ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ - e-xidas.gr · Ενότητα 1 Ταξίδια, τόποι,...

Ενότητα 1Ενότητα 1

Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσαΤαξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα

Π

ώς θα μελετούμε κάθε ενότητα

Κάθε ενότητα αποτελείται από τέσσερα (4) κείμενα.

Στο τέλος κάθε κειμένου υπάρχουν ερωτήσεις και εργασίες, που μας βοηθούν να καταλάβουμε

καλύτερα τα κείμενα αυτά.

Εμείς θα μελετούμε και θα αναλύουμε κάθε κείμενο χωριστά, έτσι ώστε να το κατανοούμε καλύτερα

και μετά θα ασχολούμαστε με τις ερωτήσεις και τις εργασίες που ακολουθούν κάθε κείμενο.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ

Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα

Στην ενότητα «Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα» θα ασχοληθούμε με τέσσερα διαφορετικά κείμενα:

1. με ένα ποίημα της Ρίτα Μπούμη Παπά, με τίτλο «Ο θαλασσοπόρος»

2. με μία περιγραφή, ένα κείμενο, δηλαδή, που μας περιγράφει ένα παλιό αυτοκίνητο, με τίτλο

«Τα ψάθινα καπέλα»

Εκπαιδευτικός Οργανισμός Ν. Ξυδάς 1

3. με μια αφήγηση, ένα κείμενο, δηλαδή, που μας μιλάει για το ταξίδι τριών ανθρώπων, με τίτλο

«Ταξιδεύοντας με ελέφαντα»

4. με μία ανακοίνωση, ένα κείμενο, δηλαδή, που δημοσιεύθηκε σε μία σχολική εφημερίδα και

διοργάνωνε μία εκδρομή στα χιόνια, με τίτλο «Δύο μέρες στο βουνό»

Εμείς θα μελετήσουμε κάθε κείμενο χωριστά.

Θα δούμε πρώτα το νόημά του και μετά θα ασχοληθούμε με τη γραμματική του.

Τέλος θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε ασκήσεις λεξιλογίου.

Το ενδιαφέρον μας θα επικεντρωθεί κυρίως στα εξής:

α. στο τι είναι η περιγραφή και πώς γίνεται

β. στους χρόνους των ρημάτων και πώς τους χρησιμοποιούμε στις περιγραφές

γ. στα επίθετα και τη θέση που έχουν σε μία περιγραφή

δ. στο τι είναι η αφήγηση και πώς γίνεται

ε. στο τι είναι η περίληψη και πώς γίνεται

στ. στο τι είναι η ανακοίνωση και πώς γράφεται

ζ. στις χρονικές προτάσεις και στα επιρρήματα που δείχνουν χρόνο.

2 Εκπαιδευτικός Οργανισμός Ν. Ξυδάς

ΠΡΩΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο θαλασσοπόρος

Έχω ένα καράβι, τόσο, με πανιά,

θάλασσες αφήνει, θάλασσες περνά.

Άφωνος στον κίνδυνο και θαλασσομάχος,

ταξιδεύω σχίζοντας πέλαγα μονάχος.

Στου περιβολιού μας τη δεξαμενή,

τα νερά τους σμίγουν πέντε ποταμοί!

Γύρω περιμένουν στις ακτές οι κάβοι

δίπλα τους ν' αράξει τ' άσπρο μου καράβι.

Στην Ινδία, στο Βόλγα, στο Μισσισσιππή

τρέχει το καράβι μου, πάει αστραπή.

Το φεγγάρι μέσα απ' το πυκνό πλατάνι

στα ταξίδια του όλα συντροφιά μού κάνει.

Προς τα πολυτρίχια, λίγο παρακεί,

το τιμόνι αν στρίψω, να η Αμερική.

Πίσω απ' του κισσού μας τη χλωρή κουρτίνα,

έγια μόλα, βάζω πλώρη για την Κίνα.

Το Σουέζ, την Πόλη και τον Παναμά,

ως να με φωνάξει για φαΐ η μαμά.

Ρίτα Μπούμη - Παπά


ΚΑΤΑΝΟΟΥΜΕ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ

Ας προχωρήσουμε τώρα στην ανάλυση του ποιήματος.

Αφού διαβάσεις προσεχτικά το ποίημα προσπάθησε να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.1. Ποιος είναι ο τίτλος του ποιήματος και τι μας δείχνει;

ΑπάντησηΑπάντηση

Ο τίτλος του ποιήματος είναι «Ο θαλασσοπόρος».

Όπως εύκολα, λοιπόν, καταλαβαίνεις κι από τον τίτλο, το ποίημα αυτό μας μιλάει για κάποιον

ταξιδευτή - θαλασσοπόρο, που αρμενίζει τις θάλασσες και συνεχώς ανακαλύπτει καινούριους τόπους.

Ωστόσο, στο τέλος του ποιήματος μαθαίνουμε πως ο θαλασσοπόρος αυτός δεν είναι άλλος από ένα

μικρό παιδί, που ταξιδεύει νοερά, δηλαδή κάνει ταξίδια με τη φαντασία του, μέσα στον μικρό κήπο του

σπιτιού του.

2.2. Πόσες στροφές έχει το ποίημά μας;


Το ποίημα μας έχει εννέα (9) στροφές.

3.3. Πόσους στίχους έχει κάθε στροφή;


Κάθε στροφή έχει από δύο στίχους.

4.4. Υπάρχει ομοιοκαταληξία ανάμεσα στους στίχους, κι αν υπάρχει μπορείς να

τη βρεις και να τη χαρακτηρίσεις;



Ανάμεσα στους στίχους υπάρχει ομοιοκαταληξία. Σε όλες τις στροφές οι δύο στίχοι ομοιοκαταληκτούν

στο τέλος (με τις δύο τελευταίες τους λέξεις).

Έτσι έχουμε:

πρώτη στροφή: πανιά – περνά

δεύτερη στροφή: θαλασσομάχος – μονάχος

τρίτη στροφή: δεξαμενή – ποταμοί

τέταρτη στροφή: κάβοι - καράβι

πέμπτη στροφή: Μισισιπή – αστραπή

έκτη στροφή: πλατάνι – μου κάνει

έβδομη στροφή: παρακεί – Αμερική

όγδοη στροφή: κουρτίνα – Κίνα

ένατη στροφή: Παναμά - μαμά

Η ομοιοκαταληξία αυτή ονομάζεται ζευγαρωτή.

5. 5. Ποιος έχει γράψει το ποίημα που μελετούμε;


Το ποίημα που θα μελετήσουμε το έχει γράψει η Ρίτα Μπούμη Παπά.

6.6. Τι μας λέει η πρώτη στροφή του ποιήματος;


Στην πρώτη στροφή, όπως και σ' όλο το ποίημα, μιλάει ένα μικρό παιδί.

Ο αφηγητής (έτσι ονομάζουμε, αυτόν που μας αφηγείται κάποιο κείμενο είτε πεζό είναι αυτό το

κείμενο, είτε ποίημα), είναι ένα παιδί.

Το παιδί αυτό, λοιπόν, μας λέει, πως έχει ένα μεγάλο πλοίο, τόσο, με πανιά, το οποίο διασχίζει τις

θάλασσες.

7.7. Τι μας δείχνει η δεύτερη στροφή του ποιήματος;


Στη δεύτερη στροφή το παιδί-αφηγητής μάς περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά στις

τρικυμίες και στους κινδύνους.


Έτσι μαθαίνουμε, πως αντιμετωπίζει τους κινδύνους αυτούς χωρίς να χάνει το θάρρος του, χωρίς

κλάματα και λιποψυχίες, αλλά αντίθετα με θάρρος και γενναιότητα, όπως ακριβώς *αρμόζει σ' έναν

αληθινό θαλασσομάχο.

Λεξιλόγιο

λιποψυχίες = χωρίς να δειλιάζει.

αρμόζει = ταιριάζει.

8.8. Τι μας δείχνει η τρίτη στροφή του ποιήματος;


Στην στροφή αυτή γίνεται για πρώτη φορά αντιληπτό πως το καράβι του ποιήματος δεν πλέει σε

αληθινή θάλασσα, αλλά σε μία δεξαμενή νερού που υπάρχει στο περιβόλι κάποιου σπιτιού.

Σ' αυτήν λοιπόν τη δεξαμενή, το μικρό παιδί - καπετάνιος φαντάζεται, πως ανταμώνουν και ρίχνουν τα

νερά τους πέντε ποταμοί.

Καταλαβαίνουμε, δηλαδή, πως το παιδί με την πλούσια φαντασία του έχει δημιουργήσει έναν

ολόκληρο κόσμο, που έχει θάλασσες, ποτάμια, μακρινές χώρες, εξωτικά μέρη.

Λεξιλόγιο

αντιληπτό = κατανοητό, κάτι που το καταλαβαίνουμε.

9.9. Τι μας δείχνει η τέταρτη στροφή του ποιήματος;


Και στην στροφή αυτήν το παιδί συνεχίζει το φανταστικό του ταξίδι.

Τώρα φαντάζεται, πως γύρω από τη δεξαμενή του υπάρχουν κάβοι που περιμένουν το καράβι του να

αράξει.

Το καράβι αυτό πέρα από τα πανιά που έχει και που φαντάζει πελώριο, όπως είπαμε, στα μάτια του

μικρού παιδιού, μαθαίνουμε τώρα πως είναι και άσπρο.

10.10. Τι μας δείχνει η πέμπτη στροφή του ποιήματος;



Στην στροφή αυτή αναφέρονται οι τόποι που επισκέπτεται το καράβι μας.

Οι τόποι αυτοί είναι με τη σειρά που παρουσιάζονται στο ποίημα: η Ινδία, ο Βόλγας, ο Μισσισσιππής.

Αυτό που αξίζει να προσέξουμε εδώ είναι, πως το ποίημα μάς μεταφέρει σε τρεις διαφορετικές

ηπείρους: Ασία, Ευρώπη και Αμερική.

Μ' αυτόν τον τρόπο είναι σαν να αγκαλιάζει ολόκληρο τον κόσμο σ’ ένα πραγματικά παγκόσμιο ταξίδι

και εμείς να γινόμαστε ταξιδευτές του κόσμου αυτού, που δεν είναι άλλος από τον δικό μας κόσμο.

Έτσι λοιπόν, μηδενίζονται όχι μόνο οι αποστάσεις, αλλά και οι διαφορές ανάμεσα στους λαούς και

γινόμαστε όλοι μας πολίτες ενός παγκόσμιου κράτους.

11.11. Τι μας λέει η έκτη στροφή του ποιήματος;


Και στη στροφή αυτή μιλάει το παιδί – καπετάνιος. Το παιχνίδι έχει συνεπάρει το μικρό παιδί και η

ώρα έχει περάσει, αλλά στο φανταστικό του αυτό ταξίδι έχει συνοδοιπόρο το φεγγάρι, που φέγγει και

στέλνει το αχνό του φως στο περιβόλι, μέσα από το πυκνό πλατάνι. Σ' αυτό, λοιπόν, το φανταστικό

ταξίδι τού μικρού καπετάνιου, του συμπαραστέκεται ολόκληρη η φύση.

Η στροφή αυτή αποτελεί και μία πολύ ωραία εικόνα καθώς μας κάνει να φανταζόμαστε ένα παιδάκι

να παίζει μ' ένα μικρό, ίσως και χάρτινο, αυτοσχέδιο πλοίο μέσα σε μία δεξαμενή με νερό και από

πάνω του, να αχνοφέγγει το φεγγάρι και να στέλνει το λιγοστό του φως μέσα από τα κλαδιά των

πυκνών δέντρων, που υπάρχουν γύρω στο περιβόλι.

12.12. Τι μας δείχνει η έβδομη στροφή του ποιήματος;


Η έβδομη στροφή μας δείχνει το παιδί να συνεχίζει και πάλι το φανταστικό του ταξίδι.

Τώρα έχει φτάσει σχεδόν στην Αμερική, δεν του μένει τίποτα άλλο παρά να στρίψει λίγο το τιμόνι του

προς τα πολυτρίχια, και να, έφτασε στη μεγάλη ήπειρο, που απλώνεται δήθεν μπροστά του.

13.13. Τι μας δείχνει η όγδοη στροφή του ποιήματος;


Στην όγδοη στροφή το παιδί – καπετάνιος έχει φτάσει στην Κίνα. Μετά, λοιπόν, την Αμερική σειρά

έχει η Κίνα.


Το καράβι μας διασχίζει τα πέλαγα με μεγάλη ευκολία και από τη μια στιγμή στην άλλη, βρίσκεται από

το ένα άκρο της γης στο άλλο.

14.14. Τι μας δείχνει η ένατη στροφή του ποιήματος;


Μετά την Κίνα το καράβι βάζει πορεία για το Σουέζ, την Πόλη και τον Παναμά.

Το ταξίδι τελειώνει, όταν θα είναι έτοιμο το φαγητό και η μαμά θα φωνάξει το μικρό της παιδί για να

φάει.

Έτσι το φανταστικό ταξίδι στα πέρατα του κόσμου, φτάνει στο τέρμα του και το μικρό παιδί, που για

λίγο ένιωσε σαν αληθινός καπετάνιος, πιάνει το τελευταίο του λιμάνι, που δεν είναι άλλο από το σπίτι

του.

15.15. Μπορείς τώρα με βάση, όσα είπαμε πιο πάνω, να γράψεις με δικά σου

λόγια το νόημα του κειμένου;

Παρατήρηση

Όταν μας ζητούν να γράψουμε το νόημα ενός κειμένου, γράφουμε με δικά μας λόγια αυτό που

θέλει να μας πει το κείμενο και αυτό που εμείς έχουμε καταλάβει, αφού πρώτα το έχουμε διαβάσει

προσεχτικά και το έχουμε κατανοήσει.

Στην απόδοση του νοήματος δεν υπάρχει, συνήθως, περιορισμός στον αριθμό των λέξεων που θα

χρησιμοποιήσουμε, αρκεί να είμαστε σαφείς και να διατυπώνουμε καθαρά και με σωστή σύνταξη, τις

σκέψεις μας.


Ας δώσουμε τώρα το νόημα του ποιήματος που μελετήσαμε.

Το ποίημα ο θαλασσοπόρος μας μιλάει για το φανταστικό ταξίδι ενός μικρού παιδιού στον κόσμο. Το

ταξίδι αυτό γίνεται με τη βοήθεια ενός καραβιού που στα μάτια του παιδιού φαντάζει μεγάλο.

Το καράβι του διασχίζει τις θάλασσες του κόσμου και φτάνει μέχρι την Ασία και την Αμερική.

Σταματάει στην Ινδία, στην Κίνα και στο Μισσισσιππή. Περνάει από την Πόλη και τον Παναμά.

Στην πραγματικότητα βέβαια, το καράβι ταξιδεύει μέσα στο νερό μιας δεξαμενής και το μικρό παιδί

δεν έχει φύγει από το περιβόλι του σπιτιού του και ας πιστεύει πως έχει ταξιδέψει στα πέρατα του

κόσμου.

Ο μικρός καπετάνιος μέσα από το παιχνίδι του ανακαλύπτει τη γοητεία του ταξιδιού και της

περιπλάνησης.

Το ταξίδι αυτό τελειώνει, όταν η μητέρα του παιδιού το φωνάζει για φαγητό.


16.16. Στην πρώτη και την τέταρτη στροφή υπάρχουν κάποιες λέξεις που

χαρακτηρίζουν το καράβι (μας δείχνουν δηλαδή κάποια χαρακτηριστικά του)

μπορείς να τις βρεις και να πεις ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του

καραβιού;


Στην πρώτη στροφή οι λέξεις τόσο και πανιά μας δείχνουν πως το καράβι που έχει το μικρό παιδί,

τού φαίνεται, πως είναι πολύ μεγάλο και έχει πανιά.

Στην τέταρτη στροφή η λέξη άσπρο μας φανερώνει το χρώμα του καραβιού.

Το καράβι αυτό, λοιπόν, πέρα από τα πανιά που έχει και που φαντάζει πελώριο, όπως είπαμε, στα

μάτια του μικρού παιδιού, μαθαίνουμε πως είναι και άσπρο.

Τρία είναι λοιπόν τα χαρακτηριστικά αυτού του καραβιού που μας έχουν αποκαλυφθεί ως τώρα:

1. το μέγεθος: το καράβι είναι μεγάλο (τουλάχιστον στη φαντασία του παιδιού).

2. το είδος: το καράβι έχει πανιά, άρα πρόκειται για ιστιοφόρο.

3. το χρώμα: το καράβι είναι άσπρο.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ

ΠΟΙΗΜΑΤΟΣΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Ας προσπαθήσουμε τώρα να σχολιάσουμε τα σημαντικότερα σημεία του ποιήματος.

Στο σχολιασμό αυτόν θα προσέξουμε κυρίως:

α. κάποιες φράσεις που είναι δύσκολες στο νόημα,

β. την περιγραφή του φανταστικού ταξιδιού,

γ. τους τόπους που επισκέπτεται το παιδί με τη φαντασία του.

ΠΡΟΣΕΞΕ:

Όταν κάνουμε σχολιασμό μίας στροφής ή ενός ή πιο πολλών στίχων ή ακόμα και μίας λέξης,

προσπαθούμε να αναλύσουμε όσο μπορούμε περισσότερο αυτό που θέλουμε να σχολιάσουμε.

Είναι καλύτερο να γράφεις με πολλά λόγια αυτό που θέλεις να πεις, ώστε να εξασκείσαι στο γραπτό

λόγο.


Αν νομίζεις στο τέλος της απάντησή σου, πως έχεις επαναλάβει συχνά κάποιες λέξεις ή φράσεις,

αφού ξαναδιαβάσεις την απάντησή σου μπορείς να διαγράψεις τα περιττά.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1.1. Τι σημαίνει η φράση «έχω ένα καράβι τόσο με πανιά», που βρίσκεται στην

πρώτη στροφή;


Η φράση «έχω ένα καράβι τόσο με πανιά» σημαίνει, πως το καράβι που έχει το παιδί και παίζει μαζί

του φαντάζει στα μάτια του πολύ μεγάλο.

Η λέξη τόσο θα διαβαστεί με συρόμενη τη φωνή στο το, δηλαδή, τόοοσο.

2.2. Τι σημαίνει η φράση «θάλασσες αφήνει, θάλασσες περνά», που υπάρχει

επίσης στην πρώτη στροφή;


Η φράση «θάλασσες αφήνει, θάλασσες περνά» σημαίνει, πως το καράβι αυτό δε σταματάει ποτέ,

αλλά ταξιδεύει συνέχεια.

Το μικρό παιδί, δηλαδή, με τη φαντασία του, κάνει ένα ταξίδι που είναι πολύ μακρινό και φαίνεται να

μην τελειώνει ποτέ.

3.3. Στην τρίτη στροφή υπάρχει η φράση «άφωνος στον κίνδυνο». Τι νομίζεις,

πώς σημαίνει η φράση αυτή (τι θέλει δηλαδή να μας πει);


Η φράση «άφωνος στον κίνδυνο» σημαίνει, πως ο καπετάνιος-παιδί, όταν έχει να αντιμετωπίσει μία

δυσκολία, όπως είναι να σχιστεί ή να χαλάσει το καράβι του, δεν βάζει τα κλάματα και τις φωνές, αλλά

αντιμετωπίζει με ηρεμία και λογική κάθε αναποδιά.

4.4. Τι σημαίνει η φράση «ταξιδεύω σχίζοντας» που βρίσκεται στη δεύτερη

στροφή;



Η φράση «ταξιδεύω σχίζοντας», που υπάρχει στη δεύτερη στροφή είναι μία μεταφορά και

σημαίνει, πως το καράβι, όπως ταξιδεύει μέσα στη θάλασσα, σχίζει με την πλώρη του τα νερά και

δημιουργεί υδάτινους δρόμους για να περάσει.

Η ίδια αυτή φράση δημιουργεί μία πολύ ζωντανή εικόνα, καθώς μας κάνει να φανταστούμε ένα

καράβι μέσα στη θάλασσα να σχίζει με την πλώρη του τα νερά και να ταξιδεύει.

5.5. Τι σημαίνει η φράση «τρέχει το καράβι μου», που υπάρχει στην πέμπτη

στροφή;


Η φράση «τρέχει το καράβι μου», που υπάρχει στην πέμπτη στροφή είναι μία μεταφορά, αφού ένα

καράβι πλέει δεν τρέχει, αντίθετα τρέχουν τα ζώα, οι άνθρωποι, τα αυτοκίνητα.

Η φράση αυτή θέλει να μας πει, πως το καράβι ταξιδεύει πολύ γρήγορα, αφού πρέπει να επισκεφτεί

πολλούς τόπους και δεν πρέπει να καθυστερεί.

6.6. Τι σημαίνει η φράση «πάει αστραπή», που υπάρχει στη πέμπτη στροφή;


Η φράση «πάει αστραπή», που υπάρχει στην πέμπτη στροφή είναι μία παρομοίωση.

Από τη φράση αυτή λείπει το παρομοιαστικό μόριο σαν που εύκολα εννοείται.

Εδώ αξίζει να τονίσουμε, πως παρομοίωση έχουμε συνήθως με τις λέξεις σαν, καθώς, όπως, λες,

αντίθετα το μόριο ως δηλώνει ιδιότητα.

π.χ. καμαρώνει σαν δήμαρχος (στην πραγματικότητα δεν είναι δήμαρχος, άρα το σαν εδώ μας

δείχνει κάτι που δεν ισχύει και έτσι έχουμε παρομοίωση).

Θα εκφωνήσει τον καθιερωμένο επετειακό λόγο ως δήμαρχος που είναι (είναι στην

πραγματικότητα δήμαρχος, άρα το ως εδώ μας δείχνει μία ιδιότητα του υποκειμένου, που

είναι πραγματική και επομένως δεν έχουμε παρομοίωση).

7.7. Τι σημαίνει η φράση «Χλωρή κουρτίνα», που υπάρχει στην όγδοη στροφή;



Η φράση «Χλωρή κουρτίνα» μας μιλάει για τα φύλλα του κισσού που είναι πυκνά και σχηματίζουν μία

φυσική, πράσινη και χλωρή κουρτίνα.

Η φράση αυτή δημιουργεί και μία πολύ ζωντανή εικόνα, καθώς μας δείχνει την ομορφιά του

περιβολιού, μέσα στο οποίο το μικρό παιδί παίζει το παιχνίδι του και φαντάζεται πως είναι καπετάνιος..

8.8. Ποιο είναι το νόημα του στίχου «ως να με φωνάξει για φαΐ η μαμά»;


Το νόημα της φράσης «ως να με φωνάξει για φαΐ η μαμά» είναι «μέχρι να με φωνάξει για φαγητό η

μαμά».

Το ως εδώ, είναι χρονικός σύνδεσμος και εισάγει μία δευτερεύουσα χρονική πρόταση.

Δηλαδή: ως = μέχρι.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Εδώ θα προσπαθήσουμε μαζί να εξηγήσουμε κάποιες λέξεις που βρίσκουμε στο ποίημά μας και είναι

κάπως δύσκολες ή περίεργες.

Επίσης, θα μελετήσουμε κάποιες φράσεις (και στίχους) που είναι λίγο δύσκολες στην κατανόηση τους.

Τέλος, θα αναλύσουμε κάποιες λέξεις στα συστατικά τους, θα βρούμε τις συνώνυμες και τις αντίθετές

τους και θα δώσουμε παραδείγματα.

Ας δούμε πρώτα τις άγνωστες λέξεις του ποιήματός μας.

Άγνωστες λέξεις

θαλασσοπόρος = αυτός που διασχίζει τις θάλασσες, ο καπετάνιος.

άφωνος = αυτός που δεν έχει φωνή, που δεν μπορεί να βγάλει φωνή.

θαλασσομάχος = αυτός που παλεύει με τη θάλασσα και με τα κύματα .

σμίγουν = ενώνουν, π.χ. σμίγουν τις δυνάμεις τους.

κάβοι = η λέξη σημαίνει τα απάνεμα μέρη, όπου μπορούν και αράζουν τα πλοία, τα ακρωτήρια, π.χ.

το κάβο Ντόρο.

πολυτρίχια = σχοινιά του πλοίου.

κισσός = αναρριχητικό φυτό (φυτό δηλαδή που ανεβαίνει ψηλά, δεμένο σε υποστυλώματα).

χλωρή = πράσινη, τρυφερή, φρέσκια.

έγια μόλα = ναυτική φράση, ναυτικό πρόσταγμα που σημαίνει: πάμε μπροστά.


βάζω πλώρη = η φράση σημαίνει γυρίζω το τιμόνι προς κάποια κατεύθυνση, ξεκινάω να πάω κάπου.

πλώρη = το μπροστινό μέρος του πλοίου, εκεί που βρίσκεται το τιμόνι.

