به نام خدا آشنایي با نرم افزارهاي کاربرديمدرس : رزق جو

درباره فناوری اطلاعات ( یا به تعبیر کام��ل ت��ر فن��اوریITعبارت فناوری اطلاعات )

( فن آوری اطلاعات و ارتباطاتICTاطلاعات و ارتباطات )ITC چیست نگاهی به تعاریف بنیادی فن آوری اطلاع��ات IT

مخفف عبارت انگلیسیInformation & Communication Technologyاست

منظ��ور از آن مجموع��ه ابزاره��ا و روش ه��ای لازم ب��رای تولی�د، پ�ردازش، نگه�داری، توزی�ع و انه�دام سیس�تم ه��ای مبتنی بر اطلاعات به معنی فراگیر آن )شامل متن، صوت

و تصویر( است و به مجموعه ای گفته می شود فرآیند نهفت��ه ودرونی4در فن آوری اطلاعات و ارتباطات

است اول: تولید، دوم ، پردازش ، سوم ذخیره ، چه��ارم بازی��ابی و پنجم انتق��ال اطلاع��ات ک��ه در ابت��دا و قب��ل از حض��ور ارتباطات امروزین و ب�ا نب��ود مبحث انتق��ال اطلاع��ات تنه��ا

فن آوری به فن آوری اطلاعات موسوم بود ک��ه دارای یکیICTاجزای فن آوری اطلاعات و ارتباط��ات

از اجزای زیر باشد:(Hard ware- سخت افزار )

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 1

(Software- نرم افزار )(Communication Systems- سیستم های ارتباطی )

در ابت��دا چن��د واژه اص��لی در مقول��ه فن��اوری اطلاع��ات، تعریف و تفاوت بین آنه��ا را ب��ه منظ��ور روش ش��دن بحث،

تشریح می کنیم. :dataداده

بر اساس تعاریف موجود در منابع، می توان چ��نین داده ی��ا را تعریف نمود :DATAدیتا

داده ها گروهی از نمادها، کلمات، اعداد، نمودارها و حقایق گسسته و بی مفهومی هس��تند ک��ه رخ��دادها را نش��ان می

دهند. داده ه��ا حق��ایقی هس��تند ک��ه از طری��ق مش��اهده و تحقی��ق بدست می آیند. مواد خامی که هن��وز پ��ردازش نش��ده ان��د مانن��د ت��اریخ و مق��دار ی��ک صورتحس��اب، تع��داد پرس��نل شرکت، جزئیات لیست حقوق. در مثال س��اده ت��ر ؛ ت��اریخ تولد شما در ابتدا در برابر سن شما یک داده محسوب می شود که برای استفاده پس از پردازش و اعلان س��ن ش��ما

به اطلاعات بدل می شود

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 2

:Informationاطلاعات اطلاعات را بر اساس تعاریف موج��ود در من��ابع، می ت��وان

چنین تعریف نمود : اطلاعات، داده ه��ای پ��ردازش ش��ده و حق��ایقی ب��ا مفه��وم هس��تند ک��ه ب��ه توص��یف و تعری��ف داده ه��ا می پردازن��د و

توسط گیرنده پیام درک و تفسیر می شوند. (Context ویژگی شامل زمینه )۵در واقع داده ها با افزودن

،Calculation( ، محاس��به )Categorization، طبقه بن��دی ) �) ( ، ب��هCondensation( ، و جمع ش��دگی )Correctionاصلاح )

اطلاعات تبدیل می شوند.اصول تبدیل داده به اطلاعات

هنگام تهیه گزارش ها، باید از نیازها، تحصیلات و م��وقعیت کاربران و استفاده کنندگان در سازمان آگاه باش��یم و داده ها را بر اساس نی��از آن��ان ب��ه اطلاع��ات م��ورد نظ��ر تب��دیل ک��نیم. همچ��نین اطلاع��ات بای��د دقی��ق و ب��ه روز باش��ند ب��ه طوری ک��ه ب��اعث بهب��ود تص��میمات ش��وند.پارامتره��ای ب��ه موقع بودن، مناسبت، دقت، جزئیات، تکرار و ق��ابلیت فهم ب��ه عن��وان وی��ژگی ه��ای اص��لی اطلاع��ات مط��رح هس��تند. دانش: اطلاع��ات در مرحل��ه بع��دی این فراین��د ب��ه وس��یله پرس��نل س��ازمان ب��ه دانش تب��دیل می ش��ود. ب��رای تولی��د

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 3

دانش در یک فراین��د نی��از ب��ه اطلاع��ات، ن��یروی انس��انی و مدیریت دانش داریم. دانش از مهم��ترین نت��ایج این فراین��د است ک��ه ب��اعث ایج��اد م��زیت رق��ابتی ب��رای س��ازمان می

شود. امروزه دانش را به عن��وان مهم��ترین منب��ع ن��وآوری، به��ره وری انس���انها و در نه���ایت رش���د و بق���ای س���ازمان می شناسند. در منابع علمی معتبر ن��یز دانش را آمیخت��ه ای از نظرات تجربیات، تئوری ها، الگوها، مهارت و سرمایه های

اطلاعاتی تعریف می کنند.اطلاعات چیست و چگونه تعریف می شود

ب��ه این ت��رتیب اطلاع��ات پاس��خگوی س��ئوالاتی مانن��د چ��ه ( ، وWhen( ، چه زم��انی )Who( ، چه کسی )Whatچیزی ) ( اس���ت و دانش ن���یز پاس���خگوی س���ئوالاتwhereکج���ا )

( است. خرد: پس از ایج��اد دانش، خ��رد ی��اHowچگونگی )( مرحله نهایی این فرایند است.Wisdomبینش )

خرد ی��ا بینش در برگیرن��ده مب��انی، اص��ول و الگ��وی اولی��ه برای فهم و به کارگیری دانش مناس��ب ب��رای ی��ک منظ��ور خاص ی�ا معین اس�ت. ب�ه عب��ارت دیگ�ر دانش روش پی�ادهسازی و استفاده از اطلاعات و پاسخی برای سئوال چرا )

Whyاست. ارتباطات برای اینکه از اطلاع��ات تهی��ه ش��ده ) استفاده ش��ود بای��د آن را در اختی��ار ک��اربر ق��رار داد و این انتقال از طریق مفهوم ارتباطات انجام می ش��ود. ارتب��اطMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 4

چندین شکل مختلف دارد مانند مکالم�ه حض��وری، مکالم��هتلفنی، ملاقاتهای رسمی، نامه ها و گزارش ها.

عوامل ارتباطات نامطلوب باید از هر گونه عاملی که ب��اعث ارتباط��ات نامناس��ب می شود مانن��د نوش��تار ض��عیف ی��ا غ��یر منطقی، ط��راحی ب��د، تص��ویر ب��ا کیفیت پ��ایین و اختلالات ف��یزیکی اجتن��اب ک��رد. بهترین ن��وع ارتب��اط ن��وعی از ارتب��اط اس��ت ک��ه گیرن��ده و فرستنده هر دو مفه��وم یکس��انی را برداش��ت کنن��د و علی رغم هم��ه پیش��رفت ه��ای ق��رن بیس��تم هن��وز ارتباط��ات مناسب به ندرت انجام می شود. بنابراین مدیران فن��اوری اطلاع��ات س��ازمانها می بایس��ت ب��ا ت��دابیر لازم و آم��اده سازی این بستر نسبت به بهبود سطح ارتباط��ات س��ازمان

اقدام کنند.سیستم های اطلاعاتی

همانطوری که می دانید تعری��ف سیس��تم عب��ارت اس��ت از مجموعه ای از اجزای به هم پیوسته که برای تحقق هدفی واحد، با هم در تعامل هس��تند. ه��ر سیس��تم از ورودی ه��ا، خروجی ها، فرایند، بازخورد و محیط تشکیل ش��ده اس��ت. سیستم اطلاعاتی نیز به سیستمی گفته می شود که برای کاربران سازمان به منظور حم��ایت و پش��تیبانی از تص��میم گیری ها اطلاعات تهیه می کند مثلا ی��ک سیس��تم حق��وق وMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 5

( ی��کCBISدستمزد )چه ب��ه ص��ورت دس��تی و ی��ا مک��انیزه )سیستم اطلاعاتی تلقی می شود.

از انواع سیستم های اطلاعاتی می توان سیستم های زی��ررا نام برد:

(DP- سیستم پردازش داده ها )(MIS- سیستم اطلاعات مدیریت )

(DSS- سیستم پشتیبانی تصمیم گیری )IT Master Planطرح جامع فناوری اطلاعات

با توجه به رشد س��ریع فن��اوری اطلاع��ات در عرص��ه ه��ای مختلف و نیاز و وابستگی روز افزون )به ویژه در سازمان های متوسط و بزرگ( به این فناوری، یکی از وظایف مهم

در سازمانها، ب��ه هنگ��ام ک��ردن س��ازمان ب��ا اینITمدیران تغییرات روز افزون است. به طوری که با ح��داقل هزین��ه، به��ترین انتخ��اب را داش��ته باش��ند. ط��رح ج��امع فن��اوری اطلاعات سندی است که در آن پس از انجام بررسی های کارشناسانه ابتدا وضعیت موجود سازمان و سپس نیازها و برنام��ه ه��ای س��ازمان ب��ه منظ��ور ت��امین کلی��ه نیازه��ای اطلاعاتی به صورت هماهنگی ب��ا م��اموریت و چش��م ان��داز

کلی سازمان تبیین می شود.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 6

با توجه به اینکه فناوری اطلاعات هزینه ه��ای زی��ادی را ب��ه سازمان تحمیل می کند مدیران فناوری اطلاعات، بایستی در طرح جامع فناوری اطلاعات خود، مس��ائل اقتص��ادی را به دقت تشریح و عواقب آن را مورد بررسی قرار دهند ت��ا در نه��ایت بتوانن��د به��ترین گزین��ه را ب��رای س��ازمان خ��ود انتخاب کنند و هماهن��گ ب��ا س��ایر برنام��ه ه��ای س��ازمان در

راستای ایجاد ارزش افزوده قرار گیرند. آش��نایی ب��ا مف��اهیم بنی��ادی فرآین��د فن آوری اطلاع��ات و

ارتباطاتConversionتبدیل اطلاعات

تبدیل اطلاعات یعنی تبدیل اطلاع��ات از داده ب�ه اطلاع�ات یا از شكلی از اطلاعات به شكل دیگر در کلی��ه ابت��دا آغ��از

فرآیند موجودبرای مثال اسكن كردن یك متن و تبدیل آن به یك فایل .

Storageذخیره سازی اطلاعات

ذخیره سازی اطلاعات را می ت��وان چ��نین برداش��ت نم��ود هرگونه عملیاتی که اطلاعات را برروی یک رس��انه ذخ��یره کند معنا رس��انه اینج��ا معن��ا خ��اص ی��ک وس��یله ایس��ت ک��ه ق�درت ذخ��یره و بازی�ابی وبعب�ارتی ب�ازخوانی اطلاع��ات را

داشته باشد.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 7

ی��ا ذخ��یره ك��ردنCDبرای مثال ذخیره كردن صدا ب��ر روی اطلاع��ات عم��ل رایت موس��یقی ب��ر روی س��ی دی دخ��یره

تعریف می شودCdسازی اطلاعات بر روی رسانه

Processingپردازش اطلاعات

هرنوع عملیات بر روی داده یا اطلاع��ات در مس��یر فرآین��د تولید، ذخیره و بازیابی و انتقال اطلاع��ات و ی��ا تب��دیل داده ب��ه اطلاع��ات را ب��ه گون��ه ای ک��ه اطلاع��ات موج��ود را ب��ا افزایش افزوده هم��راه س��ازد پ��ردازش اطلاع��ات تعری��ف

می کنند برای مثال محاسبه حقوق و دستمزد یا تهیه تراز مالی و یا محاسبه اقلام م��ورد نی��از ب��رای خری��د این مث��الی از ایج��اد ارزش افزوده اطلاعات اس��ت ام��ا اگ��ر ت��اریخ تول��د من را بگیری�د بعن��وان داده و خ�روجی ات�ان س�ن من باش�د اینهم

پردازش تبدیل داده به اطلاعات محسوب می گرددCommunicationتبادل اطلاعات

هرنوع عملیاتی که برروی اطلاعات در مسیر فرآیند تولید، ذخیره و بازیابی اطلاعات انجام شود تبادل اطلاعات یا ب��ه

تعبیر من انتقال اطلاعات محسوب می شود مانند ارسال ی��ك ی��ا چن��د فای��ل از ك��امپیوتری ب��ه ك��امپیوتر دیگ��ر ، مث��الی عی��نی ت��ر، همین این��ترنت در آن انتق��الMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 8

اطلاعات از کامپیوتر م��ادر و س��رور میزب��ان وبلاگ من ب��هکامپیوتر و نرم افزار مرورگرشما انجام می شود.

Analysisتحلیل اطلاعات

هر گونه عملیات و فرآیندی که به تحلیل هوشمند، هدفمند و هوش گرای اطلاعات بدل شود تحلیل اطلاع��ات گوین��د ، تحلی��ل اطلاع��ات و پ��ردازش اطلاع��ات در هوش��مندی و تحلی��ل محت��وایی درونی متف��اوت می باش��ند ام��ا از لح��اظ

خروجی و ارزش افزوده اطلاعات برابر هستندمانند نرم افزارهای هوشمند طراحی صنعتی و ساختمانی.

