ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΛΩΣΣΙΚΟ-ΚΡΙΤΙΚΟ

ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ…

μέσα από τον δημοσιογραφικό λόγο την ποίηση

και την πεζογραφία στο

σχολείο

4η Διημερίδα διδακτικής φιλολογικών μαθημάτων, 2-3 Οκτωβρίου 2015 ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ:ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ (ΛΙΑΝΑ) ΚΑΛΟΚΥΡΗ

Επιμέλεια: Ελένη Μακράκη

Γυμνάσιο Αρχανών

• ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ

• ΣΤΟΧΟΣ: Ο γλωσσικός

και κριτικός γραμματισμός

• ΜΑΘΗΜΑΤΑ:

Νεοελληνική Γλώσσα και

Νεοελληνική Λογοτεχνία

• ΤΑΞΗ: Β’ Γυμνασίου

Α. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ-ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

μέσα από τον δημοσιογραφικό λόγο

• ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

• Μελέτη επεξεργασία άρθρων (έντυπων ή ηλεκτρονικών) επιλογής των μαθητών

Τα άρθρα:

• Έχουν θεματική συνάφεια με τη διδασκόμενη ενότητα ή

• Προέρχονται από την τρέχουσα επικαιρότητα

• Είναι εστιασμένα σε κοινωνικά προβλήματα

ΣΚΟΠΟΣ: καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και της αυτενέργειας των

μαθητών

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:

•Αναγνώριση βασικών χαρακτηριστικών του άρθρου ως κειμενικού είδους

•Εντοπισμός της γνώμης και της ιδεολογικής οπτικής του αρθρογράφου

• Διάκριση της είδησης από τα αξιολογικά σχόλια

• Σύγκριση τρόπων παρουσίασης του ίδιου γεγονότος από διαφορετικές πηγές

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ:

• Με αφορμή την ξενάγηση στο νέο μας βιβλίο, ενημέρωση για τον τρόπο δουλειάς

• Φωτοτυπία με ευρύτερη θεματική1

• Ατομική ή ομαδική εργασία

• Ερωτηματολόγιο-οργανωτής για τον τρόπο παρουσίασης των άρθρων (προέλευση, τίτλος, θέμα, περίληψη)2

• Επιλογή-ψήφιση του πιο ενδιαφέροντος άρθρου από τους μαθητές

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΗ ΜΕΛΕΤΗ

• Φωτοτυπείται

• Διαβάζεται ολόκληρο από μαθητή

• Σχολιάζεται ως προς:

–το περιεχόμενο

–την πληρότητα

–την αντικειμενικότητα

–τις γλωσσικές-λεκτικές επιλογές

Κατά τη διάρκεια

της μελέτης:

Στη συνέχεια:

•Παραγωγή λόγου εμπνευσμένη από τα θέματα των άρθρων

(1-2 παράγραφοι ή

εκτενέστερο κείμενο)

• Χρήση λεξικών

(ένα λεξικό ανά θρανίο ή ανά δύο θρανία)

• Οι εργασίες διαβάζονται στην τάξη

-αυτοαξιολόγηση

-ετεροαξιολόγηση

με βάση συγκεκριμένα κριτήρια κάθε φορά

Παρατηρήσεις

α. Η δράση είτε στην αρχή της ενότητας παρ/λα με τα εισαγωγικά κείμενα ή πριν από την παραγωγή λόγου

β. Κάθε φορά 4-5 μαθητές εκ περιτροπής φέρνουν άρθρα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ • Κινητοποιήθηκε η πλειοψηφία των

μαθητών

• Άρεσε η διαδικασία ψήφισης

• Όχι πάντα τα καλύτερα κείμενα, όμως αξιοποιήθηκαν σύμφωνα με τις δυνατότητες και ανάγκες των μαθητών

• «Νιώσαμε ότι συμμετέχουμε στη διαμόρφωση του μαθήματος»

Β. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ-ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

μέσα από την ποίηση

• ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

• ΣΚΟΠΟΣ: Απόλαυση της ποίησης και καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης

• ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Γνωστικοί

– Αναγνώριση των χαρακτηριστικών της νεωτερικής ποίησης

– Διάκριση των υπερρεαλιστικών χαρακτηριστικών σ’ ένα ποίημα

–Κατανόηση της «ποιητικής γλώσσας» ως έκφρασης-άμεσης ή έμμεσης- συναισθημάτων που διατυπώνονται με ιδιαίτερο τρόπο:

γλωσσικά μέσα

σχήματα λόγου

σύνταξη

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ: • Να αναπτύσσουν αιτιολογημένη

άποψη για τα ποιήματα που διαβάζουν

• Να μετουσιώνουν τα ποιήματα με το δικό τους δημιουργικό-καλλιτεχνικό λόγο ή τρόπο

• Να συνδυάζουν δεδομένα, όπως η εικονοπλασία και το παράλογο στοιχείο για να δημιουργούν δικά τους ποιήματα

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΑΣΕΩΝ:

• Ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων

• Αμφισβήτηση της μίας και «σωστής» ερμηνείας

• Αποδοχή πολλαπλών προσεγγίσεων

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ:

• Αφορμή το ποίημα του Ζακ Πρεβέρ «Βγαίνοντας από το σχολειό...»