Σύνθετες λέξεις

ΣΥΝΩΝΥΜΑ - ΑΝΤΙΘΕΤΑΣΥΝΩΝΥΜΑ - ΑΝΤΙΘΕΤΑ

Αφού, λοιπόν, εξηγήσαμε τις δύσκολες λέξεις και φράσεις του ποιήματος, ας δούμε τώρα ποιες λέξεις

είναι σύνθετες και ποιες από αυτές έχουν συνώνυμες και αντίθετες.

θαλασσοπόρος = σύνθετη λέξη που αποτελείται από τις λέξεις: θάλασσα + πόρος (= το πέρασμα).

θαλασσομάχος = σύνθετη λέξη, αποτελείται από τις λέξεις: θάλασσα + μάχη.

Άλλες σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τη λέξη «θάλασσα» είναι οι εξής:

θαλασσοκράτορας

θαλασσόλυκος

θαλασσόβρεχτος

θαλασσοδαρμένος

θαλασσομάνα

θαλασσοπνίγω

θαλασσοθεραπεία

θαλασσόνερο κ.ά.

άφωνος = ά (στερητικό) + φωνή.

π.χ. έπαθε τέτοιο σοκ που έμεινε άφωνη.

πολυτρίχια = πολύ + τριχιά (= ναυτικό σκοινί).

παρακεί = παρά + εκεί.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

(για να καταλάβεις καλύτερα τις σύνθετες λέξεις προσπάθησε να απαντήσεις μόνος σου στις

παρακάτω ασκήσεις)

1.1. Να σχηματίσεις σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τη λέξη πολύ.



πολυμήχανη

πολύτιμος

πολυβόλο

πολύγλωσσος

πολυάριθμος

πολυβασανισμένος

πολυαγαπημένος

πολυάσχολος

πολυδάπανος

πολύδεντρος

πολύγραφος

πολύγωνο

πολύπλευρος

2.2. Να βρεις τα συνθετικά των παρακάτω σύνθετων λέξεων (παράδειγμα

καλόβουλος = καλός + βουλή):

μερόνυχτα

ξασπρίζω

ολόλαμπρος

παρακοιμάμαι

παραλήγουσα

πρωτόπλασμα

πρωτομάγειρας

σκοποβολή

συνταξιδιώτης

υφασματοπώλης

βιβλιοπώλης

χρονογράφημα



μέρα + νύχτα

ξα + ασπρίζω (από το ξα φεύγει το α, επειδή η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν)

όλος + λαμπρός

παρά + κοιμάμαι

παρά + λήγουσα

πρώτο + πλάσμα

πρώτος + μάγειρας

σκοπός + βολή

συν + ταξιδιώτης

ύφασμα + πώλης (από το ρήμα πουλάω)

βιβλίο + πώλης (από το ρήμα πουλάω)

χρόνος + γράφημα (από το ρήμα γράφω)

ΣΥΝΩΝΥΜΕΣ

Είναι καλό να διαβάζεις με προσοχή τις συνώνυμες και αντίθετες λέξεις που σου δίνονται για να

μπορείς να εμπλουτίζεις το λεξιλόγιό σου.

Δεν ξεχνούμε επίσης, πως συνώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν σχεδόν την ίδια σημασία.

καράβι = πλοίο, σκαρί.

άφωνος = άλαλος.

σμίγουν = ενώνουν.

ακτές = παραλίες, παράλια.

ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ

αφήνω – παίρνω (πρόσεξε τη διαφορά: παίρνω, περνώ).

σμίγουν – χωρίζουν

πυκνό – αραιό

χλωρή – ξερή

πλώρη – πρύμνη


Η ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΜΑΣΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΜΑΣ

Ας δούμε τώρα τη γραμματική του ποιήματός μας.

Εδώ θα εξετάσουμε όλα τα γραμματικά φαινόμενα που συναντούμε στο κείμενό μας.

1. Η ΕΚΘΛΙΨΗ

(Στο ποίημα μας συναντάμε πολύ συχνά το φαινόμενο της έκθλιψης. Aς το εξετάσουμε πιο

αναλυτικά).

Ν' αράξει (τέταρτη στροφή), εδώ έχουμε έκθλιψη.

Κανονικά η φράση θα ήταν: να αράξει, το α (άλφα), όμως που υπάρχει στη λέξη να χάνεται, επειδή η επόμενη λέξη αράξει αρχίζει κι αυτή από φωνήεν, στη θέση του α (άλφα) που χάνεται

μπαίνει η απόστροφος ٫.

Τ' άσπρο (τέταρτη στροφή): και εδώ έχουμε το φαινόμενο της έκθλιψης, ολόκληρη η φράση θα

ήταν: το άσπρο.

απ' το (έκτη στροφή) έκθλιψη (από το).

απ' του (όγδοη στροφή) έκθλιψη (από του).

Το φαινόμενο της έκθλιψης γίνεται για λόγους ευφωνίας, δηλαδή για να ακούγονται καλύτερα και πιο

ευχάριστα οι λέξεις που τυχαίνει να έχουν πολλά φωνήεντα στη σειρά.

Στο σημείο αυτό είναι καλό να διαβάσεις τον κανόνα της έκθλιψης, όχι βέβαια για να τον αποστηθίσεις

απ' έξω, αλλά για να κατανοήσεις καλύτερα το φαινόμενο:

ΚΑΝΟΝΑΣ

Όταν μία λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόμενη αρχίζει κι αυτή από φωνήεν, τότε πολλές φορές

χάνεται το τελικό φωνήεν της πρώτης λέξης και στη θέση του σημειώνεται η απόστροφος.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται έκθλιψη.

ΠΡΟΣΕΞΕ: το «και» μπροστά από φωνήεν γίνεται «κι» χωρίς όμως να πάρει απόστροφο, π.χ. και αυτό = κι αυτό.


ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Για να κατανοήσεις καλύτερα το γραμματικό φαινόμενο της έκθλιψης σου δίνουμε την παρακάτω

άσκηση. Καλό είναι να προσπαθήσεις να τη λύσεις μόνος σου και μετά να δεις τη λύση που επίσης σου

δίνεται.

1.1. Να σημειώσεις τις εκθλίψεις στις παρακάτω λέξεις:

από αυτό =

του ουρανού =

το ωραίο =

θα ακούσεις =

τα άλλα =

τα άφησε =

για αλλού =

για αυτό =

με εμένα =

από άλλα =

να αρχίσετε =

να ανεβείτε =

μου είπε =

και άλλα =

το ένα =

Απάντηση Απάντηση

απ’ αυτό

τ’ ουρανού

τ’ ωραίο

θ’ ακούσεις

τ’ άλλα

τ’ άφησε

γι’ άλλού


γι’ αυτό

μ’ εμένα

απ’ άλλα

ν’ αρχίσετε

ν’ ανεβείτε

μ’ είπε

κι άλλα

τ’ ένα

2. ΜΕΤΑΦΟΡΑ – ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ

Στο ποίημά μας συναντούμε και πολλές μεταφορές, ας πούμε λοιπόν λίγα λόγια για το τι είναι η

μεταφορά και ποια είναι η διαφορά της από την κυριολεξία.

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

1. «ταξιδεύω σχίζοντας»

2. « τρέχει το καράβι μου»

3. «βάζω πλώρη».


Ας θυμηθούμε στο σημείο αυτό τη διαφορά της κυριολεξίας από τη μεταφορά:

κυριολεξία είναι κάτι που είναι πραγματικό και ισχύει,

ενώ μεταφορά είναι κάτι που δεν μπορεί να γίνει στην πραγματικότητα.

π.χ. αρμενίζω στη θάλασσα κυριολεξία

αρμενίζω στον ουρανό μεταφορά (δεν μπορούμε να αρμενίζουμε στον

ουρανό, στον ουρανό πετάμε).

3. ΠΟΤΕ ΜΠΑΙΝΕΙ ΤΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ «ΜΟΥ»

Στην έκτη στροφή έχουμε τη φράση «συντροφιά μού κάνει».

Το μού εδώ παίρνει τόνο, επειδή δεν είναι η κτητική αντωνυμία, αλλά η προσωπική και υπάρχει ο

κίνδυνος να την μπερδέψουμε με το εγκλιτικό «μου». Δηλαδή το νόημα του στίχου είναι «το φεγγάρι μού κάνει συντροφιά» και όχι «το δικό μου φεγγάρι κάνει συντροφιά».

ΠΡΟΣΕΞΕ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ:

π.χ. η μητέρα μου είπε (η δική μου μητέρα είπε).

Η μητέρα μού είπε (η μητέρα είπε σ' εμένα).

Όταν λοιπόν θέλουμε να ξεχωρίσουμε την προσωπική αντωνυμία από την κτητική, τότε βάζουμε τόνο

στην προσωπική αντωνυμία.

ΑΡΑ η προσωπική αντωνυμία μερικές φορές παίρνει τόνο, ενώ η κτητική αντωνυμία δεν παίρνει ποτέ

τόνο.

4. ΤΑ ΔΙΑΛΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ

Φαΐ το αι εδώ είναι δίφθογγος, τα διαλυτικά μπαίνουν στο ї, επειδή δεν τονίζεται το α αλλά το ι,

για να μην το διαβάσουμε, λοιπόν, ως αι ε, βάζουμε τα διαλυτικά πάνω από το ι και έτσι το

διαβάζουμε ως α, ι.

Στο σημείο αυτό είναι καλό να επαναλάβουμε τους διφθόγγους.

Οι δίφθογγοι στα Νέα Ελληνικά είναι έξι:

αϊ, αη, οї, οη, ια, ιο.

Ονομάζονται δίφθογγοι γιατί αποτελούνται από δύο φθόγγους (γράμματα), που όμως προφέρονται σε

μία συλλαβή.

π.χ. πιάνω, κελαηδώ, γαϊδούρι

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Όταν δεν τονίζεται κανένας από τους δύο φθόγγους, τότε πάνω από το ι βάζουμε διαλυτικά, το

ίδιο συμβαίνει και όταν τονίζεται το ι, π.χ. μαϊμού, φαΐ.

Όταν όμως τονίζεται το α, ο τότε δεν βάζουμε διαλυτικά πάνω από το ι, π.χ. γάιδαρος.

Οι δίφθογγοι δεν χωρίζονται στο συλλαβισμό.


5. ΕΠΙΘΕΤΑ

Ας δούμε τώρα τα επίθετα που συναντούμε στο ποίημά μας.

θαλασσοπόρος = ο, η θαλασσοπόρος, το θαλασσοπόρο.

Το επίθετο αυτό είναι τριγενή, έχει δηλαδή τρία γένη, αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο και

δικατάληκτο, έχει δηλαδή δύο καταλήξεις, μία για το αρσενικό και το θηλυκό γένος (-ος) και μία

για το ουδέτερο (-ο).

Το αρσενικό και το θηλυκό γένος κλίνονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και τα ξεχωρίζουμε μόνο

από το άρθρο.

άφωνος = ο άφωνος, η άφωνη, το άφωνο.

θαλασσομάχος = ο, η θαλασσομάχος.

(Το επίθετο αυτό έχει δύο μόνο γένη και μία κοινή κατάληξη και για τα δύο γένη. Είναι δηλαδή

διγενή και μονοκατάληκτο. Στα επίθετα αυτά τα δύο γένη κλίνονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και

τα ξεχωρίζουμε μόνο από το άρθρο).

μονάχος = ο μονάχος, η μονάχη, το μονάχο.

άσπρο = ο άσπρος, η άσπρη, το άσπρο.

πυκνό = ο πυκνός, η πυκνή, το πυκνό.

όλα = όλος, όλη, όλο (πρόσεξε το επίθετο αυτό γράφεται με ένα λ).

Ας δούμε πώς κλίνεται:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Αρσενικό γένος

ο όλος

του όλου

τον όλο

όλε

Θηλυκό γένος

η όλη

της όλης

την όλη

όλη

Ουδέτερο γένος

το όλο

του όλου

το όλο

όλο

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ


οι όλοι

των όλων

τους όλους


οι όλες

των όλων

τις όλες


τα όλα

των όλων

τα όλα


όλοι όλες όλα

τη χλωρή = ο χλωρός, η χλωρή, το χλωρό.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Για να καταλάβεις καλύτερα τα επίθετα απάντησε στις παρακάτω ασκήσεις. Προσπάθησε να τις

απαντήσεις μόνος σου χωρίς να δεις τη λύση.

1.1. Να ξεχωρίσεις στις παρακάτω προτάσεις τα επίθετα και να γράψεις τα

τρία γένη τους.

Στην αυλή του σπιτιού μου έχω έναν όμορφο κήπο, που την Άνοιξη γεμίζει από πολύχρωμα λουλούδια.

Το καράβι έπλεε στην ήσυχη, γαλάζια θάλασσα και μία απέραντη γαλήνη απλωνότανε παντού.

Το κάστρο ήταν παλιό και ερειπωμένο, κάτι κίτρινα αγριολούλουδα είχαν φυτρώσει στα παράθυρά του.

Οι ψηλές κορυφές των βουνών μαγεύουν τους ορειβάτες, που πολλές φορές αψηφούν το μεγάλο κίνδυνο για να τις κατακτήσουν.


Όμορφο, πολύχρωμα. Παλιό, ερειπωμένο, κίτρινα.

Ήσυχη, γαλάζια, απέραντη.~ Ψηλές, πολλές, μεγάλο.


ο όμορφος

ο πολύχρωμος

ο ήσυχος

ο γαλάζιος

ο απέραντος

ο παλιός

ο ερειπωμένος

ο κίτρινος

ο ψηλός


η όμορφη

η πολύχρωμη

η ήσυχη

η γαλάζια

η απέραντη

η παλιά

η ερειπωμένη

η κίτρινη

η ψηλή


Το όμορφο

το πολύχρωμο

το ήσυχο

το γαλάζιο

το απέραντο

το παλιό

το ερειπωμένο

το κίτρινο

το ψηλό


ο πολύς

ο μεγάλος

η πολλή

η μεγάλη

το πολύ

το μεγάλο

2. 2. Να βρεις και να γράψεις τα αντίθετα των παρακάτω επιθέτων (στο ίδιο

γένος, στον ίδιο αριθμό και στην ίδια πτώση).

πολλή, ήσυχη, άγριοι, παχιά, πραγματικό, χοντρός, πυκνά, κοντοί, ζεστή, ευχάριστος, ανώτερα, τίμιοι, άδειος, αρχαίο, τελευταία.


πολλή ≠ λίγη

ήσυχη ≠ ανήσυχη

άγριοι ≠ ήρεμοι

παχιά ≠ αδύνατη

πραγματικό ≠ ψεύτικο

χοντρό ≠ λεπτό

πυκνά ≠ αραιά

κοντοί ≠ ψηλοί

ζεστή ≠ κρύα

ευχάριστος ≠ δυσάρεστος

ανώτερα ≠ κατώτερα

τίμιοι ≠ ανέντιμοι

άδειος ≠ γεμάτος

αρχαίο ≠ σύγχρονο ή μοντέρνο

τελευταία ≠ πρώτα

5. ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Πριν δούμε τα ρήματα του ποιήματος, είναι καλό να πούμε λίγα λόγια για τα ρήματα γενικά, για να τα

ξαναθυμηθούμε.

ΕΡΩΤΗΣΗ 1η: Τα ρήματα έχουν χρόνους;



Όλα τα ρήματα έχουν χρόνους.

ΕΡΩΤΗΣΗ 2η: Ποιοι είναι οι χρόνοι των ρημάτων;


Οι χρόνοι των ρημάτων είναι οι εξής:

Ενεστώτας,

Παρατατικός,

Αόριστος,

Παρακείμενος,

Υπερσυντέλικος,

Εξακολουθητικός Μέλλοντας,

Συνοπτικός ή Στιγμιαίος Μέλλοντας,

Συντελεσμένος Μέλλοντας.

ΕΡΩΤΗΣΗ 3η: Έχουν τα ρήματα φωνές; Πόσες φωνές υπάρχουν;


Όλα τα ρήματα έχουν δύο φωνές.

ΕΡΩΤΗΣΗ 4η: Ποιες είναι οι φωνές των ρημάτων;


Οι φωνές των ρημάτων είναι:

η ενεργητική φωνή και

η παθητική φωνή.

ΕΡΩΤΗΣΗ 5η: Ποιοι χρόνοι μας δείχνουν το παρόν, δηλαδή το τώρα; Πώς

ονομάζονται οι χρόνοι αυτοί;



Οι χρόνοι που μας δείχνουν το παρόν είναι:

Ενεστώτας και

ο Παρακείμενος.

Οι χρόνοι αυτοί ονομάζονται παροντικοί.

ΕΡΩΤΗΣΗ 6η: Ποιοι χρόνοι μας δείχνουν το παρελθόν, δηλαδή το χθες;

Πώς ονομάζονται οι χρόνοι αυτοί;


Οι χρόνοι που μας δείχνουν το παρελθόν είναι τρεις:

ο Παρατατικός,

ο Αόριστος και

ο Υπερσυντέλικος.

Οι χρόνοι αυτοί ονομάζονται παρελθοντικοί.

ΕΡΩΤΗΣΗ 7η: Ποιοι χρόνοι μάς δείχνουν το μέλλον, δηλαδή το αύριο; Πώς

ονομάζονται οι χρόνοι αυτοί;


Οι χρόνοι που μας δείχνουν το μέλλον είναι οι τρεις Μέλλοντες, ο Εξακολουθητικός, ο Συνοπτικός ή

Στιγμιαίος και ο Συντελεσμένος.

Οι χρόνοι αυτοί ονομάζονται μελλοντικοί.

ΕΡΩΤΗΣΗ 8η: Τι είναι οι εγκλίσεις;


Εγκλίσεις είναι οι διάφορες μορφές που παίρνει το ρήμα για να μας δείξει αυτό που θέλει.

ΕΡΩΤΗΣΗ 9η: Πόσες εγκλίσεις έχουμε; Τι δείχνει η κάθε έγκλιση;



Οι εγκλίσεις είναι τρεις:

η Οριστική,

η Υποτακτική και

η Προστακτική.

Η Οριστική μας δείχνει το πραγματικό π.χ. γράφω ένα γράμμα.

Η Υποτακτική μας δείχνει αυτό που θέλουμε να γίνει, αυτό που επιθυμούμε (έχει μπροστά το να, για να, όταν) π.χ. θέλω να παίξω.

Η Προστακτική μας δείχνει μία προσταγή, μία διαταγή π.χ. κλείσε το φως.

ΕΡΩΤΗΣΗ 10η: Πώς ονομάζουμε το απαρέμφατο και τη μετοχή;


Το απαρέμφατο και η μετοχή ονομάζονται ονοματικοί τύποι.

Πολλές φορές όμως αναφέρονται και αυτά ως εγκλίσεις.

ΕΡΩΤΗΣΗ 11η: Ποιοι χρόνοι έχουν μετοχή;


Μετοχή έχει ο Ενεστώτας στην Ενεργητική φωνή και ο Παρακείμενος στην Παθητική φωνή.

ΕΡΩΤΗΣΗ 12η: Πώς σχηματίζεται η μετοχή του Ενεστώτα;


Η μετοχή του Ενεστώτα σχηματίζεται με την κατάληξη -ώντας ή -οντας (το ώ είναι ωμέγα όταν

τονίζεται και όμικρον όταν δεν τονίζεται) π.χ. διαβάζοντας, μιλώντας.

Η μετοχή αυτή δεν κλίνεται.

ΕΡΩΤΗΣΗ 13η: Πώς σχηματίζεται η μετοχή του παθητικού Παρακειμένου;



Η μετοχή του παθητικού Παρακειμένου σχηματίζεται με τις καταλήξεις –μένος, -μένη, -μένο ή

–σμένος, -σμένη, -σμένο.

π.χ. γραμμένος, γραμμένη, γραμμένο

κοιμισμένος, κοιμισμένη, κοιμισμένο.

Η μετοχή αυτή κλίνεται κανονικά ως επίθετο.

Ας δούμε τώρα τα ρήματα που υπάρχουν στο ποίημα.

έχω = Το ρήμα βρίσκεται στον Ενεστώτα και για αυτό δηλώνει το παρόν.

Οι χρόνοι του ρήματος αυτού σχηματίζονται ως εξής:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ έχω

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ είχα

ΑΟΡΙΣΤΟΣ –

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ –

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ –

ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα έχω

ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ –

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ –

ΠΡΟΣΕΞΕ: Όπως βλέπεις το ρήμα αυτό δεν έχει όλους τους χρόνους. Το ρήμα «έχω» ονομάζεται

βοηθητικό επειδή μας βοηθάει να σχηματίσουμε κάποιους χρόνους, όπως είναι ο

Παρακείμενος, ο Υπερσυντέλικος, ο Στιγμιαίος και ο Συντελεσμένος Μέλλοντας.

αφήνει = αφήνω, Ενεστώτας.

Το ρήμα ανήκει στην πρώτη συζυγία.

Οι αρχικοί του χρόνοι είναι οι εξής:

Ενεστώτας αφήνω

Παρατατικός άφηνα

Αόριστος άφησα

Παρακείμενος έχω αφήσει

Υπερσυντέλικος είχα αφήσει

Εξακολουθητικός Μέλλ. θα αφήνω

Στιγμιαίος Μέλλ. θα αφήσω

Συντελεσμένος Μέλλ. θα έχω αφήσει


ΠΡΟΣΕΞΕ: όλα τα ρήματα χωρίζονται σε δύο συζυγίες.

1.1. Στην πρώτη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στον Ενεστώτα της

Ενεργητικής φωνής τονίζονται στην παραλήγουσα.


Ενεργητική φωνή

αφήνω

Παθητική φωνή

αφήνομαι

2.2. Στη δεύτερη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στον Ενεστώτα της

Ενεργητικής φωνής τονίζονται στην λήγουσα.


Ενεργητική φωνή

μιλώ

Παθητική φωνή

μιλιέμαι

περνά = περνάω – περνώ, το ρήμα είναι συνηρημένο (δηλαδή συναιρεί το φωνήεν του θέματός

του με την χρονική κατάληξη π.χ. περνάω – περνώ (συναιρεί το αω σε ω).

Ας δούμε πώς κλίνεται ο Ενεστώτας.

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Οριστική

περνάω – περνώ

περνάς

περνάει – περνά

περνάμε

περνάτε

περνάνε ή

περνούν

Υποτακτική

να περνάω ή

περνώ

να περνάς

να περνάει ή

περνά

να περνάμε

να περνάτε

να περνάνε ή

περνούν

Προστακτική

Β´ πέρνα

Β´ περνάτε

Μετοχή

περνώντας

ταξιδεύω = Ενεστώτας ενεργητικής φωνής.

Το ρήμα είναι στην Οριστική έγκλιση.

σχίζοντας = μετοχή Ενεστώτα της ενεργητικής φωνής. Η κατάληξη είναι –οντας με όμικρον,

επειδή το -ο- δεν τονίζεται.

σμίγουν = αυτοί σμίγουν, δηλαδή οι πέντε ποταμοί. Ενεστώτας, οριστική έγκλιση.


περιμένουν = Ενεστώτας.

Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος είναι οι εξής:

Ενεστ. περιμένω

Παρατ. περίμενα

Αόρ. –

Παρακ. έχω περιμένει

Υπερσ. είχα περιμένει

Εξακ. Μέλλ. θα περιμένω

Συνοπτ. Μέλλ. –

Συντ. Μέλλ. θα έχω περιμένει

αράξει = αράζω. Εδώ το ρήμα βρίσκεται στην υποτακτική έγκλιση (να αράξει) και δείχνει μία

επιθυμία.

Ο χρόνος είναι ο Αόριστος. Οι αρχικοί χρόνοι είναι οι εξής:

Ενεστ. αράζω

Παρατ. άραζα

Αόρ. άραξα

Παρακ. έχω αράξει

Υπερσ. είχα αράξει

Εξ. Μέλλ. θα αράζω

Στ. Μέλλ. θα αράξω

Συντ. Μέλλ. θα έχω αράξει

τρέχει = Ενεστώτας, η μετοχή του θα είναι τρέχοντας.

πάει = ή πηγαίνει, Ενεστώτας.

κάνει = Ενεστώτας. Οριστική έγκλιση.

στρίψω = Αόριστος, υποτακτική έγκλιση. Το ρήμα είναι στρίβω.

βάζω = Ενεστώτας. Το ρήμα το συναντάμε και βάνω.

Ας δούμε τους αρχικούς του χρόνους:

Ενεστ. βάζω ή βάνω


Παρατ. έβαζα ή έβανα

Αόρ. έβαλα

Παρακ. έχω βάλει

Υπερσ. είχα βάλει

Εξ. Μέλλ. θα βάζω ή θα βάνω

Στ. Μέλλ. θα βάλω

Συντ. Μέλλ. θα έχω βάλει

φωνάξει = Αόριστος του ρήματος φωνάζω.

ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Λίγα λόγια για τους τόπους που αναφέρονται στην πέμπτη στροφή:

ΙΝΔΙΑ: κράτος της νότιας Ασίας.