Deleteانهدام اطلاعات

هر نوع فرآیندی که باعث از بین رفتن و خ��روج بخش��ی از اطلاع��ات در فرآین��د ذخ��یره ، بازی��ابی و انتق��ال اطلاع��ات شود انهدام اطلاعات تعریف می شود بدیهی است انه��دام اطلاعات جز پردازش است ک��ه ب�ه نتیج��ه ن�ابودی وج��ودی

اطلاعات ختم می شود!!!!مانند حذف اطلاعات اضافه و غیرضروری یك كامپیوتر

یک مثال عینی :

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 9

یک خبرگزاری داریم در این خبرگزاری فرضی به فن آوری اطلاع��ات رو آورده و کلی��ه عملی��ات خ��ود را ب��ا فن آوری اطلاعات انجام می ده��د و چه��ار اص��ل ذخ��یره ، بازی��ابی ،

پردازش و انتقال اطلاعات را انجام می دهد. خبرنگار فرض��ی این خ��برگزاری ، خ��بر خ��ود را ب��ه وس��یله سخت افزار کامپیوتر و نرم اف��زار ویراس��تاری تحری��ر می کند و در قسمتی از کامپیوتر خود ذخ�یره می کن��د) ذخ�یره اطلاعات( سردبیر خبر را ب��ازخوانی می کن��د وتص��حیح می نمای�د ) بازی�ابی اطلاع�ات( ؛ و آن را روی س�رور برمبن��ای خ��روجی و ف��رمت خ��اص می ده��د ) پ��ردازش اطلاع��ات ( حال این خبر ب��رروی ش��بکه ملی پخش می ش��ود) انتق��ال

اطلاعات( پس چهار اصل اطلاعات را داراست. تعبیر اصول فرآیند فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مثال

خبرگزاری این چهار اصل خبرگزاری را ب��ه فن آوری اطلاع��ات س��وق

داده است . تبدیل اطلاعات برای مثال اسكن ك��ردن ی��ك متن و تب��دیل

آن به یك فایل. ذخیره سازی اطلاعات پس از ت��ایپ خ��بر و مقال�ه در روی

حافظه دایمی کامپیوتر خبرگزاری ذخیره شود.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 10

پردازش اطلاعات : ارقام و اع��داد ب�ا ک�امپیوتر محاس�به و در خبر درج شود یا خبری مورد پ��ردازش و وی��رایش ق��رار

گیرد تبادل اطلاعات : خبر به صورت فایل و با ف��اکس می��ل ب��ه

دفتر مرکزی مخابره شود!!! تحلیل اطلاعات یک نرم افزار غلطهای احتمالی را تص��حیح و از لحاظ نگارش خبر را ویراستاری کند انهدام اطلاعات: رییس خبرگزاری عصبانی و خبر را از خ��روجی خ��برگزاری

پاک کند .فن آوری اطلاعات در یک نگاه!!!!!!!!!!!

فن آوری مربوط ب��ه س��خت اف��زار و ن��رم اف��زار ك��امپیوتر برای پردازش ، ذخیره سازی و انتقال اطلاعات اس��ت.فن

علم و مه��ارت ه��ای هم��ه جنب��ه ه��ایITآوری اطلاع��ات محاسبات ، ذخیره سازی اطلاعات و ارتباطات اس��ت . آی

مبحث جدیدی اس��ت ك��ه ب��ه س��رعت رش��د ك��رده وITتی تغی��یرات بنی��ادی در دنی��ای كن��ونی ایج��اد می كن��د ، این تغییرات ناش�ی از انج�ام روش ه��ای تج�اری جدی�د ، ایج��اد تنوعات و سرگرمی های جدید و ب��ه وج��ود آوردن هنره��ای

جدید می باشد. تكنولوژی اطلاعات شامل موضوعاتی است ك��ه ب��ه علم و تكنول��وژی ك��امپیوتر ، ط��راحی ، توس��عه ، نص��ب و پی��اده

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 11

سازی سیستم ها و نرم افزاره��ای اطلاع��اتی مرب��وط میشود.

فن آوری اطلاع��ات ب��ه ط��راحی و اس��تفاده از ك��امپیوتر و ارتباطات برای حل انواع مختلف مسایل مربوط می شود.

س�ال۵بسیار جالب توجه اس�ت ك��ه كامپیوتره�ایی ك�ه در پیش تولید شدند ، اكنون در تعداد زیادی از س��ازمان ه��ای

بزرگ استفاده می شوند. ما پذیرفته ایم كه تقریبا تمام صورت حساب ها و پرداخت ه��ای م��ا از ادارات دول��تی و س��ازمان ه��ای ب��زرگ توس��ط

وBankcardك��امپیوتر چ��اپ می ش��وند و خ��دماتی مانن��د Medicareفقط به دلی��ل وج��ود آنك��ه كاربرده��ای ك��امپیوتر

بسیار متنوع است ، از چاپ صورت حس��اب ه��ا گرفت��ه ت��ا كنترل كوره های بسیار حساس ، همه آنه��ا نی��از دارن��د ك��ه اطلاعاتشان در كامپیوتر ذخیره ش�ده و برنام�ه ه��ا توس�ط

كامپیوتر با مهارت اداره شوند. تاریخچ��ه ذخ��یره س��ازی و بازی��ابی اطلاع��ات )حافظ��ه( در

کامپیوتر در طول تاریخچه کامپیوتر، یک موض��وعی ک��ه بیش از ه��ر چیز دیگری به آن ضرر رسانده و رشد آن را محدود ک��رده

سازی یا حافظه دائمی ب��وده اس��ت. از اولیناست ذخیره های منگنه و نوارها به عن��وان ورودیکامپیوترها که از کارت

ه��ای ب��ه ان��دازه یخچ��الس��ازی ب��رای ه��ارد درایوو ذخ��یره

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 12

کردن��د، داس��تانفری��زر )تص��ویر س��مت چپ( اس��تفاده می غ��یرفرار اس��اس جه��ان دیجیت��الی ام��روزی را بن��احافظه

ط��رز عجی��بیح��ال، در هم��ان زم��ان، بهنهاده است. ب��ا این الع��اده در س��اختسازی کامپیوتر از پیشرفت ف��وقذخیره

ترانزیستور سیلیکونی جدا ش��د، و بن��ابراین نقط��ه مق��ابلی ب��رای جن��گ مگ��اهرتزی، ق��انون م��ور، و رون��د افزایش��ی ام��روزی ب��ه س��مت سیس��تم محاس��به کم ق��درت ب��رروی

تراشه را ارائه می دهد. این بخش بندی قطری از این واقعیت بر میاید که حافظ��ه کامپیوتر باید دائمی باشد، در ح��الی ک��ه تقریب��ا ه��ر فرآین��د لیتوگرافی مبتنی بر سیلیکون بر ساخت م��دارهایی تمرک��ز دارند که فوق العاده سریع و فرار هستند. بدیهی است که این شکاف زیاد در سالهای اخیر با ورود زیاد فلش مموری

NANDمبتنی بر ترانزیستور که توسط هر وسیله دیجیتالی استفاده می شود کمتر شده است، ام��ا این ش��کاف هن��وز

ها، درایوهای ن��وریکه در هارد دیسک درایو وضوح زمانیبه(CD,DVD,Blu-rayو نواره��ا نگ��اه می )کنی��د قاب��ل مش��اهده

است. ه��ایبرای درک تفاوت می��ان ذخ��یره ک��امپیوتر )ه��ارد درایو

کامپیوتر ) حافظه ف��رار( بای��د دوب��ارهغیر فرار( و حافظه ه��ای و ت��رکیب آن ب��ا ک��ارتIBMوارد ابهامات زمانی ظهور

منگنه شویم.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 13

کارتهای منگنه

ه���ا پیش از ورود کامپیوتره���ای دیجیت���الی در س���الم���دت- ده��ای ورودی به دادههای منگنه برای ذخیره ، کارت1940

ه��ای مک��انیکی، ازای از سیس��تماخ��ل ی��ک طی��ف گس��ترده ت�ر،ه�ای بافن��دگی ت�ا پی�انو نوازن�ده، و از هم�ه مهمدستگاه

گ��رفت وبندی داده مورد اس��تفاده ق��رار میهای جدولماشینشود.این جایی است که داستان شروع می

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 14

های در ساخت ماشینIBM،� 1930 و 1920های اما در سال ه��ا وهای منگنه متخصص ش��د. این ماش��ینبندی و کارتجدول ها ب��رای موسس��اتی مانن��د دولت ای��الات متح��ده ب��رایکارت

پردازش مقادیر عظیمی از اطلاعات کار و تأمین اجتماعی و نت��ایج حاص��ل از سرش��ماری ب��ه ک��ار رفتن��د. در س��ال

1937 �،IBM میلی��ون ک��ارت منگن��ه تولی��د می10 ه��رروز 1950که فقط آنها تا س��ال آور نیست چونکرد. اما تعجب

برای هر دستگاه و کامپیوتر حافظه تولید می کردند. 70 ستون ) در تص��ویر ب��الا ( 80کارت منگنه با استاندارد

میلی��ون ک��ارت بی��انگر10بایت داده ذخیره می ک��رد . ل��ذا مگابایت داده بود!679حدود

( مح��دودیت فض��اRAMدر حافظ��ه ه��ای اص��لی ک��امپیوتر ) وجود دارد، حافظه های اصلی ب��ر اث��ر قط��ع جری��ان ب��رق، اطلاعات آنها پاک میش��ود. ب��ه همین دلی��ل ام��روزه م��ا ب��ه برنامهه��ایی ب��ا حجم بس��یار ب��الا نیازمن��دیم و باتوج��ه ب��ه ظرفیت محدود حافظه ه��ای اص��لی بای��د حافظ��ه ه��ایی ب�ا حجم بسیار بالا و سرعت کم به خاطر کاهش هزینه داشته باشیم، و همچنین حافظه هایی که قادر به ذخیره اطلاعات یه صورت دائمی می باشند.حافظه ه��ای کمکی گون��اگونی

استفاده می شود که نمونه های آنها عبارتند از: Tapeیا نوار CD Disc

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 15

DVD Disc

Hard Disk

Optical Disc

Floppy Disk

1 -CD-Disc یا Compact Discچیست ؟ توس��ط1970عنوان دیسک نوری برای اولین بار در سال

( ب�رای ذخ�یره اطلاع�ات موس�یقیPhilipsش�رکت فیلیپ ) معرفی شده است که این ن��وع از حافظ��ه ه��ا دارای ابع��اد

mmاستاندارد، به قطر mmو با ضخامت 120 س��اخته1.2 شده اند. دو نوع اس��تاندارد ب��رای ذخ��یره اطلاع��ات وج��ود

Yellowدارد که ب��ه ص��ورت book ب��رای Cd – rom و Red book ب��رای Audio CD .می باش�ند Cdاز ص�فحه ای م��دور

ب��ه ص��ورتCdس��اخته ش��ده اس��ت ک��ه اطلاع��ات درون شیارهای حلزونی شکل و مارپیچ ذخیره می ش��وند، فق��ط

مگا بایت می650خواندنی هستند و دارای ظرفیتی حدود باشند.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 16

2-DVD-Disc یا Digital Versatile Discچیست ؟ این نوع حافظه جانبی بر روی یک لایه دیسک نوری ذخیره

می باش��دCdس��ازی می ش��ود.ابع��اد این دیس��ک همانن��د dvd disc( ولی ظرفیت mm 1.2و با ضخامت mm120)قطر

براب��ر اس��ت، ب��ه عب��ارتی ظ��رفیت7 بیش از Cdنسبت به Gbyte 4.7 تا Gbyte 8.اطلاعات را در خود ذخیره می کنند

Dvdقابل خواندن و با قابلیت چندین مرتبه نوشتن را برای ما مهیا می کند.دیسک ه��ای وی��دئویی ق��ابلیت نوش��تن ی��ک برنامه را دارند ولی دیسک هایی که چندین بار اطلاعات را در خود ذخیره می کنند به علت حجم بالایی که دارن��د ی��ک

از اطلاعات موجود بر روی هارد دیسک را میbackupنوع گیرند. نرخ اطلاعات در آنها زیاد است.تصاویر ب��ا کیفیت و

:DVDشفافیت بیشتری در آنها ایجاد می شود . انواع DVD-RAM

DVD-R

DVD-RW

DVD-ROM

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 17

چیست ؟Hard Disk-دیسک سخت یا 3 رسانه ای است )وسیله ذخ��یره س��ازی( گ��ردان ب��ا امک��ان

directدسترس��ی مس��تقیم ک��ه ب��ه آن access deviceمی گویند. هارد دیسک ها ش��امل روی��ه ای مغن��اطیس ش��ونده هستند که برای ذخیره اطلاعات م��ورد اس��تفاده ق��رار می

SATA Hard Diskگیرند.هارد دیسک ها سرعت بالایی دارند، نمون��ه ای از ی��ک ه��ارد دیس��ک، ک��ه دارای س��رعت ب��الاتر، حجم کمتر و کارآمدتر از مزیت های هارد دیسک های دیگر

دارد.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 18

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 19

چیست ؟Floppy Disk-فلاپی دیسک یا 4 در فلاپی از می��دان ه��ای مغن��اطیس ش��ونده ب��رای ذخ��یره اطلاعات استفاده می شود. ان��دازه اس��تاندارد این دیس��ک

مگاب��ایت1.44 اینچ و ظرفیتی حدود 1/23ها دارای قطر دارند. یکی از معایب این دیسک های ن��رم، ظ��رفیت ان��دک

آنها می باشد.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 20

چیست ؟Tape-نوار مغناطیسی یا 5 نوار مغناطیسی که ی��ک م��اده مغن��اطیس ش��ونده ب��ر روی نوار پلاستیکی ق��رار دارد، پوش��انده ش��ده اس��ت.تقریب��ا ب��ا

پهن��ایtapeنوار ضبط مشابه است ولی با این تف��اوت ک��ه بیشتری دارد. نح��وه ذخ��یره س��ازی اطلاع��ات ب��ر روی این نوار مغناطیسی به صورت ترتیبی یا پش��ت س��ر هم ض��بط

می شود.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 21

چیست ؟Flash Memory-حافظه فلش یا 6 برای ذخ�یره س��ازی اطلاع��ات ب�ه ط��ور آس��ان و س�ریع از فلش استفاده می کنیم که یک ن��وع حافظ��ه دائمی اس��ت.