• Τα παιδιά «ανακαλύπτουν τον υπερρεαλισμό στη ζωή τους»

• Γράφουν κείμενα-πεζά ή ποιητικά-

η φαντασία να «εκτροχιαστεί»

• Στηριζόμενοι στα κείμενά τους:

Μιλήσαμε για τον υπερρεαλισμό και τη

νεωτερική (μοντέρνα) ποίηση

Μελετήσαμε ένα corpus με 8 ποιήματα

επηρεασμένα από τον υπερρεαλισμό

2 ποιήματα από το βιβλίο: «Πίνοντας ήλιο

κορινθιακό» του Οδυσσέα Ελύτη και το

«Ξυπνάμε κι η θάλασσα ξυπνά μαζί μας»

του Γιώργου Σαραντάρη

• Συνδυασμοί αναγνώσεων

(ατομική, σε ζευγάρια, ομαδική, ένας κορυφαίος και ο χορός που «αντιλέγει»)

• Σύγκριση ποιητικού-πεζού λόγου

παραδοσιακής-μοντέρνας ποίησης3

• Συγκέντρωση των χαρακτηριστικών του υπερρεαλισμού

Εμπνευστήκαμε δημιουργικά:

Καταγραφή ονείρων

Παιχνίδια με συνειρμούς

Ζωγραφική

Μουσική

Σύνθεση υπερρεαλιστικών κειμένων

Οι μαθήτριες-τές «υιοθετούν» ένα ποίημα

Μιλούν γι’ αυτό

• Υπερρεαλιστικά χαρακτηριστικά

• Προσωπική ερμηνεία

• Συναισθήματα/ εικόνες

• Συζήτηση-ανταλλαγή απόψεων

Κάνουν κάτι πάνω σ’ αυτό

• Εικονογράφηση

• Δραματοποίηση

εικόνας

• Μουσική επένδυση

Όλες οι δημιουργίες για τη διακόσμηση της τάξης

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Ατομική εργασία

Ελευθερία προσωπικής έκφρασης

Στον υπερρεαλισμό, στην ποίηση ταιριάζει η μοναξιά…

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ Αυθόρμητη πρωτοβουλία, χωρίς

αυστηρή οργάνωση

Λειτούργησε θετικά

Εκπ/κός: συναισθηματική εμπειρία, πιο κοντά στους μαθητές

Μαθητές: απόλαυσαν τους πειραματισμούς τους με χιούμορ και ελευθερία έκφρασης

Γ. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ-

ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ μέσα από την πεζογραφία

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ Β1 και Β2

• «Σκληροί αγώνες για μικρή ζωή»

της Έλλης Αλεξίου

Β3

• «Το τέλος της μικρής μας πόλης»

του Δημήτρη Χατζή

Προαναγνωστικό στάδιο (2 ώρες)

• Δημιουργία κλίματος δεκτικότητας με:

Παρουσίαση των βιβλίων

Καταιγισμό ιδεών για εξήγηση του τίτλου

ppt με εργοβιογραφικά των συγγραφέων

Αποσπάσματα συνεντεύξεων του Δ. Χατζή

στον Φ. Γερμανό από την εκπομπή «Το

πορτραίτο της Πέμπτης», της Έλλης Αλεξίου

από την εκπομπή «Μονόγραμμα»

Τοποθέτηση των έργων στην εποχή τους

Ανάγνωση οπισθόφυλλου ή κριτικών

• Συμφωνία να διαβάσουμε όλες-οι το βιβλίο στις διακοπές

• Ανάθεση κοινών εργασιών4 π.χ.

Δοκιμάστε να εντοπίσετε τους θεματικούς άξονες που συνδέουν τα επτά αφηγήματα του βιβλίου και μας επιτρέπουν να το διαβάζουμε ως ενιαίο έργο (δηλ. το κοινό στοιχείο των επτά διηγημάτων)

Σε κάθε αφήγημα καταγράψτε τα ονόματα του βασικού ήρωα ή των δύο βασικών ηρώων, τον χώρο και τον χρόνο των συμβάντων.