Είναι η δεύτερη σε πληθυσμό χώρα στον κόσμο μετά την Κίνα. Ο πρώτος Ευρωπαίος που κατέπλευσε

στις ακτές της χώρας ήταν ο Πορτογάλος εξερευνητής Βάσκο Ντε Γκάμα.

Η Ινδία γνώρισε την αποικιοκρατία, αφού για αρκετά χρόνια ανήκε στην κυριαρχία άλλων κρατών,

όπως ήταν η Ολλανδία, η Γαλλία και η Αγγλία.

Ο Ινδός που πρωτοστάτησε στον αγώνα για την ανεξαρτησία των Ινδών ήταν ο Μαχάτμα Γκάντι. Η

πολυπόθητη ανεξαρτησία ήρθε το 1947. Μετά από τρία χρόνια η Ινδία ανακηρύχθηκε δημοκρατία.

Η Ινδία έχει αναπτύξει ένα σημαντικό πολιτισμό. Πολλά παραμύθια και μύθοι την παρουσιάζουν ως μία

μυθική χώρα, όπου ζουν μαχαραγιάδες και πριγκίπισσες.

Γνωστές είναι οι δύο μεγάλες επικές συνθέσεις της Ινδικής λογοτεχνίας η Μαχαραμπάτα και η

Ραμαγίανα, που περιέχουν διαλογικούς ύμνους, (ύμνους δηλαδή προς τους Θεούς, που είναι γραμμένοι

με τη μορφή διαλόγου), εγκωμιαστικούς ψαλμούς και ιστορίες σοφών Βραχμάνα.

ΒΟΛΓΑΣ: ποταμός της Ρωσίας.

Είναι ο πιο μεγάλος σε μήκος ποταμός της Ευρώπης.

ΜΙΣΣΙΣΣΙΠΠΗΣ: ποταμός της Νότιας Αμερικής.


Ο Μισσισσιππής είναι γνωστός και για τις φυλετικές ταραχές που δημιουργήθηκαν στις γύρω απ'

αυτόν περιοχές. Οι κάτοικοι, δηλαδή, συχνά έρχονται σε σύγκρουση με τους μαύρους αποίκους της

Αμερικής και έτσι ξεσπούν διάφορες ταραχές.

Λίγα λόγια για την Κίνα

Κράτος της κεντρικής και ανατολικής Ασίας.

Η Κίνα είναι η τρίτη χώρα σε έκταση στον κόσμο. Έχει το μεγαλύτερο πληθυσμό από οποιοδήποτε

άλλο κράτος πάνω στη γη.

Σήμερα θεωρείται μία από τις πιο αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου.

Η Κίνα έχει αναπτύξει ένα σημαντικό πολιτισμό.

Γνωστό σ' όλο τον κόσμο είναι το περίφημο Σινικό τείχος, που έχει μήκος 2.400 χλμ. και που οι μύθοι

το θέλουν να διακρίνεται ακόμη και από τη Σελήνη, φήμη, που βέβαια, δεν αληθεύει.

Λίγα λόγια για τους τόπους που αναφέρονται στην ένατη στροφή.

Σουέζ: η διώρυγα του Σουέζ διασχίζει την Αίγυπτο και είναι η μεγαλύτερη διώρυγα του κόσμου. Έχει

μήκος 160 χλμ. και πλάτος 60 μ.. Η κατασκευή της άρχισε το 1859. Ο μηχανικός που έφτιαξε

τα σχέδια και είχε την επίβλεψη του έργου ήταν ο Φερντινάν ντε Λεσέψ. Για την κατασκευή

του έργου χρειάστηκαν 10 χρόνια.

Πόλη: πρόκειται για την Κωνσταντινούπολη, η οποία συχνά αναφέρεται και ως Πόλη.

Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος κατέλαβε την Πόλη το 324 μ.Χ. κατάλαβε αμέσως τη

σπουδαιότητά της, κυρίως εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης και έτσι την ανακήρυξε

πρωτεύουσα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, στις 11 Μαΐου του 330 μ.Χ..

Γρήγορα η Κωνσταντινούπολη μετατράπηκε σε πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

και σε λίκνο του Χριστιανισμού.

Ύστερα από πολλούς αγώνες, στις 29 Μαΐου 1453, η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των

Τούρκων.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

κατέλαβε = σύνθετη λέξη που αποτελείται από τις λέξεις: κατά (πρόθεση) + λαμβάνω και σημαίνει

κατακτώ, παίρνω κάτι με μάχη.

λίκνο = εδώ η λέξη σημαίνει κοιτίδα, εστία, πηγή. Κυριολεκτικά όμως η λέξη σημαίνει κούνια. Λίκνο

του Χριστιανισμού = κοιτίδα του Χριστιανισμού.

Παναμάς: κράτος της Κεντρικής Αμερικής, γνωστό κι από τη διώρυγά του που ενώνει τη Νότια με τη

Βόρεια Αμερική.


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΚΤΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1.1. Τελικά πόσο μακριά ταξιδεύει ο θαλασσοπόρος του ποιήματος που μόλις

διαβάσατε; Από ποιους στίχους το καταλαβαίνετε;


Ο μικρός μας θαλασσοπόρος στην πραγματικότητα δεν ταξιδεύει και πολύ μακριά, αφού ο ίδιος δεν

απομακρύνεται από το περιβόλι του σπιτιού του. Νοερά, όμως ταξιδεύει σ' όλο τον κόσμο και με τη

φαντασία του πηγαίνει σ' ένα σωρό κράτη, όπως είναι η Κίνα, η Ινδία και ο Παναμάς.

Οι στίχοι που μας δείχνουν πως το ταξίδι του παιδιού είναι φανταστικό και πως το ίδιο το παιδί τελικά

δεν απομακρύνεται και πολύ από το σπίτι του, είναι οι εξής:

Στου περιβολιού μου τη δεξαμενή

Τα νερά τους σμίγουν πέντε ποταμοί.

Το φεγγάρι μέσα απ' το πλατάνι

Στα ταξίδια του όλα συντροφιά μού κάνει.

Πίσω απ' του κισσού μας τη χλωρή κουρτίνα,

Έγια μόλα, βάζω πλώρη για την Κίνα.

Το Σουέζ, την Πόλη και τον Παναμά,

Ως να με φωνάξει για φαΐ η μαμά.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

νοερά = με το νου του, με τη σκέψη του.

2.2. Από ποια μέρη περνάει ο θαλασσοπόρος στο φανταστικό του ταξίδι;

Μπορείτε να βρείτε τα μέρη αυτά στο χάρτη της τάξης σας και να σχεδιάσετε

τη φανταστική του πορεία; Από ποιους ενδιάμεσους σταθμούς θα περάσει για

να επισκεφτεί όλους τους τόπους που αναφέρονται στο ποίημα;



Ο θαλασσοπόρος του ποιήματός μας στη διάρκεια του φανταστικού του ταξιδιού περνάει από κάποια

μέρη. Τα μέρη αυτά με τη σειρά που εμφανίζονται στο ποίημα είναι τα ακόλουθα: η Ινδία, ο ποταμός

Βόλγας, ο Μισσισσιππής, η Αμερική, η Κίνα, το Σουέζ, η Πόλη και ο Παναμάς.

Για το δεύτερο μέρος της ερώτησης είναι καλό να συμβουλευτείς ένα χάρτη και να βρεις μόνος σου τη

διαδρομή που ακολουθεί ο θαλασσοπόρος μας.

Αφού λοιπόν σημειώσεις πάνω στο χάρτη, τα μέρη που αναφέρονται στο ποίημα, προσπάθησε να τα

ενώσεις με μια γραμμή. Τέλος, άρχισε από όποιο σημείο αυτής της διαδρομής θέλεις.

Στη συνέχει δίνεται μία απάντηση, εσύ βέβαια μπορείς να δώσεις μία δική σου απάντηση. Εδώ σου

δίνετε μία ενδεικτική απάντηση που θα σε βοηθήσει.

Το φανταστικό ταξίδι του θαλασσοπόρου ξεκινάει από τον Ατλαντικό ωκεανό. Ο θαλασσοπόρος μας

διασχίζει τον ωκεανό και φτάνει στη θάλασσα του Μεξικού όπου χύνει τα νερά του ο ποταμός

Μισσισιππής.

Από εκεί κατεβαίνει στην κεντρική Αμερική και φτάνει στον Παναμά. Από τη διώρυγα του Παναμά

περνάει στον Ειρηνικό ωκεανό και ταξιδεύει προς την Κίνα και την Ινδία.

Διασχίζοντας την Ερυθρά θάλασσα φτάνει στη διώρυγα του Σουέζ. Από εκεί περνά στη Μεσόγειο και

ανεβαίνοντας το Αιγαίο πέλαγος φτάνει στην Πόλη. Το φαντάστικό του ταξίδι τελειώνει στην Κασπία

θάλασσα, εκεί που εκβάλλει τα νερά του ο ποταμός Βόλγας.

Στο μεγάλο του αυτό ταξίδι στα πέρατα του κόσμου είναι φυσικό ο θαλασσοπόρος μας να έχει κάνει

και κάποιες στάσεις. Πιθανότατα, λοιπόν, οι στάσεις αυτές να είναι, στην Κίνα και την Ινδία, στα νησιά

του Ατλαντικού ωκεανού και τέλος στην Κωνσταντινούπολη.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

εκβάλλει = ρίχνει, χύνει, καταλήγει.


ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Τα ψάθινα καπέλαΤα ψάθινα καπέλα

(Το κείμενο υπάρχει στη σελίδα 8 του σχολικού σου βιβλίου).

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ

Το μυθιστόρημα Τα ψάθινα καπέλα δημοσιεύθηκε το 1946, και θεωρήθηκε ένα πολύ αξιόλογο έργο.

Το έργο παρουσιάζει τις προσδοκίες και τις συγκινήσεις της εφηβικής ηλικίας με νεανική χάρη και

νοσταλγία.

Η Κατερίνα, που αφηγείται και τις ιστορίες, έχει άλλες δύο αδερφές, τη Μαρία και την Ινφάντα.

Τα κορίτσια ζουν στο εξοχικό τους σπίτι στην Κηφισιά με τη μητέρα τους, τον παππού τους και τη

θεία τους, την Τερέζα. Οι γονείς τους είναι χωρισμένοι.

Στο σπίτι αυτό θα περάσουν τρία καλοκαίρια.

ΚΑΤΑΝΟΟΥΜΕ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ

Ας προχωρήσουμε τώρα στην ανάλυση του κειμένου.

Αφού διαβάσεις προσεχτικά το κείμενο προσπάθησε να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις.


1. 1. Ποιος είναι ο τίτλος του κειμένου που θα μελετήσουμε;


Ο τίτλος του κειμένου που θα μελετήσουμε είναι «Τα ψάθινα καπέλα».

2.2. Έχει ο τίτλος αυτός κάποια σχέση με το περιεχόμενο του κειμένου;



Ο τίτλος δεν έχει σχέση με το περιεχόμενο του κειμένου που θα μελετήσουμε.

Άλλωστε ο τίτλος «Τα ψάθινα καπέλα» ανήκει σε ολόκληρο το μυθιστόρημα, εμείς, όμως, θα

ασχοληθούμε εδώ μ’ ένα κομμάτι αυτού του μυθιστορήματος, δηλαδή, μ’ ένα απόσπασμα.

3.3. Το κείμενό μας λοιπόν είναι απόσπασμα ενός μεγαλύτερου έργου. Ποια

είναι η συγγραφέας του έργου αυτού;


Η συγγραφέας ολόκληρου του έργου είναι η Μαργαρίτα Λυμπεράκη.

4.4. Από πόσες παραγράφους αποτελείται το κείμενό μας και ποιες είναι

αυτές;


Το κείμενό μας αποτελείται από δύο παραγράφους.

Οι παράγραφοι είναι οι εξής:

Πρώτη παράγραφος: Απ' το παλιό μας σπίτι…κρυφά η μία από την άλλη.

Δεύτερη παράγραφος: Με τον πατέρα…και εμφάνιση προκλητική.

5.5. Με τι ασχολείται η κάθε παράγραφος;


Η κάθε παράγραφος ασχολείται με την περιγραφή ενός διαφορετικού πράγματος.

Έτσι η πρώτη παράγραφος μάς περιγράφει με πολύ σύντομο τρόπο το σπίτι της αφηγήτριας και η

δεύτερη παράγραφος μάς περιγράφει το παλιό αυτοκίνητο, που είχε ο πατέρας της αφηγήτριας.

6.6. Τι μας λέει η πρώτη παράγραφος;


Η πρώτη παράγραφος μας παρουσιάζει μία πολύ σύντομη και μικρή περιγραφή του σπιτιού της

αφηγήτριας.

Η δικαιολογία για αυτήν τη σύντομη περιγραφή είναι, πως η αφηγήτρια δεν θυμάται καλά το παλιό

τους σπίτι και γι' αυτό λίγα πράγματα έχουν μείνει αποτυπωμένα στη μνήμη της.


Έτσι μας λέει, πως το παλιό της σπίτι ήταν κοντά στο Λυκαβηττό, πως είχε μία ταράτσα που έβλεπε

στο Φάληρο, πως μέσα σ’ αυτό το σπίτι έμεναν επιπλέον από τα άτομα που ανήκαν στην οικογένεια, ο

πατέρας της και ένα λαγωνικό, που το έλεγαν Ντικ και τέλος, πως στις δύο γωνίες της σάλας υπήρχαν

δύο κινέζικα βάζα.

7.7. Τι μας λέει η δεύτερη παράγραφος του κειμένου μας;


Στη δεύτερη παράγραφο, αντίθετα από την πρώτη, έχουμε μία πιο λεπτομερή περιγραφή.

Η περιγραφή αυτή ασχολείται με κάποιο αντικείμενο και μάλιστα με ένα αυτοκίνητο και είναι

περισσότερο αναλυτική από την πρώτη.

Ενώ λοιπόν στην πρώτη περιγραφή μάς δίνονται πολύ λίγα στοιχεία, στη δεύτερη μάς δίνονται πολλές

λεπτομέρειες.

Η αφηγήτρια μας μιλάει για το παλιό αυτοκίνητο του πατέρα της, με το οποίο σχεδόν κάθε Κυριακή

πηγαίνανε στη θάλασσα.

Το αυτοκίνητο αυτό ήταν παμπάλαιο, όπως αναφέρει και έμοιαζε με οβίδα, είχε μάλιστα και όνομα

που του το έδωσε κάποιο παιδί σ’ έναν κεντρικό δρόμο της Αθήνας. Το χρώμα του δεν είναι σίγουρο

ποιο ήταν, αφού και εδώ η μνήμη της αφηγήτριας μπερδεύεται, εσωτερικά όμως ήταν καλυμμένο με

βυσσινί δέρμα. Το αυτοκίνητο αυτό ήταν ψηλό, χωρίς κουκούλα και κατέληγε σε μία μύτη που έμοιαζε

με ουρά τσαλαπετεινού.

Ήταν, δηλαδή, ένα εντελώς ιδιόμορφο αυτοκίνητο που είχε, όμως, το δικό του χαρακτήρα.

8.8. Πώς γίνεται η περιγραφή του σπιτιού στην πρώτη παράγραφο; Ποιοι

χρόνοι χρησιμοποιούνται στην περιγραφή αυτή;


Στην πρώτη παράγραφο πρέπει να προσέξεις τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η περιγραφή του

σπιτιού, έστω κι αν αυτή είναι πολύ σύντομη και συνοπτική.

Η αφηγήτρια, λοιπόν ξεκινά με την αναγγελία, πως από το σπίτι αυτό θυμάται λίγα πράγματα, έτσι

μας προετοιμάζει για το ότι η περιγραφή αυτή θα είναι πολύ επιφανειακή.

Η περιγραφή αρχίζει με την τοποθεσία του σπιτιού, με τον προσδιορισμό δηλαδή της θέσης που

βρισκότανε. Συνεχίζεται με το πώς ήταν το σπίτι αυτό εξωτερικά, με το ποιοι κατοικούσαν σ' αυτό και

τελειώνει με μια λεπτομέρεια από το εσωτερικό του σπιτιού.

Οι χρόνοι που χρησιμοποιούνται στην περιγραφή αυτήν είναι κυρίως:


Α. ο Παρατατικός: ήταν, είχε, έβλεπε, ζούσε, είχαμε, λέγανε, όταν η αφηγήτρια αναφέρεται στο

παρελθόν.

Β. ο Ενεστώτας: θυμάμαι, θυμάται, λέει, δακρύζουμε, όταν η αφηγήτρια αναφέρεται στο παρόν.

9.9. Ποιες πληροφορίες μας δίνει για το σπίτι η περιγραφή της πρώτης

παραγράφου;


Από την περιγραφή της πρώτης παραγράφου παίρνουμε τις εξής πληροφορίες σχετικά με το σπίτι:

α. πού ήταν το σπίτι: ήταν κάπου στο Λυκαβηττό.

β. πώς ήταν το σπίτι: (εδώ η αφηγήτρια θυμάται μία μόνο πληροφορία) είχε μία ταράτσα που

έβλεπε στο Φάληρο.

γ. ποιοι επιπλέον ζούσαν σ' αυτό το σπίτι: πέρα από τα άτομα της οικογένειας στο σπίτι αυτό

ζούσαν ακόμη ο πατέρας της αφηγήτριας και ένα σκυλί που το έλεγαν Ντικ.

δ. τι είχε το εσωτερικό του σπιτιού: και στο σημείο αυτό η αφηγήτρια θυμάται μόνο δύο κινέζικα

βάζα στις δύο γωνίες της σάλας.

10.10. Με ποιον τρόπο γίνεται η περιγραφή του αυτοκινήτου στη δεύτερη

παράγραφο; Ποια χαρακτηριστικά του αυτοκινήτου παρουσιάζονται πρώτα και

γιατί;


Στη δεύτερη παράγραφο πρέπει, επίσης, να προσέξεις τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η περιγραφή

του αυτοκινήτου.

Εδώ η περιγραφή είναι περισσότερο αναλυτική και λεπτομερής, από ότι είναι η περιγραφή του σπιτιού

στην πρώτη παράγραφο.

Η αφηγήτρια ξεκινάει την περιγραφή της τονίζοντας, πως το αυτοκίνητο που θα μας περιγράψει είναι

παλιό, με αστείο σχήμα και ταιριαστό όνομα.

Από την αρχή, λοιπόν, της αφήγησης μάς δίνονται δύο αρκετά σημαντικά χαρακτηριστικά:

1. το σχήμα του αυτοκινήτου και

2. το πόσο παλιό ήταν.

Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά θα μας βοηθήσουν να σχηματίσουμε την αρχική εικόνα του αυτοκινήτου

στο μυαλό μας.


Στη συνέχεια η αφηγήτρια περνάει στο χρώμα του αυτοκινήτου, το οποίο αποτελεί κι αυτό εξωτερικό

γνώρισμα. Το χρώμα όμως του αυτοκινήτου δεν διασώζεται ξεκάθαρο στη μνήμη της. Η αδυναμία της

αφηγήτριας να θυμηθεί το χρώμα είναι σε κάποιο βαθμό δικαιολογημένη, αφού το χρώμα ενός

αυτοκινήτου δεν έχει και τόση μεγάλη σημασία και μπορεί να αλλάξει εύκολα.

Ενώ, όμως δεν θυμάται αυτήν τη λεπτομέρεια, θυμάται αντίθετα το χρώμα της εσωτερικής

ταπετσαρίας του αυτοκινήτου, που ήταν βυσσινί, έτσι διακόπτει για λίγο την παρουσίαση των

εξωτερικών χαρακτηριστικών του αυτοκινήτου και μας παρουσιάζει ένα εσωτερικό χαρακτηριστικό του.

Η αταίριαστη αυτή σειρά που ακολουθεί η αφηγήτρια στην παρουσίαση των χαρακτηριστικών του

αυτοκινήτου δικαιολογείται, αν σκεφτούμε, πως προσπαθεί μέσα από αυτήν την χτυπητή αντίθεση (το

εξωτερικό μέρος ήταν παλιό, ενώ το εσωτερικό είχε μία περίεργη πολυτέλεια) να τονίσει τη διαφορά

που υπήρχε μεταξύ της εξωτερικής και εσωτερικής εμφάνισης του αυτοκινήτου.

Η περιγραφή συνεχίζεται με την παρουσίαση κι άλλων εξωτερικών χαρακτηριστικών, έτσι μαθαίνουμε

πως, το αυτοκίνητο ήταν:

1. ψηλό,

2. εντελώς ανοιχτό,

3. δίχως κουκούλα,

4. με τη μηχανή κατακόρυφα κομμένη μπροστά και

5. με μύτη που έμοιαζε με ουρά τσαλαπετεινού.

Η αφηγήτρια χρησιμοποιεί τη λέξη μύτη για να μας δώσει ένα ακόμη εσωτερικό χαρακτηριστικό αυτού

του αυτοκινήτου.

Έτσι μας αναφέρει, πως εκεί στη μύτη του αυτοκινήτου υπήρχε ένα ντουλαπάκι στο οποίο ρίχνανε τα

σύνεργα του ψαρέματος και τα ρούχα τους.

Τέλος, η αφηγήτρια κλείνει την περιγραφή της τονίζοντας πως το αυτοκίνητο αυτό είχε:

1. έναν δικό του χαρακτήρα και

2. μία εμφάνιση προκλητική,

δίνοντας με λίγες λέξεις αυτό που προσπάθησε να μας περιγράψει σε μία ολόκληρη παράγραφο.

11.11. Ποιους χρόνους χρησιμοποιεί η αφηγήτρια στην περιγραφή αυτή;


Οι χρόνοι που χρησιμοποιούνται στην περιγραφή αυτή είναι κυρίως:

Α. Ο Παρατατικός είχε, έμοιαζε, λέγαμε, περνούσαμε, ήταν, άξιζε, ερχόταν, κατέληγε, θύμιζε, υπήρχε, πετούσαμε, ο Παρατατικός χρησιμοποιείται, όταν η αφηγήτρια αναφέρεται στο παρελθόν και θέλει

να δείξει διάρκεια και εξακολούθηση.

Β. Ο Υπερσυντέλικος μόνο μία φορά για να δείξει κάτι συντελεσμένο στο παρελθόν: είχε βαφτίσει.


12.12. Ποιες πληροφορίες παίρνουμε από τη δεύτερη περιγραφή σχετικά με το

αυτοκίνητο;


Από την περιγραφή του αυτοκινήτου στη δεύτερη παράγραφο παίρνουμε τις εξής πληροφορίες:

τι ήταν και πώς έμοιαζε το αυτοκίνητο:

ήταν παμπάλαιο και έμοιαζε με οβίδα.

ποιο ήταν το όνομά του:

το αυτοκίνητο αυτό είχε το όνομα Καραϊσκάκης.

ποιο ήταν το χρώμα του:

η αφηγήτρια δεν είναι σίγουρη για το ποιο ήταν το χρώμα του αυτοκινήτου, μπορεί να ήταν καφέ

ή γκρίζο ή χακί.

πώς ήταν το εσωτερικό του:

το εσωτερικό του αυτοκινήτου είχε μία πολυτέλεια, η οποία ερχότανε σε αντίθεση με την

εξωτερική του εμφάνιση.

Ήταν ντυμένο εσωτερικά με βυσσινί δέρμα και αυτό του έδινε μία αρχοντιά. Στην ουρά του

υπήρχε από τη μέσα μεριά του αυτοκινήτου ένα ξύλινο ντουλαπάκι, το οποίο χρησίμευε ως

αποθηκευτικός χώρος.

πώς ήταν η εξωτερική του εμφάνιση:

ήταν ψηλό, χωρίς κουκούλα. Η μηχανή του μπροστά ήταν κατακόρυφα κομμένη και έμοιαζε με

φάτσα μούργικου σκύλου. Πίσω κατέληγε σε μύτη που θύμιζε ουρά τσαλαπετεινού. Η εξωτερική

του λοιπόν εμφάνιση ήταν, σύμφωνα με την αφηγήτρια, προκλητική.

13.13. Μπορείς να δώσεις ένα δικό σου τίτλο στη δεύτερη παράγραφο του

κειμένου;


Μπορούμε να δώσουμε πολλούς τίτλους στην παράγραφο αυτή, όπως:

1. το αυτοκίνητο του πατέρα.

2. περιγράφοντας ένα αυτοκίνητο.

3. ένα αυτοκίνητο που έμοιαζε με οβίδα.

4. το αυτοκίνητο που το έλεγαν Καραϊσκάκη.


ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟΥΚΕΙΜΕΝΟΥ

Ας προσπαθήσουμε τώρα να σχολιάσουμε τα σημαντικότερα σημεία του κειμένου.

Στο σχολιασμό αυτόν θα προσέξουμε κυρίως:

α. τις περιγραφές και τον τρόπο που γίνονται αυτές,

β. την περιγραφή του αυτοκινήτου και πώς έχει αποτυπωθεί αυτή στη μνήμη της συγγραφέα,

γ. κάποια σημεία των κειμένων που χρειάζονται περισσότερη ανάλυση.

