίησεν ο Καλλέργης ότι βραδύνοmicroεν πολύ και ότι πλέον παρα-χωρεί διορίαν microόνον ενός τετάρτου ακόmicroη [hellip] Είθε ο Θεός να έλθη ταχέως αρωγός εις την Χώραν Εις ουδεmicroίαν περίπτωσιν έρχεται βοήθεια εις κυβέρνησιν στερουmicroένην

Το συγκεντρωmicroένο πλήθος του λαού στη microετέπειτα ονοmicroαζό-

Πώς είδε την 3η Σεπτεmicroβρίου microια Δανέζα της οθωνικής Αυλής η Χριστιάνα Λυτ

laquo3 ΣεπτεmicroβρίουΤη νύχτα ξυπνήσαmicroε όλοι από φοβερούς αλαλαγmicroούς χιλιάδων ανθρώπων Στην αρχή νοmicroίσαmicroε ότι έρχονταν από το γερmicroανικό σύλλογο laquoΦιλαδέλφειαraquo γιατί οι θαmicroώνες του διασκέδαζαν πάντα κάνοντας πολλή φασαρία Όταν όmicroως κοιτάξαmicroε καλύτερα είδαmicroε στο φως του φεγγαριού ότι όλη η πλατεία του παλατιού ήταν γεmicroάτη στρατιώτες και πολίτες που κραύγαζαν lsquoΖήτω το Σύνταγmicroαrsquo Δεν ήταν καθόλου ευχάριστα όλrsquo αυτά Είχαmicroε βέβαια ακούσει κάτι ψιθύρους για στρατιωτική επανάσταση αλλά είπαmicroε ότι θα rsquoταν απλές διαδόσεις Φαίνεται όmicroως ότι τα πράγmicroατα ήταν πολύ σοβαρά γιατί τα κανόνια είχαν microεταφερθεί ως το παλάτι microε γυρισmicroένη την microπούκα τους προς την είσοδό του και τα φιτίλια έτοιmicroα για άναmicromicroα Κανένας microας δεν έπρεπε να βγει έξω Ο λαός ήταν έξαλλος κι απαιτούσε να φύγουν όλοι οι Γερmicroανοί από τις δηmicroόσιες θέσεις και να δοθεί Σύνταγmicroα Αν ο βασιλιάς δεν δεχόταν θα τους έσφαζαν όλους microέσα στο παλάτι Ο βασι-λιάς ήταν πολύ αναποφάσιστος και δίσταζε microέχρι το microεσηmicroέρι στις 12 οπότε αποφάσισε επιτέλους να υπογράψει αναγκαστικά βέβαια Έτσι η Ελλάδα απόχτησε Σύνταγmicroα Ο κόσmicroος ζητωκραύγαζε τώρα το ίδιο όσο και πριν Το βράδυ που καθόmicroαστε έξω στην αυλή τα βόλια σφύριζαν στrsquo αυτιά microας και καταλάβαmicroε ότι ο κόσmicroος ήταν οπλισmicroένος τη φορά όmicroως τούτη πυροβολούσε από χαρά και ενθουσιασmicroό Χωθήκαmicroε microέσα κλεί-σαmicroε και την πόρτα δεν microπορούσαmicroε όmicroως να ησυχάσουmicroε7 ΣεπτεmicroβρίουΜας ήρθαν πολλοί Γερmicroανοί από αυτούς που είχαν απολυθεί Όλοι ήθελαν χρήmicroατα για το ταξίδι τους10 Σεπτεmicroβρίου[hellip] Ο Καλλέργης ορίστηκε διοικητής της Αθήνας κι υπασπιστής του βασιλιά Αυτός ο ίδιος ο υποκινητής του κινήmicroατος τώρα θα είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια Δεν ξέρω πώς γίνονται αυτά Αρχίζω όmicroως να ενδιαφέροmicroαι τόσο πολύ για την πολιτική που microόλις και σκέφτοmicroαι το νοικοκυριό microου15 Σεπτεmicroβρίου[hellip] Λένε ότι όλοι οι ξένοι κρατικοί υπάλληλοι που χάνουν τη θέση του παίρνουν 400

χρηmicroάτωνraquo Ο Όθων στο τέλος της επιστολής του διατηρούσε επιφυλάξεις για την αποκατάσταση της ειρήνης και οmicroαλότητας φοβούmicroενος ότι οι στρατιώτες δεν θα επανέρχονταν στην τάξη και ότι θα επικρατούσε αναρχία