4،8،16،32ظ��رفیت حافظ��ه ه��ای فلش متف��اوت ان��د ) gbyte این حافظه ها به ب��رد اص��لی از طری��ق .)usbوص��ل

می ش��وند ک��ه ب��رای جابج��ایی اطلاع��ات اس��تفاده می شوند.قابل حم��ل و تقریب��ا س��ازگاری ب��ا تم��ام رایان��ه ه��ای

شخصی می باشند.

اندازه گیری ظرفیت حافظهMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 22

هر کاربری که با کامپیوتر و دستگاه های مشابه سر و ک��ار دارد، مطمئنا اصطلاحاتی مانند مگابایت، گیگابایت و غ��یره را به گوش خود ش��نیده اس��ت و ب��ا آنه��ا آش��نایی دارد ام��ا هنوز بسیاری از کاربران دقیقا از این مقادیر مطلع نیستند و زمانی که حرف از حجم ها میشود، تصور درستی از آنها در ذهن ندارن��د و درک درس��تی از آنه��ا در دنی��ای واقعی ندارن��د. تم��ام کلم��اتی مانن��د ب��ایت، مگاب��ایت، گیگاب��ایت،

مرب��وط ب��ه مق��ادیر دیجیت��ال هس��تند و حجم…تراب��ایت و داده ها را مشخص میکنند. درک مقادیر کوچیک ت��ری مث��ل مگابایت ساده تر اس�ت ام�ا وق�تی پ�ای مق�ادیر ب�زرگ ب�ه میان میآی��د، ممکن اس��ت ک��اربران دچ��ار گم��راهی ش��وند. مطلع بودن از این مقیاس ها برای کسانی که با ک��امپیوتر، گوش��ی، تبلت و ه��ر گجت دیگ��ری ک��ه دارای ذخ��یره س��از است، به نوعی لازم حیاتی است پس همراه سخت اف��زار

مگ باشید تا با آنها یک بار برای همیشه آشنا شویم.

بیت، بایت، کیلوبایت: سطوح پایه بیائید ابتدا از کوچکترین واحدها آغ��از ک��نیم. کوچی��ک ت��رین

( است که این ظ��رفیتbitواحد حجمی دیجیتال، یک بیت ) فقط برای ذخیره یک رقم، مانند صفر یا یک ک��افی اس��ت. زمانی که لازم باشد ب�ا بیت، ب�ه ی�ک مق�دار ب�زرگ اش�اره

بیت را1000شود، واح��دهایی مانن��د کیل��وبیت ک��ه مع��نی 1000میدهد عنوان میش��وند. ی��ک مگ��ابیت هم ب��ه معن��ای

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 23

مگ��ابیت را ب��ه45کیلوبیت اس��ت. همچ��نین اگ��ر بخ��واهیم b استفاده میکنیم. Mb 45صورت مخفف نشان دهیم، از کوچک نشان مخفف بیت است.

B( اس��ت ک��ه ب��ا byteیک پل��ه ب��الاتر از بیت، ب��ایت اس��ت ) بیت تش��کیل8ب��زرگ نم��ایش داده میش��ود. ی��ک ب��ایت از

شده است که این حجم برای ذخیره یک کاراکتر تکی یعنی یک حرف کافی است. به طور مثال یک کلمه حجمی حدود

بایت دارد. ی��ک رده ب��الاتر از ی��ک ب��ایت، ی��ک کیلوب��ایت10 ب��ایت ی��ا ب��ه عب��ارتی دیگ��ر1024است که برابر اس��ت ب��ا

نشان داده میشود. یکKB بیت. مخفف کیلوبایت با 8192 کیلوبایت دارد. ب��رای10صفحه توضیح متنی حجمی حدود

درک بهتر حجم های بزرگتر لازم به توض��یح ظ��رفیت ه��ایکوچک بود حالا به سراغ مقیاس های بزرگتر میرویم.

مگابایت

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 24

کیلوب��ایت براب��ر اس��ت ب��ا ی��ک مگاب��ایت. ه��ارد1024ه��ر میلادی ب��ا این ظ��رفیت تولی��د90دیسک ه��ای اواخ��ر ده��ه

میش��دند. ب��رای اینک��ه از مق��دار ظ��رفیت مگاب��ایت مطل��عشوید به مثال های زیر توجه کنید:

صفحه ای400 مگابایت: یک کتاب 1 MP3 دقیقه ای با فرمت 4 مگابایت: یک آهنگ 5

دقیق��ه فای��ل70 ب��ا محت��وای CD مگابایت: ی��ک 650 صوتی

را در بخش های بع��دی باره��ا خواهی��د دی��د. ب��ه1024عدد طور معم�ول بع�د از واح�د کیلوب�ایت، ه�ر واح�د ان�دازه ی

ب��ایت ی��ک1024 تش��کیل ش��ده اس��ت. 1024دیگ��ر از کیلوب��ایت ی��ک مگاب��ایت اس��ت و1024کیلوب��ایت اس��ت،

غیره.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 25

گیگابایت با توضیحی که در انتهای بخش قبل گفته ش��د، طبیعت��ا ه��ر

گیگاب��ایت اس��ت. گیگاب��ایت ه��ا ک��ه ب��ا1 مگاب��ایت 1024 ش��ناخته میش��وند یکی از رایج ت��رینGBعلامت اختص��اری

واحدهای فعلی در سطوح ذخیره سازی محسوب میشوند. در حالی که اکثر هارد دیسک ها ب��ا واح��د تراب��ایت ام��روزه شناخته میش��وند، واح��د گیگاب��ایت ب��رای ذخ��یره س��ازهایی همچ��ون فلش مم��وری ه��ا و ک��ارت ه��ای حافظ��ه، بس��یار

متداول است. چند مثال در دنیای واقعی:

یاردی10 گیگابایت: یک قفسه کتاب 1 DVD گیگابایت: حجم یک دیسک 7

گیگابایت: مقدار حجم مصرفی به ازای هر ساعت7 تماشای شبکه نت فلیکس با کیفیت اولترا اچ دی

(TBترابایت )

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 26

گیگاب��ایت وج��ود دارد. در ح��ال1024 تراب��ایت: 1در ه��ر حاضر ترابایت رایج ترین واحد اندازه گ��یری حجم در ه��ارد

دیسک های معمولی است. مثال های دنیای واقعی:

ه��زار310 دقیقه ای. 5 هزار آهنگ 200 ترابایت: 1 ساعت فیلم500عکس یا

ترابایت: مقدار اطلاعاتی که تلسکوپ فضایی هابل10 در یک سال تولید میکند

2016 ترابایت: میزان حجم ویدئوهایی که در سال 24 در هر روز در یوتیوب آپلود شد

(PBپتابایت ) میلی��ون1 تراب��ایت ی��ا ح��دودا 1024ه��ر ی��ک پتاب��ایت را

گیگابایت تش��کیل داده اس��ت. در ص��ورتی ک��ه روال ع��ادی واحدها ادامه پیدا کند، در آین��ده پتاب��ایت ج��ایگزین تراب��ایت

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 27

خواهد ش��د و بع��دها اس��تاندارد ان��دازه گ��یری حجم ذخ��یرهسازها لقب خواهد گرفت.

میلیارد صفحه استاندارد تایپ شده یا500 پتابایت: 1 میلیون فلاپی دیسک745

میلیارد عکس روی فیسبوک10 پتابایت: 5 روزانه2008 پتابایت: مقدار اطلاعاتی که در سال 20

در گوگل پردازش شده اند

(EBاگزابایت ) پتابایت، ظرفیتی فوق العاده عظیم به1024در نهایت هر

ن��ام اگزاب��ایت را تش��کیل میده��د. ابرکمپ��انی ه��ایی مانن��د آم��ازون، گوگ��ل و فیس��بوک ک��ه مق��ادیری ب��اورنکردنی از اطلاعات توسط آنها پ��ردازش میش��وند از مع��دود م��واردی

هستند که دارای چنین ذخیره سازهایی هستند.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 28

4K میلیون ویدئو با کیفیت 11 اگزابایت: 1

اگزابایت: تمام کلماتی که تاکنون گونه بشر به زبان5 آورده است.

اگزابایت: مجموع کل اطلاعاتی که توسط گوگل15 نگهداری میشوند.

این لیست میتواند ادامه داشته باشد و سه واحد بع��دی ب��ا عناوین زتابایت، یوتابایت و برونتوبایت شناخته میشوند اما واقعیت این است که از اگزابایت که بگذریم، آوردن مث��ال برای دنی��ای واقعی واح��دهای بع��دی دش��وار میش��ود و اینظرفیت های نجومی، کاربردی هم در دنیای واقعی ندارند.

واحدهای حافظه: به صورت خلاصه

Bitبیت(: بیت کوچک ترین واحد حافظه است که فقط( ( را می توان در آن ذخیره کرد.۱ یایک )۰دو مقدار صفر )

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 29

Nibble بیت که کنار هم۴ )نیبل(: معمولا به مجموعه قرار گرفته باشند یک نیبل گفته می شود.

Byte بیت اس��ت،۸ )بایت(: ه��ر ب��ایت معم��ولا براب��ر معمولا حجم هر نویسه غیر یونی کد )نویسه یع��نی رقم ه��ا، حروف یا علامت ها( برابر یک بایت اس��ت، ب��ه عب��ارتی ه��ر

ساده یک بایت فضا اشغال می کند.نویسه KB بایت است، به۱۰۰۰ )کیلوبایت(: هر کیلوبایت برابر

بایت است.۱۰۳عبارتی هر کیلوبایت برابر KiB بایت است،۱۰۲۴ )کیبی بایت(: هر کیبی بایت برابر

بایت است.۲۱۰به عبارتی هر کیبی بایت برابر MB کیلوب��ایت۱۰۰۰ )مگابایت(: ه��ر مگاب��ایت براب��ر

کیلوبایت است.۱۰۳است، به عبارتی هر مگابایت برابر MiB کیبی ب��ایت۱۰۲۴ )مبی بایت(: هر مبی بایت برابر

کیبی بایت است.۲۲۰است، به عبارتی هر مبی بایت برابر GB مگاب��ایت۱۰۲۴ )گیگابایت(: ه��ر گیگاب��ایت براب��ر

مگابایت است.۱۰۳است، به عبارتی هر گیگابایت برابر GiB مبی ب��ایت۱۰۲۴ )گیبی بایت(: هر گیبی بایت برابر

مبی بایت است.۲۱۰است، به عبارتی هر گیبی بایت برابر TBبرابر ترابایت )ترابایت(: هر گیگابایت است،۱۰۲۴

گیگابایت است.۱۰۳به عبارتی هر ترابایت برابر

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 30

TiB گیبی ب��ایت۱۰۲۴ )تبی بایت(: ه��ر تبی ب��ایت براب��ر گیبی بایت است.۲۱۰است، به عبارتی هر تبی بایت برابر

PB ترابایت است، به۱۰۰۰ )پتابایت(: هر پتابایت برابر ترابایت است.۱۰۳عبارتی هر پتابایت برابر

PiB تبی بایت است،۱۰۲۴ )پبی بایت(: هر پبی بایت برابر تبی بایت است.۲۱۰به عبارتی هر پبی بایت برابر

EB پتابایت است،۱۰۰۰ )اگزابایت(: هر اگزابایت برابر پتابایت است.۱۰۳به عبارتی هر اگزابایت برابر

EiB پبی بایت۱۰۲۴ )اگزبی بایت(: هر اگزبی بایت برابر پبی بایت است.۲۱۰است، به عبارتی هر اگزبی بایت برابر

ZB اگزابایت است،۱۰۰۰ )زتابایت(: هر زتابایت برابر اگزابایت است.۱۰۳به عبارتی هر زتابایت برابر

ZiB اگزبی ب��ایت۱۰۲۴ )زبی بایت(: هر زبی بایت برابر اگزبی بایت است.۲۱۰است، به عبارتی هر زبی بایت برابر

YB زتابایت است،۱۰۰۰ )یوتابایت(: هر یوتابایت برابر زتابایت است.۱۰۳به عبارتی هر یوتابایت برابر

YiB زبی ب�ایت۱۰۲۴ )یوبی بایت(: هر یوبی بایت براب�ر زبی بایت است.۲۱۰است، به عبارتی هر یوبی بایت برابر

SB یوتاب��ایت۱۰۰۰ )سوتابایت(: هر س��وتابایت براب��ر یوتابایت است.۱۰۳است، به عبارتی هر سوتابایت برابر

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 31

SiB یوبی بایت۱۰۲۴ )سوبی بایت(: هر سوبی بایت برابر یوبی ب��ایت۲۱۰اس��ت، ب��ه عب��ارتی ه��ر س��وبی بایت براب��ر

است. SHB ۱۰۰۰ )ش��رتی ب��ایت(: ه��ر ش��رتی ب��ایت براب��ر

۱۰۳سوتابایت اس��ت، ب��ه عب��ارتی ه��ر ش��رتی ب��ایت براب��ر سوتابایت است.