ΠΡΟΣΕΞΕ:ΠΡΟΣΕΞΕ:

Όταν κάνουμε σχολιασμό μίας φράσης ή ακόμα και μίας λέξης, προσπαθούμε να αναλύσουμε όσο

μπορούμε περισσότερο αυτό που θέλουμε να σχολιάσουμε.

Είναι καλύτερο να γράφεις με πολλά λόγια αυτό που θέλεις να πεις, ώστε να εξασκείσαι στο γραπτό

λόγο.

Αν νομίζεις στο τέλος της απάντησή σου, πως έχεις επαναλάβει συχνά κάποιες λέξεις ή φράσεις,

αφού ξαναδιαβάσεις την απάντησή σου μπορείς να διαγράψεις τα περιττά.


1.1. Ποιες πληροφορίες μας δίνει η φράση «Απ' το παλιό μας σπίτι θυμάμαι

λίγα πράγματα», που βρίσκεται στην πρώτη παράγραφο;


Η φράση «Απ' το παλιό μας σπίτι θυμάμαι λίγα πράγματα» μας δίνει τις ακόλουθες πληροφορίες:

Α. το σπίτι για το οποίο γίνεται λόγος είναι το παλιό σπίτι της αφηγήτριας.

Πιθανόν τώρα η αφηγήτρια να ζει σε κάποιο άλλο σπίτι.

Β. από το σπίτι αυτό δε θυμάται πολλά πράγματα ίσως, επειδή η ίδια ήταν πολύ μικρή, όταν η

οικογένειά της ζούσε σ' αυτό και έτσι η μνήμη της δε συγκράτησε πολλά πράγματα.


2.2. Στη φράση «Ήταν κάπου κοντά στο Λυκαβηττό» που υπάρχει επίσης στην

πρώτη παράγραφο η αφηγήτρια χρησιμοποιεί το επίρρημα «κάπου». Τι

νομίζεις πώς θέλει να τονίσει μ’ αυτό το επίρρημα;


Ήταν κάπου κοντά στο Λυκαβηττό

Εδώ πρέπει να προσέξεις το επίρρημα κάπου, το οποίο φανερώνει την αδυναμία της αφηγήτριας να

θυμηθεί επακριβώς το μέρος όπου ήταν το παλιό της σπίτι. Η αφηγήτρια λοιπόν χρησιμοποιώντας το

επίρρημα αυτό θέλει να τονίσει, πως η μνήμη της δεν τη βοηθάει και έτσι δεν μπορεί να θυμηθεί πού

ακριβώς ήταν το παλιό τους σπίτι.

Έτσι η τοποθεσία - οδός του σπιτιού μάς δίνεται στο περίπου και όχι με ακρίβεια.

3.3. Τι σημαίνει η φράση «Ζούσε μαζί μας ο πατέρας»


Η φράση «Ζούσε μαζί μας ο πατέρας» είναι μία πληροφορία.

Η πληροφορία αυτή μας επιτρέπει να εικάσουμε, πως ο πατέρας της αφηγήτριας δεν ζει πια μαζί με

την υπόλοιπη οικογένεια.

Πράγματι στο μυθιστόρημα οι γονείς της αφηγήτριας είναι χωρισμένοι.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

εικάζω = υποθέτω

Πρόσεξε: είναι καλό να διαβάζεις το λεξιλόγιο που σου δίνεται για να μαθαίνεις καινούριες λέξεις και

να γνωρίζεις τι σημαίνουν και πώς μπορείς να τις χρησιμοποιείς και εσύ στο λόγο σου.

4.4. Τι μας δείχνει η φράση «Και είχαμε ένα λαγωνικό»


«Και είχαμε ένα λαγωνικό»

Λαγωνικά ονομάζονται τα σκυλιά που χρησιμοποιούνται στο κυνήγι.

Το γεγονός, πως η αφηγήτρια ξεχνάει πολλές λεπτομέρειες σχετικά με το σπίτι, αλλά θυμάται το σκυλί

και μάλιστα και το όνομά του και τη ράτσα του, δείχνει, πως πρέπει μάλλον να ήταν δεμένη με το ζώο

και να το αγαπούσε.


5.5. Τι δείχνει η φράση «Θυμάμαι και δύο βάζα κινέζικα στις δύο γωνίες της

σάλας»


Θυμάμαι και δύο βάζα κινέζικα στις δύο γωνίες της σάλας

Είναι περίεργο το ότι η αφηγήτρια από ολόκληρο το σπίτι θυμάται μόνο αυτή την ασήμαντη

λεπτομέρεια.

Ίσως τελικά η παιδική μνήμη να αποτυπώνει περίεργες λεπτομέρειες και γεγονότα που για τους

μεγάλους περνούν απαρατήρητα.

Ίσως πάλι τα βάζα αυτά να ήταν κάτι απαγορευμένο για την αφηγήτρια και τις αδερφές της και έτσι ο

φόβος μήπως τα σπάσουν και τιμωρηθούν από τη μητέρα τους να αποτυπώθηκε στη μνήμη της μαζί με

τη θύμηση των δύο βάζων.

6.6. Ποιο είναι το άλλο πρόσωπο που εμφανίζεται στην πρώτη παράγραφο

εκτός από την αφηγήτρια; Τι μας λέει η αφηγήτρια για το πρόσωπο αυτό;


Στην πρώτη παράγραφο υπάρχει η φράση «Η Μαρία όμως θυμάται πολλά». Η φράση αυτή μας

παρουσιάζει ένα ακόμη πρόσωπο από την οικογένεια της αφηγήτριας, τη Μαρία.

Η Μαρία ίσως είναι η μεγαλύτερη αδερφή και γι' αυτό θυμάται περισσότερα πράγματα για το παλιό

τους σπίτι. Αυτά βέβαια που θυμάται η Μαρία δεν αναφέρονται εδώ.

Ας προσθέσουμε εδώ, πως στο μυθιστόρημα «Τα ψάθινα καπέλα» οι πρωταγωνίστριες είναι τρεις

αδερφές, η Μαρία, η Ινφάντα και η Κατερίνα. Η Κατερίνα είναι αυτή που αφηγήται.

7.7. Τι θέλει να πει η αφηγήτρια με τη φράση «Μας τα λέει καμιά φορά κι εμείς

δακρύζουμε»


Η αφηγήτρια με τη φράση αυτή θέλει να μας πει πως η Μαρία μοιράζεται με τις αδερφές της, δηλαδή,

την αφηγήτρια (Κατερίνα) και την Ινφάντα τις αναμνήσεις της από το παλιό τους σπίτι.

Στο σημείο αυτό πρέπει να προσέξεις τον πληθυντικό της προσωπικής αντωνυμίας εμείς. Ο

πληθυντικός αυτός μπαίνει επειδή, τα άτομα που ακούν τη Μαρία είναι δύο, η αφηγήτρια και η άλλη της

αδερφή, το τρίτο δηλαδή παιδί, της οικογένειας. Οι αναμνήσεις αυτές κάνουν και τις δύο να δακρύζουν,

χωρίς όμως η μία να το δείχνει στην άλλη.


Η τελευταία αυτή φράση μας δείχνει την ευαισθησία των τριών κοριτσιών, αλλά και το πόσο οι

άνθρωποι δένονται με τα σπίτια τους, τα οποία αποκτούν έτσι ζωή.

8.8. Ποιες είναι οι πληροφορίες που παίρνουμε σχετικά με το αυτοκίνητο του

πατέρα της αφηγήτριας από τη φράση «Είχε ένα παμπάλαιο αυτοκίνητο που έμοιαζε με οβίδα» που υπάρχει στη δεύτερη παράγραφο;


Στη δεύτερη παράγραφο κυριαρχεί η περιγραφή του αυτοκινήτου του πατέρα των τριών κοριτσιών.

Η φράση λοιπόν, «Είχε ένα παμπάλαιο αυτοκίνητο που έμοιαζε με οβίδα» μας λέει πως αυτό το

αυτοκίνητο ήταν επίσης παλιό, όπως και το σπίτι των παιδιών.

Η αφηγήτρια μάλιστα για να τονίσει πόσο παλιό ήταν το αυτοκίνητο του πατέρα τους, χρησιμοποιεί το

επίθετο παμπάλαιο, που σημαίνει πάρα πολύ παλιό.

Ως προς το σχήμα του, το αυτοκίνητο έμοιαζε με οβίδα, ήταν δηλαδή μακρουλό και στρογγυλωμένο.

Η περιγραφή αυτή σχετικά με το σχήμα του αυτοκινήτου είναι αρκετά αστεία και φανερώνει, πως

αυτός που κάνει την περιγραφή είναι πιθανότατα κάποιος έφηβος ή παιδί, όπως πράγματι είναι η δική

μας αφηγήτρια.

9.9. Να σχολιάσεις την περίοδο «Και το λέγαμε «Καραїσκάκη». Έτσι το' χε

βαφτίσει ένα παιδί…και μεις χαρήκαμε, γιατί το αυτοκίνητο του πατέρα δεν

ήταν κοινό αυτοκίνητο και του άξιζε να έχει ένα όνομα».

Λεξιλόγιο

περίοδο = έτσι ονομάζουμε ένα σύνολο από προτάσεις που δίνουν ένα ολοκληρωμένο νόημα.


Το αυτοκίνητο, λοιπόν, που μας περιγράφει εδώ η αφηγήτρια έχει όνομα, το λένε Καραїσκάκη, έχει

δηλαδή μία ταυτότητα, σαν να πρόκειται για κάποιο πρόσωπο.

Το συγκεκριμένο βέβαια όνομα είναι αστείο, αφού παραπέμπει σ' έναν αγωνιστή του 1821,

υπονοώντας έτσι και την παλαιότητα του αυτοκινήτου, δηλαδή το πόσο παλιό είναι.

Ο νουνός, τώρα του αυτοκινήτου, είναι ένα μικρό παιδί, άγνωστο, που βλέπει το αυτοκίνητο τυχαία

στο δρόμο και του κολλάει αυτό το παρατσούκλι, τονίζοντας κι αυτό με το δικό του τρόπο, πως το

αυτοκίνητο είναι πολύ παλιό, προπολεμικό ή σακαράκα, όπως θα λέγαμε εμείς.


Η αφηγήτρια μας, όμως και οι αδερφές της βρίσκουν, πως το όνομα αυτό ταιριάζει απόλυτα στο παλιό

τους αυτοκίνητο και το διασκεδάζουν, μάλιστα νιώθουν χαρούμενες γιατί μ' αυτόν τον τρόπο το

αυτοκίνητό τους απέκτησε ένα όνομα και μία ταυτότητα, μιας και δεν ήταν κάποιο τυχαίο αυτοκίνητο,

αλλά ένα αυτοκίνητο με προσωπικότητα.

10.10. Ποιοι χρόνοι χρησιμοποιούνται στην παραπάνω περίοδο;


Οι χρόνοι που χρησιμοποιούνται στην παραπάνω περίοδο είναι:

1. ο Παρατατικός και

2. ο Υπερσυντέλικος μία φορά μόνο (είχε βαφτίσει), ο οποίος μπαίνει εδώ για να μας δείξει, πως το

μικρό παιδί είχε βαφτίσει στο παρελθόν το αυτοκίνητο. Μας δείχνει, δηλαδή, μία συντελεσμένη

πράξη του παρελθόντος, χωρίς όμως να δηλώνεται με ακρίβεια η χρονική στιγμή, το πότε.

11.11. Να σχολιάσεις τη φράση «Το χρώμα του ήταν ή γκρίζο ή ίσως και χακί,».

Τι μας δείχνει η φράση αυτή;


Στο σημείο αυτό η αφηγήτρια βρίσκεται και πάλι σε αδυναμία να θυμηθεί ακριβώς το χρώμα του

αυτοκινήτου.

Στην ίδια αδυναμία είχε βρεθεί και όταν προσπαθούσε να θυμηθεί τα χαρακτηριστικά του σπιτιού της.

Ίσως τελικά η μνήμη της να δουλεύει επιλεκτικά και να συγκρατεί μόνο εκείνες τις πληροφορίες που

τη συγκινούν και την ενδιαφέρουν.

Αξίζει εδώ να προσέξεις το χρόνο του ρήματος, που είναι ο Παρατατικός (ήταν).

12.12. Να σχολιάσεις τη φράση «από μέσα ήταν στρωμένο με βυσσινί πετσί

αληθινό, μια πολυτέλεια που ερχότανε σε αντίθεση με το σύνολο».


Αν και η περιγραφή της αφηγήτριας ξεκίνησε με τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του αυτοκινήτου, στο

σημείο αυτό κάνει μία διακοπή και αντί να συνεχίσει με άλλα εξωτερικά χαρακτηριστικά μάς δίνει μία

πληροφορία που αφορά το εσωτερικό του αυτοκινήτου.

Αυτό γίνεται, επειδή η αφηγήτρια θέλει να τονίσει τη διαφορά που υπήρχε ανάμεσα στην εξωτερική

εμφάνιση του αυτοκινήτου και στην εσωτερική του πολυτέλεια. Γι' αυτό και διαλέγει στο σημείο αυτό


να κόψει την κανονική ροή της περιγραφής και να μας δώσει ένα στοιχείο που κανονικά θα έπρεπε να

δίνεται πιο κάτω.

Στη φράση επίσης αυτή πρέπει να προσέξεις τα δύο επίθετα που υπάρχουν και που κάνουν πιο

ζωντανή την περιγραφή (βυσσινί, αληθινό).

13.13. Να σχολιάσεις την παρακάτω περίοδο.

«ήταν ψηλό, εντελώς ανοιχτό και δίχως κουκούλα, με τη μηχανή του κομμένη μπροστά κατακόρυφα σαν φάτσα μούργικου σκύλου πίσω κατέληγε σε μύτη που θύμιζε ουρά τσαλαπετεινού»

Ποια στοιχεία μας δίνει:

α) για το αυτοκίνητο; και

β) για την αφηγήτρια;


Στην περίοδο αυτή η αφηγήτρια επανέρχεται και πάλι στα εξωτερικά χαρακτηριστικά και μας

προσθέτει πέντε ακόμα γνωρίσματα αυτού του αυτοκινήτου. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:

ήταν ψηλό

ήταν ανοιχτό

δεν είχε κουκούλα

η μηχανή του ήταν κατακόρυφα κομμένη μπροστά, έτσι που έμοιαζε σαν φάτσα μούργικου

σκύλου.

κατέληγε σε μία μύτη που έμοιαζε με ουρά τσαλαπετεινού.

Πρόσεξε επίσης στην περίοδο αυτή το χρόνο των ρημάτων. Έχουμε και πάλι Παρατατικό: ήταν,

κατέληγε, θύμιζε.

Πρόσεξε επίσης τις παρομοιώσεις, που υπάρχουν: σαν φάτσα μούργικου σκύλου, σαν ουρά

τσαλαπετεινού.

Η πρώτη παρομοίωση μας δείχνει και πάλι την αγάπη της αφηγήτριας για τα σκυλιά.

Η δεύτερη είναι κι αυτή παρμένη από το βασίλειο των ζώων.

Φαίνεται, πως η αφηγήτρια έχει μία πολύ καλή σχέση με τα ζώα, επιπλέον γνωρίζει το είδος του

πτηνού που αναφέρει, δηλαδή, τους τσαλαπετεινούς.


14.14. Με ποια φράση τελειώνει η περιγραφή του αυτοκινήτου; Τι δείχνει η

φράση αυτή;


Η φράση με την οποία τελειώνει η περιγραφή του αυτοκινήτου είναι η εξής:

Κοντολογίς ήταν ένα αυτοκίνητο με δικό του χαρακτήρα και εμφάνιση προκλητική.

Μ’ αυτή λοιπόν τη φράση ολοκληρώνεται η περιγραφή του αυτοκινήτου. Η αφηγήτρια, μάλιστα

τονίζει πως το αυτοκίνητο αυτό διέφερε από τα υπόλοιπα, αφού είχε δικό του χαρακτήρα, αλλά και μία

προκλητική εμφάνιση.

Και εδώ η αφηγήτρια χρησιμοποιεί τον Παρατατικό χρόνο.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Εδώ θα προσπαθήσουμε μαζί να εξηγήσουμε κάποιες λέξεις που βρίσκουμε στο κείμενό μας και είναι


Επίσης θα μελετήσουμε κάποιες φράσεις που είναι λίγο δύσκολες στην κατανόηση τους.

Τέλος θα αναλύσουμε κάποιες λέξεις στα συστάτικά τους, θα βρούμε τις συνώνυμες και τις αντίθετές


Ας δούμε πρώτα τις άγνωστες λέξεις του κειμένου μας.


λαγωνικό = ράτσα σκύλου. Λαγωνικά λέγονται τα σκυλιά που χρησιμοποιούν οι κυνηγοί για να

ανακαλύπτουν τα θηράματά τους.

σάλα = το σαλόνι ενός σπιτιού.

παμπάλαιο = πάρα πολύ παλιό.

οβίδα = μεγάλη σφαίρα άρματος.

κοινό αυτοκίνητο = αυτοκίνητο σαν όλα τα άλλα, αυτοκίνητο που έμοιαζε σε όλα τα άλλα.

πετσί = το δέρμα.

πετσί αληθινό = γνήσιο δέρμα.

μούργικου σκύλου = μεγαλόσωμα τσοπανόσκυλα με καφετί χρώμα

μία πολυτέλεια που ερχότανε σε αντίθεση με το σύνολο = η φράση αυτή θέλει να μας πει πως το

εξωτερικό μέρος του αυτοκινήτου ήταν σαραβαλιασμένο και παλιό, ενώ εσωτερικά το αυτοκίνητο

ήταν πολυτελές, αφού ήταν ντυμένο με γνήσιο δέρμα. Έτσι λοιπόν η εσωτερική και η εξωτερική

του εμφάνιση ήταν αταίριαστες.


κατέληγε = τελείωνε.

τσαλαπετεινός = είδος πουλιού.

κοντολογίς = με λίγα λόγια, σύντομα. Άλλες λέξεις και εκφράσεις που έχουν την ίδια σημασία είναι:

α) εν συντομία

β) συνελόντι ειπείν

γ) λακωνίζειν

προκλητική = αυτή που προκαλεί,

π.χ. το ντύσιμό της είναι προκλητικό.

Η συμπεριφορά της ήταν αρκετά προκλητική.

Σύνθετες λέξεις


Αφού, λοιπόν, εξηγήσαμε τις δύσκολες λέξεις και φράσεις του κειμένου, ας δούμε τώρα ποιες λέξεις


ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

παμπάλαιο = παν + παλιό. Το –ν, πριν από το π (πι) έγινε μ (μι).

Άλλα παραδείγματα:

1. παν + κόσμος = παγκόσμιος (εδώ το –ν (νι) πριν από το κ(κάπα) έγινε γ(γάμα).

2. παν + κάλλος (= ομορφιά) = πάγκαλος.

αυτοκίνητο = αυτό + κινητό = αυτό που μπορεί να κινείται μόνο του.

Άλλα σύνθετα με τη λέξη κίνηση:

1. τηλεκίνηση (τηλέ + κίνηση)

2. μετακίνηση (μετά + κίνηση)

3. διακίνηση (διά + κίνηση)

4. ανακίνηση (ανά + κίνηση)

πολυτέλεια = πολύ + τέλειος.

εντελώς = εν + τέλος.

αντίθεση = αντί + θέση.

Άλλα σύνθετα με δεύτερο συνθετικό τη λέξη θέση είναι τα εξής:

1. επίθεση (επί + θέση)


2. ανάθεση (ανά + θέση)

3. κατάθεση (κατά + θέση)

4. διάθεση (διά + θέση)

5. μετάθεση (μετά + θέση)

κατακόρυφα = κατά + κορυφή.

κατέληγε = κατά + λήγω.

κοντολογίς = κοντός + λόγος.

Άλλα σύνθετα με δεύτερο συνθετικό τη λέξη λόγος είναι τα εξής:

1. διάλογος (διά + λόγος)

2. απόλογος (από + λόγος)

3. εύλογος (ευ + λόγος)

4. γλυκόλογο (γλυκός + λόγος)

5. μονόλογος (μονός + λόγος)

6. πρόλογος (προ + λόγος)

7. επίλογος (επί + λόγος)

Άλλα σύνθετα με πρώτο συνθετικό τη λέξη λόγος είναι τα εξής:

1. λογοθεραπεία (λόγος + θεραπεία)

2. λογοκλόπος (λόγος + κλοπή)

3. λογοκρισία (λόγος + κρίση)

4. λογομαχία (λόγος + μάχη)

5. λογοτεχνία (λόγος + τέχνη)

6. λογοπαίγνιο (λόγος + παιχνίδι ή παίγνιον)

7. λογοδοτώ (λόγος + δίδω ή δίνω)

προκλητική = προ + κλητική (από το ρήμα καλέω – καλώ).

Άλλες σύνθετες λέξεις με το ρήμα καλώ είναι:

1. αποκαλώ (από + καλώ)

2. ανακαλώ (ανά + καλώ)

3. προσκαλώ (προς + καλώ)

4. συγκαλώ (συν + καλώ) το –ν πριν από το κ(κάπα), έγινε γ (γάμα).

5. εγκαλώ (εν + καλώ).


6. παρακαλώ (παρά + καλώ).

ΣΥΝΩΝΥΜΑΣΥΝΩΝΥΜΑ

Δεν ξεχνάμε πως συνώνυμες ονομάζονται οι λέξεις που έχουν περίπου την ίδια σημασία.

παμπάλαιο = αρχαίο, παλιό, ερείπιο (μεταφορικά).

π.χ. αυτό το σπίτι είναι ερείπιο.

Έχει ένα παμπάλαιο αυτοκίνητο, σκέτη σακαράκα.

αντίθεση = διαφορά.

αληθινό = πραγματικό, ρεαλιστικό, αντικειμενικό.

προκλητικό = αυθάδικο, ιταμό.

ΑΝΤΙΘΕΤΑΑΝΤΙΘΕΤΑ

Δεν ξεχνάμε πως αντίθετες ονομάζονται οι λέξεις που έχουν αντίθετη, διαφορετική σημασία.

παλιό σπίτι = καινούριο σπίτι.

λίγα πράγματα = πολλά πράγματα.

κρυφά = φανερά.

παμπάλαιο αυτοκίνητο = ολοκαίνουριο αυτοκίνητο.

κεντρικός δρόμος = απόμερος δρόμος, απόκεντρος δρόμος, περιφερειακός δρόμος.

χαρήκαμε = λυπηθήκαμε.

κοινό αυτοκίνητο = σπάνιο αυτοκίνητο.

αληθινό = ψεύτικο, πλαστό.

πολυτέλεια = μιζέρια, κακομοιριά, ανέχεια.

σύνολο = μέρος, τμήμα.

ψηλό = χαμηλό, κοντό.

ανοιχτό = κλειστό.

μπροστά = πίσω.

κατέληγε = άρχιζε.

προκλητική = σεμνή, ταπεινή, απλή.


ΤΙ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΥΤΗΤΙ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΥΤΗ

Όπως έχεις καταλάβει στην ενότητα αυτή μαθαίνουμε για την περιγραφή. Μαθαίνουμε, δηλαδή, πώς

περιγράφουμε ένα πράγμα ή ένα πρόσωπο ή ακόμα κι έναν τόπο.

Στο κείμενο μας «Τα ψάθινα καπέλα» μελετούμε τον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας μας

περιγράφει το σπίτι της και κυρίως το παλιό αυτοκίνητο του πατέρα της. Έτσι μέσα από το κείμενο αυτό

μαθαίνουμε τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να κάνουμε κι εμείς μία περιγραφή.

Εδώ λοιπόν θα ασχοληθούμε:

1. Με το πώς περιγράφουμε ένα πράγμα;

2. Με το πώς χρησιμοποιούμε τους χρόνους του ρήματος στις περιγραφές;

3. Με τη θέση που έχουν τα επίθετα στις περιγραφές.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

1.1. Πώς περιγράφουμε ένα πράγμα, ένα πρόσωπο ή έναν χώρο;

Το κείμενό μας ασχολείται με την περιγραφή ενός σπιτιού και ενός αυτοκινήτου.

Εκτός από την περιγραφή που έχει να κάνει με κάποιον χώρο ή με κάποιο αντικείμενο, υπάρχει και η

περιγραφή προσώπων, καταστάσεων, συναισθημάτων, ενεργειών, εσωτερικών σκέψεων, αντιδράσεων

κ.τ.λ.

Συνήθως στις περιγραφές τόπων-χώρων, αντικειμένων και προσώπων (που βρίσκονται και κινούνται

μέσα σε κάποιον χώρο), οργανώνουμε την αφήγησή μας με βάση το χώρο.

Έτσι η περιγραφή εξαρτάται από το αν αυτός που περιγράφει:

Α. Κινείται μέσα στο χώρο.