2ο στάδιο:

• Χωρισμός σε ομάδες

• Χρονοδιάγραμμα παρουσιάσεων διηγημάτων

• Συμβόλαιο

• Φύλλα εργασίας

Τα φύλλα εργασίας5 περιλαμβάνουν:

• Τις ερωτήσεις όλων των ομάδων

• Ερωτήσεις «ποικίλης ύλης»6:

o Κειμενοκεντρικές

o Εξωκειμενικές

o Δημιουργικές

o Σχετικές με τη σύγχρονη εποχή και το παρόν των μαθητών

Κάθε μαθητής-μέλος της ομάδας συγκεκριμένες ερωτήσεις (η ίδια ερώτηση συχνά και σε άλλο μαθητή)

Συνεχείς παραπομπές στο κείμενο

Βασικός άξονας η διασύνδεση περιεχομένου και μορφής:

ΤΙ ΛΕΕΙ (θέματα-ιδέες)

ΠΩΣ ΤΟ ΛΕΕΙ (λεκτικές-υφολογικές επιλογές)

3ο στάδιο:

• Ομαδική εργασία και παρουσίαση δράσεων εμπνευσμένων από τα διηγήματα

• Ανταλλαγή εντυπώσεων

• Αξιολόγηση7

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

• Τα τμήματα Β1 και Β2 ανταποκρίθηκαν θετικά με το «Σκληροί αγώνες για μικρή ζωή»

• Για το Β3 «Το τέλος της μικρής μας πόλης» αρκετά δύσκολο. Παρόλα αυτά ήταν μια διαφωτιστική εμπειρία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

• Γιαννακοπούλου Ε. «Σχεδιασμός Διδακτικής Ενότητας» (από το εκπαιδευτικό υλικό «Ανάπτυξη μεθοδολογίας και διδακτικού υλικού για την εκπαίδευση των εκπαιδευτών» του Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών), 2003

• Hawthorn J., Ξεκλειδώνοντας το κείμενο, μτφ. Μ. Αθανασοπούλου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ρέθυμνο 1995

• Ματσαγγούρας Η., Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου, Εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2004

• Οδηγός Νεοελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο, Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της ΝΕ Γλώσσας και της Λογοτεχνίας στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση, 2011 (http:// ebooks.edu.gr/2013/)

• ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ:

• www.Komvos.edu.gr

• www.pi-schools.gr

• www.e-yliko.gr

• www.kleidiakaiantikleidia.net(Η επικοινωνιακή προσέγγιση του γλωσσικού μαθήματος, Άννα Ιορδανίδου, Μαρία Σφυρόερα)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟ

1. Γιαννακοπούλου Ε. «Σχεδιασμός Διδακτικής Ενότητας» (από το εκπαιδευτικό υλικό «Ανάπτυξη μεθοδολογίας και διδακτικού υλικού για την εκπαίδευση των εκπαιδευτών» του Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών), 2003

2. Οδηγός Νεοελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο, Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της ΝΕ Γλώσσας και της Λογοτεχνίας στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση, 2011 (http:// ebooks.edu.gr/2013/)

3. Rodari G., Γραμματική της Φαντασίας, εκδ. Τεκμήριο, Αθήνα 1994.

4. Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α’, Β’, Γ’ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ

5. Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων, Α’, Β’, Γ’ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

1. αlexgger.blogspot.gr (Αλεξάνδρα Γερακίνη)

2. Αγάθη Γεωργιάδου, Η διδακτική της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (ppt)

και Διδάσκοντας νεωτερική ποίηση-Υπερρεαλισμός (ppt)

3. www.pi.ac.cy/pi/ (Μαρία Παπαλεοντίου, Διδασκαλία ποίησης)

4. www.slideboom.presentation/ (Ευαγγελία Στάμου, Ο Υπερρεαλισμός)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

1. Αποστολίδου Β., Καπλάνη Β., Χοντολίδου Ε., Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο…Μια νέα πρόταση διδασκαλίας, Εκδόσεις Τυπωθήτω

2. Αποστολίδου Β., Χοντολίδου Ε., Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, Εκδόσεις Τυπωθήτω

3. Αργυροπούλου Χριστίνα, Η Γυναίκα στην Εκπαίδευση και η εκπαιδευτικός μέσα από λογοτεχνικά κείμενα, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

4. Hokwerda Hero, « Η μεταστροφή της μεταστροφής. Οι αλλαγές (από το 1953 στο 1963) στη “μεταστροφή” των πρωταγωνιστών του “Τέλους της μικρής μας πόλης”.

5. Καρτσάκης Αντώνης, « Η διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου. Όροι και όρια»

6. Κολίτση Φιλοθέη, Σχέδιο μαθήματος Λογοτεχνίας

7. Κοτζιάς Αλέξανδρος, Μεταπολεμικοί Πεζογράφοι, Κέδρος, Αθήνα 19

8. Μπαλτά Βενετία, «Διαβάζοντας λογοτεχνικά κείμενα στην τάξη»

9. «Ο λόγος ανάγκη της ψυχής, Κείμενα Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου, Τεύχος Α΄, Βιβλίο εκπαιδευτικού, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία)

10.Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση, Οδηγός για τον εκπαιδευτικό, Λογοτεχνία-Οδηγός για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο(Νέο Σχολείο)

11.Τσαμπούκος Νικόλαος, Μικρές αναγνώσεις στο “Τέλος της μικρής μας πόλης”, εργασία ΕΑΠ.

Σας ευχαριστώ ! ! !