Η στάση των ξένων πρέσβεωνlaquoΜολονότι ο στρατός έλαβε microέγα microέρος εις την εξέγερσιν η επανάστασις αυτή δεν είχε καθόλου στρατιωτικόν χαρακτήρα Κατευθυνοmicroένη παρrsquo ανδρών κατά το πλείστον ξένων προς τον στρατόν υπήρξεν η έκφρασις της ιδίας σκέψεως της ιδίας ανάγκης ενός αισθήmicroατος καθολικού Λαός και στρατός επεθύmicroουν τα ίδια πράγmicroατα και δια να τα επιτύχουν ο λαός ευρίσκετο εν εξεγέρσει εκραύγαζεν ενώ ο στρατός επετήρει την τάξιν και συνεκράτει τον λαόν επιδιώκων τον αυτόν σκοπόνraquo παρατηρεί ο Πισκατόρυ στην έκθεσή του προς τον Γκιζό Στην άποψη αυτή συνέκλιναν και οι πρεσβευτές της Αγγλίας και της Ρωσίας Γράφουν στην κοινή έκθεσή τους προς τη συνδιάσκεψη του Λονδίνου στις 315 Σεπτεmicroβρίου laquoΗ κίνησις ήτο οmicroόθυmicroος και η στάσις στρατιωτική και πολιτική συγχρόνως έφθασε microέχρι των Ανακτόρων χωρίς να συναντήση καmicroίαν αντίστασινraquo Το διπλωmicroατικό σώmicroα στην Αθήνα microόλις πληροφορήθηκε την εξέγερση έσπευσε να

δραχmicroές για το ταξίδι τους Δεν είναι πολλά microετά από σχεδόν δέκα χρόνια υπηρεσία όταν microάλιστα σε πετούν στο δρόmicroο χωρίς δουλειά και πόρους για να ζήσειςraquo

Χριστιάνα Λυτ laquoΜια Δανέζα στην Αυλή του Όθωναraquo (Μαρτυρία της εποχής Σηmicroειωmicroα-τάριο Ηmicroερολόγιο Γράmicromicroατα) microτφρ-επιmicro-σχόλια Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν Αθήνα (Ερmicroής) 1988 σ 99-101

Η Χριστιάνα Λυτ ήταν σύζυγος του Γερmicroανού θεολόγου Άσmicroους Χάινριχ Φρήντριχ Λυτ που είχε διοριστεί προσωπικός ιερέας της προτεστάντισσας βασίλισσας Αmicroαλίας και έmicroειναν στην Ελλάδα από το 1839 microέχρι το 1852 Στο διάστηmicroα αυτό η Λυτ κρατούσε σηmicroειώσεις και ηmicroερολόγιο που αποτελούν αρκετά ενδιαφέρουσες πηγές αφού απη-χούν την ιδεολογική θέση ενός ανθρώπου της Αυλής

συmicroπαρασταθεί στον βασιλιά Μόλις έφθασαν οι πρεσβευτές στην πλατεία των ανα-κτόρων εmicroποδίστηκε η είσοδός τους στο παλάτι καθώς και η επικοινωνία τους microε τον βασιλιά Επειδή ο Αυστριακός πρεσβευτής Πρόκες-Όστεν απουσίαζε ο Πισκατόρυ θεωρούσε απαραίτητη την παρουσία του και ζήτησε να τον ειδοποιήσουν υπολο-γίζοντας πολύ στη βοήθειά του για ένα διάβηmicroα από κοινού microε τους πρέσβεις της Αγγλίας και της Ρωσίας Κατά τον Πισκατόρυ τόσο ο Άγγλος όσο και ο Ρώσος ήταν ελάχιστα διατεθειmicroένοι να το κάνουν φοβούmicroενοι ότι ο βασιλιάς θα ζητούσε τη συmicro-βουλή τους Παρrsquo όλα αυτά ο Πισκατόρυ έκρινε ότι ένα τέτοιο επίσηmicroο διάβηmicroα θα ωφελούσε τη δύσκολη θέση του Όθωνα και θα αποδείκνυε ότι laquoυπήρχεν ένα όριον το οποίον πάση θυσία δεν θα επιτρέποmicroεν να υπερβούνraquo οι επαναστάτες Σε περί-πτωση δηλαδή κινδύνου εκθρόνισης του βασιλιά οι πρέσβεις θα δήλωναν την ισχυρή αντίθεσή τους Οι πρέσβεις συγκεντρώθηκαν στο σπίτι του Κατακάζυ προκειmicroένου να καταστρώσουν ένα κοινό σχέδιο δράσης Ο Πισκατόρυ επέmicroενε τόσο πολύ στη θέση του που δήλωσε ότι εάν το διάβηmicroα δεν γινόταν από κοινού ήταν αποφασισmicroένος να παρέmicroβει microόνος τουΝέα προσπάθεια των πρέσβεων να εισέλθουν στα ανάκτορα απορρίφθηκε κατηγορη-microατικά Ανέmicroεναν έτσι στο σπίτι του Κατακάζυ laquoσυνεχώς αποστέλλοντες άνθρωπον ζητούντες όπως [τους] επιτραπή η είσοδος εις τα ανάκτοραraquo Για τις αντιδράσεις των πρέσβεων στη διάρκεια αυτής της αναmicroονής ενδιαφέρουσες είναι οι περιγρα-φές του Πισκατόρυ ο Κατακάζυ laquoκατείχετο υπό χαρακτηριστικής αθυmicroίας [προφανώς φοβούmicroενος ότι ο Όθων δεν επρόκειτο να παραιτηθεί] ο Λάιονς laquoεδικαιολόγει το πανraquo ο (Πρώσος) Μπρασιέ (Brassier) laquoκατηγόρει το πανraquo ο (Αυστριακός) Πρόκες-Όστεν (Prokesch-Osten) laquoκατηγόρει τας πράξεις και εδικαιολόγει τα πρόσωπαraquo ο (Βαυαρός) ντε Γκασσέ (de Gasser) laquoάνευ διακοπής επανελάmicroβανεν ότι το γενόmicroενον ήτο αναπόφευκτονraquo τέλος ο ελληνικής καταγωγής Τούρκος Μουσούρος laquoεξεπλήσσετο ότι microετά πάροδον microιας microόλις εικοσαετίας επέτυχον εις τας Αθήνας την ανακήρυξιν συντάγmicroατοςraquo Οι πρέσβεις των laquoπροστάτιδωνraquo Δυνάmicroεων σύmicroφωνα microε τον Μακρυγιάννη γνώριζαν για τη συνωmicroοσία και περίmicroεναν και ήλπιζαν ότι η συνωmicroοσία θα προωθούσε τελικά τις επιδιώξεις των κυβερνήσεών τους Πάντως οι περισσότεροι υποψιάζονταν ανά-microειξη του Κατακάζυ πιστεύοντας ότι επιθυmicroούσε την αντικατάσταση του Όθωνα microε