Τότε η περιγραφή εξαρτάται από την κατεύθυνση, που ακολουθεί ο αφηγητής, δηλαδή,

1. αν απομακρύνεται από το πράγμα ή το πρόσωπο που περιγράφει,

2. αν πλησιάζει προς το πράγμα ή το πρόσωπο που περιγράφει περπατώντας,

3. αν βαδίζει παράλληλα προς το πράγμα ή το πρόσωπο που περιγράφει κ.τ.λ..

Η κίνηση σε μία περιγραφή έχει πολύ μεγάλη σημασία.

Φαντάσου τον εαυτό σου να περιγράφει μία πόλη.

Αν βρίσκεσαι πάνω σ ένα πλοίο και πλησιάζεις την πόλη από τη θάλασσα, αυτή θα σου

αποκαλύπτεται σιγά, σιγά και η περιγραφή σου θα είναι ολότελα διαφορετική από το, αν βρίσκεσαι

μέσα σ’ αυτήν την πόλη και περπατάς στους δρόμους της.

Β. Αυτός που περιγράφει στέκεται σε κάποιο σημείο μέσα στο χώρο και παρατηρεί το

αντικείμενο ή το πρόσωπο που περιγράφει από το σημείο αυτό.


Εδώ πρέπει να προσθέσουμε και την εξής παρατήρηση:

Τα στοιχεία που θέλουμε να βάλουμε ή να τονίσουμε σε μία περιγραφή τα διαλέγουμε όχι

μόνο για τη θέση που έχουν μέσα στο χώρο, αλλά και με βάση τη δική μας προσωπικότητα

και το χαρακτήρα μας.

Ο κάθε άνθρωπος δηλαδή βλέπει από τη δική του σκοπιά τα πράγματα.

Έτσι άλλα πράγματα κρίνω εγώ, πως είναι σπουδαία και πρέπει να τα βάλω στην περιγραφή μου

κι άλλα πράγματα μπορεί να θεωρείς εσύ σπουδαία.

Η διαφορετική αυτή σκοπιά ονομάζεται στη γλώσσα της Λογοτεχνίας οπτική γωνία.

ΠΡΟΣΟΧΗΠΡΟΣΟΧΗ

Μία περιγραφή πρέπει να γίνεται με τάξη και σαφήνεια, έτσι ώστε να βοηθάει τον αναγνώστη να

κινηθεί μέσα στο χώρο ακολουθώντας την πορεία και τις οδηγίες του συγγραφέα - αφηγητή.

Η σαφήνεια δίνει μια καθαρή εικόνα του χώρου και χάρη σ' αυτήν η περιγραφή γίνεται πιο

παραστατική.

2.2. Ποιους χρόνους χρησιμοποιούμε στις περιγραφές;

Στις περιγραφές συνήθως χρησιμοποιούνται οι εξής χρόνοι:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: όταν αναφερόμαστε στο παρόν.

Ο Ενεστώτας δίνει ζωντάνια στην αφήγηση.

Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τον ιστορικό Ενεστώτα.

Ιστορικός ονομάζεται ο Ενεστώτας, που μπαίνει στη θέση του Αορίστου, δηλαδή για μία περιγραφή

που ανήκει χρονικά στο παρελθόν χρησιμοποιούμε αντί για Αόριστο, Ενεστώτα.

π.χ. έφτασα (Αόριστος) τελικά στο σπίτι, ανοίγω (ιστορικός Ενεστώτας) την πόρτα του κήπου και

μπαίνω (ιστορικός Ενεστώτας) μέσα, βλέπω (ιστορικός Ενεστώτας) τα αγαπημένα μου

λουλούδια να είναι (ιστορικός Ενεστώτας) ανθισμένα και να με περιμένουν (ιστορικός

Ενεστώτας) …

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: όταν αναφερόμαστε στο παρελθόν.

Είναι ο πιο συνηθισμένος χρόνος των περιγραφών. Ο Παρατατικός δείχνει συνήθως επανάληψη ή

συνέχεια (χωρίς διακοπή).

ΠΡΟΣΟΧΗ:ΠΡΟΣΟΧΗ: το σχολικό σου βιβλίο αναφέρει ως κύριο χρόνο της περιγραφής τον Ενεστώτα.

Συνήθως όμως στις περιγραφές χρησιμοποιείται ο Παρατατικός.

3.3. Ποια είναι η θέση του επιθέτου στις περιγραφές;


Στις περιγραφές τα επίθετα είναι απαραίτητα. Τα επίθετα είναι αυτά που δημιουργούν ζωντανές και

παραστατικές εικόνες. Επίσης ομορφαίνουν ένα κείμενο και το κάνουν πιο ευχάριστο.

Αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις και μόνος σου με το εξής παράδειγμα:

«Στο ανοιξιάτικο πρωινό ο κόλπος των Πατρών μοιάζει με μεγάλη γαλήνια λίμνη. Η επιφάνεια των

νερών, που έχουν ένα απαλό γαλάζιο χρώμα, γυαλίζει σαν κρύσταλλο. Όπου πέφτει ο πρωινός ήλιος,

παιχνιδίζουν αναρίθμητοι χρυσοί λαμπυρισμοί.».

Κ. Ουράνης, «Ταξίδια στην Ελλάδα»

Φαντάσου τώρα το παραπάνω απόσπασμα χωρίς τα επίθετα.

Θα ήταν κάπως έτσι:

«Ο κόλπος των Πατρών μοιάζει με λίμνη. Η επιφάνεια των νερών γυαλίζει σαν κρύσταλλο. Όπου

πέφτει ο ήλιος παιχνιδίζουν λαμπυρισμοί.».

Από το παραπάνω παράδειγμα καταλαβαίνεις πόσο απαραίτητα είναι τα επίθετα στις περιγραφές.

4.4. Πώς συνδέονται οι προτάσεις στις περιγραφές;

Στις περιγραφές συνήθως χρησιμοποιούμε την παρατακτική σύνδεση των προτάσεων.

Αυτό σημαίνει, πως οι προτάσεις που χρησιμοποιούμε είναι ποιοτικά ισοδύναμες.

Έτσι συνδέουμε: κύριες προτάσεις + κύριες ή

δευτερεύουσες προτάσεις + δευτερεύουσες.

ΠΡΟΣΟΧΗ: δεν ξεχνάμε πως έχουμε δύο είδη σύνδεσης προτάσεων, την παρατακτική σύνδεση,

όταν συνδέουμε ίδιες προτάσεις: κύρια με κύρια, δευτερεύουσα με δευτερεύουσα και

την υποτακτική σύνδεση, όταν συνδέουμε διαφορετικές προτάσεις: κύρια με

δευτερεύουσα.

5. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ5. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗΘΥΜΗΣΟΥΘΥΜΗΣΟΥ

1. Η περιγραφή οργανώνεται με βάση το χώρο.

2. Η περιγραφή προχωρεί από εικόνες γενικές σε άλλες εικόνες που είναι περισσότερο

λεπτομερειακές.


3. Η οργάνωση και η παρουσίαση της περιγραφής, η σειρά δηλαδή και ο τρόπος με τον οποίο

παρουσιάζονται τα πράγματα, τα τοπία κ.τ.λ. εξαρτάται από τη θέση που έχει μέσα στο χώρο

αυτός που περιγράφει. Εξαρτάται δηλαδή από το αν ο αφηγητής κινείται ή στέκεται.

Η περιγραφή επίσης έχει σχέση με τα ενδιαφέροντα του αφηγητή, το χαρακτήρα του και την

προσωπικότητά του, που διαμορφώνουν την οπτική γωνία με την οποία βλέπει και αξιολογεί τα

πράγματα γύρω του.

4. Τα επίθετα βοηθούν σε μία περιγραφή και κάνουν πιο ζωηρές και παραστατικές τις εικόνες της.

5. Η σύνδεση των προτάσεων στις περιγραφές είναι συνήθως παρατακτική.

6. Οι χρόνοι των ρημάτων που χρησιμοποιούνται είναι

Α. Η οριστική του Ενεστώτα για το παρόν, που δίνει ζωντάνια και παραστατικότητα στην

περιγραφή,

Β. Ο Παρατατικός για το παρελθόν, κυρίως όταν θέλουμε να τονίσουμε τη διάρκεια και πως κάτι

γίνεται με εξακολούθηση,

Γ. Ο Μέλλοντας για μία περιγραφή που ανήκει στο μέλλον π.χ. για τη διαδρομή που θα

ακολουθήσεις στην αυριανή σου εκδρομή.

7. Η περιγραφή αποτελεί συχνά τμήμα μιας ιστορίας, δηλαδή, μιας αφήγησης.

Συχνά δηλαδή μέσα σε μία ευρύτερη αφήγηση μπορεί να υπάρχουν περιγραφές πραγμάτων,

χώρων, προσώπων, καταστάσεων, συναισθημάτων κ.τ.λ.

Αυτό συμβαίνει συχνά στα μυθιστορήματα, τα διηγήματα, τα παραμύθια κ.τ.λ.

Πολλές φορές πάλι μπορεί μία περιγραφή να είναι ένα κείμενο από μόνο του ολοκληρωμένο, όπως

για παράδειγμα οι διάφοροι ταξιδιωτικοί οδηγοί.

6. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Με βάση όσα διάβασες παραπάνω να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις.

1.1. Εκτός από τις περιγραφές αντικειμένων έχουμε άλλες περιγραφές και αν

ναι τότε μπορείς να αναφέρεις κάποιες;


Εκτός από τις περιγραφές πραγμάτων μπορούμε να έχουμε κι άλλες περιγραφές, όπως περιγραφή

προσώπου, τόπου, κατάστασης, συναισθημάτων.


2.2. Τι ονομάζουμε οπτική γωνία;


Ο καθένας από εμάς μπορεί να περιγράψει κάτι, όπως το σπίτι του ή κάποιο πρόσωπο ή ένα ταξίδι του

ή έναν τόπο που επισκέφτηκε. Στην περιγραφή αυτή ο καθένας μπορεί να βάλει τις δικές του απόψεις,

τις ιδέες του, αυτά που τον εντυπωσίασαν ή δεν του άρεσαν.

Όλα αυτά με μία λέξη ονομάζονται οπτική γωνία.

3.3. Πώς προχωράει συνήθως η περιγραφή ενός αντικειμένου ή ενός τόπου;


Η περιγραφή ενός τόπου ή ενός αντικειμένου ξεκινάει συνήθως από εικόνες γενικές και στη συνέχεια

προχωράει σε εικόνες πιο λεπτομερειακές.

Αρχικά δηλαδή μας δίνει τη γενική εντύπωση του πράγματος που περιγράφεται και μετά μας

παρουσιάζει τις λεπτομέρειές του.

4.4. Ποιους χρόνους χρησιμοποιούμε στις περιγραφές;


Στις περιγραφές χρησιμοποιούμε κυρίως:

α) τον Ενεστώτα

β) τον Παρατατικό και

γ) τον Ιστορικό Ενεστώτα.

5.5. Ποιος είναι ο πιο σημαντικός χρόνος σε μία περιγραφή;


Ο πιο σημαντικός χρόνος σε μία περιγραφή είναι ο Παρατατικός.

6. 6. Σε μία περιγραφή χρειάζονται τα επίθετα; Αν ναι τότε τι προσφέρουν τα

επίθετα σε μία περιγραφή;



Τα επίθετα είναι απαραίτητα σε μία περιγραφή.

Τα επίθετα είναι αυτά που ομορφαίνουν μία περιγραφή και μας δείχνουν τα χαρακτηριστικά του

πράγματος που περιγράφεται.

7.7. Πώς συνδέονται μεταξύ τους οι προτάσεις σε μία περιγραφή;

Απάντηση Απάντηση

Σε μία περιγραφή συνήθως οι προτάσεις συνδέονται παρατακτικά μεταξύ τους.

Δηλαδή έχουμε:

α) κύρια + κύρια πρόταση ή

β) δευτερεύουσα + δευτερεύουσα.

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ας δούμε τώρα τις χρονικές προτάσεις.

Οι προτάσεις που επικρατούν στις περιγραφές είναι, οι δευτερεύουσες χρονικές, οι οποίες συχνά

συνοδεύονται από διάφορα χρονικά επιρρήματα.

1. Οι χρονικές προτάσεις είναι εξαρτημένες προτάσεις.

2. Τις εξαρτημένες προτάσεις τις ονομάζουμε και δευτερεύουσες προτάσεις.

3. Εξαρτημένες – δευτερεύουσες προτάσεις ονομάζονται οι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν

μόνες στο λόγο, αλλά πρέπει να εξαρτώνται από κάποια κύρια.

4. Παράδειγμα: όταν ήρθε ό πατέρας, καθίσαμε όλοι μαζί στο τραπέζι.

Στο παράδειγμα αυτό η πρόταση: όταν ήρθε ό πατέρας είναι μία δευτερεύουσα χρονική.

Η πρόταση αυτή από μόνη της δεν έχει ένα ολοκληρωμένο νόημα.

Χρειάζεται λοιπόν μία κύρια για να τη συμπληρώνει.

Η κύρια πρόταση που τη συμπληρώνει είναι η πρόταση: καθίσαμε όλοι μαζί στο τραπέζι.

5. Οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις έχουν συνήθως μπροστά κάποιον χρονικό σύνδεσμο.

Οι χρονικοί σύνδεσμοι είναι οι εξής: όταν, αφού, άμα, όποτε, πριν, μετά, σαν, ενώ, καθώς, μόλις, προτού, ώσπου, όσο που, ωσότου.

6. Μία χρονική πρόταση δηλώνει πάντα το χρόνο.


ΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

1. Τα χρονικά επιρρήματα φανερώνουν κι αυτά το χρόνο.

2. Συνήθως τα χρονικά επιρρήματα βρίσκονται στις χρονικές προτάσεις.

3. Χρονικά επιρρήματα όμως μπορεί να υπάρχουν και σε κύριες προτάσεις.

4. Μερικά από τα χρονικά επιρρήματα είναι τα εξής:

πότε;

κάποτε

τότε

αμέσως

όποτε

ήδη

πια

αργά

γρήγορα

χτες

σήμερα

νωρίς

πρώτα, πρωτύτερα

πριν

ύστερα

μετά κ.τ.λ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Με βάση όσα διάβασες παραπάνω να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις.

1.1. Να βρεις τις δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις και να τις υπογραμμίσεις,

στα παρακάτω παραδείγματα.

α) όταν έρθεις στο χωριό έλα να με δεις.


β) άμα γυρίσω με το καλό θα σου φέρω ένα δώρο.

γ) θέλω να είσαι στο σπίτι πριν πέσει το βράδυ.

δ) όποτε ξενυχτάς αργείς στο σχολείο.


Οι χρονικές προτάσεις είναι οι εξής:

α) όταν έρθεις στο χωριό έλα να με δεις.

β) άμα γυρίσω με το καλό θα σου φέρω ένα δώρο.

γ) θέλω να είσαι στο σπίτι πριν πέσει το βράδυ.

δ) όποτε ξενυχτάς αργείς στο σχολείο.

2.2. Να βρεις τα χρονικά επιρρήματα στις παρακάτω προτάσεις και να τα

υπογραμμίσεις.

α) χθες γύρισε στο σπίτι ύστερα από τον πατέρα.

β) αμέσως μετά το σχολείο πήγε στο φίλο του για να παίξει.

γ) κάθε φορά που έρχεται αναστατώνομαι.

δ) πότε πότε σκέφτομαι πως πρέπει να γυρίσω πίσω.

ε) όποτε θελήσεις κάτι θα είμαι εδώ.


α) χθες γύρισε στο σπίτι ύστερα από τον πατέρα.

β) αμέσως μετά το σχολείο πήγε στο φίλο του για να παίξει.

γ) κάθε φορά που έρχεται αναστατώνομαι.

δ) πότε πότε σκέφτομαι πως πρέπει να γυρίσω πίσω.

ε) όποτε θελήσεις κάτι θα είμαι εδώ.

ΠΡΟΣΕΞΕ:ΠΡΟΣΕΞΕ: τα επιρρήματα «πίσω, εδώ» είναι τοπικά δηλώνουν δηλαδή τον τόπο.

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Μαργαρίτα Λυμπεράκη


Η Μαργαρίτα Λυμπεράκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1919 εμφανίστηκε στη Λογοτεχνία το 1945 με το

έργο Τα δέντρα. Το 1946 δημοσίευσε το έργο Τα ψάθινα καπέλα που θεωρήθηκε ένα σημαντικό και

αξιόλογο έργο. Άλλα έργα της είναι: Ο Άλλος Αλέξανδρος και τα θεατρικά έργα: Η γυναίκα του Κανδαύλη, Οι Δαναΐδες κ.ά.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1.1. Βρείτε όσες πληροφορίες μας δίνει το μέρος του κειμένου που περιγράφει

τον «Καραїσκάκη», το παλιό αυτοκίνητο, και γράψτε τες στον πίνακα:

χρώμα καφέ ή γκρίζο ή χακί.

σχήμα έμοιαζε με οβίδα.

εσωτερικές 1. από μέσα ήταν στρωμένο με βυσσινί, αληθινό πετσί είχε μία πολυτέλεια που

λεπτομέρειες ερχότανε σε αντίθεση με την εξωτερική του εμφάνιση.

2. Στη μύτη είχε ένα ξύλινο ντουλαπάκι.

εξωτερικές 1. ήταν ψηλό

λεπτομέρειες 2. εντελώς ανοιχτό

3. χωρίς κουκούλα

4. η μηχανή του ήταν κομμένη μπροστά κατακόρυφα

5. πίσω κατέληγε σε μύτη που θύμιζε ουρά τσαλαπετεινού

2.2. Δείτε τη σειρά με την οποία η συγγραφέας παρουσιάζει τα στοιχεία της

περιγραφής. Πρώτα αναφέρει αυτό που περιγράφεται: «ένα παμπάλαιο

αυτοκίνητο…» (σελ. 9). Στη συνέχεια αναφέρονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά

του. Ποια είναι αυτά;


Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αυτοκινήτου είναι:

α. το σχήμα του που μοιάζει με οβίδα,

β. το όνομά του που του ταιριάζει απόλυτα, αφού δεν πρόκειται για ένα απλό αυτοκίνητο,

γ. το βυσσινί πετσί με το οποίο είναι εσωτερικά ντυμένο,

δ. η μηχανή του που ήταν κομμένη μπροστά κατακόρυφα και το έκανε να μοιάζει με μούργικο σκύλο,

ε. η μύτη του που θύμιζε ουρά τσαλαπετεινού.


Πώς προχωράει μετά η περιγραφή, από το μέσα μέρος προς το έξω ή από το έξω μέρος προς

το μέσα;


Η συγγραφέας, αφού αρχικά μας ενημερώνει, πως το αυτοκίνητο που θα μας περιγράψει είναι ένα

παμπάλαιο αυτοκίνητο, στη συνέχεια αρχίζει την περιγραφή του.

Η περιγραφή του αυτοκινήτου προχωράει από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά προς τα εσωτερικά,

δηλαδή από τα έξω προς τα μέσα.

Έτσι στη συνέχεια της περιγραφής μας αναφέρει το σχήμα και το χρώμα του αυτοκινήτου.

Στο σημείο αυτό κάνει μία διακοπή και αναφέρεται σ ένα εσωτερικό χαρακτηριστικό, την ταπετσαρία

των καθισμάτων, επειδή θέλει να τονίσει την αντίθεση της εσωτερικής πολυτέλειας του αυτοκινήτου με

την εξωτερική του εμφάνιση, για να επανέλθει και πάλι στα εξωτερικά χαρακτηριστικά του αυτοκινήτου.

Στο εξωτερικό του αυτοκινήτου, ποιο μέρος περιγράφεται πρώτα και ποιο μετά;


Στο εξωτερικό του αυτοκινήτου, το μέρος που περιγράφεται πρώτο είναι ο ουρανός του αυτοκινήτου.

Όπως μας πληροφορεί η συγγραφέας το αυτοκίνητο ήταν τελείως ανοιχτό από πάνω, χωρίς

κουκούλα.

Στη συνέχεια της περιγραφής μάς δίνονται πληροφορίες για το μπροστινό μέρος του αυτοκινήτου τη

«φάτσα», που έμοιαζε με φάτσα μούργικου σκύλου και τέλος για το πίσω μέρος του αυτοκινήτου, την

«ουρά», που έμοιαζε με ουρά τσαλαπετεινού.

3.3. Η συγγραφέας μας δίνει και τις δικές της εντυπώσεις από το αυτοκίνητο,

για να κάνει πιο ζωντανή την περιγραφή. Για παράδειγμα, λέει: «ένα παμπάλαιο

αυτοκίνητο που έμοιαζε με οβίδα». Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα με τα

σχόλια που κάνει η συγγραφέας:

μέρη αυτοκινήτου σχόλια

1. μηχανή αυτοκινήτου σαν φάτσα μούργικου σκύλου

2. η μύτη του αυτοκινήτου (το πίσω μέρος) θύμιζε ουρά τσαλαπετεινού

4.4. Είδατε σε μία βιτρίνα το ποδήλατο των ονείρων σας. Ένας συγγενής σας

θέλει να σας το αγοράσει. Γράψτε ένα σύντομο γράμμα για να του το

περιγράψετε ακριβώς.


Μην ξεχάσετε να αναφέρετε:

τη γενική εντύπωση που δίνει

την εξωτερική περιγραφή του αν έχει κάποιο ιδιαίτερο

χαρακτηριστικό τονίστε το

τα δικά σας σχόλια και συναισθήματα


Σέρρες 14 Ιουλίου 2006

Αγαπημένε μου θείε, γεια σου.

Πώς είσαι, πώς τα περνάς εκεί στην Αθήνα;

Εγώ εδώ στο χωριό της γιαγιάς τα περνάω μια χαρά. Βρήκα και πάλι τους παλιούς μου φίλους και

είμαστε όλη τη μέρα μαζί. Και τι δεν παίζουμε μαζί.

Χθες, κατέβηκα με την παρέα μου στην πλατεία του χωριού. Εκεί, πριν από μερικές μέρες άνοιξε ένα

καινούριο μαγαζί, που πουλάει ποδήλατα. Όλοι οι φίλοι μου έχουν ήδη διαλέξει ποιο τους αρέσει, για να

το αγοράσουν.

Εμένα μου άρεσε πολύ ένα μεγάλο ποδήλατο με ταχύτητες. Το χρώμα του είναι μαύρο και έχει μία

κίτρινη γραμμή μπροστά στο τιμόνι. Οι ρόδες του έχουν γυαλιστερές, ασημένιες ακτίνες. Στο πίσω

μέρος του έχει ένα φως που ανάβει, όταν τρέχεις και φωσφορίζει, όταν γίνεται βράδυ. Το τιμόνι του

έχει μία κόρνα, που όταν την πατάς βγάζει ήχους πουλιών. Το πιο σπουδαίο όμως είναι το φανάρι που

βρίσκεται πάνω από τον μπροστινό προφυλακτήρα και έχει τόσο δυνατό φως που μπορείς να δεις μέσα

στο σκοτάδι, σαν να είναι μέρα. Η σέλα του είναι κι αυτή μαύρη με δύο κίτρινες ρίγες σε κάθε πλάι.

Πάνω στο τιμόνι βρίσκονται οι ταχύτητες που μπορείς να τις αλλάζεις πολύ εύκολα.

Είμαι σίγουρος, πως με το ποδήλατο αυτό θα τρέχω σαν τον άνεμο και θα περνάω όλους τους φίλους

μου. Από τη στιγμή θείε, που είδα αυτό το ποδήλατο δεν μπορώ να το ξεχάσω. Αύριο θα πάω και πάλι

να το ξαναδώ στη βιτρίνα του μαγαζιού. Θα ήθελα πολύ να είχα κι εγώ ένα τέτοιο ποδήλατο, δεν θα

κατέβαινα από πάνω του. Θα πήγαινα παντού μ' αυτό.

Μου φαίνεται, όμως, πως σου έγραψα πολλά θείε και με περιμένουν και οι φίλοι μου για να παίξουμε.

Σε χαιρετώ, ο ανιψιός σου Πέτρος.

ΠΡΟΣΟΧΗΠΡΟΣΟΧΗ

Στο παραπάνω γράμμα πρόσεξες πως στην περιγραφή του ποδηλάτου χρησιμοποιήσαμε ιστορικό Ενεστώτα;

Επίσης, να θυμάσαι πως κι εσύ μπορείς να δώσεις τη δική σου απάντηση και να γράψεις κάποια δική

σου περιγραφή.

ΠΩΣ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ


1. Όταν γράφουμε επιστολές συνήθως γράφουμε ημερομηνία, προσφώνηση, επιφώνηση και

υπογραφή.

2. Η ημερομηνία περιλαμβάνει τον τόπο και το χρόνο στον οποίο γράφεται η επιστολή, π.χ.

Θεσσαλονίκη, 20 Ιουνίου 2006-04-11

3. Η προσφώνηση συνήθως έχει την εξής μορφή:

Α. αγαπημένη μου μητέρα

Β. αγαπητέ μου φίλε Κώστα

Γ. αξιότιμε κύριε, κ.τ.λ.