STB سوبی بایت۱۰۲۴ )شرتابایت(: هر شرتابایت برابر س��وبی بایت۲۱۰اس��ت، ب��ه عب��ارتی ه��ر ش��رتابایت براب��ر

است.

Fieldچیست ؟ ( میFieldبه هر يک از خانه های ستون يک جدول فيل��د )

گوين��د . ه��ر فيل��د يکی از خصوص��يات آن موج��وديت را ب��ههمراه مقدار آن مشخص می کند .

هر فيلد در بر گيرنده يک صفت و ويژگی ب��رای موج��وديت جزء اصلی است :2می باشد ، که دارای

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 32

.اسم صفت خاصه : نام صفت م��ورد نظ��ر را تع��يين می1 کند . برای مثال فيلد نام ، نام خانوادگی ، و ... در ج��دول

اطلاعات مربوط به شخص. .مقدار صفت خاص��ه : در برگيرن��ده مق��دار ب��رای ص��فت2

مورد نظر است . برای مث��ال مق��دار " س�عید " ب��ه عن��وانمقدار برای فيلد نام .

یک فیل��د نش��انه ی��ک س��تون در ج��دول اس��ت. ی��ک رک��ورد مجموع��ه ای از فیل��دها اس��ت. تم��ام رکورده��ا در هم��ان

جدول همان فیلدها راخواهند داشت.مث��ال درب��اره فیل��د ه��ا : اگ��ر ش��ما ی��ک ج��دول ب��ا ن��ام “

Studentsداشته باشید، ممکن است زمینه های زیر مورد ” نیاز باشند:

Name –برای ذخیره نام و نام خانوادگی دانش آموز Address –برای ذخیره آدرس

DateofBirthبرای ذخیره تاریخ تولد دانش آموز - RegistrationDate –برای ذخیره تاریخ ثبت نام دانش آموز

…و

اگر شما فیلدی را به جدول اضافه کنید، این فیلد ب��ه تم��ام رکوردهای موجود آن ج�دول اض�افه خواه�د ش�د. در مث��الMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 33

۴” هم��ان Studentsف��وق، تم��امی رکورده��ای ج��دول در “فیلد را خواهند داشت.

Recordچیست ؟ رکورد در پایگ��اه داده چیس��ت ؟ ب�ه س��طرهاي ي�ک ج��دول

( گفته میشود. هر رک��ورد مجموع��ه ای ازRecordرکورد ) اطلاعات طبق��ه بن�دی ش�ده درب�اره ي�ک موج�وديت خ�اص

است .

موجوديت موج��وديت پدي��ده ، ش��ی ي��ا ف��ردی در محي��ط پايگ��اه داده است که می خواهيم اطلاعات مرب��وط ب�ه آن را نگه��داری

کنيم . مث��ال : ب��ه ط��ور مث��ال در محي��ط پايگ��اه داده ی��ک محی��ط آموزش��ی، ان��واع موج��وديت ه��ا عبارتن��د از : دانش��جو ،

کلاس ، واحدهای درسی ، استاد ، دانشکده و ... .

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 34

یک رکورد نشان دهن��ده ی��ک ورودی در ج��دول اس��ت. ی��کجدول می تواند هر تعداد رکورد داشته باشد.

مث���ال از رک���ورد در پایگ���اه داده : اگ���ر ش���ما ج���دول “Studentsب��رای ذخ��یره اطلاع��ات دانش آم��وزان داش��ته ”

باشید، در این ج��دول ی��ک رک��ورد نش��ان دهن��ده ی��ک دانش آموز خواهد بود. برای اضافه کردن دانش آموز به برنام��ه،

” اضافه کنید. برای پاکStudentsباید یک رکورد به جدول “ کردن یا ویرایش اطلاع��ات دانش آم��وز هم بای��د ش��ما ی��ک

رکورد را از این جدول حذف کنید.فایل چیست)پیشرفته(

سیستم فایل

تقریبا در تمام کاربردها, استفاده از مفهوم سلسله مراتب حافظه ها باری ذخیره س��ازی اطاع��ات م��ورد نی��از اجتن��اب

ناپذیر است . راه رایج باری نگهداری اطلاعات , ضبط آنه�ا ب�ر رس�انه خ�ارجی , در واح�دهایی موس�وم ب�ه فای�ل

است.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 35

ایجاد و مدیریت فایلها با سیستم فایل است. سیستم فایلخند نرم افزاری است که از چند لایه تشکیل شده است.

جزیی��ات درونی و الگوریتمه��ای عملی��اتی این واح��د ن��رم افزاری از نظ��ر برنام��ه س��از ک��اربردی نه��ان اس��ت و تنه��ا

بعض جنبه ها بیرونی آن مورد توجه کاربرد است.

ابت��دا ب��ه ش��رح ب��رخی مف��اهیم مق��دماتی می پ��ردازیم ک��ه پیوسته مباحث فایل مطرح می شوند این مف��اهیم عبارتن��د

از : فیلد• رکود• کلید رکود• فایل•

سیستم فایل در سیس��تمهای جدی��د چن��دین لای��ه س��خت اف��زاری و ن��رم افزاری وجود دارد تا سیستم بتوان��د ب��ا ک��ارایی و انعط��اف

پذیری بیشتر به در خواست کاربر انتهای پاسخ دهد هر لایه برای انجام وظ��ایفش , از لای��ه پ��ایین ت��ر اس��تفاده می کند و به نوبه خود, خدماتی به لایه بالاتر ارائ��ه می کن��د.Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 36

به عنوان مثال , لایه رویه های کتابخانه ای , داده های ذخیره شده در فایلهای روی دیسک را در اختیار برنام��ه ک��اربردی قرار می دهد در عین حال که می توان��د این فایله��ا را ک��املا از دید برنامه کاربردی )کاربردار (نهان بدارد به گونه ای که برنامه کاربردی درگیر جنبه های ذخ��یره س��ازی داده نش��ود )دی��د ک��املا منطقی ( لای��ه روی��ه کتابخ��انه ای ب��رای اج��رای درخواس��ت ک��اربر پای��ان , خ��ون رویه ه��ایی را در سیس��تم

فایل فرا می خواند)مثلا رویه های و(...

سیستم فایل در خواست های لایه بالاتر را به فراخوانهایی ب��ه ت��وابعی در سیس��تم عام��ل تب��دیل می کن��د ت��ا عملی��ات ورودی / خروجی فیزیکی انجام ش��ود. سیس��تم عام��ل هم یک برنامه کانال را به اجرا در می آورد تا عملیات ف��یزیکی

در محیط دیسک انجام شود.

لایه های سیستم فایل

سیستم فایل از دید کاربر همانطور که گفته شد , کاربر انتهایی ,بویژه نابرنامه ساز , در ی��ک محی��ط ک��املا منطقی و در س��طح مج��ازی عم��ل می کند و دید خاصی نسبت به سیستم فایل دارد که هم��انMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 37

سیستم فایل مجازی است . در واقع ک��اربرد, این سیس��تم را نرم افزاری می شناسد که به او امک��ان مید ه��د ت�ا فای�ل خود را ایجاد کند یا ببن��دد. ب��ه فای��ل خ��ود دس��تیابی داش��ته باشد و رکوردها را جستجو کند و مشخص است که ک��اربر معمولا درگیر عملیات درونی سیستم فای��ل نیس��ت , مگ��ر

اینکه خود طرح و تولید کننده این قبیل نرم افزار باشد.

فیلد مکان ذخیره سازی ی��ک واح��د معن��ایی داده و نام��دار )ی��ک فقره اطلاع( را فیلد می گوییم . طبعا محتوای فیلد از نظر کاربر دارای معناس��ت . مفه��وم اطلاع را در بحث مرب��وط به رکود بررسی خواهیم ک��رد. واح��د معن��ایی داده , ح��الت تجزیه ناپذیر ) اتومیسیتی ( دارد . به بیان ساده , یعنی اگر آنرا به اجزایی تجزی��ه ک��نیم, اج��زاء حاص��له در ی��ک حیط��همعنایی مشخص )در یک کاربرد مشخص (فاقد معنا باشند.

طول این مکان حداقل یک کاراکتر)گ��اه ی��ک بیت (اس��ت و حداکثر بس��تگی دارد ب�ه سیس��تم فای��ل و ب�ه زب��ان برنام��ه سازی , گاه ممکن است این مکان از چن��د مک�ان کوچک�تر تشکیل شده باشد و گ��وییم ک��ه فیل��د م��رکب اس��ت )فیل��د

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 38

ساده را از این پس همان فیلد می نامیم(. روشن است که داده ذخیره شده در فیلد مرکب می توان��د از نظ��ر معن��ایی

تجزیه پذیر باشد.

رکود مفه��وم رک��ود را از س��ه دی��دگاه )در س��ه س��طح( م��ورد

بررسی قرار می دهیماین سه دیدگاه عبارتند از :

رکود : در سطح انتزاعی• رکود : در سطح برنامه کاربر• رکود : در محیط ذخیره سازی•

در سطح انتزاعی , مفه��وم رک��ود را مس��تقل از جنبه ه��ای مرب��وط ب��ه نم��ایش آن در محی��ط منطقی برنام��ه ک��اربر و پی���اده س���ازی آن در محی���ط ذخ���یره س���ازی , مط���رح می کنیم ,یعنی یک شیئی انتزاعی در س��طح منطقی مفهم رکورد از دید کاربر برنام��ه س��از مط��رح می ش��ود و ب��ه آن

رکود منطقی می گوییم.

در محی��ط ذخ��یره س��ازی این مفه��وم را آنگون��ه مط��رح می شود و به آن رکود منطقی می گوییم . در محیط ذخیرهMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 39

سازی این مفه��وم را آنگون�ه ک�ه در محی��ط ف�یزیکی پی��اده سازی می شود بررسی می ک��نیم و ب��ه رک��ود ذخ��یره ش��ده

می گوییم.رکورد در سطح انتزاعی

مجموعه اطلاعاتی است که در مورد هر ی��ک از نمونه ه��ای ش��یئی(–متمایز یک یا بیش از یک نوع موج��ودیت )هس��ت

از یک خرد جهان واقع می خواهیم در اختیار داشته باشیم.در این تعریف اصطلاحاتی وجود دارد که توضیح می دهیم:

خ�رد جه�ان واق�ع : منظ�ور ه��ر بخش از جهت ب�یرونی و• محسوس و بیان دیگ��ر , ه��ر محیطی ک��ه در آن فعالیته��ای داده داری و داده پردازی انج��ام می ش��ود ب��ه منظ��ور رف��ع مجم��وعه ای مش��خص از نیازه��ای اطلاع��اتی . طبع��ا ه��ر سیس��تم ک��اربردی ذخ��یره و بازی��ابی اطلاع��ات ب��رای ی��ک محیط مش��خص ایج��اد می ش��ود) این سیس��تم ک��اربردی را می توان با استفاده از چند گونه سیستم واس��طیا سیس��تم نیمه بنیادی ایجاد ک��رد از جمل��ه: سیس��تم م��دیریت فای��ل , سیستم مدیریت داده ها و سیستم مدیریت پایگاه داده ه��ا . همه این سیستم هانهایت��ا مجم��وعه ای از فایله��ا را ایج��اد و مدیریت کنند. هر یک از سیستمهای واسط مزایا و معایبی دارند . برای جزییات بحث به مب��احث پایگ��اه داده مراجع��ه شود.(م��ا این خ��رد جه��ان واق��ع را محی��ط عملی��اتی و گ��اه

فقط محیط می نامیم

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 40

نوع موجودیت: مص��داق کلی پدی��ده , ف��رد , ش��یی ء, ی��ا• مفهوم ک��ه در م��ورد آن می خ��واهیم اطلاع داش��ته باش��یم,

مثل کارمند, درس, دانشجو, کارگاه , ماشین و... ب��دیهی اس��ت در ه��ر محی��ط عملی��اتی, مجم��وعه ای از موجودیت ها وجود داردو از بین آنها , با توج��ه ب��ه نیازه��ای اطلاعاتی محیط , تعدادی باید انتخاب شوند)در یک محی��ط عملیاتی ممکن است بخش های مختلفی وجود داشته باشد و برای هر بخش از نظر اطلاعاتی , تع��دادی از موج��ودیت

ها , اساسی هستند(.. وجه تمایز انواع موجودیت ها•

انواع مختلف موج�ودیت ه��ا توس�ط ص�فات خاص�ه آنه��ا از یک��دیگر متم��ایز می ش��وند . ه��ر ن��وع موج��ودیت , دارای مجموعه ای از ص��فات خاص��ه اس��ت ک��ه بای��د ب��ا توج��ه ب��هنیازهای اطلاعاتی محیط, از بین آنها, تعدادی را برگزید...

صفات خاصه: نام و نام خ��انوادگی , رش��ته , س��ال ورود , سال تولد , قد , وزن و.. هر بخش از یک محیط عملیاتی , به زیر مجموعه ای از صفات خاصه از نظر اطلاع��اتی نی��از

دارد. اطلاع•

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 41

هر صفت خاصه دارای دو مولفه است : اسم صفت خاصهو مقدار صفت خاصه

وقتی که این جفت مولفه موج��ود باش��د, می گ��وییم اطلاعحاصل است.