Προσωπογραφία του Γάλλου πρέσβη στην Ελλάδα Πισκα-

χρηmicroάτωνraquo Ο Όθων στο τέλος της επιστολής του διατηρούσε επιφυλάξεις για την αποκατάσταση της ειρήνης και οmicroαλότητας φοβούmicroενος ότι οι στρατιώτες δεν θα επανέρχονταν στην τάξη και ότι θα επικρατούσε αναρχία

Η στάση των ξένων πρέσβεωνlaquoΜολονότι ο στρατός έλαβε microέγα microέρος εις την εξέγερσιν η επανάστασις αυτή δεν είχε καθόλου στρατιωτικόν χαρακτήρα Κατευθυνοmicroένη παρrsquo ανδρών κατά το πλείστον ξένων προς τον στρατόν υπήρξεν η έκφρασις της ιδίας σκέψεως της ιδίας ανάγκης ενός αισθήmicroατος καθολικού Λαός και στρατός επεθύmicroουν τα ίδια πράγmicroατα και δια να τα επιτύχουν ο λαός ευρίσκετο εν εξεγέρσει εκραύγαζεν ενώ ο στρατός επετήρει την τάξιν και συνεκράτει τον λαόν επιδιώκων τον αυτόν σκοπόνraquo παρατηρεί ο Πισκατόρυ στην έκθεσή του προς τον Γκιζό Στην άποψη αυτή συνέκλιναν και οι πρεσβευτές της Αγγλίας και της Ρωσίας Γράφουν στην κοινή έκθεσή τους προς τη συνδιάσκεψη του Λονδίνου στις 315 Σεπτεmicroβρίου laquoΗ κίνησις ήτο οmicroόθυmicroος και η στάσις στρατιωτική και πολιτική συγχρόνως έφθασε microέχρι των Ανακτόρων χωρίς να συναντήση καmicroίαν αντίστασινraquo Το διπλωmicroατικό σώmicroα στην Αθήνα microόλις πληροφορήθηκε την εξέγερση έσπευσε να

δραχmicroές για το ταξίδι τους Δεν είναι πολλά microετά από σχεδόν δέκα χρόνια υπηρεσία όταν microάλιστα σε πετούν στο δρόmicroο χωρίς δουλειά και πόρους για να ζήσειςraquo

Χριστιάνα Λυτ laquoΜια Δανέζα στην Αυλή του Όθωναraquo (Μαρτυρία της εποχής Σηmicroειωmicroα-τάριο Ηmicroερολόγιο Γράmicromicroατα) microτφρ-επιmicro-σχόλια Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν Αθήνα (Ερmicroής) 1988 σ 99-101

Η Χριστιάνα Λυτ ήταν σύζυγος του Γερmicroανού θεολόγου Άσmicroους Χάινριχ Φρήντριχ Λυτ που είχε διοριστεί προσωπικός ιερέας της προτεστάντισσας βασίλισσας Αmicroαλίας και έmicroειναν στην Ελλάδα από το 1839 microέχρι το 1852 Στο διάστηmicroα αυτό η Λυτ κρατούσε σηmicroειώσεις και ηmicroερολόγιο που αποτελούν αρκετά ενδιαφέρουσες πηγές αφού απη-χούν την ιδεολογική θέση ενός ανθρώπου της Αυλής

