~ 1 ~

~ 2 ~

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«ӨРЛЕУ» БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ АКЦИОНЕРЛІК

ҚОҒАМЫНЫҢ ФИЛИАЛЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГ

ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ

«ТжКБ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ ИНДУСТРИАЛДЫ – ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ

ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БІЛІМ МАЗМҰНЫН ЖАҢҒЫРТУ» ТАҚЫРЫБЫНДАҒЫ

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ ОНЛАЙН-КОНФЕРЕНЦИЯ

МАТЕРИАЛДАРЫ

МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ ОНЛАЙН

КОНФЕРЕНЦИИ «МОДЕРНИЗАЦИЯ СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ В УСЛОВИЯХ

ИНДУСТРИАЛЬНО-ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ ТИПО».

THE MATERIALS OF THE INTERNATIONAL RESEARCH AND PRACTICAL ONLINE

CONFERENCE "MODERNISATION OF THE EDUCATION CONTENT IN TERMS OF THE

INDUSTRIAL AND INNOVATIVE DEVELOPMENT OF THE ENGINEERING AND

PROFESSIONAL EDUCATION".

~ 3 ~

УДК 377(574(

ББК 74.5

Т11

«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» Акционерлік қоғамының филиалы Оңтүстік

Қазақстан облысы бойынша Педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының

(«Өрлеу» БАҰО АҚ Ф ОҚО ПҚБАИ) шешімімен баспаға ұсынылған.

Рекомендовано к изданию Филиалом Акционерного общества «Национальный центр

повышения квалификации «Орлеу» института повышения квалификации педагогических

работников по Южно-Казахстанской области (ФАО НЦПК «Орлеу» ИПКПР ЮКО).

Жалпы редакциясын басқарған: Искакова Л.Т. п.ғ.д., профессор,

Ергешбаева Ш.Н. п.ғ.к.

Редакциялық алқа мүшелері:

Медетбекова М.А., Рахимжанова Г.К., Жангабулова А.А., Садыкова Г.А.

Жинақта Қазақстан Республикасында білім беру және ғылымның бәсекеге қабілеттілігін

арттыру мен индустриялық-инновациялық дамудың басым жобаларын іске асыру мақсатында

өткізіліп отырған «ТжКББ ұйымдарының индустриалды – инновациялық даму жағдайындағы білім

мазмұнын жаңғырту» тақырыбындағы Халықаралық ғылыми-практикалық онлайн-конференцияның

материалдары енген.

Жинақ білім беру қызметкерлеріне арналған.

Барлық материалдар авторлар ұсынған нұсқада жарияланған.

Под общей редакцией: Л.Т.Искакова д.п.н., профессор

Ш.Н.Ергешбаева к.п.н.

Члены редакционной коллегии:

Медетбекова М.А., Рахимжанова Г.К., Жангабулова А.А., Садыкова Г.А.

В сборник вошли материалы Международной научно-практической онлайн-конференции

«Модернизация содержания образования в условиях индустриально-инновационного развития

ТиПО», проводимой с целью повышения конкурентоспособности образования и науки в

Республике Казахстан и определения актуальности профессионального образования для реализации

приоритетных проектов индустриально-инновационного развития.

Сборник адресован работникам образования

Все материалы опубликованы в представленных авторами вариантах

«ТжКБ ұйымдарының индустриалды-инновациялық даму жағдайындағы білім мазмұнын

жаңғырту» тақырыбындағы халықаралық ғылыми-практикалық онлайн-конференция материалдары

Материалы международной научно-практической онлайн конференции «модернизация содержания

образования в условиях индустриально-инновационного развития ТиПО».

The materials of the international research and practical online conference "modernisation of the education

content in terms of the industrial and innovative development of the engineering and professional

education".

15 наурыз – Шымкент , 2017, 246 бет

ISBN 978-9965-865-19-0

УДК 377(574(

ББК 74.5

ISBN 978-9965-865-19-0

~ 4 ~

АЛҒЫ СӨЗ

Искакова Лаура Тұрлыбекқызы

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы ОҚО бойынша ПҚБА институтының директоры,

педагогика ғылымдарының докторы., профессор.

«Ең алдымен, білім беру жүйесінің рөлі өзгеруге тиіс. Біздің міндетіміз – білім

беруді экономикалық өсудің жаңа моделінің орталық буынына айналдыру.

Оқыту бағдарламаларын сыни ойлау қабілетін және өз бетімен іздену дағдыларын

дамытуға бағыттау қажет»

Н.Назарбаев

Білім-адамзаттың терең және үйлесімді дамуын бекітетін құралдардың бірі,

прогрестің, әлеуметтік тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Болашаққа

үміт артқан мемлекет, ең алдымен, білім сапасының іргетасын қалайды, өйткені, ертеңгі

келер күннің бүгінгіден нұрлы болуына ықпал ететін, адамзат қоғамын алға апаратын

құдіретті күш-тек қана білімге ғана тән.

Осы орайда Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің кезекті 2017 жылдың 31 қаңтарындағы

«Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Жолдауында

«Менің бастамам бойынша биыл «Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім беру»

жобасы іске асырыла бастады.

Мемлекет басшысы:«тегін оқытумен ең әуелі жұмыссыз және өзін өзі тиімсіз

жұмыспен қамтыған жастар, сондай-ақ кәсіптік білімі жоқ ересек адамдар қамтылуы тиіс.

Кәсіптік білім беру жүйесінде, мен айтқандай, экономикадағы жаңа өндірістер үшін

мамандар дайындауға ден қою керек. Ол үшін кәсіптік стандарттар еңбек нарығының

талаптарына және ең үздік әлемдік оқу-өндірістік тәжірибелерге сәйкес жаңартылуы қажет,

сонымен қатар, әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол

жеткізу керек» деп міндеттеді.

Қазақстан Республикасында Білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға

арналған мемлекеттік бағдарламасында қоғамның және экономиканың индустриялық-

инновациялық даму сұраныстарына сәйкес ТжКБ жүйесін жаңғырту, мазмұнының құрылымын

жаңарту, әлемдік кеңістігіне бірігу, сонымен қатар, экономика салалары үшін кадрлар

даярлаудың инрақұрылымын дамытуды міндеттеді. ТжКБ –де оқудың беделін және педагог

кадрлардың біліктілігін арттыру мәселесін тез арада шешуді талап етеді. Білікті педагогтер

педагог мамандығының мәртебесін көтерудің қуатты факторы болып табылады. Педагогтің

мәртебесі оның интеллектуалдық, кәсіптік деңгейімен, жеке тұлғалық қасиеттерімен белгіленеді.

Аталған қасиеттерді жетілдіру үшін біліктілікті арттыру жүйесінің қызметі осы бағытқа арналуы

тиіс.

Осы негізде мемлекет саясатының негізгі бағыттарын жүзеге асыру мақсатында

«Өрлеу» АҚ ОҚО бойынша ПҚБАИ жұмысының операциялық жоспарына сәйкес «ТжКББ

ұйымдарының индустриалды – инновациялық даму жағдайындағы білім мазмұнын

жаңғырту» тақырыбында Халықаралық ғылыми-практикалық онлайн-конференциясын

өткізеді. Конференция жұмысына сәттілік тілеймін!

~ 5 ~

ТЖКББ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ ИНДУСТРИАЛДЫ – ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ

ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БІЛІМ МАЗМҰНЫН ЖАҢҒЫРТУДАҒЫ ПЕДАГОГ

ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ

Ергешбаева Шынар Нәліходжақызы

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы ОҚО бойынша ПҚБА институт директорының

оқу-әдістемелік ісі жөніндегі орынбасары, п.ғ.к.

Резюме В статье рассматриваются вопросы повышения психолого-педагогической,

производственной и научно-методической квалификации педагогических работников

ТиПО.

Summary

The issues of improving psychological and pedagogical, industrial and scientific-

methodological qualifications of pedagogical staff of technical and professional education are

considered in this paper.

Қазіргі кезеңде білім беруді реформалау білім беру жүйесінің өзекті бөлігі

оқытушының кәсіби қызметі білімін жетілдіріп, шыңдап отыруы. техникалық және кәсіптік

білім беру жүйесі тұлға мүдделерін, еңбек нарығының сұраныстарын, экономика мен

әлеуметтік саланы дамытуда маңызды рөл атқарады. Қазақстанның тұрақты экономикалық

өрлеуіндегі маңызды өзгерістер, техникалық және кәсіптік қызмет көрсету салалары

мамандарына сұраныстың табиғи өсуін туғызды.

Осы орайда «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша

педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты» филиалы жұмысының

операциялық жоспарына сәйкес «ТжКББ ұйымдарының индустриалды – инновациялық

даму жағдайындағы білім мазмұнын жаңғырту» тақырыбында Халықаралық ғылыми-

практикалық онлайн-конференция мақсаты да Қазақстан Республикасында білім беру және

ғылымның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мен индустриялық-инновациялық дамудың

басым жобаларын іске асыру мақсатында кәсіби білім берудің өзектілігін айқындау болып

отыр.

Қазақстанда өзінің техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін әлемдік

стандарттарға жақындататын білім берудің ұлттық моделі қалыптасуда. Қазақстан

Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтің «Қазақстан Стратегиясы – 2050:

қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси курсы» атты Қазақстан Халқына Жолдауында

«кәсіптік-техникалық білім берудің ұлттық жүйесінің негізін қалыптастыру керек.

Келешекте жастардың техникалық білім алуын мемлекттік кепілдендіруге көшіруді

қарастыру қажет» деп анық көрсетті.

Алдағы уақытта білім беру мекемелерін оңтайландыру, іс жүзінде ескірген

әдістемелерге негізделген оқу-тәрбие үдерісін жаңғырту бағытында ауқымды жұмыстар

жүргізілуде. Сонымен қатар, қазақстандық білім беру жүйесінде оқу үдерісінің тәжірибелік

жағына және оқушылардың жеке ерекшеліктеріне көңіл бөліп, теория мен практиканы

ұштастыра отырып дуалды кәсіби білім беру жүзеге асырылуда. Сондықтан білім

ошақтарын заман талабына сай жетілдіріп, заманауи басқару жүйесін енгізудің мәні зор.

Кәсіптік-техникалық маман дайындаудың дуалды жүйесінің сәтті іске асуына

бизнес, оқушы және мемлекет тікелей мүдделі болуы шарт және білім берудің жаңа

бағыттарына сай жүргізіледі. Біріншіден, колледждердің материалдық-техникалық базасы

жаңғырту; екіншіден, әлеуметтік әріптестікті дамыту; үшіншіден, бәсекеге қабілетті маман

дайындауда инновациялық технологиялар негізінде алатын педагогтердің кәсіби

біліктіліктерін арттыру мемлекеттік стратегиялық бағыттарды атап көрсеткен. Сондықтан

~ 6 ~

да колледж педагогтерінің құзыреттілігін үздіксіз жетілдіріп, дамытып отыруға «Өрлеу»

БАҰО педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының қосар үлесі мол.

Кәсіптік білім беру жүйесінде кадрларды білім беру мазмұнын жаңғырту

жағдайында даярлау – бұл мемлекет пен болашақ маманның бизнестік мүддесінің бірігуін

көздейді. Базалық кәсіпорын мен білім мекемесінің кәсіби білім берудегі негізгі

бағдарламасы болып табылады. Бүгінде кәсіби оқыту жүйесі жөнінде Елбасының «Мәңгілік

ел» стратегиясында саяси маңызы зор тарихи Жолдауында техникалық және кәсіптік білім

берудің ұлттық жүйесінің негізін қалыптастыру келешекте жастардың мемлекеттік

кепілдендіруге көшіруді қарастыруда мақсаттар айқындалды. Индустриялық өндірістің

модернизациясы жаңа кәсіпорындардың жасалынуы, отандық және импорттық жаңа

техникалық жабдықтардың, ақпараттық технологиялардың кең қолданысы ел өнеркәсібі

үшін жұмысшы кадрларының және орта буын мамандарының дайындық сапасын көтеруді

талап етуде. Кәсіптік білім берудің әлемдік тәжірибесінде әлеуметтік серіктестікті жүзеге

асырудың тиімді жолы ретінде Германияның, Сингапурдың қос бағытты білім беру –

дуалдық жүйесі кеңінен қанат жаюда. Қазіргі жас маман техниканың, жабдықтың,

технологияның жаңа білімдерін өндірісте қолдана отырып терең игере білу керек. Қазіргі

Қазақстан үшін бұл өзекті мәселені шешу ТжКБ ұйымдарындағы арнайы пән

оқытушыларының сапалық дайындығынсыз мүмкін емес. 2020 жылға дейін ТжКБ

модернизациялау концепциясы білім беретін құрылымдардың жаңа әлеуметтік-

экономикалық қарым-қатынастар жүйесіне бейімделуін қамтамасыз етуді, мемлекет, жұмыс

беруші және азаматтық қоғам арасында білім берудің дамуы үшін жауапкершілікті

диверсификациалауына жағдай жасауын болжайды. Сондықтан арнайы пән оқытушысын

ілгерлі білімінің ғана емес, қарқынды өзгеріп жатқан заман сұраныстарына шұғыл түрде

назар аудара алуы, үнемі өзінің зияткерлік пайымын жаңа ақпаратпен толтыру қабілетінің

маңызын арттыру қажеттігі «Кәсіпқор» Холдингі жасаған бағдарламамен ұштасып жатса,

колледждің жалпы пән оқытушылары мен барлық педагог қызметкерлері үшін сапалы

білімді білікті және арнайы даярланған ұстазсыз алуға болмайтыны баршаға мәлім.

Сондықтан озық білім беру жүйесіндегі педагог жұмысының сапасын арттыруға күш салу

қажет, өйткені педагог –оқушылардың білім деңгейіне тікелей ықпал етуші тұлға.

Қазіргі ұстаздар алдындағы міндет: ғылым мен техниканың даму деңгейіне сәйкес

оқушының білімі терең, іскер және сыни ойлауға қабілетті, әлемдік стандарттар негізінде

жұмыс істей алатын құзырлы тұлғаны қалыптастыру. Мұндай талапқа сай қызмет істеу

үшін ұстаз үздіксіз ізденісте кәсіби білікті болуы тиіс деп ойлаймын. Қоғам мен заман күн

сайын өзгеріп жатқан қазіргі уақытта ұстаздардың біліктілігін арттыруда биік мақсаттар

үдесінен шығуы жолында жүйелі жұмысты жүргізуді «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық

орталығы» акционерлік қоғамының филиалы Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша

педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты жұмыс барысында басты

міндет етіп отырады. Өйткені біліктілікті арттыру жүйесі білім ордаларының кадрлық

әлеуетінің сапасын жетілдірудің маңызды құралы екені хақ.

Жалпы еліміздегі білім беру саласындағы басты стратегиялық бағыттың бірі

Техникалық және кәсіптік білім беру. Осы орайда 2015-2016 оқу жылында республиканың

ТжКБ жүйесі 807 колледжді, оның ішінде 462 мемлекеттік (2013-2014 оқу жылында – 849,

2014-2015 оқу жылында - 820) коллежді құрайды. Оның 20%-ы ауылдық жерде орналасқан.

Колледж мәртебесін көтеру үшін біршама мынадай қиындықтар аясы зерделенген:

жастардың жұмысшы мамандықтарын алуын тежеу факторлары мәртебесінің жоқтығы,

ақылы білім алу, нашар кәсіптік бағдар беру жұмысы. Осыған орай техникалық және

кәсіптік білімнің мазмұнын жаңарту, қолжетімділігін арттыру және беделін көтеру

бойынша шаралар қабылдануда.

Жалпы, ТжКБ жүйесі кәсіптік станддарттар негізінде әзірленген оқу

бағдарламаларына көшуде, біріктірілген модульдік оқу бағдарламалары «Кәсіпқор»

Холдингі тарапынан енгізілуде. Дегенмен, колледж педагогтерінің біліктілігін «Өрлеу»

~ 7 ~

БАҰО АҚ педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты тарапынан да

педагогикалық-психологиялық, ғылыми-әдістемелік тұрғыдан сүйемелдеу көрсету

мақсатында біліктілікті арттыру бүгінгі күн талабы. Сонымен қатар біліктілікті арттыру

негізінде алған білімдері мен білік, дағдыларын тәжірибемен ұштастырудағы

педагогикалық қызмет нәтижелері бойынша оқытушыларды үнемі ынталандыру үдерісінің

болуы маңызды. Нәтижесінде колледж педагогтері екі тараптан, яғни, өндірістік тұрғыдан

«Кәсіпқор» Холдинг, педагогикалық әдістемелік тұрғысынан «Өрлеу» БАҰО АҚ педагог

қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты тарапынан үнемі өз біліктіліктерін

заманауи инновациялық әдістемелермен толықтырса, еліміздің экономикалық өсуіндегі

кәсіптік білім беру мәселелері өз шешімін табары хақ.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтің «Қазақстан Стратегиясы –

2050: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан Халқына Жолдауы.

2012жыл, 14 желтоқсан. Астана.

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2017-2021 жылдарға арналған

стратегиялық жоспары. 2017 жыл, 10 қаңтар, Астана.

БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ ЖАҒДАЙЫНДА ПЕДАГОГТЕРГЕ САПАЛЫ

БІЛІКТІЛІК АРТТЫРУ КУРСТАРЫН ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ

МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

Ахтаев Мұхтар Бексұлтанұлы

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы ОҚО бойынша ПҚБА институт директорының

ғылыми-әдістемелік жұмыстары жөніндегі орынбасары, тех.ғ.к.

Резюме

В статье рассматривается значимость курсов повышения квалификации в рамках

обновления содержания образования

Summary

In this peper is considered the importance of training gyalification in direction updated

curriculum.

Білім беру жүйесінің реформасында әрбір пәнді оқытудың ғылыми дәрежесінің

жоғары болуымен қатар, ғылыми негіздерінің берік игерілуін қамтамасыз ету. Ғылым

негіздерін оқушы бойына берік игерту мен оқушының білім алуына бағытталған оқыту

ортасын ұйымдастыру мұғалімнің кәсіби шеберлігінің көрсеткіші екендігі ақын.

Мұғалімнің кәсіби шеберлігін дамыту үшін оқыту әдістерін жетілдіріп, сонымен қатар

сабақта оқытудың белсенді түрлерін кеңінен қолдануға ерекше назар аударту. Оқытудың

түрлері мен әдістерін жетілдіру арқылы оқушыға тәжірибелік бағыт беріледі. Белгілі

әдіскер С.Жиенбаев: «Мұғалім үнемі өзі айтып түсіндіргеннен гөрі, жетекші сұрақ арқылы

баланың өзін ойландырып, өз жауабын өзіне тексертіп отырған артығырақ»,-деп тұжырым

жасайды. Жалпы оқытуда оқушылардың білімді қабылдауы мен түсіну деңгейі нашар

болса, онда сабақта мұғалімге белсенді оқыту тәсілін пайдалану тиімді болмақ. Бұл оқыту

тәсілдерін сабақта пайдаланғанда мұғалім тарапынан қойылған сұрақтар оқушыларды сыни

тұрғыдан ойландыратындай болуы тиіс. Оқушыларды пәнге қызықтыру үшін жеке пән

мұғалімдері өз сабақтарында тиімді әдіс–тәсілдерді жоспарлап, ой–өрісі кең, саналы азамат

етіп тәрбиелеу қажеттілігінен білім беру бағдарламасының мазмұнын жаңарту туындады.

~ 8 ~

Осыған орай, білім берудің жүйесін қарқынды дамытуда білім беру бағдарламасынағы

өзгерістер жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы көңілді қуантады.

Қазақстандағы білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы-

заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттандыратын тың бағдарлама.

Жаңартылған білім беру бағдарламасы оқушылардың дағдыларын жетілдіру арқылы

тиянақты білім беругебағытталған. Қазіргі заман талабы мұғалімдердің алдына ерекше

маңызды, әрі жауапты талаптар қоюда. Жаңартылған білім беру бағдарламасын іске асыру

үшін аталған біліктілік арттыру курстарында пән бойынша мұғалімдердің біліктері мен

дағдыларын қалыптастыру жоғары деігейде ұйымдастырылды. Сондай-ақ оқушылардың

алған білімдерін өмірде орынды пайдалана алу мүмкіндіктерін жүзеге асырудың жолдары

қамтылып, жаңартылған білім беру бағдарламасына негіз болған теорияны тәжірибе

жүзінде іске асырады және мұғалімнің кәсіби дамуына бағыт берілді. Пән бойынша

жаңартылған білім беру бағдарламасындағы оқу мақсаттарының қол жетімділігі аясында

критериалды бағалау жүйесін тәжірибеде қолданып, табысты оқу мен оқытуды

жоспарлаудың тиімділігі қарастырылды.

Бастауыш сынып, орыс мектептеріндегі қазақ тілі, қазақ мектептеріндегі орыс тілі

және бейнелеу, еңбек пән мұғалімдеріне институтының білікті тренерлері жаңартылған

білім беру бағдарламасы мен қолданыстағы бағдарламаның өзіндік ерекшеліктін теориялық

және тәжірибелік негізде нақты көрсете алды. Жаңартылған білім мазмұнын жаңарту

аясындағы оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының қолданыстағы бағдарламадан

ерекшелігі оқушыларға берілетін білімнің «Шиыршық әдісімен» орналастырылып, оқу

мақсаттары бір–бірімен тығыз байланысуында. Білім беру бағдарламаларын жаңартудың

басымдықтары:

Оқу бағдарламасын жаңартудың мақсаты;

Спиральді оқу бағдарламасы;

Пәнді оқытуда қолданылатын оқыту тәсілдері;

Белсенді оқу, белсенді оқудағы мұғалімнің рөлі;

Пәндік тілдік дағдылар;

Критериалды бағалау қағидаттары.

Сынып жоғарлаған сайын тілдік мақсаттың күрделене түсу жолдарын «Өрлеу»

біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының филиалы Оңтүстік

Қазақстан облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру

институтының тренерлері арнайы бекітілген кесте бойынша ұйымдастырылған курстарда

жоғары деңгейде топтағы мұғалімдермен тренингтер жүргізді. Жоспарланған курстарды

өткізу барысында институттың тренерлері өздерінің кәсіби шеберліктерінің жоғары

деңгейінде екендігін көрсетті. Бұған дәлел ретінде курс соңындағы институттың сайтына

жарияланған мұғалімдердің пікірлерін айта аламыз.

Жалпы мұғалім оқыту үдерісінде оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру үшін

ескеретін әдістемелік бір жайт-оқушы бойына ғылым, білім, шығармашылық дағдыларды

қалыптастыру кезінде бағдарлама талаптарынан ауытқымау. Оқушыларды оқыту мен

тәрбиелеу ісіндегі маңызды міндеттердің бірі-олардың функционалдық сауаттылығын

қалыптастыру болса, жаңартылған білім мазмұнын жаңарту аясындағы курстарда осы

міндеттер ауқымды қарастырылады, сондықтан да білім мазмұнын жаңарту бағытында

өткізілген курстардың маңыздылығы да міне осында деп білемін.

~ 9 ~

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУДЕГІ МОДУЛЬДІК ОҚЫТУ

ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Медетбекова Меруерт Аскарбековна

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы ОҚО бойынша ПҚБАИ

«Басқару және білім беру сапасы» кафедрасының меңгерушісі, ф.ғ.к.

Тағаева Рахия Қуандыққызы

№3 колледж МКҚК, «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану»

бөлімінің арнайы пән оқытушысы

Резюме

В статье рассматривается вопросы построения модели технологии модульного

обучения в профессиональном образовании.

Summary

The issues of constructing a model of modular training technology in professional

education are considered in this paper.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2017-2021 жылдарға

арналған стратегиялық жоспарында (10 қаңтар, 2017 жыл): «...жастардың жұмысшы

мамандықтарын алуын тежеу факторлары мәртебесінің жоқтығы, ақылы білім алу, нашар

кәсіптік бағдар беру жұмысы секілді қиындықтарды жеңу үшін техникалық және кәсіптік

білімнің мазмұнын жаңарту, қолжетімділігін арттыру және беделін көтеру бойынша

шаралар қабылдануда» деп атап көрсетті. Осы орайда ТжКБ жүйесі кәсіптік стандарттар

негізінде әзірленген оқу бағдарламаларына көшу, біріктірілген модульдік оқу

бағдарламалары енгізілу жұмыстары жүргізіліп, дүниежүзілік банкі қарызы есебінен

«ТжКБ-ны жаңғырту» жобасы шеңберінде 147 кәсіптік стандарт негізінде 147 модульдік

бағдарлама жасалды, оның ішінде 29 модульдік білім беру бағдарламасы ТжКБ-ның 33 оқу

орнына енгізілді. Индустриалдық-инновациялық басым жобаларды іске асыру үшін 10

базалық колледж айқындалды[1].

Сонымен қатар аталған заңнамада білім беру мазмұны мен сапасының халықаралық

стандарттарға және жұмыс берушілердің талаптарына сәйкес келмеуі туралы атап көрсете

келе, бірқатар мәселелерді шешу көзделуде. Мысалы, қолданыстағы Кәсіптер мен

мамандықтар жіктеуіші ХББА-ға сәйкес келмейді. Әзірленген оқу бағдарламалар

өзектендіруді, білім берудің барлық деңгейінде сабақтастықтың болмауы модульдік-

құзыреттілік тәсіл негізінде әзірленген бағдарламаларға көшуді талап етеді.

Колледждердегі мамандардың даярлық сапасына талдау жүргізу үшін жұмыс берушілер

тарапынан ТжКБ түлектерін тәуелсіз сертификаттау жүйесі жеткіліксіз дамуына

байланысты стратегиялық нақты мақсаттар қойылып отыр.

Кәсіптік және техникалық білім беретін оқу орындарында бұған дейін енгізілген

дуалдық оқыту жүйесімен басталған жаңашылдық, енді алдағы уақытта модульдік-

құзыреттілік тәсілде оқытумен жалғасып отыр. Демек, Елбасының «Қазақстан

Республикасында тегін кәсіптік және техникалық білім беру жүйесін енгізу туралы»

тапсырмасы да осы жылдан бастап жүзеге асырылмақ [2].

Қазіргі таңда жұмыс берушілердің бағыты да еңбек нарығына сәйкес бейімделіп,

әлемдік тәжірибелер негізінде өз кәсіптерін әрбір бес жыл сайын өзгертіп отыру қажеттігі

туындағандықтан, кәсіптік және техникалық білім беретін оқу орындары да қазіргі еңбек

нарығына бейімделген жаңа бағдарламалар негізінде жұмысшы кадрларды дайындауы

қажет.

Сондықтан да кадрларды дайындайтын оқу орындары мен ондағы оқытушылардың

білім сапасы да әлем деңгейіндегі озық тәжірибелерге сәйкес болуы тиіс. Бүгінде, еліміздегі

бірқатар колледждерде дуалдық оқыту жүйесі енгізілген. Колледж түлегі, тек теориялық

~ 10 ~

біліммен ғана шектелмей, бұл жүйеде оқытудың 40% — теориялық, ал 60% — практикалық

тәжірибе сағаттарына бөлінген. Демек, білімгер дипломмен қатар, болашақ мамандығы

бойынша өндірістен тәжірибе жинақтап, сол мамандығы бойынша сертификатын алып,

болашақ мамандығы бойынша жұмыс орынымен танысып, нағыз маман болып шыға алады.

Бұл жүйенің тағы бір артықшылығы, жұмыс орнында тәжірибе жинақтаумен қоса, өзін

жақсы әрі білікті, әрі тәжірибелі жақтары ескеріліп, жұмыс беруші тарапынан көтермелеу

мақсатында шәкіртақысына қосымша кәсіпорыннан сыйақы алу мүмкіндіктері бар.

Бүгінгі сөз етіп отырған оқытудың модульдік- құзіреттілік жүйесінің артықшылығы

– мамандық бойынша бір ғана сертификат емес — бірнеше сертификат алып, жұмысшы

кадрлармен тепе-тең тәжірибе жинақтай отырып, жұмыстың түрін таңдау мүмкіндігіне ие

болады. Яғни, колледждегі оқу бағдарламалары бойынша бірінші курста толығымен жалпы

білім беретін пәндер бойынша курстарын аяқтап, екінші курстан бастап кәсіптік білім

беретін пәндермен қоса арнайы пәндердің тақырыптары модульдерге бөліну арқылы

оқытылып, әр деңгей бойынша шеберханада және жұмыс берушілердің кәсіпорнында

тәжірибені (практикалық жұмыс) де бірден өтетін болады. Яғни, екінші курсты аяқтағанда

білімгер мамандығы бойынша бір сертификатқа ие болып, жаз мезгілінде таңдаған

мамандығы бойынша уақытша жұмысқа кірісіп кетуіне мүмкіндік туындап отыр. Ал

оқытушыларға келетін болсақ, заманауи талаптарға сәйкес, колледждегі әрбір оқытушы

бекітілген типтік бағдарламаларға өзгерістер енгізу арқылы, бұған дейін оқу ісі жөніндегі

маманның атқарып келген оқу жоспарын құру міндетін – қарапайым арнайы пән

оқытушылары да атқаратын болады. Яғни, әрбір мамандық бойынша модульдік деңгей

негізгі мамандықтың арнайы пәндеріне сәйкестендіріліп құрастырылатын болады. Демек,

кәсіптік және техникалық білім беретін заманауи бағыттағы оқытушы техникалық

(компьютер, интерактивті тақта, проектор және т.б.) мүмкіндіктерді толық меңгерген,

жұмысшы оқу жоспарын, келешекке арналған (перспективалық) жоспарды әзірлеу

құзыреттерін меңгерген білікті, әрі жан-жақты маман болуы тиіс. Аталған мәселелерді

ғылыми түрде нақтылар болсақ, модулдік бағдарлама жасауды мынадай қадам арқылы

құрылымдау тиімді.

Бірінші қадам – кіріктірілген модуль мақсатын анықтау.

Екінші қадам – оқу сабағының осы немесе басқа түрінің логикасымен сійкес оқу

элементтеріне шолу жасау.

Үшінші қадам – әр оқу элементі мақсатын қалыптастыру.

Төртінші қадам - әр оқу элементі мазмұнын анықтау.

Бесінші қадам – оқушылардың өз ұсыныс,кеңестерін қалыптастыру[3].

Жалпы модульдік оқыту басқа оқыту жүйесіне қарағанда өзіндік ерекше қағидалары мына

төмендегідей болып келеді:

1. Оқыту мазмұны өзіндік комплексті аяқталған, нақты мақсатқа негізделген, блоктық жүйе.

Студент тек оқып қана қоймай, оны меңгеру деңгейі анықталынады. Сонымен қатар

студент оқытушыдан жазба түрде одан ары қалай қадам жасау керектігі туралы кеңес алып

отырады.

2. Студент мен оқытушы арасындағы қарым-қатынас тұрпаты өзгереді. Ол модуль арқылы

басқарушы және басқарылушы қатынастың жеке үдерісінде сөзсіз жүзеге асырылады.

3. Студент өз бетінше барынша кең көлемде жұмыс жасайды, мақсат қоя, өз бетінше

жоспарлай, өзін-өзі ұйымдастыра және бақылай алады.

4. Жеке кеңес алу, оқушылардың жан-жақты қол ұшын беруі жүзеге асырылмайды[4].

Модульдік оқыту мақсаты: студенттердің білген, меңгерген білімдерін жеке оқу

материалдарымен жұмыс жасау тәсілдері есебімен өз бетінше жұмыс жасау әрекетін

дамыту.

Сондықтан да осы модулдік оқыту технологиясы арқылы бүгінде әлем бойынша

озық тәжірибелерді пайдалана отырып, қолданыстағы оқытудың жаңа үлгідегі

бағдарламалары негізінде колледж түлектері өз мамандықтарына жақын үш жұмысшы

~ 11 ~

біліктілігін алу мүмкіндігін иеленетін болады. Мысалы, «Тамақтандыруды ұйымдастыру»

мамандығы бойынша алдымен «аспаз», «кондитер» және «нан пісіруші»; «Ғимараттар мен

құрылыстардарды салу және пайдалану» мамандығы бойынша алдымен «тас қалаушы»,

«сылақшы» және «бояушы» жұмысшы біліктіліктерін алу міндетті болады. Бұл дегеніміз,

бұрынғыдай бір ғана мамандықпен шектелмей, дипломмен қоса үш мамандықтың

біліктілігін алып шыққан колледж түлегінің жұмысқа орналасу мүмкіндігі өсетін болады.

Сонымен модульдік оқыту технологиясы студенттің жеке тұлғасын пән арқылы дамытуға,

студенттің зейінін, жадысын қалыптастыруға, белсенді сөздік қорларын дамытуға,

шығармашылық қабілеттерін нығайтуға, студенттердің өз күшіне сенуіне мүмкіндік

туғызады деуге болады[4].

Оқытудың модульдік технологиясын қолдану нәтижесінде студенттердің

төмендегідей іс- әрекеті қалыптасады:

нақты мақсат қоюға дағдыланады;

оқу процесіне белсенді қатысады;

өз ойын ашық айтады, оны дәлелдей біледі;

айтылған жауаптарының құндылығы жоғары болады және алуан түрлі жауап бере

алады;

сараптауға, бағалауға дағдыланады;

Модульдік оқыту технологиясын сабақта қолдану – арнайы пәндерді оқытуда

сабақтың білім сапасын көтерудің негізгі факторы болып табылады[5].

Сондықтан модульдік технологияны пайдалана отырып, студенттердің құзыреттілігін

дамыту арқылы жеке тұлғаны қалыптастыруға тиіспіз.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтің «Қазақстан Стратегиясы –

2050: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан Халқына Жолдауы.

2012жыл, 14 желтоқсан. Астана.

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2017-2021 жылдарға арналған

стратегиялық жоспары. 2017 жыл, 10 қаңтар, Астана.

3. Кәсіптік білім берудегі жаңа модул. http://klife.kasipkor.kz/biog/cpo/

4. Голощекина, Л.П. Модульная технология обучения. Методическая рекомендация /

Л.П.Голощекина, В.С.Збаровский. – С.Петербург, 1993. – 45 с.

5. Юцявичене, П.А. Теория и практика модульного обучения / П.А.Юцявичене. – Каунас:

Швиеса, 1989. – 209 с.

КОУЧИНГ КАК ФОРМА ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ПОДДЕРЖКИ СТУДЕНТОВ

ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ВУЗОВ

Вознюк Виктория Викторовна

преподаватель социально-педагогических дисциплин,

кандидат педагогических наук,

ВКНЗ СОР «Лебединское педагогическое училище имени А.С. Макаренко»,

Лебедин, Сумская область, Украина

Вхождение в европейское образовательное пространство, а также объективная

потребность в качественной подготовке будущих специалистов, в частности

педагогических, значительно повысили требования к организации качественного обучения

студентов. Указанный вектор реформирования системы подготовки будущих педагогов

предусматривает принципиально новые подходы в организации отношений между

участниками учебного процесса, изменение роли преподавателя, поиск эффективных форм

~ 12 ~

педагогической поддержки студентов, одной из которых является коучинг как

принципиально новое направление, в основе которого лежит постановка и максимально

быстрое достижение целей путем мобилизации внутреннего потенциала личности студента,

освоения передовых стратегий получения результата.

Педагогическая поддержка стала предметом научных изысканий ряда отечественных

исследователей И.Карапузовой, А. Газман, Т. Дейниченко и др., которые определяют это

понятие как помощь студенту в преодолении препятствий, затруднений, опираясь на его

субъективный опыт и владение средствами обнаружения и решения своих проблем

(Т.Дейниченко) [3, c. 65]; систематическую, целенаправленную деятельность преподавателя

(или коллектива преподавателей), которая обеспечивает раскрытие личностного

потенциала будущего учителя путем оказания конкретной помощи ему в самостоятельном

преодолении трудностей в обучении и содействие в самоопределении и самореализации

личности специалиста (И.Карапузова) [4, c. 6]; система педагогической деятельности,

раскрывающая личностный потенциал человека, включающая помощь ученикам, учителям,

родителям в преодолении социальных, психологических, личностных трудностей (А.

Газман) [1, с. 43].

Педагогическая поддержка состоит из общего определения вместе со студентом его

интересов, целей, возможностей и путей преодоления препятствий (проблем), мешающих

ему сохранить человеческое достоинство и достичь позитивных результатов в обучении,

самовоспитании, общении, образе жизни [4, c. 7].

Исследованиям коучинга посвящен ряд научных работ зарубежных теоретиков и

практиков образования, в частности. Т. Голви, Дж. Уитмор, А. Грант, М. Аткинсон,

К. Ґрифитс, Е. Парслоу, Дж. Роджерс и другие. Они рассматривают технологию коучинга

как эффективный фактор раскрытия потенциала личности в различных областях

деятельности (консультировании, экономике, бизнесе, спорте, учебе), интегрируя

отдельные знания и методы, применяемые в психологии, философии и социологии. Одним

из современных видов коучинга является образовательный коучинг (“edu-coaching”),

который широко применяют в образовании взрослых, неформальном обучении, на курсах

повышения квалификации, профессиональной переподготовке, обучении на предприятиях

и тому подобное.

Основателями коучинга как инструмента формирования личности, считаются

Т. Голви, Дж. Леонард, Дж. Уитмор. В своем практическом пособии педагог-теоретик

Гарвардского университета Т. Голви определяет коучинг как искусство создания – с

помощью беседы и поведения – среды, которая облегчает движение человека к намеченной

цели так, чтобы это движение приносило удовлетворение [2, с. 194]. То есть коучинг

призван раскрыть потенциал личности с целью повышения его эффективности. Тимоти

Голви делает ставку на раскрытие индивидуальных особенностей каждого человека. Автор

утверждает, что коучинг направлен не на консультирование, предоставление ответа на те

или иные жизненные вопросы, а помогает раскрыть свой потенциал, свои способности и

возможности, найти в себе резервы и силы решить проблему, что дает возможность

работать и жить с удовольствием. Поддерживая эту мысль, английский ученый Джон

Уитмор отмечает, что коучинг – это воздействие, основной и постоянной целью которого

является формирование уверенности в себе независимо от содержания конкретного задания

[6, с. 25]. По мнению ученого, коучинг помогает человеку раскрыть свою самомотивации,

скрытые таланты и ресурсы, стимулирует к творчеству и инициативе. По определению

Международной федерации коучинга [8], основателем которой является Томас Дж.

Леонард, корпоративный коучинг – это процесс развития навыков, инструментов, знаний и

возможностей индивидуумов и команд, направленный на повышение производительности,

эффективности, развитие творческого подхода к решению задач. Коучинг – это процесс

сотрудничества, партнерства, которое основывается на взаимопонимании коуча и

сотрудника, который готов развивать свой потенциал для достижения личных и

~ 13 ~

корпоративный целей. Как свидетельствуют зарубежные исследователи, несомненными

результатами коучинга являются повышение продуктивности деятельности каждого

человека и группы в целом, улучшение взаимоотношений в группе, способность быстро и

эффективно реагировать в критических ситуациях, гибкость и адаптивность к изменениям

[6, с. 34] .

Несколько новый акцент в определении коучинга подают Г. Кимси-Хаус, Ф. Сэндел,

утверждая, что коучинг – это сознательно созданные партнерские отношения,

направленные на помощь человеку самореализоваться, эффективно действовать и учиться

новому на протяжении всей жизни [8, p. 35].

В Украине исследованиям коучинга как формы педагогической поддержки

студентов педагогического ВУЗа посвящены работы С. Романовой, которая рассматривает

коучинг как особые взаимоотношения между преподавателем и студентами, когда

преподаватель эффективно организует процесс поиска студентами лучших ответов на

интересующие вопросы, помогает студентам развиваться, закреплять новые навыки и

достигать высоких результатов в своей будущей профессии [5, c. 83].

Различают несколько видов коучинга: индивидуальный, групповой, командный,

карьерный рост, корпоративный, бизнес-коучинг, лайф-коучинг, коучинг конфликтов и

тому подобное. Общей чертой для указанных видов коучинга является то, что он позволяет

личности посмотреть на себя с другой стороны, оценить сложившуюся ситуацию, найти

разные способы решения проблемы, проанализировать их и выбрать оптимальный,

составить план действий на будущее, научиться контролировать свои действия и активно

сотрудничать с другими [6, c. 77].

Подчеркнем, что целью коучинга в образовании являются:

раскрытия внутреннего потенциала личности студента;

развитие личности через делегирование ответственности;

достижения высокого уровня ответственности и осознания у всех участников

коучинга.

В результате анализа коучинга как формы педагогической поддержки в образовании,

считаем целесообразным подчеркнуть, что указанный концепт предполагает:

системное сопровождение студента, направленное на эффективное достижение

важных для него целей в конкретные сроки, в результате чего у субъекта формируется

гибкость и адаптивность к изменениям, способность быстро и эффективно реагировать в

критических ситуациях;

партнерское коммуникативное сотрудничество, что помогает достигать

значительных результатов в различных сферах жизнедеятельности;

непрерывный процесс развития, совершенствования, раскрытия потенциала

личности студента для достижения максимального результата;

систему взаимодействия с коучем, с самим собой, с окружающим миром;

технология, что позволяет переместиться из зоны проблемы в зону

эффективного решения;

средство содействия, помощи личности в поиске его собственных решений в

любой сложной для нее ситуации;

модель взаимодействия субъектов, благодаря которой коуч-преподаватель

повышает уровень мотивации и ответственности, как у себя, так и у студентов: «учится сам

и учит других»;

особое поддерживающее отношение к студенту, согласно которому он сам

достигает своей цели, сам решает проблемы, реализуя собственные способности и

возможности;

вид индивидуальной поддержки личности, что ставит своей задачей

профессиональный и личностный рост, повышение личной эффективности;

способ, состоящий из следующих шагов:

~ 14 ~

1) установление партнерских взаимоотношений между преподавателем и

студентами;

2) совместное определение задач для достижения конкретной цели;

3) исследование текущей ситуации (проблемы);

4) определение внутренних и внешних препятствий на пути к результату;

5) выработка и анализ возможностей для преодоления трудностей в решении

проблемы;

6) выбор конкретного варианта действий и составление плана действий;

7) договоренность о том, что конкретно должно быть сделано и в какие сроки [5, c.

85].

Общепринятой основой коучинга считается система партнерства, раскрытие

потенциала, результата деятельности студента как активного участника образовательного

процесса.

Итак, исходя из вышесказанного, значение коучинга как формы педагогической

поддержки студентов состоит в следующем: он выступает в качестве инструмента развития

личности студента, которая готова через профессиональное саморазвитие утверждаться в

обществе и планировать свою жизнь с учетом успешной профессиональной деятельности;

развивает профессиональную компетентность будущих педагогов, направленную на

выявление профессионального образовательного потенциала, определение значимых

профессиональных образовательных целей и альтернативных путей их удовлетворения;

способствует самостоятельному поиску оптимальной индивидуальной профессиональной

образовательной траектории с использованием возможностей всех секторов образования

(формального, неформального и информального).

Список использованных источников

1. Газман О.С. Педагогика свободы? Педагогика необходимости? / А.С.Газман //

Учительская газета. – 1997. – СВNo4. – С.152.

2. Голви Т. Максимальная самореализация: Работа как внутренняя игра / Т. Голви. – [пер. с

англ.]. – М : Альпина Бизнес Букс, – 2007. – 264 с.

3. Дейниченко Т.И. Дифференциация обучения в процессе групповой формы его

организации (на примере предметов естественно-математического цикла): дис. ... канд. мэд.

наук: 13.00.09 / Дейниченко Тамара Ивановна. – Харьков, 2005. – 195с.

4. Карапузова И.В. Организация педагогической поддержки будущих учителей в процессе

обучения: автореф. дис... канд. пед. наук: 13.00.04 / И.В.Карапузова. – Полтава, 2010. – 20с.

5. Романова С.М. Коучинг как новая технология в профессиональном образовании / С.М.

Романова // Вестник Нац. авиац. ун-та. Серия: Педагогика. Психология. – 2010. – Вып. 3. –

С. 83-86.

ОСОБЕННОСТИ ПРОФЕССИОНАЛИЗАЦИИ СПЕЦИАЛИСТОВ СОЦИАЛЬНО-

ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ СФЕРЫ В УКРАИНЕ

Ефремова Галина Леонидовна

к. пед.н, доцент кафедры профессионального образования и менеджмента

КЗ Сумского обласного института последипломного педагогического образования(г.Сумы)

Социальная педагогика является относительно молодой профессиональной

деятельностью. Должность «социальный педагог» введеннав Украине в 1993 году, а в

Государственный классификатор профессий попала в 2000 году.

Деятельность – «акт столкновения целепологающей воли субъекта, с одной

стороны, и объективных закономерностей бытия – с другой» [2, с.77]. Социальная

~ 15 ~

педагогика как деятельность сначала имела только филантропический (с греч. philantropia –

человеколюбие, благотворительность) или альтруистичный характер (с франц. altruism –

бескорыстное служение людям) [3, с.61].

Постепенно происходила трансформация непрофессиональной деятельности,

которая зарождалась в период XIV-XVI ст., в профессиональную, становление которой

состоялось в XIX – XX ст. Неорганизованный процесс благотворительности, волонтерства

(от франц. volontaire – доброволец), добровольной помощи, которая базировалась на

жизненном опыте и интуиции, стал основой профессионализации социальной педагогики,

философской почвой которой являются морально-этические ценности и принципы и

которая рассматривается как область научных знаний и практических действий,

направленных на общественное воспитание (воспитание всех возрастных групп и

социальных категорий населения как в специально созданных организациях, так и в тех, где

воспитание не входит в их обязанности), формирование просоциальних позиций детей и

взрослых, нейтрализацию влияния на них негативных факторов .