وجود مقدار مجرد , به تنهایی فاقد هر گونه ب��ار اطلاع��اتی است و فقط هنگامی متناظر یا منتسب بشود به یک س��ام صفت خاصه , اطلاع به دست می آی��د. پس اطلاع تش��کیل شده است : از اس��م ص��فت خاص��ه و مق��دار آن. ب��ه بی��ان دیگر مقدار به صورت داده با کد خاصی ذخیره می ش��ود و اطلاع هنگ��امی حاص��ل می آی��د ک��ه داده را حس��ب نی��از اطلاعاتی خود تفسیر کنیم. به عب��ارت دیگ��ر اطلاع حاص��لتفسیر هوشمندانه داده است در متن یک مسئله مشخص

در سطح برنامه کاربر

رکود از دید برنامه ساز رک��ورد از دی��د ک��اربر را رک��ورد منطقی می گ��وییم و چ��نین

تعریف می کنیم: مجموعه ای است دارای ساختار مشخص )مبتنی ب��ر ط��رح اصل( و نامدار , از تعدادی فیلد باری نم��ایش رک��ود , نی��از ب��ه س��اختار داریم و س��اختار بای��د ط��رح مش��خص داش��تهMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 42

باشد . طرح رکود نشان دهنده نوع رکود است . د و طرحبرای ساختار رکود وجود دارد.

طرح با قالب ثابت مکان• طرح با قالب غیر ثابت مکان•

طرح با قاب ثابت مکان• در این ط��رح , در ه��ر فیل��د , فق��ط مق��دار ص��فت خاص��ه ذخیره می شود. این ک�ه محت�وای فیل��د , مرب�وط ب�ه ک�دام صفت خاصه است و در تعریف س��اختار رک��ود و ب��ه کم��ک مکان فیلد در قالب از پیش ثابت , مشخص می ش��ود. پس مکان یک فقره اطلاع در نمونه ه��ای مختل��ف رک��ود , ث��ابتاست . از اینرو به آن ,طرح با قالب ثابت مکان می گوییم

در این طرح نیازی به ذخیره سازی مولفه اول اطلاع یعنی اس��م ص��فت خاص��ه نیس��ت . در این ط��رح معم��ولا تع��داد فیل��دها و ط��ول ه��ر فیل��د , در تم��ام نمونه ه��ای متم��ایز

رکورد ,ثابت است. اما گاه می تواند متغیر باشد. طرح با قالب غیر ثابت مکان•

در این طرح , در ه��ر فیل��د در ه��ر نمون��ه رک��ود, هم اس��م صفت خاصه و هم مقدار آن ذخیره می شود. و مک��ان ی��ک فقره اطلاع در نمونه های مختلف ی��ک ن��وع رک��ورد از پیش

مشخص و ثابت نیست .Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 43

تعداد فیل��دها و ط��ول آنه��ا و ن��یز مک��ان آنه��ا در نمونه ه��ای مختل��ف ی��ک رک��ود, یکس��ان نیس��ت , چ��نین ط��رح م��وارد

استفاده خاصی دارد. نمونه ه��ای مختل��ف ی��ک ن��وع رک��ود مرب��وط ب��ه ی��ک ن��وع موجودیت , معمولا بر اساس هم��ان ط��رح ب��ا ق��الب ث��ابت مکان ذخ��یره س��ازی می ش��وند, البت��ه ممکن اس��ت نمون��ه رکوردها طول ثابت یا متغیر داشته باشند. به عبارت دیگ��ر نمونه رکوردها بر اساس همان ط��رح ث��ابت مک��ان ذخ��یره سازی شوند , ام��ا در عین ح��ال ط��ول نمونه ه��ای مختل��ف رکورد متغیر باشد. در طرح یر ث��ابت مک��ان معم��ولا ط��ول

نمونه رکوردها متغیر است .

پس رکورد منطقی از نظر طول بر دو نوع است :

رکورد با طول ثابت رکورد با طول متغیر

در حالت در هر دو قالب دیده شده, طول رکورد می توان��دثابت یا متغیر باشد.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 44

دلایل متغیر شدن طول رکورد طول نمونه ه��ای مختل��ف ی��ک ن��وع رک��ورد , ب��ه س��ه دلی��ل

می تواند متغیر باشد: . ط��ول مق��ادیر ی��ک ی��ا بیش از ی��ک ص��فت خاص��ه و ب��ه1

عبارت دیگر طول فیلد )ه��ایی ( متغ��یر باش��د , مث��ل فیل��د مربوط ب��ه ص��فت خ��اص ن��ام و ن��ام خ��انوادگی اف��راد و ی��ا صفت خاصه آدرس و که مقدار آنها می تواند ط��ول متغ��یر

داشته باشد. . تعداد صفات خاصه مورد نیاز ب��رای نمونه ه��ای مختل��ف2

یک نوع موجودیت , متف��اوت باش��د ب��ه وی��ژه هنگ��امی ک��هنمونه ها قابل رده بندی , مثلا به دو دسته باشند.

. پدیده فقره اطلاع تکرار شونده , یا گ��روه اطلاع تک��رار3 ش��ونده وج��ود داش��ته باش��د. ب��ه عب��ارت دیگ��ر ص��فت

خاصه) ساده یا مرکب( چند مقداری داشته باشیم فقره اطلاع تکرار ش��ونده یع��نی ب��ه ازاء ی��ک اس��م ص��فت خاصه, بیش از یک مقدار در نمونه )هایی( از یک نوع رکود وجود داشته باشد. گاه می گوییم که آن صفت خاصه, چن��د

مقدار است .

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 45

گ��روه اطلاع تک��رار ش��ونده , از چن��د فق��ره اطلاع تک��رار شونده تشکیل می شود) در فیلد مرکب ذخ��یره می ش��ود و این فیلد تکرار می شود(. در این حالت می گوییم که صفت خاصه مرکب تک��رار ش��ونده داریم . ص��فت خاص��ه م��رکب

لزوما تکرار شونده نیست.

در محیط ذخیره سازیرکود ذخیره شده)در محیط ذخیره سازی(

در این سطح , علاوه ب��ر داده ه��ایی ک��ه دارد, ممکن اس�ت بخش دیگری هم داشته باشد که ب��ه آن بخش غ��یر داده ای

می گوییم : بخش غیر داده ای حاوی اطلاعی اس��ت ک��ه سیس��تم فای��ل ب��رای پ��ردازش رک��ود ب��ه آنه��ا نی��از دارد. بخش معم��ولا از تع��دادی فیل��د تش��کیل ش��ده اس��ت ک��ه در سیس��تم ها و س��اختارهای گون��اگون فای��ل متف��اوت اس��ت . این بخش , پیشوندی یا بخش کن�ترل ی�ا بخش سیس��تمی ن�یز موس�وم است . در این بخش غیرداده ای , ب��ه ط��ور کلی اطلاع��ات زیر درج می شود)این اطلاعات معمولا از دید برنام��ه فای��ل پرداز نهان است , از ای��نرو ب��ه آن مت��ابخش ی��ا متاپ��ار ن��یز

می گوییم. فیلد حاوی طول رکورد•

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 46

وقتی که رکوردها طول متغیر دارند, در نظر گرفتن فیلدی ب��رای درج ط��ول , یکی از تکنی��ک ه��ای مش��خص ک��ردن محدوده رکورد است . در مورد رکوردهای با طول ث��ابت ,

نیازی به این فیلد نیست. فیلد حاوی کد نوع رکورد•

در فایلهای حاوی بیش از یک نوع رکورد, فیلدی ب��رای درج کد نوع در نظر گرفته می شود . برای روشن شدن مطلب

تعریف فایل را یاد آور می شویم:

فایل مجموعه ای است از نمونه های مختل��ف ی��ک )ی��ا بیش از یک( نوع رکورد , دارای ن��ام و س��اختار مش��خص ,وج��ود ساختار برای فایل الزامی نیس��ت, ولی فای��ل س��اختمند را باید یک ساختار داده ای خ��ارجی تلقی ک��رد. وق��تی ک��ه ی��ک نوع رکورد در فایل داشته باشیم می گوییم فایل تک ن��وعی است و اگر بیش از یک نوع رک��ورد در فای��ل وج��ود داش��ته باشد, آنرا چند ن��وعی می گ��وییم . فیل��د ح��اوی ک��د ن��وع در

فایلهای چند نوعی لازم است. فیلدهای حاوی نشانه روها•

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 47

ب��رای پی��اده س��ازی س��اختار منطقی فای��ل ) از ارتباط��ات ساختار بین رکودها( و ایجاد س��اختار ف��یزیکی از نش��انه رو اس��تفاده می ش��ود و البت��ه لزوم��ا در ه��ر س��اختار چ��نین نیس��ت . حجم نش��انه روهای ب��ه ک��ار رفت��ه در س��اختارهای مختلف متفاوت است . نشانه رو اساسا آدرسی اس��ت ک��ه در فیلدی جای داده می شود و از نقطه ای از فای��ل مک��ان

داده ای را در نقطه دیگر نشان می دهد.

پس نش��انه رو در اس��اس امک��انی اس��ت ب��رای نش��انی نمایی)می توان به آن نشان نما نیز گفت( هر نشانه رو یک مبدا و یک مقصد دارد. از این نظ��ر نش��ان رو می توان��د در

گونه های زیر باشد.oرکورد به رکورد oرکورد به بلاک oبلاک به بلاک oبلاک به رکورد oگروهی از بلاکها به گروهی دیگر

فایل به فایل•Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 48

از نشانه رو برای نشان دادن رکورد بعدی , رکورد قبلی و ی��ا رک��ورد س��ر زنج��یره ی��ا رک��ورد س��رآیند و .. اس��تفاده می شود. مشخص است که به جای رک��ورد, می ت��وان بلاک ی��ا مجم��وعه ای از بلاک هم داش��ت . در ی��ک س��اختار فای��ل ممکن است از همه انواع نشانه رو اس��تفاده ش��ود, نش��انه

رو از نظر نوع نشانی به سه گونه است :oنشانی در سطح فیزیکی که سیستم تولید می کند oنشانی نسبی: این ن��وع نش��انی نهایت��ا تب��دیل ب��ه نش��انی

فیزیکی می شود.o. شناسه روکورد: که نوعی نشانه رو ضمنی است

س��اختار منطقی فای��ل , س��اختاری اس��ت ک��ه ارتب��اط بین رکودرها را از دید برنامه فایل پ��رداز , نش��ان میده��د و ب��ر اساس آن روکوردهای فایل تحت پردازش ق��رار می گیرن��د نمونه های مختلف رکورد , منطقا همجوار یکدیگرن��د . ام��ا این رکوردها منطق��ا همج��وار , در محی��ط ف��یزیکی ذخ��یره سازی لزوما همجوار نیستند, بلکه ممکن است )ب��ه خ��اطر ساختار فیزیکی فایل , ( ناهمجوار باش��ند. در ح��الت اخ��یر رکوردهایی که همجوار فیزیکی یکدیگرند, لزوما همجواری منطقی نیستند. لذا برای پی��اده س��ازی نظم منطقی م��ورد نظ��ر برنام��ه , بای��د ب��ا اس��تفاده از نش��انه روها ارتب��اط

همجواری منطقی را بر قرار کرد.Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 49

فیلد )های( حاوی فلاگ )های ( عملیات• می دانیم ک��ه فلاگ تع��دادی بیت ی��ا ب��ایت اس��ت ح��اوی اطلاعات وضعیتی و راهنما و به منظورهای مختلفی ب��رای استفاده می شود. در سیستم فایل , فلاگ عملی��اتی ب��ه دو

منظور به کار می رود:oبرای نشان دادن عملی که قرار است روی رک��ود انج��ام

شود.oبرای نشان دادن عملی که روی رکورد انجام شده است

مثال حال اول فلاگ حذف با تاخیر )یا مهر ح��ذف( اس��ت . در بعضی از ساختارهای فایل , وقتی که کاربر درخواس��ت حذف رکورد می کند, سیستم این عم��ل را ب��ا ت��اخیر انج��ام می شود)گاه به حذف منطقی هم موس��وم اس��ت (. ب��رای این منظ��ور در بخش پیش��وندی رک��ورد , فلاگ ح��دف درج

می :ند تا بعدا رکورد را به طور فیزیکی حذف کند مث��ال ح��الت دوم, فلاگ بهنگ��ام س��از اس��ت . در بعض��ی ساختارها وقتی ک��ه رک��وردی بهنگ��ام درای��د . در فیل��دی از بخش پیش���وندی فلاگی ,گ���اه هم���راه ب���ا ت���اریخی , درج می شود تا مشخص شود نسخه جدید توسط ک��دام ک��اربرد

و چه زمانی تولید شده است. توج��ه داریم ک��ه این فلاگه��ا بیش��تر در فایله��ای اش��تراکی

کاربرد دارند.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 50

این نوع فلاگ , گاه خود به صورت ی��ک رک��ود اس��ت )چن��د فیلد دارد( و رد فایلی جداگانه ذخ��یره می ش��ود )مثلا فای��ل

log)در سیستم مدیریت پایگاه داده ها فیلد حاوی فلاگ حفاظتی•

در این فیلد فلاگی درج می شود تا رکورد را از دس��تیابیهای غیرمجاز مصون بدارد و ب��ه این فلاگ گ��اه قف��ل در س��طح رکورد نیز می گویند و به گونه ای است که تنها کاربرد مجاز می تواند به آن رکورد دستیابی داشته باشد. )این فلاگ هم در فایله���ای اش���تراکی ک���اربرد دارد. ( توج���ه داریم ک���ه دستیابی کاربرد به یک فایل یا بخشی از فای��ل در مح��دوده حقی است که ب��رای آن ک��اربر تعری��ف می ش��ود ب��ه ط��ول کلی حق دس��تیابی ک��اربر ب��ه ی��ک فای��ل )ی��ا بخش��ی از آن(

می تواند برای کارهای زیر باشد:

حق دستیابی برای خواندن حق دستیابی برای نوشتن در حالت نوشتن, باید دقیقا مشخص ش��ود ک��ه نوش��تن ب��ه چه منظوری انجام می شود: حق نوشتن ب��رای درج رک��ورد جدید , حق نوشتن برای حذف رکورد , ح��ق نوش��تن ب��رای

بهنگام سازی رکورد

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 51

در نظر گرفتن فلاگ حافظت )یا قف��ل حف��اظت( می توان��د در سطوح مختل��ف تقس��یمات فای��ل انج��ام ش��ود. س��طوح حف��اظت داده عبارتن��د از : س��طح رک��ورد , س��طح بلاک, سطح گروهی از بلاکها , س��طح فای��ل و س��طح گ��روهی از فایلها گاهی حتی ممکن است در سطح فیل��د هم ح��افظت

اعمال شود.کلید رکورد

صفت خاصه ساده یا مرکبی کاست که دو خاصیت زی��ر رادارا باشد:

در نمونه ه��ای مختل��ف رک��ورد در دوره حی��اطت فای��ل•یکتایی مقدار داشته باشد

طول آن حتی الامکان کوتاه باشد.• کلید رکورد در واقع شناسه یک نوع موجودیت اس��ت و ب��ه کمک هر مقدار آنی نمونه از موجودیت از هر نمون��ه دیگ��ر

متمایز می گردد )عامل تمییز است( ی��ک ن��وع موج��ودیت ممکن اس��ت بیش از ی��ک شناس��ه )و روکورد نمایشگر آن , بیش از یک کلید ( داش��ته باش��د. در این حالت , یک کلید ) کوتاهترین و مهمترین از نظر کاربر( به عنوان کلید اصلی و کلیدهای دیگر به عنوان کلید ث��انوی و .. در نظر گرفته می شوند . گاه ممکن است طول کلی��د ثابت یا متغیر باشد و طبعا مدیریت فایل در حالت کلی��د ب��ا

طول متغیر پیچیده تر است .Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 52

پس کلید حداقل یکی از صفات خاصه موجودیت است ک��ه دو خاص��یت گفت��ه ش��ده را داش��ته باش��د . ام��ا گ��اه ی��افتن صفت خاصه ای که هر دو خاصیت را داش��ته باش��د دش��وار است , در چنین وض�عی , ص��فت خاص��ه ای ک��ه ماهیت��ا ج�ز ص��فات خاص��ه ط��بیعی موج��ودیت نیس��ت , ب��ه مجموع��ه صفات خاصه طبیعی آن افزوده می ش��ود ت��ا نقش کلی��د را ایفاکند. به چنین صفت خاصه ای )ک��ه طبع��ا یکت��ایی مق��دار هم باید داشته باشد ( کلیه خارجی می گویند . مثلا ش��ماره

کارمندی , شماره قطعه و نظایر آن. معم��ولا مق��ادیر این کلی��د ب��ا ک��د گ��ذاری خاص��ی انتخ��اب می شود و به طور سنتی اجزاء تشکیل دهن��ده این کلی��د را

معنادار در نظر می گیرند.

فایل فایل مجموعه ای است نامدار) و معمولا دارای یک ساختار درونی مشخص( از نمونه های مختلف یک ن��وع)و گ��اه بیش از یک نوع (رکورد . در حالت اول, فایل را تک ن��وعی و در حالت دوم , چند ن��وعی می گ��وییم . گ��اه ممکن اس��ت ک��ه فای��ل اص��لا)مجم��وعه ای از رکورده��ا( نباش��د, بلک��ه ص��رفا دنباله ای بی ساختار از نویسه ها )کاراکتره��ا (باش��د ک��ه از نظ��ر سیس��تم فای��ل معن��ای خاص��ی هم ندارن��د .در اک��ثرMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 53

سیستمهای عامل جدید, چنین دیدی از فای��ل هم ب��ه ک��اربر ارائ��ه می ش��ود . تاکی��د می ک��نیم ک��ه وق��تی ک��ه فای��ل مجموعه ای ساختمند از رکوردها باشد , می توان گفت ک��ه فایل یک ساختار داده ای خارجی اس��ت . یع��نی در حافظ��ه

خارجی) برون ماشینی ( ذخیره شده است .

س��اختار فای��ل خ��ود دو ص��ورت دارد : س��اختار منطقی و س��اختار ف��یزیکی . س��اختار منطقی فای��ل نش��ان دهن��ده سازمانی است که برا ساس آن رکودهای منطقی گرد هم آمده اند. به بیان دیگر , از دید کاربرد ساختار منطقی فایل , چگونگی ارتباطات و پیونده ه��ای بین رکورده��ای منطقی را نش��ان می ده��د. س��اختار ف��یزیکی فای��ل نش��ان دهن��ده چگ��ونگی ذخ��یره س��ازی بلاکه��ای فای��ل در رس��انه )مثلا دیسک( است در واقع ساختار فیزیکی فایل نمایش��گر دی��د

برنامه ساز سیستم نسبت به فایل است .

مفهوم فایل در معنای عام , دارای س��ه وی��ژگی اس��ت ک��ههمیشه باید مورد توجه قرار گیرند .

ان��دازه ب��زرگ ب��ه ح��دی ک��ه ب��ه یکب��ار در حافظ��ه درون•ماشینی نمی گنجد

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 54

پایایی , یعنی داده های آن از بین نمی رون��د , ماندگارن��د ,• مگر اینکه پیرو درخواست ک��اربرد ,توس��ط سیس��تم ح��ذف

شوند. اشتراکی بودن بین تعدادی کاربرد مجاز)مگر اینکه فایلی•

به دلایلی خصوصی شودسیستم فایل از دیدگاه های مختلف:

مکانیسم انتزاعی ذخیره سازی اطلاعات• مکانیسم عینی ذخیره سازی•

( فایل سیستم اولی��ه در سیس��تمFATجدول تخصیص فایل) عامله��ای داس و وین��دوز می باش��د. فای��ل سیس��تم ج��دول

( بصورت ساده ای ط��راحی گردی��ده، وFATتخصیص فایل ) به همین دلیل آن یک فرمت عم��ومی ب��رای فلاپی دیس��کها )دیسک نرم( می باش�د; علاوه ب�راین، این ف�رمت بص�ورت

IBM/PCواقعی توس��ط تم��امی سیس��تم عامله��ای مختص پش��تیبانی می گ��ردد، وب��ه همین دلی��ل اغلب جهت اش��تراک اطلاع��ات بین سیس��تم عامله��ای متف��اوت ک��ه روی ی��ک کامپیوتر بوت می شوند بکارگرفته می ش��ود )دری��ک محی��ط چند-بوتی(. همچنین در روی تکه حافظه های سخت-ح��الت

(Solid-state memoryو س��ایر دس��تگاههای مش��ابه بک��ار ) گرفته می شود.

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 55

FATاز لحاظ طراحی قدیمی ب��ه نظ��ر می آی��د، و طراح��ان آن بنظ���ر می رس���د اطلاع دقیقی از ط���راحی ی���ک فای���ل سیس���تم مناس���ب نداش���ته اند، و ب���ه همین دلی���ل دارای اشکالات عم��ده ای می باش��د. اولین ای��راد آن س��ادگی لای��ه

(Fragmentationفایل آن است که اجازه تکه-تک��ه نم��ودن ) آسان آن، که منج��ر ب��ه کن��دی عملی��ات در سیس��تم عام��ل

ب��رای پش��تیبانیFATاستفاده کننده می گردد. دومین ای��راد، ایرادات سیستم طراحی نگردیده است. سومین ای��راد این است که نگارش��های اص��لی آن اج��ازه اس��تفاده از نامه��ای

کاراکتر ب��رای ن��ام۸ کاراکتر را نمی دهند )۱۱فایل بیش از ک��اراکتر ب�رای پس��وند آن(، همچ��نین تغی��یراتی ک��ه۳فایل،

بروی این سیستم از سوی مایکروسافت انجام گرفت��ه ام��ا پیاده س��ازی گردی��ده این امک��انVFATدر سیستمی به نام

ک��اراکتر و بیش��تر را بعن��وان ن��ام۲۵۵را می دهد که بت��وان فای��ل ق��رار داد. در نه��ایت چه��ارمین ای��راد این ک��ه ب��روی

( وس��یع مق��دار زی��ادی از فض��ای م��وردClusterخوش��ه ها ) استفاده به دلیل تع��دد فایله��ای ب��ا ظ��رفیت پ��ایین ب��ه ه��در

می رود. را ب��هMS-DOS ط��راحی نم��وده IBMهرچند به دلیل اینک��ه

MS-DOS ها، و اینکه PCعنوان سیستم عامل منتخب بروی ، این فای���ل سیس���تم بص���ورتFATاس���تفاده می کن���د از

گس��ترده در بخش��های مهمی اس��تفاده می گ��ردد. ب��دلیل طراحی اولیه آن، پی��اده س��ازی دس��تورالعملهای این فای��لMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 56

سیس��تم ب�ه س�ادگی میس��ر می گ��ردد، وهمچ�نین ب�ه دلی�ل در بعض��ی مواق��عFATگستردگی بی مثال وین��دوز و داس،

تبدیل به استانداری جهت تبادل اطلاعات می شود.در طراحی فایل

طراحی فایل عبارتست از فراروند تعیین یک س��اختار ) ی��ا سازمان فایل( به نحوی که نیازهای مشخص ک��اربر پای��انی را برآورده کند و زمان پاسخ دهی به در خواستهایش را به ح��داقل برس��اند این فرارون��د در اس��اس دو مرحل��ه دارد: مرحله نخست , طراحی فایل منطقی است که عبارتس��ت از انتخ��اب ی��ک س��اختار فای��ل ) از بین س��اختارهایی ک��ه سیستم فایل ارائه می کند( ی��ا ط��راحی ی��ک س��اختار جدی��د مرحله دوم , طراحی ساختار فایل فیزیکی است ک��ه خ��ود گامهایی دارد . بعضی از ملاحظ��اتی ک��ه در ط��راحی فای��ل

مطرح اند و عبارتند از : انتخاب بافرها برای عملیات ورودی/ خروجی• تخصیص بافرها برای عملیات ورودی/ خروجی• اندازه فایل فیزیکی• مکان بلاک در حافظه خارجی• طراحی یا انتخاب شیوه دستیابی مناسب• انتخاب کلید اص��لی از بین ص��فات خاص��ه رک��ورد و کلی��د•

ثانویMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 57

در نظر داشتن رشد فایل : فایلها به د و دس��ته کلی پوی��ا• یا ایستا تقسیم می شوند. در فایلهای پوی��ا ان��دازه فای��ل رد

9اثر عملی��ات تغی��یر دهن��ده )درج , ح��ذف , بهنگ��ام س��ازی مرتب تغییر می کند . وقتی که تغییرت در فایل زاید باشد , می گوییم فایل بسیار نامانا است در نظر گ��رفتن وض��عیت رشد فایل برای تخمین حجم عملیات لازم در دس��تیابی ب��ه

رکوردها , لازم است . تعیین زمان و پریود سازماندهی مجدد فایل•

ان��دازه فای��ل ف��یزیکی هم روی حجم عملی��ات لازم ب��رای بازیابی رکورد)ه��ا( و زم��ان این ک��ار ت��اثیر دارد. وق��تی ک��ه اندازه فای��ل کوچ��ک باش��د , تف��اوت چن��دانی در زم��ان این علمیت بین دو ساختار متفاوت وجود ن��دارد. ام��ا در م��ورد

فایلهای بزرگ , این تفاوت می توان قابل ملاحظه باشد در فراروند طراحی فایل , دو مح��دودیت اساس��ی وج��ود•

دارد: محدودیت نخست این است ک��ه برنام ه��ای ک��اربردی بای��د انتخ��اب خ��ود را ب��ه س��اختارها و ش��یوه های دس��تیابی خاص��ی , غ��یر از آنچ��ه سیس��تم فای��ل ارائ��ه می کن��د , ن��یز

طراحی و پیاده سازی کرد . مح��دودیت دیگ��ر اینک��ه بای��د بین س��رعت عملی��اتی )زم��ان پاس��خدهی(و مص��رف حافظ��ه , مص��الحه ای ص��ورت گ��یر معمولا افزایش فضای تخصیص داده شده ب��ه فای��ل منج��ر به کاهش زمان دستیابی می شود . تصمیم گ�یری در م�ورد

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 58

تخصیص حافظه بیشتر به فایل ی��ا بهب��ود زم��ان پاس��خدهیبستگی به وضع کاربرد دارد.