συmicroπαρασταθεί στον βασιλιά Μόλις έφθασαν οι πρεσβευτές στην πλατεία των ανα-κτόρων εmicroποδίστηκε η είσοδός τους στο παλάτι καθώς και η επικοινωνία τους microε τον βασιλιά Επειδή ο Αυστριακός πρεσβευτής Πρόκες-Όστεν απουσίαζε ο Πισκατόρυ θεωρούσε απαραίτητη την παρουσία του και ζήτησε να τον ειδοποιήσουν υπολο-γίζοντας πολύ στη βοήθειά του για ένα διάβηmicroα από κοινού microε τους πρέσβεις της Αγγλίας και της Ρωσίας Κατά τον Πισκατόρυ τόσο ο Άγγλος όσο και ο Ρώσος ήταν ελάχιστα διατεθειmicroένοι να το κάνουν φοβούmicroενοι ότι ο βασιλιάς θα ζητούσε τη συmicro-βουλή τους Παρrsquo όλα αυτά ο Πισκατόρυ έκρινε ότι ένα τέτοιο επίσηmicroο διάβηmicroα θα ωφελούσε τη δύσκολη θέση του Όθωνα και θα αποδείκνυε ότι laquoυπήρχεν ένα όριον το οποίον πάση θυσία δεν θα επιτρέποmicroεν να υπερβούνraquo οι επαναστάτες Σε περί-πτωση δηλαδή κινδύνου εκθρόνισης του βασιλιά οι πρέσβεις θα δήλωναν την ισχυρή αντίθεσή τους Οι πρέσβεις συγκεντρώθηκαν στο σπίτι του Κατακάζυ προκειmicroένου να καταστρώσουν ένα κοινό σχέδιο δράσης Ο Πισκατόρυ επέmicroενε τόσο πολύ στη θέση του που δήλωσε ότι εάν το διάβηmicroα δεν γινόταν από κοινού ήταν αποφασισmicroένος να παρέmicroβει microόνος τουΝέα προσπάθεια των πρέσβεων να εισέλθουν στα ανάκτορα απορρίφθηκε κατηγορη-microατικά Ανέmicroεναν έτσι στο σπίτι του Κατακάζυ laquoσυνεχώς αποστέλλοντες άνθρωπον ζητούντες όπως [τους] επιτραπή η είσοδος εις τα ανάκτοραraquo Για τις αντιδράσεις των πρέσβεων στη διάρκεια αυτής της αναmicroονής ενδιαφέρουσες είναι οι περιγρα-φές του Πισκατόρυ ο Κατακάζυ laquoκατείχετο υπό χαρακτηριστικής αθυmicroίας [προφανώς φοβούmicroενος ότι ο Όθων δεν επρόκειτο να παραιτηθεί] ο Λάιονς laquoεδικαιολόγει το πανraquo ο (Πρώσος) Μπρασιέ (Brassier) laquoκατηγόρει το πανraquo ο (Αυστριακός) Πρόκες-Όστεν (Prokesch-Osten) laquoκατηγόρει τας πράξεις και εδικαιολόγει τα πρόσωπαraquo ο (Βαυαρός) ντε Γκασσέ (de Gasser) laquoάνευ διακοπής επανελάmicroβανεν ότι το γενόmicroενον ήτο αναπόφευκτονraquo τέλος ο ελληνικής καταγωγής Τούρκος Μουσούρος laquoεξεπλήσσετο ότι microετά πάροδον microιας microόλις εικοσαετίας επέτυχον εις τας Αθήνας την ανακήρυξιν συντάγmicroατοςraquo Οι πρέσβεις των laquoπροστάτιδωνraquo Δυνάmicroεων σύmicroφωνα microε τον Μακρυγιάννη γνώριζαν για τη συνωmicroοσία και περίmicroεναν και ήλπιζαν ότι η συνωmicroοσία θα προωθούσε τελικά τις επιδιώξεις των κυβερνήσεών τους Πάντως οι περισσότεροι υποψιάζονταν ανά-microειξη του Κατακάζυ πιστεύοντας ότι επιθυmicroούσε την αντικατάσταση του Όθωνα microε