Анализ истории создания и становления социальной педагогики как новой

профессии и академической дисциплины базируется на фундаментальных ценностях

социально-педагогической помощи как профессиональной деятельности, которая

учитывает уникальность каждой личности, ее права и возможности. Поскольку профессия

эта очень молода – ей нет и ста лет и формировалась она по большей части под

воздействием общего представления о данной профессии. Именно поэтому социальная

педагогика как профессия опирается на культурно-исторические традиции

благотворительности, общественной помощи и общественного контроля, как

профессиональная деятельность – разворачивается в сфере социально-педагогической

деятельности: в общении, самосознании человека, саморазвитии личности, социальной

роли, социальной принадлежности, образе собственного «Я».

Следует отметить, что любая профессия как вид трудовой деятельности (занятий)

человека, которая владеет комплексом специальных теоретических знаний и практических

навыков, приобретенных в результате специальной подготовки и опыта работы,

определяется характером и содержанием ее деятельности. «Профессия» – стойкий и

относительно широкий вид трудовой деятельности, определенный разделением труда и его

функциональным содержанием [2, с.77]. Для успешного выполнения профессиональной

деятельности необходима соответствующая подготовка: овладение профессионально

важными знаниями, умениями, навыками.

Процесс становления и развития профессионала социально-педагогической сферы

начинается в период подготовки специалиста в высшей школе и может длиться в течение

всей жизни специалиста. На данное время профессиональная подготовка специалистов

социальной сферы в Украине осуществляется в разных формах: очная, очно-заочная, очно-

дистанционная, заочная, вечерняя, экстернат – и предусматривает многоуровневый

характер образования: допрофессиональное, профессиональное, последипломное,

повышение квалификации, переподготовка кадров и тому подобное.

По нашему мнению, стремительная информатизация общества предопределена

изменениями образовательных приоритетов, существенной модернизацией всех ее

составляющих, требует усиления требований к качеству подготовки специалистов

социально-педагогической сферы. Именно поэтому переосмысление социальной и

профессиональной миссии социального педагога актуализирует необходимость

модернизации теоретических и методологических принципов повышения квалификации

специалистов социально-педагогической сферы в условиях последипломного

педагогического образования.

Анализ литературы по исследуемой проблеме свидетельствует о том, что на сегодня

в социально-педагогической науке (О. Безпалько, И. Зверева, М. Евтух, А. Капская,

Л. Коваль, А. Малько, Л. Мардахаев, С. Пальчевский и др.) разработаны базовые

~ 16 ~

положения относительно содержания профессиональной подготовки социального педагога,

проведено исследование исторических предпосылок возникновения и развития института

социальной педагогики, а также проанализирован опыт подготовки социальных педагогов

за рубежом .

Однако проблема профессиональной адаптации и профессионального развития

социальных педагогов в системе последипломного педагогического образования, невзирая

на всю ее актуальность и важность, остается недостаточно исследованной на современном

этапе.

В нашем исследовании особенности профессиональной адаптации социальных

педагогов мы рассматриваем через призму общенаучных подходов относительно

содержания, периодизации, сущностных характеристик профессиональной адаптации

специалистов социально-педагогической сферы в условиях их профессионализации.

Структурируя систему общенаучных подходов в нашем исследовании мы выделяем:

системный подход, который позволяет рассмотреть проблему адаптации на основе

разных факторов и условий, которые содействуют развитию интереса к профессиональной

деятельности как целостному процессу, который представляет собой комплекс

взаимосвязанных элементов и механизмов, сущностных характеристик профессиональной

адаптации;

личностно-деятельностный подход, поскольку личность рассматривается как

целостная система интеллектуальных, социально-культурных, морально волевых качеств

человека; деятельность играет важнуюроль в профессиональном развитии и

профессиональной адаптивности социальных педагогов, потому что деятельность – основа,

средство и решительное условие развития личности: именно в деятельности формируется и

проявляется личность. Вместе с тем следует отметить, что адаптационные возможности

человека также совершенствуются и обогащаются только в процессе деятельности;

аксиологический поход, который основывается на философском учении о

моральных, этических, культурных ценностях как смислосодержательных основах

человеческого бытия, деятельности, поступков, что, в свою очередь, позволяет обнаружить

ценности профессиональной деятельности личности в спектре профессионализации

социальных педагогов [1].

Рассмотрение дефиниции «профессиональная адаптация» через призму системного подхода

предусматривает изучение сущностных характеристик, структуры, содержания, периодов,

объективных и субъективных условий, которые влияют на процесс профессиональной

адаптации социального педагога. Любая система характеризуется упорядоченностью связей и

отношений между составляющими, компонентами, элементами, а также их целостностью и

интегративностью, что имеет особенности в разных системных объектах. Важной

характеристикой любой системы необходимо считать выделение особенных

системообразующих связей. Исследование профессиональной адаптации, по нашему мнению,

должно проводиться на основе рассмотрения всех компонентов данного процесса в их

целостности, структурности, иерархичности и упорядоченности.

Следовательно, проблема профессиональной адаптивности социального педагога как

одного из субъектов системы профессиональной подготовки специалистов социально-

педагогической сферы в условиях последипломного образования расширяет виденье этой

системы за счет: системного анализа процессов «профессиональная адаптация» и

«профессиональная адаптивность»; определение специфики профессии и профессионально-

личностных качеств личности социального педагога; выделение особенностей развития

профессиональной адаптивности социальных педагогов в условиях последипломного

образования.

Таким образом, профессиональная адаптация – это процесс установления соответствия

между уровнем профессиональных потребностей и уровнем их удовлетворения. В

соответствии со сказанным выше, имеющиеся потребности удовлетворяются и образуют

~ 17 ~

новые потребности (потребности – удовлетворения – новые потребности) качественно

нового, высшего профессионального уровня. По нашему мнению, это определенная схема

профессионального развития личности, где адаптация выступает характеристикой

интенсивности развития специалиста.

Предложенное определение позволяет выделить основные сущностные составляющие

процесса адаптации личности к его профессиональной деятельности и предложить свое

толкование понятия «профессиональная адаптация социального педагога». На наш взгляд,

это перманентный процесс взаимного приспособления, коррекции интересов, ожиданий и

потребностей специалиста социально-педагогической сферы и условий профессиональной

деятельности, в результате чего происходит профессиональное развитие и обогащение как

социального педагога, так и профессионального поля в целом.

Таким образом, исследование показало, что проблема профессиональной адаптации

исследовалась учеными разных течений и направлений. Однако процесс профессиональной

адаптации социальных педагогов как социально-педагогическая проблема комплексно и

системно не рассматривался, потому что социальная педагогика как профессиональная

деятельность имеет определенные отличия и целый ряд специфических профессиональных

признаков и характеристик, которые отличают ее от других, похожих профессий (педагога,

психолога, юриста и тому подобное).

Именно поэтому стратегии профессиональной адаптации и профессионального

развития специалистов социально-педагогической сферы мы рассматриваем через призму

аксиологического похода. Поскольку, ценность имеет разновекторное направление;

заключается в способности удовлетворять потребности и интересы личности; отображается

в особенной значимости вещей, явлений, процессов, идей для жизнедеятельности субъекта,

его потребностей и интересов, является формой проявления разнообразных отношений

человека, является особенной индивидуальной реальностью, которая имеет определенную

позитивную значимость для субъекта, который ее переживает [2, с.45]. В свою очередь

ценностные ориентиры личности являются составляющими высших уровней ее

направленности, диспозициями ее профессиональной деятельности. По мнению И.

Мельничук ценностные ориентиры касаются:

основных сфер самореализации человека, которыми является труд, общественная

активность, образование, общение и т.п.;

социально-моральных характеристик личности (качества, чувства, обязанности,

совесть и т.п.);

взаимоотношений с разными категориями людей [2, с.45].

Следовательно, профессия социального педагога (сравнительно молодая,

сформированная намного позже в Украине, чем в других странах) обусловлена сущностью

социально-педагогической деятельности. Социальный педагог – профессионально

подготовленный специалист в отрасли педагогики взаимоотношений в социуме,

призванный влиять на формирование воспитательных, гуманистических отношений в

контексте «личность – семья – общество».

Социальный педагог – это посредник между личностью и государственно-

общественными социальными службами, органами, которые должны защищать интересы

человека, особенно детей и молодежи; это ведущий организатор социально-педагогической

деятельности, наставник, социальный терапевт, социальный защитник, общественный

деятель.

Деятельность социального педагога распространяется на все возростные категории и

осуществляется в разнообразных областях жизни личности. В отличие от педагога, у

социального педагога на первом месте не учебная и не образовательная роль, а

воспитательная функция социальной помощи и защиты. Социальный педагог призван

содействовать развитию, точнее – саморазвитию личности, создавать условия наибольшего

психологического комфорта, помогать в успешной социализации ребенка, в интеграции

~ 18 ~

ребенка в общество (как альтернатива – обособлению, «выпадению» из нормальных

социальных отношений).

Анализируя роль и место социального педагога в сфере профессиональной

деятельности, следует заметить, что в Украине этот вопрос еще не является решенным как

на теоретическом, так и на законодательном уровни.

Проведенный анализ литературных источников свидетельствует о том, что в мировой

практике деятельность социальных работников и социальных педагогов трактуется в

контексте пяти параметров: географического, политического, социально-экономического,

культурного и духовного.

Географический контекст определяет пределы осуществления социальной работы

(государство, нация, регион, агентство).

Политический - предусматривает учет наличия в стране определенного режима,

системы, которая создает соответствующие условия для осуществления социальной

политики и соответствующей практики социальной работы.

Социально-экономические факторы предопределяют наличие определенного уровня

жизни, условий труда, получения образования, получения социального обеспечения и

защиты, разнообразных социальных услуг помощи и поддержки.

Культурный и духовный контексты требуют уважения к вероисповеданию, культурным

приобретениям отдельных личностей, семей, групп, сообществ, наций, а также учету

социальных ценностей общества, философско-политических взглядов, этики, идеалов и

ценностей людей, с которыми имеют дело социальные работники или педагоги.

Следовательно, как видно из перечня, функции социального педагога направлены на

создание оптимальных социально-педагогических условий жизни граждан, обеспечения их

способности к нормальному функционированию в обществе.

Основное назначение профессиональной социально-педагогической деятельности –

способствовать самореализации каждого человека; развитию ресурсов для удовлетворения

индивидуальных, групповых, национальных потребностей и запросив; созданию

благоприятных условий для жизнедеятельности и защиты всех прав человека.

Система подготовки специалистов для социальнопедагогической сферы – самая

молодая в системе профессионального образования, что, естественно, обусловило

нечеткость в понимании доминирующих направлений ее развития.

Становление социального педагога как квалифицированного специалиста – процесс

длительный. Началом его можно считать этап получения профессиональных знаний,

формирования умений и навыков во время обучения по данной специальности на каждом

из уровней (начальном, среднем, высшем, последипломном образовании), а продолжением

– всю последующую профессиональную деятельность. Ведь специалист, который работает

в системе «человек–человек», должен пополнять свои знания и совершенствовать

профессиональные качества в течение всей трудовой жизни.

Следовательно, для определения особенностей профессиональной адаптации

социального педагога необходимо рассмотреть определенную модель специалиста

социально педагогической сферы. По нашему мнению, пригодность специалиста к

выполнению его профессиональных обязанностей определяет уровень сформированности у

него когнитивного (знание) и операционного (умение) компонентов готовности к

социально-педагогической деятельности. Поэтому профессиональный портрет специалиста

социальной сферы должен иметь такой вид:

направленность личности: потребность в общении с другими людьми, интерес к

своей работе, желанию помочь людям;

профессионально личностные качества: интеллектуальные качества; волевые

качества; динамические свойства; личностно-организационные качества; личностно-

моральные качества; личностно- коммуникативные качества;

фактор психического и физического здоровья: психологическая стойкость, умение

~ 19 ~

проводить саморелаксацию, самозащиту, отсутствие серьезных заболеваний нервной и

сердечно-сосудистой систем [1].

В свою очередь, специфика деятельности социального педагога заключается в том, что

он имеет дело с субъектами учебного процесса, которым свойственны разнообразные

интересы, взгляды, убеждения. По-этому социальный педагог должен владеть не только

системой общекультурных, психолого-педагогических знаний, необходимых для

организации и эффективного взаимодействия в педагогическом процессе, но и специальных

знаний, необходимых для последующей профессиональной деятельности.

Соответственно, профессиональные знания социального педагога должны

синтезировать знание из разных отраслей науки и практики; составлять целостность и

единство развития личностных и профессиональных качеств; постоянство процесса

овладения новыми знаниями и практическим их приложением; готовность сформировать

необходимые умения на основе опорных знаний.

Таким образом, на наш взгляд, система занятий на курсах повышения квалификации

педагогических работников должна строиться так, чтобы социальный педагог мог не только

получать готовые знания, но и находиться в постоянном исследовательском поиске ради

решения определенных профессиональных проблем.

Список использованных источников

1. Эфремова Г. Л. Особливості розвитку професійної адаптивності соціальних педагогів у

системі післядипломної педагогічної освіти : [монографія] / Г. Л. Єфремова ; [за ред.

д. пед. н., професора Н. Н. Чайченко]. – Суми : Нота Бене, 2014. – 224 с.

2. Мельничук І. М. Теорія і практика професійної підготовки майбутніх соціальних

працівників засобами інтерактивних технологій : [монографія] / І. М. Мельничук. –

Тернопіль : Економічна думка, 2010. – 326 с.

3. Словник іншомовних слів: 23 000 слів та термінологічних словосполучень [уклад. Л. О.

Пустовіт та ін.]. – К.: Довіра, 2000. – 1018 с.

РАЗВИТИЕ СПОСОБНОСТЕЙ МАТЕМАТИЧЕСКИ И ТЕХНИЧЕСКИ

ОДАРЁННЫХ ШКОЛЬНИКОВ ПОСРЕДСТВОМ STEM-ОБРАЗОВАНИЯ В США И

КАНАДЕ

Бойченко Марина Анатольевна

кандидат педагогических наук, доцент, докторант кафедры педагогики

Сумского государственного педагогического университета имени А. С. Макаренко,

Сумы, Украина

Развитие способностей одарённых школьников является приоритетом

государственной политики большинства стран мира, в том числе и Украины. В

современных условиях всё большую популярность приобретает STEM-образование,

главной целью которого является подготовка нового поколения специалистов, готовых к

инновационной деятельности в различных областях науки и техники. Учитывая тот факт,

что Украина делает первые шаги на пути внедрения STEM-образования в учебных

заведениях, начиная дошкольными и общеобразовательными, и заканчивая внешкольными

учебными заведениями, важным видится опыт зарубежных стран, которые имеют

существенные наработки в данном направлении, прежде всего США и Канады.

Следует отметить, исследуемый нами феномен способствует развитию способностей

как интеллектуально одаренных школьников, так и тех, которые имеют специфическую

академическую одарённость, которая характеризуется выдающимися способностями в

определённой академической сфере.

~ 20 ~

К специфическим академическим способностям исследователи из Национального

общества одаренных и талантливых относят: высокую способность запоминания;

расширенное понимание; скорость в приобретении базовых знаний и навыков;

начитанность в области специального интереса; высокие учебные достижения в сфере

специального интереса; преследование специального интереса с энтузиазмом и

энергичностью [5].

В рамках данного исследования считаем целесообразным раскрыть особенности

математически и технически одарённых детей.

Математическая одарённость. Заметим, что в зарубежной научно-педагогической

литературе не существует единого определения понятия «математическая одарённость».

Обычно под математически одарёнными имеются в виду ученики, которые имеют

специальные математические способности или качественно отличное математическое

мышление [2]. Исследования математической одаренности в зарубежном научном

пространстве опираются на работы российского психолога В. А. Крутецького, в которых

подробно рассмотрена природа и структура математических способностей; под последними

автор понимает «индивидуально-психологические особенности человека, которые

способствуют более быстрому и легкому овладению определенной, например,

математической деятельностью, овладению соответствующими навыками и умениями» [1].

По определению В. А. Крутецього, «математическая одаренность – это уникальная

совокупность математических способностей, что открывает возможность успешного

выполнения математической деятельности» [1].

Исследование математически одаренных учеников, осуществленное Б. Бікнелл,

подтвердило наличие таких типов математической одаренности, выделенных

В. А. Крутецьким, как аналитический (характеризуется мышлением в вербально-

логических категориях), геометрический (решает задачи с использованием визуальной

поддержки и демонстрирует чрезвычайно высокое развитие пространственного

воображения) и гармоничный (сочетание характеристик аналитического и геометрического

типов). Вместе с тем исследовательница отмечает, что лишь небольшое количество

учащихся демонстрирует определенный тип одаренности в чистом виде [2].

Американская исследовательница К. МакКомес выделяет ряд характеристик

математически одарённых учащихся, в частности: заинтересованность цифрами; скорость в

обучении, понимании и применении математических идей; интуитивное ощущение, часто

предоставление ответов на вопросы без осознания последовательности шагов; высокая

способность к абстрактному мышлению; высокая способность к пространственному

мышлению; позитивное, мотивированное отношение к математике и высокая

самоефективність; гибкость и творческий подход к решению проблем; настойчивость в

решении проблем; высокая способность выявлять математические связи и закономерности

и делать обобщения; высокая способность к самостоятельному изучению нового материала

по математике без руководства учителя [4].

Техническая одарённость рассматривается большинством зарубежных ученых как

составляющая специфической академической одарённости. Однако, в нашем исследовании

мы не относим данный вид к специфической академической одаренности, поскольку

способности, характеризующие технически одарённых учащихся, значительно отличаются

от специфических академических.

Под техническими подразумеваются способности к пониманию вопросов, связанных

с техникой, изготовлению технических приборов, техническому изобретательству.

Технические способности проявляются во время непосредственной работы с различным

техническим оборудованием или его частями, что предполагает наличие особого рода

умственных способностей и высокого уровня развития сенсорно-моторных навыков.

Следует заметить, что наряду с некоторой общей способностью, которая может

рассматриваться как общая техническая одаренность или технический опыт, который

~ 21 ~

приобретается во время работы с техникой, существуют и такие независимые факторы, как

пространственное и технически-конструкторское мышление.

Как справедливо отмечено в методическом издании Департамента образования

Ньюфаундленда и Лабрадора (Канада) «Обучение одарённых и талантливых учеников:

пособие для учителей» [8], технически одаренные ученики имеют ряд уникальных

характеристик, которые не всегда могут быть обнаружены с помощью традиционных

методов идентификации одарённости. Талант в данной сфере может быть обнаружен

именно через опыт работы с техникой или программным обеспечением.

К основным характеристикам технически одаренных учащихся, в соответствии с [8],

относятся: более развитые технические навыки по сравнению со сверстниками; болем

быстрое овладение новыми техническими навыками при отсутствии специальной

подготовки; развитое логическое мышление в сочетании с творческим мышлением;

получение удовлетворения от решения задачи и наличие острой потребности узнать, как

работает та или иная вещь; проведение огромного количества времени, работая с техникой

или над ее созданием; желание экспериментировать и делать изобретения; способность

экстраполироватьполученные знания и опыт работы с одними видами технических

приборов на другие; применение технических знаний в повседневной практической

деятельности; пространственное мышление; хорошо развитая мелкая моторика; получение

удовольствия от разборки вещей на отдельные детали и сборки их воедино; получение

удовлетворения от учебных занятий, предполагающих активное участие в практической

деятельности; практический опыт; обучение через конструирование и манипулирование

предметами; способность представлять(визуализировать) конечный продукт на стадии его

разработки [8, с. 64–65].

Следует отметить, что именно STEM-образование даёт возможность математически

и технически одарённым учащимся раскрыть их потенціал. Термин «STEM» является

акронимом, который обозначает первые буквы таких учебных дисциплин, как естественные

науки (Science), технологии (Technology), инженерное дело (Engineering) и математика

(Mathematics). Заметим, что под Science в данном контексте имеются в виду именно

естественные науки, а не наука в целом, как трактуется это понятие в ряде отечественных

научных трудов.

В современных условиях в США функционирует около 100 государственных

средних школ, которые специализируются на изучении STEM-дисциплин. В указанных

учебных заведениях создаются группы сверстников с общим интересом к STEM; учащиеся

овладевают углубленный STEM-контент; школьникам предоставляется возможность

заниматься исследовательской деятельностью и делать открытия; они могут попробовать

себя на настоящих рабочих местах в области STEM; учащиеся знакомятся с ролевыми

моделями STEM-профессий. Такие учебные заведения включают чартерные школы,

школы-магниты,школы-интернаты, а также программы перемещения ученика из класса, в

котором он учится, в другой в течение учебного дня с целью обогащения курикулума (pull-

out programs). В указанных учебных заведениях получают образование около 47000

школьников, большинство из которых – учащиеся старших средних школ [6].

В Канаде самым ярким является пример Британской Колумбии, где введен ряд

STEM-инициатив, направленных на предоставление образовательных услуг детям и

молодежи 5–18-летнего возраста, в частности: GEERingUp!, UBC, Vancouver; EUReKA!

Science Program, Thompson Rivers University, Kamloops; Science AL!VE, Simon Fraser

niversity, Burnaby, and University of Victoria's Science Venture program, Victoria, BC Canada.

Указанные программы способствуют повышению заинтересованности детей и молодежи в

естественных науках и инженерном деле и помогают учителям знакомить школьников с

основами научной деятельности еще в общеобразовательной школе. В рамках данных

программ проводятся мастер-классы в школах, организуются летние лагеря и

общественные мероприятия, которые дают возможность, с одной стороны, получить

~ 22 ~

удовольствие и развлечься, а с другой – окунуться в стимулирующую практическую

проблемную деятельность. Одарённые школьники имеют возможность углубленно изучать

предметы естественно-математического и инженерного цикла, не предусмотренные

школьной программой, осуществлять практические, интерактивные открытия, повышают

их интерес и уверенность в себе. Целью указанных программ является расширение доступа

к научно-исследовательской деятельности всем без исключения детям и молодежи не

зависимо от пола, культурной или этнической принадлежности; повышение энтузиазма;

представление положительных ролевых моделей, которые помогут преодолеть стереотипы,

связанные с восприятием ученых-исследователей. Примером этнического равенства

является привлечение 400 детей-аборигенов в таких сферах, как естественные науки,

технологии, инженерное дело и математика в рамках партнерства университета Виктории

(University of Victoria’s Science Venture program) с семью общинами аборигенов [3].

В аналитическом докладе «Подготовка нового поколения STEM-инноваторов:

определение и развитие нашего национального человеческого капитала» (Preparing the next

generation of STEM innovators: Identifying and Developing our Nation’s Human Capital)

эксперты NSF подают информацию относительно современного состояния образования

одаренных и талантливых в США, в частности:

талантливые, мотивированные студенты быстрее осваивают содержание

курикулума, причем некоторые из них при переходе к следующему классу уже

овладели 40–50 % учебного материала. Желание получать новую информацию и

обучаться быстрее может угаснуть, если не предпринимать необходимых мер.

Растущая популярность среди образовательных политиков такой стратегии, как

выделение времени на выполнение задания («time on task»), что предусматривает

четко регламентированные временные рамки для выполнения определенного вида

учебной работы (если ученик сделал работу быстрее, это было сделано

некачественно, материал полностью не усвоен), негативно влияет на развитие

одарённых и талантливых учеников, поскольку часто время выделяется на то

задание, которое ученик уже давно выполнил. Итак, учебная деятельность должна

соответствовать стилю обучения учащегося, его индивидуальным потребностям и

способностям;

исследование свидетельствует, что ускорение курикулума (accelerated curriculum)

или ускоренное обучение (accelerated learning), являются наиболее приемлемыми для

одарённых школьников, поскольку позволяют согласовать темп и уровень изучения

учебного материала с интеллектуальной готовностью, эмоциональной зрелостью и

мотивацией ученика без разработки специального курикулума;

организация ускоренного обучения не требует больших материальных затрат,

однако требует гибкости школьной администрации, особенно когда это касается

младших школьников, где вопрос ускоренного обучения должен решаться на уровне

штатов или учебных округов. Так же, бюрократические препятствия, обусловленные

особенностями штатовой или местной образовательной политики, мешают

одарённым и талантливым школьникам переходить в другие классы/школы для

удовлетворения их образовательных потребностей;

в области STEM-образования все ученики, в том числе и наиболее одарённые,

должны быть вовлечены в опытно-ориентированное обучение, сотрудничество с

одноклассниками, открытое решение проблем, возникающих в реальном мире,

практических занятий по STEM-дисциплинам, взаимодействие с учеными,

инженерами и другими специалистами. На современном этапе развития

американского образования такие возможности реализуются преимущественно в

рамках неформальной, внеучебной деятельности (обогащение курикулума)

(например, летних лагерей, посещения музеев естествознания, математических

кружков), а не как интегрированная составная STEM-курикулума. Внешкольное

~ 23 ~

обогащение курикулума является чрезвычайно ценным, прежде всего, в

поддержании интереса к STEM, однако недостаточным, поскольку ученики

проводят большинство времени именно в учебном заведении, поэтому учебная и

внеучебная деятельность в этом направлении должны быть синхронизированы;

формальное и неформальное обогащение курикулума является достаточно

ограниченным в учебных округах и школах с недостаточным финансированием.

Однако обогащение курикулума является чрезвычайно действенным мероприятием

и вместе с ускоренным обучением должен быть обязательно применен в обучении

одарённых и талантливых школьников. Достичь содержательного обогащения

STEM-ресурсов можно с помощью новейших информационно-коммуникационных

технологий. С помощью сети Интернет одарённые и талантливые школьники из

депривированных районов могут пользоватьсяформальными и неформальными

возможностями и получать консультации STEM-специалистов, получать

интерактивный доступ к мировым музейным коллекциям и широкому кругу

цифрового STEM-контента, а также работать в виртуальных лабораториях;

чрезвычайно важным является раннее привлечение к STEM-образованию, поскольку

интерес к STEM-дисциплин чаще всего проявляется в младшем школьном возрасте,

а потому раннее погружение в STEM позволит сделать в будущем выбор профессии,

связанной с предметом интереса;

инженерия является отраслью, в которой активно внедряются инновации, а потому

привлечение одаренных и талантливых школьников к инженерному делу (например,

робототехнике, изобретательским соревнованиям) может укрепить интерес к STEM.

Однако, привлечение к инженерному делу в пределах младших и средних классов

общеобразовательных учебных заведений является не достаточно

распространенным;

иногда одарённые и талантливые ученики являются недостаточно подготовленными

к обогащенного контента, поскольку они не имели доступа к необходимым ресурсам

или не были погружены в стимулирующею учебную среду. Одним из путей

преодоления такого противоречия является так называемое «мостовое

программирование» (bridge programming). Специально разработанные «программы-

мостики» помогают повысить уровень учебных достижений ученика таким образом,

чтобы он отвечал его личностному потенциалу, повысить уверенность ученика в

своих возможностях, а также участвовать в деятельности на уровне с

одноклассниками, которые имеют высокие учебные достижения [7].

Таким образом, исследуемые нами страны имеют достаточный опыт как внедрения

STEM-образования в практику общеобразовательных учебных заведений, так и создания

дополнительных програм со STEM-контентом, которые не только позволяют

математически и технически одарённым детям и молодёжи наиболее полно раскрыть их

потенциал, а и выявить потенциальные способности к данным дисциплинам, поскольку эти

программы доступны для всех желающих.

Список использованных источников

1. Крутецкий В.А. Психология математических способностей школьников

/ В. А. Крутецкий. – М. : Просвещение, 1968. – 432 с.

2. Bicknell B. Who are the Mathematically Gifted? Student, Parent, and Teacher Perspectives

[Electronic resource] / B. Bicknell // 11th International Congress on Mathematics Education

TG6: Activities and Programs for Gifted Students. – URL :http://www.meltinfo.com/view/.

3. Krug D. H. Stem education and sustainability in Canada and the United States [Electronic

resource] / D. H. Krug // 2nd International STEM in Education Conference. – URL :

http://stem2012.bnu.edu.cn/data/long%20paper/stem2012_87.pdf.

~ 24 ~

4. Prepare and inspire : K-12 education in Science, Technology, Engineering, and Math (STEM)

for America’s future : report to the President / Executive Office of the President ; President’s

Council of Advisors on Science and Technology. – September 2010. – 130 р.

5. Preparing the next generation of STEM innovators : Identifying and Developing our Nation’s

Human Capital / National Science Foundation. – 2010. – 62 p.

ПРИМЕНЕНИЕ РЫНОЧНЫХ ПРИНЦИПОВ К СИСТЕМЕ ОБРАЗОВАНИЯ

ВЗРОСЛЫХ: БРИТАНСКИЙ ОПЫТ

Коваленко Светлана Николаевна

Кандидат педагогических наук, доцент кафедры практики английского языка Сумского

государственного педагогического университета имени А.С. Макаренко, г.Сумы, Украина

Функционирование Украины согласно рыночным отношениям требует коренного

реформирования всех структур общественной жизни и, в частности, системы образования

взрослых, которая приобрела чрезвычайное значение в условиях бурного научно-

технического прогресса и растущей внутренней и внешней конкуренции. Британский опыт

функционирования образования взрослых в условиях свободного рынка может быть

интересным и полезным при построении национальной системы образования взрослых.

Следует отметить, что основы современной модели образования взрослых в Англии

были заложены в начале 1980-х годов и были тесно связаны с реализацией консервативным

правительством во главе с М. Тэтчер неолиберальной модели социально-экономического

развития, которая регулируется законами рыночных механизмов. Сущность новой

политики «тэтчеризма» заключалась в превращении образования в «третий сектор

экономики, который должен» оправдывать затраты и приносить прибыль, и, таким образом,

инвестирование исключительно «прибыльных» форм образования взрослых, в частности,

профессионального образования взрослых.

Параллельно консервативное правительство проводило политику

разгосударствления и инкорпорации образовательного сектора, которая состояла в

активном привлечении частных лиц и бизнес структур в качестве альтернативных

источников финансирования и управления учебными заведениями. Проведенные реформы

давали возможность сократить до минимума объемы государственного финансирования

образования, что позволило уменьшить также административные затраты и перенаправить

сэкономленные таким образом средства на другие цели, а также максимально сблизить

образование с промышленностью и заставить образование «работать на экономику»,

быстро и эффективно реагируя на образовательные и квалификационные потребности

различных секторов промышленности и бизнеса [6, с. 10-15].

Таким образом, во второй половине 1970-х годов в Англии сложились достаточно

благоприятные условия для развития профессионального образования взрослых. Этому

способствовал ряд государственных законов и постановлений, а также образовательных

мероприятий, которые были инициированы в основном Департаментом образования и

науки и Департаментом трудоустройства при широкой поддержке частных предприятий.

Первоочередные государственные шаги по обновлению содержания и структуры

системы профессионального образования взрослых приобрели дальнейшее развитие в

форме новой шкалы национальных профессиональных квалификаций (НПК), которая была

окончательно сформирована в 1988 году. Необходимость проведения этой реформы была

вызвана потребностью пересмотреть существующую в стране еще с ХІХ века систему

профессиональных квалификаций, которая очевидно не могла эффективно удовлетворять

требования новых общественно-экономических условий. Стратегические задачи

проведенной в 1988 году реформы предполагали следующее:

~ 25 ~

- увеличить количественные показатели профессиональной подготовки рабочих;

- убрать путаницу в существующей квалификационной системе;

- сократить разрыв между «академическими» и «профессиональными»

квалификациями;

- разработать шкалу профессиональных квалификаций, которая полностью

соответствует профессиональным компетенциям, требующимся на рабочем месте [2, c. 81].

Следует отметить, что позитивным аспектом шкалы НПК был учет потребностей,

как потенциальных взрослых «учеников», так и работодателей. В частности, разработанные

национальные стандарты были согласованы и признаны влиятельными промышленными

представительствами при тесном сотрудничестве с работниками.

Таким образом, все существующие профессиональные квалификации

распределялись на пять уровней, каждый из которых включает определение общего

комплекса умений и навыков, необходимых на любой должности:

1 уровень – базовые профессиональные умения – предполагает компетентность при

выполнении рутинной, механической работы;

2 уровень – ремесленные или полуквалифицированные умения – определение

компетентности при выполнении частично механической работы, что иногда требует

самостоятельности при принятии решений и некоторой степени ответственности, работы в

команде;

3 уровень – техник, управленческие профессии – проявление компетентности при

выполнении широкого круга обязанностей, большинство из которых являются сложными,

не автоматическими, большинство задач требуют значительного уровня самостоятельности

и ответственности, в некоторых случаях необходимым является контроль и координация

работы других сотрудников;

4 уровень – техник высшего звена, менеджер младшего звена – требует

компетентности при выполнении широкого круга сложных технических и

профессиональных операций с возможностью применения в разнообразном контексте,

предполагает ответственность за работу других и распределение ресурсов;

5 уровень – профессионал, менеджер среднего и высшего звена – проявляет

компетентность при использовании сложных приемов, фундаментальных принципов в

широком и часто непредсказуемом контексте, высокий уровень самостоятельности, личной

ответственности за работу других и распределение ресурсов, а также планирование,

выполнение, диагностику и анализ собственной и коллективной деятельности [4, c. 14].

На наш взгляд, предложенная шкала НПК характеризуется значительной

«гибкостью», что дает возможность поэтапно, в индивидуальном темпе «дорасти» до

высшей профессиональной квалификации. Очевидным преимуществом этой системы для

взрослых «потребителей», особенно для тех, кто преследует цель служебного роста путем

безотрывного обучения, является возможность получить сертификат НПК за компетенции,

продемонстрированные именно на рабочем месте.

Важным есть также момент экзаменирования профессиональных достижений. В

большинстве случаев экзаменатором может быть непосредственный начальник, который

имеет соответствующую экзаменаторскую квалификацию. Плюсами такой схемы является

позитивный психологический настрой работника, который не должен сдавать экзамен

«официально» (экзаминирование принято ассоциировать с школьной системой), а

демонстрирует свою компетентность ежедневно выполняя привычную работу. Кроме того,

предложенная система оценивания является рациональной с точки зрения, как экономии

времени, так и материальных ресурсов.

Основанием для присуждения того или иного уровня квалификации НКП являются

различные доказательства компетентности (отчеты, письма, планы и т.д.), которые

предоставляются в виде специальной папки – портфолио. Таким образом, разработанные

стандарты помогают адекватно оценить компетентность работника (невзирая на достаточно

~ 26 ~

разноплановые доказательства профессионализма) и в значительной степени облегчают

понимание градации профессиональных умений, как для работодателя, так и для работника.

Удобство и гибкость схемы НПК дали возможность британскому правительству

достаточно быстро охватить профессиональной подготовкой представителей практически

всех отраслей промышленности. Так, до 1996 года шкалу НПК использовали 88% отраслей

промышленности Британии, что обеспечивало квалификационными уровнями 1, 2 и 3 типа

приблизительно ¾ сотрудников, 4-го типа около ½ и 5-го типа – ¼ работников от общего

числа работников во всех промышленных отраслях [2, c. 83].

Следует также упомянуть, что, невзирая на проведение многочисленных программ и

проектов, ориентированных на переподготовку и повышение уровня профессиональной

квалификации рабочих кадров Англии, в секторе дополнительного профессионального

образования наблюдается устойчивая тенденция «остаточного финансирования», особенно

в случае государственного распределения средств между детско-юношеским образованием

и образованием взрослых [1, с. 8].

Проанализированные государственные реформы ярко отобразили еще одну

растущую тенденцию развития британской системы образования взрослых, как, в

принципе, и системы образования в целом, - тенденцию поступательного перехода от

децентрализированной модели управления образованием к смешанной –

децентрализированно-централизированной. Основными чертами, которые

свидетельствовали о выбранном правительством курсе на централизацию управления,

образованием были:

- усиление административного прессинга путем сурового регулирования

государственного финансирования на местном уровне;

- создание специальных центральных подразделений по вопросам инспектирования

качества учебных программ;

- проведение политики стандартизации школьного и профессионального

образования.

Такая ситуация была вызвана, в первую очередь, усилением в начале 1980-х гг.

критики в сторону местной власти. Их обвиняли в снижении стандартов, отсутствии

исчерпывающей информации касательно показателей успеваемости студентов, анализа

посещения курсов и неравномерном распределение средств: стоимость подготовки

квалифицированного рабочего в одном колледже могла в два раза превышать стоимость

получения аналогичной квалификации в другом регионе страны [5, с. 97].

Таким образом, ситуация, которая сложилась в британской системе

послеобязательного образования в конце 1980-х годов, способствовала проведению

широкомасштабных рыночно-ориентированных образовательных реформ, одним из

последствий которых стала кардинальная реструктуризация системы образования

взрослых. В частности, реформа 1992 года «О дальнейшем и высшем образовании» стала

ярким примером государственной образовательной политики, направленной на соединение

приоритета профессионального образования взрослых с централизацией управления этим

сектором. Закон 1992 года предполагал введение единого национального учебного плана

«Учебный план-2», куда включались, кроме основных курсов, также аккредитованные

курсы профессиональной подготовки, курсы базового образования, курсы для категорий

лиц с специальными образовательными потребностями, и «Внеучебный план-2», куда

входили неаккредитованные курсы и рекреационные формы образования взрослых [3]. В

этом контексте изменялась система распределения государственных средств: программы

«Учебного плана-2» финансировались непосредственно центральным правительством;

программы «Внеучебного плана-2» становились самофинансируемыми, то есть должны

были финансироваться за собственный счет, из местного бюджета или путем привлечения

средств из альтернативных источников. Результатами этого государственного шага стало

значительное сокращение количества курсов «Внеучебного плана-2» из-за финансовой

~ 27 ~

несостоятельности местных органов по вопросам образования профинансировать

образовательные потребности всех желающих. Особенно сократилось число

неаккредитированных курсов, а также курсов «первый шаг» (first-step), которые помогали

взрослым возобновить обучение. Самым уязвимым контингентом оказались женщины и

пожилые люди.

Таким образом, анализ основных государственных реформ системы образования

взрослых в Англии в период интенсивного внедрения рыночных механизмов позволяет

сделать следующие выводы:

- образовательная про-рыночная политика британского правительства 1970-90-х гг.

способствовала активной трансформации традиционного непрофессионального

образования взрослых в прагматически-профессиональное, ориентированное

исключительно на экономические потребности страны;

- доминирующая концепция «полезного» образования взрослых проявилась, в

первую очередь, в стратегическом планировании финансовых затрат в сектор

профессионально образования взрослых, в то время, как сектор общего

непрофессионального образования взрослых становится фактически самофинансированной

отраслью – государство перекладывает эту ответственность на местные органы управления

образованием, добровольные организации, общественные организации и частных лиц;

- позитивным моментом образовательных реформ этого периода, что может стать

перспективным полем для дальнейшего исследования с целью реализации в украинском

контексте, является активное привлечение британским правительством альтернативных

источников финансирования (в основном частных структур), хотя большинство из них

перенаправляются в сектор профессионального образования взрослых.

Список использованных источников

1. Commercial education and training services in six OECD countries. An overview. Chapter VII.

– The United Kingdom. – Paris: OECD, 1997. – 20p.

2. Educational Reform in the UK. Report for Overseas Offices. - The British Council, 1998. – 129

p.

3. Further and Higher Education Act 1992. – London: HMSO, 1992.

4. International Guide to Qualifications in Education. – The British Council: The Bath Press,

1996. – 544 p.

5. Jarvis P. The consumer society: is there a place for tradition adult education? / Peter Jarvis //

Convergence. – 2008 – Vol. 41. – № 1. – Р.11–27.

ОСОБЕННОСТИВВЕДЕНИЯПЕДАГОГИЧЕСКОЙЛОГИСТИКИ

В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ

Мельник Юрий Борисович

доктор философии по образовательным наукам, доцент,

психолог высшей категории, Председатель Правления,

Харьковская областная общественная организация «Культура Здоровья»,

Пипенко Ирина Сергеевна

доктор философии по экономическим наукам, доцент,

директор образовательного центра,

Харьковская областная общественная организация «Культура Здоровья»

Аннотация. Высветлено использование терминов «педагогическая логистика»,

«психологизированная педагогическая логистика», «эволюционная педагогическая

~ 28 ~

логистика», «образовательная логистика» в современных научных публикациях.

Определена сущность понятия «педагогическая логистика». Обоснованы теоретико-

методологические требования к введению педагогической логистики в высших учебных

заведениях. Установлен состав ресурсов и их потоки в высшей школе.

Ключевые слова: педагогическая логистика, образовательная логистика, ресурсы,

потоки информационных ресурсов.

Yuriy Melnyk, Iryna Pypenko. Features introduction of pedagogical logistics in

institutions of higher learning.

Summary. The authors highlighted the use of the terms «educational logistics»,

«psychologized pedagogical logistics», «evolutional pedagogical logistics», «educational

logistics» in modern scientific publications. The essence of the concept of «pedagogical logistics»

were defined. In contrast to all existing definitions currently pedagogical logistics, we first

consider it as a branch of pedagogy. Theoretical and methodological requirements for

pedagogical logistics implementation in educational institutions were grounded. The structure of

resources current ofpedagogical logistics in high school were established and characterized

(human, informational, organizational structure of management, technical and technological,

spatial and financial); the role of the information resources currents were displayed.

Keywords: pedagogical logistics, educational logistics, resources, information resources

currents.

В Украине создается новая система высшего образования, ориентированная на

вхождение в мировое образовательное пространство. Этот процесс сопровождается

существенными изменениями в педагогической теории и практике, вводятся новые

подходы, категории, понятия.

В последнее время понятие «педагогическая логистика» все больше распространяется

в науке и образовании. В педагогической и экономической литературе используются такие

варианты этого понятия: «образовательная логистика», «педагогическая логистика»,

«эволюционная педагогическая логистика» и др., которые имеют много формулировок, в

зависимости от того, как авторы представляют оптимизацию образовательного процесса.

Остается неопределенным состав и направления педагогической логистики в высшей

школе.

Итак, актуальным является разграничение и уточнение понятийного аппарата

педагогической логистики, а также особенности введения в высших учебных заведениях.

Анализ современных научных публикаций и исследований по вопросам

педагогической логистики [1-11] свидетельствует, что сегодня не существует четкого

определения и понимания этого понятия. Так, одна группа ученых [1-3] применяет понятие

«педагогическая логистика»; вторая группа [5-10] – понятие «образовательная логистика»;

третья группа ученых [4] применяет несколько понятий одновременно в качестве

синонимов, то есть наблюдается тесное переплетение понятий. По нашему мнению, следует

разделять педагогическую и образовательную логистики. Отдельного внимания привлекает

группа ученых [11], которая рассматривает педагогическую логистику через призму

нейробиологии.

Рассмотрим более основательно точки зрения ученых.

Наиболее распространенной дефиницией педагогической логистики является

следующая: «педагогическая логистика (англ. еducational logistics) – поддисциплина

логистики, которая занимается менеджментом (управлением) педагогических потоков,

исходя из принципов логистики (особенно «точно в срок») и принципа простоты реальных

систем Э. М. Голдратта (Eliyahu M. Goldratt)» [1].

Аналогичное определение дефиниции «педагогическая логистика» приводят в своей

работе Булахова З. Н., Шестакова Ю. Н. [2] и Трофимова О. А. [3].

Лившиц В. М. использует термины «психологизированная педагогическая логистика»

и «эволюционная педагогическая логистика». Он отмечает, эволюционная педагогическая

~ 29 ~

логистика управляет такими потоками как знания, эволюционная педагогическая

психология, эволюционное учение, эволюционное здоровье, эволюция, информация,

оборудование [4].

Руда М. В., опираясь на определение Э. М. Голдратта, употребляет термин

«образовательная логистика» (англ. еducational logistics), под которым понимает

субдисциплину логистики, которая занимается решением проблем управления

информационными потоками в образовательных учреждениях, на основе принципов

логистики (особенно «just in time») и принципа простоты реальных систем [5].

Почти идентичные понятия термина «образовательная логистика» предлагают

Денисенко В. А. [6] – наука и техника организации и самоорганизации образовательных

функций (позиций) и процессов с точки зрения повышения эффективности

образовательной деятельности в целом – и Крупнов Ю. В. [7] – наука и техника

организации и соорганизации образовательных функций (позиций) и процессов с точки

зрения повышения эффективности образовательной деятельности в целом.

Гончарова М. А., Гончарова Н. А. под образовательной логистикой понимают

интегральный инструмент управления, направленный на достижение стратегических,

тактических, оперативных целей организации бизнес-образования за счет эффективного (с

точки зрения снижения общих затрат и удовлетворения требований конечных потребителей

качества образовательных услуг) управления человеческим потоком, а также

сопутствующими ему материальными, финансовыми, информационными и другими

потоками [8].

Скоробогатова Т. Н. утверждает, что образовательная логистика – ветвь сервисной

логистики как концепции управления человеческими потоками во всех экономических

сферах, предполагает управление потоками тех, кто учит, и тех, кто учится [9].

Шевченко Н. В. придерживается точки зрения, что образовательная логистика – это

совокупность принципов оптимизации процессов в образовательных системах и структурах

[10].

Итак, анализ научных публикаций свидетельствует, что термин «педагогическая

логистика» не имеет устоявшегося определения, более того, он подменяется другими

понятиями («образовательная логистика», «психологизированная педагогическая

логистика», «эволюционная педагогическая логистика» и т. п.).

Исходя из того, что педагогическая логистика становится новым междисциплинарным

научным направлением, востребованным в различных образовательных областях,

возникает необходимость разграничения и уточнения понятийного аппарата

педагогической логистики, а также обоснование особенностей введения в высших учебных

заведениях.