در فایله��ای کوچ��ک , تف��اوت قاب��ل ملاحظه ای در زم��ان عملی��ات روی فای��ل در س��اختارهای فای��ل متف��اوت وج��ود ن��دارد , ام��ا در فایله��ای ب��زرگ این تف��اوت قاب��ل ملاحظه است . به علاوه هرچه فایل فعالتر باشد یعنی مرتبا م��رود پردازش قرار گیرد, در این صورت بهبود زم��ان پاس��خدهی

به مصرف حافظه لازم برای این کار می ارزد.کارایی سیستم فایل

س��اده ی��ا پیچی��ده0فای��ل س��اختمند , ی��ک س��اختار داده ای ذخیره شده در حافظه خارجی است . اگر تم��ام اطلاع��ات در حافظه اصلی ذخ��یره ش��ود, دس��تیابی ب��ه داده ه��ا طبع��ا خیلی س���ریع می ش���ود . ولی عملا اس���تفاده از سلس���له مراتب حافظه ها اجتناب ناپذیر اس��ت زم��انی دس��تیابی ب��ه

ب��ار س��ریعتر از زم��ان100000حافظ��ه اص��لی ح��دود دستیابی به دیسک است . بنابراین از عوام�ل بس��یار م��وثر در بهبود کارایی سیستم فایل , زمان دس��تیابی ب��ه داده ه��ا است . اما عوامل دیگری هم وجود دارن��د, ه��ر چن��د نهایت��ا زمان دستیابی به داده و دفعات دستیابی لازم برای بدست آوردن داده مرود نظر و انج��ام عملی��ات روی داده , تع��یینMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 59

کنن��ده ک��ارایی سیس��تم اس��ت . عوام��ل مهم��تر م��وثر درکارایی سیستم فایل عبارتند از :

. سلسله مراتب حافظه ها1. پارامترهای ظرفیتی و زمان رسانه)بویژه دیسک(2. اندازه بلاک و تکنیک بلاک بندی3. لوکالیتی رکوردهای فایل4. چگونگی بافرینگ و اندازه و تعداد بافرها5 . تکنیکها و طرح های بکار رفته در ایجاد و مدیریت فایلها6

در خود سیستم فایل . تکنیکه��ای ک��اهش زم��ان اس��توانه جویی و زم��ان درن��گ7

دورانی. تکنیکهای تسریع پردازش فایل8(LFS. سیستم فایل کاراتر )مثلا 9

. ساختار فایل کاراتر10و برخی عوامل دیگر

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 60

بهداشت کار یکی از ش��ایع ترین علت ه��ایبیماری های چشمیبروز

مراجعه افراد به مطب های چشم پزش��کی اس��ت. ازجمل��ه این مش��کل ه��ا، خش��کی چش��م، قرم��زی و اش��ک ری��زی ازچشم، ریزش مژه ها، تورم پلک، تاردیدن اط��راف و ب��الا

.رفتن نمره چشم است

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 61

فشار چشمکارشناسان راهکار هایی برای کاهش خطر و سایر علامت های رایج سندرم بینایی در افرادی که پشت

کامیپوتر برای ساعت های طولانی می نشینند معرفی.می کنند

م��اه ی�ک ب�ار ب�ه مطب چش��م پزش�کی مراجع��ه و از۶هر وضعیت سلامت چشمان خود مطلع شوید. درص��ورت نی��از اس��تفاده از عین��ک ط��بی ی��ا تع��ویض عدس��ی عین��ک حتم��ا دراولین فرصت این کار را انج��ام دهی��د ت��ا م��انع از ص��دمه

.بیشترچشمان خود شود

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 62

تنظیم ارتفاع میز، صندلی و صفحه مانیتور ارتف�اع م��یز، ص�ندلی وص�فحه م��انیتور ش�ما همچ��نین ن��ور محیط درایج��اد آس��یب بین��ایی، س��ردرد و الته��اب چش��م ها اثرگذاراس���ت. اس���تفاده از م���یز و ص���ندلی اس���تاندارد و قرارگرفتن صفحه مانیتور درمقابل چشم ها و میزان کافی ن��ور غیرش��دید درمحی��ط س��بب حف��ظ س��لامت چش��م ها

.می شود

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 63

افزون برچشم ها غیراستاندارد بودن فاصله میز، صندلی و مانیتور رایانه سبب آرتروزمفصل های دست، گردن درد،

.احساس خستگی و افت کیفیت کاری می شود نور دیوار ه11ا و اس11تفاده از پوش11ش ض11د انعک11اس

برروی صفحه مانیتور از ترکی��بی از نور ه��ای آفت��ابی و مهت��ابی درمحی��ط ک��ارخود استفاده کنید و از کار کردن در محیطی با نور بسیارش��دید ی��ا کم پره��یز کنی��د، زی��را س��بب فش��اربه چش��م و الته��اب

.می شود رنگ دیوار ها نیز در ایجاد انعک��اس ب��رروی ص��فحه م��انیتور

می توانید از پوش��ش های ض��د انعک��اس ن��ور. اثر گذاراست برروی مانیتور رایانه خ��ود اس��تفاده کنی��د و ب��ه این ت��رتیب

.مانع از خستگی و اشک ریزی چشم ها شویدMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 64

درخش��ش بیش از ان��دازه دیوار ه��ا و اس��تفاده از رنگ ه��ای روغنی براق هم می تواند با انعکاس برروی صفحه م��انیتور سبب ایجاد خستگی چش��م ها ش��ود ب��ه همین دلی��ل توص��یه می شود درمحیط های اداری از رنگ های غیر روغ�نی، کاغ�ذ دیواری و یا ترکیبی از چوب و سایر مواد استفاده ش��ود ت��ا.کارمندان دچار خستگی چشم در زمان کاربا رایانه نشوند

دقت درانتخاب عینک مناسب برای کار با م11انیتوررایانه

در ص��ورتی ک��ه از عین��ک ط��بی در زم��ان ک��ار و مطالع��ه استفاده می کنید، حتما عینک انتخ��ابی ش��ما دارای پوش��ش

باشد. این پوشش به کاهش م��یزان ن��ور AR ضد انعکاسی.منعکس شده از صفحه نمایش مانیتور کمک می کند

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 65

وقت خود را صرف بازی های رایانه نکنید ارزش سلامت ش��ما چش��مان ش��ما بیش از این اس��ت ک��ه افزون برکار روزانه مدت زم��ان ط��ولانی را ص��رف انج��ام بازی های رایانه های یا سرگرم شدن درشبکه های اجتماعی نصب شده برروی گوشی های تلفن همراه هوش��مند کنی��د. در بازه های زم��انی غیرک��اری ب��ه ورزش، اس��تراحت، ق��دم زدن یا مطالعه کتاب های کاغذی بپردازید تا اعصاب چش��م

.هایتان سالم بمانند

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 66

منتشرشده از HEV پژوهش ها نشان می دهند نور آبی وسایل دیجیتال می تواند سبب آسیب به بافت شبکیه

چشم افراد و ابتلا به بیماری های چشمی، چون دژنراسیون.ماکولا شود

را فراموش نکنید۲۰-۲۰-۲۰قانوان بنابراین ق��انون ک��ه چش��م پزش��کان آن را توص��یه می کنن��د

ثانی��ه۲۰ دقیقه کاربا رایانه حداقل ب��ه م��دت ۲۰پس از هر متر بیشتر( نگاه کنید تا دچارخشکی۶ فوتی )۲۰به فضای

.چشم نشوید

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 67

درخری111د وس111ایل الک111ترونیکی جدی111د دس111ت ودلبازباشید

CRT اگر با مانیتور قدیمی کار می کنید به ویژه از نوع حتما استفاده کنید. LCD آن را تعویض و از مدل های جدید مانند

فناوری ه���ای جدی���د دارای اس���تاندارد های به���تری ب���رای محافظت ازچشم هاهستند و به این ترتیب آس��یب کم��تری

.به چشم های شما می رسد

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 68

همچنین با بررسی دفترچه راهنمای مانیتور یا مطالعه درسایت های اینترنتی می توانید بهترین تنظیمات برای میزان نور دهی مانیتور را پیدا کنید و به این ترتیب به

.سلامت چشمان خود کمک کنید سلامت اینچ ب��ه ب��الا ب��رای ۱۹ان��دازه ص��فحه م��انتیور از

توصیه می شود، زیرا ابعاد کوچک تر ازاین مق��دارچشم ها می تواند سبب فشار به چشم برای مشاهده اطلاعات و به تدریج بالا رفتن فشارخون چشم و بیماری های ناش��ی ازآن

.شوداندازه متن ها را بزرگ کنید

اگر مشغول به تایپ یا خواندن مطالب هستید ب��ا اس��تفاده ازقابلیت بزرگنمایی داخل برنامه های رایانه، ابعاد فونت ه��ا

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 69

را ب��زرگ کنی��د ب��ه این ت��رتیب چش��م ش��ما کم��تر دچ��ار.خستگی، قرمزی واشک ریزی می شود

استفاده از قطره اشک مصنوعی فقط ب11ا اج11ازهپزشک

بسیاری از افراد که دچارخشکی چشم می شوند بلافاص��له با مراجعه به داروخانه با تهیه قطره اشک مصنوعی س��عی

کارشناس��ان هش��دار. در مقابل��ه ب��ا این مش��کل می کنند تنه��ا درقط11ره اش11ک مص11نوعیمی دهن��د اس��تفاده از

موارد خاص، باتجویز پزش��ک و ب��رای ب��ازه زم��انی مح��دود امک��ان پ��ذیر اس��ت و اس��تفاده بی روی��ه از این دارو خ��ود

.می تواند سبب عارضه های سلامت درافراد شود

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 70

افرادخشکی چشممحققان اعتقاد دارند یکی از دلایل پلک زدن بیش از اندازه آن ها در زمان کار با رایانه است. پلک زدن واکنش طبیعی بدن درزمان خشک شدن لایه

بیرونی چشم برای مرطوب نگه داشتن آن و جلوگیری از برخورد ذرات مختلف با چشم است. اما زمانی که پلک زدن بیش از اندازه روی دهد دیگر غدد اشکی چشم توانایی مرطوب کردن بخش بیرونی چشم را ندارد.

کارشناسان توصیه می کنند افراد درمحل کار از دستگاه های تهویه هوا استفاده کنند که سبب افزایش

.رطوبت نسبی می شود آرایش چش111م ها ع111املی ج111دی ب111رای خس111تگی

چشم ها برخی ازبانوان درتمام طول روز آرایش چش��م مانن��د خ��ط چش��م، ریم��ل ی��ا ح��تی م��ژه کاش��ت دارن��د ک��ه این س��بب

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 71

س��نگین ش��دن پل��ک و احس��اس خس��تگی و قرم��ز ش��دن.چشم ها می شود

ورزش و تغذی11ه مکمل ه11ای کمکی ب11رای س11لامتچشم ها

ب��ا انج��ام ورزش منظم، ق��دم زدن ه��ردو س��اعت ی��ک ب��ار درمحل ک��ار پس از ک��ار ب��ا رایان��ه و مص��رف م��واد غ��ذایی سالم حاوی کاروتنوئید می توانید به س��لامت چش��مان خ��ود

.کمک کنید

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 72

حفاظت از اطلاعاتروش های حفاظت از داده

ب��ه اعتق��اد بس��ياری از كارشناس��ان ، مهم��ترين و ي��ا به��تر بگ��وئيم ب��ا ارزش ت��رين چ��يز ب��ر روی ي��ك ك��امپيوتر ، داده ايج��اد ش��ده توس��ط ك��اربر اس��ت و ش��ايد وج��ود همين اطلاعات است كه ضرورت استفاده از كامپيوتر و يا شبكه را توجيه می نمايد . سيستم های عامل و ن��رم افزاره��ا را در بس���ياری از م���وارد و همزم���ان ب���ا ب���روز مش���كل در سيس��تم ، می ت��وان مج��ددا" نص��ب نم��ود ولی داده ايج��اد ش��ده توس��ط ك��اربر در ن��وع خ��ود منحص��ربفرد ب��وده و در صورت از دس�ت دادن ، امك��ان اس�تفاده مج��دد از آنه�ا ب�ا مشكل اساسی مواجه و در برخی موارد عملا" غيرممكن

خواهد بود. برخی از داده ه��ای ذخ��يره ش��ده ب��ر روی ك��امپيوتر ممكن اس��ت دارای اهميت بيش��تری نس��بت ب��ه س��اير اطلاع��ات باشند و ضمن اين كه هرگز علاق��ه من��د ب��ه از دس��ت دادن آنه��ا نمی باش��يم ، نمی بايس��ت امك��ان اس��تفاده از آنه��ا توسط كاربران غيرمجاز نيز وجود داشته باش��د . دس��تيابی به برخی از داده های مهم نظير شماره كارت اعتباری و يا حساب بانكی می تواند در نهايت منجر ب��ه س��رقت ه��ويتMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 73

كاربران گردد . مسائل اش��اره ش��ده ، ص��رفا" مح��دود ب��ه كاربران شخصی نبوده و س��ازمان ه��ا و موسس��ات را ن��يز ش��امل می ش��ود . ه��ر س��ازمان دارای داده ه��ای مهم و حساسی است كه از دست دادن آنه��ا می توان��د خس��اراتجبران ناپذيری را برای يك سازمان به دنبال داشته باشد . برای حف��اظت از اطلاع��ات می بايس��ت از ي��ك اس��تراتژی خاص تبعيت نمود كه ضمن كاهش احتم��ال از دس��ت دادن داده ها ، امكان استفاده از آنها توسط افراد غيرمج��از ن��يز

وجود نداشته باشد . در ادامه ب��ه ب��رخی از مت��داولترين روش ه��ای حف��اظت از

اطلاعات اشاره می گردد:

در اولين فرصت و به صورت مرتب : تهيهBackup تهيه backup، بطور مرتب و ب�ر اس�اس ي�ك اس�تراتژی خ�اص

يكی از اق��دامات اساس��ی در جهت حف��اظت از اطلاع��ات می باش��د . اطلاع��اتی ك��ه ممكن اس��ت ب��ه ه��ر دليلی ب��ا مشكل مواجه و امكان استفاده از آنان وجود نداشته باشد

، می ت��وان از امكان��ات موج��ود درbackup. ب��رای تهي��ه استفاده نم��ود . ب��ا اس��تفادهntbackupويندوز نظير برنامه

از ويزارد ارائه شده در برنامه فوق ، می توان به سرعت و ي��اbackupو ب��ه س��ادگی عملي��ات لازم ب��ه منظ��ور تهي��ه

گرفته شده را انج��ام داد . درbackupبرگرداندن اطلاعات Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 74

از داده ه��ای مهمbackupصورت ضرورت ، می توان تهيه تعري��ف وjobموج��ود ب��ر روی سيس��تم را ب��ه ص��ورت ي��ك

برای آن يك برنامه زمانبندی خاص را در نظر گرفت . ، می ت��وان از ن�رم افزاره��ای متع��ددbackup برای تهيه

ديگری نيز استفاده نمود كه امكان��ات بم��راتب بيش��تری را در مقايس��ه ب��ا برنام��ه ارائ��ه ش��ده در وين��دوز در اختي��ار كاربران قرار می دهند . صرفنظر از اين كه از چه برنام��ه

اس��تفاده می گ��ردد ، می بايس��ت ازbackupای برای تهيه گرفته شده به دقت حفاظت و آنها را درbackupاطلاعات

مكان هائی با ضريب ايمنی و حفاظتی بالا نگهداری كرد .