Προσωπογραφία του Γάλλου πρέσβη στην Ελλάδα Πισκα-

συmicroπαρασταθεί στον βασιλιά Μόλις έφθασαν οι πρεσβευτές στην πλατεία των ανα-κτόρων εmicroποδίστηκε η είσοδός τους στο παλάτι καθώς και η επικοινωνία τους microε τον βασιλιά Επειδή ο Αυστριακός πρεσβευτής Πρόκες-Όστεν απουσίαζε ο Πισκατόρυ θεωρούσε απαραίτητη την παρουσία του και ζήτησε να τον ειδοποιήσουν υπολο-γίζοντας πολύ στη βοήθειά του για ένα διάβηmicroα από κοινού microε τους πρέσβεις της Αγγλίας και της Ρωσίας Κατά τον Πισκατόρυ τόσο ο Άγγλος όσο και ο Ρώσος ήταν ελάχιστα διατεθειmicroένοι να το κάνουν φοβούmicroενοι ότι ο βασιλιάς θα ζητούσε τη συmicro-βουλή τους Παρrsquo όλα αυτά ο Πισκατόρυ έκρινε ότι ένα τέτοιο επίσηmicroο διάβηmicroα θα ωφελούσε τη δύσκολη θέση του Όθωνα και θα αποδείκνυε ότι laquoυπήρχεν ένα όριον το οποίον πάση θυσία δεν θα επιτρέποmicroεν να υπερβούνraquo οι επαναστάτες Σε περί-πτωση δηλαδή κινδύνου εκθρόνισης του βασιλιά οι πρέσβεις θα δήλωναν την ισχυρή αντίθεσή τους Οι πρέσβεις συγκεντρώθηκαν στο σπίτι του Κατακάζυ προκειmicroένου να καταστρώσουν ένα κοινό σχέδιο δράσης Ο Πισκατόρυ επέmicroενε τόσο πολύ στη θέση του που δήλωσε ότι εάν το διάβηmicroα δεν γινόταν από κοινού ήταν αποφασισmicroένος να παρέmicroβει microόνος τουΝέα προσπάθεια των πρέσβεων να εισέλθουν στα ανάκτορα απορρίφθηκε κατηγορη-microατικά Ανέmicroεναν έτσι στο σπίτι του Κατακάζυ laquoσυνεχώς αποστέλλοντες άνθρωπον ζητούντες όπως [τους] επιτραπή η είσοδος εις τα ανάκτοραraquo Για τις αντιδράσεις των πρέσβεων στη διάρκεια αυτής της αναmicroονής ενδιαφέρουσες είναι οι περιγρα-φές του Πισκατόρυ ο Κατακάζυ laquoκατείχετο υπό χαρακτηριστικής αθυmicroίας [προφανώς φοβούmicroενος ότι ο Όθων δεν επρόκειτο να παραιτηθεί] ο Λάιονς laquoεδικαιολόγει το πανraquo ο (Πρώσος) Μπρασιέ (Brassier) laquoκατηγόρει το πανraquo ο (Αυστριακός) Πρόκες-Όστεν (Prokesch-Osten) laquoκατηγόρει τας πράξεις και εδικαιολόγει τα πρόσωπαraquo ο (Βαυαρός) ντε Γκασσέ (de Gasser) laquoάνευ διακοπής επανελάmicroβανεν ότι το γενόmicroενον ήτο αναπόφευκτονraquo τέλος ο ελληνικής καταγωγής Τούρκος Μουσούρος laquoεξεπλήσσετο ότι microετά πάροδον microιας microόλις εικοσαετίας επέτυχον εις τας Αθήνας την ανακήρυξιν συντάγmicroατοςraquo Οι πρέσβεις των laquoπροστάτιδωνraquo Δυνάmicroεων σύmicroφωνα microε τον Μακρυγιάννη γνώριζαν για τη συνωmicroοσία και περίmicroεναν και ήλπιζαν ότι η συνωmicroοσία θα προωθούσε τελικά τις επιδιώξεις των κυβερνήσεών τους Πάντως οι περισσότεροι υποψιάζονταν ανά-microειξη του Κατακάζυ πιστεύοντας ότι επιθυmicroούσε την αντικατάσταση του Όθωνα microε

Προσωπογραφία του Γάλλου πρέσβη στην Ελλάδα Πισκα-

ορθόδοξο πρίγκιπα Ο δε Δραγούmicroης microνηmicroονεύει ότι την επόmicroενη ηmicroέρα ο Ρώσος πρεσβευτής συmicroβούλευσε τον Όθωνα microέσω του Βαυαρού πρεσβευτή να διορίσει αντι-βασιλέα και να φύγει στο εξωτερικό microε αποτέλεσmicroα να προκληθεί αναρχία και αργό-τερα οι Έλληνες microετανοηmicroένοι να τον ικετέψουν να επιστρέψει Κατά τον Δραγούmicroη το γεγονός αυτό δείχνει πόσο πολύ ήθελε ο Κατακάζυ να αποmicroακρυνθεί ο Όθων από τον θρόνο και την Ελλάδα Ο Όθων όmicroως αντιλήφθηκε το τέχνασmicroα του Κατακάζυ και την ύστατη προσπάθειά του να τον εξωθήσει σε παραίτηση laquoοικειοθελώςraquo αφού είχε αποτύχει να τον εξανα-γκάσει να παραιτηθεί Ορισmicroένοι επίσης υποψιάζονταν ανάmicroειξη του Λάιονς και κατά τον αγγλόφιλο Δραγούmicroη ο Καλλέργης απαγόρευσε την είσοδο των πρέσβεων στα ανάκτορα έπειτα από υπόδειξη του ελληνοmicroαθούς γραmicromicroατέα της αγγλικής πρεσβείας Γκρίφιθς (Griffiths) για να microην εξωθηθεί σε παραίτηση ο βασιλιάς και για να υπο-γράψει το σύνταγmicroα Η Αγγλία δεν επιθυmicroούσε την πτώση του Όθωνα και ο Λάιονς αντιλαmicroβανόmicroενος τον κίνδυνο ειδοποίησε τον Ανδρέα Λόντο laquoνα προσέξη καλώς να microη πειραχθή microηδέ θριξ της κεφαλής του βασιλέωςraquo Η αυστριακή διπλωmicroατία διατύπωσε κατηγορίες κατά του laquoυπεράνω υποψίαςraquo Πισκα-τόρυ Το γεγονός όmicroως ότι οι πρέσβεις δεν διαmicroαρτυρήθηκαν ισοδυναmicroεί microε ηθική υποστήριξη προς την επανάσταση Τα γεγονότα της 3ης Σεπτεmicroβρίου είχαν διαφορετική απήχηση στις ξένες Δυνάmicroεις ανάλογα microε τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της καθεmicroίας Η πολιτειακή microετα-βολή της Ελλάδας είχε θετική αποδοχή από την Αγγλία κατά την οποία το σύνταγmicroα ήταν microεγάλη τιmicroή για το ελληνικό έθνος όπως και η διαγωγή του βασιλιά του Ο δε υπουργός Εξωτερικών Άmicroπερντην θεωρούσε τη microεταβολή αναγκαία και δικαιολογηmicroέ-νη λόγω των παρεκτροπών της αρχής ενώ ήταν εντυπωσιασmicroένος για τη φρόνηση microε την οποία αυτή πραγmicroατοποιήθηκε για την οmicroοφωνία microε την οποία laquoόλον το έθνος εδέχθη αυτήνraquo Η αντίδραση αυτή της αγγλικής κυβέρνησης δηλώνει τον ενθουσια-σmicroό της για τη νίκη της αγγλικής διπλωmicroατίας έναντι των ρωσικών συmicroφερόντων Πράγmicroατι ο Ρώσος πρέσβης Κατακάζυ microε τη συmicroπεριφορά του και την παρότρυνσή του στον βασιλιά για παραίτηση προκάλεσε τη δυσαρέσκεια του Όθωνα προς το Ρωσικό Κόmicromicroα Η ρωσική πολιτική είχε πλέον χάσει πολύτιmicroο έδαφος και έβγαινε ζηmicroιωmicroένη από το κίνηmicroα της 3ης Σεπτεmicroβρίου Γιrsquo αυτό λοιπόν η Ρωσία έσπευσε να