Цель статьи – определить сущность понятия «педагогическая логистика»,

обосновать теоретико-методологические требования по ее введению в образовательных

заведениях, определить состав ресурсов, их потоки в высших учебных заведениях.

Понятийно-терминологический аппарат педагогической логистики как научного

направления начал оформляться в начале первого десятилетия этого века и еще

формируется, сегодня он основывается на понятиях, заимствованных в таких научных

областях, как педагогика (образование, педагогическая система, педагогическая технология

и др.), психология (мотивация, установка, действие и т.п.), экономика (логистика,

маркетинг и др.), менеджмент (организация, управление и т.п.).

Термин «педагогическая логистика» состоит из двух терминоэлементов, в плане

содержания он должен раскладываться на ряд понятий.

Основными понятиями педагогики является воспитание, обучение, развитие и

образование.

Этимология слова «педагогика» имеет древнегреческое происхождение (paidos – дитя

и іago – веду, воспитываю). В дословном переводе педагог (paidagōgos – воспитатель,

~ 30 ~

наставник) означает лицо, имеющее специальную подготовку и занимается

преподавательской и воспитательной работой; учитель, преподаватель.

Этимология слова «логистика» также происходит от древнегреческого (logos – разум;

log – мышление; logo – думать, рассуждать; logismos – расчет, рассуждение, план; logistea –

искусство практического проведения расчетов), означает «искусство размышления,

вычисления».

Анализ построения понятия «педагогика» и «логистика» позволяет выяснить их

сущностные признаки, на основании которых сделаем уточнение понятия «педагогическая

логистика».

Педагогическая логистика – отрасль педагогики, раскрывает тактику учета

взаимодействия ресурсов и реализации моделей управления, направленную на

оптимизацию и повышение эффективности учебно-воспитательного процесса.

Определяя сущность понятия «педагогическая логистика», мы, во-первых, учитывали

законы логики при упорядочении; во-вторых, взирали на «лексические» факторы при

унификации; в-третьих, не использовали заимствований из других языков. Важное

значение приобретает определенное нами понятие «педагогическая логистика» и по такому

параметру, как терминообразования (деривация) – возможность от понятия (термина)

одного ранга и уровня образовывать понятия (термины) следующих уровней, выше и ниже

по рангу.

Итак, мы определили существенные и несущественные признаки понятия

«педагогическая логистика». Существенным родовым признаком является «отрасль

педагогики», существенным видовым – «что раскрывает тактику учета взаимодействия

ресурсов и реализации моделей управления», несущественными признаками являются

«направленную на оптимизацию и повышение эффективности учебно-воспитательного

процесса».

В отличие от всех существующих в настоящее время определений педагогической

логистики, мы впервые рассматриваем ее как отрасль педагогики. Установленные

несущественные признаки этого понятия открывают перспективы исследований

многочисленных средств и условий оптимизации и эффективности учебно-воспитательного

процесса.

Следует учитывать, что современная педагогическая логистика представляет собой

синтез достижений педагогики, логистики, экономики, маркетинга и других наук,

порожденных общественным и техническим прогрессом.

Педагогическая логистика должна соответствовать таким теоретико-

методологическим требованиям по ее введению в высших учебных заведениях:

– системность (педагогическая логистика должна иметь все признаки системы);

– логичность (взаимосвязь и подчиненность всех составляющих);

– целостность (единство и взаимозависимость всех составляющих);

– эффективность (соотношение затраченных ресурсов к полученному результату);

– оптимальность (соответствие задачи условиям);

– управляемость (способность управления результатами в процессе внедрения);

– воспроизводимость (возможность применения другими субъектами).

Согласно сделанного уточнения понятия «педагогическая логистика», а также с целью

обоснования состава и направлений ресурсного потока в высших учебных заведениях

рассмотрим состав ресурсов:

– трудовые ресурсы – квалификационный состав научно-педагогических работников

ВУЗов, их способность адаптироваться к запросу социума;

– информационные ресурсы – совокупность сведений (данных), которые поступают в

ВУЗы из окружающей среды, аккумулируются во внутренней среде, а также возможность

распространения информации о ВУЗе в социуме (СМИ, информационный пакет и т.п.);

– ресурсы организационной структуры управления – характер и гибкость руководства

~ 31 ~

ВУЗа, скорость прохождения управляющих воздействий;

– технико-технологические ресурсы – учебные возможности и их особенности в

ВУЗе, наличие оборудования, технологий и научных наработок;

– пространственные ресурсы – территория ВУЗа, расположение аудиторий,

лабораторий, библиотек и т.д., а также возможность их расширения;

– финансовые ресурсы – состояние активов и ликвидность ВУЗов.

Одним из ключевых понятий педагогической логистики является понятие

информационных ресурсов. Поскольку они необходимы для организации, планирования,

анализа, координации и контроля логистических операций, а также они объединяют все

образовательное пространство в единую систему, рассмотрим их подробнее.

В логистике выделяют следующие виды потоков информационных ресурсов:

– в зависимости от вида систем, которые связываются потоком – горизонтальный и

вертикальный;

– в зависимости от места прохождения – внешний и внутренний;

– в зависимости от направления по отношению к логистической системе– входной и

выходной;

– в зависимости от вида носителя информации – бумажные, электронные, смешанные;

– в зависимости от плотности – малоинтенсивные, среднеинтенсивные,

высокоинтенсивные;

– в зависимости от периодичности – регулярные, оперативные, случайные, on-line, off-

line.

Поток информационных ресурсов может опережать потоки других ресурсов

(финансовых, технико-технологических, трудовых и т.д.), идти одновременно с ними или

после них. При этом информационный поток может быть направлен как в одну сторону с

другими ресурсными потоками, так и в обратную (встречную):

– опережающий информационный поток в обратном (встречном) направлении

содержит, как правило, сведения о запросе социума по подготовке специалистов с высшим

образованием;

– опережающий информационный поток в прямом направлении – это

предварительные сообщения об имеющейся подготовке специалистов в определенной

области;

– одновременно с потоками финансовых, пространственных, трудовых, технико-

технологических и других ресурсов идет информация в прямом направлении о

количественных и качественных параметрах ресурсного потока;

– вслед за ресурсным потоком в обратном (встречном) направлении может проходить

информация о результатах зачисления абитуриентов и выпуска молодых специалистов по

количеству и/или по качеству.

В логистических системах потоки информационных ресурсов и других видов

ресурсов часто опережают или опаздывают друг относительно друга. Векторное

взаимосоответствие этих потоков также имеет специфическую особенность, которая

заключается в том, что они могут быть как однонаправленные, так и разнонаправленные.

Учитывая многочисленность элементов ресурсного потока, можно рассматривать

потоки ресурсов как сложные взаимосвязанные системы.

В систему параметров ресурсного потока целесообразно ввести такие: время,

пространство, количество, качество, форма и ценность. Процессы трансформации

ресурсных потоков с изменением параметров пространства, времени, формы, свойств и т.д.

практически можно считать реализацией комплекса логистических функций. И наоборот, в

результате реализации логистических функций достигается необходимая трансформация

ресурсных потоков с точки зрения их пространственных, временных, качественных и

других характеристик.

Соблюдение принципов управления и оптимизации ресурсных потоков в

~ 32 ~

учреждениях образования предполагает разработку новых методов и критериев оценки

эффективности их работы. Степень согласованности различных потоковых процессов друг

с другом в значительной степени обусловливает уровень эффективности системы

педагогической логистики в целом.

Таким образом, определена сущность и содержание педагогической логистики как

отрасли педагогики, раскрывающая тактику учета взаимодействия ресурсов и реализации

моделей управления, направленную на оптимизацию и повышение эффективности учебно-

воспитательного процесса. Предложенное определение позволяет впервые рассматривать

педагогическую логистику в сфере педагогической науки. Обоснованы теоретико-

методологические требования по введение педагогической логистики в высших учебных

заведениях. Установлен и охарактеризован состав ресурсного потока педагогической

логистики в высшей школе (трудовые, информационные, организационной структуры

управления, технико-технологические, пространственные и финансовые); освещена роль

потоков информационных ресурсов.

Обоснованные несущественные признаки понятия «педагогическая логистика»

открывают перспективы для дальнейших исследований многочисленных средств и условий

оптимизации и эффективности учебно-воспитательного процесса. Проведенное

исследование не исчерпывает всех аспектов решения вопроса введения педагогической

логистики в высших учебных заведениях. Дальнейшие исследования должны быть

направлены на разработку содержания и методик внедрения системы педагогического

логистики на различных уровнях подготовки специалистов в высших учебных заведениях.

Список использованных источников

1. Педагогическая логистика / Словари и энциклопедии на Академике[Электронныйресурс].

– Режим доступа :http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/175667– Название с титул. экрана.

2. Булахова З. Н. Педагогическая логистика как средство кадрового обеспечения

логистических систем / З. Н. Булахова, Ю. Н. Шестакова // Интеграция и повышение

качества образовательных процессов как фактор модернизации экономики и

промышленности Союзного государства : материалы Международного научно-

практического форума (Минск, октябрь 2013 г.). В 2 т. – Т. 1. Педагогическая логистика:

образование, наука, экономика. – Минск : БНТУ, 2013. – С. 7-11.

3. Трофимова О. А. Логистический подход к системе управления в сфере образования /

О. А Трофимова // Образование и наука. – 2010. – № 10. – С. 42-48.

ОСОБЕННОСТИ ВЛИЯНИЯ ПРОЕКТНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НА

ФОРМИРОВАНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ИМИДЖА БУДУЩЕГО

СПЕЦИАЛИСТА

Зосименко Оксана Викторовна

заведующая кафедрой профессионального образования и менеджмента кандидат

педагогических наук, доцент, член-корреспондент Академии международного

сотрудничества по креативной педагогике

КУ Сумской областной институт последипломного педагогического образования

(г.Сумы, Украина)

На наш взгляд, формирование имиджа будущего специалиста является одним из

основных показателей качественной профессиональной подготовки, так как именно через

призму имиджа будущие специалисты могут продемонстрировать социуму свои наиболее

привлекательные личностные и профессиональные качества. Умелый акцент на важности

имиджа позволяет сформировать у студентов навыки самооценки, будущие специалисты

~ 33 ~

учатся осознавать свои недостатки, соотносить свои имиджевые характеристики с

общепринятым идеалом и образом профессионала. Исследователи подтверждают, что

сформированный профессиональный имидж дает возможность вчерашнему студенту

проявить свои деловые качества, внести в повседневное общение особый психологический

комфорт. Однако, следует помнить, что имидж не может заменить профессионализм

специалиста, поэтому может выступать только инструментарием, который лишь усиливает

профессиональные качества человека.

В связи с этим актуализируется проблема определения педагогических аспектов

стратегии и тактики формирования профессионального имиджа с использованием

современных технологий.

Проведенное исследование доказывает, что проектная деятельность имеет

потенциальные возможности в формировании профессионального имиджа. Рассматривая

последний через призму предметно-профессионального (процесс владения и использования

предметных знаний, умение прогнозировать и предвидеть близкие и дальновидные

перспективы решения профессиональных задач), личностного (ответственность,

деловитость, самокритичность, собранность, терпеливость, коммуникабельность,

готовность прийти на помощь к другим людям, честность, справедливость,

харизматичность, внешняя опрятность) и социально-поведенческого (выработка стойкой

позиции, на осознании значимости профессии; умение повышать престижность выбранной

профессии; совершенствование своих сильных сторон и устранение слабых; проявлять

активность в поисках новизны; создавать перспективу своего профессионального развития)

компонентов [1], обозначим влияние проектной деятельности с точки зрения

полифункциональности.

Исследование проводилось при изучении будущими педагогами педагогических

дисциплин. Нами определено, что проектная деятельность выполняет четыре комплексные

функции: когнитивно-развивающую, деятельностно-практическую, продуктивно-

творческую, регулятивно-рефлексивную. Рассмотрим их более детально.

Когнитивно-развивающая функция направлена на реализацию учебных,

воспитательных и развивающих целей профессиональной подготовки будущих педагогов,

сосредоточена на формировании у них познавательного интереса к выбранной

специальности, педагогического мировоззрения и отстаивает необходимость достижения

определенного уровня мышления для понимания особенностей учительской профессии, а

также тех событий, что происходят в образовании и социуме. Разработка учебного проекта

способствует формированию у будущих педагогов способности к общению, диалогу,

конструктивной критике и поиска путей решения профессионально значимых проблем,

поскольку овладение речевой культурой является неотъемлемой составляющей

педагогической деятельности. В то же время привлечение студентов к проектной

деятельности позволяет конструировать содержание педагогической подготовки и процесса

ее реализации, выявлять тенденции развития образовательной системы, превращать

достижения педагогической науки во внутренние достояние, предвидеть и планировать

ориентировочные результаты своей творческой деятельности, активизировать процесс

личностного профессионального роста.

Значение деятельностно-практической функции проектной деятельности в процессе

формирования профессионального имиджа проявляется в развитии у студентов

устойчивого интереса к будущей профессии учителя через призму «живых» проблем и

ситуаций, в практическом и целенаправленном овладении профессионально значимыми

знаниями, умениями и навыками, а также инновационном опыте продуктивной

самостоятельной деятельности, необходимой для получения творческого продукта.

Привлечение будущих педагогов при создании учебных проектов к различным видам

деятельности способствует формированию умений моделировать педагогические

взаимодействия, предвидеть возможные результаты педагогического процесса,

~ 34 ~

прогнозировать развитие учащихся в процессе реализации педагогической технологии, а

также системы профессионально значимых качеств, форм поведения и индивидуальных

стилей исполнения задач профессиональной деятельности. Итак, студент занимает позицию

субъекта деятельности, исследователя педагогически значимых проблем, осуществляется

самостоятельное получение знаний, создаются условия для профессионального

саморазвития.

Все вышеперечисленное способствует развитию и формированию таких

составляющих положительного профессионального имиджа, как: владение и умение

практического использования знаний по педагогике, психологии и методике;

прогнозирование результатов педагогической деятельности; способность выстраивать

систему межличностных отношений в коллективе.

Учитывая содержательное наполнение компонентов профессионального имиджа мы

определили, что продуктивно-творческая функция проектной деятельности

предусматривает: усиление мотивации к обучению; развитие эмоционально-творческого

потенциала студентов, способствует их познавательной активности и самостоятельности;

развитие способности проектировать индивидуальную образовательную траекторию;

развитие творческого мышления, исследовательских навыков; формирование опыта

педагогической деятельности, включая систематизацию и обобщение усвоенных знаний,

умений, навыков, поиск оригинального нестандартного решения задач образовательной

практики, получение образовательного продукта.

Учитывая тот факт, что профессиональный имидж будущего педагога – это имидж,

который он формирует и шлифует на протяжении всей жизни, а также многогранность и

творческий характер педагогической деятельности считаем необходимым выделить

регулятивно-рефлексивную функцию. Смысл ее заключается в регулировании и коррекции

деятельности субъектов проектирования; осознании преподавателем и студентами себя в

созданной педагогической ситуации при разработке учебного проекта; саморегулировании,

осознании себя в системе социально-педагогических отношений в условиях учебно-

профессиональной деятельности, ее оценке при создании учебного проекта; оценке

объективности результата педагогического взаимодействия; осмыслении и усвоении

субъектами проектирования опыта взаимодействия; фиксировании преподавателем и

студентами уровня профессионального имиджа.

Таким образом, констатируем, что продуктивно-творческая и регулятивно-

рефлексивная функции проектной деятельности способствуют развитию у будущих

специалистов:

– уверенности в себе и своих силах;

– социальной, профессиональной и личностной ответственности;

– желания меняться и совершенствоваться;

– стойкой позиции педагога, понимающего значимость своей профессии;

– умения повышать престиж профессии;

– умения выстраивать перспективу своего профессионального развития;

– личностных характеристик важных в контексте педагогической профессии

(ответственность, деловитость, самокритичность, доброжелательность, собранность,

терпеливость, коммуникабельность, честность, справедливость, харизматичность, внешняя

опрятность и т.д.).

Исследование теоретических и методических аспектов изучаемой проблемы

позволило определить значение ведущих принципов организации проектной деятельности в

процессе формирования профессионального имиджа будущего специалиста.

Прокомментируем особенности реализации некоторых из них в контексте нашего

исследования.

Итак, принцип опоры на опыт студентов обеспечивает использование их опыта

(бытового, социального, профессионального и т.п.) в процессе обучения. Это означает, что

~ 35 ~

опыт будущего студента может стать не только источником знаний, но и основой для

профессиональной рефлексии, для осознания индивидуальных профессиональных проблем.

Принцип паритетности отражает характер взаимодействия в системе

«преподаватель-студент», «студент-студент». Учет данного принципа способствует

трансформации управленческой функции преподавателя в самоуправление процессом

построения собственной образовательной траектории будущими педагогами. Отметим, что

высокий уровень взаимоотношений, сотрудничества и сотворчества преподавателей и

студентов в процессе проектной деятельности обеспечивает реальные возможности

успешного профессионального становления личности будущего учителя. Таким образом,

принцип паритетности реализуется на основе содержания педагогических дисциплин и

предполагает учет профессиональных запросов, интересов, потребностей всех участников

проектирования, а также регулирует внутреннюю атмосферу взаимодействия в проектной

группе.

Особо отметим значение принципа персонификации, который способствует

осознанию личных целей учения, саморазвития и овладения будущей профессией,

позволяет учитывать индивидуальные особенности студентов, их познавательные

интересы, образовательные потребности, осуществлять обучение по собственной

образовательной траектории. В контексте нашего исследования этот принцип включает:

сознательный выбор и четкое планирование своей работы; определение связей между

общими и частными задачами по изучению, анализу и коррекции образовательного

процесса; четкое определение задач; выбор способов достижения цели; прогнозирование

ожидаемого результата.

Принцип профессиональной направленности обуславливает реализацию в

предметной области синтеза прикладного и фундаментального характера знаний, важных в

контексте будущей педагогической деятельности. Поскольку прикладная направленность

обучения ориентирована на проектирование в содержании реальных жизненных

профессионально важных ситуаций, то возникает потребность именно в фундаментальных

знаниях, которые понадобятся для будущей профессиональной деятельности. Учет этого

принципа создает условия для развития профессиональных знаний, умений и навыков;

формирование социальной, коммуникативной, информационной, технологической

компетенции; воспитание у студентов любви к педагогической деятельности; обеспечение

условий для их жизненного и профессионального самоутверждения; формирование

готовности работать по выбранной специальности.

Отметим, что существенным признаком изложенных принципов является их

комплексность, которая предполагает не последовательное их воплощение в процессе

формирования профессионального имиджа, а фронтальное, одновременное, органическое и

неразрывное, что подчеркивает на практике идею целостности педагогического процесса.

Подводя итоги, подчеркнем, что профессиональный имидж, представляя собой

многоуровневую многофункциональную систему, является важнейшим компонентом

педагогической деятельности. Он обеспечивает процесс профессиональной социализации

через образ как представление о себе – к образному представлению себя обществу;

формируется целенаправленно в процессе практической деятельности; проявляется в ходе

профессиональной активности.

Итак, формирование профессионального имиджа в процессе проектной деятельности

проявляется через предоставление возможности студентам вариативно решать проблемы

образовательной практики в процессе создания учебных проектов по педагогическим

дисциплинам; создание условий для успешного применения знаний и умений в новых,

нестандартных профессиональных ситуациях, адаптированных к будущей учительской

деятельности.

~ 36 ~

Использованная литература.

1. Ковальчук Л. Складники професійного іміджу майбутнього вчителя фізичної культури /

Лідія Ковальчук, Інна Ткачівська, Ганна Презлята, Сергій Курилюк // Професійна

підготовка фахівців фізичної культури та спорту. –2012. – № 3. – С. 61–66.

ДЕПРЕССИВНЫЕ СОСТОЯНИЯ И УСПЕШНОСТЬ ОБУЧЕНИЯ

ПОДРОСТКОВ

Пасько Екатерина Николаевна

доцент кафедры психологии

кандидат философских наук, доцент

Сумской государственный педагогический университет

имени А.С. Макаренко, город Сумы, Украина

Современному подростку приходится жить в достаточно сложном по своему

содержанию и тенденциям развития мире. Это связано, прежде всего, с возникновением

новых требований, предъявляемых как к самим подросткам, так и их окружению

социально-экономическими преобразованиями, которые непрерывно происходят в

обществе. Резким изменениям подвержены различные социальные структуры, которые

влияют на динамику развития личности подростка (семья, школа, неформальные

объединения и др.). Не всегда позитивную роль играют и средства массовой информации,

деструктивно влияя на психику подростка, становясь предпосылками нарушений

эмоционально-волевой сферы личности, психических расстройств, девиантного поведения.

Эмоциональное неблагополучие подростка является одним из объектов внимания

школьных психологов, педагогов, родителей. Одним из наиболее ярких проявлений

подобного неблагополучия выступают депрессивные состояния (депрессивность).

Вопросы эмоциональной сферы личности всегда являлись предметом исследований

как отечественных, так и зарубежных ученых (А. Адлер, К. Изард, И. П. Павлов, И. М.

Сеченов, Г. Селье, З. Фрейд, К. Юнг и др).

В 60-70 гг. ХХ столетия подростковая депрессивность упоминалась лишь

зарубежными исследователями и только в клиническом смысле (Г. М. Эйслер, М. Ковакс,

М. Руттер ). В 90-е гг. ХХ века и в начале ХХІ века произошли серьезные изменения в

исследовании депрессии у подростков. В зарубежной и отечественной науке наблюдается

значительный рост интереса к этой проблеме со стороны психологии − общей,

педагогической, возрастной. Появились фундаментальные теоретические труды,

крупномасштабные исследования (Д. М. Капалди, М. Ковакс, Д. А. Коул, Г. Г. Патерсон, А.

И. Подольский, П. Хейманс и др.).

Эмоциональное состояние подростка теснейшим образом связано с ключевыми

характеристиками возраста: социальной ситуацией развития, отражающей место ребенка в

системе общественных отношений, ведущей деятельностью ребенка, новообразованиями в

сфере сознания и личности [2]. Такая связь может служить источником как

психологического благополучия, так и неблагополучия подростка.

Депрессии ̶ это международная проблема и представляет собой серьезную угрозу

социальному развитию любой нации. Широкомасштабные исследования в США и Канаде

выявили, что, согласно сообщениям родителей, у 10-20% мальчиков и у 15-25% девочек в

общей популяции бывают периоды депрессивного состояния. Что касается подростков, то о

периодах депрессивного состояния сообщают 20-46% юношей и 25-59% девушек [1].

Особое место среди психических факторов, влияющих на школьную успеваемость,

принадлежит депрессивным состояниям, особенно «маскированным» и стертым

субдепрессиям большой длительности. [3].

~ 37 ~

А.Дюрсен в своей работе по исследованию психогенных расстройств у детей и

подростков подчеркивает, что в подростковом возрасте возможно развитие достаточно

глубоких депрессивных расстройств, которые мало чем отличаются от таковых у взрослых.

Причиной их развития автор называл, прежде всего, неправильное поведение родителей [4]. В отечественной психологии и педагогике традиционно признается ведущая роль

взрослого в психическом развитии подростка (Л.С.Выготский, Д.Б.Эльконин, Л.И.Божович,

И.В.Дубровина, М.И.Лисина и др.).

Депрессивные состояния в подростковом возрасте не являются многочисленными,

однако являются опасными по своим последствиям, поскольку осложняют процесс

взросления и могут приводить к дезадаптации подростков. Несмотря на достигнутые

успехи в теории и практике исследования депрессивных состояний в подростковом

возрасте, данная проблема не является до конца решенной, что существенно ограничивает

возможности психологов в отношении коррекционной работы и определяет актуальность

проведенного нами исследования.

Следует обратить внимание на подростка в системе школьного обучения, на

школьную успеваемость, на взаимоотношения с учителями и сверстниками, т.к.

депрессивное состояние у подростков накладывает отпечаток и на эту систему

взаимоотношений. С другой стороны, отношения с учителями и сверстниками могут

спровоцировать появление данных состояний. Нередко депрессивные состояния у

подростков дисфонически окрашены, что может порождать конфликты с учителями и

детьми, грубые нарушения дисциплины. Попытки административного воздействия при

нарушениях поведения и неуспеваемости только усугубляет состояние депрессивного

ребенка, создавая непреодолимые трудности в обучении.

Депрессии у подростков часто сопровождаются потерей интереса к школьным и

внешкольным занятиям. Подростки с депрессивными расстройствами часто прогуливают

школу.

Основную роль в развитии депрессивных состояний у школьников играет ряд

школьных факторов: ухудшение отношений со сверстниками, дистрессовые условия,

пренебрежительное отношение учителей или несдержанные, грубые и неадекватные

воспитательные меры со стороны учителя.

Неадекватное воспитание и некорректное поведение родителей по отношению к

детям в семье имеет положительную связь с детской депрессией, которая, в свою очередь,

оказывает влияние на успешность школьника в обучении.

Нами был проведен эксперимент на базе Чернечанской общеобразовательной школы

І-ІІІ ступеней им. М.В. Пилипенка. Общее количество исследованных – 60 человек.

Выборку респондентов составили ученики 7-9 классов, возрастом от 13 до 15 лет.

В ходе эмпирического исследования был использован опросник CDI («Опросник

детской депрессии») М. Ковач. Согласно полученных результатов, депрессивные состояния

наявны у 13 % исследованных, что значительно превышает прогнозируемые рядом ученых

показатели подростковой депрессии в 5-7 % . При этом легкое снижение настроения

наблюдается у 20 % подростков, что свидетельствует об эмоциональном неблагополучии и

постепенном приближении депрессивного состояния. В целом, у 67% опрошенных

подростков отсутствуют депрессивные состояния. По результатам опросника СПА

(К.Роджерса и Р.Даймонда, адаптированного А. К. Осницким), было выявлено, что у

исследованных подростков с высокими показателями по опроснику CDI, низкий уровень

адаптированности. Так, уровень депрессии обратно пропорционален адаптированности

подростка. Также с подростками, у которых были выявлены депрессивные состояния, был

проведен 8-цветовой тест Люшера, по результатам которого у опрошенных было выявлено

негативное отношение к жизни, стрессовое, негативное эмоциональное состояние. Другие

методы, использованные в ходе исследования: наблюдение и беседа, применялись в

~ 38 ~

качестве дополнительного метода в процессе изучения особенностей депрессивных

подростков.

Таким образом, 33% исследованных подростков в школе находятся в депрессивном

состоянии или под влиянием риска депрессии, но не осознают своего состояния, так же, как

и их родители и учителя. Причина может крыться в том, что депрессия у детей возникает

из-за обилия соматических расстройств, которые сопровождаются болезнью [3]. К тому же

признаки депрессии могут протекать незаметно. Взрослые мало считаются с мнением

детей, на фоне чего проявляются эмоциональные срывы.

Также, проведенное исследование имеет доказательство того, что подростки

женского пола являются гораздо более уязвимыми к депрессии, чем учащиеся мужского

пола. Это объясняется тем, что девочки чаще и острее воспринимают и более болезненно

переживают окружающую обстановку как нежелательную и опасную. Они чаще отмечают

у себя депрессивные симптомы и низкий уровень самооценки, тогда как мальчики не

замечают эти состояния или воспринимают их как расходящиеся со стереотипами

маскулинности.

Депрессивные состояния у детей усугубляют школьные проблемы, которые

проявляются в снижении интеллектуальной активности, падении интереса к учебе,

затруднении в общении, нарушении связей школьника со сверстниками, углублении

чувства неполноценности, концентрации на собственных болезненных переживаниях,

неуверенности в своих силах, несамостоятельности, снижении возможности реализации

своих способностей. Защитные реакции избегания, отрицания, гиперкомпенсации,

застенчивость, сензитивность, рефлексия, обидчивость, отрицательно влияют на личность

ребенка, делая ее еще более хрупкой, ранимой и конфликтной. Наличие указанных

характеристик у подростков повышает риск быть отвергнутым школьными сверстниками,

что в свою очередь ведет к усилению депрессивных тенденций.

Депрессивные состояния и академическую успеваемость в совокупности можно

рассматривать как модель «замкнутого круга». Депрессия оказывает негативный эффект на

стремление ребенка к учебе, и, наоборот, неспособность ребенка успевать в школе может

привести к низкой самооценке, фрустрации и депрессии. Выявив эту связь между

депрессией и низкой академической успеваемостью, важно рассматривать детскую

депрессию как фактор, негативно влияющий на академическую успеваемость, а

академическую неуспеваемость не только как результат депрессии, но также и как один из

индикаторов депрессии.

Таким образом, теоретический и эмпирический анализ проблемы депрессивных

состояний в подростковом возрасте показал, что депрессивные состояния имеют связь с

теми характеристиками жизнедеятельности подростка, которые являются для него наиболее

значимыми. Это относится к межличностным отношениям в семье и детско-родительским

отношениям, комплексу отношений, в которые вступает подросток в процессе школьного

обучения, к стрессогенным жизненным событиям. Наблюдение за поведением подростков и его оценка школьными учителями,

психологами и родителями могли бы помочь в распознавании детей с депресивными

состояниями на ранних этапах, что непременно способствовало бы скорейшему

устранению всех эмоциональных барьеров и открывало перспективы учиться им в полную

силу своих возможностей.

Использованная литература:

1. Венар Ч. Психопатология детского и подросткового возраста. / Ч. Венар, П. Кериг.–

СПб.: прайм-ЕВРОЗНАК, 2004. – 384с.

2. Выготский Л.С. Психология / Лев Семенович Выготский. – М.: Изд-во ЭКСМО-Пресс,

2000 – 1008 с. (Серия "Мир психологии")

~ 39 ~

3. Иовчук Н. М. Депрессия у детей и подростков. / Н. М. Иовчук, А. А. Северный. – М.:

Школа – Пресс, 1999. – 80с.

4. Dührssen A. Dynamische Psychotherapie. — Springer-verlag, 1988.

ИНДИВИДУАЛЬНАЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ТРАЕКТОРИЯ И ЕЁ РОЛЬ В

ФОРМИРОВАНИИ СПЕЦИАЛЬНЫХ КОМПЕТЕНТНОСТЕЙ БУДУЩЕГО

УЧИТЕЛЯ

Осьмук Наталия Григорьевна

Кандидат педагогических наук, доцент кафедры педагогики Сумского

государственного университета имени А.С.Макаренко, Украина, г. Сумы

Кардинальные изменения современного образования, обусловленные развитием

инновационного общества, значительно усиливают интерес к новым концептуальным

ориентирам по подготовке педагогических кадров. Особое значение в реализации

профессионального образования в свете компетентностного подхода приобретает

апробация и внедрение новаций методологического и организационно-методического

характера.

В работах Н. Авшенюк, А. Антоновой, А. Бермус, И. Зимней, В. Кременя, К. Колос,

Н. Лавриченко, А. Локшиной, Д. Мартинес, Н. Ничкало, А. Огиенко, Л. Пуховской,

Дж. Равенна, А. Сбруевой, А. Хуторского и др. разрабатываются теоретические основы

профессиональной подготовки и переподготовки учительства, формирования его

профессиональной компетентности, осуществляется сравнительный анализ украинского и

европейского подходов к определению сущности компетентностного подхода.

Целью статьи является определение образовательного потенциала и возможных

организационно-дидактических форм индивидуальной учебной стратегии в формировании

специальных компетенций будущего учителя.

Анализ научных исследований по выбранной тематике позволяет утверждать, что

современным ориентиром профессиональной подготовки будущего учителя, под которой

понимают единство целей, содержания, структуры обучения и воспитания и способов

реализации приобретенных знаний, навыков и умений, является компетентный подход.

Уровень профессионализма личности определяет ее компетентность, достижение которой

происходит посредством получения необходимых компетентностей.

Проблема формирования компетентностей учителя является предметом внимания

европейского и международного сообществ педагогов последних десятилетий. Общая

обеспокоенность уровнем педагогического образования в современных условиях

инициировала проведение ряда проектов на территории стран Европейской содружества

(ЕС) (2005-2010 гг. [2, c. 159]. Их реализация показала отставание систем педагогического

образования от требований информационного общества, в частности в свете формирования

необходимых умений и компетенций учителей.

Дальнейшая разработка данной проблематики позволила специалистам стран-членов

ЕС определить перечень компетенций, которые были разделены на две группы: ключевые

(базовые) и специальные.

К ключевых компетентностям, которыми должны обладать специалисты любого

направления подготовки, были отнесены: инструментальные, межличностные, системные.

Современные подходы к определению специальных (профессиональных) компетентностей

именно учительства позволили выделить такую их совокупность: предметные

компетентности, педагогические компетентности, компетентность интеграции теории и

практики, компетентность взаимодействия и сотрудничества, компетентность в оценке

~ 40 ~

качества образования, компетентность в сфере мобильности, лидерская компетентность,

компетентность по непрерывному обучению и обучению в течении жизни [2, с.161].

При этом обратим внимание на то, что общепринятой выступает прерогатива

формирования предметных компетентностей в подготовке учителей начальной и средней

школы. Они, в частности, определяются как способности:

- демонстрировать знания основ и истории дисциплины;

- логически и последовательно преподавать усвоенные знания;

- вникать в контекст (четко осмысливать) новой информации и давать ее

толкование;

- демонстрировать понимание общей структуры дисциплины и связь между ее

разделами;

- понимать и использовать методы критического анализа и развития теорий;

- правильно использовать методы и технику дисциплины;

- оценивать качество исследований в определенной предметной области;

- понимать результаты наблюдений и экспериментальных способов проверки

научных теорий [5, с. 189].

В свою очередь, для будущих учителей средней и старшей школы более важным

считается формирование педагогических компетентностей. Среди них специалисты

выделяют следующие умения:

- использовать различные стратегии обучения и преподавания;

- поддерживать самостоятельное обучение;

- использовать различные методы обучения;

- стимулировать социоэмоциональное и нравственное развитие учащихся;

- стимулировать мультикультурные ожидания и понимание;

- преподавать в гетерогенных (неоднородных) классах;

- управлять и поддерживать учеников [2, с.161].

Итак, решение задач, стоящих перед педагогическим образованием сегодня,

предусиатривает подготовку специалистов, которые не только и не столько могут передать

накопленный опыт, а таких, которые бы ознакомили учащихся с технологиями получения

знаний, умений и навыков для решения жизненных и профессиональных проблем. Понятно,

что учитель который сам не обладает определенными знаниями, активностью,

самостоятельностью, критичностью мышления и опытом подобной деятельности не в

состоянии обеспечить формирование необходимых компетенций, что является залогом

успешного вхождения подрастающего поколения в быстроизменяющийся мир взрослой

жизни.

Опыт подготовки учителей в развитых странах свидетельствует о наличии

нескольких парадигм педагогического образования, под которыми следует понимать

«совокупность убеждений и предположений о природе и цели обучения, преподавания,

образования учителей, что определяет различные подходы к педагогической деятельности»

[3, с. 137]. На основании этих критериев профессор Л. Пуховская выделила академически-

традиционалистскую, технологическую, индивидуальную педагогические парадигмы [там

же]. В контексте нашего исследования перпективным, хотя и организационно сложным в

существующей системе подготовки учителей, может быть опыт сочетания мастерства

приобретения знаний с идеей личностного подхода в образовании и воспитании,

реализуемой в рамках личностно-ориентированной концепции. Объединяет указанные

выше концептуальные подходы идея самобытности, самоценности каждой личности и

уважение к личному, индивидуального пути культурной идентификации, социализации,

жизненного самоопределения.

По своей аксиологической направленности родственные принципы личностно-

ориентованого обучения демонстрируют его разновидности: дифференцированное

обучение, индивидуализированное обучение, эвристическое обучение, когнитивное

~ 41 ~

обучение. Реализация личностно ориентированной концепции обучения и воспитания в

процессе подготовки будущего педагога предусматривает использование технологии

группового обучения; обучение как исследование; технологии проектного обучения и тому

подобное. Каждая из технологий имеет потенциал по формированию различных ключевых

и профессиональных компетенций, о которых говорилось выше.

Одним из перспективных путей решения проблемы профессиональной подготовки

будущего учителя педагогическая наука считает личностно-ориентированное обучение. Его

сущностные признаки предусматривают перенос ценности с необходимых

стандартизированных знаний, умений, навыков одинаковых для всех, на личностные

достижения познавательной деятельности каждого субъекта процесса обучения. Ведущей

стратегией личностно-ориентированного обучения в современных условиях является

формирование компетентностей студента (учащегося) с учетом его собственных интересов

и возможностей. Вполне логичной в этом контексте видится идея разработки

индивидуальной образовательной траектории с каждым и для каждого студента.

Индивидуальная образовательная траектория рассматривается современными

учеными (С. Вдовина, Г. Климов, Т. Коростиянец, А. Лойтаренко, А. Хуторской) как

персональный путь реализации личностного потенциала каждого ученика (студента) в

образовании. Реализация этого потенциала предполагает учет организационно-

деятельностных, познавательных, творческих и других особенностей личности в процессе

формирования собственной индивидуальной траектории. Реализация собственных

образовательных целей, способностей, возможностей, мотивации, интересов личности в

условиях поддержки, координации, организации, консультирования со стороны педагогов

обеспечивает достижение целей индивидуальной образовательной траектории.

Формой реализации индивидуальной образовательной траектории будущих

учителей может быть образовательная программа (Т. Коростиянец), что обеспечивает

студенту позицию субъекта выбора, разработки, реализации образовательного стандарта

при осуществлении преподавателем педагогической поддержки, самоопределения и

самореализации [1]. Образовательная программа рассматривается с одной стороны как

организационно-управленческое знание, позволяющее реализовать принцип личностной

ориентации образовательного процесса через определение условий, способствующих

достижению студентами с различными образовательными потребностями и возможностями

установленного стандарта образования. С другой стороны, образовательная программа

определяется как индивидуальная траектория студента, которая создана с учетом его

индивидуальных особенностей.

Таким образом, ведущие характеристики и условия реализации индивидуальной

образовательной траектории, в том числе и в виде учебной программы, создают условия

для приобретения опыта организации самостоятельного обучения, использования

разнообразных стратегии обучения и методов преподавания, стимулирования

социоэмоциональногро и нравственного развития; руководства и оценки собственной

деятельности, преподавания в гетерогенных классах, самовыражения личности.

Результативность формирования указанных компетентностней в студенческие годы

гарантирует успешность профессиональной деятельности будущего учителя в классе.

Использованная литература:

1. Коростіянець Т.П. Індивідуальна освітня траекторія – освітня програма студента //

[Електронний ресурс], режим доступу: http://nvd.luguniv.edu.ua/archiv/NN21/13ktpops.pdf

2. Модернізація педагогічної освіти в європейському та євроатлантичному освітньому

просторі : монографія / авт. кол.: Н.М. Авшенюк, В.О. Кудін, О.І. Огієнко та ін. – К. :

Педагогічна думка, 2011. – 232 с.

3. Сбруєва А.А. Порівняльна педагогіка: навчальний посібник ./ А.А. Сбруєва – Суми:

Редакційно-видавничий відділ СДПУ, 1999. – 300 с.

~ 42 ~

4. Хуторской А.В. Методика личностно-ориентированного обучения. Как обучать всех по-

разному?: Пособие для учителя. – М.: Изд-во ВЛАДОС-ПРЕСС,

2005. – 383 с.

5. Чепіль М.М. Порівняльна педагогіка: навч. посіб. – К.: Академвидав, 2014. – 216 с.

ПОДГОТОВКА ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КАДРОВ К РАБОТЕ В УЧРЕЖДЕНИЯХ

ОБРАЗОВАНИЯ ДЛЯ НАЦИОНАЛЬНЫХ МЕНЬШИНСТВ СЕВЕРО-ВОСТОЧНОЙ

УКРАИНЫ В 20-Х ГОДАХ ХХ ВЕКА

Сидоренко Наталия Владимировна

Аспирант кафедры педагогики Сумского государственного университета

им. А.С. Макаренка, Украина, г. Сумы

Одним из главных показателей уровня развития системы образования является

состояние и качество подготовки педагогических кадров. Качественные инновационные

изменения в образовании нашей страны не возможны без учёта положительного опыта и

ошибок историко-педагогического наследия подготовки педагогических работников. В

этом контексте актуальность приобретает период 20-х – 30-х годов XX века как пример

активной подготовки педагогических работников в соответствии с новыми социально-

политическими требованиями.

Исследованием проблемы развития педагогического образования и подготовки

учительских кадров Украины посвящены работы И. Ликарчука, Н. Демьяненко,

Ю. Радченко, Л. Березовской, В. Майбороды, и др. Отдельные вопросы образования

национальных меньшинств, в том числе и педагогической подготовки, отображены в

трудах О. Войналович, Л. Войналович, В. Надольской, О. Бистрицкой, О. Обидиновой,

Н. Рудницкой, Н. Кротик и др.

Цель статьи – определить особенности становления учреждений подготовки

педагогических кадров для работы в учебных заведениях национальных меньшинств

Северо-Восточной Украины в 20-х – 30-х годах ХХ века.

На этапе формирования системы советского образования кадровая проблема была

одной из главных. Реформы образования начала 20-х годов требовали кардинальных

изменений всех звеньев системы, обеспечить которые мог лишь «педагог новой формации».

В связи с этим, в первом документе-обращении «От народного комиссара

образования» от 29 октября 1917 г. А.В. Луначарский заявил, что «школа для взрослых

должна занять широкое место в общем плане народной учёбы» и что подготовка новых

кадров будет осуществляться путём открытия ряда педагогических учебных заведений для

«могучей армии народных педагогов» [8, с. 43].

Особое внимание было направлено на решение проблемы подготовки

педагогических кадров для национальных меньшинств. Задание организации сети

учреждений подготовки педагогических кадров для национальных меньшинств

определялось как такое, которое нуждается в неотложном решении.

Придя к власти, советская власть столкнулась с острой проблемой недостатка

квалифицированных педагогических кадров, в том числе и кадров среди национальных

меньшинств. Так, состоянием на первое января 1922 года национальный состав учителей

УССР был представлен: украинцами (70,1 %), русскими (19,8 %), евреями 4,1 %, поляками

1,4%, другими национальностями 4,6 % [12, с.77]. Эти данные являются свидетельством

недостаточного количества педагогических работников из числа национальных

меньшинств. Для удовлетворения потребности в образовании всех нуждающихся в

обучении национальных меньшинств требовалась массовая подготовка и переподготовка

учителей.

~ 43 ~

Нехватка квалифицированных кадров объяснялась рядом факторов, среди которых:

отсутствие финансирования, ужасное материальное положение, чрезмерная нагрузка

учителей. Подтверждение этому находим в докладе инспектора национальных меньшинств

Конотопского округа на Черниговщине, Гольдштейна, который в документе об

обследовании учреждений национальных меньшинств отмечал, что 75 % учителей не

отвечают своему назначению, а также, подчёркивал плохое отношение некоторых из них к

своим обязанностям [1, с.80]. Подобную информацию находим и в отчётах Сновского

округа на Черниговщине, где из 14 учителей лишь 4 имели среднее и специальное

образование [3, с.22]. Такое положение дел диктовало руководящему аппарату

необходимость поиска эффективных путей решения проблемы по подготовке учительских

кадров.

Среди форм подготовки педагогических кадров для учреждений образования

национальных меньшинств, главная роль отводилась педагогическим курсам. Согласно

«Кодекса законов о народном образовании УССР» (2 ноября в 1922 г.) курсы определялись

как организационная форма переходного времени. Их своеобразие определялось гибкостью

планов и программ, актуальностью заданий, разной продолжительностью курсов и

различным составом учащихся [6, с.35]. Выделяли высшие (трёхлетние) и краткосрочные

курсы. Уже в начале 1920 года в республике действовали 100 трёхлетних и свыше 130

краткосрочных курсов [7, с. 48].

В связи с введением общего обучения, и ввиду того, что на местах ощущалась острая

потребность в учителях трудовых школ национальных меньшинств, а также, в связи с

введением положения об экзаменах на право преподавания в четырёхлетних школах,

Народный комиссариат просвещения предложил для лиц, которые желали преподавать в

учреждениях национальных меньшинств, организовать экзаменационные комиссии при

педагогических техникумах национальных меньшинств, а также при немецком и еврейском

отделах Одесского института народного образования. Кроме того, в связи с недостаточным

количеством педагогических техникумов, для всех желающих работать в школах

национальных меньшинств были организованны экзамены при общих педагогических

техникумах.

Кроме общих дисциплин, вводился экзамен на знание соответствующего языка

данного национального меньшинства [2, с. 36]. Эти мероприятия способствовали

увеличению количества учителей Северо-Восточной Украины, которые имели право

преподавать в учреждениях образования для национальных меньшинств исследуемого

региона.

В 1925 г. трёхлетние педагогические курсы были реорганизованы в педагогические

техникумы. Состоянием на 1925 год всего в УССР действовали девять подобных

образовательных учреждений по подготовке учителей для школ национальных

меньшинств, из них в Северо-Восточной Украине − один в г. Харькове. Но уже в 1926 году

он был перенесён в Одессу. Последующему развитию педагогических техникумов

способствовало постановление Совнаркома Украины «Об обеспечении районов с

преобладающим количеством любого нацменьшинства специальными и

квалифицированными рабочими, которые бы знали язык данного меньшинства» от 3 июня

1926 года. В процессе реализации этого постановления было увеличено финансирование

национальных педагогических техникумов из государственного бюджета, оказана помощь

по приобретению учебников, пособий.

Интересным, по нашему мнению, был опыт внедрения межреспубликанского обмена

педагогическими кадрами. Согласно нему в Украину направлялись педагогические

работники из других союзных республик, в обмен Народный комиссариат просвещения

УССР отправлял украинских учителей в зоны компактного проживания украинского

населения за пределами Украины [9, с.14].