4. Η επιφώνηση συνήθως έχει την εξής μορφή:

1. Με πολλή αγάπη

2. Με εκτίμηση

3. Με σεβασμό

5. Τέλος, βάζουμε την υπογραφή μας ή το όνομά μας.

5.5. Ο υπολογιστής θύμωσε και αρνείται να γράψει δύο ίδια γράμματα στη

σειρά. Βρείτε ποιες λέξεις χρειάζονται διόρθωση.


Το προηγούμενο Σάββατο έφτασε στο σπίτι μας ένα γράμμα από τον παππού μου που μένει μόνιμα

λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη. Μας καλούσε να περάσουμε οικογενειακώς λίγες μέρες μαζί του και να

απολαύσουμε τις τελευταίες ηλιόλουστες μέρες δίπλα στη θάλασσα. Πώς θα μπορούσαμε να

απορρίψουμε μια τέτοια πρόταση, ένα διάλειμμα ξεγνοιασιάς σε καθαρό περιβάλλον; Αποφασίσαμε να

ταξιδέψουμε με το τρένο για να χαρούμε τη διαδρομή και συνεννοηθήκαμε μαζί του για τις τελευταίες

λεπτομέρειες.

Την επόμενη μέρα, φτάσαμε από νωρίς στο σταθμό και περιμέναμε την αναχώρηση της

αμαξοστοιχίας. Όταν ανεβήκαμε στο τρένο, διαπιστώσαμε πως οι θέσεις μας ήταν κατειλημμένες, αλλά

ευτυχώς το πρόβλημα λύθηκε εύκολα. Σε λίγο τα μεγάφωνα έκαναν έκκληση να απομακρυνθούν όλοι

από την άκρη της αποβάθρας, γιατί το τρένο ήταν έτοιμο να ξεκινήσει.

ΤΡΙΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ταξιδεύοντας με ελέφαντα

(Το κείμενο υπάρχει στις σελ.11-13 του σχολικού σου βιβλίου)


Με τι θα ασχοληθούμε:

Πώς αφηγούμαστε μια ιστορία

Πώς μιλάμε για το χθες, το σήμερα, το αύριο (χρόνοι ρημάτων, επιρρήματα, ουσιαστικά,

σύνδεσμοι)

Πώς φτιάχνουμε την περίληψη μιας ιστορίας

Όπως έχεις καταλάβει στο κείμενο αυτό θα μάθουμε πώς να αφηγούμαστε μία ιστορία και πώς να

γράφουμε την περίληψη της. Επίσης θα μάθουμε πώς να χρησιμοποιούμε τους χρόνους των ρημάτων,

όταν αναφερόμαστε στο παρόν, στο μέλλον και στο παρελθόν.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν να δούμε πρώτα τι είναι η αφήγηση και πώς γίνεται.

Η ΑΦΗΓΗΣΗΗ ΑΦΗΓΗΣΗ


1.1. Τι είναι η αφήγηση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗΑΠΑΝΤΗΣΗ

Αφήγηση είναι η παρουσίαση ενός γεγονότος πραγματικού ή φανταστικού, με προφορικό ή γραπτό

λόγο.

Στην αφήγηση τα γεγονότα παρουσιάζονται με χρονική σειρά.

Η αφήγηση είναι ένας τρόπος επικοινωνίας.

2.2. Πώς αφηγούμαστε μια ιστορία;


Όταν θέλουμε να αφηγηθούμε μία ιστορία, είτε πραγματική είναι η ιστορία αυτή, είτε φανταστική,

φροντίζουμε πάντα να δίνουμε με χρονική σειρά τα γεγονότα της ιστορίας αυτής.

Προσπαθούμε, επίσης, να περιγράφουμε τα διάφορα γεγονότα της ιστορίας με τη σειρά.


3. 3. Ποιον ονομάζουμε αφηγητή και γιατί;


Αφηγητής ονομάζεται αυτός που μας λέει μία ιστορία, είτε προφορικά, είτε γραπτά.

Τον ονομάζουμε αφηγητή από το ρήμα «αφηγούμαι» που σημαίνει, διηγούμαι, λέω, ιστορώ,

εξιστορώ.

4.4. Ο αφηγητής συμμετέχει ή όχι στην ιστορία που αφηγείται;


Σε μία αφήγηση, ο αφηγητής μπορεί να είναι:

Α. κάποιο από τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην ιστορία

Β. κάποιος που δεν ανήκει στα πρόσωπα της ιστορίας.

5.5. Τι πρέπει να προσέχεις σε μία αφήγηση;


Σε κάθε αφήγηση πρέπει να προσέχεις τα εξής:

πόσα πρόσωπα υπάρχουν στην ιστορία, ποιος είναι ο ρόλος του κάθε προσώπου και ποιος είναι ο

αφηγητής.

ποιος είναι ο χρόνος της αφήγησης, δηλαδή πότε διαδραματίζεται η ιστορία.

ποιος είναι ο τόπος, όπου διαδραματίζεται η ιστορία.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

διαδραματίζεται = εκτυλίσσεται, ξεδιπλώνεται, παίζεται.

ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ

Ας πούμε τώρα λίγα λόγια για τους χρόνους που χρησιμοποιούμε σε μία αφήγηση.

Στην αφήγηση συνήθως χρησιμοποιούνται οι εξής χρόνοι:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ:ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: όταν αναφερόμαστε στο παρόν, δηλαδή στο τώρα.

Ο Ενεστώτας δίνει ζωντάνια και αμεσότητα στην αφήγηση.


ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τον ιστορικό Ενεστώτα.

Ιστορικός ονομάζεται ο Ενεστώτας που μπαίνει στη θέση του Αορίστου, δηλαδή για μία ιστορία που

έγινε στο παρελθόν, χρησιμοποιούμε Ενεστώτα, αντί για Αόριστο.

π.χ.

έφτασα (Αόριστος) τελικά στο σπίτι, ανοίγω (ιστορικός Ενεστώτας, αντί άνοιξα = Αόριστο) την πόρτα

του κήπου και μπαίνω (ιστορικός Ενεστώτας, αντί μπήκα = Αόριστου) μέσα, βλέπω (ιστορικός

Ενεστώτας, αντί είδα = Αόριστου) τα αγαπημένα μου λουλούδια να είναι (ιστορικός Ενεστώτας, αντί

ήταν = Αόριστου) ανθισμένα και να με περιμένουν (ιστορικός Ενεστώτας, αντί περίμεναν = Αόριστου)

…

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ:ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: όταν αναφερόμαστε στο παρελθόν.

Είναι ο πιο συνηθισμένος χρόνος των αφηγήσεων.

Ο Παρατατικός δείχνει, συνήθως, επανάληψη ή συνέχεια (χωρίς διακοπή).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

1.1. Ποιος είναι ο πιο συνηθισμένος χρόνος στις αφηγήσεις;


Ο πιο συνηθισμένος χρόνος των αφηγήσεων είναι ο Παρατατικός.

2.2. Ποιους άλλους χρόνους χρησιμοποιούμε στις αφηγήσεις;


Στις αφηγήσεις χρησιμοποιούμε εκτός από τον Παρατατικό, τον Ενεστώτα, τον Ιστορικό Ενεστώτα και

τον Αόριστο.

ΠΕΡΙΛΗΨΗΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ας πούμε τώρα κάποια βασικά πράγματα, που αφορούν την περίληψη και τον τρόπο με τον οποίο

γίνεται μία περίληψη.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ


1.1. Τι είναι περίληψη;


Περίληψη είναι η διήγηση με λίγα λόγια και σύντομο τρόπο, μιας μεγαλύτερης ιστορίας.

2.2. Σε τι μας χρησιμεύει μία περίληψη;


Η περίληψη σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητη.

Έτσι συχνά τη χρησιμοποιούμε όταν:

1. θέλουμε να παρουσιάσουμε σε κάποιον με σύντομο τρόπο ένα μεγάλο κείμενο για λόγους

εξοικονόμησης χρόνου ή χώρου (τυπογραφικού).

2. θέλουμε να παρουσιάσουμε τα βασικά σημεία ενός κειμένου.

3. θέλουμε να ενημερώσουμε κάποιους για τις βασικές ιδέες ενός κειμένου που έχει δημοσιευθεί

(πρόσεξες πως στο εξώφυλλο κάθε βιβλίου μας δίνεται πάντα η περίληψη του κειμένου;).

4. θέλουμε εμείς οι ίδιοι κατά τη μελέτη μας να κρατήσουμε σημειώσεις των πιο σημαντικών

στοιχείων.

5. θέλουμε να ενημερώσουμε κάποιον με σύντομο τρόπο για κάτι που ειπώθηκε ή συνέβη. Συχνά

δηλαδή η περίληψη μπορεί να είναι και προφορική.

3. 3. Πότε μία περίληψη είναι σωστή;


Μία περίληψη είναι σωστή όταν:

Α) γράφουμε τα βασικά σημεία του αρχικού κειμένου που θέλουμε να το διατυπώσουμε περιληπτικά,

Β) δίνουμε το δικό μας ύφος στο κείμενο που δημιουργούμε και δεν αντιγραφούμε το αρχικό κείμενο,

Γ) δεν παραλείπουμε μεγάλα και δύσκολα τμήματα, επειδή βαριόμαστε να τα διαβάσουμε ή δεν τα

καταλαβαίνουμε,

Δ) δεν γράφουμε περισσότερα από αυτά που πρέπει. (Συνήθως στις περιλήψεις μας βάζουν κάποιο

όριο λέξεων, π.χ. μας λένε να χρησιμοποιήσουμε από 45 - 50 λέξεις για την περίληψη κάποιου

κειμένου).


ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΣΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΣΠΩΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

(Ας δούμε τώρα, πως μπορούμε να κάνουμε μία περίληψη με σωστό τρόπο):

1. δεν πρέπει να είμαστε υπερβολικοί στην αφαίρεση.

Δηλαδή δεν πρέπει να παραλείπεις από την περίληψή σου ολόκληρες παραγράφους.

Καλό είναι πρώτα να διαβάζεις προσεχτικά το αρχικό κείμενο, να το χωρίζεις σε παραγράφους και

να σημειώνεις τα βασικότερα σημεία της κάθε παραγράφου.

Στη συνέχεια με βάση την εργασία αυτή μπορείς να προχωρήσεις στην απόδοση της περίληψης.

2. δεν πρέπει να προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του συγγραφέα. Επίσης, αποφεύγουμε να

χρησιμοποιήσουμε αυτούσιες φράσεις μέσα από το κείμενο, δηλαδή να αντιγράφουμε κάποιες

φράσεις όπως ακριβώς υπάρχουν στο αρχικό κείμενο.

3. δεν πρέπει επίσης να σχολιάζουμε το κείμενο, αντίθετα πρέπει να είμαστε αντικειμενικοί.

Αν, δηλαδή, δεν σου αρέσει κάποια άποψη ή θέση του συγγραφέα δεν πρέπει να τη σχολιάσεις,

αλλά απλά να την αναφέρεις περιληπτικά.

4. η έκταση του κειμένου της περίληψης δεν πρέπει να είναι πολύ μεγάλη, εξαρτάται βέβαια κι

από την έκταση του αρχικού κειμένου.

Συνήθως όμως, όταν σου ζητούν να κάνεις μία περίληψη σου βάζουν και όριο στον αριθμό των

λέξεων που μπορείς να χρησιμοποιήσεις.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Ας δούμε τώρα πώς χρησιμοποιούμε τους χρόνους των ρημάτων και ας θυμηθούμε τι φανερώνει κάθε

χρόνος.

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Όπως γνωρίζουμε οι χρόνοι των ρημάτων μας δείχνουν πότε συμβαίνει κάτι.

Ο χρόνος λοιπόν χωρίζεται σε τρεις χρονικές βαθμίδες στο:

1. παρόν


2. μέλλον

3. παρελθόν

Ας δούμε τώρα σε ποια χρονική βαθμίδα ανήκει ο κάθε χρόνος.

Στο ΠΑΡΟΝ ανήκουν:

1. Ενεστώτας

2. Παρακείμενος

Στο ΠΑΡΕΛΘΟΝ ανήκουν:

1. Παρατατικός

2. Αόριστος

3. Υπερσυντέλικος

Στο ΜΕΛΛΟΝ ανήκουν:

1. Εξακολουθητικός Μέλλοντας

2. Συνοπτικός Μέλλοντας

3. Συντελεσμένος Μέλλοντας

Ας δούμε τώρα τον κάθε χρόνο χωριστά

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

α. Τα σπλάχνα τους κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν.

β. Τα χελιδόνια έρχονται την άνοιξη και φεύγουν το φθινόπωρο.

γ. Όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει.

1. Ο Ενεστώτας φανερώνει αυτό που γίνεται στο παρόν, δηλαδή στο τώρα.

Φανερώνει επίσης, πως αυτό που γίνεται τώρα γίνεται με εξακολούθηση, δηλαδή συνέχεια.

Άρα είναι χρόνος παροντικός και εξακολουθητικός.

2. Η εξακολούθηση αυτή μπορεί να παρουσιάζεται:

Α) με συνέχεια, χωρίς διακοπή παράδειγμα α. (τα σπλάχνα τους κι η θάλασσα ποτέ δεν

ησυχάζουν).

Β) με επανάληψη, αλλά με διακοπές παράδειγμα β. (τα χελιδόνια έρχονται την άνοιξη και φεύγουν

το φθινόπωρο).

3. Ο Ενεστώτας που χρησιμοποιείται σε παροιμίες και σε γνωμικά ονομάζεται Γνωμικός

Ενεστώτας:

παράδειγμα γ. (όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει).

4. Ο Ενεστώτας μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί στη θέση του Αορίστου και τότε ονομάζεται

Ιστορικός ή Δραματικός Ενεστώτας.

Ο ιστορικός Ενεστώτας χρησιμοποιείται συνήθως στην αφήγηση και δίνει ζωντάνια.


ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

α. Τα νερά έχουν παγώσει.

β. Έχει αναστατωθεί από τις φωνές σου όλη η γειτονιά.

1. Ο Παρακείμενος φανερώνει, πως αυτό που δείχνει το ρήμα έχει γίνει στο παρελθόν, αλλά

εξακολουθεί να υπάρχει τελειωμένο και στο παρόν (παράδειγμα α. τα νερά πάγωσαν και

εξακολουθούν και τώρα, στο παρόν, να είναι παγωμένα).

Άρα είναι κι αυτός όπως και ο Ενεστώτας χρόνος παροντικός, ανήκει δηλαδή στο παρόν.

2. Ο Παρακείμενος επίσης μας δείχνει, πως αυτό που λέει το ρήμα είναι τελειωμένο-συντελεσμένο,

έχει δηλαδή τελειώσει στο παρελθόν. Άρα ανήκει στους συντελεσμένους χρόνους.

3. Ο Παρακείμενος σχηματίζεται με το βοηθητικό ρήμα «έχω» και τον Αόριστο του ρήματος.

π.χ. έχω μιλήσει (έχω + μιλήσει = Αόριστος του ρήματος μιλάω-μιλά)

έχω γράψει (έχω + γράψει = Αόριστος του ρήματος γράφω)

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

α. Χθες έγραφε όλη μέρα.

β. Κάθε πρωί ξυπνούσε στις οχτώ.

1. Ο Παρατατικός φανερώνει, πως αυτό που λέει το ρήμα γινότανε στο παρελθόν, επομένως είναι

χρόνος του παρελθόντος, δηλαδή παρελθοντικός (παράδειγμα α. Χθες έγραφε όλη τη μέρα)

2. Ο Παρατατικός επίσης φανερώνει, πως αυτό που λέει το ρήμα γίνεται συνέχεια, δηλαδή με

εξακολούθηση, όπως λέμε εξακολουθητικά (παράδειγμα β. Κάθε μέρα ξυπνούσε στις οχτώ).

Είναι επομένως χρόνος εξακολουθητικός.

3. Η εξακολούθηση αυτή μπορεί να δηλώνεται:

α. με συνέχεια χωρίς διακοπή (παράδ. α. έγραφε συνέχεια), ή

β. με επανάληψη (παράδ. β. κάθε πρωί ξυπνούσε).

ΑΟΡΙΣΤΟΣΑΟΡΙΣΤΟΣ

α. Όλα τα χρόνια τα έζησε στο νησί.

β. Γαλάζιο πουλάκι έσεισε μπροστά μου την ουρά του.


1. Ο Αόριστος φανερώνει, πως αυτό που σημαίνει το ρήμα έγινε στο παρελθόν, δηλαδή στο χθες.

Άρα είναι παρελθοντικός χρόνος, ανήκει δηλαδή στο παρελθόν.

2. Ο Αόριστος δείχνει επίσης, πως αυτό που λέει το ρήμα παρουσιάζεται συνοπτικά, δηλαδή

τελειωμένο, στο παρελθόν.

Άρα ανήκει στους συνοπτικούς ή συντελεσμένους χρόνους.

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

α. Ο ήλιος είχε ανατείλει, όταν φτάσαμε στο χωριό.

β. Η βροχή είχε σταματήσει.

1. Ο Υπερσυντέλικος μας δείχνει πως εκείνο που λέει το ρήμα ήταν τελειωμένο στο παρελθόν.

Άρα είναι κι αυτός παρελθοντικός χρόνος αναφέρεται δηλαδή στο παρελθόν.

2. Ο Υπερσυντέλικος όπως και ο Αόριστος είναι συνοπτικός – συντελεσμένος χρόνος, αφού μας

δείχνει αυτό που λέει το ρήμα πως έχει γίνει και έχει τελειώσει στο παρελθόν.

3. Ο Υπερσυντέλικος σχηματίζεται με το βοηθητικό ρήμα είχα (Παρατατικός του έχω) + τον Αόριστο

του ρήματος.

π.χ. είχα γράψει (είχα + γράψει = Αόριστος)

είχα παίξει (είχα + παίξει = Αόριστος)

ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

α. Θα σε καρτερούμε πάντα με ανυπομονησία.

β. Πάντα θα σε θυμάμαι.

1. Ο εξακολουθητικός Μέλλοντας αναφέρεται στο μέλλον. Μας δείχνει, δηλαδή, πως αυτό που λέει

το ρήμα θα γίνεται στο μέλλον.

Άρα είναι χρόνος μελλοντικός.

2. Ο εξακολουθητικός Μέλλοντας μας δείχνει επίσης, πως αυτό που λέει το ρήμα θα γίνεται χωρίς

διακοπή, συνέχεια.

Άρα είναι εξακολουθητικός χρόνος.

3. Ο εξακολουθητικός Μέλλοντας σχηματίζεται με θα + Παρατατικό. π.χ. θα τρέχω, θα κοιμάμαι, θα

γράφω.


ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

α. Αύριο θα πάω στο θέατρο.

β. Θα επικοινωνήσω εγώ μαζί σου.

1. Ο συνοπτικός Μέλλοντας αναφέρεται στο μέλλον. Μας δείχνει, δηλαδή, πως αυτό που λέει το

ρήμα θα γίνεται στο μέλλον.


2. Ο συνοπτικός Μέλλοντας φανερώνει επίσης πως εκείνο, που λέει το ρήμα θα γίνει συνοπτικά

(στιγμιαία) μία δηλαδή φορά. Άρα είναι χρόνος συνοπτικός – συντελεσμένος.

3. Ο συνοπτικός Μέλλοντας σχηματίζεται με θα + Αόριστο.

π.χ. θα τρέξω, θα κοιμηθώ, θα γράψω.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

α. Θα έχω ανοιχτεί στο πέλαγος, πριν ο ήλιος ανατείλει.

β. Θα έχω τελειώσει τις δουλειές μου, όταν θα έρθεις.

1. Ο συντελεσμένος Μέλλοντας αναφέρεται στο μέλλον. Μας δείχνει, δηλαδή, πως αυτό που λέει το

ρήμα θα γίνεται στο μέλλον.


2. Ο συντελεσμένος Μέλλοντας φανερώνει επίσης πως αυτό που σημαίνει το ρήμα θα έχει γίνει, πριν

από μια χρονική στιγμή του μέλλοντος, είτε δηλώνεται αυτή η στιγμή, είτε όχι.

3. Ο συντελεσμένος Μέλλοντας σχηματίζεται με θα + έχω + Παρακείμενο.

π.χ. θα έχω τρέξει, θα έχω κοιμηθεί, θα έχω γράψει.

ΚΑΤΑΝΟΟΥΜΕ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ας προχωρήσουμε τώρα στην ανάλυση του κειμένου.

Αφού διαβάσεις προσεχτικά το κείμενο προσπάθησε να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις.


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.1. Ποιος είναι ο τίτλος του κειμένου που θα μελετήσουμε;


Ο τίτλος του κειμένου που θα μελετήσουμε είναι «Ταξιδεύοντας με ελέφαντα».

2.2. Τι μας δείχνει ο τίτλος αυτός;


Ο τίτλος αυτός μας δείχνει, πως το κείμενο θα μας μιλήσει για το ταξίδι που κάνουν κάποιοι πάνω σ’

έναν ελέφαντα.

3.3. Από πόσες παραγράφους αποτελείται το κείμενό μας;


Το κείμενό μας αποτελείται από 10 παραγράφους.

4.4. Μπορείς να βρεις τις παραγράφους αυτές;


Οι παράγραφοι του κειμένου μας είναι οι εξής:

1. «Αν δεν έχετε αντίρρηση, θα πρότεινα να αναζητήσουμε… δεν τόλμησε να κάνει κάποιο σχόλιο.

2. Δυστυχώς, οι ράγες πράγματι σταματούσαν… «θα πάω με τα πόδια» είπε ο κύριος Φογκ.

3. Ο Πασπαρτού πλησίασε τον κύριό του, κάνοντας έναν εκφραστικό μορφασμό,…«Έναν ελέφαντα!

Τον έχει ένας Ινδός που μένει εδώ δίπλα».

4. Πέντε λεπτά αργότερα οι τρεις συνταξιδιώτες… ο Ινδός αρνήθηκε.

5. Ο Φογκ επέμενε και πρόσφερε… αλλά ο Ινδός ήταν αμετάπειστος.

6. Το ποσό όμως δεν ήταν καθόλου… εξακόσιες λίρες.

7. Χωρίς να χάσει… χίλιες λίρες.

8. Ο Ινδός δεν ήθελε να τον πουλήσει. Ίσως ο κατεργάρης να περίμενε ακόμα μεγαλύτερο κέρδος

(μία παράγραφος).


9. Ο κύριος Φογκ πλησίασε… ο Ινδός υποχώρησε.

10. «Θεούλη μου!» φώναξε ο Πασπαρτού. «Χρυσό τον πληρώνουμε αυτό τον ελέφαντα!»

5.5. Ποια είναι τα πρόσωπα του κειμένου μας;


Στο κείμενό μας εμφανίζονται τα εξής πρόσωπα:

ο Φιλέας Φογκ, που είναι και ο πρωταγωνιστής του έργου.

ο σερ Φράνσις Κρόμαρτ.

ο Πασπαρτού, ο υπηρέτης του Φογκ

ο Ινδός, που είχε τον ελέφαντα.

6.6. Αφού διαβάσεις προσεχτικά το κείμενο μπορείς να γράψεις το νόημά του;


Το κείμενό μας είναι ένα απόσπασμα από το πολύ γνωστό έργο του Ιουλίου Βερν «Ο γύρος του

κόσμου σε 80 ημέρες».

Στο έργο αυτό πρωταγωνιστής είναι ένας Άγγλος ευγενής, ο Φιλέας Φογκ, ο οποίος στοιχηματίζει μ'

έναν αιώνιο αντίπαλό του, πως μπορεί να κάνει το γύρω του κόσμου σε 80 μέρες.

Έτσι ο Φογκ μαζί με τον σερ Φράνσις Κρόμαρτ και τον υπηρέτη του τον Πασπαρτού, βρίσκεται στην

Ινδία. Εκεί όμως συναντά ένα μικρό εμπόδιο, αφού οι σιδηροδρομικές γραμμές δεν είναι ακόμη έτοιμες

και έτσι δεν μπορεί να συνεχίσει το ταξίδι του.

Η μόνη λύση είναι να βρεθεί κάποιο άλλο μεταφορικό μέσο. Στα χωριά, όμως, γύρω δεν υπάρχει

τίποτα.

Τότε ο βοηθός και υπηρέτης του Φογκ, ο Πασπαρτού ρίχνει την ιδέα να νοικιάσουν κάποιον

ελέφαντα.

Πράγματι βρίσκεται ένας Ινδός που έχει έναν σχεδόν εξημερωμένο ελέφαντα. Ο Φογκ βρίσκει καλή

την ιδέα και αποφασίζουν να νοικιάσουν τον ελέφαντα.

Ο Ινδός, όμως, τους χαλάει τα σχέδια, αφού αρνείται πεισματικά να τους δώσει το ζώο, το οποίο το

προσέχει σαν τα μάτια του.

Τότε ο Φογκ αρχίζει να του προσφέρει διάφορα ποσά τα οποία όλο και μεγαλώνουν μπροστά στην

επίμονη άρνηση του Ινδού.