Ο Άγγλος πρεσβευτής Έντmicroουντ Λάιονς θεωρήθηκε από πολ-

δηλώσει την αντίθεσή της στη στάση του πρέσβη της και να καταδικάσει τις πρωτο-βουλίες του Μετά από λίγο ο τσάρος Νικόλαος Αrsquo αγανακτισmicroένος και αφήνοντας ακάλυπτο τον Κατακάζυ τον ανακάλεσε στη Ρωσία laquoΔιώκω από της υπηρεσίας microου τοιούτον προ-δότην άξιον θανάτου Πώς είναι δυνατόν ο ιδικός microου πρέσβης να συmicroβουλεύση εις τον Βασιλέα Όθωνα να υπογράψη την ατίmicroωσιν αυτούraquo Για microεγάλο διάστηmicroα η ρωσι-κή πρεσβεία στην Αθήνα έmicroεινε χωρίς πρέσβη και στη θέση του είχε επιτετραmicromicroένοΗ Γαλλία microέσω του υπουργού της των Εξωτερικών Γκιζό δεν πίστευε ότι ο τσάρος ενθάρρυνε την εξέγερση της 3ης Σεπτεmicroβρίου και αυτό γιατί τον θεωρούσε άτολmicroο και άνθρωπο που δεν προκαλούσε τα γεγονότα αλλά τα δεχόταν όπως έρχονταν και εκ των υστέρων προσπαθούσε να τα εκmicroεταλλευτεί ανάλογα microε τα συmicroφέροντα της χώρας του Η Γαλλία συνεπώς η οποία υποστήριζε τη συνταγmicroατική microοναρχία δεν microπορούσε παρά να είναι ικανοποιηmicroένη microε τις εξελίξεις στην Ελλάδα Όπως δι-απιστώνεται από την αλληλογραφία του υπουργού Εξωτερικών Γκιζό microε τον πρέσβη στην Αθήνα Πισκατόρυ κρίθηκε ότι ο ελληνικός θρόνος έπρεπε να στηριχθεί microε κάθε τρόπο Ο Γκιζό θιασώτης του συνταγmicroατικού πολιτεύmicroατος ζητούσε από τον Πισκα-τόρυ να συγκεντρώσει γύρω από τον βασιλιά αφοσιωmicroένους στη χώρα τους Έλληνες και να συmicroβάλει στη σταθεροποίηση του βασιλικού κύρους Θεωρούσε τον βασιλικό θεσmicroό βάθρο του κοινωνικού οικοδοmicroήmicroατος κεντρικό ελατήριο της κυβέρνησης και πρωταρχική εγγύηση των δηmicroόσιων ελευθεριών Συνεπώς η Γαλλία όφειλε να υποστηρίξει microε κάθε τρόπο τον Όθωνα Έναν Όθωνα όmicroως που δεν microπορούσε να ανταποκριθεί στις περιστάσεις όπως τουλάχιστον έδειξε ο τρόπος microε τον οποίο αντιmicroετώπισε το σεπτεmicroβριανό κίνηmicroα Τις επιφυλάξεις του για την επάρκεια του βασιλιά διατύπωνε ο Πισκατόρυ προς τον Γκιζό στην προαναφερ-θείσα έκθεσή του της 4ης Σεπτεmicroβρίου λίγες microόλις ώρες microετά τα γεγονότα laquoΕίmicroαι περισσότερον πεπεισmicroένος παρά ποτέ ότι δεν είναι προωρισmicroένος να κυβερνήση επί microακρόν την Ελλάδα Πώς να φαντασθή τις ότι είναι δυνατόν να κατευθύνη microίαν Εθνικήν Συνέλευσιν να εφαρmicroόση ένα Σύνταγmicroα το οποίον θα είναι προφανώς πολύ ελλιπές Δεν επήρκεσεν εν τη προσπαθεία τόσον εύκολον εις την Ελλάδα υπό το καθεστώς της απολύτου microοναρχίας είναι αδύνατον να φέρη εις πέρας την προσπάθει-αν η οποία αρχίζει τώρα διrsquo αυτόν ή αντιθέτως η καλή θέλησις η ευφυΐα της χώρας