~ 44 ~

Начиная с 20-х годов для подготовки кадров для учреждений образования

национальных меньшинств активно действовала сеть курсов переподготовки разных

уровней (центральные, губернские, окружные, местные), а именно: центральные союзные

еврейские, польские, немецкие, татарские, болгарские и др. курсы. На них осуществлялась

подготовка специалистов высшей квалификации, которые бы могли не только проводить

переквалификацию на местах, а и могли бы надлежащим образом организовать её [10].

Ярким примером такой работы были, организованные в июне 1925 года в Харькове,

шестинедельные Всеукраинские центральные еврейские курсы переподготовки еврейских

учителей [11, с.631]. Их делегатами были исключительно учителя средней квалификации,

для того, чтобы они могли, уже со следующего года, руководить работой по

переподготовке на местах.

В исследуемый период распространённой стала и такая форма переподготовки

учителей национальных меньшинств, как самопереподготовка. Её основу составляла

методика самостоятельного приобретения знаний, необходимых для осуществления

учебного процесса, по специально разработанным и утверждённым индивидуальным

планам. Пример такой формы подготовки педагогических кадров находим в отчётах работы

среди национальных меньшинств Сновского округа, где описывались организованные при

школах кружки школьных работников для самопереподготовки по педагогике и методике

преподавания общеобразовательных предметов [4, с.22].

Не смотря на активную работу по подготовке кадров для учреждений образования

национальных меньшинств, нехватка средств не смогла не отразиться на ее качестве.

Финансирование курсантов было возложено на местные бюджеты. Так, в телеграмме

заведующего центральной еврейской секции при народном комиссариате просвещения

УССР Маца к еврейской секции Черниговского отдела народного образования указывалось

на обязательство отдела образования обеспечить курсантов, направленных на трёхлетние

еврейские курсы в Харьков, обувью, одеждой, постельным бельём, продуктами [5, с.33].

Центральное бюро по переподготовке работников финансировало курсы лишь частично.

Низкое материальное обеспечение, недостаток помещений, отсутствие достаточного

количества учебников, пособий, замедляли процесс подготовки педагогических кадров.

Таким образом, в первые десятилетия советской власти в УССР, происходила

интенсивная перестройка сети учреждений, обеспечивавших подготовку учительских

кадров, в том числе и для учреждений образования национальных меньшинств. На

территории Северо-Восточной Украины в 20-х годах ХХ века были представлены все

действующие в УССР формы подготовки и переподготовки учителей (а именно: высшие

курсы подготовки, национальные отделы при институтах народного образования,

короткострочные и долгосрочные курсы переподготовки, кружки самопереподготовки),

функционирование которых, не смотря на ряд трудностей, способствовало увеличению

числа национальных меньшинств вовлеченных в образовательный процесс.

Использованная литература:

1. ГАСО Украины. –Ф.Р-4653, Оп. 3 Д.36. – Л. 49

2. ГАСО Украины. – Ф.Р-4653, Оп. 3 Д. 36. – Л. 49

3. ГАЧО Украины. – Ф.Р-593, Оп. 1 Д. 1883. – Л. 62

4. ГАЧО Украины. – Ф.Р-593, Оп. 1 Д. 1883. – Л. 62

5. ГАЧО Украины. – Ф.Р-593, Оп. 3 Д. 73. – Л.. 56

6. Кодекс законов о народном просвещении УССР, утвержденный ВУЦИК 1.11.1922 г. на

основании Постановления ІІІ сессии VІ созыва ВУЦИК от 16.10.1922 г. – Харьков. – 1922. –

79 с.

7. Майборода В.К. Особливості розвитку системи вищої педагогічної освіти в УРСР (1917-

1941) //Ук.іст.журн.-1990.-№11-С.61

~ 45 ~

8. Образование взрослых на рубеже веков: вопросы методологии, теории и практики: в 4-х

т. / [В.И. Подобед.] – СПб.: ИОВ РАО, 2000. – Т. І: Социально-економические и правовые

предпосылки развития образования взрослых. – Кн. 1: Істория развития образования

взрослых в России / под ред. Е.П. Тонконогой. – 2000. – 151 с.

9. ЦГАВО Украины. – Ф.166, Оп. 2, Д. 616. – Л.26

10. ЦГАВО Украины. – Ф.166, Оп.5, Д. 833. – Л.60

11. ЦГАВО Украины – Ф.166, Оп.5, Д. 834. – Л. 632

12. ЦГАОО Украины. – Ф.1, Оп.20, Д. 2496. – Л.105, 632

МОДЕЛЬ УПРАВЛЯЕМОГО ПЕРЕКРЕСТКА В СРЕДЕ ANYLOGIC

Садыкова Айдана Нурлановна

Санкт-Петербургский национально-исследовательский университет

информационных технологий, механики и оптики

Карагандинский экономический университет Казпотребсоюза

Аннотация

Рассматривается модель управляемого перекрестка, позволяющая минимизировать

время простоя и количество автомобилей на перекрестке. Модель предназначена для

прогнозирования и анализа влияния времени, в течение которого горят сигналы светофора,

на количество автомобилей, скапливающихся на перекрестке по разным направлениям.

Излагается подход к построению имитационной модели движения автомобилей на

светофорном перекрестке и разрабатывается математическая модель, которая

представляет собой совокупность уравнений регрессии, используемых для оптимизации

автомобильного трафика, проходящего через светофорный перекресток. Модель

построена с помощью инструмента имитационного моделирования AnyLogic.

Ключевые слова

Управляемый перекресток, имитационная модель, математическая модель, движение

транспортных средств, остановка на светофоре, оптимизация.

Введение

Цель работы – разработка модели для анализа и выбора наилучшего варианта

управления транспортным потоком на перекрестке, обеспечивающего минимальное время

простоев на перекрестке автомобилей и минимальное количество автомобилей на плюс

образном перекрестке. Для достижения поставленной цели необходимо решить следующие

задачи:

- изучить существующие подходы к моделированию транспортных систем в системе

имитационного моделирования Anylogic;

- проанализировать варианты управления транспортным потоком на перекрестке;

- разработать модель управления транспортным потоком на перекрестке;

- выполнить анализ влияния параметров трафика и управления на перекрестке на

характеристики транспортных потоков.

Характерной чертой современных больших городов является большая загруженность

улиц и автодорог[3]. Интенсивность движения транспортного средства повышается в часы

пик, что приводит к перегруженности дорого и появлению пробок на перекрестках. В связи

с этим возникают необходимость оптимизации управления движением[4].

Управляемый перекресток - перекресток со светофором, либо перекресток со знаками,

определяющими направление движения транспортных потоков[1,5]. Значительное

увеличение интенсивностей транспортных потоков в городах делает актуальной задачу

управления движением потоков транспортных средств через перекресток, которое может

быть реализовано путем оснащения перекрестка регистраторами движения транспортных

~ 46 ~

средств и компьютерами, позволяющими управлять длительностью зеленого и красного

цвета светофора в зависимости от дорожной ситуации.

Постановка задачи

Движение транспортных средств на перекрестке можно представить как систему

массового обслуживания. На сегодняшний день существует несколько программных

средств для моделирования систем массового обслуживания с графическими вводами

структур моделируемых объектов. Например: AnyLogic, PTV-VISUM, GPSSWorld и другие.

В данной работе в качестве средства имитационного моделирования используется

AnyLogic, представляющий собой инструмент моделирования новейшего поколения,

который основан на результатах, полученных в теории моделирования.

Движение транспортного средства является непрерывным процессом, и именно в

AnyLogic можно использовать функцию для непрерывного процесса. Для этого

используется библиотека дорожного движения. С использованием новой библиотеки

дорожного движения можно визуализировать дорожные системы, с участием транспортных

средств, включая остановки на светофоре. Эта библиотека позволяет создавать сложные

дорожные сети, выбирать путь транспортного средства.

Для оптимизации управления движением транспортного средства на перекрестке

решается задача оптимизации, как задача нахождения минимального или максимального

значения результативных показателей эффективности регулирования перекрестком при

ограничении на другие показателей эффективности и факторы[2].

Перенасыщение городских улиц автомобилями послужило причиной принципов

управления транспортными потоками [10,11]. В данное время, из-за того что увеличен

автомобильный транспорт, особое внимания уделяется на проектирование улично-

дорожной сети. И многие показатели автомобильного обслуживания определенного

населения определяются качеством функционирования улично-дорожной сети.

Улично-дорожную сеть населенных пунктов следует проектировать в виде

непрерывной системы, с учетом функционального назначения улиц и дорог, интенсивности

транспортного потока, велосипедного и пешеходного движения, архитектурно-

планировочной организации территории и характера застройки[12]. В составе улично-

дорожной сети можно выделять главную дорогу, а также дороги пересекаемой главной

дороги.

В связи с тем, что увеличен автомобильный парк, особую роль стали играть

магистральные улицы, то есть главная дорога населенного пункта, которые связывают

между собой города, районы, обеспечивают подъезд к внешним автомобильным дорогам.

На внешних автомобильных дорогах ездят поток всего городского автомобиля. Каждый год

увеличивается автомобильная нагрузка на основных магистралях, и это приводит к

снижению скорости движения автомобильного потока и образования транспортных

заторов. Если даже иметь запас пропускной способности появления заторов, объясняется

тем, что нечеткой и несогласованной работой светофорного сигнала, увеличение длины

очереди автомобилей на светофорном перекрестке[10]. При условиях движения, близких к

заторному состоянию, очередь автомобилей может не уместиться на перегоне между

соседними перекрестками. И именно это приводит к нарушению режима работы

светофорного сигнала предыдущего перекрестка. Такие ситуации, распространяющаяся, на

несколько светофорных перекрестков называются сетевым затором, либо насыщения сети.

Методы расчета светофора на перекрестке

В старой литературной книге, посвященной организации дорожного движения [1,2,6],

рассматриваются следующие основные характеристики автомобильных потоков.

Одна из наиболее важных характеристик - основная диаграмма транспортного потока

[1,2].

~ 47 ~

Взаимосвязь интенсивности Na, скорости va и плотность qa потока на одной полосе

дороги может быть изображена в виде так называемой основной диаграммы транспортного

потока[1] (рис 1), отражающей зависимость Na=vaqa.

Рис 1. Диаграмма автомобильного потока

Данная диаграмма отражает изменение состояния однорядного транспортного потока

в зависимости от увеличения его интенсивности и плотности[1]. Левая часть кривой

отражает устойчивое состояние автомобильного потока, при котором по мере увеличения

автомобильной плотности автомобильный поток проходит фазы свободного, затем

частично связанного и в конце связанное движение достигает до максимально возможной

точки интенсивности, то есть пропускной способности на регулируемом перекрестке. В

процессе этих изменений скорость автомобильного потока падает - её можно

характеризовать тангенсом угла наклона 𝛼 радиус-вектора, который проведен от точки 0 к

любой кочке кривой, характеризующей изменение взаимосвязи интенсивности.

Соответствующей точке 𝑁𝑚𝑎𝑥 = 𝑃𝑎 значения плотности и скорости потока считаются

выгодными по пропускной способности (𝑞𝑎опт и 𝑣𝑎

опт). При росте плотности автомобильный

поток становится неустойчивым. Его можно видеть на рисунке 1 с правой стороны.

Неустойчивый поток создает водители, которые сохраняют дистанцию безопасности

на любом участке дороги и особенно при неблагоприятных погодных условиях.

Резкое торможение автомобильного потока (на рисунке 1 точка А) и переход в

результате торможений к состоянию по определенной скорости и определенной плотности

в соответствующее, например, на рисунке 1 положение точка В вызывает ударную волну

распространяющуюся навстречу направлению потока. Ударная волна является источником

возникновение попутных цепных столкновений для плотных автомобильных потоков.

Затор - это состояние транспортного потока, при котором длительность задержки

транспортных средств на пересечении превышает длительность одного цикла светофора[6].

Затор на светофорном перекрестке - это режим движение автомобильного потока, при

котором образуется несколько автомобилей, не успевших проехать через перекресток во

время горения разрешающего зеленого цвета светофора.

Геометрические схемы строения улично-дорожной сети оказывают существенное

влияние на основные показатели дорожного движения, возможность организации

пассажирских сообщений и сложность задач организации движения. Известны следующие

геометрические схемы улично-дорожной сети: радиальная, радиально-кольцевая,

прямоугольная, прямоугольно-диагональная[1](2 рис.).

а. б. в. г.

Рисунок 2. Геометрические схемы строения улично-дорожной сети

а - радиальная, б - радиально-кольцевая, в - прямоугольная, г - прямоугольно-

диагональная.

~ 48 ~

Радиальная схема существует только во многих старых городах. Недостатком такой

схемы является то, что центр перегружается транзитными движениями и между

периферийными точками сообщать тяжело. Для того чтобы устранить эти недостатки

строили кольцевые дороги которые соединяет магистрали на равных расстояниях от

центра. В таких случаях планировка улично-дорожной сети основных городских дорог

является радиально-кольцевой. А магистрали расположенные параллельно без

выраженного центра называются прямоугольной схемой. В этой схеме распределение

автомобильных потоков равномерное. Прямоугольная схема используется во всех

современных городах. Но есть и ее недостаток. Недостаток этой улично-дорожной сети

является то, что между периферийными точками есть затрудненности автомобильных

связей. Для того, чтобы устранить недостаток использовали диагональные магистрали,

связывающие удаленные точки, а схема называется прямоугольно-диагональной.

Заключение

В результате работы выполнен анализ особенностей организации движения

транспортных средств на перекрестке,сформулирована постановка задачи и предложена

методика ее решения. Разработана имитационная модель управляемого перекрестка в среде

AnyLogic, учитывающая особенности управляемого перекрестка с многополосным

движением. Выявлены свойства мультиагентного моделирования, которые позволяет задать

исходные параметры и найти оптимальный режим светофорного регулирования для

создания анализа характеристик реальной дорожной ситуации.

Разработанная модель позволяет прогнозировать режим управления светофорным

перекрестком в зависимости от изменения дорожной ситуации, задаваемой

интенсивностями потоков транспорта в разных направлениях с учетом законов

распределений интервалов между транспортными единицами.

Использованная литература:

1. Клинковштейн Г.И., Афанасьев М.Б. "Организация дорожного движения" М. 2001, 241

стр.

2. Буслаев А.П., Новиков А.В., Приходько В.М., Таташев А.Г., Яшина М.В.

"Вероятностные и имитационные подходы к оптимизации автодорожного движения" - М.

2003, 368 стр.

3. Семенов В.В. "Смена парадигмы в теории транспортных потоков", 2006

4. Лагерев Р.Ю. "Современные принципы управления транспортными потоками на

городских магистралях" - Минск, 2009, 26-32 стр.

5. Поляков А.А. "Организация движения на улицах и дорогах" М. 1965, 375 стр.

КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

АРҚЫЛЫ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҰМЫСТЫҢ НӘТИЖЕЛІЛІГІН АРТТЫРУ

Байғазиева Алтынкул Алыпбековна

Алматы автомеханика колледжінің әдіскері,

тарих пәнінің оқытушысы,

Алматы қаласы

Қазақстандық білім беруді жаңғыртуды қамтамасыз ететін, Қазақстан

Республикасындағы білім беруді дамытуға арналған мемлекеттік бағдарламалары

Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатын жүзеге асырудың ұйымдастырушылық

негізі ретіндегі құжат болып табылады.

~ 49 ~

Қазақстандық қоғамды реформалау жағдайында техникалық және кәсіптік білім

жүйесі тұлға мүдделерін, еңбек нарығы сұраныстарын, эканомика мен әлеуметтік сала

дамуының болашағында маңызды роль атқарады.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан

халқына жыл сайынғы Жолдауларында елімізде кәсіптік-техникалық білім беру саласын

дамытуға айырықша мән беріліп келетінін мына сөздерімен айқындайды: Осы заманғы

білім беру мен кәсіптік қайта даярлау, «парасатты экономиканың» негіздерін

қалыптастыру, жаңа технологияларды, идеялар мен көзқарастарды пайдалану,

инновациялық экономиканы дамыту қажет. Білім беру реформасы табысының басты

өлшемі-тиісті білім мен білік алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде

қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады,-деген. Сонымен

қатар бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру қызметін көрсетуге

қол жеткізу қажеттігін баса айтты.

Кәсіптік-техникалық білім беруді одан әрі дамыту бағдарламалары іске асырылып,

ел экономикасы үшін барынша қызығушылық тудырып отырған тиісті білім салаларына

шетел ғалымдары мен оқытушылар тартылып, білім сапасының артуына ықпал етті.

Өндірістік оқыту, өндірістік тәжірибеден өту кезінде жұмыс берушілер мен олардың

қауымдастықтары, бизнес өкілдері тартылып теорияның тәжірибемен шебер ұштасуында

оң нәтижелерге қол жеткізілді.

Бүгінгі күннің басты талабы еңбек нарығы мен қоғамның қажеттіліктерін

қанағаттандыруда кәсіптік білім берудің беделі артып тұр. Осы мақсатта Қазақстан

Республикасында іске асып отырған техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың

мемлекеттік бағдарламалардың мақсаты техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде

бәсекеге қабілетті дағдылары бар және білім алуды жалғастыру үшін жеткілікті әуелеті бар

экономика салалары мен жұмыс берушілерді техникалық және қызмет көрсету еңбегінің

білікті мамандарымен қамтамасыз ету.

Қазіргі заман талабы оқытудың жаңа технологияларын меңгеру. Оқытудың жаңа

технологияларының бірі ақпараттандыру технологиясының дамуы кезеңінде осы заманға

сай білімді, әрі білікті жұмысшы мамандарын даярлау оқытушының басты міндеті болып

табылады. Қоғамдағы ақпараттандыру процестерінің қарқынды дамуы жан-жақты, жаңа

технологияны меңгерген жеке тұлға қалыптастыруды талап етеді.

Қазіргі таңда білім беру жүйесінің дамуы жағдайында білім беретін оқу

орындарындағы басқаруда инновациялық технологияларды қолдану-басты міндет.

Кәсіби даярлықтың сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесін оқу үрдісіне

оқытудың жаңа технологияларын тереңдете ендіру жолымен шеше алатындығымыз сөзсіз.

Жаңа педагогикалық технологияларды қолданысқа енгізуде оқу-тәрбие үрдісінің

қолайлылық жағдайын туғызу, оның әдістемелік базалық қорын жасау- жұмыс сапасының

негізі болып табылады. Педагогикалық технология оқыту үрдісін жобалау, ұйымдастыру

және оны өткізудің формасымен анықталады.

Педагогиканың өзіндік ерекшелігі-қойылған мақсатқа жету мүмкіндігіне кепілдік

беретін оқыту үрдісін құрастыру және оны жүзеге асыру.

Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі-оқытудың

әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы инновациялық

технологияларды меңгеру. Осы міндетті жүзеге асыруда оқытушылар бірнеше

педагогикалық технологиялардың бағытымен шығармашылық топқа бөлініп, жұмыс

жасаса болады.

Мысалы:

Ақпараттық-

компьютерлі

к технология

Модульді

оқыту

технология

Сын

тұрғысынан

ойлаутехно

логиясы

Дамыта

оқыту

технология

Деңгейлеп

оқыту

технология

~ 50 ~

Осы технологиялар бірнеше жыл қатарынан жүйелі пайдаланылып келе жатыр. Әр

технология бойынша әдістемелік құралдар мен электрондық оқулықтар жасап, сабақ

барысында пайдаланса оқушылардың білім деңгейінің көтерілуі сөзсіз.

Мысалы:

Сын тұрғысынан ойлау технологиясы бойынша мына тақырыптарда әдістемелік

құралдар жазылса

№ Әдістемелік құрал Авторы

1 «Сын тұрғысынан ойлау жобасын сабақ барысында қолдану

жолдары»

2 «Жүйелі білім терең ойдың жемісі»

3 «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту»

4 «Пән бойынша сыныптан тыс сабақтарының бағдарламасы»

Дамыта оқыту технологиясы бойынша мына тақырыптарда әдістемелік құралдар жазылса

№ Әдістемелік құрал Авторы

1 «Пән бойынша деңгейлік тапсырмалар»

2 «Білім сапасын арттыруда дамыта оқыту технологиясының ролі»

Ақпараттық-компьютерлік технология бойынша мына тақырыптарда әдістемелік

құралдар жазылса

№ Әдістемелік құрал Авторы

1 «Білім берудегі қазіргі педагогикалық және ақпараттық-

компютерлік технологиялар»

2 «Ақпараттық-компютерлік технологияны тиімді қолдану

жолдары»

Осындай жұмыстарды атқару барысында кәсіптік білім беру ұйымдарында білім

деңгейінің жоғарылауына септігін тигізеді. Колледж оқытушылары оқу жылында «Жаңа

оқыту технологияларын қолдану арқылы өзін-өзі дамытатын жеке тұлғаны қалыптастыру»,

«Педагогикалық инноватика және колледждегі инновациялық оқу», «Білім беру сапасы:

жүйелілігі, технологиясы, жаңашылдығы» тақырыптарында конференциялар өткізілсе,

оқытушылардың теориялық және әдістемелік жұмыстары жүргізіліп, колледждің оқу

жүйесінде жаңа технологиялар жүйелі қолданылуына септігін тигізер еді. Болашақ

мамандардың өзін-өзі тұлғалық дамуы барысында тәжірибе алмастырылады.

Нәтижесі: Оқытушылардың жаңа технологияларды іс-тәжірибесінде қолдануы

туралы ақпараттық мәліметі құрылады, шығармашылық

жұмыспен айналысатын оқытушылардың әдістемелік жинақтары шығарылады, колледждегі

оқу-тәрбие жүйесінде жаңа технологияларды

әрі қарай дамытудың стратегиясы құрылады. Шығармашылық топтағы оқытушылар осы

технологиялармен жүргізген жұмыс нәтижелерін ғылыми конференцияларда көрсетіп ғана

қоймай, оқушыларының осы технологияларды практикамен ұштастыруына ықпал жасайды,

тәжірибеде қолдана алуға қалыптастырады. Осы негізде өз бетінше іздене білетін студент

қауымының ғылыми қоғамы қалыптасады. Оларды бірнеше

секцияға топтастырып, әр секцияда кемінде 10-15 студент ғылыми

жұмыспен айналысуына ықпал етеді. Бұл арқылы өз ғылыми жобаларымен қала,

республика, халықаралық деңгейлердегі конференцияларға сенімді түрде қатыса алады.

«Ғылым және жастар Диалог. Ой. Ізденіс.», «Жастар және ғылым: үшінші модернизация»

т.б. тақырыптпрда ғылыми-тәжірибелік конференцияларды жылда өткізуді дәстүрге

айналдырса, студенттер білім берудің жаңа моделіне бағытталған ғылым, мәдениет, өнер

саласындағы өзекті мәселелер жөнінде тәжірибе алмасады.

Бүгінде шетелдік білім беру жүйесі мен өз ерекшеліктеріне негізделген халықаралық

тәжірибелерді пайдаланудың жаңа үлгілері ұсынылған. Осы міндетті тиімді жүзеге асыру

үшін шетелдердің тәжірибесін игеруде, іргелі ғылыми зерттеулерді тереңдетуге

халықаралық ынтымақтастықты кеңейту және оларды оқу-әдістемелік үрдісіне белсенді

~ 51 ~

енгізу қажеттілігі артып отыр. Осыған орай колледжде жоғарыдағы технологияларды

қолданудың негізгі бағыттарын айқын көрсететін, техникалық және кәсіптік білім беруді

дамытуға ықпал ететін халықаралық көлемде семинар-кеңес өткізілсе, тәжірибе алмасып,

кәсіби білім беру саласындағы серіктестікті дамыту ісі де жанданады.

Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

жобасының мақсаты да білім беру жүйесін түбегейлі жаңарту, білім беруге айтарлықтай

және тұрақты инвестиция тарту, оның сапасын жақсарту және еуропалық деңгейге көтеру.

Осы бағытта білім мен ғылым саласы бойынша халықаралық деңгейде білім саласындағы

өзара ынтымақтастық келісімге тұру ең басты міндет. Мұнда жаңашыл талаптарға сай

білімді дамыту, кадрларды бағдарлы оқыту, халықаралық деңгейдегі кәсіби бағдарламалар

мен мамандандырылған курстардың талдамаларын жасау, жетілдірілген бағдарламалар мен

жоспарларды жүзеге асыра алатын оқытушылар құрамын дайындау, оқытушының кәсіби

өсуіне қолдау көрсету мәселелері қарастырылып жүзеге асады.

Кез келген елдің даму деңгейі әлемдік жаңа технологияларды қолдану деңгейімен

өлшенеді. Заманымызға сай қазіргі қоғамды ақпараттандыруда педагогтардың біліктілігін

ақпараттық-компьютерлік технологияны қолдану саласы бойынша көтеру негізгі

міндеттердің біріне айналды. Сондықтан кәсібіи білім беру ұйымдарын ақпараттандыру

мақсатында интерактивті арқылы білім алу, интернет желісін пайдалану жүйелі жолға қою

шарт.

Оқу-тәрбие процесінде колледжішілік локальдік желі бойынша ақпараттық

желі –Webпортал-«Интернет» - білім берудің жаңа сапалы деңгейі құрылды.

Жаңашылдығы – оқытушылар мен оқушылардың іс әрекеті деңгейін өзгерту, On Iine

жүйесінде оқу үрдісіне интернетті нәтижелі қолдану, ішкі интернет модульдерін

бағдарламалау, интернеттің ақпараттық ресурсы арқылы жұмысты жаңаша жүргізу.

Сапалы білім берудің негізі-оқу мекемесінің материалдық-техникалық базасы. Бұл

бағытта кәсіби білім беру ұйымыдарында барлық оқу кабинеттері толық компьютерлік

техникалармен жабдықталуы шарт. Республикалық деңгейде он-лайн сабақтар, интнрнет

конференция және он-лайн –тренинг ұйымдастырылып өткізуге, қатысуға мүмкіншілік

туады.

Жоғары білікті кадрлармен білім беру жүйесін қамтамасыз ету,

мемлекеттік қолдауды күшейту және педагог қызметкерлердің еңбегін ынталандыру

жұмыстары педагог мәртебемін арттыра түседі. Педагогтар құзіретіне ақпараттық-

компьютерлік технологияны қалыптастыру, біліктілігін арттыру және даярлау сапасын

қамтамасыз ету олардың кәсіби шеберлігін шыңдай түсетіні анық.

Инновациялық технологияның қай-қайсын болса да жан-жақты меңгермейінше

сауатты, білгір маман болу мүмкін емес.

Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру оқытушының интелектуалдық, кәсіптік, рухани

қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді

ұйымдастыруына көмектеседі.

Кәсіптік білім беруде жаңа технологияларды пайдалану мен оқушылардың ақпараттық

құзыреттілігін қалыптастыруда төмендегідіей ұсыныстарға тоқталамын:

-кәсіптік білім беретін оқу орындарында оқу-тәрбие үдерісін сапасын арттыруға арнаулы

пәндер бойынша мемлекеттік тілдегі оқулықтар мен әдебиеттердің тапшылығын жою;

-кәсіптік білім беретін оқу орындарында оқу-тәрбие үдерісін сапасын арттыруға арнаулы

пәндер бойынша электронды оқулықтармен қамтамасыз ету;

-кәсіптік білім беретін оқу орындарында арнаулы пән оқытушылары мен өндірістік оқыту

шеберлерінің басым бөлігінің кәсіптік педагогикадан, өндірістік психологиядан арнайы

білімдерінің болмауынан қиындықтар туындайды. Сондықтан арнаулы пән оқытушылары

мен өндірістік оқыту шеберлеріне кәсіптік педагогикадан, өндірістік психологиядан білім

жетілдіру курстарын жиі ұйымдастыру;

~ 52 ~

Саланың сан алуан өзекті мәселелері өз шешімін тауып, көкжиегі жарқын,

келешегінің кемел боларына сенім мол.

«Қазіргі заманда болашақ жұмысшы мамандарды әлемдік стандарттарға сай мүдделі

жаңа білім беру өте қажет» деп Елбасы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында

жаңа педагогикалық технологияны оқу үрдісінде пайдаланып, тиімдімділігін арттырудың

маңызы зор.

Жаңа педагогикалық технологияны оқу-тәрбие үрдісінде кеңінен қолдану оқушыны

өз мамандығына қызығушылығын арттырып, шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми

көзқарасын қалыптастырып, мамандық сапасын арттырып, еңбек нарығындағы бәсекеге

қабілетті мамандар даярлауда үлесі зор.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы

2. Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдаулары

3. Жексенбаева Ү.Б. «Оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру»

4. Мұқанбет Ізмұқанов «Жас ұстаздың кәсіби шеберлігін қалыптастырудың педагогикалық

негіздері»

ӨНДІРІСТІК - ОҚУ САБАҚТАРЫН КӘСІПОРЫНДА ДУАЛДЫ ОҚЫТУДЫҢ

ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҮЙЕСІМЕН ӨТКІЗУ

Нысанова Маржан Аскарбековна

Алматы Технология және Флористика колледжінің оқу-өндіріс шебері

Президент Н.Ә. Назарбаев «Қазақстанның әлеуметтік жаңартылуы: Жалпыға

Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласында: «Дуалды кәсіптік білім

беруді дамытудың маңызы зор. Бұқаралық маман кадрларының жетіспеушілігін еңсеруге

мүмкіндік беретін заманауи қолданбалы біліктілік орталықтары қажет» — деп, бұл

оқыту жүйесінің техникалық салада алар орнын айқындап берген болатын. Сондай-ақ,

колледждерде дуалды оқыту әдісін енгізу туралы нақты тапсырма да жүктеген.

Осыған байланысты дуалды оқыту жүйесінінің тиімділігі жан-жақты талқыланып,

білім және ғылым министрлігінің шет елдердің тәжірибелерін зерттей келе, техникалық

және кәсіптік білім беру жүйесіне енгізу басшылыққа ала отырып, өндіріспен оқытудың

тығыз байланысын орнату үшін, қазіргі таңда елімізге осы дуалды жүйені қолданысқа

ендіре бастады.

Бүгінгі күні біздің «Алматы технология және флористика колледжінің» «Модельер-

пішуші» мамандығы бойынша оқитын №43 топтың білімгерлері, Алматы қаласындағы «Каз

СПО-N» ЖШС кәсіпорынымен, 2014 жылдан бері, өндірістік оқу сабақтарын дуалды

жүйемен оқыту эксперименттік бағдарламасы бойынша өндірістік практиканы өтіп келеді.

Ол үшін 4 жақты:

Кәсіпорын

Кәсіпкерлер палатасы

Білім басқармасы

Колледж

арасында әлеуметтік әріптестік келісім-шарттары жасалды.

Осы келісім шарттарда әр мекеменің талаптары мен міндеттері көрсетілді. Дуалды

жүйемен оқыту эксперименті үшін 30% теория, 70% практика болғандықтан кәсіпорынның

талабы бойынша, колледждің арнайы пәндері мен өндірістік сабақтардың оқу

бағдарламаларын, осы кәсіпорында дайындалатын бұйымдар бойынша және оған қажетті

~ 53 ~

маталар мен жабдықтары туралы колледждің өндірістік оқу бағдарламаларына өзгерістер

енгізіліп, Кәсіпорынның келісімімен бекітілді.

Бірінші бағамда кәсіпорынға алғаш барған кезде өндірістің шеберханаларының

жұмысымен, құрал жабдықтарымен, жұмыс орындарымен танысып, қол жұмыстарына

көмектесуден бастады. Содан соң білімгерлер осы кәсіпорынның шығаратын

бұйымдарының ұсақ бөлшектерінен бастап өңдеп үйренді.

Ал, келесі жолы осы өндіріске қайта барғанымызда , кәсіпорынның арнайы практика

жөніндегі тәлімгері Мария Алексеевна Галактионова біздің білімгерлерден емтихан түрінде

қалта тіккізіп, шеберліктерін тексерді.

Содан соң тіккен жұмыстарының сапасына қарап, жұмыстың күрделілігіне қарай

жұмыс орнын бөліп берді. Оларға әр шеберханаларда техника қауіпсіздік ережелерімен

таныстырып, қол қойдыртып, арнайы тәлімгерлер бекітілді.

Әр апта сайын оқушылардың жұмыс орындарын ауыстырып, басқа да

операцияларды меңгеруге, яғни әр түрлі әмбебап, арнайы және жартылай автоматты

машиналарда жұмыс істеуге мүмкіндік жасалды.

Жоғарыда айтылғандай әлеуметтік әріптестік келісім - шарт бойынша, осы

кәсіпорында өндірістік практикада болған уақытында біздің білімгерлер істеген жұмыстары

үшін, еңбекақыларын алды. Бұл дегеніңіз оқушылардың өндірісте жұмыс істеуге деген

құлшыныстарын одан ары арттыра түсетіндігі.

Қорыта айтқанда Дуалды жүйемен оқытудың нәтижесі:

Болашақ жас маманды оқу орны мен өндірісте қатар оқыту,

Теория мен тәжірибені ұштастыру нәтижесінде, оқушы оқу бағдарламасын жақсы

меңгеріп қана қоймай, нағыз дайын маман болып, жұмыс берушілердің

сұраныстарына, талаптарына сай кәсіптік-техникалық кадрлар даярлау ,

Түлектердің жұмысқа орналасу көрсеткішін жоғарылату,

Еңбек нарығына қажетті жас мамандарды даярлауға тек білім мекемелерінің ғана

емес, сонымен қатар жұмыс беруші мекемелердің де жауапкершілігін арттыру,

Өндіріс үшін маманды қайта даярлауға, жұмыс орнына бейімдеуге уақыт кетірмеу.

Білімгерлер «КазСПО-N» ЖШС кәсіпорынның №2 тігін цехында жұмыс жасауда.

Білімгерлер «КазСПО-N» ЖШС кәсіпорынының мата сапасын тексеретін және 126 жіпті

арнайы жылулық астарды сырып тігетін цехында жұмыс жасауда

~ 54 ~

«КазСПО-N» ЖШС кәсіпорынның №1 тігін цехы

Президент Н.Ә. Назарбаев:

«Мен сөзімді, әсіресе, жастарымызға арнағым келеді. Мен сіздерге – жаңа буын

қазақстандықтарға сенім артамын. Сіздер Жаңа бағыттың қозғаушы күшіне айналуға

тиіссіздер.Сендердің азат ойларың мен кемел білімдерің – елімізді қазір бізге көз жетпес

алыста, қол жетпес қиянда көрінетін тың мақсаттарға апаратын құдіретті күш» деп

жастарға зор үміт артады.

Сабақтың тақырыбы: Маусымдық пальтоларды сәндеу, лекал дайындау,

жаймалау, пішуді орындау және тігу. Жеңді өңдеу, жеңді астармен біріктіру

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға технологиялық бірізділік бойынша жеңді өңдеуді және

жеңді астармен біріктіруді үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың жаңа тақырыптан алған білімін жетілдіру,

біліктілігін арттыру, теория мен өндіріс сабақтарында алған білімдерін дамыту, ой – өрісін

кеңейте отырып, дағдысын қалыптастыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, шыдамдылыққа баулу, мамандыққа деген

сүйіспеншілік пен жауапкершілігін арттыру.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың әдісі: Жарыс, сұрақ -жауап, өзара тексеру, бағалау.

Пәнаралық байланыс: Киім дайындау технологиясы. Тігін бұйымдарына арналған

материалдар. Тігін өндірісінің жабдықтары. Киімді құрастыру.

Материалдық - технологиялық жабдықтар

~ 55 ~

Жабдықтар: тігін машинасы Gemsy 8900, Silter 2035 үтігі, үтік столы.

Құрал - саймандар : Қайшы, бор, сызғыш, өлшеуіш таспа.

Дидактикалық материалдар: Дайын үлгілер, пішімді бөлшектер, нұсқау карталар,

компьютер, проектор, телевизор.

Сабақтың өту барысы

I. Ұйымдастыру кезеңі 1. Оқушыларды тізім бойынша белгілеу

2. Оқушылардың сырт көрінісін тексеру

II. Кіріспе нұсқау 1.Тарау тақырыбын хабарлау

2.Сабақтың мақсатын хабарлау

3.Өткен сабақ бойынша оқушылардың біліктілігі мен дағдысын тексеру.

Студенттерді «Рауан» және «Анар» атты екі волейбол командаларына бөліп, әр командаға

өткен сабақ бойынша қайталау сұрақтары жарыс түрінде кезектестіріп қойылады.

Әрбір дұрыс берілген жауап, бір ұпай болып есептелінеді. Ойын алдындағы жаттығу

ретінде қауіпсіздік ережесін еске түсіру үшін төмендегі сұрақтарға «Ия » немесе «Жоқ»

деген жауаптар айтылу керек.

І – тапсырма

1. Шебердің рұқсатынсыз машинаға отыруға болады.-жоқ

2. Инені ауызға салуға болмайды.-ия

3. Машинаны өшірмей тұрып кетугеболады.-жоқ

4. Машина қосулы тұрғанда жіпті сабақтауға болады.-жоқ

5. Үтікті сымынан ұстауға болмайды.-ия.

6. Арнайы киімі болмаса машинаға отыруға болмайды-ия.

7. Жұмыс орнын жинастырмай кетуге болады-жоқ

ІІ – тапсырма

Екі топқа нөмір жазылған карточкаларды алғызу. Карточкадағы сұрақтар слайдта

көрсетіліп тұрады. Әр топ әрқайсысы қарама- қарсы топқа сұрақ қояды. Жауап берілмеген

жағдайда сұрақ қоюшы командаға ұпай қосылады.

1. Иық тігісін қалай тігеді? Тігіс ені қанша мм?

2. Матаның негізгі жіп бағытын қалай анықтайды?

3. Машина тігістерінің терминдерін айт.

4.Қалтаның түрлерін ата.

5.Маусымдық пальтоны қандай маталардан тігеді?

6. Жағаны мойын ойындысына қалай тігеді?

7.Базистік тордың көлденең сызықтарын ата.

8.Маусымдық пальтоның қандай бөлшектерін қосарлайды?

9.Қалтаға көмкерме әдіп не үшін керек?

10.Қалта аузының ұзындығы неге байланысты?

11.Силуэттің түрлерін ата.

12.Өңірді өңірастылықпен қалай тігеді?

Осы қайталау сұрақтары бойынша оқушылардың білімдерін бағалау.

III. Жаңа тақырыптың мазмұны мен жүйесі Сырт киімдердің жеңі конструкциясына қарай әр түрлі болады. Олар – қондырмалы,

реглан, тұтас пішілген және жартылай реглан.

Қондырма жең пішілуі жөнінен бір тігісті, екі тігісті немесе үш тігісті болып бөлінеді.

Осының ішінде біздің бүгінгі жаңа тақырыбымыз екі тігісті қондырмалы жең

бөлшектерін негізгі, астарлық және іштік маталардан пішеді. Іштік мата жең аузы

желінуден, созылудан және шыдамды болу үшін қолданылады.

Қондырмалы екі тігісті астары бар жеңнің өңделуінің бірнеше жолдары бар. Соның бірі

төмендегі қондырмалы екі тігісті астары бар жеңнің өңделу реті:

~ 56 ~

1. Жеңнің алдыңғы қиығын өңдеу.

2. Қайыру сызығын белгілеу

3. Желімдік мата жапсыру

4. Жең аузын сызық бойымен бүгіп үтіктеу

5. Астардың алдыңғы қиығын өңдеу

6. Жеңге астарды қосып тігу

7. Астарды қосып тіккен тігісті үтіктеу

8. Жеңнің шынтақ қиығын астармен бірге қайып тігу

9. Шынтақ тігісті айыра үтіктеу

10. Астарды бекіту

11. Жеңді оң бетіне айналдыру

Шебердің іс жүзінде жұмыс тәсілін көрсету

IV. Жаңа материалды бекіту, біліктілік пен дағдыны қалыптастыру

І – тапсырма

1.Екі тігісті жеңді өңдегенде бірінші қандай қиықты өңдейді?

2. Жең аузына желімдік қатырма не үшін қажет?

3. Жеңнің шынтақ тігісінің ені қанша мм?

4. Жең аузындағы астарды не үшін бүктеп үтіктейді?

5. Жеңді астармен қандай жерлерден бекітеді?

6.Жеңнің жоғарғы жағындағы уақытша не үшін қажет?

ІІ – тапсырма

Екі капитан командирлеріне осы жаңа сабақты пысықтауға арналған

ІІ тапсырма ретінде 5 тігістердің суреті мен схемалары беріледі. Осылардың ішінен осы

екі тігісті қондырмалы жеңде кездесетін кездесетін 1 тігістің суреті мен схемасын таңдау

керек.

Сабақты қорытындылап, бағалау.

Үйге тапсырма: Өздеріңе ұнаған жеңнің басқа үлгісін тігіп келу.

~ 57 ~

Нұсқау карта

Маусымдық пальтоларды сәндеу, лекал дайындау мен жаймалау, пішуді орындау және тігу.

Жеңді өңдеу, жеңді астармен біріктіру.

№ Жұмыс реті Жұмыстың мазмұны Суреті

1 Жеңнің алдыңғы

қиығын өңдеу.

Жеңнің астыңғы мен үстіңгі бөлшектерін

оң беттерімен беттестіріп, алдыңғы

қиықтарын теңестіріп үстіңгі бөлшек жағынан

т.е.10 мм қайып тігу.

2 Алдыңғы тігісті

айыра үтіктеу

Тігістерді айыра үтіктегенде астыңғы жеңді

ендіріп жия үтіктеу.

3 Ылғалды

жылумен өңдеу

сапасын тексеру

Жеңнің дұрыс ЫЖӨ тексерген кезде жеңді

үстел үстіне үстіңгі бөлшегін жоғары қарата

жатқызады.Сол кезде үстіңгі мен астыңғы

жеңдердің алдыңғы тігістерінің қатарлас

келуін, жең аузының сәйкес келуіне қарау

керек

4 Қайыру

сызығын

белгілеу

Жеңнің оң бетіне көмекші лекалоның

көмегімен қайыру сызығын жеңнің төменгі

қиығынан 25-30 мм жоғары белгілеу

5 Желімдік мата

жапсыру

Қайыру сызығының төмен жағына жеңнің

теріс бетіне, желімдік матаны үтіктің

көмегімен жапсыру

6 Жең аузын

сызық бойымен

бүгіп үтіктеу

Жең аузын сызық бойымен ішкі жағына қарай

бүгіп үтіктеу

7 Астардың

алдыңғы қиығын

өңдеу

Жеңнің астыңғы мен үстіңгі бөлшектерінің

астарын

оң беттерімен беттестіріп, алдыңғы қиықтарын

теңестіріп, үстіңгі бөлшек жағынан т.е.10 мм

қайып тігу.Тігісті жатқыза үтіктеу.

8 Жеңге астарды

қосып тігу

Жең мен астарды оң беттерімен беттестіріп,

төменгі қиықтарын теңестіріп, алдыңғы

тігістерді сәйкестендіріп, 10 мм астар жағынан

қосып тігу.

Астарды қосып тіккен тігісті жоғары қарай 10

мм артығымен бүктеп, жатқыза үтіктеу

9 Жеңнің шынтақ

қиығын

астармен бірге

қайып тігу

Жеңнің шынтақ қиығын астардың шынтақ

қиығымен бірге төменгі бөлшек жағынан

шынтақ тұсында 8-12 см болатындай6 үстіңгі

бөлігін отырғыза отырып, 10 мм қайып тігу.

Шынтақ тігісті арнайы жастықшада айыра

үтіктегенде астыңғы жеңді ендіріп жия

~ 58 ~

үтіктеу.

10 Астарды бекіту

Жеңмен астарды жасырын қол тепшіммен

немесе арнайы желімдік таспамен бекіту.Жең

тігістерін астар тігістерімен сәйкестендіріп,

машина тігісімен бекіту.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған

бағдарламасы

2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы

3. «Дуалды оқыту жүйесі: кәсіби біліктілікті арттырудың жаңа мүмкіндігі»

4.«ТжКБ жүйесіне халықаралық тәжірибелерге негізделген оқытудың дуалды жүйесін

енгізу перспективасы».

ИНДУСТРИЯЛДЫҚ –ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ БАҒДАРЛАМАСЫ АЯСЫНДА

КӘСІБИ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА ДУАЛДЫ ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІН

ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Адайбаева Айнур Аскаровна

Маңғыстау техникалық колледжінің арнайы пән оқытушысы,

Маңғыстау облысы

Техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын даярлау елдің тұрақты

экономикалық дамуын қамтамасыз ететін орта буынды кәсіби мамандар даярлау үшін негіз

қалайды. Еліміздің индустриялық-инновациялық даму міндеттері ауқымының жедел

қаркынымен өсуіне байланысты техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын

даярлауда сапалы ұмтылыстың қажеттілігі туындап отыр.Осыған байланысты елімізде

заман талабына сай білімді, озық технологияларды жетік меңгерген, кәсіби білікті

жұмысшы мамандар даярлауда техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарына

үлкен міндеттер мен талаптар жүктеліп отырғаны белгілі.

«Жаңа білім беру бағдарламалары, инновациялар және біліктілік тәсілдемесі» деген

тұста білім алушыларымыздың бойына мамандықтың қыр – сырын үйретіп қана қоймай,

оны өмірдің кез келген жағдайында қолдана білуге бейімдеуіміз қажет.

Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары индустриялық-инновациялық

дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыруда ерекше рөл атқарады. Қазіргі таңда

кәсіптік салада жан-жақты білімді, білікті, бәсекеге қабілетті маман даярлау олардың

әлеуметтік, кәсіптік, өзіндік жұмыс жасай алу қабілеттерін дамытумен белгіленеді.