Τελικά ο Ινδός δέχεται να πάρει τις δύο χιλιάδες λίρες και να τους πουλήσει τον ελέφαντα, που

κόστισε μία περιουσία.


7.7. Το κείμενό μας είναι ένα ολοκληρωμένο έργο ή μήπως αποτελεί τμήμα

κάποιου άλλου μεγαλύτερου έργου;


Το κείμενό μας δεν είναι ένα ολοκληρωμένο έργο, άλλα αποτελεί τμήμα ενός μεγαλύτερου έργου.

Το κείμενό μας δηλαδή είναι ένα απόσπασμα.

8. 8. Ποιος είναι ο αφηγητής του κειμένου μας;


Ο αφηγητής του κειμένου μας είναι ένα τρίτο πρόσωπο, ένα πρόσωπο, δηλαδή, που δεν συμμετέχει

στην ιστορία.

9.9. Υπάρχει διάλογος στο κείμενό μας;


Στο κείμενό μας υπάρχει και η αφήγηση, αλλά υπάρχει και διάλογος ανάμεσα στα πρόσωπα που

συμμετέχουν στην ιστορία.

Το διάλογο τον καταλαβαίνουμε από την παύλα (–) που υπάρχει μπροστά από τα λόγια των

προσώπων που μιλούν.

10.10. Τι ζώο εμφανίζεται στο κείμενό μας και πώς το ονομάζουν;


Το ζώο που εμφανίζεται στο κείμενό μας είναι ένας ελέφαντας. Το όνομα του ελέφαντα είναι Κιούνι.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΩΝΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΩΝ

ΣΗΜΕΙΩΝ (*) ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥΣΗΜΕΙΩΝ (*) ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

(*) Αξιοπρόσεκτα σημεία = Σημεία που αξίζει να τα προσέξουμε.


Ας δούμε τώρα κάποιες δύσκολες φράσεις του κειμένου που χρειάζονται εξήγηση.

1. Οι εφημερίδες μοιάζουν με ορισμένα ρολόγια που έχουν τη μανία να πηγαίνουν μπροστά.

Η φράση δείχνει κάτι που συμβαίνει στην πραγματικότητα, αφού πολλές φορές οι εφημερίδες,

αλλά και τα άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης προκειμένου να κερδίσουν την αποκλειστικότητα μιας

είδησης δημοσιεύουν μία είδηση, πριν αυτή συμβεί.

2. Τη διακοπή των γραμμών.

Η φράση αυτή θέλει να μας πει, πως οι ράγες του τρένου δεν ήταν έτοιμες και έτσι τα τρένα

έφταναν μέχρι κάποιο σημείο και εκεί σταματούσαν, αφού δεν μπορούσαν να προχωρήσουν

παραπέρα.

Αυτή θα είναι και η αιτία για την οποία οι πρωταγωνιστές του κειμένου μας θα αναγκαστούν να

ταξιδέψουν με ελέφαντα.

3. … ρολόγια που έχουν μανία…

Στη φράση αυτή υπάρχει μία μεταφορά, αφού τα ρολόγια δεν μπορούν να έχουν μανία..

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Εδώ θα προσπαθήσουμε μαζί να εξηγήσουμε κάποιες λέξεις που βρίσκουμε στο κείμενό μας και είναι


Επίσης, θα μελετήσουμε κάποιες φράσεις που είναι λίγο δύσκολες στην κατανόηση τους.

Τέλος, θα αναλύσουμε κάποιες λέξεις στα συστάτικά τους, θα βρούμε τις συνώνυμες και τις αντίθετές


Ας δούμε πρώτα τις άγνωστες λέξεις του κειμένου.


προς ζημία σας, δηλαδή θα σας ζημιώσει, θα σας βλάψει.

έγκαιρα: πρόσεξε τη διαφορά:

έγκαιρα = μέσα στον προκαθορισμένο χρόνο, π.χ. ευτυχώς το τρένο έφτασε έγκαιρα.

έγκυρα = με κύρος, π.χ. η είδηση αυτή είναι από έγκυρη πηγή.

αφοπλιστική: επίθετο: ο αφοπλιστικός, η αφοπλιστική, το αφοπλιστικό.

Κυριολεκτικά η λέξη σημαίνει αυτό που αφοπλίζει, μεταφορικά αυτό που δεν επιδέχεται

αντιρρήσεις, διαφωνίες.

Εδώ η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά.


π.χ. έχει ένα αφοπλιστικό βλέμμα.

πρόωρα: δηλαδή, πριν την ώρα.

π.χ. το μωρό τους γεννήθηκε πρόωρα.

προβλέψει: σύνθετη λέξη: προ + βλέπω = βλέπω από πριν.

π.χ. λένε πως αυτός ο μάντης μπορεί και προβλέπει το μέλλον.

εκφραστικό μορφασμό: οι μορφασμοί, όπως και οι χειρονομίες αποτελούν τη γλώσσα του

σώματος.

πασούμια: παπούτσια.

περιέζωνε: το κύκλωνε γύρω - γύρω.

Σύνθετη λέξη περί + ζώνω

σχεδόν εξημερωμένο, δηλαδή, ο ελέφαντας ήταν ακόμη άγριος.

Το επίρρημα σχεδόν εδώ σημαίνει λίγο.

αναμφίβολα: χωρίς καμιά αμφιβολία. Σύνθετη λέξη αν + αμφιβολία.

π.χ. αναμφίβολα έχεις δίκιο σε όσα λες.

υποζύγιο: ζώο που χρησιμοποιείται ως μεταφορικό μέσο.

σπανίζουν: είναι σπάνιοι.

μη στάξει και μη βρέξει: παροιμία, που σημαίνει ότι φροντίζω κάτι ή κάποιον πολύ.

εξωφρενικό ποσό: η φράση σημαίνει, πως το ποσό που πρόσφερε ο Φογκ στον Ινδό για να

αγοράσει τον ελέφαντα ήταν πολύ μεγάλο.

αμετάπειστος δηλαδή δεν άλλαζε γνώμη.

π.χ. αυτός ο άνθρωπος είναι αμετάπειστος δεν αλλάζει με τίποτα γνώμη.

ευκαταφρόνητο: σύνθετη λέξη: ευ (επίρρημα των αρχαίων Ελληνικών, που σημαίνει καλά) + κατά

(πρόθεση) + φρονέω (= σκέφτομαι) = καταφρονώ (σκέφτομαι άσχημα για κάποιον, περιφρονώ).

Ευκαταφρόνητο σημαίνει τιποτένιο. Εδώ όμως η λέξη βρίσκεται μαζί με άρνηση, έτσι ολόκληρη η

φράση σημαίνει κάτι που δεν είναι καθόλου τιποτένιο, καθόλου κακό.

ο κατεργάρης: ο πονηρός.

κοκκινωπός: λίγο κόκκινος.

κάτασπρος: πολύ άσπρος. Σύνθετη λέξη.

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ



Αφού, λοιπόν, εξηγήσαμε τις δύσκολες λέξεις και φράσεις του κειμένου, ας δούμε τώρα ποιες λέξεις


ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

αντίρρηση: πρόσεξε τα δύο ρρ που έχει η λέξη.

Αυτό γίνεται, επειδή η λέξη είναι σύνθετη και αποτελείται από την πρόθεση αντί + τη λέξη ρήση (=φράση).

π.χ. αντίρροπος, Αντίρριο, καταρροή.

Οι λέξεις, λοιπόν, που αρχίζουν από ρ, όταν βρεθούν σύνθετες με άλλη λέξη, που λήγει σε

φωνήεν, διπλασιάζουν το αρχικό ρ.

Επίσης, το αρχικό ρ των λέξεων διπλασιάζεται, όταν οι λέξεις αυτές είναι σύνθετες με προθέσεις ή

μόρια που λήγουν σε ν.

Για να το καταλάβεις καλύτερα μελέτησε τα παρακάτω παραδείγματα:

Π.χ. συν + ροή = συρροή: εδώ το ν της πρόθεσης έγινε ρ, το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε

αφομοίωση, δηλαδή ένα γράμμα αφομοιώνεται (γίνεται όμοιο) με το γειτονικό του.

συν + ρίζα = σύρριζα.

πρότεινα: προ + τείνω.

αναζητήσουμε: ανά (πρόθεση) + ζητήσω (ζητάω).

προβλέψει: προ + βλέπω.

Άλλες σύνθετες λέξεις με δεύτερο συνθετικό τη λέξη βλέπω είναι οι εξής:

1. διαβλέπω (διά + βλέπω)

2. προσβλέπω (προς + βλέπω)

3. καλοβλέπω (καλό + βλέπω)

έγκαιρα: εν + καιρός (το ν έγινε γ).

αυτοπεποίθηση: αυτό + πεποίθηση.

πρόωρα: προ + ώρα.

Άλλες σύνθετες λέξεις με τη λέξη ώρα είναι οι εξής:

1. δίωρα (δις από το δύο + ώρα) το –ς χάθηκε κατά τη σύνθεση.

2. άωρα (ά (στερητικό) + ώρα)

3. παράωρα (παρά + ά (στερητικό) + ώρα). Το –α από την πρόθεση παρά χάθηκε επειδή

ακολουθούσε άλλο φωνήεν (έκθλιψη).

αναγγείλει: ανά + αγγέλλω (= φέρνω είδηση).

Άλλες σύνθετες λέξεις με τη λέξη αγγέλλω είναι οι εξής:


1. διαγγέλλω (διά + αγγέλλω)

2. προαγγέλλω (προ + αγγέλλω)

3. καταγγέλλω (κατά + αγγέλλω)

διακοπή: διά + κοπή (από το ρήμα κόβω).

κατέβηκαν: κατά + βαίνω.

Άλλες σύνθετες λέξεις με το ρήμα βαίνω είναι οι εξής:

1. ανεβαίνω (ανά + βαίνω), το -α στην πρόθεση ανά έγινε –ε- κατά τη σύνθεση.

2. προβαίνω (προ + βαίνω)

3. μεταβαίνω (μετά + βαίνω)

4. συμβαίνω (συν + βαίνω), το -ν στην πρόθεση συν έγινε –μ- επειδή ακολουθούσε β (βήτα).

5. διαβαίνω (διά + βαίνω)

εκφραστικό: εκ + φράζω.

ακατάλληλα: α (στερητικό) + κατάλληλα.

πεζοπορία: πεζός + πορεία.

κάτασπρος: κατά + άσπρος. Η πρόθεση κατά δηλώνει πάρα πολύ.

υποχώρησε: υπό + χωράω.

Άλλες σύνθετες λέξεις με τη λέξη χωράω – χωρώ είναι οι εξής:

1. αναχωρώ (ανά + χωρώ)

2. προχωρώ (προ + χωρώ)

3. καταχωρώ (κατά + χωρώ)

4. παραχωρώ (παρά + χωρώ)

5. συγχωρώ (συν + χωρώ) εδώ το –ν από τη πρόθεση συν έγινε -γ- επειδή η επόμενη λέξη αρχίζει

από χ.

6. προσχωρώ (προς + χωρώ)

ΣΥΝΩΝΥΜΕΣ – ΑΝΤΙΘΕΤΕΣΣΥΝΩΝΥΜΕΣ – ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ

Είναι καλό να διαβάζεις με προσοχή τις συνώνυμες και αντίθετες λέξεις που σου δίνονται για να

μπορείς να εμπλουτίζεις το λεξιλόγιό σου.

Δεν ξεχνούμε επίσης, πως συνώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν σχεδόν την ίδια σημασία.

αντίρρηση:

Συνώνυμες λέξεις: διαφωνία, αντίλογος, ένσταση.


Αντίθετες λέξεις: συμφωνία, αποδοχή, παραδοχή.

αναζητάω: ψάχνω.

προβλέπω: προλέγω, μαντεύω, προφητεύω.

καθυστέρηση: αργοπορία.

πρόωρα: πριν την ώρα του

Αντώνυμα (= αντίθετα): πρόωρα – καθυστερημένα.

ζημιά: βλάβη

Συνώνυμα = βλάβη.

Αντίθετα = ωφέλεια, κέρδος, όφελος.

πεζοπορία: περπάτημα.

αναμφίβολα: χωρίς αμφιβολία

Συνώνυμα = σίγουρα, βέβαια.

Αντίθετα = αμφίβολα, αβέβαια.

Η ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΜΑΣΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΜΑΣ

Ας σημειώσουμε εδώ τα βασικότερα γραμματικά φαινόμενα αυτού του κειμένου.

1. Αφοπλιστικός = επίθετο.

ΠΡΟΣΕΞΕ:ΠΡΟΣΕΞΕ: όλα τα επίθετα που λήγουν σε –ινος, -ικος, -ιμος, γράφονται με ι π.χ. κόκκινος,

ανοιξιάτικος, πύρινος.

2. «Πώς; Ξέρατε ότι οι γραμμές δε συνεχίζονται;»

Εδώ το πώς παίρνει οξεία επειδή ρωτάει, είναι δηλαδή ερωτηματικό.

3. Οκτωβρίου: πρόσεξε, ο μήνας αυτός είναι ο μόνος που δεν παίρνει μ. Έτσι έχουμε: Νοέμβριος,

Σεπτέμβριος, Δεκέμβριος, αλλά Οκτώβρης.

4. πηγαίνουν

ΠΡΟΣΕΞΕ:ΠΡΟΣΕΞΕ: τα ρήματα που λήγουν σε –αινω, γράφονται με αι, π.χ. ανεβαίνω, κατεβαίνω,

καταλαβαίνω.

Στον Αόριστο το αι γίνεται η π.χ. πηγαίνω – πήγα, κατεβαίνω – κατέβηκα.

5. Γι' αυτή = έκθλιψη.

6. Διαθέσιμο: επίθετο: ο διαθέσιμος, η διαθέσιμη, το διαθέσιμο, πρόσεξε την κατάληξη -ιμος.

7. Τον κύριό του: εδώ έχουμε δύο τόνους.


Όλες οι λέξεις που τονίζονται στην προπαραλήγουσα και μετά από αυτές ακολουθεί μου, σου, του, μας, σας, τους, το, τα, παίρνουν και δεύτερο τόνο στη λήγουσα.

Π.χ. κύ - ρι - ο + του = κύριό του

Προπαραλ. Παραλήγ. Λήγουσα

Το μά-θη-μα + του = το μάθημά του

8. Κάνοντας: μετοχή ενεργητικού Ενεστώτα.

Γράφεται με -ο- επειδή αυτό δεν τονίζεται.

ΠΡΟΣΕΞΕ:ΠΡΟΣΕΞΕ: γελώντας, κοιτώντας, μιλώντας, άλλα: γράφοντας.

9. Πλάι: το ι δεν παίρνει διαλυτικά, επειδή τονίζεται το α.

10. Ινδός: πρόσεξε πως τα κύρια ονόματα προσώπων, πόλεων, χωρών καθώς και αυτά που δείχνουν

εθνικότητα γράφονται με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα τους.

11. τιναζόταν

Πρόσεξε:Πρόσεξε: τιναζόταν = γ’ ενικό πρόσωπο

τινάζονταν = γ’ πληθυντικό πρόσωπο.

13. Αγανακτισμένος: μετοχή παθητικού Ενεστώτα.

Ο αγανακτισμένος, η αγανακτισμένη, το αγανακτισμένο.

Κλίνεται κανονικά ως επίθετο.

14. «Το ποσό δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητο», εδώ έχουμε Λιτότητα.

Η Λιτότητα είναι ένα από τα σχήματα λόγου που χρησιμοποιούμε. Κατά τη Λιτότητα αντί για

μια λέξη χρησιμοποιούμε την αντίθετή της μαζί με άρνηση.

Π.χ. η ζημία δεν ήταν μεγάλη αντί η ζημιά ήταν μικρή.

15. Προτείνοντάς του: πρόσεξε κι εδώ τους δύο τόνους.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

Τα σημεία του κειμένου που χρειάζονται προσοχή:

1. το κείμενό μας αποτελεί μία αφήγηση.

2. η αφήγηση αυτή είναι μία φανταστική ιστορία.

3. ο αφηγητής είναι πρόσωπο που δεν συμμετέχει στην ιστορία, είναι δηλαδή ένα τρίτο πρόσωπο.

4. η αφήγηση, λοιπόν, γίνεται στο τρίτο πρόσωπο (είναι τριτοπρόσωπη).


5. στο κείμενό μας υπάρχουν σχεδόν όλοι οι χρόνοι των ρημάτων. Ο αφηγητής χρησιμοποιεί τον

Παρατατικό αφού αναφέρεται στο παρελθόν.

6. στο κείμενό μας έχουμε και αφηγηματικά μέρη (μέρη, δηλαδή, που τα αφηγείται κάποιο πρόσωπο,

ο αφηγητής) και διαλογικά μέρη, δηλαδή, διαλόγους ανάμεσα στα πρόσωπα της ιστορίας.

7. στην αφήγηση έχουμε το τρίτο πρόσωπο, ενώ στους διαλόγους έχουμε το πρώτο πρόσωπο του

ενικού ή του πληθυντικού αριθμού, ανάλογα με το πόσα πρόσωπα παίρνουν μέρος στο διάλογο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ (σελίδες βιβλίου 13-16)

1.1. Βρείτε ποιες από τις φράσεις είναι σωστές (Σ) και ποιες λανθασμένες (Λ).

Σ Λ

Οι εφημερίδες ανάγγειλαν πρόωρα ότι οι σιδηροδρομικές γραμμές είχαν ολοκληρωθεί.

Ο Πασπαρτού πρότεινε στον κύριο Φογκ να ταξιδέψουν με έναν ελέφαντα.

Ο Κουίνι, ο ελέφαντας, δεν μπορούσε να καλύψει μεγάλη απόσταση με μεγάλη ταχύτητα.

Ο Ινδός αρνήθηκε πεισματικά να πουλήσει τον ελέφαντα, όσα λεφτά κι αν του έδωσαν.


Σ Λ

Οι εφημερίδες ανάγγειλαν πρόωρα ότι οι σιδηροδρομικές γραμμές είχαν ολοκληρωθεί.

Ο Πασπαρτού πρότεινε στον κύριο Φογκ να ταξιδέψουν με έναν ελέφαντα.

Ο Κουίνι, ο ελέφαντας, δεν μπορούσε να καλύψει μεγάλη απόσταση με μεγάλη ταχύτητα.

Ο Ινδός αρνήθηκε πεισματικά να πουλήσει τον ελέφαντα, όσα λεφτά κι αν του έδωσαν.

2.2. Θέλετε να διηγηθείτε με λίγα λόγια σε ένα φίλο σας την ιστορία που

διαβάσατε.

Χρειάζεται δηλαδή να του πείτε

Ποιος είναι ο βασικός ήρωας και ποια άλλα πρόσωπα παίρνουν μέρος

Πού και πότε συμβαίνει η ιστορία

Πώς ξεκινάει η περιπέτεια

Τι γίνεται μετά

Ποιο είναι το αποτέλεσμα

Τι σκέφτονται ή αισθάνονται τα πρόσωπα για ό,τι συνέβη


Απαντήστε με μία φράση σε κάθε ερώτηση και συνδέστε τις φράσεις μεταξύ τους σε ένα κείμενο χρησιμοποιώντας συνδέσμους και άλλες λέξεις, για να διηγηθείτε περιληπτικά την ιστορία.


(Πρώτα θα απαντήσουμε στην κάθε ερώτηση χωριστά).

Ποιος είναι ο βασικός ήρωας και ποια άλλα πρόσωπα παίρνουν μέρος;

Ο βασικός ήρωας της ιστορίας είναι ο Φιλέας Φογκ. Άλλα πρόσωπα που παίρνουν μέρος στην

ιστορία είναι ο υπηρέτης του, ο Πασπαρτού, ο κύριος Φράνσις και ο Ινδός.

Πού και πότε συμβαίνει η ιστορία;

Η ιστορία συμβαίνει στο παρελθόν, (διαδραματίζεται). Ο τόπος όπου διαδραματίζεται η ιστορία

είναι η Ινδία.

Πώς ξεκινάει η περιπέτεια;

Η περιπέτεια ξεκινάει από τη δυσκολία που παρουσιάζεται στο Φογκ, ο οποίος, αν και βιάζεται να

διασχίσει την Ινδία, δεν μπορεί να τα καταφέρει εξαιτίας της έλλειψης μεταφορικών μέσων.

Τι γίνεται μετά;

Ο υπηρέτης του Φογκ, ο Πασπαρτού, του προτείνει να νοικιάσουν έναν ελέφαντα.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα;

Το αποτέλεσμα είναι ο Φογκ να δώσει τελικά ένα υπέρογκο ποσό στον Ινδό προκειμένου να

αγοράσει τον ελέφαντά του.

Τι σκέφτονται ή αισθάνονται τα πρόσωπα για ό,τι συνέβη;

Ο Πασπαρτού αγανακτεί με την πονηριά του Ινδού και σκέφτεται πως έχουν πληρώσει χρυσάφι

τον ελέφαντα.

Ας ενώσουμε τώρα τις παραπάνω προτάσεις

Βασικός ήρωας της ιστορίας είναι ο Φιλέας Φογκ. Άλλα πρόσωπα που παίρνουν μέρος στην ιστορία

είναι ο υπηρέτης του, ο Πασπαρτού, ο κύριος Φράνσις και ο Ινδός.

Η ιστορία συμβαίνει στο παρελθόν, (διαδραματίζεται). Ο τόπος όπου διαδραματίζεται η ιστορία είναι η

Ινδία.

Η περιπέτεια της ιστορίας ξεκινάει από τη δυσκολία που παρουσιάζεται στο Φογκ, ο οποίος, αν και

βιάζεται να διασχίσει την Ινδία, δεν μπορεί να τα καταφέρει εξαιτίας της έλλειψης μεταφορικών μέσων.

Τότε ο υπηρέτης του Φογκ, ο Πασπαρτού, του προτείνει να νοικιάσουν έναν ελέφαντα.


Το αποτέλεσμα είναι ο Φογκ να δώσει τελικά ένα υπέρογκο ποσό στον Ινδό προκειμένου να αγοράσει

τον ελέφαντά του.

Ο Πασπαρτού αγανακτεί με την πονηριά του Ινδού και σκέφτεται πως έχουν πληρώσει χρυσάφι τον

ελέφαντα.

3.3. Ο συγγραφέας διηγείται μια ιστορία που έγινε στο παρελθόν. Φανταστείτε

ότι διηγείται το παρακάτω μέρος της ιστορίας σαν να συμβαίνει τώρα.

Ξαναγράψτε την ιστορία αλλάζοντας τους χρόνους. Σε ποιο χρόνο θα βάλετε

τα ρήματα για να δείξετε ότι τα γεγονότα συμβαίνουν τη στιγμή που μιλάει;

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: πρόσεξε όταν μιλάμε για το τώρα χρησιμοποιούμε πάντα Ενεστώτα έτσι κι εδώ θα

χρησιμοποιήσουμε τον Ενεστώτα.

Πέντε λεπτά αργότερα, ο Φιλέας Φογκ, ο σερ Φράνσις Κρόμαρτι και ο Πασπαρτού φτάνουν σε μια καλύβα, χτισμένη, πλάι σε ένα χωράφι που το περιζώνει ένας ψηλός φράχτης από πασσάλους. Μέσα στην καλύβα υπάρχει ένας Ινδός και στο χωράφι ένας ελέφαντας. Ο Ινδός τους οδηγεί στο χωράφι. Εκεί αντικρίζουν ένα ζώο, σχεδόν εξημερωμένο. Αναμφίβολα ο Κιούνι – έτσι λένε το ζώο – μπορεί, όπως όλοι οι ελέφαντες, να καλύψει με μεγάλη ταχύτητα μεγάλες αποστάσεις και, καθώς δεν υπάρχει άλλο διαθέσιμο υποζύγιο, αποφασίζουν να τον χρησιμοποιήσουν.

Ποιος χρόνος είναι ο καλύτερος για να διηγηθούμε μια ιστορία με πιο ζωντανό τρόπο, σαν να

συμβαίνει τώρα;


Ο πιο κατάλληλος χρόνος για να αφηγηθούμε μια ιστορία με ζωντανό τρόπο και έτσι ώστε να δείχνει,

πως η ιστορία μας συμβαίνει τώρα, κι ας εκτυλίσσεται στο παρελθόν, είναι ο ιστορικός Ενεστώτας. Ο

ιστορικός Ενεστώτας δίνει ζωντάνια και αμεσότητα στην αφήγηση.

(Για τους χρόνους που χρησιμοποιούμε στην αφήγηση μπορείς να ανατρέξεις και να διαβάσεις τις

σελίδες).