Γκραβούρα εποχής στην οποία απεικονίζεται η laquoαναίmicroακτηraquo

θα πληρώσουν τα έξοδα της microεγάλης αυτής δυσκολίας Γνωρίζω βεβαίως ότι πρέπει να τον βοηθήση τις δια των καλυτέρων συmicroβουλών δια της πλέον αποφασιστικής υποστηρίξεωςraquo Παράλληλα ο Γάλλος πρέσβης δεν απέκλειε laquoεν πιθανόν γεγονόςraquo και επεσήmicroαινε στην κυβέρνησή του ότι θα έπρεπε να είναι προετοιmicroασmicroένη Κατά τη γνώmicroη του επίσης επιβαλλόταν microεγαλύτερη προσοχή στους διπλωmicroατικούς χει-ρισmicroούς γιατί πλέον αmicroφέβαλλε εάν το κοινό microέτωπο Γαλλίας Αγγλίας και Ρωσίας σχετικά microε τη νέα κατάσταση που διαmicroορφωνόταν στην Ελλάδα θα διατηρείτο στο microέλλον Ο Πισκατόρυ ανησυχούσε γιατί κατά τις εκτιmicroήσεις του το Ρωσικό Κόmicromicroα δεν επιθυmicroούσε τον Όθωνα laquoοι πραγmicroατικοί Ναπαίοι [ρωσόφιλοι] ήθελον και θέλουν ακόmicroη την έκπτωσίν τουraquoΑντίθετη microε την Αγγλία και τη Γαλλία ήταν η θέση του Αυστριακού καγκελάριου Μέτ-τερνιχ ο οποίος θεωρούσε ότι ο ελληνικός θρόνος δεν υφίστατο πλέον laquoΒασιλεύς εξαναγκασθείς να δώση όρκον εις νόmicroον θεmicroελιώδη του κράτους το οποίον microόλις ιδρύθη δεν βασιλεύει πλέον και η κυβέρνησις αντrsquo αυτού είναι φατρία υποτεταγmicroένη εις την αυτή τύχην την των φατριών όλων του παρελθόντος του παρόντος και του microέλλοντοςraquo Επίσης ενηmicroέρωνε τον πρέσβη του Πρόκες-Όστεν ότι η Αυστρία δεν επρόκειτο να αναmicroειχθεί στις ελληνικές υποθέσεις αλλά όφειλε να επαγρυπνεί για πιθανές επιπτώ-σεις στις γειτονικές βαλκανικές χώρες Παρόmicroοια ήταν και η θέση της ΠρωσίαςΌσο για τη Βαυαρία ο Λουδοβίκος θεωρούσε το Σύνταγmicroα laquoολέθριονraquo για την Ελλάδα

Ο Αυστριακός καγκελάριος Μέτ-τερνιχ αρνούmicroενος να αναmicroει-

Ζωγραφική σύνθεση εmicroπνευ-σmicroένη από την επανάσταση της

Χαρακτηριστικά είναι όσα τόνιζε στις 416 Σεπτεmicroβρίου ο Ανδρέας Μεταξάς (ως πρό-εδρος του επαναστατικού υπουργικού συmicroβουλίου) σε επίσηmicroη έκθεσή του προς τους πρεσβευτές των ευρωπαϊκών Δυνάmicroεων (φυλάσσεται στο Ιστορικό Αρχείο του υπουρ-γείου Εξωτερικών) laquoΤο κίνηmicroα είναι εκδήλωσις των αισθηmicroάτων και πόθων συσσώmicroου του Έθνους Η σύmicroπραξις του στρατού ησφάλισε την τάξιν και η επέmicroβασις του Συmicro-βουλίου της Επικρατείας περιβληθέντος εξουσίας εκτάκτους αλλrsquo αναποφεύκτους εκ της των περιστάσεων επιβολής και της ανάγκης της σωτηρίας του θρόνου και της πολιτείας εχρησίmicroευσεν προς επιτάχυνσιν του κινήmicroατος Ούτω ετερmicroατίσθη εν γαλήνη και τάξει τελεία διαδήλωσις απηχήσασα τους πόθους του Έθνους όλουraquo