«Колледж бен кәсіпкерлер арасындағы әлеуметтік серіктестікте дуалды жүйені

дамыту жолдарын қалыптастыру және білім алушыларымыздың теориядан алған білімдерін

практикалық тұрғыда дамыту» жолдары.

Студенттер мен кәсіпкерлер арасына жүйелі байланыс орнатуды, мұғалімдер дуалды

оқыту жүйесінің оларға тиімді тұстарын атап, қажетті маман дайындау жолдарынан

заманауи тұрғыда білім беру.

Дуалды оқыту жүйесінің негізгі мақсаты – техникалық кәсіптік оқу орындарының

жұмыс беруші және секторлардағы өндіріс, шаруашылық мемлекеті мен серіктестік

ретінде бірлесе отырып нарық заманында бәсекелестікке төтеп бере алатын жаңа

иновациялық – технологиялық бағдарламаларды меңгеруге дайын жұмысшы мамандықтар

даярлау. Бүгінгі таңда еңбек нарығында жоғарғы білікті мамандар тапшылығы ерекше орын

алуда.

~ 59 ~

Сондықтан да дуалдық жүйе маман даярлауда өндіріс, білім алушының және мемлекеттің

мүдделерін біріктіруге бағытталған кәсіптік білім берудің түрі болып саналады .

Кәсіпкерлікті дамытуда шағын және орта бизнестің қарқынын күшейтуде алға

қойылған барлық міндеттерді орындау үшін жоғары білікті техникалық білім берудің

қолданыстағы жүйесін толығымен дуальды білім беру жүйесін шешу.

Әрбір адам өзін – өзі дамыта алу үшін білім алып, сол біліміне сай мамандыққа

машықтану керек. Әрине сол өндірістік оқыту шеберінің үлкен еңбегінің арқасында жүзеге

асатын процесс.

Дуалды білім беру дегеніміз, ол – техникалық-кәсіптік оқу орындарының жұмыс

беруші жеке сектордағы өндіріс, шаруашылық мекемелерімен серіктестік ретінде бірлесе

отырып, нарық заманында бәсекелестікке төтеп бере алатын, жаңа инновациялық-

технологиялық бағдарламаларды меңгеруге дайын жұмысшы мамандарын даярлау деген

сөз.

Жаңадан енгізілген дуалды оқыту жүйесі төмендегі мәселелерді шешуге оң ықпал етпек:

- қажетті мамандарды анықтау;

- түлектерді жұмыспен қамтамасыз ету;

- техникалық және кәсіптік білім беру саласын қаржыландыру болып табылады.

Дуалды оқыту жүйесі дегеніміз-теорияны өндіріспен ұштастыра оқыту

технологиясы. Ол алғаш Германияда пайда болып негізі қаланды. Дуалды оқыту жүйесінің

кәсіби мамандар даярлауда тиімділігі мен нәтижелілігі зор екендігі тәжірибеде дәлелденген.

Дуалды оқыту жүйесі қазіргі дүниежүзілік тәжірибеде бар дүние. Оның жарқын

мысалдарының бірі- Германиядағы кәсіптік-техникалық білім берудегі даярлаудың

дуалдық жүйесі. Мұнда білім алушылар уақытының үштен екі бөлігінде еңбек ете жүріп

өндірістен қол үзбей оқиды, тек уақытының үшінші бөлігін теориялық оқуға, білімді

ұйымдастыруға арнайды.

Дуалды білім беру жүйесінің тиімділігі:

- мамандарды даярлаудың дуалды жүйесі білім берудің дәстүрлі нысандары мен әдістерінің

негізгі жетіспеушіліктері – теория мен тәжірибе арасындағы алшақтықты жояды;

- даярлаудың дуалды жүйесінің құрылымында маманға әсер етіп, болашақ қызметкердің

жаңа психологиясын жасау механизмі жатыр;

- қызметкерлердің дуалды білім алу жүйесі білім алу мен жұмысқа дағдылануға жоғарғы

мотивация береді, өйткені олардың алған білімдерінің сапасы жұмыс орындарында

атқаратын қызметтік міндеттеріне тікелей байланысты;

- сәйкес мекемелер басшыларының өз қызметкерлерін іс жүзінде оқытуға мүдделілігі;

- тапсырыс берушімен тығыз қатынаста жұмыс істейтін оқу орыны оқу барысында болашақ

мамандарға қойылатын талаптарды ескереді;

- дуалды білім беру жүйесі таяу жылдары Қазақстанның кәсіби оқытуында кеңінен

қолданылуы мүмкін.

- мамандардың кәсіби дайындығын жоғарылатуға ықпал етеді;

- еңбек өнімділігі артады, халықтың көшіп – қонуы азаяды, әлеуметтік шиеленіске жол

берілмейді.

Дуалды оқыту жүйесі келешекте маманның болашақ кәсібі бойынша жұмыс орнын

табу мәселесіне, оқуға да, ынтасына да тікелей әсер етеді. Олар өндіріске маман ретінде

бекітіле отырып, оқу барысында ерекше көзқарас қалыптастырып, жауапкерілікті түсініп,

қызыға оқиды. Сонымен қатар студент өндірістік ұжымдағы қарым-қатынасқа ерте

бейімделіп, әлеуметтік ортаға үйренеді. Бұл жерде еңбек нарығында сұраныс болса, жаңа

бітірген жас маман жұмысқа тез-ақ орналасатынын ерекше айтып өткім келеді. Ақиқатында

жастарға дуалды оқыту жүйесі ересек өмірге өтуге бейімделу жеңіл болады. Оқу

барысында өз еңбегіне ақы ала отырып, ал кейін жақсы маман жұмыс орнына кедергісіз

орналаса алатын болады. Дуалды оқыту жүйесі Германия, Австрия, Дания, Нидерланды,

Швейцария сияқты көптеген еуропалық елдерде және соңғы жылдары Қытайда және

~ 60 ~

Азияның басқа да елдерінде кең тараған және оң нәтижеге ие болып отыр және осы

дамыған елдердің қатарында Қазақстан Республикасыда биік тұғырдан көрінетіне

сенімдімін. Дуалдық жүйе бойынша оқыту білім алушылардың кәсіби біліктер мен

дағдыларды, іскерліктерді тікелей жұмыс орнында меңгеріп, жан-жақты кәсіби дамуына

мүмкіндік беріп, түрлі жүйелердің – білім, ғылым, өндірістің – өзара байланысын, өзара

әсерін, өзара кірігуін қамтамасыз ету арқылы кәсіптік білім беру жүйесінің сапасын

арттыратындығы сөзсіз.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған

мемлекеттік бағдарламасы;

2. «Техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың жолдары», Білім беру мекемесі

басшыларының анықтамалығы № 4 (13) 2007ж;

3. «Қазіргі білім беру технологияларының әдіснамалық негіздері», Білім беру мекемесі

басшыларының анықтамалығы №8 (20) 2008ж;

РАЗВИТИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ НАВЫКОВ ПЕДАГОГА В СИСТЕМЕ

ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ

Хасенова Гульнар Омерзаковна

Специалист академического отдела, магистр педагогических наук

Филиала АО «НЦПК «Өрлеу» ИПК ПР по Карагандинской области

г. Караганда

Развитие профессиональной компетентности педагогов в системе повышения

квалификации возможно при адекватном отборе содержания и технологий

профессионального образования, основанных на осознании педагогами новой миссии

педагога, создании образовательно-профессиональной среды для духовной и творческой

реализации их индивидуальностей.

Проблема повышения профессиональной компетентности педагога, деятельность

которого направлена на воспитание и развитие личности ребенка, - это важная социально-

педагогическая проблема. Она находится на стыке ряда наук - педагогики, психологии,

акмеологии, андрагогики, психологии профессионализма, т.к. понятие компетентности

включает не только когнитивную и операционально-технологическую составляющие, но и

мотивационную, этическую, социальную и поведенческую.

Нурахметов Н.Н. называет несколько критериев хорошего педагога: «прежде всего,

это человек, который любит детей; во-вторых, человек, хорошо знающий науку, на основе

которой построен преподаваемый им предмет, в-третьих, человек, знающий психологию и

педагогику; в-четвертых, человек в совершенстве владеющий умениями в той или иной

трудовой деятельности, мастер своего дела... Чем глубже знания, чем шире кругозор,

всесторонняя научная образованность педагога, тем в большей мере он не только

преподаватель, но и воспитатель» [1, т.2, С.43].

Важной составляющей профессиональной компетентности педагога, на наш взгляд,

является подготовленность к самостоятельному выполнению конкретных видов

педагогической деятельности, умение решать профессиональные задачи и оценивать

результаты своего труда, способность самостоятельно приобретать новые знания и умения

по специальности. В.А. Мижериков под компетентностью понимает личностные

возможности и опыт специалиста, его готовность принимать оптимальные решения

благодаря наличию у него определенных знаний, навыков, умений [2, С.63].

~ 61 ~

Н.В. Кузьмина понятие профессиональной компетентности также связывает со

спецификой деятельности педагога [3], при этом в качестве основных элементов

педагогической компетентности Н.В. Кузьмина [3] выделяет следующие: методическая

компетентность в области способов формирования знаний, умений и навыков у учащихся;

психолого-педагогическая компетентность в области мотивов, способностей,

направленности обучаемых; рефлексия педагогической деятельности или

аутопсихологическая компетентность; специальная компетентность в области

преподаваемой дисциплины.

Т.А. Венедиктова в своей работе [4] приходит к выводу, что формирование

профессиональной компетентности педагога должно вестись по трем направлениям:

1) изменение всей системы деятельности, ее функций и иерархического строения

(выработка соответствующих навыков, развитие специфических способов выполнения

деятельности);

2) изменение личности субъекта (моторика, речь, формы общения,

эмоциональность, внимание, память, мышление, эмоционально-волевая сфера);

3) изменение соответствующих компонентов установки субъекта по отношению к

объекту деятельности (интерес к объекту, осознание его значимости, познание своих

реальных возможностей влияния на объект).

Вопрос о повышении профессиональной компетентности педагога особенно остро

стоит сегодня, когда идет процесс модернизации образования, в основу которого положен

компетентностный подход.

По мнению Г.Н. Прозументовой [5], «... на сегодняшний день система повышения

квалификации является одним из самых мощных механизмов, консервирующих

существующую систему образования, поскольку воспроизводит ключевой ресурс системы -

человеческий (кадровый). Система повышения квалификации построена в ориентации на

воспроизводство существующего состояния системы образования, включая, прежде всего,

воспроизводство кадров».

На систему повышения квалификации решающее воздействие сегодня оказывают:

глубокие социокультурные изменения в казахстанском обществе, связанные с процессами

становления Казахстана как суверенного государства; кризисные явления в социально-

экономической, социально-политической, духовной сферах, недофинансирование системы

образования; попытки гуманизации и демократизации общества в целом и системы

образования, в частности; попытки создания государственно-общественной системы

образования; поиск и реализация новой государственной и региональной образовательной

политики, разработка проекта нового закона Республики Казахстан «Об Образовании»;

комплексная реформа общего, среднего и высшего педагогического образования, переход к

многоуровневости системы образования, становление новых форм подготовки и

повышения квалификации педагогов; взаимодействие и взаимообогащение

международного и отечественного (государственного и регионального) опыта

модернизации системы образования.

Задача формирования педагога новой формации с высоким уровнем

профессионализма и компетентности не может быть в полной мере решена стандартными

методами. Важной стала проблема развивающихся технологий, активных форм и методов

обучения, личностно-ориентированного подхода к организации повышения квалификации

работников образования.

Таким образом, значительная часть обучающихся на курсах в ИПК была

представлена педагогами в возрасте - 45 лет; 60,5% педагогов имеют стаж работы от 15 до

20 лет, это зрелые в профессиональном отношении специалисты.

Диагностический этап осуществлялся в течение первых двух дней обучения и

состоял из следующих частей: а) выявления целей, потребностей, желаний, проблем и

затруднений педагогов (специальное организационно-диагностическое занятие

~ 62 ~

обеспечивает введение педагогов в программу курсов повышения квалификации); б)

самодиагностика профессиональной компетентности; в) дифференциации обучающихся в

различные группы на основании результатов диагностики затруднений.

Педагогам было предложено провести самооценку уровня сформированности

профессиональных умений, уровня развития профессиональных знаний и

профессионально-значимых качеств собственной личности.

По результатам самодиагностики педагогам предлагалось осмыслить зависимость

успешности педагогической деятельности от уровня развития профессиональной

компетентности и выделить резервы и тенденции оптимизации взаимодействия с

учащимися, связанные с расширением знаний и умений в области психологии и

педагогики. В результате достигалась оптимизация потребностей в профессиональных

изменениях и повышается личностная мотивация обучения.

Представленные данные показывают, что среди причин, побуждающих педагогов к

повышению квалификации наиболее важными являются: «подготовка к аттестации,

получение более высокого разряда» - 25,1%, «для общего развития» - 24,9%. Следующими

по важности являются: «желание расширить знакомство с передовым педагогическим

опытом» - 10,5%, «обмен опытом» - 6,7%, «необходимость повысить свою

профессиональную компетентность» - 6,6%, «реализация потребностей самоутверждения» -

6,0% и «повышение своего культурного уровня» - 6,0%.

Большинство педагогов в качестве главных ожидаемых результатов отметили

возможность получения посещения различных организаций образования с целью

заимствования отдельных наработок, схем, обмен профессиональным опытом, общение с

компетентными людьми, а также получения конкретных рекомендаций по отдельным

проблемам организации учебно-воспитательного процесса. Данные результаты

свидетельствуют о том, что в большей степени специалисты были сориентированы на

получение готовых рекомендаций, и получение новых теоретических знаний не

представлялось для них столь же важным результатом обучения. На наш взгляд, это

связано с традиционным представлением об обучении как о передаче и усвоении

определенного количества информации, основная часть которой часто незначима или

малозначима для учащихся. Свое обучение на курсах повышения квалификации многие

педагоги воспринимают, как возможность изучить, а затем и перенять опыт других

учителей, педагогических коллективов и отдельных педагогов для переноса в практику

собственной работы. В то же время необходимо отметить, что как наименее значимые

оцениваются результаты «совершенствование методики преподавания», «возможность

увидеть свои действия со стороны» и «освоение новых технологий преподавания».

Педагоги, по их общему мнению, не нуждаются в совершенствовании методики

преподавания и эффективного взаимодействия с коллегами. Объяснить последнее можно

несформированностью потребности увидеть свои действия со стороны и проанализировать

их.

Результаты первичной самодиагностики педагогами собственных профессиональных

знаний говорят о средней их оценке. Так, 47% педагогов экспериментальной группы при

первичной самодиагностике оценили собственные знания максимально высоко, 43%

педагогов оценили свои знания как недостаточные для работы. Такая же картина

наблюдалась и в контрольной группе (46% и 44% соответственно).

Таким образом, ориентиром совершенствования современной системы повышения

квалификации выступают: разработка модели управления профессиональным развитием

педагога на всех уровнях; организация работы системы подготовки и повышения

квалификации по принципу современного кадрового агентства; переориентация системы на

поддержание социальной мобильности; разработка новой концепции квалификации и

новых квалификационных характеристик специалиста в сфере образования,

ориентированных на включение в инновационные процессы (процессы развития). Для того

~ 63 ~

чтобы обозначить основные подходы к повышению квалификации педагогов нами были

проанализированы функции системы повышения квалификации педагогических

работников в целом, определена суть происходящих в ней изменений, прежде всего, на

уровне целей и содержания педагогического процесса в современных организациях

системы повышения квалификации.

Использованная литература:

1 Нурахметов Н.Н. Стратегия и тактика перехода на модель образования,

ориентированного на результат /Материалы по проблемам реформирования системы

среднего общего образования в контексте Концепции развития образования в РК до 2015

года. – Алматы, 2004, С. 17-20.

2 Мижериков В.А. Введение в педагогическую профессию/ В.А.Мижериков,

М.Н.Ермоленко. - М.: Педагогическое общество России, 1999. -286 с.

3 Кузьмина Н.В., Реан А.А. Профессионализм педагогической деятельности. - СПб, 1993. -

223 с.

БІЛІМ БЕРУДЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ

ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

Баешова Феризат Сидагалиевна

Оқу ісі жөніндегі директордың орынбасары

Ембі қызмет көрсету саласы колледжі, Ақтөбе облысы

Оқытушылардың мақсаты – сабақ сапасын көтеру түрлерін жетілдіру, студенттердің

пәнге қызығушылығын арттыру, ізденуін, таным деңгейін көтеру. Білім ордасындағы өзекті

мәселелердің бірі – жаңа сабақтың түрлерін дамыту. Педагогиалық ғылым мен озық

тәжірбиенің бүгінгі даму деңгейінде белгілі болған оқыту әдіс тәсілдерінің бәрінде еркін

игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай тиімдісін таңдап алу және олардың бірнешеуінің

жиынтығын түрлендіре, тиімді, үйлесімді, әрі шығармашылықпе қолдану оқытушының

басты шеберлігінің белгісі. Білім негізі сабақта. Оқытушының әрбір сабағы бүгінгі күн

талабына сай болу үшін ұйымдастыруды және басқаруды жетілдіру қажет. Ол үшін сабақтың

әрбір минуты тиімді және білімділік, дамыту, тәрбиелік мақсаттары айқын болуы қажет.

Студенттердің жан- жақты дамуына ықпал жасайтын, өздігінен белсенді іс әрекетке

жетелйтін, білім алуға іштей қажеттілігін туғызатын әрбір сабақта жаңашыл

технологияларды қолдану. Білім беру саласында оқытудың озық технологияларын

меңгермейінше сауатты жан- жақты маман болу мүмкін емес.

Жаңа технологияны меңгеру оқытушының интеллектуалдық кәсіптік, адамгершілік,

рухани азаматтық және басқа да көптеген адами қабілетінің қалыптасуының игі әсерін

тигізеді, өзін- өзі дамытып, оқу үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Осы орайда әрине әдістемелік кеңестің көмегі орасан зор. Мен осы колледждің

оқытушылар ұжымына ұсынған гипермәтіндік технология туралы айтқалы отырмын.

Кеңес мақсаты мен міндеттері:

Педагогтардың сабақты ұйымдастыру, сабаққа дайындық әдістері және оларды

игерту жолдары туралы білімдердін пысықтау

Дәстүрлі емес сабақ түрлерін өткізудегі кәсіптік- педагогикалық білік

дағдыларының деңгейін тексеру

Педагогикалық ізденіске қызығушылыққа тәрбиелеу

Кенес барысы:

~ 64 ~

І Ұйымдастыру бөлімі. Қатысушылар 2 топқа бөлінеді. «Танысу микрофоны» ойыны.

Ойынға қатысушылар өз аты-жөндерін айтып, өз атының бастапқы әріпіне байланысты

өзіндегі қасиетті айтады, әрі қарай жалғаса береді.

ІІ Өткен тақырыпты қайталау А) «Сиқырлы көпбұрыштар» - топтық ойын

Топтар өз қалаулары бойынша көп бұрыштарды тандап, берілген сұрақтарға толық

жауап беруі керек.

«Сабақ мақсаты» көпбұрыш сұрақтары:

1. Сабақ мақсаты деген не?

2. Қандай мақсаттар болады?

3. Сабақ мақсаты мен мазмұнының айырмашылығы неде?

4. Сабақ мақсатын қалай қорытындылаймыз?

«Сабақ мазмұны» көпбұрыш

1. Сабақ мазмұны дегеніміз не?

2. Нені оқыту керек екенін қалай анықтаймыз?

3. Сабақ мазмұнын қалай қызық етуге болады?

4. Сабақтың логикалық құрылысы немен анықталады.

«Сабақ қорытындысы» көпбұрыш

1. Сабақты қорытындылау деген не?

2. Сабақ қорытындысын қалай анықтауға болады?

3. Сабақ мақсаты мен қорытындысы арасында қандай байланыс бар

4. Мұғалім іс-әрекетінің қорытындысы қалай анықталады?

Шағын тест-жеке жұмысы

1 Б) Бүгін семинар өткізіліп жатырған Ембі қызмет көрсету саласы колледжі қай

жылы құрылған?

А) 1960ж Б) 1954ж В) 1988ж Г)1972ж

2. осы ұжымда неше педагог қызметкер бар? а) 19 б) 23 в)40 г)35

3. Біздің колледж қандай мамандықтарды даярлайды?

А) темір жол байланысы

Б) мұнай газ өндіру

В) электргазбен дәнекерлеуші

Г) шаштараз өнері

4 Лекция сабақ әнгімелесу сабағы, сынақ сабақ, семинар сабақ,

зертханалық сабақ......

Бұл сабақтың: а) түрі; б) типі; в) өткізу әдіс-тәсілдері

болып табылады. Дұрыс жауапты көрсетініз.

5. Төмендегі берілген түсініктемелердің ішінен оқытудың әдістерін

көрсетініз. Әңгімелесу, лекция; түсіндіру; кітаппен жұмыс;

эстетикалық тәрбие; диспут; иструктаж беру; дискуссия;

танымдық ойындар; еңбек тәрбиесі; өткенді қайталау; жаттығу.

Топтың әр мүшесі тест сұрақтарына жауап береді және өз жауаптарын өздері

тексеріп бағалайды.

ІІІ Жаңа тақырыпты түсіндіру

1. «Гипермәтіндік технология – лекция оқыту әдістерінің бірі» мұғалімдерге

гипермәтін таратылып беріледі. – Оқыту элементтерін қолданып жұмыстар жүргізіледі.

2. Гипермәтін алгоритімі бойынша тапсырмалар беріледі.

Гипер мәтінді оқу

Гипер мәтін – лекция оқыту әдісі төмендегі белгілері бойынша ерекшеленеді:

1. Ақпараттың үлкен көлемін береді.

2. Жеткілікті ақпаратпен қамтамасыз етеді.

3.Ғылыми түсініктер береді

~ 65 ~

4.Өз бетімен тақырыпты меңгеруіне ықшамдалған.

Гипермәтін – лекциялары жаңа тақырыпты меңгеру және бекіту сабақтарында

тақырыпты қабылдау, игеру үшін қолданылады.

Гипермәтін әдісін қолданудың өзіндік алгоритмі бар.

1.Іс-әрекетті ұйымдастыру

2.Гипермәтінді мәнерлеп оқу

3.Гипермәтіннің құрылымы

4.Мәтінге қатысты сұрақтармен топтық жұмыс

А) сұрақтар даярлау Ә) сұрақтар алмасу Б)түзету

5. Жеке оқушылармен бақылау тапсырмалары

Бірінші кезеңде оқытушы студенттермен бірге тақырыптың атын, мақсатын,

сабақтағы жұмыс істейтін мәтінді көрсете отырып, бірге құрастырады. Бұл мәтін оқулықты

параграф немесе арнайы жазылған мәтін болуы мүмкін. Мәтін барлық студенттердің

алдында жатуы тиіс.

Келесі кезеңде оқытушы гипермәтінді дауыстап оқиды, ал студенттер монологты

мұқият тыңдап, қадағалайды, өздеріне белгілеп алуы да мүмкін. Оқытушының сөйлеу

мәнері студенттер алдындағы мәтін сөздерімен бірдей болуы маңызды. Осы сәтте

студенттердің ақпаратты қабылдауда есту және көру қабілеттері қатар дамуына жағдай

жасалады. Оқытушы өз әңгімесін суретпен, тірек сызбамен жаңа терминді тақтаға жазумен,

т.б. әдістерімен жеткізуіне болады.

Келесі кезең гипермәтін құрылымы. Оқытушы берілген мәтінді бөлімге бөлуге әр

бөлменің жігін анықтауға, осы бөлімнің негізгі мазмұнын тауып ат қоюға тапсырма береді.

Нәтижесінде студенттер мәтінді қайта-қайта оқып, өзара ойларын тыңдау арқылы мәтін

студенттер есінде сақталады.

Келесі топпен жұмыс жасағанда бірінші тапсырма 3-5 минут 5-8 сұрақтан

даярлайды, жауабы осы мәтін ішінде дәл анық көрсетілген болуы керек. Сұрақтар әр

топпен алмастырылып, жауабын келесі топ дауыстап айтады. Осы кезенде бір сұрақтың

бірнеше қайталанғаны да жақсы. Қайталау студенттердің есінде сақтауына мүмкіндік

береді. Жауаптарға кейбір түзету керек болса оқытушы түзетіп, кеңес береді.

Жаңа тапсырма беріледі. Мұнда сұрақтар дайындағанда дәл мәтіндегі жауапқа

сәйкес емес, сол тақырыпты түсінуіне байланысты болады. Оқытушы студенттердің

жауабын тындай отырып, талдауына қатысып отырады. Бұл жұмыс тақырыпты есте

сақтауға көмектесіп ақпараттың мазмұнын түсінуге жағдай жасайды.

Сабақ жеке тексеру жұмыстарымен аяқталады. Ол әр түрлі формада болуы мүмкін.

Гипермәтіндік технологияның өзіндік жетістігі:

1. Оқыту уақытын үнемдейді. Жаңа тақырып сабақ үстінде оқытылып бекітіледі.

2. Тақырыпты ұзақ уақыт сақтауға мүмкіндік береді және есте сақтаудың түрлі типін

дамытады.

3. Оқушылардың ой-өрісін дамыту. Топпен жұмыс кезінде ақпаратты мұқият түсіну

үшін өзара оқыту элементтері қолданылады.

4. Әрбір оқушы тақырыпты өз деңгейінде меңгереді, оны мұғалім оқушылармен

жеке жұмыс жасағанда байқайды.

Гипермәтіндік лекциялар өте жоғары әсер беретіні бақылаулар арқылы зерттелген.

Біріншіден, үлкен қиын тақырыпты мазмұнына қатысты жүйелеуге мүмкіндік

береді.

Екіншіден, оқушылар сабақтарда жаңа ақпаратты бірнеше қайтара жұмыс істеу

арқылы жеке бөліктеріне дейін меңгереді.

Келесі жағдайда ескерсек бұл әдістің әсерлілігі өседі.

1.Мысалы тарих сабағында әр тақырыпты гипермәтін түрінде алу мүмкін емес, егер осы

тақырыпқа гипермәтін құрса, оқушылар тезірек түсінер еді.

2.Айтылған технология бойынша үнемі жұмыс жасау керек.

~ 66 ~

3.Гипермәтінді оқуда оқытушының сөз мәнерінің оқу шеберлігінің өзі үлкен әсер етеді.

Гипермәтін – лекция технологиясымен жұмыс жасаудың әдіс тәсілдері.

Зертханалық жұмыс – практикалық сабақ нұсқасы, бұл оқу мен арнайы дағдыны

қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл әдіс білімді бекіту сабақтарында қолданылады.

Проблема қоя білу – бұл кезде студенттер қандай болмасын жаңа әрекетті

орындайды, ол дұрыс болсын, нашар орындалсын, бірақ осы дағдыны игеруі керек. Қалай

орындау керегін оқытушы түсіндіреді. Есте сақтау қабілеті дамытады. Келесі кезенде қалай

орындалу керек екенін көрсетеді, оқушылар бақылайды. Көру қабілеті дамытылады.

Жұппен жұмыс бірінші жағдайда жұмыс жасайды, екінші жағдайда бақылайды

тексереді.

Жеке оқушымен жұмыс – оқушының тақырыпты меңгеруін көрсетеді.

Қорыта келе:

Есте сақтаудың барлық типі дамытылады.

Қайталаудың көптігі мен үзіліссіздігі

Зейінін шоғырландыру

Топпен және жеке тапсырмаларды қолдану

Қате бойынша түзету жұмыстарын жүргізу

Оқытуды ұйымдастырудың берілген технологиясы – бүгінгі күннің талабымен

қазіргі білім берудің заманауи бағыттарының бірі болып табылады.

Гипермәтінді бөліктерге бөлу, ат қою

Гипермәтіннен қарсы топқа сұрақтар даярлау 1.Тақырыпта дәл жауабы бар

2.Тақырып бойынша жауабын сұрақ мазмұнына қарап табу

IY Бекіту. Жеке оқушыларға тапсырма беру

А) «Х» және «0» ойыны жүргізіледі.

Жаңа тақырып бойынша 9 сұрақ дайындалған. Бір топ «Х» және екінші топ «0»

болады. Жеребе лақтыру арқылы ойынды бастаушы топ анықталады. Мысалы «Х» тобы 7

санын тандаса, 7 сұрақ ашылып оқылады, топ дұрыс жауап берсе «Х» таңбасы қойылады,

келесі ойынды «О» тобы бастайды. Кім бірінші көлденеңнен не тігінен жолдарды өз

таңбаларымен толтырса, сол топ женген болып есептеледі.

Сұрақтар:

1.Гипер мәтіннің қандай ерекше белгілері бар?

2.Гипермәтінмен жұмыс істеу алгоритімін атаныз?

3.Гипермәтінмен жұмыс істеу алгоритімінде топпен жұмыс істеу екі кезеңнен тұрады.

Олардың айырмашылығы неде?

1.Гипермәтінмен жұмыс істеу кезеңінен соңғы қадамын айтыңыз

2.Тақырыпты ұзақ есте сақтауға мүмкіндік береді және ................

3.Гипермәтін уақытты үнемдейді дейді неге?

4.Әр оқушы тақырыпты өз деңгейінде меңгереді оны мұғалім оқушымен жұмыс жасау

кезінде байқайды неге?

5.Гипермәтіндік технологияны сабақта қолданудың бақылау жасау қандай нәтиже береді?

6.Гипермәтін технологиясының пайдасы бар ма? Қандай пәндерде қолдануға болады?

Б) «Домино» ойыны ойналады. Домино тәрізді келісген кеспелер екі топқа да

таратылады, қай топ бірінші доминосын құрып болса, сол топ женген болады. Домино

құрған кезде оның дұрыстығы қаралуы керек.

Y Сабақты қорытындылау Әдістемелік кеңес – сабақты қорытындылау үшін қатысушыларға сауалнама

таратылады, кеңес осы баға арқылы бағаланады.

ҮI үйге тапсырма

Гипермәтін – технологиясын сабақтарға қолданып көруге бір сабаққа жоспар құру

~ 67 ~

Өтілген материалды саналы қайталауда, жаңадан білім алуда, оның жолдары мен

дағыдыларына үйренуде белсенділіксіз мүмкін емес. Оқыту барысында студенттің бойында

танымдық белсенділік пайда болса, онда студенттердің ақыл- ой қабілеттерінің мындай

элементтері дамиды; зеректік, зейінділік, байқағыштық, ойлау және сөйлеу дербестігі.

Оқудағы танымдық белсенділікті қалыптастыруда – студенттердің проблемалық

сұрақтардың жауабын іздестіруде өзіндік жұмыс орындауда жүзеге асады.

Қорыта айтқанда педагогикалық ұжымның шығармашылық әлеуетін және кәсіби

құзыреттілігін қалыптастырудағы колледждің оқу әдістемелік жұмысын инновациялық

бағытта жетілдіруді – білім беру мекемесі қызметінің басты ұстанымы ретінде қарастыру

қажет. Қазіргі жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден- бір шарты – оқу

орындарындағы білім беру процесіне жаңа инновациялық технологияларды енгізу екендігі

сөзсіз.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Жүнісбек Ә. Жаңа технология негізі – сапалы білім. – //Қазақстан мектебі, №4, 2014

2. Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану

мүмкіндіктері. – А.: Білім, 2010.

3. Кукушин В.С. Введение в педагогическую деятельность: учебное пособие. Изд-е 2-е М.:

ИКЦ«МарТ»,Ростон/Д,2005год

4. Симоненко В.Д. – Общая и профессиональная педагогика – М.: Вентана-граф, 2006 жыл

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ

ТҰЛҒАЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ

Арзымбетова Салтанат Жаксылыковна

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Алматы қаласы бойынша

педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты»

«Инновациялық технологиялар және ғылыми-жаратылыстану

(гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы

Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев «Білімге жұмсалған капитал – қайтарымды капитал» -

деп айтқандай, халықтың өмір сүру деңгейінің жоғары болуы ең бірінші өскелең

ұрпағымыздың білім сапасының артуымен байланысты, өйткені адамзат қоғамын алға

апаратын құдіретті күш – білім.

Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігінің білім берудің мақсатын, мазмұны мен

технологиялары, оның нәтижесіне қарап бағалайтын болды. Білім берудің қазіргі негізгі

мақсаты білім алып, білік пен дағды – машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде

дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке – ақпаратты өзі ізденіп табу, талдау және

ұтымды пайдалану, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және

жұмыс істеу болып табылады.

Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: «Білім беру жүйесінің басты

міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері

негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін

қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясы мен инновациялық әдіс –

тәсілдерді енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық

желілерге шығу» – деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді. Бұл

міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімінің күнделікті ізденісі

арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа

практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.

~ 68 ~

Мұғалім өзі жаңа технологияны жете меңгермей оқушыға жаңалық үйрете алмайды.

Қазіргі мектептерде сабақ жаңа технологияны іске асыру арқылы, оның элементтерін

дұрыс қолдану арқылы жүзеге асады. Мұғалім шеберлігі оқушыны түсінуден, онымен

рухани қарым-қатынаста болумен тұрады.

Ғылыми - педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту

үрдісінің нәтижесін көтеретін әдіс-тәсілдері, түрлері көбінде жаңашыл инновация деп

аталады. Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі-

оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық

технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқушылар инновациялық және интерактивтік

әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне

ықпал тигізуде.

Интерактивтік оқытудың қазақ тілінде жүргізу мақсаты-оқушыны дұрыс оқуға, сауатты

жазуға, тыңдап, түсініп, оқып, сөйлесе білуге үйрету, ойлау қабілетін дамыту, ойын еркін

жеткізе алатындай тәрбиелеу.

Бүгінгі таңдағы құзіретті мұғалімнің міндеті – баланың өзіне деген сенімін арттыру, өзін

жеке тұлға ретінде сезінетіндей мүмкіндік ашу, өзін дара тұлға ретінде сезінген бала қай

кезде де өмірде өз жолын таба алады.

«Инновация» ұғымы педагогикалық сөздік қорына ежелден енген екен. Ол кейбір

ғалымдардың еңбектерінде «жаңа»,«жаңалық енгізу » деп көрсетіледі. Кейбіреулері оны

«өзгеріс »деген терминмен анықтайды. Біздің ойымызша, бұл түсініктер кең мағынадағы

терминдермен білім беру жүйесіндегі кез-келген өзгерісті сипаттайды.

Оқытудың тиімділігін арттыру мақсатында жаңа білім парадигмасына сүйене

отырып, біз оқыту технологияларын тиімді жақтарын таңдап алуымыз қажет және оқыту –

тәрбие үрдісінде озық технологияларды белсенділікпен енгізілуі керек.

Қазақстанда ең алғаш «Инновация» ұғымына қазақ тілінде анықтама берген ғалым

Немеребай Нұрахметов. Ол «Инновация, инновациялық үрдіс деп отырғанымыз-білім беру

мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек

қызметі» деген анықтаманы ұсынады.

Оқыту үрдісінде білім берудің интерактивті формасын қолдану білім берудің

тиімділігін арттырады, мұғалім жаңа білім көкжиегін ашып, білім беру үрдісінде бейімдеу

мүмкіндіктерін қамтамасыз етіп, жеке тұлғаның спецификалық ерекшеліктерін ескереді.

Әр күні көптеген ғылыми жаңалықтарға терең әлеуметтік өзгерістерге толы қазіргі

кезеңде оқушыларға берілетін ақпарат көлемі кеңеюде. Ал оны игеруге бөлінетін уақыт

өзгеріссіз қалуда. Сондықтан білім берудің сапасын жақсарту, білім берудің әдістемелік

негізін өзгерту заман талабына сәйкес туындап отырған қажеттілік.

Бұрынғы әдетке айналған оқу үрдісінде мұғалім басты роль атқарған болса, қазіргі

оқу үрдісінде оқушы белсенділік көрсетуге тиіс, яғни мұғалім көбіне кеңесші, бағдарлаушы

роль атқарады. Қазіргі кезеңде оқытудың басты мақсаты өз бетінше дами алатын, жеке

шығармашылық тұлғаларды қалыптастыру болғандықтан мектеп қабырғасында оқушылар

өз бетінше танымдық әрекет етудің әдістері мен дағдыларын игеруге тиіс.

Дәстүрлі сабақта оқушы тек тыңдаушы ғана болса, енді ол сыни ойланушы, өз ойын

дәлелдеуші, өзгенің ойына пікір айта алушы, ізденуші, ал мұғалім осы әрекеттерге бағыт

бағдар беруші болып есептеледі. Оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, сабаққа

деген қызығушылықтарын арттыра түсу үшін әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға болады.

Мұғалім тұлғаны дамытатын кез келген қызмет емес, тек орындау барысында

жағымды эмоциялар тудыратын қызмет қана екеніне көңіл аударуы тиіс. Оқушыға оқу,

танымдық қызметпен айналысуы ұнап, ол ақыл ой жұмысынан қанағаттануы тиіс.

Өзара қатынасқа және сөйлесуге құрылған оқыту оқу процесінде белсенді

формаларды қолдану арқылы іске асырылады. Олар:

топтық немесе жеке-топтық;

жұптық;

~ 69 ~

ұжымдық;

Оқытудың бұл формалары жалпы немесе құрылымдық деп аталады.

Бұдан басқа нақты немесе арнайы формалары да бар:

семинар;

оқу конференциялары;

диспут;

топтық пікірталас және т.б.

Оқу процесін жандандыру құралдарының ішінде ойын, ойын арқылы

оқыту ерекше орын алады.

Қазіргі уақытта педагогикада оқыту мен ойынды топтастыруға қадам

жасалынуда, тіпті бұл жерде сөз еңбек негізінде оларды қосу туралы болып отыр.

Білім сапасын арттырудағы жаңа инновациялық технологияларды оқып, үйреніп,

сараптай келе, мынадай тұжырым жасауға болады:

білім алушылардың білім, білік сапасын арттырудағы жаңа инновациялық технология

түрлері сан алуан, оларды таңдау және одан шығатын нәтиже оқушының кәсіби

біліктілігіне тікелей байланысты;

– жаңа инновациялық технологияларды енгізу жүйелі әрі мақсатты түрде жүргізілгенде

ғана жетістікке жетуге болады;

– жаңа инновациялық оқыту технологияларын енгізу барысында әрбір оқу орнының

материалдық-техникалық базасының бүгінгі талапқа сай еместігі, әрі жетіспеуі, кадрлық

әлеуметтің төмендігі көп кедергі жасайды.

Қазіргі жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден – бір шарты-оқу

орындарындағы білім беру процесіне жаңа инновациялық технологияларды енгізу екендігі

сөзсіз түсінікті.

Сондықтан ғылыми-техникалық прогрестен қалыспай, жаңа педагогикалық

инновацияларды дер кезінде қабылдап, өңдеп, нәтижелі пайдалана білу-әрбір ұстаздың

негізгі міндеті болып табылады.

Жаңа технологияларды, инновациялық әдістерді енгізу, сабақта пайдалану

барысында оқушылардың пәнге қызығушылығын, шығармашылықпен ойлауларын

тереңдете отырып, танымдық ізденімпаздығын қалыптастыруға ықпал жасауға

болатындығын іс-тәжірибеде көруге болады.

Қорыта келгенде, жаңа инновациялық педагогикалық технологияның негізі, басты

міндеттері мынадай:

әрбір білім алушының білім алу, даму, басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыра

білу;

– білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде тәрбиелеу;

– өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру, дамыту;

– аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Раджерс Э. Инновация туралы түсінік. – //Қазақстан мектебі, №4, 2006.

2. Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау. – А., 2004

3. Жүнісбек Ә. Жаңа технология негізі – сапалы білім. – //Қазақстан мектебі, №4, 2008

4. Нағымжанова Қ. Инновациялық технологияның құрылымы. – А.:Өркен, 2007

5. Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану

мүмкіндіктері. – А.: Білім, 2008.

~ 70 ~

КӘСІБИ МАМАНДАР ДАЯРЛАУДАҒЫ ИНОВАЦИАЛЫҚ

ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Темірғалиев Рүстем

Атырау энергетика және құрылыс колледжінің химия пәні оқытушысы

Атырау қаласы

Қазіргі ғылым – техникалық өрлеу заманы білікті де білімді техникалық мамандарды

қажет етуде. Осы бағытта техниканың заманауи тілін меңгерген білікті мамандар даярлау –

Елбасымыздың жолдауындағы басты бағыттардың бірі. Атырау энергетика және құрылыс

колледжі – сондай мамандарды даярлайтын, облыстағы кәсиби техникалық білім беретін

озық оқу орындарының бірі.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан

халқына Жолдауында «Осы заманғы білім беру мен кәсіптік қайта даярлау, «парасатты

экономиканың» негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды, идеялар мен

көзқарастарды пайдалану, инновациялық экономиканы дамыту қажет деп атап өтті. Білім

беру реформасы табысының басты өлшемі - тиісті білім мен білік алған еліміздің кез келген

азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу

болып табылады» делінген. Сондықтан да қазір еліміздің техникалық колледждерінде орта

буын мамандарын даярлау – басым бағыттардың бірі болып отыр.

Еліміздің болашаққа деген үкілі үмітінің тірегі жастардың озат ойлары мен кемел

білімдері, еліміздің тың мақсаттарға апаратын құдіретті күші болып табылады. Сондықтан

оқытушылар теориялық және тәжірибе сабақтарында студенттердің бойында адамзат

баласының құндылықтары ерік, жігер, еңбек сүйгіштік, мақсаткерлік қасиеттері бойға

сіңіруіне , тәуелсіз елеміздің экономикасын дамытуға үлес қосатын білімі мен білігі

ұштасқан мамандар даярлауда білімі жоғары оқытушылардың маңызы зор.

Жастар әрқашанда ел намысын биік ұстауға күш салуға тиіс.Алған білімдерін

еліміздің игілігіне пайдалана білуі керек. Соның бірі - білім беру саласы. Қай кезеңде

болмасын жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру қоғам алдындағы ең жауапты, маңызды іс.

Оқу үрдісін технологияландыру, ақпараттандыру, оқыту сапасын арттыру негізгі білім

сапасының кепілі болып табылады.Белгілі нәтижелерге жету үшін студент бойында

субьект ретінде төмендегі құзыреттіліктерді қалыптастыру керек: коммуникативтік

құзыреттілік,ақпараттық құзыреттілік.

Жаңа технологияны меңгеру оқытушының интеллектуалдық кәсіптік, адамгершілік,

рухани азаматтыық және басқада көптеген адами қабілетінің қалыптасуының игі әсерін

тигізеді, өзін – өзі дамытып, оқу үдерісін ұйымдасыруға көмектеседі. Қазақстан

Республикасының «Білім туралы» Заңында кәсіптік бағдар немесе кәсіби бағыттылық деген

ұғымға білім алушылардың кәсіптік қызығушылықтары мен жеке қабілеттеріне сәйкес білім

беру саласында мамандық пен оқитын орнын таңдауына ақпараттық және консультациялық

көмек беру деп түсініктеме берілген [2].

Сонда қазіргі колледж студенті болашақ мамандығын кәсіби бағдар арқылы таңдап

алған соң, оның өндірістегі білікті кадр болып қалыптасуы колледж оқытушыларының

міндетіндегі іс болып табылады. Ол үшін колледждердің оқу процесі жаңаша

ұйымдастырылып, арнайы пәндерге арналған зертханалық жұмыстар оқытудың

инновациялық технологиясымен байланыстырылуы тиіс. Бұл жөнінде жоғарыда атап өткен

Елбасы Жолдауында «Отандық білім беру жүйесіне инновациялық әдістерді, шешімдерді

және нақты құралдарды қарқынды енгізуге тиіспіз» деп нақты тапсырма ретінде атап

көрсетілген [1]. Мұның орындалуына барынша атсалысу – оқу орны қызметкерлерінің

барлығына бірдей міндет болып жүктеледі.

Жалпы біз сөз етіп отырған инновациялық технологиялар оқу процесіне

педагогикалық оқыту технологиялары болып 1970 жылдары батыстың педагогикалық

~ 71 ~

әдебиеттерінен келген. Бұл – әртүрлі типтегі білім беру ұйымдарының оқу процесінде кадр

даярлау, біліктілік көтеру, материалдық қамтама-сыз ету, басқару және т.б. сияқты

оқытудың әртүрлі жүйесінде қолданылатын технологияны сипаттап береді [4]. Дегенмен,

осы технологияларды қазіргі жаһандану дәуіріндегі жаңашыл құралдармен байланыстыра

отырып, оқу процесіне жаңа инновациялық технология ретінде енгізу – әрбір оқытушының

міндеті. Әсіресе теорияны тәжірибемен байланыстыруда негізгі ақпарат көзі болып

табылатын арнайы пәндерді инновациялық технологияларды пайдалана отырып

жүргізу білім сапалылығын арттырып қана қоймай, білім алушының танымдық көзқарасын

да кеңейтеді.

Қазіргі кезде оқу процесінде қолданылып жүрген көптеген инновациялық

технологиялар бар. Ол үшін оқытушы өзінің ақпараттық құзыреттілігін үнемі дамытып

отыруы тиіс. Техникалық колледж оқытушысы ең алдымен оқытудың инновациялық

технологиясына сәйкес техникалық құралды дұрыс таңдап алуы, сабақ жоспарын жаңа

технология талаптарына сай құра білуі, тапсырмаларға сәйкес техникалық құрал

қажеттілігін дұрыс жіктей алуы, сонымен қатар, өткізілген жаңа сабақтан нақты қорытынды

мен нәтиже көрсете алуы тиіс. Технологиялардың түрлері білім берудің мемлекеттік

стандартында анықталған және арнайы бекітілген оқыту мазмұнына ешқандайда нұсқан

келтірмейді, керісінше оқу пәндерінің үлгілік бағдарламасында көрсетілген мақсатқа

оқытудың бұрыннан қалыптасқан әдістерімен өзара бірлікте қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа инновациялық технологияларды

пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра

отырып, оқу - тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатуды

көздейді. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен «ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасыры» деп

аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми - техникалық прогрестің негізгі белгісі –

қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді.

Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең

ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық -

коммуникативтік технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның

табиғи ортасына айналып отыр.

Инновациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу

барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды,

интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту

бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникативтік

байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді. Жедел дамып

отырған ғылыми – техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық салаларын

ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негізіне айналды [4].

Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі,

оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге, оқытушылар алдына

жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.

Білім беруді ақпараттандыру – жаңа технологияны пайдалану арқылы дамыта оқыту,

дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асырады.

Оқыту үрдiсiнде технологияны қолдану оқытушы мен оқушы қарым - қатынасының

бұрынғы қалыптасқан жүйесiн, олардың iс-әрекеттерiнiң мазмұнын, құрылымын үлкен

өзгерістерге ұшыратады. Қалыпты бiлiм беру жүйесінде оқытушы – оқушы - оқулық түрінде

құрылған үш жақты байланыс бұзылып, оқытушы – оқушы - компьютер - оқулық жүйесі

пайда болды. Мұндай жүйеде бiлiм беру оқыту процесінде компьютерді қолдану бiлiм мен

бiлiктiлiкке қоятын талаптарды қайта қарап, жетiлдiрiп, жүйелеудi талап етедi.

Ақпараттандыруда технологияның негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес

қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім

стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің

~ 72 ~

ерекшеліктеріне – оның іргелілігі, алдын алу сипаты және оларға қол жеткізу мүмкіндіктері

жатады [3].

Жаңа ақпараттық технологиялар дегенiмiз – бiлiм беру iсiнде ақпараттарды даярлап,

оны бiлiм алушыға беру процесі. Бұл процесті icкe асырудан негiзгi құрал компьютер болып

табылады. Компьютер - бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген жаңа, тың

дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретін зор құрал.

Колледж оқытушылары үшін жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімділігі:

- оқушының өз бетімен жұмысына;

- уақытын үнемдеуге;

- білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеруде;

- шығармашылық есептер шығару кезінде физикалық құбылыстарды түсіндіру

арқылы жүзеге асыру;

- қашыктықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;

- қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;

- экономикалық тиімділігі;

- іс-әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тапсырмаларды оқып үйренуде (би

өнері, қол еңбегі, дене шынықтыру сабақтары т.с.с);

- қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстап сезіну немесе құлақ пен есту мүмкіндіктері

болмайтын табиғаттың таңғажайып процестерімен әр түрлі тәжірибе нәтижелерін көріп,

сезінуге мүмкіндік береді;

- оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор.

Технологиялардың жаңаша түрлерінің бірі – практикалық және зертханалық

сабақтарды қызықты етіп өткізуге арналған виртуалды зертханалық жұмыстар. Виртуалды

зертханалық жұмыстар – компьютерлік 3D имитациялық тренажерлары болып табылады.

Олар оқушылардың кәсіби қабілеттерін және ішкі түйсіктерін қалыптастыру мен

жетілдіруге, шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Виртуалды

зертханалық жұмыстар – бұл түрлі құрал-жабдықтар мен қондырғылар қолданылатын

шынайы зертханалық жұмыстардың (тәжірибелердің) аналогы болып табылады, алайда

виртуалды зертханалық жұмыстардың шынайы зертханалық жұмыстардан басты

айырмашылығы бұл олардың компьютерде орындалуы. Виртуалды (компьютерлік)

зертханалық жұмыстардың артықшылығы:

- Оқу орны ауданы мен қаржы шығындарының үнемділігі;

- Зертханалық жұмыстарды әрбір оқушының жеке-жеке орындау мүмкіндігі;

- Оқытылатын жабдықтармен қауіпті және апаттық режимдерде жұмыс жасау

мүмкіндігі;

- Тәжірибе шарттарын өзгертудің мүмкіндігі;

- Пайдалану шығындарының болмауы.

Әр түрлі технологиялар кәсіпшілік дағдылары мен іскерліктерін, ішкі түйсіктері мен

шығармашылық қабілеттерін әр түрлі дамытуға мүмкіндік береді.

Haskett consulting inc. (HCI) соңғы зерттеулері бойынша: «Адамдар көрген ақпараттарының

20%-ын, көріп-естіген ақпараттарының 40%-ын және көіп, естіген және жасаған

нәрселерінің 70%-ын есте сақтайды». Осындай мәліметтер Ресей және шетелдік ақпарат

көздерінен алынған нәтиже бойынша -

Есте сақтаудың пайыздық үлесі:

- мәтін оқыған кезде - 10-30%;

- сызба мен кестелерде көбен көрген кезде - 20-40%;

- көріп-естіген кезде (мультимедиа) - 30-50%;

- айтып-жазған кезде (интерактив) - 50-75%;

- көріп-жасаған кезде (модельдеу, тренажерлар) - 65-95%.

~ 73 ~

Осыған орай, виртуалды шынайылылықты қалыптастыру технологиясының көмегімен білім

берудің тиімділігін арттыруға болады деген қорытынды жасауға болады, өйткені бұл

жағдайда адамның бірнеше қабылдау каналдары (көру,есту, кинестика) қамтылады.

Технологиялардың тиімді түрлерінің бірі - электроңдық оқу құралын арнайы

пәндерді оқытуда интерактивті техника және технологияларды қолдану - бұл оқу курсының

ең маңызды бөлімдерін, сонымен бірге есептер жинағы, анықтамалар, энциклопедиялар, оқу

эксперименттерін жүргізу нұсқаулары, практикумға, курстық проектілерге нұсқау және т.б.

білім беруді басқаратын электрондық оқу құралы.

Сонымен қатар электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде оқушылар

бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық тапсырмалар орындайды.

Әрбір оқушы тандалған тақырып бойынша тапсырмалар мен тарау бойынша тест

жұмыстарын орындап, анимациялық практика тапсырмаларымен жұмыс жасауға

дағдыланады. Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс және

музыка тындатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен

әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен

оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың кұштарлығы оянады деп

есептеймін. осылайша оқыту құралдарының бірі - электрондық оқулық. Ол оқушыларды

даралай оқытуда жаңа информацияларды жеткізуге, сондай-ақ игерілген білім мен

біліктерді тестік бақылауға арналған бағдарламалық кұрал [3].

Білім - болашақ бағдары, кез-келген маман даярлайтын оқу орынның басты

міндеттерінің бірі - жеке тұлғаның кұзіреттілігін дамыту. Құзірет - оқушының жеке және

қоғам талаптарын қанағаттаңдыру мақсатыңдағы табысты іс-әрекетіне қажетті білім

дайыңдығына әлеуметтік тапсырыс. Құзыреттілік - оқушының әрекет тәсілдерін жан-жақты

игеруінен көрінетін білім нәтижесі.

Жалпы, оқу процесінде инновациялық технологияларды қолданып сабақ түсіндірудің

маңызы өте зор және оқушының өз мамандығына қызығушылығын арттырып,

шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми көзқарасын қалыптастырып, мамандық сапасын

арттырып, еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетті мамандар даярлауда үлесі мол. Осы

біліммен өндіріске барған жас маман кейінгі заманауи мүмкіндіктермен жұмыс жасау

шеберлігін қалыптастыра алады. Сондықтан оқу процесінде инновацияны қолдану – біздің

басты міндетіміз болып саналады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Қазақстан – 2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты // Ел

Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2012 жыл 14-желтоқсандағы Қазақстан халқына Жолдауы.

2. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. Астана, Ақорда, 2007 жылғы шілденің

27-сі. № 320-ІІІ ҚРЗ // ЕҚ, № 160 15.08. 2007

МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ҚҰЗІРЕТТІЛІГІ – НӘТИЖЕЛІ БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗІ

Дәуідова Гүлнұр Сәлімқызы

Талдықорған өнеркәсіптік индустрия және

жаңа технологиялар колледжінің оқытушысы

Алматы облысы

Мемлекетіміздің дамыған елдердің стандарттарына деген ұмтылысы еліміздің жаңа

сапалық деңгейге жылдам өту қажеттілігін туындатуда. Осыған орай қазіргі кезде жасалып

жатқан реформалар даму институттарының қалыптасуына немесе өсуден тұрақты даму

кезеңіне өтуге және саяси бағыттардағы осындай өзгерістер өмірдің барлық саласындағы

шығармашыл тұлғаның мәртебесін көтеріп, мерейін үстем етуде.

~ 74 ~

Білім – адамзаттың терең және үйлесімді дамуын бекітетін құралдардың бірі,

прогрестік, әлеуметтік тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Қазіргі

білім беру үрдісі адамның ішкі табиғи мүмкіндіктерін ашып, әр адамның өзінің «Менің»

сезінуге, толықтыруға көмектесетіндей, сыртқы әлеммен әлеуметтік қарым-қатынастарда өз

орнын табуға, өзін шығармашылықпен өзгертуге белсенділік танытуға ықпал етуі тиіс.

Бүгінгі таңдағы қоғам кәсіби білімі жетік, құзіретті, бәсекеге қабілетті мамандарды талап

етеді. Білікті ұстаз, білімді маман болу үшін - әрбір мұғалім өз білімін үздіксіз көтеріп

отыруы тиіс. [1]

Білімін тұрақты көтеріп отыру – мұғалімдердің құқықтары әрі міндеттері, білім беру

жүйесінің тұрақты дамуының кепілі, Мемлекеттің дамуының құралы болып табылады.

Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігі-оның жан-жақты білімінен ұстаздық шеберлігімен,

оқытудың жаңа әдістерін меңгерумен өлшенеді. Мұғалім қаншалықты білімді,

шығармашыл болса, оның құзыреттілік аясы да соғұрлым кең болмақ. «Құзыреттілік»

ұғымы педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару

нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігінің негізгі шарттары:

1. Тұлғааралық және еңбектегі байланыс.

2. Қызметтің эканомикалық, әлеуметтік, құқықтық, адамгершілік, психологиялық

аспектілерін меңгеруі.

3. Қызметті жаңа жағдайға бейімдеудегі, басқару шешімін қабылдаудағы

дайындығы.

4. Практикалық кәсіби тапсырмаларды орындаудағы дайындық әлеуеті

5. Нақты жағдайларға байланысты қандай да бір әдістерді пайдалану біліктілігі.

6. Тиімді шешім қабылдау қабілеті.

«Құзырлылық – тек кәсіби білімі емес, тұлғаның жалпы мәдениеті мен

шығармашылық әлеуетін дамыту қабілеті»- деп түйіндейді белгілі оқымысты Т. Г. Браже.

Сондықтан бүгінгі ұстаз тек кәсіби білімін толықтырып қана қоймай, үнемі

шығармашылықпен жұмыс жасауы қажет. [2]

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында оқыту формасын, әдістерін,

технологияларын таңдауда көп нұсқалық қағидасы бекітілген, бұл білім мекемелерінің

мұғалімдеріне өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық процесті кез келген

үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік береді. Қазіргі оқытудың жаңаша

технологиясын меңгерудің өзі ұстаздан шығармашылықты талап етеді. Ал

шығармашылықпен жұмыс жасау үшін мұғалім өзінің кәсіби біліктілігін арттырып отыруы

қажет. Мұғалімнің өз кәсіби қызметтерін шығармашылықпен атқаруына әр деңгейдегі

әдістемелік жұмыстарды иновациялық бағытта ұйымдастырып өткізудің ықпалы мол.

Біліктілігін арттырушы мұғалім өзінің білімін, жалпы дүниетанымын кәсіби және

әдіснамалық деңгейін жоғарлатады, психологиялық – педогогикалық сонымен қатар

әдістемелік сауаттылығын жетілдіреді. Ең бастысы бұл білімдер мен білік дағдыларды

құзырлылық ұстанымдарының талаптарына сәйкес өздерінің меңгеруі және сол жолдар

арқылы өздерінің ойлау жүйесін, шығармашылығын өнертапқыштығын, рефлексиялық

машығының дамуына жол ашады.

Сол кезде ғана мұғалімнің өзіне-өзі баға беру деңгейі артып, өзін-өзі анықтап,

үздіксіз өзін-өзі дамытуға деген қажеттілік туады.

Білім-тоқтаусыз толассыз үрдіс. ХХІ ғасыр білімін біз адамның

қызығушылықтарының дамуы, оның өзінің дамуы деп түсінеміз. Бұл әр адамның өзін-өзі

жасампаздықпен қайта құра алуы, қоғамдық талаптар тұрғысынан өзіне сыни баға бере

алуы, айналаны өзгерте алуға қатыса алуы. Ол арқылы адамның интеллектуалдық, рухани

күші дамып, тұлғалығы қалыптасады. Білім – мұғалім үшін оның шығармашылық әлеуетін

дамытудың үрдісі.

Даму да, білім де ешбір адамға қолдан беріле салмайды. Кімде кім оған қол

жеткізгісі келсе әрекет етуі, күш салуы қажет. Бұл тұрғыдан алғанда кез келген білім-ол өз

~ 75 ~

бетінше білім алу. Шығармашылық әлеуеттің дамуы өз білімін көтеруге негіз болады.

Мұғалім шығармашылық әлеуетін дамыта отырып, өзінің құзіреттілік аясын кеңітеді.

Кәсіби құзіреттілік маманның әлеуметтегі дәл осы уақыттағы қабылданған стандарттар мен

нормаларға сәйкес өзінің кәсіби педагогикалық қызметін атқаруға дайындығы мен

қабілетін анықтайтын кәсіби білімдер жиынтығы немесе жекелік-кәсіби сипаттама. Кәсіби

құзіретті еңбек деп мұғалімнің педагогикалық әрекетті өте жоғары деңгейде атқара алуы,

педогогикалық қарым-қатынасқа түсе алуы нәтижесінде оқушылардың білімділік және

тәрбиелік деңгейінің жоғары болуы деп санаймыз.

Кәсіби құзіреттілік бір нәрсе жайлы беделді ой, кесімді пікір білдіруге мүмкіндік

беретін білімділердің сипаттамасы ретінде қарастырылады. Сондықтан оның құрылымына

әлеуметтік психологиялық, аутопсихологиялық, комуникативті, педагогикалық-

педагогикалық, әлеуметтік, перцептикалық құзіреттілік жатады.

Мұндағы әлеуметтік-перцептикалық құзіреттілік байқампаздық пен өткірлік яғни

тұлғааралық қарым-қатынаста баға бере алушылық, салыстыра білушілік, талдау мен

рефлекциялау нәтижесінде басқаның образын қалыптаструдан түзіледі.

Аутопсихологиялық құзіреттілік-тұлғаның өзінің сапаларын өзгертуге дайындығы

мен қабілеттеріне бағытталған психологиялық жұмыс. Оның нәтижесінде өзін-өзі дамыту

мен жетілдіру, өзіндік ресурстарына әсер етуі қамтамасыз етіледі. Аутопсихологиялық

құзіреттіліктің жүйе ретіндегі құрылымдық компанентеріне;

-рефлексивтік - өзін-өзі бағалау, бақылау

-жобалаушылық - өзін-өзі өзгерту әрекетін жоспарлау

-өзара камуникатифтілік – ішкі диолог

-ұйымдастырушылық – ішкі ресурстарын өзін дамыту үшін аша алуы

-прогностикалық - өзінің даму сәттеріне сүйсінуге қабілеттілік жатады.

Рефлексифті құзіреттілік-шығармашылық әрекетті жоғарылататын кәсіби-тұлғалық

дамуды жеделдететін рефлексифтік үрдістерде көрінетін тұлғаның кәсіби сапасы. Ол

маманның өз тәжірибесін талдау арқылы дамуды ынталандыратын жаңа кәсіби этолондар

мен стандарттарды белгілеудегі ролін арттырады.

Мұғалімнің белгілі бір педагогикалық мәселелер туралы барлық ақпаратты жинақтай

алуы, оның тиімдісін таңдай білуі, нақты жағдайды шешуге байланысты оған өзіндік

қолтаңбамен өзгерістер енгізе алу, осылайша мәселені шешудің өзіндік жолын таба білу

сыни ойлау нәтижесінде жүзеге асады. Бұл жағдайда сонымен бірге тапқырлық пен

өнертапқыштық сияқты сапалар қатар дамуға мүмкіндік алады.

Шығармашылық әлеуеті дамыған мұғалім үшін білім мазмұнын, әр оқушының

өзіндік ерекшелігін, оқушылар ұжымының артықшылықтарын, соған сәйкес оқуды

ұйымдастырудың формалары мен тактикалары жайлы ақпараттарды есінде ұстау қажет.

Сонымен қатар оларды дер кезінде еске түсіріп қажетіне жарата алу оның басты

құндылықтарының бірі болып табылады.

Кез келген жаңалық ең алдымен адамның қиялында пайда болатындықтан

шығармашылық әлеуеттің құрамдас бөлігінің бірі – фантазия. Бұған дейін белгілі

фактілерге қатысты жаңа көзқарас тұрғысынан қарауға мүмкіндік береді. Сондықтан оның

көркемдік және ғылыми-танымдық құндылығы орасан зор. Қиялдаудан туындаған

шығармашылық белсенділік едәуір шамада ішкі ниеттерге, жекелей дарындылыққа және

адамның қызметі үрдісінде қалыптасатын даралық тәжірибесіне байланысты. Фантазия

арқылы адамның есінде сақталған қабылдау, елес бейнелері қайтадан өңделіп, сұрыпталып,

жаңартылып, солардың негізінде мида жаңа бейнелер жасалады.

Фантазия-педагогикалық актінің құрамдас бөлігі. Ол жаңа жоспарлар,

бағдарламалар, технологиялар, т.б. жасауда, оны жүзеге асыруда іске қосылады. Нәтиженің

қолдай болатынын болжау, бұрынғы елес-бейнелерді өзгертіп бір-біріне қосып, қайтадан

бейнелеу арқылы, оқытуда жаңа жолдар табуға көмектеседі. Фантазия арқылы көрнекті

ақын, педагог, психолог Мағжан Жұмабаев «Мылқау өмірге үн, сақау өмірге тіл беретін»,

~ 76 ~

жоқты бар, ар барды гүлді, көрікті қылатын, бізді асыға аяқ бастырып тәңірмен

тілдестіретін сол фантазия» - деген. Шығармашылық әрекет жоғары әлеуметтік

қажеттіліктерден туатындықтан оның нәтижесіне қарай қанағаттану немесе қанағаттанбау

реакцияларын бастан өткізеді. Бұл эмоциямен тығыз байланысты. Эмоция – толғану, сезім,

көңіл-күй деген мағына береді. Эмоцияның жоғары түрі адамның іс-әрекетінің өнімді

болуына мүмкіндік туғызады. Эмоциясыз, сезімсіз ізденушілік болмайды.

Жақсылық ашу өздігінен келе салмайды, оған алдын-ала жасалған қажырлы еңбек

құлшындырады десек, дәл сол сәтті шабытты шақ деп сипаттауға болады. Шабыт –

адамның рухани күштерінің ширығып өрлеуі, шығармашылық толғанысы. Шабыт жаңа

туындының пайда болуына, бастайды. Ол адамның жоғары белсенділігінен, әрекеттің

өнімділігімен, шығармашылықтың шаттығын сезінумен «құштарлық» пен эмоциялық ойға

шолумен ұштасады. Шығармашылық үрдістің санадан тыс тәрізді болып көрінуі

шығармашылықтың өзінің барынша саналығының нәтижесі, сананың ерекше

айқындылығының, ойлар мен бейнелердің өзінше бір үлгіде лықси келіп, айшықтана

көрінуінің, естің, зейіннің, идеяны орындауға бағытталған құлшыныс пен ерік-жігердің

жемісі. Шабытты шақтарында адам бойындағы бар күш жігермен әрекет етеді. [3]

Мұғалімнің шығармашылық әлеуетінің құрамына оның кәсіби мәнді сапаларын

жатқыза отырып, олардың бастылары ретінде: шеберлік, импровизация мен интуицияны

атап өтеміз.

Шығармашыл тұлғаның ерекше қасиеттерінің қатарына педагогикалық

импровизация жасай алуы жатады. Педагогикалық импровизация дегеніміз-мұғалімнің

алдын-ала жоспарланбаған тосыннан пайда болған педагогикалық мәселені шешу үшін

өзінің білік, дағдысы мен іскерлігін шығармашылықпен іске қосуы.

Шығармашылық әлеуеті дамыған мұғалім өз кәсібін жете меңгеріп қана қоймай,

өзін-өзі жан-жақты дамытуға қол жеткізеді. Нәтижесінде мұғалім кәсіби құзіреттілікке қол

жеткізеді. Мұғалімнің кәсіби құзіреттілі-бүгінгі ғасыр талабына сай белгілі бір нәтижеге

бағытталған білім берудің негізі болмақ.

Бүгінгі заман талабы - жан-жақты дамыған, өзіндік «мені» қалыптасқан «тұлға»

тәрбиелеу. Оқушы «тұлға» болып қалыптасуы үшін оның бойында түрлі жағдаяттағы

проблеманы анықтауға, өзіндік тұжырым жасай білуге, өзіндік бағалауға, сыни

ақпараттарды өз бетімен табуға, талдауға логикалық операцияларды қолдана отырып

дәлелдеуге жалпы алғанда жеке адамның құзіреттіліктері қалыптасуы қажет.

Осындай биік нәтижеге қол жеткізуді – кәсіби құзіреттілігі жоғары мұғалім ғана

жүзеге асырмақ.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Ұстаздық шығармашылық – Б.А.Тұрғынбаева Алматы 2007ж

2.Құзырлылық амалының негізгі ұғымдары – К.С.Құдайбергенова Алматы 2007ж

3.Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар – 3-2011ж

ОҚУДЫ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫ БІРЛЕСІП ЖАҚСАРТУ

Бексеитова Эльмира Омирбаевна

ПҚБАИ аға оқытушысы

Алматы қаласы

Мұғалімнің кәсіби шеберлігінің шыңдалуына ерекше әсер ететін тәсілдердің бірі

Lesson study. Бұл тәсіл оқу үдерісінде сәтті қолданылып келеді. Күні бүгінге дейін 5 үдеріс

бойынша өткізілуде. Бұл:

~ 77 ~

- сабақтағы іс-әрекеттегі зерттеудің ерекше үлгісі болып табылатын педагогикалық

тәсіл;

- мұғалімдерді оқыту мен тәжірибелерін дамытудағы ынтымақтастық тәсіл;

- оқу сапасын арттыру үшін белгілі бір тәсілді қалай дамытуға болатындығын

анықтау, белгілі бір мәселені шешу жолдарын бірлесе қарастыру;

- оқушының оқуы жайлы деректер жинау, бақылау, зерттеу;

- бірнеше мұғалімнің сабақтағы қандай да бір мәселені зерттеуі, байқап көруі,

сараптауы;

- жұмыс істеудің тәсілі, жеке педагогтың өзі жинақтаған білімі мен біліктілігін өз

әріптестерімен бөлісуі,

- тәжірибені жетілдірудің демократиялық жолы;

- педагогтердің біліктілігін арттырудың жолы.

Әрбір Lesson study үдерісінен кейін қатысушылар нәтижені педагогикалық кеңесте

немесе директор жанындағы кеңесте талқылауына болады. Lesson study тәсілін қолдану

нәтижесінде: - Мұғалімдер зерттеушілік қызметті бірлесе жетілдіреді; - Ынтымақтастықта

жұмыс жасайды; - Ұсыныстар береді немесе айтылған ұсыныстар негізінде сабағына

өзгерістер енгізеді; - Тәжірибе алмасады; - Зерттеу әдістерін үйренеді; - Педагогикалық

ұжымға ұсынымдар дайындай алады. Жас мамандардың кәсіби өсуіне, оларға көрсетілетін

қолдауға айрықша мән беріледі. Мен де өз тәжірибемде мұғалімдермен, жас

мамандармен бірлесе отырып «Жас маманның рефлексивті жазбасын» дайындадық. Мұнда

жас маман әр тоқсан соңында өзінің жаңадан бастаған қызметіне рефлексия жасай алуы

үшін арнайы кестелерді толтырып отырады. Мысалы: Бұл жас маманға өз тәжірибесін

терең ойлауға, одан өзіне сабақ алуға, үнемі дамуға мүмкіндік береді деп ойлаймыз. Жалпы

әрбір заманауи мұғалім рефлексивті болуы керек. Рефлексияны игеру мұғалімге өз

мамандығының шынайы субъектісі болуына мүмкіндік береді, себебі ол бұған қажетті

жоғары құзыреттілік, дербестік, өзін-өзі басқару секілді қасиеттердің дамуына септігін

тигізеді [4].

Әрбір тренинг - сабақта мұғалімдердің миына шабуыл жасау мақсатында «Ми шабуылын»

өткізу дәстүрге айналдыруға болады. Жаңа тақырып өтер алдында сол тақырыпқа

байланысты тыңдаушылардың пікірін білу мақсатында осы әдісті қолданамын. Онда жаңа

тақырыпты анықтайтын проблемалық сұрақты ортаға тастап, тыңдаушылардың

жауаптарын тақтаға баған етіп жазып, тұрамын. «Ми шабуылында» кез-келген пікір

қабылдана береді, берілген жауапты дұрыс емес деп айтуға болмайды. Мен. Қалай

ойлайсыздар, Lesson Study деген не? Бұл терминді олардың көбісі естімегендіктен,

тыңдаушылар үшін проблемалық сұрақ болды. Сұраққа тыңдаушылар көптеген жауаптар

айтты, мен оны тақтаға баған түрінде жазып тұрдым. Мұғалімдер Lesson Study туралы

нақты білмесе де жақын жауаптарды айтты. Мен: сабақты жоспарлау, оқушыларды зерттеу,

сабақты талдау, білім деңгейін арттыру, үлгермеушімен жұмыс сияқты жауаптар берді.

Соңынан өзім жауаптарының қаншалықты жақын келетінін қысқаша айтып өттім.

Сабақтың аяғында қай жауаптар дәл келетінін өздерінің таразылайтынын ескерттім.

«Аквариум әдісі» көбіне жаңа тақырыпты меңгеру барысында жүргізіледі. Мұнда мәтін

тыңдаушыларға оқуға беріліп, осы әдіс арқылы талданады, яғни өз түсінгендерін,

білгендерін ортаға салады. Тыңдаушылар үлкен шеңбер болып айнала отырады, ортаға 2

адам балық роліне енеді де, бір-біріне қарама-қарсы отырып, диалог құрылады, яғни өз

пікірлерімен бөліседі. Мұнда сыртта отырғандар диалогқа араласа алмайды. Соңынан

аквариумның сыртында отырған көрермендер балықтардың пікіріне өз ойларын қосады.

Жаңа әдістер ретінде «Диалог арқылы оқыту» мен «Қалай оқу керектігін үйренуді» ғана

қарастырамыз, себебі олар әлеуметтік-сындарлылық көзқарасымен тығыз байланысты.

Диалог негізінде оқыту мен оқу оқушылардың өзара сұхбаттасуы және мұғалім мен оқушы

арасындағы диалогтің шәкірттердің өзіндік ой-пікірін жүйелеуі мен дамытуына

көмектесетін амал екенін меңзейді. [7] Диалогтық оқыту дегеніміз не? тақырыбын өту

~ 78 ~

барысында «Бірге ойлаймыз, сөйлейміз, есептейміз» ресурсы бойынша 3 мұғалімге ортаға

шығып диалог құру тапсырмасын бердім. Онда 3 тыңдаушы ортада бір-біріне қарап

отырады да, белгілі бір тақырып төңірегінде диалог құрады. Қалғандары есептеу кестесі

арқылы осы диалогқа баға береді. Осы тақырыптың «Тиімді сұрақтар әзірлеу» ресурсы

бойынша 1 топқа ролдік ойын дайындау тапсырылды. Ондағы ролдерді тыңдаушылар өзара

бөлісіп, сценарий бойынша кішігірім көрініс жасады. Оқыту мен оқу үдерісін жақсарту

мақсатында Lesson study -ді қолдану тақырыбын бекіту ретінде «Кубизм» әдісі жүзеге

асырылды. Онда кубиктің әр қабырғасындағы сұрақтарды Lesson Study –ге орайластырып

құрастырдым да, оларға жауаптар берілді. Мысалы, Не? деген сұрақ беті түссе, Lesson study

деген не? Қашан? деген сұрақ түссе Lesson study қашан пайда болды? , Қайда? Lesson study

қайда қолданылады? Қалай? деген сұрақты Lesson Study-ді қалай жүзеге асырамыз? деген

т.с.с. сұрақтарға жауап айтады. «Ойлан, жұптас, пікірлес» әдісінде берілген сұрақ немесе

тапсырманы әуелі өзі жеке ойланып, қағазға түсіреді, содан кейін өз ойын жұбымен

талқылайды.Соңында бүкіл аудитория алдында пікірімен бөліседі. Оқытуды жоспарлауда

ОҮБ әдістемесін пайдалану тақырыбында _L3W3D2 критерийлерді талқылау ресурсын

талдау үшін әуелі топтарға 2 жауап таратылып берілді де, «Ойлан, жұптас, пікірлес» әдісі

бойынша №1 тапсырманы орындау және экраннан көрсетілген сұрақтарға жауап беру

тапсырылды. Ол үшін әуелі жеке өзі ойланып, одан соң жұптасып талқылады. Соңынан оз

ойлары мен жауаптарын жариялады. Пирамида құру әдісі. 12_L3W3D2_Бағалар жөнінде

сәтті түсініктеме беру үшін жасалатын қадамдар ресурсы бойынша әр қадамды әр топқа

бөліп бердім, олар өз қадамдары жайлы толық мағлұмат беріп, тақтада салынған

пирамидаға қадамдарды ретімен жазды. Нәтижеде ортақ үлкен пирамида (1-схема)

құрастырылады. 1-схема Фишпул әдісі аквариум әдісіне ұқсас, мұнда тыңдаушылар екі

шеңбер құрады да, ішкі шеңбердегілер өз ойларымен бөліседі. Өзін-өзі бағалау және өзін-

өзі реттеу жайлы түсініктерін дамыту мақсатында 19_L3W3D2_Өзін-өзі бағалау және өзін-

өзі реттеу ресурсы Фишпул әдісі арқылы талданды. Бұл әдіс арқылы мұғалімдердің өзін-өзі

бағалау жайлы, оның өзін-өзі реттеумен байланыстылығы және өзін-өзі реттеу аспектілері

жайлы түсініктері тереңдеді. Сабақтарды қорытындылау мақсатында «Ойлаудың 6

қалпағы» әдісімен «Оқушы үшін бағалаудың маңызы» тақырыбында топтық талқылау

өткізілді. Жиынтық және қалыптастырушы бағалаудың ұқсастықтары мен

айырмашылықтарын қаншалықты білетінін анықтау және салыстыру дағдыларын

қалыптастыру мақсатында Венн диаграммасын толтыруды тапсырдым. Бұл әдіс тиімді

болды, себебі суммативті және формативті бағалаудың ұқсастықтары мен

айырмашылықтарын өздері жазып, білімдерін бекітті. Игеруге қиындық келтіретін күрделі

тақырыптарды ЖИГСО әдісін қолдану арқылы меңгертуге тырысамын. Мұнда мәтін

бірнеше бөлікке бөліп беріледі, ол әуелі жанұя тобында, содан кейін жұмысшы тобында

талқыланып, соңында қайта жанұя тобында талданған соң тақырып меңгеріледі. Қос жазба

күнделігі әдісі - лекция мазмұнына зейін аударып, өз қатысын, қабылдауы мен түсінігін

келтіре алатын әдіс. Мұнда қағаз бетін 2-ге бөліп, сол жағына "үзінділер", оң жағына

"түсіндірме" деп жазады.

Сол жағына өзінің назарын тоқтатқан мәселені сөз тіркестері немесе фразалар, сөйлем

түрінде жазады. Ал оң жағына сол жақта жазылған үзінділерге түсіндірме жазады. Кері

байланыстың Бес саусақ түрінде қағазға алақандағы бес саусағын бастырып сызып, әр

саусаққа өз ойын жазады. М: бас бармақ - маған ұнағаны, Сұқ саусақ -жаңадан не

үйренгені, Орта саусақ -білгісі келгені, аты жоқ саусақ - 10 баллдық жүйедегі

аудиторияның психологиялық атмосферасы, шынтақ - жалғастыратынын жазады. Репортер

әдісі де кері байланыстың түрі, онда бір тыңдаушы репортер ретінде аудиториядағылардан

интервью алады. 6. Деңгейлерін анықтау, оқушыларға жұмыстарын қайтару 5.Оқушының

ойлануы мен жауабы. 4. Мақсатты анықтау 3. Жетістікті анықтау 2.Бастапқы жоспар

дайындау 1.Жетістік критерийлері туралы айту. Бұл әдістер қазіргі таңда менің

сабақтарымнан үнемі көрініс тауып жүр. Осы әдістердің барлығы да мұғалімдердің

~ 79 ~

қызығушылығын тудырады, оның дәлелі мұғалімдердің мектептегі тәжірибе кезеңінде өз

сабақтарында қолдануы. Мерсер (2005) құрдастар тобындағы өзара қарым-қатынас оқуда

маңызды рөл атқаратынын көрсетті. [7] Олай болса, әрбір сабағымда мұғалімдердің көңіл-

күйлерінің көтеріңкі, бір-бірімен ынтымықтастық қарым-қатынаста болуын назарда ұстап,

сабаққа деген ынтасын арттыру мақсатында, мүмкіндігіне қарай, тақырыппен

байланыстыра отырып, тренингтер, сергіту сәттерін өткізіп отырамын. Ж. Аймауытовтың

«Сабақ беру – үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер»

деген сөзін ескере отырып, әрбір сабағыма бір жаңалық енгізіп, әдіс-тәсілдерді түрлендіріп,

дамытуға ерекше көңіл бөліп отырамын. Мол тәжірибе жинақталады. Олай болса, «көре-

көре көсем боласың, сөйлей-сөйлей шешен боласың» деген нақыл сөзге «сабақты өте-өте

шебер боласың » дегенді қосқым келеді. Өркениеттің қарышты қадамы мен техниканың

ғарышты қамту аумағы артқан сайын күнделікті жоспарланған білім көлемі өскелең

ұрпақты қанағаттандыра қоймайтыны баршаға аян. Ендеше білім мазмұнын жаңғырту

процесі педагог қауымның көзқарасын түбегейлі өзгертумен қатар жүргізілуі тиіс. Сонда

ғана шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалімдер реформаны шын мәнінде алға

жылжытуы және де оның негізгі бағыттарын біз ойлағаннан әлдеқайда жылдам жүзеге

асыруды жалғастыра берері хақ. [1] Шындығында да әрбір педагог жаңа инновациялық

әдіс-тәсілдерді меңгеру барысында өзін-өзі дамытады және өзін-өзі қалыптастырады. XXI

ғасырда педагогтерді қайта даярлау, олардың кәсіби дамуын жетілдіру мәселелері – кезек

күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Сондықтан ғылыми-техникалық прогрестен қалыспай

жаңа педагогикалық инновацияларды, дер кезінде қабылдап, өңдеп,нәтижелі пайдалана

білу - әрбір педагогтің негізгі міндеті болып табылады. Ғылым мен техниканың жедел

дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін

қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты

міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіне қажет жаңару оқытушының қажымас

ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Н.Сәрсенова. Педагог кадрлардың біліктілігін арттыруда оқытудың жаңа

технологияларын енгізудің тиімді жолдары. А, 2007 ж

2. А.Әлімов. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері.А, 2013ж

3. Н.Қошқарбеков. Қазіргі кездегі оқытудың педагогикалық технологиялары.

4.«Заманауи мұғалім: жаңашыл тәжірибе мен кәсіби дамудың жаңа бағыттары»

конференциясының материалдары, Өскемен, 2013

5.Интернет материалдары

6. Мұғалімдерге арналған нұсқаулық

ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ

ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

Шайдоллаева Айсулу Нургабыловна

Каспий өңірінің қазіргі замандағы колледжі,

Құқықтану мамандығы бойынша арнайы пән оқытушысы

Атырау қаласы, Атырау облысы

Қазіргі таңда жас ұрпаққа жан-жақты білім беру әрбір ұстаздың басты міндеті. Қай

әдісті пайдалансақ та алға қойған мақсат біреу. Білімалушының бәсекеге қабілетті жеке

тұлғасын, рухани әлемін, ынтасын, қабілетін дамыту.

Шығармашылық жұмысымның тақырыбы: «Оқу үрдісіндегі интербелсенді

оқыту технологиясын қолданудың тиімді жолдары». Ағылшын тілінен келген «Inter»

~ 80 ~

дегеніміз «өзара» мағынасында, «act» - «әрекет жасау» дегенді білдіреді, яғни

интербелсенді әдістер – үйренуші мен үйретушілердің өзара әрекеттесуін оқытудың негізі

деп танитын және сондай қатынасқа жағдай жасайтын әдістер.

Мақсатым: білімалушылардың танымдық қызығушылықтарын ізденіске бағыттай

отырып, қазіргі өзгермелі қоғам жағдайында өзіндік белсенділігін көрсете алатын, қажетті

білім-білік дағдыларымен қаруланған, талғамы терең, жан-жақты дамыған дара тұлға

қалыптастыру болып табылады.

Өзектілігі: Қазіргі ұстаздар қауымының алдындағы үлкен мақсат: өмірдің барлық

саласындағы белсенді, шығармашылық іс-әрекетіне қабілетті, еркін және жан-жақты

жетілген тұлға тәрбиелеу. Бұл мақсатқа жетуде ұстаздар терең білімді, әдістемелік жағынан

толық қаруланған және жоғары мәдени деңгейі болуы тиіс.

Негізгі міндеттері:

Оқытудың тиімді жолдары мен әдіс – тәсілдерін пайдалану;

Білімалушылардың өз бетімен жұмысын қалыптастыру, олардың пәнге деген

қызығушылығын және қажеттілігін туғызу;

Дарынды білімалушылардың дүниетанымын кеңейту, шығармашылық қабілеттілігін

дамыту, ізденушілік қасиеттерін жетілдіру;

Білімалушылардың білім көрсеткішін анықтап объективті бағалау.

Шығармашылық тақырыпты алудағы критерийлер:

1. Динамикалық өзгерістер. Бұл қазіргі дамыған заманда ақпараттық ресурстардың үнемі

өзгеріп, жаңаланып, жоспарланып отыруы б.т.

2. Әлеуметтік ерекшеліктер: қоғамдағы тұлға рөлінің өсуі, дамуы б.т.

3. Интеллектуалдық ерекшеліктер: «өз мүмкіншілігінді көрсете біл» идеясының кең етек

алуы б.т.

4. Білім жүйесіндегі ерекшеліктер: адам енді өндірістің элементі емес, оның басты

құндылығы мен артықшылығына айналуда, ақпараттың ішінен өзіне қажеттісін таңдап, оны

пайдалану, проблемаларды шешу және шешім қабылдау б.т.

Интербелсенді әдістің мәні:

жоба, ситуация ұсынады;

өткенді жаңғырту арқылы білімалушыға ой салуға әрекеттейді;

мақсатқа жету жолдарын көрсетеді, ұйымдастырады;

жаңаны өз бетінше меңгеруге білімалушыны бағыттайды;

көмек, нұсқау, дидактикалық материалдармен қамтамасыз етеді;

жеке білімалушылардың ойын жинақтап, түйін түю әрекетін жасайды;

білімалушының жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың

өз бетінше ізденуін арттырып, шығармашылығын қалыптастырады;

өмірмен, әлеммен байланыстыруға әрекет етеді;

білімалушы мүмкіндігін барынша ашуға тырысады;

білімалушының белсенділігін арттырып, мәнді жұмыс жасайды;

жұмыс нәтижесін бағалайды.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде

оқыған «Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына» атты

лекциясында былай деп айтқан еді: «Жеке тұлғаны функциональдық әзірлеу

тұжырымдамасынан жеке тұлғаны дамыту тұжырымдамасына көшу жүріп жатыр. Жаңа

тұжырымдама білім берудің даралық сипатын көздейді, ол әрбір нақты адамның

мүмкіндіктерін және оның өзін-өзі іске асыруы мен өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін

ескеруге мүмкіндік береді».

Интербелсенді оқыту технологиясын меңгеруде білімалушылар төмендегідей

құндылықтарды үйренеді:

- терең ойлануға;

- ақпаратты өздігімен түсініп, оны таразылап, оның ішінен керектісін таңдап алуға;

~ 81 ~

- ақпаратты жан-жақты талдауға;

- өздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыруға;

- пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пікірін дәлелдеуге;

- өз ісі мен өмірлік жағдайларына жауапкершілікпен қарауға;

- басқалармен тиімді қарым-қатынас құруға.

Интербелсенді оқыту технологиясын пайдалану мынадай әрекеттер арқылы

жүзеге асырылады:

бірлескен жұмыстар (топтық, жұптық)

жеке және бірлескен ізденіс пен зерттеу жұмыстары

ситуациялық және рөлдік ойындар

ақпараттың әртүрлі көздерімен жұмыс жасау (кітап, лекция, интернет, БАҚ-ры,

құжаттар, сауалнамалар, мамандар арқылы)

Бұл мәселені тағы да нақтылай түсетін болсам, білімалушылар оқуды

аяқтағанда мынадай құзырлықтарды меңгереді:

1.мәселелерді шешуге дайын болуы.

2.өзіндік субъективтік пікірі мен ой-жүйесін қалыптастыра алуы.

3.қоғам мүшелерімен еркін қарым-қатынаста бола алуы.

4.өзін тұлға және маман ретінде сезіне алуы.

Интербелсенді оқыту технологиясының әдістері:

1) эвристикалық; “табамын” “ашамын” “іздеймін”.

Логика пәні бойынша «Логика заңдары» және Құқық негіздері пәні бойынша

«Азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтары» тақырыптарын өткен

уақытта бұл әдісті қолдандым.

Берілген тапсырма:

- Конституция және өзге де НҚА басшылыққа алу арқылы нормалармен жұмыс жасау;

- НҚА талаптарына сай емес мысалдар бойынша қатемен жұмыс жасау;

Нәтижесінде білімалушы:

- қатемен жұмыс жасауды үйренді;

- нормативтік құқықтық актімен жұмыс жасауға дағдыланды;

- пәнаралық байланыс арқылы аталмыш пәннің өзге пәндермен ұқсастықтары мен

айырмашылықтарын ажырата алды;

- шапшаңдыққа, алғырлыққа, ізденімпаздыққа, белсенділікке ұмтылды.

Сонымен қатар үй тапсырмасын деңгейлеп берген уақытта қолданамын. Берілген

тапсырма:

- әділет сайтын басшылыққа ала отырып іздену;

- нормативтік құқықтық актілерді басшылыққа алу;

- слайд және видео жұмыстарын жасау.

Нәтижесінде білімалушы:

- сайтпен жұмыс жасау ережесін үйренді;

- нормативтік құқықтық актілерді меңгерді;

- пәнаралық (құқықтық ақпаратты автоматты өңдеу пәні бойынша) байланыс жасауды

қалыптастырды;

- келешекте курстық немесе дипломдық жұмыс жасауға бағытталды.

2) дискуссия; “пікір айтамын” “ой тастаймын”. Тәжірибе жетекшісі ретінде

бағалау мақсатында теориямен практиканы ұштастырамын. Яғни құқықтану

мамандығына қатысты әртүрлі саладан тәжірибе жинақтап келген студенттер теориямен

байланыстырып, өзіндік пікірлерімен бөліседі.

Нәтижесінде білімалушы:

- ойларын еркін жеткізуге қалыптасты;

- сөйлеу мәдениетін қалыптасты;

- өзара пікір алмасу дағдысы қалыптасты;

~ 82 ~

- өзгенің пікірін тыңдауға дағдыланды;

- теория мен практиканы байланыстыра алды.

3) миға шабуыл; “жауап іздеймін” “ойланамын” Қаржы және салық құқығының

негіздері, Логика, Құқық негіздері пәндері бойынша бір мезгіл студенттерге тест

белгілеуге, эрудит тапсырмаларын орындауға беремін.

Нәтижесінде студент:

- есте сақтау қабілеттері нығайды;

- көп ізденуге бағыт- бағдар алды;

- шапшаңдыққа үйренді;

- өз бетімен жұмыс істеуге бейімделді;

- үнемі дайындықпен жүруді үйренді.

4) дөңгелек үстел; “талқылаймын” “пікір алмасамын”. Бұл әдісті «Құқықтану»

мамандығының студенттері арасындағы өткізген " Қазақ балаларын шет мемлекетке беру

дұрыс па, бұрыс па? " атты тақырыпта қолдандым.

Берілген тапсырма:

- студенттермен бірлесіп топтасу;

- дебат ойынының ережесімен танысу;

Нәтижесінде студент:

- топпен жұмыс жасау қабілеті артты;

- әр сөзді байыппен тыңдай білуге дағдыланды;

- жауапкершілікті сезіне алды;

- білімдерін шыңдады;

- ізденуге талпынысы күшейді.

Сонымен қатар студенттерді конференцияларға қатыстырған кезде пайдаландым.

Берілген тапсырма:

- конференциясы тақырыбы аясында өз баяндамаларының тақырыбын қарастыру;

- конференция ережесімен танысу;

- тақырыптар төңірегінде материалдар жинау;

- өздерінің субъективтік пікірлерімен ұсыну.