4.4. Θέλετε να διηγηθείτε κάτι ασυνήθιστο που έγινε σε ένα ταξίδι. Βρείτε

έναν τίτλο και προσπαθήστε η ιστορία σας να περιέχει όσο το δυνατόν

περισσότερα από τα κύρια στοιχεία που υπάρχουν στην άσκηση 2. Μην

ξεχάσετε ότι, συνήθως, όταν διηγούμαστε μία ιστορία, βάζουμε τα γεγονότα σε

χρονική σειρά. Μπορείτε να ξεκινήσετε τις προτάσεις σας με τις παρακάτω

λέξεις και φράσεις που δηλώνουν χρόνο:


Στην αρχή του ταξιδιού,…………………………………………………

Πρώτα, …………………………………………………………………..

Έπειτα, …………………………………………………………………..

Ξαφνικά,………………………………………………………………….

Την ίδια στιγμή,………………………………………………………….

Ύστερα,…………………………………………………………………..

Λίγο πριν φτάσουμε στον προορισμό μας,……………………………….

Τέλος,…………………………………………………………………….


Η πρώτη μου εκδρομή στη φύση

Στην αρχή του ταξιδιού, όλοι μας ήμασταν πολύ χαρούμενοι και ενθουσιασμένοι, επειδή επιτέλους

θα γνωρίζαμε την εμπειρία του ελεύθερου κάμπινγκ.

Πρώτα, αντικρίσαμε ένα μικρό χωριουδάκι με πετρόχτιστα σπίτια και στενά καλντερίμια.

Έπειτα, σταματήσαμε σε μια πηγή σ’ ένα βουνό για να πιούμε δροσερό νερό.

Ξαφνικά, είδα πως πάνω σ' ένα δέντρο υπήρχε ένα μικρό σκιουράκι και σκαρφάλωσα για να το

πιάσω.

Την ίδια στιγμή, ένα κλαδί έσπασε και έπεσε επάνω μου και εγώ με τη σειρά μου έπεσα πάνω στις

τσουκνίδες.

Ύστερα, η μητέρα μου μου έβαλε αλοιφή και η αλήθεια είναι πως ανακουφίστηκα πολύ.

Λίγο πριν φτάσουμε στον προορισμό μας, ο πόνος μου είχε περάσει τελείως.

Τέλος, φτάσαμε έξω απ’ το χωριό Ταξιάρχες, οι μεγάλοι άρχισαν να στήνουν τη σκηνή κι εμείς

στρωθήκαμε στο παιχνίδι.

ΠΡΟΣΕΞΕ!ΠΡΟΣΕΞΕ! Εσύ μπορείς να δώσεις μία δική σου απάντηση, μπορείς για παράδειγμα να αναφέρεις μία προσωπική σου εμπειρία. Εδώ η απάντηση σου δίνεται ως ένα παράδειγμα.

ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Δύο μέρες στο βουνό

(Το κείμενο υπάρχει στη σελίδα 17 του σχολικού σου βιβλίου)


Με τι θα ασχοληθούμε:

Πώς γράφουμε μία ανακοίνωση

Πώς χρησιμοποιούμε τους χρόνους του ρήματος

Το τέταρτο κείμενο της ενότητας που μελετούμε είναι μία ανακοίνωση και μάλιστα είναι μία

ανακοίνωση που έχει δημοσιευθεί και στον περιοδικό τύπο.

Στην ενότητα αυτή λοιπόν θα ασχοληθούμε με την ανακοίνωση και ειδικότερα με το πώς μπορούμε να

κάνουμε μία ανακοίνωση καθώς και με το ποιους χρόνους ρημάτων χρησιμοποιούμε στην ανακοίνωση.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

1.1. Πώς γράφουμε μία ανακοίνωση;


Η ανακοίνωση περιέχει πάντα τα σημαντικότερα σημεία ενός μηνύματος είτε αυτό είναι προφορικό,

είτε είναι γραπτό.

Όταν λοιπόν κάνουμε μία ανακοίνωση (γραπτή ή προφορική) φροντίζουμε πάντα να είμαστε

σύντομοι και επιγραμματικοί.

Τονίζουμε δηλαδή τις σημαντικότερες από τις πληροφορίες που θέλουμε να μεταδώσουμε και αφού

τις βάλουμε στη σειρά τις ανακοινώνουμε.


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1.1. Διαβάσατε την ανακοίνωση; Μπορείτε ν' απαντήσετε στις παρακάτω

ερωτήσεις; Αν σας βοηθάει, μπορείτε να υπογραμμίσετε την απάντηση και μέσα

στο κείμενο!

Α. Ποιος διοργανώνει την εκδρομή στον Παρνασσό;

Β. Με ποιον τρόπο μπορούν να πάρουν μέρος στην εκδρομή όσοι είναι μικρότεροι από 7 χρονών;

Γ. Μπορεί να πάει στην εκδρομή όποιος είναι μεγαλύτερος από 18 χρονών;

Δ. Πότε θα γίνει η εκδρομή στον Παρνασσό και με ποιο μεταφορικό μέσο;

Ε. Πότε είναι η τελευταία μέρα για να δηλώσει κανείς συμμετοχή;

Στ. Ποιος είναι ο κύριος Σαμούλης;

Ζ. Τι θα κάνετε αυτές τις δύο μέρες, σύμφωνα με την ανακοίνωση;


Α. Την εκδρομή στον Παρνασσό τη διοργανώνει ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Αχαρνών.

Β. Όσοι είναι μικρότεροι από 7 χρονών μπορούν να πάρουν μέρος στην εκδρομή με τη συνοδεία των

γονιών τους.

Γ. Η ανακοίνωση αναφέρει πως στην εκδρομή μπορούν να πάρουν μέρος παιδιά από 7 έως 18

χρονών. Τα μικρότερα όμως παιδιά πρέπει να συνοδεύονται από τους γονείς τους. Επομένως, στην

εκδρομή δε μπορούν να πάρουν μέρος άτομα που είναι μεγαλύτερα από 18 χρονών.

Δ. Η εκδρομή στον Παρνασσό θα γίνει στις 15 και 16 Φεβρουαρίου. Η μεταφορά θα γίνει με

πούλμαν.

Ε. Η τελευταία μέρα για να δηλώσει κάποιος συμμετοχή είναι η 31 Ιανουαρίου.

Στ. Ο κύριος Σταμούλης είναι ο υπεύθυνος του προγράμματος, δηλαδή, αυτός που διοργανώνει την

εκδρομή στους Δελφούς.

(πρόσεξε το όνομά του υπάρχει στο τέλος της ανακοίνωσης κάτω αριστερά.)

Ζ. Τις δύο αυτές μέρες σύμφωνα με το πρόγραμμα της εκδρομής αυτοί που θα συμμετέχουν θα

εξασκηθούν στη χιονοδρομία, θα γνωρίσουν νέους φίλους, θα ανακαλύψουν την ομορφιά της

ελληνικής φύσης, θα μάθουν να προσανατολίζονται, θα διασκεδάσουν με θεατρικό παιχνίδι και

κυρίως θα χορτάσουν καθαρό αέρα και θα περάσουν ξένοιαστα.


2.2. Παρακάτω θα διαβάσετε τις εντυπώσεις από ένα ταξίδι στα Ζαγοροχώρια:

Πηγαίνοντας στα Ζαγοροχώρια συναντάτε ένα σύνολο 46 χωριών στην ορεινή περιοχή της Πίνδου. Στο Ζαγόρι δε βρίσκετε άσχημο χωριό. Στα απλά αγροτικά κτίσματα και στις εκκλησίες οι λαξευμένες πέτρες διατηρούν κάτι από τη μεγάλη τέχνη των παλιών μαστόρων.

Καλοδιατηρημένα χωριά βλέπετε πολλά. Το Πάπιγκο (Μικρό και Μεγάλο), το Μονοδένδρι, το Δίλοφο, το Καπέσοβο, το Τσεπέλοβο και πολλά ακόμα.

Ο δρόμος που σας οδηγεί ως το Πάπιγκο περνάει από την κεντρική αρτηρία για Κόνιτσα. Στη συνέχεια περνάτε από την Αρίστη και ανηφορίζετε προς τους δύο οικισμούς, το Μικρό και το Μεγάλο Πάπιγκο. Κάθεστε στην πλατεία του μικρού χωριού, και κοιτάζετε τη θέα στις πλαγιές. Χαλαρώνετε στα καφενεδάκια και τις ταβέρνες του χωριού, κυρίως όμως χαίρεστε τη φύση. Αντικρίζετε τα λαμπερά νερά του Βοїδομάτη, τις κορυφές της Αστράκας, αγναντεύετε τη θέα προς το φαράγγι του Βίκου, επισκέπτεστε τις κολυμπήθρες (φυσικές πισίνες στο δρόμο από Μεγάλο προς Μικρό Πάπιγκο) και, αν είστε έτοιμοι για πεζοπορία, παίρνετε τη μεγάλη ανηφόρα της Τύμφης και γνωρίζετε τη Δρακόλιμνη.

Περιοδικό Αθηνόραμα, ειδική έκδοση, Νοέμβρης 2002 (διασκευή)

Θέλετε να δώσετε τις ίδιες πληροφορίες με ένα γράμμα σε κάποιο φίλο σας που σκέφτεται να

επισκεφτεί τα Ζαγοροχώρια. Κάντε τις απαραίτητες αλλαγές όπως στο παράδειγμα: Πηγαίνοντας

στα Ζαγοροχώρια θα συναντήσεις…


(Πρόσεξε:Πρόσεξε: ξαναγράφουμε το παραπάνω κείμενο αλλάζοντας το πρόσωπο των ρημάτων, από δεύτερο

πληθυντικό, σε δεύτερο ενικό και τους χρόνους, από Ενεστώτα σε συνοπτικό Μέλλοντα.)

Πηγαίνοντας στα Ζαγοροχώρια θα συναντήσεις ένα σύνολο 46 χωριών στην ορεινή περιοχή της

Πίνδου. Στο Ζαγόρι δε θα βρεις άσχημο χωριό. Στα απλά αγροτικά κτίσματα και στις εκκλησίες οι

λαξευμένες πέτρες διατηρούν κάτι από τη μεγάλη τέχνη των παλιών μαστόρων.

Καλοδιατηρημένα χωριά θα δεις πολλά. Το Πάπιγκο (Μικρό και Μεγάλο), το Μονοδένδρι, το Δίλοφο,

το Καπέσοβο, το Τσεπέλοβο και πολλά άλλα ακόμα.

Ο δρόμος που θα σε οδηγήσει ως το Πάπιγκο περνάει από την κεντρική αρτηρία για Κόνιτσα. Στη

συνέχεια θα περάσεις από την Αρίστη και θα ανηφορίσεις προς τους δύο οικισμούς, το Μικρό και το

Μεγάλο Πάπιγκο. Θα καθίσεις στην πλατεία του μικρού χωριού και θα κοιτάξεις τη θέα από τις πλαγιές.

Θα χαλαρώσεις στα καφενεδάκια και τις ταβέρνες του χωριού, κυρίως όμως θα χαρείς τη φύση. Θα

αντικρίσεις τα λαμπερά νερά του Βοїδομάτη, τις κορυφές της Αστράκας, θα αγναντέψεις τη θέα προς το

φαράγγι του Βίκου, θα επισκεφτείς τις κολυμπήθρες (φυσικές πισίνες στο δρόμο από Μεγάλο προς


Μικρό Πάπιγκο) και, αν είσαι έτοιμος για πεζοπορία, θα πάρεις τη μεγάλη ανηφόρα της Τύμφης και θα

γνωρίσεις τη Δρακόλιμνη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο κείμενο που μας δίνει το σχολικό βιβλίο δεν είναι υπογραμμισμένο το ρήμα κοιτάζετε

στην τρίτη παράγραφο, το ρήμα αυτό όμως πρέπει να αλλάξει και πρόσωπο και χρόνο

γιατί διαφορετικά δεν βγαίνει σωστό νόημα.

Επίσης πρέπει να αλλάξουν η φράση είστε έτοιμοι σε είσαι έτοιμος.

3.3. Αν γινότανε μία εκδρομή το καλοκαίρι στη θάλασσα, τι θα γράφατε στην

εφημερίδα του σχολείου σας για να το μάθουν όλοι οι συμμαθητές σας; Γράψτε

μια ανακοίνωση με τίτλο «Δυο μέρες στη θάλασσα».

Μην ξεχάστε να γράψετε:

Ποιος οργανώνει την εκδρομή

Τα στοιχεία του οργανωτή

Πού και πότε θα γίνει

Πώς θα πάτε

Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν

Τι θα κάνετε στην εκδρομή

Τι θα χρειαστεί να πάρετε μαζί σας

Πόσα χρήματα θα πρέπει να πληρώσετε και σε ποιον


Είναι καλό να προσπαθήσεις να γράψεις μόνος σου μία ανακοίνωση και να βάλεις σ' αυτήν το τόπο

που βρίσκεται πιο κοντά στην περιοχή που μένεις, και τα ονόματα που θέλεις εσύ.

Εδώ σου δίνεται μία απάντηση από την οποία μπορείς να βοηθηθείς και να την αλλάξεις εύκολα,

προσθέτοντας τα δικά σου στοιχεία.

Δυο μέρες στη θάλασσα

Αν σας έχει κουράσει το διάβασμα και έχετε βαρεθεί την πόλη. Αν είστε έτοιμοι για μια απόδραση στη

θάλασσα που θα σας μείνει αξέχαστη. Δηλώστε τώρα και μέσα στην επόμενη εβδομάδα (από 14 έως 19

Ιουνίου) συμμετοχή στην εκδρομή που οργανώνει ο κολυμβητικός σύλλογος Ποσειδών.

Η εκδρομή θα πραγματοποιηθεί στις 20 Ιουνίου και ημέρα Σάββατο, στο Παλιούρι Χαλκιδικής.

Συμμετοχές μπορούν να δηλώσουν όλοι οι μαθητές του σχολείου μας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι

οι μαθητές να συνοδεύονται τουλάχιστον από ένα γονιό.


Η εκδρομή περιλαμβάνει μία διανυκτερεύση σε ξενοδοχείο, εκμάθηση θαλάσσιων σπορ, γνωριμία με

το φυσικό περιβάλλον της περιοχής και αμέτρητο παιχνίδι.

Η αναχώρηση θα γίνει το πρωί του Σαββάτου με πούλμαν από την αυλή του σχολείου μας. Για

περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τους υπευθύνους του συλλόγου που θα βρίσκονται

καθημερινά στη γραμματεία του σχολείου.

4.4. Φανταστείτε ότι μόλις γυρίσατε από την εκδρομή στον Παρνασσό και

θέλετε να γράψετε ένα άρθρο στην εφημερίδα του σχολείου σας για το πώς

περάσατε, με τίτλο Η εκδρομή στον Παρνασσό.

Μην ξεχάσετε να γράψετε

Πού βρίσκεται το μέρος όπου πήγατε Τι είδατε στη διάρκεια της εκδρομής και με ποια σειρά

Πότε και για ποιο λόγο πήγατε εκεί Τι κάνατε εκεί

Τη γενική εντύπωση Περιστατικά που συνέβησαν

Τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας.


(Η απάντηση που σου δίνεται εδώ μπορεί να σε βοηθήσει ώστε να συνθέσεις μία δική σου απάντηση

με το να προσθέσεις ή να αφαιρέσεις κάποια στοιχεία).

Η εκδρομή στον Παρνασσό

Χθες το απόγευμα, επιστρέψαμε στο σχολείο τα παιδιά της έκτης τάξης, που είχαμε πάρει μέρος στη

διήμερη εκδρομή στον Παρνασσό.

Ο Παρνασσός είναι ένα μεγάλο βουνό που βρίσκεται μεταξύ των νομών Φωκίδας και Βοιωτίας.

Από την αρχαιότητα το βουνό αυτό είχε μεγάλη σημασία για τους αρχαίους Έλληνες καθώς εκεί

βρισκότανε ένα από τα πιο σημαντικά τους μαντεία, το μαντείο των Δελφών.

Η εκδρομή αυτή λοιπόν μας έδωσε την ευκαιρία να συνδυάσουμε την ξενοιασιά και το παιχνίδι με τη

μάθηση και τη γνώση.

Την πρώτη μέρα της παραμονής μας στον Παρνασσό απολαύσαμε τη φιλοξενία του ξενώνα, που

βρισκότανε στο χιονοδρομικό κέντρο του βουνού. Παίξαμε με το χιόνι, που ευτυχώς έπεφτε μπόλικο,

κάναμε σκι και απολαύσαμε το τζάκι του ξενώνα μαζί με ζεστά ροφήματα.

Την επόμενη μέρα το πρόγραμμά μας περιλάμβανε επίσκεψη στο μαντείο των Δελφών. Ξεναγηθήκαμε

στις αίθουσες του μουσείου και είδαμε από κοντά τους Κούρους, τον ηνίοχο και τον Αντίνοο.

Σε όλη τη διάρκεια της εκδρομής δεν έλλειψαν τα πειράγματα και τα αστεία μεταξύ των συμμαθητών

μου, οι οποίοι πραγματικά φαινόντουσαν να απολαμβάνουν την εκδρομή.

Το μεσημέρι της δεύτερης μέρας ξεκίνησε η επιστροφή μας και αργά το απόγευμα αντικρίσαμε την

αυλή του σχολείου μας.


Η εκδρομή στον Παρνασσό θα μας μείνει αξέχαστη, γιατί μας πρόσφερε ένα διήμερο ανάπαυσης και

ξενοιασιάς.

5.5. Τι λέτε, θα θέλατε να διοργανώσετε κι εσείς μία εκπαιδευτική εκδρομή με

την τάξη σας στους Δελφούς;

Για να γίνει όμως με επιτυχία, μία καλή ιδέα είναι να δουλέψετε ομαδικά.

Μία ομάδα θα βρει πληροφορίες για τους Δελφούς από τη μυθολογία και την ιστορία, θα

γράψει μία περίληψη σε 150 με 200 λέξεις και θα τη διαβάσει στην τάξη. Θα δώσει τίτλο

στο κείμενο και θα γράψει μόνο τα κύρια σημεία των κειμένων που διάβασε.

Μία άλλη θα διαλέξει μέσα από τον οδικό χάρτη τη διαδρομή που θα ακολουθήσετε και από

ποια μέρη θα περάσετε. Επίσης, θα βρει πληροφορίες για αυτά τα μέρη, ώστε στα

ωραιότερα σημεία να κάνετε στάσεις.

Πόσο θα στοιχίσει η εκδρομή; Πόσα παιδιά θα πάρουν μέρος; Πόσο πρέπει να είναι το

αντίτιμο του εισιτηρίου; Μια ομάδα θα αναλάβει τα οικονομικά θέματα της εκδρομής και θα

σημειώσει σε ένα τετράδιο όλα τα απαραίτητα στοιχεία.

Στους Δελφούς, ποια μνημεία είναι καλό να επισκεφτείτε; Τι θα δείτε στο μουσείο; Η

τέταρτη ομάδα θα βρει τις απαραίτητες πληροφορίες από ταξιδιωτικούς οδηγούς, θα τις

καταγράψει και θα ξεναγήσει την υπόλοιπη τάξη στους Δελφούς.


(Όπως καταλαβαίνεις στην εργασία αυτή πρέπει να δουλέψεις ομαδικά.

Σκοπός της εργασίας είναι να συγκεντρώσεις όσες περισσότερες πληροφορίες μπορείς και να τις

αποδόσεις περιληπτικά.

Στη συνέχεια σου δίνονται κάποιες σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους Δελφούς.

Εσύ μπορείς να χρησιμοποιήσεις όποιες από αυτές τις πληροφορίες σε ενδιαφέρουν).

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ

Η Δελφική λατρεία έχει τις απαρχές της στους Μυκηναϊκούς χρόνους.

Αρχικά στους Δελφούς λατρευότανε η θεά Γη. Ο μύθος μας λέει ότι τη Γη διαδέχτηκε η κόρη της

Θέμις. Ο Απόλλωνας ήταν ο τρίτος θεός στη σειρά, που λατρεύτηκε στους Δελφούς.

Ιέρεια του μαντείου και του ναού του Απόλλωνα ήταν η Πυθία. Η Πυθία χρησμοδοτούσε, έδινε

δηλαδή χρησμούς που προφήτευαν το μέλλον.


Αρχικά οι χρησμοί δίνονταν μία φορά το χρόνο, μετά μία φορά το μήνα, εκτός από τους τρεις μήνες

του χειμώνα, επειδή οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν, πως τους μήνες αυτούς ο θεός εγκατέλειπε το ιερό

του και πήγαινε στις βόρειες χώρες.

Την ημέρα που η Πυθία έδινε το χρησμό της πλενότανε στα νερά της Κασταλίας κρήνης και

θυμιατιζότανε στην ιερή εστία με καπνό από φύλλα δάφνης και σπόρους κριθαριού, στη συνέχεια

έμπαινε στα άδυτα του ναού, μασούσε φύλλα Δάφνης και έδινε τους χρησμούς.

Οι χρησμοί αυτοί ήταν κάποιες ασυνάρτητες κραυγές που έβγαζε η μάντις και τις οποίες ο προφήτης

(αρχιερέας) τις ερμήνευε και τις απέδιδε έμμετρα, δηλαδή με στίχους.

Οι χρησμοί που έδινε η Πυθία ήταν εντελώς αινιγματικοί και διφορούμενοι.

Το μαντείο των Δελφών το επισκέπτονταν όχι μόνο άνθρωποι από τον Ελλαδικό χώρο αλλά και ξένοι

βασιλείς και αυτοκράτορες αφού η φήμη του ήταν διαδεδομένη στα πέρατα του κόσμου.

Στο χώρο του μαντείου υπήρχε και ο ναός του θεού Απόλλωνα. Αρχικά ο ναός ήταν φτιαγμένος από

κλαδιά δάφνης και στέγαζε το λατρευτικό ξύλινο ξόανο του θεού, μετά φτιάχτηκε από κερί και φτερά

και τέλος από χαλκό.

Το πρώτο πραγματικό οικοδόμημα που χτίστηκε ήταν από πωρόλιθο και πρέπει κατά πάσα πιθανότητα

να έγινε στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. Αρχιτέκτονες του ναού ήταν ο Τροφώνιος και ο Αγαμήδης.

Ο πρώτος αυτός ναός καταστράφηκε από φωτιά το 548 π.Χ.. χτίστηκε νέος τον 6ο αιώνα και τέλος

χτίστηκε γύρω στα 330 π.Χ. ο ναός, ερείπια του οποίου σώζονται ως σήμερα.

Ο τελευταίος αυτός ναός ήταν δωρικού ρυθμού.

Στο εσωτερικό του υπήρχε το άδυτο , ένα μικρό ιδιαίτερο κτίσμα μέσα στο οποίο υπήρχε ο μαντικός

τρίποδας, όπου καθότανε η Πυθία και έδινε τους χρησμούς της, οι βωμοί του Ποσειδώνα και της Εστίας

και αγάλματα του Απόλλωνα και του Δία.

(Απόσπασμα από Ταξιδιωτικό χάρτη)

Οι Δελφοί βρίσκονται στη Στερεά Ελλάδα, στο νομό της Φωκίδας. Στην αρχαιότητα εκεί βρισκότανε το μαντείο του θεού Απόλλωνα, στο οποίο κατέφευγαν οι άνθρωποι για να ζητήσουν συμβουλές.

Οι Δελφοί όμως είναι σπουδαίοι πέρα από τη πνευματική και θρησκευτικής τους σημασία και από το γεγονός πως αποτελούσαν σταυροδρόμι Βορρά, Νότου, Ανατολής και Δύσης στον Ελλαδικό χώρο.

Για αυτό άλλωστε ονομαζότανε και ομφαλός της γης.

Ο ορθογώνιος χώρος του ιερού του Απόλλωνα κλιμακώνεται σε τρία άνδηρα. Στο πιο χαμηλό από αυτά βρίσκονται τα αναθήματα και οι λεγόμενοι θησαυροί, αφιερώματα των πόλεων στο ιερό.

Στο μεσαίο επίπεδο υπάρχει ο ναός του θεού και ο βωμός. Δυτικά βρίσκεται το θέατρο και ανατολικά του θεάτρου οι θησαυροί, το τέμενος του Διονύσου, του Ποσειδώνα, του Νεοπτόλεμου και η Λέσχη των Κνιδίων.


Ψηλότερα από το τέμενος του Απόλλωνα βρίσκεται το Στάδιο. Άλλα χαρακτηριστικά σημεία του ιερού ήταν η Άλως, μικρή στρογγυλή πλατεία για εκδηλώσεις, το ιερό της Γης, των Μουσών, η πέτρα της Σίβυλλας και η στοά των Αθηναίων, το γυμνάσιο και η παλαίστρα.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ιερού είναι οι πολυάριθμες επιγραφές που αναφέρονται σε απελευθερώσεις δούλων.

Τέλος, ανατολικά από το Γυμνάσιο βρίσκεται το δεύτερο ιερό των Δελφών, το ιερό της Προναίας Αθηνάς, η λαμπρή Θόλος και δύο μικροί θησαυροί.


ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ - e-xidas.gr · Ενότητα 1 Ταξίδια, τόποι,...

Documents