:share-level و file-level استفاده از مجوزهای امنيتی ب��ه منظ��ور حف��اظت از داده در مقاب��ل دس��تيابی اف��راد غيرمجاز ، اولين مرحله تنظيم مجوزها بر روی فاي��ل ه��ا و فولدرهای حاوی داده می باشد .در صورتی كه می بايست داده به صورت مشترك در شبكه استفاده گردد ، می توان

shareب��ا تنظيم permissionsنح��وه اس��تفاده از آنه��ا را و2000قانونمند نمود . بدين منظور می ت��وان در وين��دوز

پس از انتخاب فايل و ي��ا فول��در ، از طري��ق ص��فحهXPيا Properties گزين��ه Sharing و در نه��ايت دكم��ه permission

را انتخاب نمود . تنظيمات امنيتی اشاره شده در رابطه با

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 75

كاربرانی كه به صورت محلی از سيس��تم ح��اوی اطلاع��اتحساس استفاده می نمايند ، اعمال نخواهد شد .

در صورتی ك��ه ك��امپيوتر ب��ا ك��اربر ديگ��ری ب��ه اش��تراك file-levelگذاش�ته ش�ده اس�ت ، می بايس��ت از مجوزه��ای

NTFSاستفاده نمود . به اين نوع از مجوزها ، مجوزهای نيز گفته می شود چراكه استفاده از آنها صرفا" برای فايل ها و فولدرهای ذخيره شده بر روی پارتيش��ن ه��ائی ك��ه ب��ا

فرمت شده اند ، امكان پذير می باشدNTFSسيستم فايل . برای استفاده از مجوزهای فوق ، پس از انتخاب فاي��ل و

،propertiesيا فولدر مورد نظر می توان از طريق صفحه Securityگزين��ه tabرا انتخ��اب و مجوزه��ا را ب��ر اس��اس

سياست مورد نظر تنظيم نمود . (share-level و file-level در ه��ر دو م��ورد ) مجوزه��ای

userمی توان مجوزها را ب��رای account و groupsتعري��ف نمود . مجوزها را می توان از "فقط خواندنی" تا " كنترل

كامل " در نظر گرفت .

حف��اظت از فاي��ل ه��ا و س��اير مس��تندات توس��ط رم��ز عبور : تعداد زيادی از نرم افزارها ) نظ��ير ن��رم افزاره��ای

Adobeآفيس و Acrobatامكان تعريف رمزعبور ب��رای ، ) استفاده از مستندات را در اختيار كاربران قرار می دهند . پس از در نظر گ��رفتن ي��ك رم��ز عب��ور ، در ص��ورت فع��الMohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 76

كردن ) بازنمودن ( يك مستند در ابتدا از كاربر درخواس��ت رمز عبور خواهد شد . به منظور انجام اين ك��ار در برنام��ه

Microsoftای نظ��ير word Tools ، از طري��ق من��وی 2003 Security و در ادام��ه optionsگزين��ه tabرا انتخ��اب می

نمائيم . با استفاده از امكان��ات ف��وق ، می ت�وان ي�ك رم��زعبور و نحوه رمزنگاری را مشخص نمود .

متاسفانه، سيس��تم رم��ز اس��تفاده ش��ده در محص��ولات مايكروسافت ، ب��ه س��ادگی شكس��ته می گ��ردد و ك��اربران غيرمج��از می توانن��د از برنام��ه ه��ای متع��ددی ب��ه منظ��ور

AOPRرمزگش���ائی مس���تندات اس���تفاده نماين���د. برنام���ه Advanced) برگرفت��ه از Office Password Recovery)

نمونه ای در اين زمينه می باشد . در ص��ورت ل��زوم می ت��وان از ن��رم افزاره��ائی نظ��ير

WinZip و PKZipب��ه منظ��ور فش��رده س��ازی و رمزنگ��اری اسناد و يا فايل ها استفاده نمود .

،�� 2000 : وين��دوز EFS اس��تفاده از رمزنگ��اری XPو EFS از رمزنگ���اری سيس���تم فاي���ل موس���وم ب���ه 2003

( حمايت می نمايند .Encrypting File System) برگرفته از از سيستم رمزنگاری فوق می توان به منظ��ور رمزنگ��اری فايل ها و فولدرهای ذخيره شده بر روی پارتيش��نی ك��ه ب��ا

NTFSفرمت شده است ، استفاده نمود . بدين منظ��ور می Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 77

General ، از طريق propertiesتوان پس از انتخاب صفحه tab گزين��ه Advanced buttonرا انتخ��اب نم��ود ) بط��ور

NTFS و مجوزه��ای EFSهمزم��ان نمی ت��وان از رمزنگ��اری استفاده نمود ( .

ب��ه منظ��ور اف��زايش ام��نيت وEFS سيس��تم رمزنگ��اری كارآئی از تركيب رمزنگ��اری متق��ارن و نامتق��ارن اس��تفاده می نمايد . سيستم فوق برای حفاظت از داده های ذخيره شده بر روی ديسك اس��تفاده می گ��ردد و در ص��ورتی ك��ه يك فايل رمز شده در طول شبكه حركت كند و كاربران از

بسته های اطلاعاتی استفادهcapture به منظور snifferيك نمايند ، می توانند اطلاع��ات موج��ود در فاي��ل را مش��اهده

نمايند .

اس��تفاده از رمزنگ��اری ديس��ك : ب��ا اس��تفاده از ن��رم افزارهای متعددی می توان تمامی محتويات يك ديس��ك را رم��ز نم��ود . ب��دين ت��رتيب ، ك��اربران غيرمج��از ق��ادر ب��ه مشاهده محتوي��ات ذخ��يره ش��ده ب��ر روی ديس��ك نخواهن��د بود . داده بطور اتومانيك و در زمان نوشتن بر روی ه��ارد ديسك رمز و قبل از استقرار درون حافظ��ه ، رمزگش��ائی می گ��ردد . از اينگون��ه محص��ولات می ت��وان ب��ه منظ��ور

، فلش درايوه��ا و ... اس��تفادهUSBرمزنگ��اری درايوه��ای

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 78

PGPنم��ود . Whole Disk Encryption و DriveCryptنمون��ه هائی از اينگونه برنامه ها می باشند .

) برگرفت��ه ازPKI استفاده از زيرساخت كليد عمومی : public key infrastructureسيستمی برای مديريت زوج ، )

كليد خصوصی و عمومی و گواهينامه های ديجيتال اس��ت . با توجه به اين كه كليد ها و گواهينامه ها توسط يك مرك��ز تائيد شده صادر می ش��وند از اس��تحكام امني��تی بيش��تری برخ���وردار می باش���ند . )س���رويس دهن���دگان گواهينام���ه ديجيت��ال ممكن اس��ت ب��ه ص��ورت داخلی و در ي��ك ش��بكه خصوص��ی نص��ب و ي��ا در ي��ك ش��بكه عم��ومی ، نظ��ير

Versignنص��ب ش��ده باش��ند ( . در چ��نين م��واردی ، می ، توان داده را با استفاده از كليد عمومی ك��اربر م��ورد نظ��ر رمز نمود . در ادامه، صرفا" كاربری ق��ادر ب��ه رمزگش��ائی اطلاعات است ك��ه دارای كلي��د خصوص��ی مرتب��ط ب��ا كلي��د

عمومی باشد .

مخفی كردن داده درون داده ديگر : با اس��تفاده از ي��ك می توان داده م��ورد نظ��ر را درونsteganographyبرنامه

ساير داده ها مخفی نمود . به عنوان نمونه ، می توان ي��ك . و ي��ا فاي��لJPGپي��ام متن را درون ي��ك فاي��ل گ��رافيكی

. ، مخفی نمود . اينگونه ها برنامه ها پيام ه��اmp3موزيك Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 79

را رم���ز نمی نماين���د و اغلب از آن���ان ب���ه هم���راه ن���رم افزاره���ای رمزنگ���اری اس���تفاده می گ���ردد . در چ���نين مواردی ، در ابتدا داده رمز و در ادامه ب��ا اس��تفاده از ن��رم

مخفی می گ����ردد . برنام����هsteganographyافزاره����ای StegoMagic ي��ك نمون��ه از برنام��ه ه��ای steganography

است كه با استفاده از آن می توان متن مورد نظر را رمز . ذخيرهBMP . و يا WAV ، . TXTو درون فايل هائی از نوع

نمود .

حفاظت داده در حال حمل : داده ارسالی در يك شبكه می تواند در زمان حركت توس��ط مهاجم��ان ش��نود گ��ردد . مهاجم��ان در اين رابط��ه از ن��رم افزاره��ائی موس��وم ب��ه

snifferاستفاده می نمايند ك��ه امك��ان آن��اليز پروتك��ل و ي��ا مانيتورينگ شبكه را در اختي��ار آن��ان ق��رار می ده��د. ب��رای حف��اظت داده در زم��ان ح��ركت در ش��بكه ، می ت��وان از

IPSec برگرفته از ( Internet Protocol Securityاس��تفاده ) نمود . در چنين مواردی ، سيستم ارسال كننده و سيس��تم دريافت كننده می بايست قادر به حم��ايت از وي��ژگی ف��وق

به بعد ، امكانات لازم ب��ه منظ��ور2000باشند . از ويندوز در ساير نسخه ها تعبيه شده است . IPSecحمايت از

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 80

: دادهwireless ايمن سازی مبادله داده در محيط ه��ای ارس��ال می گ��ردد ،wirelessئی ك��ه از طري��ق ي��ك ش��بكه

دارای استعداد بيشتری به منظور بررسی و ش��نود توس��ط مهاجمان نسبت به ساير داده ه��ای ارس��ال ش��ده ب��ر روی يك شبكه اترنت است ، چراكه ض��رورتی ن��دارد مهاجم��ان ب��ه محي��ط ف��يزيكی ش��بكه و ي��ا دس��تگاه ه��ای مربوط��ه دستيابی داشته باشند . در صورت عدم پيكربندی ص��حيح و

accessايمن pointمهاجمان با اس��تفاده از ي��ك ك��امپيوتر ، اس��ت ، می توانن��دwirelessقابل حمل كه دارای امكان��ات

ب��ه داده ذخ��يره ش��ده در ش��بكه دس��تيابی داش��ته باش��د . كاربران می بايس��ت ص��رفا" اق��دام ب��ه ارس��ال و دري��افت

WPAداده ب��ر روی ش��بكه ه��ائی نماين��د ك��ه از رمزنگ��اری Wi-Fi) برگرفت��ه از Protected Access در مقاب��ل ) WEP Wired) برگرفت��ه از Equivalent Protocolاس��تفاده می )

، بمرابت دارای ام��نيت بيش��تری نس��بت ب��هWPAنمايند ) WEP . ) است

استفاده از مديريت حقوق به منظور حفظ كنترل : در ب��رخی م��وارد ، لازم اس��ت ك��ه داده ب��رای س��اير ك��اربران ارسال گردد ولی نگران نحوه برخورد آنان با داده ارسالی می باشيم ) مثلا" آيا آنان می توانند داده ارسالی را حذف

RMSو ي��ا تغي��ير دهن��د ( . در چ��نين م��واردی می ت��وان از Rights) برگرفت��ه از Management Servicesدر وين��دوز )

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 81

اس��تفاده نم��ود . سيس��تم ف��وق ، مش��خص می نماي��د ك��ه دريافت كننده پس از دريافت اطلاعات قادر به انج��ام چ��ه كاری خواهد بود . به عنوان نمونه ، می توان حقوق م��ورد نظر را بگون��ه ای تنظيم نم��ود ك��ه ص��رفا" دري��افت كنن��ده ق��ادر ب��ه مطالع��ه فاي��ل ارس��الی باش��د و نتوان��د در آن تغييراتی را اعمال نمايد . همچنين ، با استفاده از سيستم فوق می توان مدت زمان استفاده از مستندات و ي��ا پي��ام ها را مش��خص نم��ود . ب��دين ت��رتيب پس از گذش��ت م��دت زمان مشخص شده ، اعتبار آنها به اتم��ام رس��يده و عملا"

امكان دستيابی و استفاده از آنها وجود نخواهد داشت . كه ب��ه عن��وان2003 ، به ويندوز RMS برای استفاده از

پيكربن��دی ش��ده اس��ت ني��از میRMSيك س��رويس دهن��ده باشد . در چنين مواردی ، كاربران ن��يز ب��ه ي��ك ن��رم اف��زار

همراه مرورگر نياز خواهند داشت ت��اadd-inخاص و يا يك دس��تيابیRMSبتوانند به مستندات حف��اظت ش��ده توس��ط

داشته باشند . كاربران مجاز يك گواهينام��ه را از س��رويس دريافت می نمايند .RMSدهنده

Mohsen.rezghjoo@modares.ac.ir Page 82