Нәтижесінде студент:

- өз бетімен ізденуді үйренді;

- мазмұнды қорыта білуді меңгерді;

- басқа студенттердің көзқарастарымен санаса алды;

- аудиторияда сөйлей білуді үйренді.

5) іскерлік ойын әдісі; “рөлді сомдаймын” “мамандықты меңгеремін”. Жас

мамандардың немесе пәндік циклдік комиссияның апталығында студенттер арасында сот

процестерін өткізген кезде қолданып жүрмін.

Берілген тапсырма:

- студенттер өз рөлдерін таңдап алу;

- таңдап алған рөлдері бойынша толық ақпаратпен танысу;

- сот процесінің жүру барысын меңгеру;

- іскерлік қабілеттіліктерін молайту.

Нәтижесінде студент:

- өз рөлі бойынша толығымен ақпаратты меңгерді;

- маман ретінде өздерін орнықты ұстай білді;

- мамандыққа деген қызығушылықтары молая түсті;

- белсенділіктері артты.

НӘТИЖЕСІ: Интербелсенді оқыту технологиясының әдістерін пайдалану кезінде:

• тиянақты білім;

• қиялдау мен шығармашылық;

• тез тіл табысу;

~ 83 ~

• белсенді өмірлік көзқарас;

• командалық рух;

• жеке; дербестік құндылық;

• өз пікірін білдіру, еркіндік;

• іс - әрекетке ерекше назар аудару;

• өзара сыйластық дағдылары дамыды.

Дәстүрлі сабақ Интербелсенді әдіс

1. Оқытушы уақыттың көп бөлігінде

белсенді сөйлейді

2. Білімалушылар тыныш отырып,

оқыушыны тыңдайды.

3. Оқытудың басым түрі – түсіндіру

4. Сабақтың негізгі бөлігі – жеке-жеке

бағалау

5. Сабақ кезеңдері ұзақ мерзімде өтеді

1. Білімалушылар көп уақыт бойы белсенді,

тапсырманы талқылайды

2. Оқытушы – бағыттаушы. Пікірталас

кезінде көмектеседі, сұрақтар қояды

3. Білімалушының өзі сұраққа жауап іздейді

4. Бағалаудың жаңа түрлерінен

пайдаланылады

5. Жұппен және топпен жұмыс

Кез-келген дамыған өндіріс қазіргі таңда шығармашылықпен жұмыс жасауды талап

ететін адамды қажет етеді. Шығармашылық дегеніміз – адамның өмір шындығына, өзін-өзі

тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін, дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы,

дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі.

Қытайдың бір нақыл сөзінде: «Маған айтшы – мен ұмытып қаламын; маған көрсетші

– менің есімде қалады; өзіме істетші – мен сонда түсінемін» делінген.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Қазақстан-2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің

жаңа саяси бағыты атты Жолдауында «Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз

сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Балаларымыз қазіргі заманға бейімделген

болуы үшін бұл аса маңызды» - деп мақсат қойып отыр. [5]

Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын

меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін емес. Заман талабына сай

білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқытудың озық

технологиялары мен инновациялық әдістерді сабақ үрдісінде тиімді пайдалана алатын білігі

мен білімі жоғары ұлағатты ұстаз болу керек деген сөз. Сондықтан да мұнымен шектеліп

қалмай алдағы уақыттарда да өз білімімді жетілдіріп, жаңа технологияның тағы да

белсенді, тиімді жолдарын білуге, сонымен жұмыстануға әрекеттенемін.

«Көкірегі сезімді, көңілі ойлыға,

Бәрі де анық тұрмай ма ойлағанда»,-деп ұлы Абай атамыз айтқандай білімді әрі

тәрбиелі білімалушыларымыздың қатары көбейе берсін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Күншығарова Т. Жаңа технологияларды пайдалану // Бастауыш мектеп №5, 2003, 36-39 б

2. Баймұханова Б Оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері // Бастауыш

мектеп № 8, 2000, 3 – 6 б

3. Мамырова К. Оқытудың жаңа технологиялары // Қазақстан мектебі №10, 2001 67 – 68 б

4. Тұрлығұл Т Жаңа педагогикалық ақпараттық технологияларға бет бұрсақ // Қазақстан

тарихы №4, 2003, 15 – 19 б

5. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2050»

стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына

Жолдауы. Астана, 2012 ж. 14 желтоқсан

6. Таубаева Ш.Т. Оқытудың қазіргі технологиялары // Бастауыш мектеп №8, 1999, 5 – 12 б

~ 84 ~

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК БІЛІМНІҢ ОҚУ ҮРДІСІ МАЗМҰНЫН

ЖАҢҒЫРТУДАҒЫ КӘСІБИ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУ ЖОЛДАРЫ

Досмуханбетова Балжан Бермановна

Бөлімше меңгерушісі

Атырау индустриалды колледжі

Атырау облысы

«...біз техникалық мамандарды даярлау жүйесін максималды түрде дамытуымыз қажет.

Техникалық және кәсіптік білім инвестициялық саясаттық басты бағыттарының бірі

болу керек.Германия,Австралия, және Сингапур тәжірибесіне сүйене отырып техникалық

және кәсіби білімі бар мамандарды даярлау бойынша бірлескен орталықтарды құруымыз

керек.Олар барлық мемлекет үшін техникалық және кәсіптік білім жүйесінің моделі болуы

тиіс»

ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Жолдауынан.

Қазіргі таңда егеменді еліміздің, қоғамымыздың әлеуметтік саяси және басқа да

салаларында түбегейі өзгерістер болып жатыр. Соның бірі -білім беру саласы. Жас ұрпаққа

қай кезеңде болмасын білім мен тәрбие беру қоғам алдындағы ең жауапты, маңызды іс.

Техникалық және кәсіптік білімнің беделінің жеткілікті түрде жоғары болмауы

оқыту сапасының төмендеуіне әкеп соғады. Бұл өз алдына, жұмыс берушілердің

талаптарына сай білім беру бағдарламалар мазмұнының үнемі жаңарып отырмауына

байланысты. Қазақстан Республикасының ТжКБ инженер-педагог қызметкерлерінің

тапшылығы байқалуда. Ерекше айта кететін жайт, өндірістік оқыту шеберлерінің

тапшылығы. Олардың үлесі инженер-педагог қызметкерлерінің жалпы санының 13%

құрайды. Оқытушылар сияқты, өндірістік оқыту шеберлерінің көбі оқу орындарының штат

қызметкерлері болып саналады, бірақ олардың өндірістік тәжірибесі жоқ және өндіріс

орындарында тағылымдамадан және мамандығы бойынша біліктілікті арттыру

курстарынан өту мүмкіндігі жоқ, өйткені ағымдағы курстар еңбек нарығы мен жұмыс

берушілердің қажеттіліктеріне сай келмейді.

Ал дамыған елдерде оқытушылар мен өндірістік оқыту шеберлері 3 жылда 1 рет

өндіріс орындарынан тағылымдамадан өтеді.

Мысалы, Австрияда оқу орындардың оқытушылары мен «ішкі» өндірістік оқыту

шеберлерінің басым көпшілігі өндірісте жұмыс атқаратын тәжірибелі мамандар қатарынан

жалданады. Қазақстанның білім саласындағы төмен жалақы өндіріс орындарынан

тәжірибелі мамандарды тартуға мүмкіндік бермейді. [2]

Мамандарды кәсіби сапалы даярлау процесіне бірнеше элементтер енеді: сұранысқа

ие мамандықтар бойынша оқыту; жұмыс берушілердің қажеттілігіне білім беру

бағдарламаларының сәйкестілігі; оқытушылар потенциалын дамыту; заманауи оқыту-

практикалық құралдармен қамтамасыз ету; өзекті оқу әдебиеттерін және жаңа оқыту

технологиясын қолдану; өндірістік практиканы орындарымен қамтамасыз ету; біліктілікті

тәуелсіз бағалау; түлектерді жұмыспен қамтамасыз ету және жұмыс берушілердің

мамандарды даярлау қаржыландыруына қатысу.

Әртүрлі саладағы мамандарға деген нақты сұранысты анықтау мақсатында

техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі кәсіптер мен мамандықтар жіктеуішіне

сараптама жүргізіліп отырылуы керек. Қолданыстағы техникалық және кәсіптік

мамандықтар жіктеуішінде кейбір мамандықтар ескірген, өйткені өзгерістерді енгізу бес

жылда бір рет ғана жүргізіледі, яғни тез дамып жатқан технологиялық өзгерістер

жіктеуішке жылдам өзгерістер енгізуді талап етеді.[2]

Білім беру жүйесіндегі тағы бір мәселе, ол талапкерлердің мамандық таңдау

кезіндегі салғырттығы. Бұл өз мамандығы бойынша жұмыс атқармайтын түлектердің

санының өсуіне әкеп соғады. Түлектер мамандықты ата-анасы, мұғалімдер мен

~ 85 ~

құрдастарының қысымымен таңдайды. Яғни оқушылардың қызығушылығы экономиканың

талабына сәйкес келмейді, бірақ дұрыс қадағалау мен ақпараттандыру жүргізетін болса

аталған қызығушылықтарды экономика пайдасына аударуға болады.

Түлектерге арналған еңбек нарығы жағдайы туралы мәліметтер, яғни сала,

мамандық, өңір бойынша бөлінген ақпарат пен жалақы деңгейі туралы мәліметтер жоқ.

Студенттер мен олардың отбасы еңбек нарығы көрсеткіштері туралы мәліметті алуға

жағдай болмағандықтан, олар оқудың дұрыс траекториясын жасай алмайды.

Қазіргі кезде карьералық нұсқаулық пен ТжКБ мамандығының мәртебесін

арттыратын белсенді инструментке WorldSkills кәсіптік шеберлік чемпионаты жатады.

Бірақ республикалық WorldSkills жобасын жұмысшы мамандығының дәрежесін арттыру

мақсатында дамыту үшін мемлекет пен демеушілер тарапынан қолдау керек.[2]

Бүгінгі еңбек нарығында техникалық мамандық иелері инженер-құрылысшы,

энергетик, механик, жоғары дәрежелі электргазбен дәнекерлеуші,бетоншы,ағаш ұстасы

секілді құрылыс мамандары тапшы. Сондықтан әлеуметтік серіктестер маман даярлап,

оқытуға ынталы болуы қажет және оқу орындарымен байланысын нығайтудың маңызы аса

зор.

ТжКБ ерекшелігі, практикалық сабақтарға көп көңіл бөлінеді. Сондықтан

зертханалар, шеберханалар, оқу-өндірістік жабдықтарды дамыту қажеттілігі өсуде.

Қазіргі таңда Қазақстандағы ТжКБ жүйесінде заманауи өндіріс талаптарына сай

келмейтін ескірген оқу әдебиеттері мен оқу құралдары қолданылады.

Сонымен қоса, соңғы 2006-2010 жылдардағы баспалар орта буын мамандарын

дайындауды халықаралық талаптарға сай ете отырып қайта өңдеуді қажет етеді.

Осыған орай, отандық оқу әдебиеттері заманауи талаптарға сай келмейді:

Өндірістегі технологиялық процестерді дамыту мүмкіндігін есепке ала отырып және

жұмыс берушілердің талаптарына сай құзыретті мамандарды даярлау мақсатында, ТжКБ

оқу орындарын оқу әдебиеттері мен оқу құралдарымен қамтамасыз ету үшін, шетелдік

заманауи оқу әдебиеттері мен оқу құралдарын аудару мен тираждау қажеттілігі туындайды.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»Заңының 8-бабында «Білім беру жүйесінің

басты міндеті-оқытудың жаңа технологияларын енгізу»,ғылым мен практика жетістіктері

негізінде жеке тұлғаны қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім

алу үшін қажетті жағдайлар жасау»-деп атап көрсеткендей, қазіргі кезеңде әрбір

оқытушының алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі-оқытудың әдіс-тәсілдерін

үнемі жетілдіріп отыру және жаңа технологияны меңгеру.[1]

Әлемде инновациялық қызметті қолдау тәжірибесінің қаншалықты көп болғанымен

де Қазақстан экономикасы үшін ең қолайлысын,тиімдісін елдің экономикалық, ғылыми-

техникалық, табиғат-климаттық ерекшеліктеріне қарай таңдаған жөн деп есептеймін. Бұл

шетелдік тәжірибені бірден көшіре салу емес, керісінше олардың инновациялық

ынталандыру шараларын зерттеп, соған қарай инновациялық процестерді жүзеге асыру

жүйесінің қазақстандық моделін қалыптастыруымыз қажет.

Қазіргі таңда мемлекет алдында техникалық және кәсіптік білімді жаңғырту

бойынша маңызды міндет тұр, бұдан мамандарды даярлау сапасын қамтамасыз ету мақсаты

туындайды. Ол үшін принципиалды жаңа білім беру бағдарламалары мен прогрессивті

оқыту технологияларын енгізу қажет болып саналады. [2]

Аталған міндетті жүзеге асыру үшін «Кәсіпқор» Холдингі» КЕАҚ (коммерциялық

емес акционерлік қоғам) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің

басшылығымен ТжКБ жүйесін дамыту бойынша белсенді жұмыс атқаруда.

Холдинг мақсаты жақын біліктілікті меңгерген, техникалық және қызмет көрсету

кәсібінің кәсіби жоғары білікті мамандарын даярлаудың жаңа жүйесін құру үшін

техникалық және кәсіптік білімді кең түрінде жаңғырту процесіне жан –жақты қолдау

көрсету.

~ 86 ~

«Кәсіпқор» Холдингі» біліктілігі жоғары мамандарды даярлау үшін шетелдік

колледждердің үздік практикасын есепке ала отырып, жаңа білім беру бағдарламасын

құрастыруда және білікті мамандарды даярлаудың жаңа мазмұндағы қызметінің

практикасын таратады. Жаңа білім беру бағдарламалары назарды «оқыту үдерісінен»

«оқыту нәтижесіне», оқытушылар рөлінің өзгеруіне және білім алушыға назар аударуға

бұруды көздейді. Холдингпен әзірленген барлық жаңа білім беру бағдарламаларында оқу

үдерісін ұйымдастыруға модульдік тәсілді пайдалану мүмкіндігі ескеріледі. [3]

«Кәсіпқор» Холдингі»-жаңа білім беру бағдарламалары модулдік тәсіл негізіндегі

қазақстандық жұмысберушілер талаптары бойынша құрастырылған, мұнда әрбір модуль

нақты жұмыс түрлері үшін нақты құзыретті құрастыруға бағытталған. Құзырет білім

алушылардың әртүрлі пәндердің аралас тақырыптарын оқу арқылы интеграцияланған білім,

білу мен дағдыны алу және оны практикалық бекіту негізінде құрылады.

Құзыреттерді қалыптастыру үшін модулдік оқытуға көшу дәстүрлі оқыту-тәрбие

үдерісін қайта қарауды және жаңа педагогикалық ойды қалыптастыруды қажет етеді.

Бүгін біздің колледжімізде де озық технологиялар енгізіліп,ауқымды жұмыстар

жасалып жатыр,кәсіби білім беруде оқытудың иновациялық жобалары іске асырылуда.

ТАСИС бағдарламасы (EO)-2015ж;Қазақстан-Герман жобасы-2010ж;

Дуалдық оқыту жүйесі.-2012ж; Модульдік-құзыреттілік әдіске негізделген жаңа

білім беру бағдарламасы-2016ж.

Колледждің стратегиялық даму жоспарын жасау барысында білім беру дамуының

әлемдік үрдістері,сонымен бірге қалыптасқан дәстүр мен аймақтық ерешектері ескерілді.

Атап айтқанда,жоспарланған іс-шаралардың барлығы тұтасымен колледждің әлемдік білім

беру кеңістігіне енуіне,ТжКБ ұйымдарының білім беруді дуалды үрдісіне қосылуына

бағытталған.

Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, дуалды оқыту жүйесін енгізу және дамыту

ТжКБ табысты дамуының ажырамас бөлігі болып табылады.

Дуалды оқыту жүйесі – бұл оқу орнындағы кәсіптік оқыту (теориялық оқыту) мен

өндірістегі шәкірттікті (практикалық оқыту) байланыстыратын оқу процесін ұйымдастыру

тәсілі болып саналады.

Мұндай тәсіл болашақ мамандарды даярлау кезінде бизнес пен мемлекеттің өзара

жауапкершілі мен қызығушылықтарын біріктіреді.

Колледжіміз 2012 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігінің «Дуалды жүйені енгізу»

жөніндегі 25 оқу орнының тізіміне еніп “Эксперименттік алаң” статусын алды. Дуалдық

оқыту жүйесін еңгізу жұмыстары 2011-2012 оқу жылында басталып, 2015 жылы осы

жүйемен «Арматуршы» мамандығы бойынша бірінші экспериментті топ 16 студент оқуды

аяқтап 100% жұмысқа орналасты. 2016-2017 оқу жылында келесі «Тарату құрылғылары

бойынша электр құрастырушы» тобы осы жоба бойынша оқуын аяқтауда. Дуалдық жүйені

енгізудегі іс-тәжірибемізбен бөлісу мақсатында, осы бағыттағы колледжде жүргізілген

жұмыстары, барлық шаралардың материалдары жинақталып брошюра шығарылды. [5]

Үш жыл бойы істелген жұмыс және нәтиже туралы есеп, ҚР Білім және Ғылым

министрінің Республикалық Ғылыми Әдістемелік Орталығына жіберіліп, мақұлданды.

Және 2 наурыз күні Қарағанды қаласында өткен «Дуалды оқыту ПРОБЛЕМАЛАРЫ» -

тақырыбындағы семинар-кеңесінде Дуалды оқыту жүйесін енгізу жобасын жүзеге асыру

эксперименті бойынша есеп берілді.

Бүгінде колледжде дуалдық жүйемен оқыту жалғасуда.

Атырау білім беру басқармасының 2016ж. 7 қазандағы №292 бұйрығымен біздің

Атырау индустриалды колледжіне Модульдік-құзыреттілік әдіске негізделген жаңа білім

беру бағдарламасын іске асыру үшін Эксперименттік алаң мәртебесі берілді.

«Кәсіпқор» Холдингі» КЕАҚ жаңа білім беру бағдарламалары назарды «оқыту

үдерісінен» «оқыту нәтижесіне», оқытушылар рөлінің өзгеруіне және білім алушыға назар

аударуға бұруды көздейді.

~ 87 ~

Сондықтан жаңа білім беру бағдарламасын тиімді енгізудің алғашқы міндетті

шарты аталған оқыту әдісін жүзеге асыру үшін педагогикалық қызметкерлерді даярлау

болып табылады.

С.Мұқашев атындағы политехникалық колледжінің базасында «Кәсіпқор»

Холдингтің ұйымдастыруымен Атырау қаласының техникалық кәсіптік білім беру

ұйымдарының оқытушылары екі апталық курстан өтті.Біздің колледжден 20 инженер-

педагог қызметкері «Жаңа формациядағы педагог» тақырыбында және «Кредиттік

технологияға өтудегі әдістемелік- ұйымдастыру аспектілерін техникалық және кәсіптік

білім деңгейінде қолдануға дайындық» тақырыбында білімдерін жетілдірді.Курста

көптеген ақпарат алып,модульдік оқу бағдарламасын жасақтауды үйреніп, алдағы уақытта

өз үлестерін қосуға бағыт алды.

Екінші міндетті шарты оқыту-бағдарламалық құжаттарды құрастыру үшін

колледждер базасында шығармашылық жұмыс тобын құру.

Бұл жұмыс көп еңбекті қажет етеді .

Сондықтан жаңа білім беру бағдарламасын енгізудің келесі міндетті шарты білім

алушыларды оқыту-әдістемелік кешенмен қамтамасыз ету болып табылады.

Мысалы, оқыту модулі бойынша теориялық оқытудың аудиториясы және

практикалық сабақтарды өткізу үшін өндірістік шеберханалар мен оқыту полигондары

заманауи ақпараттық рыногының жабдықтарымен толықтырылуы тиіс.

Жаңа бағдарламалардың маңызды компоненті білім алушылардың практикалық

даярлыққа тіреуі болып саналады. Ол үшін бағдарламаларда арнайы модулдер мен

өндірістік оқыту біріктірілген. Үлгілік оқыту жоспарында арнайы пән, өндірістік оқыту

және кәсіптік практика бөлек көрсетілген болса, ал жаңа бағдарламаларда – өндірістік

оқыту арнайы модулдер бойынша үлестірілген. Сондықтан, арнайы пәндер мен өндірістік

оқыту интеграциялау арқылы практикалық оқыту артты және 60 пайызды

құрайды.Бағдарламалардың тағы бір ерекшелігі – ол білім алушылардың нәтижеге

бағытталуы. Жаңа білім беру бағдарламасы оқу мазмұнын жақын біліктіліктер бойынша да

біріктіруге мүмкіндік береді. Себебі ол бір бейінге жасақталады,онда бірнеше қатысушылар

болуы мүмкін,мысалы: жұмысшы, техник және кіші инженер.

Колледжімізде 2016-2017 оқу жылы мамандығы: 0902000-«Электрмен қамтамасыз

ету», 090233-«Техник-электрик» біліктілігі бойынша модульдік-құзыреттілік әдіске

негізделген жаңа білім беру бағдарламасы жұмыс берушімен бірлесіп

әзірленіп,бекітіліп,енгізілді.

Жұмыс оқу жоспары мен оқу бағдарламасында оқу үрдісін ұйымдастыруға

модульдік тәсіл пайдаланылды және жұмыс берушілер талаптары бойынша құрастырылды

Әр арнайы модульдерді қысқа мерзімде даярлау, қайта даярлау және біліктілікті

арттыру үшін қолдануға болады,өйткені модульдер автономды және белгілі нәтижеге

(құзырет)жетуді көздеген қысқа оқу курстары болып келеді.

Нәтижесінде, қоғамның жаңа білім беру бағдарламалары төмендегі жағдайларды

қамтиды:

- біріншіден, ағымдағы білім беру бағдарламасының (жалпы гуманитарлық,

әлеуметтік-экономикалық және жалпы кәсіптік пәндер) іргетасы сақталған,

- екіншіден, жұмыс берушілердің талаптарына сай кәсіптік құзыреттерді құру үшін

арнайы пәндер блогын оқыту модуліне реформалау,

- үшіншіден, колледждердегі студенттерді оқыту үшін модулдік бағдарламаларды

жақын біліктіліктермен интеграциялау;

-төртіншіден, әр модулді мамандарды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін

арттыру курстары үшін қолдану;

-бесіншіден, дуалды оқыту шеңберінде модулдерде практикалық дайындықты

қарастыру. [3]

~ 88 ~

Техникалық және кәсіптік ұлттық кадрларымызды еңбек нарығында бәсекеге

қабілетті, құзыретті, өз жұмысын жақсы білетін, жан-жағына бағыт-бағдармен

қарайтын,әлемдік стандарт деңгейінде нәтижелі жұмысқа,кәсіби өсуге, болып жатқан

өзгерістерге тез бейімделуге қабілетті білікті маман,индустриалды-инновациялық

жағдайды шешуге лайық,өз қалауы мен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге

бейім,шығармашыл,оңтайлы кәсіби маман дайындауымыз қажет. [4]

Олай болмайынша, мемлекеттік жедел индустриялық-инновациялық даму жобасы да

іске аспайды.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы

2. «Кәсіпқор» холдингі» коммерциялық емес акционерлік қоғамның 2012 – 2021 жылдарға

арналған даму стратегиясы

3.Қ.Қ Бөрібеков; Ж.Қ Далабаев «Кәсіпқор» холдингі» ҚЕАҚ «Жаңа білім беру

бағдарламаларын әзірлеу және енгізу» әдістемелік құрал –Астана 2015жыл

4.Қазақстан Республикасының 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік индустриалды-

инновациялық даму бағдарламасы

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК МАМАНДАР

ДАЯРЛАУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

Губашева Данагүл Аманкелдіқызы

Атырау энергетика және

құрылыс колледжінің ағылшын

тілі пәні оқытушысы

Техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын даярлау елдің тұрақты

экономикалық дамуын қамтамасыз ететін орта буынды кәсіби мамандар даярлау үшін негіз

қалайды. Еліміздің индустриялық-инновациялық даму міндеттері ауқымының жедел

қаркынымен өсуіне байланысты техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын

даярлауда сапалы ұмтылыстың қажеттілігі туындап отыр. Осыған байланысты елімізде

заман талабына сай білімді, озық технологияларды жетік меңгерген, кәсіби білікті

жұмысшы мамандар даярлауда техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында

үлкен міндеттер мен талаптар жүктелеліп отырғаны белгілі.

Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары индустриялық-инновациялық

дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыруда ерекше рөл атқарады. Қазіргі таңда

кәсіптік салада жан-жақты білімді, білікті, бәсекеге қабілетті маман даярлау олардың

әлеуметтік, кәсіптік, өзіндік жұмыс жасай алу қабілеттерін дамытумен белгіленеді.

Дуалды оқыту жүйесі дегеніміз - теорияны өндіріспен ұштастыра оқыту

технологиясы. Ол алғаш Германияда пайда болып, негізі қаланды. Дуалды оқыту

жүйесінің кәсіби мамандар даярлауда тиімділігі мен нәтижелілігі зор екендігі тәжірибеде

дәлелденген. Дуалды оқыту жүйесі қазіргі дүние жүзілік тәжірибеде бар дүние. Оның

жарқын мысалдарының бірі - Германиядағы кәсіптік-техникалық білім берудегі даярлаудың

дуалдық жүйесі. Мұнда оқушылар уақытының үштен екі бөлігінде еңбек ете жүріп

өндірістен қол үзбей оқиды, тек уақытының үшінші бөлігін теориялық оқуға, білімді

ұйымдастыруға арнайды.

Дуалды оқыту жүйесінің негізгі мақсаты – техникалық – кәсіптік оқу орындарының

жұмыс беруші жеке сектордағы өндіріс, шаруашылық мекемелерімен серіктестік ретінде

бірлесе отырып, нарық заманында бәсекелестікке төтеп бере алатын, жаңа инновациялық-

технологиялық бағдарламаларды меңгеруге дайын жұмысшы мамандар даярлау.

~ 89 ~

Қазіргі кезде әлемде оқытудың дуалды жүйесі-техникалық және кәсіптік мамандар

даярлаудың ең тиімді жолдарының бірі болып табылады. Нақты өндіріс жағдайларына

бейімделген, жұмыс орнында дағды мен білімді тікелей игеруге бағытталған, практикалық

сағаттардың оқыту бағдарламасына барынша үйлесіммен біріктірілетін білікті мамандарды

дайындау қазіргі кезде білім берудің дуалды жүйесі деген атпен белгілі.

Бүгінгі таңда еңбек нарығында жоғары білікті мамандар тапшылығы ерекше орын

алуда. Қалыптасқан жағдайдың негізгі себепшісі білім беру үрдісін ұйымдастыру және

жүйедегі мәселелер, яғни жас маманның бойынан табылуға тиісті тәжірибелік дағды, білім

мен тәжірибені талап ететін нақты өндірістік жағдайлардан теориялық білім берудің

алшақтап кетуі болып табылады. Қалыптасқан жағдайда теория мен практиканың

арасындағы алшақтықты жою мәселесімен жұмыс берушіге күресуге тура келеді, себебі

білікті мамандармен қамтамасыз ету – бұл жетістікке қол жеткізудің кепілі. Мұндай

жағдайда жас мамандардың оқу үрдісінде алған білімдерін жүзеге асыру жоспарланатын

кәсіпорын қызметінің ерекшелігін ескере отырып, қосымша оқу, тәжірибеден өту, қайта

даярлау қажеттілігі туындайды.

Бүгінгі күннің болмысы кәсіби білім жүйесі алдында еңбек нарығында бәсекеге

қабілетті білікті мамандар даярлау, өз мамандықтарын жетік меңгерген, өз мамандығы

бойынша тиімді жұмыс жасауға қабілетті, тұрақты кәсіби өсуге дайын, әлеуметтік және

оңтайлы кадрларды даярлауды талап етеді. Осыған байланысты қойылған басты міндет -

мемлекеттік құрылымдардың күшін біріктіру, жұмыс берушілер мен оқу орындарын

облыстық кәсіпорындар мен өнеркәсіптерді білікті мамандармен қамтамасыз ету

мәселесінде жұмылдыру.

Әлемдік тәжірибеге қарағанда, білім берудің дуалды жүйесі мамандардың кәсіби

дайындығын жоғарылатуға ықпал етеді. Еңбек өнімділігі артады, халықтың көшіп – қонуы

азаяды, әлеуметтік шиеленіске жол берілмейді.

Оқу үрдісіне дуалды білім беру жүйесін сәтті енгізу келесі мәселелерді шешуге

мүмкіншілік береді:

1. Талапкерлердің кәсіби өзін өзі билеуі;

2. Оқу мекемесінің тартымдылық беделінің артуы, студенттер контингетінің

жоғарылауы;

3. Оқушылардың қызығушылығы мен сұранысына қарай бағдарламалар, элективті

(икемді) курстар бағдарламаларын әзірлеу;

4. Мамандықты тереңірек ойланып таңдауға, социализация, тапқырлық пен

шығармашылыққа бейімдейтін біліктіліктің дамуы;

5. Дуалды жүйе бойынша оқытылатын тұлғаның қажетті біліктілік пен еңбек

дағдыларына, кәсіби білімге ие болып еңбек нарығында сұраныс деңгейінің жоғарылуы;

6. Бітірушілерді дайындау деңгейінің жоғарылауы;

7. Бітірушілерді одан әрі жұмысқа орналастыру, жұмыссыздықтың қысқаруы;

8. Бітірушілердің әлеуметтік бейімделуі;

9. Білім беру мекемелерінің жобаларды жүзеге асыру кезеңдерінде қосу арқылы

кәсіпорындармен өзара әрекеттесу аясын кеңейту;

10. Білім беру мекемелерінің бәсекелесуге қабілеттілігін жоғарылату.

Бұл мақсатқа жетудің негізгі сапалы білім беріп, дұрыс жолға бағыттаушы, оның

кәсіби жетілуі үшін қажетті жағдайларды жасаушы – өз пәнін жетік білетін, кәсіби

дағдылары, педагогикалық дарыны бар, жаңашылдыққа ұмтылатын, өзіне сын көзбен қарай

алатын оқытушылар мен оқу өндірістік шеберлері.

Еңбек нарығы шарттарының өзгеруін ескере отырып, білікті мамандар дайындау

жүйесін құрудағы әлеуметтік серіктестіктердің құрылымын белсенді пайдалану қажет.

Кәсіптік білім беру саласында әлеуметтік серіктестіктің байланысы арқылы білім

алушылардың таңдаған мамандық туралы түсініктерін қалыптасады, оқу поцесінде алған

~ 90 ~

теориялық білімдерін тәжірибеде пайдалану дағдыларын тереңдетеді, өндірістік жағдайда

шешім қабылдау іскерлігі қалыптасады.

Атырау энергетика және құрылыс колледжінде аймақтық еңбек нарығының

жоғары білікті мамандарға қажеттілігін қанағаттандыру, білікті жұмысшы кадрларды

бірлесе даярлауға жұмыс берушілерді жұмылдыру мақсатында әртүрлі істер жасалынуда.

Әлеуметтік серіктестіктермен келісім шарттар жылда жаңартылып отырады.

Ынтымақтастық төмендегі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

1. Кәсіпорынның материалдық-техникалық базасын қолдану арқылы оқушылардың

тәжірибелік оқуын ұйымдастыру (құралдар мен арнайы жабдықтарды қолдану мүмкіндігі

беріледі).

2. Ары қарай жұмысқа орналасумен өндірістік тәжірибеден өтуге үшжақты шарттар

жасау.

3. Өндірістік тәжірибе бойынша жұмыс бағдарламаларын бірлесе әзірлеу.

4. Бірлескен конференциялар мен семинарлар өткізу.

5. Оқу бітірушілердің қорытынды аттестациясы кезеңінде кәсіпорын өкілдерінің

мамандар даярлау сапасын бағалауы. Кәсіпорын өкілдері мемлекеттік біліктілік

комиссиясына басшылық етеді, диплом жобаларының жетекшілері болып табылады.

6. Кәсіпорындарда арнайы пәндер оқытушыларының сынақ өтулерін ұйымдастыру.

Колледж түлектерін дайындауда білімді тәуелсіз бағалау сапасы үрдісінде жұмыс

берушілер мен әлеуметтік серіктестер белсенді түрде қатысып отырады.

Жұмыс беруші мекеме өкілдері жыл сайын колледж бітірушілерін қорытынды

аттестаттау жұмыстарына қатысып, біліктілік, білімділік деңгейлерін сарапқа салады,

бағалайды.

Қамқоршылар кеңесі құрамынан да табылған жергілікті мекемелер өндіріс

талаптарын ескере отырып, колледжге материалдық-техникалық базасын пайдалануға

рұқсат етіп, көмектесіп келеді, сондай-ақ оқытушылар мен білім алушылардың өндіріс

орындарында теориялық білім мен практиканы ұштастыруларына да жағдай жасауда. Ал өз

кезегінде тағылымдамалар оқытушылардың оқу үдерісін жоғары деңгейде

ұйымдастыруына мүмкіндік береді және білім беру мен өндірістік үдерістерді барынша

жақындатуға көмектеседі.

Дуалдық жүйе бойынша оқыту білім алушылардың кәсіби біліктер мен

дағдыларды, іскерліктерді тікелей жұмыс орнында меңгеріп, жан-жақты кәсіби дамуына

мүмкіндік беріп, түрлі жүйелердің – білім, ғылым, өндірістің – өзара байланысын, өзара

әсерін, өзара кірігуін қамтамасыз ету арқылы кәсіптік білім беру жүйесінің сапасын

арттыратындығы сөзсіз.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған

бағдарламасы

2.Қазақстан республикасының «Білім туралы»Заңы

3. «Дуалды оқыту жүйесі: кәсіби біліктілікті арттырудың жаңа мүмкіндігі»

4. « ТжКБ жүйесіне халықаралық тәжірибелерге негізделген оқытудың дуалды жүйесін

енгізу перспективасы »

~ 91 ~

КРЕАТИВННЫЙ ПЕДАГОГ- ОСНОВА ИННОВАЦИОНОГО

ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ПРОЦЕССА

Маткалыкова Дина Пархатжановна

Курмангазинский район СШ имени М.Ауэзова

педагог-организатор, учитель истории высшей категории

Атырауская область

Образование прямо и опосредованно связано с экономикой, наукой, технологией и

культурой общества, являясь важной составной частью стратегии общенационального

развития. Вступив в XXI в., необходимо четко представлять, ка- кими должны быть

профессиональное образование, а также специалисты, выпускаемые высшей школой в

ближайшем и отдаленном будущем. В современных условиях прогрессирующей динамики

и неустойчивости мира, глобализации экономики, револю- ции в области информационных

технологий образование не может сохранять традиционную позицию простого вос-

произведения процессов профессиональной деятельности и социальной жизни.

Взаимосвязь и развитие науки, инноваций и образования вытекает из рассмотрения основы

инновационного процесса, а именно процесса создания и распространения образовательных

(педагогических) новшеств. Инновационная деятельность ориентирует педагога на

будущее, на новейшие достижения науки, а инновационно работающие образовательные

учреждения приобретают конкурентные преимущества и тем самым опережают в своем

развитии другие структурные элементы системы образования. Под инновационной

деятельностью принято понимать деятельность, которая обеспечивает превращение идей в

нововведение, а также формирует систему управления этим процессом [1]. Это

целенаправленная педагогическая деятельность, основанная на осмыслении (рефлексии)

собственного педагогического опыта при помощи сравнения и изучения, изменения и

развития учебно-воспитательного процесса с целью достижения более высоких

результатов, получения нового знания, созидания качественно иной педагогической

практики. В Концепции модернизации казахстанского образования сформулированы

социальные требования к педагогу новой формации . В частности говорится, что

развивающемуся обществу нужны образованные, нравственные, предприимчивые люди,

которые могут самостоятельно принимать ответственные решения, прогнозируя их

возможные последствия, способные к сотрудничеству, мобильные, обладающие развитым

чувством ответственности за судьбу страны. При выполнении своей профессиональной

деятельности педагог приходит к осознанию необходимости ее улучшения. Этого можно

достичь двумя путями: просто усовершенствовать свой подход к выполнению

деятельности, добавив определенные детали, или полностью отказаться от прежней

позиции. Находясь в относительно одинаковых условиях, педагоги могут входить в

инновационную деятельность по-разному. Различия в освоении инновационной

деятельности определяются в том числе и уровнем креативности личности. Иновационно-

технологический компонент системы управления обязывает педагога использовать

современные дидактические методы и формы, техники и технологии, обеспечивающие

формирование и развитие творческого потенциала обучаемых. Наибольшее значение среди

них имеют интенсивное, проблемное, интерактивное, эвристическое, знаково-контекстное

или профессиональное, развивающее, тренинговое, проективное, модульно-блочное,

информационно-компьютерное обучение.

Управление процессами формирования и развития творческого потенциала обучаемых

обеспечивает профессиональное становление и развитие творческой личности, а именно:

самоактуализацию и самовыражение обучаемого в творчестве, подготовку творчески

мыслящего и действующего специалиста, формирование творчески ориентированной

личности, создание всесторонне и гармонически развитой личности. тоесть одним словом

~ 92 ~

креативный педагог. Понятие «креативность» появилось к началу 50-х годов 20 века

благодаря Джо Гилфорду — профессору многих американских университетов. Гилфорд

занимался исследованиями интеллекта в части памяти, мышления, концентрации

внимания, творчества и темперамента. Джо Гилфорд упоминает шесть параметров

креативности:

1) способность к обнаружению и постановке проблем

2) способность к генерированию большого числа идей

3) способность к продуцированию разнообразных идей — гибкость

4) способность отвечать на раздражители нестандартно — оригинальность

5) способность усовершенствовать объект, добавляя детали

6) способность решать проблемы, т. е. способность к анализу и синтезу

Креативные люди всегда находят выход из любой ситуации, они сейчас очень

востребованы на рынке труда, они свободны в своем творчестве и профессии. Слово

«креативность» образовано от слова «создавать» — создавать образы, новое видение, новые

идеи. Это не только творчество, но и технологии, открытия, идеи. В современном,

динамично изменяющемся мире, человеку необходимы три составляющих мышления,

чтобы быть продуктивным. Это — креативность, системность, критичность.

Изменения, происходящие в образовательной политике, влияют на характер

профессиональной деятельности педагогов. Социально-экономические преобразования

общества в целом, рыночный и конкурентный характер отношений образовательных

учреждений, усиление гуманитаризации системы образования актуализируют

инновационную деятельность учителей, способствующую эффективному разрешению

возникающих проблем. Именно инновационная деятельность ориентирует педагога на

будущее, на новейшие достижения науки, а инновационно работающие образовательные

учреждения приобретают конкурентные преимущества и тем самым опережают в своем

развитии другие структурные элементы системы образования. Под инновационной

деятельностью принято понимать деятельность, которая обеспечивает превращение идей в

нововведение, а также формирует систему управления этим процессом [6, с. 16]. Это

целенаправленная педагогическая деятельность, основанная на осмыслении (рефлексии)

собственного педагогического опыта при помощи сравнения и изучения, изменения и

развития учебно-воспитательного процесса с целью достижения более высоких

результатов, получения нового знания, созидания качественно иной педагогической

практики. Авторы работ по педагогической инноватике М. С. Бургин, В. И. Загвязинский,

С. Д. Поляков, В. М. Полонский, М. М. Поташник, Н. Р. Юсуфбекова и другие понятие

«новое в педагогике» соотносят с такими характеристиками, как полезное, прогрессивное,

положительное, современное, передовое. То есть, инновационная деятельность

предполагает положительные преобразования образовательной системы и нацелена на

развитие самого педагога как творческой личности, переключение его с репродуктивного

типа деятельности на самостоятельный поиск методических решений, превращение

педагога в разработчика и автора инновационных методик и реализующих их средств

обучения, развития и воспитания. Инновационная деятельность педагога связана с

процессами самоопределения, т. е. с построением отношения к новому, изменением себя,

своей профессиональной позиции, преодолением препятствий в процессе самореализации.

Креативность в профессиональной педагогике рассматривается как способность к

творчеству, принятию и созданию нового, нестандартному мышлению, генерированию

большого числа оригинальных и полезных идей. Креативность личности определяет ее

готовность изменяться, отказываться от стереотипов, помогает находить оригинальные

решения сложных проблем в ситуации неопределенности; это внутренний ресурс человека,

который поможет ему успешно самоопределиться в обществе. На основе креативной

модели становится возможным стимулирование учебно-познавательной и научно -

исследовательской деятельности обучаемых, развитие их творческих способностей,

~ 93 ~

проблемно-эвристической доминанты мышления и воображения. Эта модель обеспечивает

личностно-креативный подход к организации инновационного образовательного процесса.

Действительно, заинтересованному, влюблённому в прошлое школьнику сейчас

практически доступна любая историческая информация, от многочисленных детских

справочников и энциклопедий до международной сети «Интернет». Вот почему удивить,

заинтересовать прежними средствами и приёмами удаётся теперь далеко не всегда. В связи

с этим последнее время многие учителя, в том числе и я, на первый план в системе

исторического образования выдвигают задачу «оживления» исторического процесса,

наполнение его чувствами, страстями, палитрой красок. Именно для того, чтобы не быть

посредственным, учитель просто обязан оживить исторические события, факты, показать

исторический процесс не только и не столько как цепочку войн, переворотов, революций и

изобретений, но и как полный драматизма и стремления к совершенству путь человечества.

На фоне обычного учебника истории для многих учащихся, может стать настоящим

откровением то, что наши далёкие предки не только охотились, выращивали и строили свои

жилища, но и радовались, горевали, любили, ненавидели. Продуманная работа в этом

направлении приближает изучающего предмет школьника к его главной цели – живому

осмыслению истории, поиску и нахождению общего языка с прошлым . Оживить общение

ребят с историей, увлечь и заинтересовать весь класс в целом и каждого ученика в

отдельности помогает проблема, над которой я работаю «Нетрадиционные формы обучения

на уроках истории». Роль нетрадиционного обучения в образовании Сегодня практически

любой учитель истории применяет хотя бы изредка в своей деятельности нетрадиционные

формы обучения школьников. Это связано, на наш взгляд, со становлением нового стиля

педагогического мышления учителя, ориентирующегося на интенсивное и эффективное

решение образовательно-воспитательных задач в рамках скромного количества предметных

часов, на признание факта усиления самостоятельной творческо-поисковой деятельности

школьников, на модернизацию активных форм обучения истории. Арсенал форм уроков

современного учителя истории не просто обновляется под влиянием, прежде всего,

усиливающейся роли личности учащегося в обучении, но и трансформируется в сторону

необычных игровых форм преподнесения материала. Действительно, учитель в меру своих

скромных возможностей пытается на уроке удивить школьника, который проводит массу

времени не за книгой и в библиотеке, а за компьютером, причем в позиции активного

игрока. Использование традиционных форм обучения привело к тому, что детям стало

скучно учиться, у них нет возможности в процессе обучения реализовать свои потребности

в самовыражении, самопознании и самоутверждении. Комбинированный урок направлен в

основном на пассивное усвоение предлагаемого учителем материала, заучивание правил,

без учета способностей, склонностей, интересов учащихся. Формирование активной

личности невозможно без активности в овладении знаниями. Многое здесь зависит от

мастерства учителя, от его умения организовывать учебный процесс, от его творчества и

постоянного поиска новых форм и приемов обучения. Педагогическое творчество учителя,

освобождаясь от шаблона, создает интересные примеры нестандартных форм обучения, что

позволяет учителю вернуть утраченный интерес к изучению истории. Ни программа, ни

учебник, ни методическое пособие не могут предоставить педагогу готовую схему урока.

Он должен сам сконструировать его, учитывая условия обучения и состав учащихся.

Использованная литература:

1. Башина Т. Ф. Креативность как основа инновационной педагогической деятельности //

Молодой ученый. — 2013. — №4. — С. 521-525.

~ 94 ~

БІЛІМ БЕРУДЕ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ

ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Джаксылыкова Умит Саукинбековна

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Жамбыл облыстық педагогикалық

қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты,

Деңгейлік бағдарлама орталығының Тренері

Еліміздегі білім беру саласында оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы

тәсілдер пайда болып, олар білім мазмұнының жаңаруына себепші болуда. Осындай оқыту

әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық, интербелсенді әдістерді

пайдаланатын білім беру жүйесін айтуымызға болады. «Интербелсенді» терминіне

тоқталатын болсақ, қазіргі әдістемелік әдебиеттерде «Интербелсенді» деген ұғым «оқушы

мен мұғалімнің өзара байланысы» деген ұғыммен қатар қолданылады. Оқытудың басты

мақсаты–оқушылардың сөздік қорын дамыту, қарым-қатынас жасай алу негіздерін

меңгеруі болып табылады. Оқушының сөзік қорының деңгейін жоғарылату және ойлауды

дамыту ол білімді дамытудың басты міндеті. Оқушыларда диалогтық қарым-қатынас

кезінде екі жақты болуды талап етеді себебі, олар тыңдай білуге де, сұрай білуге де

үйретілуі керек. Әрбір сөйлейтін оқушының тікелей көрсеткіші өз ойын дұрыс жеткізе

алуды үйренеді. Ақпараттық технологиялар жүйесімен оқытуда көрсетілетін әдістердің

барлығы өзара байланыста, араласа қолданылады. Ақпараттық жүйемен оқытуда түсіндіру

әдісі бейнефильмдер, диафильмдер көрсету арқылы жүзеге асады. Мәтін, елтануға

байланысты, мақал-мәтелдер т.б.түсіндіру осы әдіс арқылы жүзеге асады. «Диалогты

тыңдап, қайтадан кейіпкерлердің соңынан қайталап отыру» сияқты тапсырмалар

компьютер арқылы меңгеріледі. Оқу материалын толықтыру, қорытындылау, қайталау, ал

ең бастысы оның практикалық қолдану дағдысы мен шеберлігін қалыптастыруда бұл ең

тиімді әдістердің қатарына жатқызылады. Бүгінгі тәуелсіз мемлекетімізде білімге деген

көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы тәсілдер

пайда болып олар білім мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші болуда.