και πίστευε ότι λόγω της ύπαρξης πολλών πολιτικών κοmicromicroάτων και πολλών πολιτικών ανδρών η νέα πολιτική κατάσταση θα τροφοδοτούσε φιλοδοξίες και ιδιοτέλειες Ο πατέρας του Όθωνα δεν παρέλειπε επίσης να επαινέσει τη laquomicroεγαλόφροναraquo συ-microπεριφορά του γιου του που θυσίασε το αίσθηmicroα της βασιλικής αξιοπρέπειας για το καλό του λαού του Ενόψει δε του συντάγmicroατος που θα ψήφιζε η Εθνοσυνέλευση εξακολουθούσε να θεωρεί τον ελληνικό λαό ανώριmicroο και εφιστούσε την προσοχή του γιου του στην ψήφιση συντάγmicroατος microοναρχικού αποκλείοντας παράλληλα κάθε ενδεχόmicroενη διάθεση για αντεπανάστασηΗ οθωmicroανική Πύλη ανησυχούσε ότι η 3η Σεπτεmicroβρίου θα πυροδοτούσε τις εθνικές αναζητήσεις των υπόδουλων ελληνικών πληθυσmicroών της αυτοκρατορίας Όπως γινόταν κάθε φορά σε παρόmicroοιες περιπτώσεις η microονίmicroως δύσπιστη και καχύποπτη Πύλη φο-βόταν για ενδεχόmicroενη εξέγερση των laquoραγιάδωνraquo χριστιανών και γιrsquo αυτό έλαβε προ-ληπτικά στρατιωτικά microέτρα στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία περιοχές που συνόρευαν microε το ελληνικό βασίλειο

Αποτιmicroήσεις Η εξέγερση της 3ης Σεπτεmicroβρίου 1843 ήταν microια ιδιότυπη αναίmicroακτη εξέγερση στην οποία συmicromicroετείχαν ενωmicroένοι στρατός και λαός Η ειρηνική και ήπια εξέλιξή της ήταν αποτέλεσmicroα τύχης όπως υποστηρίζει ο Μιχαήλ Στασινόπουλος ενώ δεν ήταν δύσκο-λο τα πράγmicroατα να ξεφύγουν από κάθε έλεγχο Η εφηmicroερίδα Αθηνά εξήρε τη σηmicroασία του κινήmicroατος χάρη στο οποίο οι Έλληνες αποδείκνυαν την αγάπη για την πολιτική τους ανεξαρτησία και ελευθερία για την απόκτηση των δικαιωmicroάτων τους και microάλιστα microε πολιτισmicroένο και αναίmicroακτο τρόπο laquoχωρίς νrsquo αφήσωσιν ουδεmicroίαν κηλίδα εις την ιστορίαν [hellip] Δέκα έτη τους εσυκοφά-ντησαν ως ανθρώπους πλήρεις παθών και microίσους και δόλου τους εξηυτέλισαν ως υποmicroένοντας την δουλείαν και την διαφθοράν και εις microίαν ηmicroέραν έδειξαν ούτοι πό-σον είναι ζηλότυποι της ελευθερίας των πόσον είναι επιεικείς microετά την νίκην πόσον είναι γενναίοι προς τους προξένους της δυστυχίας τωνraquo Η ηρεmicroία και η τάξη που επικράτησε κατά το κίνηmicroα προξένησαν ζωηρή εντύπωση και στους πρέσβεις της Αγγλίας της Γαλλίας και της Ρωσίας Αυτό επισηmicroαίνει ο Γάλλος Πισκατόρυ σε σχετική έκθεσή του προς τον Γκιζό στις 719 Σεπτεmicroβρίου laquoΕίναι

Το λάβαρο των επαναστατών της 3ης Σεπτεmicroβρίου στο

αδύνατον να microην αναγνωρισθή ότι ουδέποτε εξέγερσις υπήρξε περισσότερον οmicroαλή ολιγώτερον βιαία και ουδέποτε επιτυχία υπήρξε πλέον προοδευτικήraquo Η laquoβελούδινηraquo εξέγερση και τα αποτελέσmicroατά της γρήγορα διαδόθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα προξενώντας ενθουσιασmicroό στις επαρχίες Σύντοmicroα απολύθηκαν όσοι Βαυα-ροί παρέmicroεναν ακόmicroη στις θέσεις τους οι οποίοι microάλιστα αποmicroακρύνθηκαν και από τη χώρα Την επόmicroενη ηmicroέρα ο Όθων έβγαινε έφιππος σε δηmicroόσιο περίπατο και γινόταν δεκτός microε θερmicroές εκδηλώσεις από τους περαστικούς Η πόλη της Αθήνας ξανάβρισκε τους συνηθισmicroένους της ρυθmicroούς και οι δηmicroόσιες και οι ιδιωτικές υποθέσεις συνεχί-ζονταν κανονικά Έναν microήνα microετά τα γεγονότα οι βασιλείς παρέθεταν στα ανάκτορα γεύmicroα προς τιmicroήν των πρωτεργατών της εξέγερσης Ο Όθων microε την υποχωρητικότητα που έδειξε και την αποδοχή των αιτηmicroάτων του λαού έσωσε τον θρόνο του και ανεξάρτητα από τη microετέπειτα πολιτική συmicroπεριφορά του αναδείχθηκε σε συνταγmicroατικό βασιλιά Στις θετικές συνέπειες του κινήmicroατος ανήκει και η εξύψωση του ηθικού του λαού όπως δείχνει άλλωστε και ο ενθουσια-σmicroός όχι microόνο των κατοίκων της πρωτεύουσας αλλά και των επαρχιών Στη συνείδηση του λαού η πολιτειακή microεταβολή της 3ης Σεπτεmicroβρίου σηmicroατοδοτούσε microία νέα επο-χή microια νέα πολιτική πορεία προς τον συνταγmicroατικό βίο