Оқушылардың сабақта айтылған хабарлардың мағынасын түсінуі, олардың түпкі мақсатын

танып білуі және өзінің жеке мақсатын іске асыруы маңызды.

Интербелсенді әдістің жаңалығы неде, ол оқыту ісін қалай ұйымдастырады оның

ерекшеліктері мынада: интербелсенді оқыту әдісі оқу процесіндегі білік, дағдыны

жетілдіруге бағытталады. Сабақ үстінде үнемі сөйлеу оқушылардың сөйлеу дағдысын,

сөздік қорын, қызығушылығын арттырады. Ол үшін барлық жаттығулар сөйлеуге

жетелейтін мақсатта болуы керек. Интербелсенді оқыту оқушының жеке бас ерекшелігін

ескеруді көздейді, яғни баланың бойындағы барлық жеке қасиеттері ескерілуі керек. Ал,

адамдар тілді сөйлем түрінде қолданғанда ғана бірін-бірі түсініп, пікірлесе алады.

Оқушыларды белгілі бір дәрежеде сөйлеуге, өз ойын басқаға жеткізе алатын, біреудің

сөйлеген сөзін, жазғанын түсіне алатын дәрежеге жеткізу үшін, сабақта топпен жұмыс

түрінде үйретілуі керек. Интербелсенді әдістің қандай жағдайда нәтижелі болатынына

мұғалімнің тигізер ықпалы зор және оқыту барысындағы білім сапасына да мұғалімнің

үнемі көңіл бөліп отыруы аса маңызды. Сөйлеу тілдік қарым-қатынас барысында адамның

өз oйын жарыққа шығару процесі, өз сөзін екінші біреуге түсінікті етіп жеткізуі. Өз ойын

еркін жеткізуге үйренуі дегенде мынадай ұғымға мән беріледі: бұл-адам мен адамның

өзара қарым-қатынасында бір-бірімен тілдесуі, сөйлесуі бір адамның өз ойын екінші

адамға ауызша жеткізуі, сөйлеуі, айтуы. Сонымен бірге айтылған ойдың адамға түсінікті

болып, оны қабылдау арқылы екінші адамның оған өзіндік жауап қайтаруы. Бұл өз ойын

бай сөздік қоры арқылы жеткізуді үйренудің бір адамға ғана мәселе емес екендігін

көрсетеді. Ол қарым-қатынас арқылы жүзеге асады. Сөйлеу әрекеті-сөздік қорды байыту

жолындағы маңызды баспалдақ, қажетті шарт қана емес, ол-адамзаттың қоғамдағы орнын,

~ 95 ~

қызметін көрсететін күрделі әрекет. Өйткені, диалог әрекеті адамдық қасиетті білдіретін

басты өлшемдердің бірі. Диалог- адамның жалпы ойлау қабілетін кеңейту, жетілдіру деген

сөз. Ауызекі сөйлеуді қалыптастыру үшін оқушы әр сабақта жаңа білім алып қоюмен ғана

шектелмей, өз бетінше ізденіп, талдап, пікір таластыру деңгейіне жетіп, даму біліктілігін

жетілдіріп отыруы қажет. Сонда ғана, оқушы ауызекі сөйлеу мақсатына жете алады.

Оқушылар қалай үйренеді? Бұл сұрақтың жауабы: өз беттерімен, тек белсенді іс-

әрекеттер арқылы! Сол себепті әр сабақта оқушылардың белсенді іс-әрекеттері мұғалімнің

күнделікті басты мақсатына айналды. Оқушының үйренген сөздік қорларын берік

қалыптастыру үшін мына мәселелер ескерілуге тиіс: сөзге дұрыс екпін түсіріп айту, сөздің

мағынасын дұрыс түсіну, орфографиялық жағынан дұрыс жазып, сөйлем ішінде пайдалана

білу, ойын еркін айтып, оны дұрыс жаза білу. Оқушылардың меңгерген сөздік қорларын

бекітіп, білімдерін молайтып, сауатты да мәдени-эстетикалық деңгейде сөйлесе алуға

үйретуге болады. Сөздік қордың бір жүйемен жүргізілуі, оның тоқсан сайын, жыл сайын

артып отырылуы көзделу қажет. Оқушы әр сабақ сайын жаңа сөз үйреніп, оны сабақ

барысында бірнеше рет қайталап, жазбаша және ауызша жұмыс түрлерімен

байланыстырып, санасына берік сақтаса ғана ол сөздік қорына енеді. Қазіргі кездегі

қоғамның ақпараттану жағдайында ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы адам

өмірінің әртүрлі саласына біртіндеп өзгерістер енгізуде. Ақпараттандыру ісі білім беру

жүйесінің даму жолына да ықпалын тигізуде. Сондықтан да, оқытуда интерактивті

тақтаның тиімділігі өте зор. Сабақта оқушылардың білімін арттыру барысында жұмыс

жүргізудің бірі - мәтінмен жұмыс. Мәтінмен жұмыс - дегеніміз сабақта өтілетін әр түрлі

жұмыстардың жиынтығынан құрылады. Мәтінмен жұмыс істер алдында міндетті түрде

мәтіндегі кездесетін таныс емес сөздермен тиянақты жұмыс істеу керек. Жаңа сөздердің

мағынасын оқушылар түсініп, меңгерулері тиіс. Мәтінмен жұмыс істеуді мынадай түрде

меңгеруге болады: толық мәнерлеп оқу, мәтінді төртке бөліп төрт топқа тапсырма беру,

оқушыларды өздеріне тиісті мәтінді оқып, бір-біріне мазмұнын айтып беруді

дағдыландыру, кейін оларды бір-біріне сұрақ қойып оған жауап беруі тиіс. Бұл жұмыста

оқушының сөйлемді дұрыс құрастырып айтуына, сұрақты дұрыс қойғанына, оған жауап

беруіне назар аударылады. Осындай жүйелі жұмыс арқасында оқушылар сұрақты еркін

қойып, жауап бере алады.

Ауызекі сөйлеу - диалог. Оны құрастыру үшін бір тақырып бойынша оқушының

сөздік қорын дамыту, жаңа сөздер үйретіп, мағынасын түсіндіре отырып, оларды

жасайтын формаларды меңгертіп, сөйлем құрауға үйрету, сөз бен сөзді байланыстыруға,

ауызша ойларын жүйелі айтуға, әңгімелеуге жаттықтыру керек. Сонда оқушы диалог құру

кезінде сауатты сөйлеуге, диалог дұрыс құруға тырысады. Бұл оқушының тілін

дамытады. Топтық жұмыстарда сөздің мағынасын дұрыс түсіну үшін түсіндірмелі

сөздіктерді пайдаланудың жолдарын үйрету де артық болмайды. Сөйтіп, жоғарыда

аталған әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, мұғалім әр сабақта оқушыға жағдай жасап түрлі

әдіс-тәсілдерді қолданып, оларды шығармашылықпен пайдалана білсе, жақсы нәтижелерге

қол жеткізуге болады. Осындай жұмыстарды жүргізу кезінде оқушылардың ой-өрісін

дамытуға, терең білім алуларына мүмкіндік туады. Мұның барлығы мұғалімнің

табандылықпен, қиындыққа мойымай, қажымай-талмай жұмыс істеуі керектігін көрсетеді.

«Сабақты қалайша қызықты өткізуге болады?» деген сұраққа интербелсенді оқытудың

ерекшеліктеріне, идеяларына өздері үшін жауап алған мұғалімдер жатады. «Әрбір мұғалім

білікті маман, ал әрбір оқушы ол ойшыл тұлға» деген қағиданы ұстанғандықтан оқыту мен

оқудағы жаңа тәсілдерді жүйелі түрде пайдаланып әрбір мұғалім өте биіктерден көріне

алады. Халық даналығы осыны растап тұр: «Тісі шыққан балаға шайнап берген ас

болмас!» екенін мұғалімдер өз жұмыстарында пайдаланады. Осыдан екі жарым мың жыл

бұрын қытай ғұламасы Конфуций былай деген екен: «Маған айтып берсең - ұмытып

қаламын, көрсетсең – есімде сақтаймын, өзіме жасатсаң – үйренемін!» Бұл идеяны XX

ғасыр басында Мария Монтессори өзінің тамаша үйрету жүйесінің негізгі қағидасы

~ 96 ~

ретінде қайталаған: «Мен өзім жасауым үшін маған көмектес!» Осындай дана сөздерді

өзінің күнделікті жұмысына ұстаным етіп алған ол ойшыл мұғалімдер.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ақпараттық коммуникациялық технологиялар

2. Әлімов А. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері-А;2013, -447бет.

3. Бахтин М.М. Проблемы поэтики Достоевского –М;1963, -363бет

4. «Открытая школа» информационно-методический журнал,2011г. №2 (103), бет 2

5. Пиаже Ж. Речь и мышление ребенка /Пер. С фр. И англ. –М; Педагогика –Пресс,1999,-

528 бет

6. Мұғалімге арналған нұсқаулық

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ

Танатарова Пердегул Бексуиновна

"Өрлеу" БАҰО» АҚ филиалы

Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ,

Тараз қаласы

Технология, коммуникация мен ғылым салалардағы елеулі өзгерістер әлемдік

экономикаға айтарлықтай ықпал ете отырып, әрбір азаматқа ХХІ ғасырда табысты болу

үшін қажетті білім мен дағдыларды алға тартады.

Білім беру елдердің бәсекелестікке қабілетті болуын қамтамасыз ететін ең тиімді әрі

ұзақ ерзімді стратегия болып табылады. Көптеген авторлар, соның ішінде Виллем Те

Вельде жаһанданудың қазіргі кезеңінде жоғары сапалы білімнің қажеттігі туралы өз

пікірлерін айтты. Қазіргі таңда экономикалық өсу және азаматтардың әл-ауқаты үшін

білімнің айтарлықтай маңызды екенін бүкіл әлем мойындауда. Ғалымдар білім беруді

реформалаудың қарқыны барған сайын артып келе жатқанын атап көрсетуде.

Бүкіл әлемде білім беру жүйелерінің келешек ұрпаққа қандай білім беретіні туралы

мәселе қайта қаралуда. Осы мәселе аясында "Балалар ХХІ ғасырда табысты болу үшін нені

үйренуі керек?" және "Оқытудың тиімді әдістері қандай?" деген сияқты негізгі сауалдар

туындайды.

Бұл сауалдар білім беру бағдарламасымен және білім беру бағдарламасын жүзеге

асыруда пайдаланылатын педагогикалық тәсілдермен тығыз байланысты.

Бүгінгі күні білім сапасы - үлкен мәселе және оны арттыруда оқытудың жаңа

технологияларын енгізудің орны ерекше.

Білім сапалы болуы үшін мұғалім әрбір оқушының іс-әрекетін, оның

ерекшелігін ескеріп, қабілетіне қарай білім мен біліктілігін үнемі бақылап, әртүрлі

сынақтар жүргізу арқылы нәтижелерін талдап, білім сапасын салыстыра отырып

мақсатты түрде жұмыс істеуі қажет.

Білім сапасын көтерудің басты көзі - жаңа технологияларды практикаға енгізу.

Кез – келген іс- әрекет нәтижелі болу үшін ең алдымен мақсат айқын болуы

керек. Білім берудің мақсаты айқын болғаннан кейін білім беру жүйесінің алдында

"Қалай оқытамын?", "Оқушылардың қалай оқу керектігін үйретудің жолы қандай?" деген

сұрақ пайда болады.

Бұл сұраққа жауап беру үшін ғалымдар көптеген жаңа педагогикалық

технологияларды өмірге әкелді.

Бүгінгі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық технология ұғымы

терең тамыр жайды. Оқыту процесін технологияландыру туралы пікірді осыдан 400

жыл бұрын Я.А.Коменский айтқан. Оның пікірінше оқыту технологиялық болу керек.

~ 97 ~

Оның мағынасы - нені үйретсе де, нені оқытса да табыссыз болмау керек. Білім

берудегі кез-келген технологияның өзегі:

Мақсат – құрал - оның қолдану ережесі - нәтижесі.

Оқыту технологиясының анықтамасы ғылыми әдебиеттерде әртүрлі беріледі.

Соның бірі: Технология – оқу процесінің, педагогикалық жүйенің жобасы ретінде

қарастырылады. Мұнда педагогикалық жүйенің жобасы ретінде ұсынылған

технологияның құрамына мақсат белгілеу, оқу процесінің мазмұны, оны

ұйымдастырудың әдістері мен түрлері, сондай-ақ белгіленген нәтижеге жетуге

бағытталған оқу құралдарының жүйесі кіреді. Оқыту технологиясында мазмұн, әдіс

және құралдар өзара байланысты. Соған байланысты бағдарлама мен қойылған

міндетке сәйкес қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды іріктей білу

мұғалімнің педгогикалық шеберлігіне байланысты.

Технология - Tehne – искусство, ремесло, мастерство, учение - өнер, кәсіп,

шеберлік, оқу деген мағыналарды білдіретін грек сөзі.

Технология - оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу

процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан-

жақты ойластырылған үлгісі. (Монахов В.М.)

Педагогикалық технология түрлері өте көп. Барлық технологияларды олардың

негізгі қасиеттеріне қарай төмендегідей жіктеуге болады:

1. Философиялық негізіне

2. Тұжырымдық негіздемесіне.

3. Технология мазмұнына.

4. Ұйымдастыру формаларына.

5. Танымдық қызметті басқару стиліне.

Педагогикалық технологияның қазіргі заманда өзекті болып отырған кейбір

түрлеріне қысқаша тоқталайық.

Ынталандыра оқыту технологиясы .

Ынталандыра оқыту технологиясының негізгі идеясы - әртүрлі оқу

жағдайында оқушылардың белсенді, біргелікте жасайтын іс-әрекетіне жағдай жасау.

Оқушылар әртүрлі: бірі мұғалімнің барлық түсіндіргенін тез қағып алады және өздері

кез-келген сұраққа дайын тұрады; ал басқалары материал туралы ойлануға көп уақыт

қана емес, қосымша мысалдарды, түсіндіруді талап етеді. Ондай балалар, әдеттегідей

бүкіл сынып алдында сұрақ қоюға ұялады, олар негізгіні түсінбейді, сондықтан дұрыс

сұрақ қоя алмайды. Егер ондай жағдайда болса, оқушыларды шағын топтарға

топтастыру керек және оларға жалпы бір тапсырма беру керек. Бұл тапсырмаларды

орындау үшін топтардағы әр оқушыға рөлдерді беру керек . Әркім өзінің жұмысының

нәтижесін айтып қана қоймай, өз тобының нәтижесін айту маңызды. Сондықтан әлсіз

оқушылар өздеріне түсініксіз сұрақтарды күшті оқушылардан сұрап, түсініп алады, ал

күшті оқушылар бірінші кезекте әлсіз оқушының материалды егжей-тегжейіне дейін

білуіне құштар.

Осылай бірлікте жұмыс істеудің нәтижесінде түсініксіздің бәрі игеріледі, әрбір

оқушы өз деңгейіне сай материалды игереді. Бұл – ынталандыра оқытудың жалпы

идеясы.Біргелікте оқу жеңіл ғана емес, сонымен бірге қызықты және сапалы әрі

нәтижелі болатынын практика көрсетуде.

Бұл нәтиже оқушылардың академиялық қана жетістігі емес, сондай-ақ

интеллектуалды дамуы мен адамгершілік қасиетінің дамуы үшін де маңызды. Досқа

көмектесу кез-келген проблеманы бірге шешу, қуаныш пен сәтсіздікті бірге бөлісу

ынталандыра оқытудың негізі болып табылады.

Ынталандыра оқытудың басты идеясы – бір нәрсені жай ғана бірге орындау емес,

бірігіп оқу. Ынталандыра оқытудың әртүрлі нұсқалары бар. Мұғалім өз практикасында өз

шығармашылығымен түрлендіруіне болады.

~ 98 ~

Жобалап оқыту технологиясы.

Бұл технология Дьюи, Торндайка, Лай сияқты америка ғалымдарының идеяларына

негізделген.

Бұл технологияның негізгі идеялары :

1. Бала өзі таңдаған іс-әрекетті жоғарғы қызығушылықпен орындайды.

2. Іс-әрекет тек оқу пәнінің саласында ғана құрылмайды.

3. Балада қызығушылықтың пайда болған сәтін қалт жібермеу , соған сүйену.

4. Шынайы оқыту ешқашанда біржақты болмайды. Қосымша берілетін мәліметтер

де өте маңызды.

Жобалап оқыту жүйесін қалаушылар ұраны: "Барлығы өмірден, барлығы өмір

үшін". Сондықтан, олар қоршаған ортаны бастапқы зертхана ретінде қарастырады.

Карл Фрей "Жобалау әдісі" кітабында жобалаудың айрықша 17 белгісін көрсетті. (1977

жыл "Белц" Германия)

К.Фрей жобалау әдісін - "жоба жасаудағы оқушы мен мұғалім әрекетінің

жүйесі" - деп қарастырады.

Н.Г.Чернилова Жобалап оқытуды: "Базалық теориялық білімді меңгеру үшін

кешенді оқу жобаларын ақпараттық үзілістермен кезектестіріп орындауға негізделген

дамыта оқыту"-деп анықтама берді.

"Жобалап оқыту жүйесі – жоғары сынып оқушыларының өз бетінше дамуының

құралы". Мұнда Н.Г. Чернилова жобалап оқытуды дамыта оқыту түрі ретінде

қарастырады.

Оқыту процесін толығымен жобалап оқытуға көшіру мүмкін емес.

Дегенмен, қазіргі білім жүйесінің даму кезеңінде педагогикалық практиканы жеке

тұлғаға бағытталған оқыту технологиялармен байыту керек.

Проблемалық оқыту технологиясы.

Заманауи білімдендірудің мақсаты: оқушыларды шығармашылыққа дайындау.

Шығармашылық дегеніміз - жаңалықты ашу. Осыған орай, проблемалық оқытудың өзі

де шығармашыл процесс: бейқалыпты ғылыми - оқу мәселесін бейқалыпты әдістермен

шешу.

"Проблема" - грекшеден аударғанда қиындық, кедергі деген мағына береді.

Мағынасы: Оқушы алдына жүйелі және бір бағыттағы танымдық мәселелерді қою, оны

шеше отырып оқушылар білімді белсенді қабылдайды.

Соңғы кезде кең тараған оқыту түрінің мәні: мұғалім жаңа білімді дайын

түрде баяндамай, оқушылардың алдына проблемалық сұрақтарды қойып, оларды

шешудің жолдары мен тәсілдерін іздеуге бейімдейді.

Проблемалық оқыту дегеніміз – мұғалімдердің басшылығымен келелі жағдайлар

туғызу және оны оқушылардың шешу жолындағы өзіндік қызметінің нәтижесінде

шығармашылдығын, кәсіптік білімін, дағдысын, іскерлігін, ойлау қабілетін жетілдіруді

туғызу. ( Г.К.Селевко)

Проблемалық оқытуды ойдағыдай жүзеге асыру үшін шәкірттерге ұсынатын

проблемалық сұрақтар жүйесін жасап шығу қажет.

Ескерту: кез-келген сұрақ проблемалы бола бермейді. Проблемалы сұрақтың

жауабы дайын болмайды, оны оқушы өзі іздеуі шарт. Ол сұрақ баланың сана-сезіміне

қиындық туғызуы қажет.

Оқушы іштей түйсінген ойлау қиыншылығы проблемалық жағдаят деп аталады.

Проблемалық сұрақ бір жағынан қиын, бірақ оқушының шамасына лайық болуы

керек.

Мұғалім проблемалық оқытудың барысында оқушы ойына, пікір

қайшылықтарына дұрыс бағдар жасай отыра, жауап табу әдістерін үйретеді.

Проблемалық оқытудың ерекшеліктері: оқушыға дайын білім берілмей, одан

проблемаларды ізденіс арқылы шешу талап етіледі.

~ 99 ~

Проблемалық оқыту оқушылардың мұғаліммен бірге проблеманы шешуге жүйелі

түрде кірісетіндігімен сипатталады.

Проблемалық оқыту қазіргі оқыту процесінің бөліп қарауға болмайтын

элементін құрайды.

Оқыту барысында оқушыларда интеллектуалдық қиындық келтіретін мұғалім

сұрақтары аз кездеспейді, кейде қажетті негізгі білім және білікті меңгермегендіктен

оқушыларға жауабын іздеу қиын сұрақтар кездеседі.

Мұғалім алдында тұрған ең бірінші мәселе – бұл проблеманы анықтау және

проблемалық тапсырмаларды тұжырымдау.

Оқу процесіне проблемалақ тапсырмаларды қалай кіргізу керек ?

Сыныпта күшті оқитын оқушылар бар. Олар проблемалық тапсырмаларды орындай

алады. Сондай-ақ, шешімі қалай табылғанын білмей, жауабын жаттап алатын оқушылар

да бар. Мұғалім барлық оқушыларды шығармашылық әрекетке жұмылдыруы қажет.

Осы мақсатқа шығармашылық тапсырманы орындаудың негізгі кезеңдерінің логикасымен

оқушыларды таныстыру ұсынылады. Мысалы, география пәнінен бірнеше проблемалық

сұрақтар мен тапсырмаларды келтіруге болады.

“Картаны пайдаланып, ағынсыз Чад көлінің суы неге тұщы екенін анықтаңдар”.

Өткен курстардан олар ағынды көлдердің тұщы, ағынсыз көлдердің ащы болатынын

біледі.Оқушылардың бұрын игерген білімдеріне жаңа фактының қайшы келуі оқушыларға

интеллектуалдық қайшылық, қиындық туғызады, яғни бұдан проблемалық жағдаят келіп

шығады.

Келесі мәлімет қиындық туғызып отырған нәрсенің не екенін ұғынуға (жете

түсінуге) көмектеседі.

Себебі Нәтиже

Беткі ағыстың болмауы Көлде ащы су

Беткі ағыстың бар болуы Көлде тұщы су

Беткі ағыстың болмауы - - - - - → ? Көлдің суы тұщы дерлік

(тұздың аз болуы)

Сонымен, беткі ағыстың болмауымен және судың негізінен дерлік тұщы болуы

арасындағы қайшылықтан қиындық туып отыр. Бұл қайшылық шешуді талап ететін

проблема қалыптастырады. Мұғалім оқушылардан: Чад көліне келіп құятын беткі

ағыстан да басқа ағыс бар болуы мүмкін екендігін жорамалдап айтуын сұрайды.

Оқушылар ағыстың тек беткі емес, жер асты түрлерінің және үнемі ғана емес

уақытша түрлері де болатынын біліп және осы ағыс түрлерінің бірі бұл жерге әсер

ететініне болжам жасайды.

Мұғалім енді бұл ойларын бұл көлге құятын жер асты ағын сулардың болуы

мүмкін екендігі жайлы ғылыми мәліметтермен толықтырады яғни болжамдарын

растайды.

Балалар сондай-ақ, көлге уақытша құятын ағыстардың болуы мүмкін екенін

талқылайды. Соңында балалар көлдердегі судың ащылық жағдайы және оның себептері

жайлы білімдерін кеңейтетін жалпы қорытынды жасайды.

Оқушылардың алдына проблемалық сұрақтар қоюмен бірге мектеп географиясының

алғашқы курсында өздігінен дәстүрлі емес жауабын оқулық тексінен таба алмайтын

сұрақтар мен тапсырмалар ойластыру ұсынылады.

Бұл жұмысты оқушылар қызығушылықпен орындайды, ал психологтардың

зерттеулері мұғалімнің ұсынған проблемаларын шешуге қарағанда тапсырмаларды

құрастыру оқушылардың ойлау қабілетін арттыратынын көрсетті.

Проблемалық оқыту төмендегідей сұрақтар төңірегінде ұйымдастырылуы мүмкін:

1. Неге қар өзі суық болса да өсімдіктерді қыздырады?

2. Егер су буы атмосфераға "таза" күйінде түсетін болса, неге "қызыл", "қышқыл"

т.б. жаңбырлар жауады ?

~ 100 ~

3. Ескі үлгідегі барометрді қараңдар да түсіндіріңдер, неге шкаланың минимальды

көрсеткіші жағында-"жаңбыр", ал максималды жағында - "құрғақ" деп жазылған?

4. Теңіздің немесе үлкен су қоймаларының жағалауында неге таңертең және

кешке тынық болады, ал күн барда толқындар мен жел тұрады?

5. Адам өмірі үшін қандай қалалар жақсы үлкені ме, әлде кішісі ме?

6. Қазақстан және шет елдер географиясынан алған білімдеріңді пайдаланып,

түсіндіріңдер:

Елдің территориясының үлкен болуы оның экономикасына қалай әсер етеді-

шаруашылықтың дамуын қиындата ма, әлде дамуына қолайлы ма?

7. Ғылыми - техникалық прогресстің табиғат ресурстарына әсері

шаруашылықтың дамуын күшейте ме, әлде бәсеңдете ме?

8. Қабатаралық су жоғарғы су өткізбейтін қабаттан қалай өтеді?

Тау жыныстары қабаты барлық уақытта горизонталь бағытта жата бермейді, олар

кейде иіліп жатады. Ол төменгі сулы қабаттың жоғарыға көтерілуіне және оған

атмосфералық ылғалдың түсуіне, сөйтіп, су өткізбейтін қабат үстіне жиналуына әкеп

соғады.

9. Құдықтағы су неге таза, мөлдір және суық?

Жер асты суларының атмосфералық ылғалдың тереңге енуі нәтижесінде пайда

болады. Сіңуі кезінде су сүзіледі сөйтіп, таза қоспасыз болады. Оның мөлдірлігі де

осыған байланысты. Жер асты суы белгілі бір тереңде жыныстардың температурасы

тез төмендейді.

10. Атмосфералық ауа қалай қызады? Неге жерден алыстаса да жоғарыда ауа

температурасы төмендейді? Жоғарыда жылу көзі – Күн жақын болса да?

Атмосфералық ауа мөлдір, сондықтан ол күн сәулесімен тікелей қыза алмайды.

Күн сәулесі әуелі жер бетін қыздырады, ал одан ауа қыза бастайды. Сондықтан

жоғарылаған сайын ауа температурасы төмендей береді.

11. Тұман және бұлттардың пайда болуында қандай ұқсастық бар? Мынадай

тұжырым дұрыс па?

Тұман – бұл су тамшыларының ауада жинақталуы. Тұман және бұлт жылы

ауаның суынуынан пайда болады. Жылы ауаның құрамындағы су буын суық ауа өз

бойына ұстап тұра алмайды. Артық су буы су тамшыларына айналады, яғни тұман

және бұлт - ұсақ су тамшыларының ауада жинақталуы. Тұман су емес, су буы

көрінбейді.

12. Неге Бразилия таулы үстірті мен Амазонка ойпатының екеуі де Оңтүстік

Америка платформасында орналасса да теңіз деңгейінен биіктіктері және жер беті

сипаты да әртүрлі?

Платформалардың әртүрлі бөліктері әртүрлі вертикальді қозғалуға байланысты.

Фундаменттің көтерілген жерлерінде қыраттар, таулы үстірттер, ал оның жай төмен

түсетін жерлерінде ойпаттар қалыптасады.

13. Экватор ауданында тіршілік ететін Оңтүстік Америкалық тұяқты жануар

ламаның жүні неге қалың, ұзын болады?

Лама - биік таудың жануары. Ал, биіктаулы жерлер экваторда да суық климатты

иемденеді. Ұзын және қалың жүнді болуы осымен түсіндіріледі.

Проблемалық тапсырмалар сабақтағы қорытындылардың қандай және қалай пайда

болғандығын дәлелдейді және логикалық ойлауға, ғылыми іздену жолына бағыттайды.

Проблемалық тапсырмалар сезімге молырақ әсер етеді де, оқушының қызығушылығын,

білімге деген іштей құмартушылығын дамытады. Ал құмартушылық, қызығушылық

оқушыны өздігінен ізденуге жетелейтіні сөзсіз. Олай болса, проблемалық тапсырманың

нәтижесі оқушының өз бетінше ізденіп, еңбектенудегі дағдысы мен қабілетінің, іскерлігінің

жетілген, ең жоғары дамыған сатысы деуге болады.

~ 101 ~

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ж.Әбиев., С.Бабаев., А.Құдиярова. Педагогика. Алматы, 2004

2. К. Өстеміров. Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту құралдары. Алматы, 2007

3. Н.Қошқарбеков. Қазіргі кездегі оқытудың педагогикалық технологиялары, Алматы, 2007

4.Л.М.Панчешникова. География пәнініңбақылау тапсырмалары мен жаттығулары. А. 1984.

5. Е.В.Баранчиков және т.б. 2500 тестов и проверочных работ. М.1999

6.Интернет материалдары. сайт: http://studopedia.info/2-7200.html

7. Мұғалімге арналған нұсқаулық, Астана қ., 2016ж

ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОДГОТОВКА БУДУЩЕГО УЧИТЕЛЯ

МАТЕМАТИКИ

Ускенбаева Алтынай Макановна

Учитель математики колледжа экономики и права»

Илийский район, п.Отеген батыр,

Подготовка будущего учителя математики, удовлетворяющего современным

требованиям общества, возможна лишь на основе системного, целостного подхода к

обучению. При рассмотрении математической подготовки будущих учителей математики

необходимо исходить из современного понимания профессионализма учителя математики,

его профессионального мастерства.

В профессионализме учителя математики можно выделить три аспекта:

* содержательный (наличие специальных математических знаний),

* технологический (владение методами обучения математике),

* личностный (владение некоторыми чертами личности).

Раскроем каждое из них по отдельности. Наибольшее внимание ученых привлекает

содержательный аспект профессионализма учителя математики. При изучении математики

должна отводиться особая роль изучению математических структур, необходима

фундаментальная математическая подготовка студентов. Роль математической подготовки

в общем образовании современного человека определяет следующие цели обучения

математике, о которых должен знать студент:

* овладение конкретными математическими знаниями, необходимыми для

применения в практической деятельности, для изучения смежных дисциплин, для

продолжения образования;

* интеллектуальное развитие учащихся, формирование качества мышления,

характерного для математической деятельности и необходимого человеку для

полноценного функционирования в обществе;

* формирование представлений об идеях и методах математики, о математике ка

форме описания и методе познания действительности;

* формирование представлений о математике как части общечеловеческой культуры,

понимания значимости математики для общественного прогресса. [3 c. 115]

Наряду с целями выдвигаются и задачи предмета "Математика":

* развить представления о числе и роли вычислений в человеческой практике,

сформировать практические навыки вычислений и вычислительную культуру, в том числе

навыки использования вычислительной техники;

* сформировать формально - оперативные алгебраические умения, навыки их

применения к решению математических и нематематических задач;

* познакомить с основными фактами и методами планиметрии, свойствами

пространственных тел, сформировать умения применять эти свойства для решения

практических задач;

~ 102 ~

* познакомить с элементами дифференциального и интегрального исчисления как

аппаратом исследования функций, решения прикладных задач;

* сформировать навыки и приемы, входящие в культуру умственного труда,

переноса их в другие сферы деятельности, навыки самостоятельного приобретения знаний.

[3 c. 115-116]

В основе математики как науки, оказывается, лежат специальные структуры,

называемые математическими (алгебраические, порядковые, топологические).

Эффективность и качество обучения математике определяются не только глубиной и

прочностью овладения учащимися знаниями, умениями и навыками, но и уровнем их

математического развития, степенью подготовки к самостоятельному овладению знаниями.

Сами по себе математические знания и умения использовать их в новых нестандартных

ситуациях, без готовности к самостоятельному решению новых учебных проблем, не

обязательно из области математики. Знания следует рассматривать, с одной стороны, как

результат мыслительных действий, а с другой - как процесс получения этого результата.

Для усвоения должны задаваться две системы знаний. Знания первого рода включают в

себя научные сведения о предметах, фактах, явлениях в их связи и отношениях. В знаниях

второго рода зафиксированы путь и методы получения этих знаний учеников.

Таким образом, для обеспечения математического развития у студентов, необходимо

сформировать не только структуры, но и системы хранения знаний. Структуры называются

схемами математического мышления. К математическим схемам могут быть отнесены

логические схемы, схемы конструирования алгоритмов, комбинаторные, стохастические

схемы, а также образно - геометрические схемы. Организация формирования схем

математического мышления должна учитывать возрастные особенности учащихся,

закономерности развития у них мыслительных процессов. [1] стр. 200

Особое значение с точки зрения профессиональной направленности преподавания

математики приобретают такие проявления преемственности, как повторение и

пропедевтика. Роль повторения велика с пропедевтикой, поскольку необходима

постепенность перехода от отдельных математических фактов к их обобщениям.

Формирование развитие общих представлений о математических структурах должно

осуществляться постепенно. Начинать надо с подготовки в сознании и памяти тех

познавательных структур (понятий, принципов), которые необходимы для того, чтобы

осмыслить предстоящий фактический материал, понять связи изучаемых классов вещей и

явлений.

С пропедевтикой тесно связано еще одно положение, вытекающее из закона

соответствия процесса развития знаний и мышления у ребенка и исторического процесса

рождения становления знаний. Это положение выдвигается многими математиками и

называется генетическим методом, или принципом историзма. Нарушение этого положения

может привести к трудностям в преподавании математики, к непониманию материала.

Технологический аспект профессионализма учителя математики требует,

специальной методической подготовки будущего учителя. Технологический аспект

математический подготовки учителя должен носить непрерывный характер. Это позволяет

перевести студентов с самого начала учебы в вузе с позиции школьника на позиции

учителя, что придает этому аспекту математический подготовки ярко выраженный

творческий характер, способствует выработке у студентов собственных элементов

технологии. Как показала Н.В. Кузьмина, "в процессе творческой профессионально -

педагогические технологии, в которых есть повторяющиеся элементы, содержащие

автоматизмы, обеспечивающие процесс творчества" [2 c. 67]

Кроме технологического аспекта, для продуктивной профессиональной

деятельности значение имеет личностный аспект. Дергач А.А. и Н.В. Кузьмина определяя

профессиональные качества личности, сказали как "проявление психологических

особенностей личности, необходимых для усвоения специальных знаний, способностей и

~ 103 ~

навыков, а также для достижения общественно приемлемой эффективности в

профессиональном труде". [1 c. 11-12]

Роль математики состоит в том, что формирование математических структур

мышления позволяет развить не только математические способности, но и ум человека, его

личность в целом. Математическому мышлению присуще все качества научного

мышления. Обучение математике способствует формированию организаторских навыков

умственного труда.

Использованная литература:

1. Афанасьев В.В.Поваренков Ю.П.Смирнов Е.И.Шадриков В.Д.Профессионализация

предметной подготовки учителя математики в педагогическом вузе. Ярославль, 2000.

2. Дергач А.А.Кузьмина Н.В.Акмеология: пути достижения вершин профессионализма. М.

1993.

3. Республики Казахстан. Алматы, 2002.Государственные общеобязатльные стандарты

среднего общего образования

АТА ЗАҢ – ЕЛ ТІРЕГІ

Карабалаева Бакыт Турсыновна

«Экономика және құқықтану» колледжінің

құқықтану пәнінің оқытушысы

Іле ауданы, Өтеген батыр кенті, Алматы облысы

Кеңес жүйесі тарап, Қазақстанның тәуелсіздігі жарияланғаннан кейін 1993 жылы

парламент қабылданған бірінші Конституция Республиканың дамуындағы зор қадам

болды. Сөйтіп, Конституция – егеменді, ешбір мемлекетпен ортақтаспаған тәуелсіз

мемлекеттің Ата Заңы болды. 1995 жылы 30 – тамызда букілхалықтың дауыс беру негізінде

екінші, қазіргі қолданыстағы Конституция қабылданды.Конституция күні – біздің

мемлекетіміздің, халқымыздың ең ұлық мерекелерінің бірі. Ата заң біздің бүкіл жарқын

істеріміздің қайнар бастауына айналды.Қазақстан Республикасының әрбір азаматы өзін тең

сезінетін, татулығы жарасқан Қазақ елінің, Қазақстан халқының қарымды істері бүгінде

әлем жұртшылығы үшін үлгі – өнегеге айналды. Мұның өзі біздің Ата заңымызда бүкіл –

адамзаттық құндылықтар мен өркениеттік игіліктердің барлығы қамтылғанын айғақтайды.

Конституциямызға байланысты Президент Нұрсултан Әбішұлы Назарбаев «Біздің

Конституцияның бізге берген ең басты құндылығы –таңдау құқығы, басқаша айтқанда, өз

өміріңнің қожасы болуы кез – келген қазынадан бағалы » дей келе мемлекеттік биліктің

қайнар көзі халық екендігін айқындайды. Себебі, Қазақстан Республикасы өзін

демографиялық, зайырлы құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады. Ал

оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары деп

айқындалады. Мемлекеттік биліктің бірден - бір бастауы – халық.Сондай – ақ, халық

билікті тікелей республикалық референдум және еркін сайлау арқылы жүзеге асырып, өз

билігін жүзеге асыруды мемлекеттік органдарға береді.Конституцияда Республика

қызметінің түбегейлі принциптері ретінде қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық букіл

халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму, қазақстандық патриотизм, мемлекет

өмірінің аса маңызды мәселелерін демографиялық әдістермен, оның ішінде республикалық

референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу белгіленеді.

Ата Заңның негізгі маңызын айтатын болсақ, дамыған демографиялық

мемлекеттерде бірде – бір адам өзінің құқығы мен бостандығын Ата Заңсыз елестете

алмайды. Олар күделікті өмірде өзінің құқығы мен заңдарын қорғау үшін Конституцияда

бекітілген заңнамаларға жүктеледі.Осылайша, Конституция халыққа қызмет етіп, олардың

~ 104 ~

тірегіне айналады. Тарихқа кері шегінетін болсақ, тәуелсіздікке ие болған Қазақстанның ең

басты қадамы Конституцияны қабылдаумен тұтастай байланысты. Сонымен қатар,

адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын Конституция туралы тағы бір жәйтті

айта кететін болсам, Конституцияда екі маңызды тәсіл бекітілді. Олар: сот және

әкімшілік.Бірінші кезеңде бұл өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғалуы

құқығы. Құқықтық мемлекет жағдайында тәуелсіз сот адам құқығының қорғалуының

негізгі құралы болып табылады.Конституция боынша егеменді елімізде сот жүйесі

мемлекеттік биліктің бір тармағы болып табылады.Қазақстан Республикасында сот

төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттың

қызметіне қандай да болсын араласуға жол берілмейді, және ол заң бойынша

жауапкершілікке әкеліп соғады. Нақты істер бойынша судьялар есеп бермейді. Судья сот

төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция мен Заңға ғана бағынады. Біздің

Ата Заңымызда « Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі - қазақ тілі » деп жазылған.

Тіл туралы Заңның қабылданғаны, оның баптарының жүзеге асырылуының

бағдарламаларының жасақталғаны, мемлекет басшысының тіл саясатында дұрыс бағыт

ұстап, қолдау танытып отырғаны көпке мәлім. Аталған әрекеттердің бастауы мектептерде

қазақ тілін оқытып үйретуді дұрыс жолға қою болып табылатыны сөзсіз. Ата Заңының

баптарында сонымен қатар, « Тіл саясатының тұжырымдамасы » мен « Тіл туралы Заңда »

айтылған басты мәселе мемлекеттік қазақ тілін дамыту. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы

Назарбаев: «Дауға салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса

қорғасындай балқыған », - деп тілімізді көрікті ойымен керемет жеткізген.Ата Заңымыздың

етістіктерінің бірі – адам құқығы толық ескерілмеген, қорғалмаған декларациялардан бас

тартуы. Ата Заңның «Адам және азамат» деген екінші бөлімінде бекітілген барлық заңдар

егжей–тегжейлі қарастырылған. Ондағы заңдар адам өмірінің күнделікті өмірінде

қолданысқа ие. Сондай – ақ, осы бөлімнің он екінші бабында «адам құқықтары мен

бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім

айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен

қолданылуы осыған қарай анықталады » деп заңның адам мүддесі үшін қызмет ететіні

айшықталған.

Міне, биыл Конституциямызға 25 жыл толып отыр. Жаңа Конституцияның

қабылдануы Президенттік басқару нысанында мемлекет басшысына мемлекеттік билік

органдарының үйлесімді қызмет етуін қамтамасыз етуге, қоғамды түпкілікті реформалауға

мумкіндік береді. Көп ұлтты, әрі көп дінді қоғамда азаматтық татулықтың, қоғамдық

тұрақтылықтың және ұлтаралық келісімнің кепілі – Президенттің болуы өмірлік мәнге ие

болды. Биліктің тұрақтылығы реформаларды жүргізудің жоспарлылығын, нақтылығын

және саяси сабақтастығын сақтады. Осы күнге дейін қол жеткізген табыстар Ата

Заңымыздың мықты әлеуетінің дәлелі десек артық айтпаған болар едік. Тұрақтылыққа,

Отанымыздың басты байлығы - тыныштық пен бейбіт өмірге Конституцияның негізінде

қол жеткіздік. Осыны түсіне білуіміз қажет. Ата Заңмен өмір сүру – демократияның

жарқын көрінісі. Жоғарыда айтылған ойымды түйіндейтін болсам, Конституция тек

мемлекеттің ғана емес, қоғамның да Ата Заңы болып табылады.Осы идеяның меншікке,

азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына қоғамдық бірлестіктерге және отбасына

қатысы бар екендігін ұмытпауымыз керек. Мемлекетіміз бен қоғам тұрақтылығын,

болашаққа деген сенім мен халқымыздың ауқатты тұрмысының, лайықты өмірінің кепілі –

Ата Заңымыздың мерейі әрдайым үстем болсын!!!

~ 105 ~

АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ДАМУЫ

Токпеисова Гульмара Шакижановна

«Экономика және құқықтану» колледжі

«Экономика және қаржы» пәндерінің оқытушысы

Іле ауданы, Өтеген батыр кенті, Алматы облысы

Андатпа

Мақалада Алматы облысы ауылшаруашылық саласының соңғы бес жылдық даму

көрсеткіштеріне талдау жүргізіліп және болашақта ұсақ шаруашылықтарды кооперация

арқылы шоғырландыру мәселесі қарастырылған.

Кілт сөздер: кәсіпорын, шағын және орта бизнес, кооперация, азық- түлік, малды

бордақылау, өндіру, өндеу

Кіріспе

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 11 ақпан 2015 жылы «Экономикасы кері шегінбеген

елміз» атты Үкіметтің кенейтілген отырысында «агроөнеркәсіптік кәсіпорындарды қолдау

жөніндегі іс-шаралар жоспары, агроөнеркәсіп кешенін қаржылық сауықтандыру, сонымен

қатар, шағын және орта бизнесті ауқымды қолдау шаралары елімізде жүйелі жүргізілуде»

дегені белгілі.

Алматы облысында Қазақстан халқының 21% тұрады. Бұл облыстың ерекшілігі бұл

жерде 1,5 млн. халқы бар Алматы қаласы орналасқан. Сондықтан, Алматы облысының

ауылшарашылық тауар өндірушілері осы қаланың тұрғындарын азық-түлікпен қамтамысыз

етуге мамандырылған.

Бұл облыста 54 мың. ауылшаруашылық құрылымдары жұмыс жасайды, соның

ішінде, 97,0 % (52455 мың) шаруа (фермер) қожалықтары. Қазақстан Республикасының

ауылшаруашылық саласында өндірілген жалпы өнімнің көлемі 2016 жылы 2386,1

млрд.тенге болды, соның ішінде, Алматы облысының үлесі 377,0 млн.теңгені құрады

(15,8%). Соңғы 5 жылдың ішінде

Алматы облысында ауылшаруашылық саласында өндірілген жалпы өнімнің көлемі

253717,3 млн.тенгені құрады. Облыста өсімдік шаруашылығы өнімдерінің үлесі 51,1%

(129755,6 млн. тенге), мал шаруашылығы өнімдері 48,6% (123245,1 млн. тенге) құрады. Бұл

көрсеткіш облыста өсімдік және мал шарашылығының дамуы тепе- тен екендігін көрсетеді.

Материалдар мен әдістер

Алматы облысында 2016 жылы жан басында шаққанда 525 кг астық дақылдары, 326

кг картоп, 433 кг көкөніс, 157 кг ет, 344 кг сүт, 419 дана жұмыртқа өндірілді. Бұл көрсеткіш

жан басына шаққанда негізгі азық- түлік тұтыну көрсеткіштерінен көп артық, яғни артық

өндірілген өнім Алматы қаласы, сонымен қатар, басқада Қазақстаның аймақтары нарығына

шығарлады.

Жоғары кестедегі мәліметке жүгенсек, Алматы облысында жан басына шаққанда

ауыл шаруашылық дақылдарының негізгі түрі бойынша өндіру көлемі осы облыста

тұратын халықтын тұтыну көлемінен едеуір жоғары.

Алматы облысының статистика департаментінің мәліметті негізінде құралған.

Зерттеу нәтижелері және оларды талдау

Қазақстан Республикасында барлық ауылшаруашылық жерлердің 7,6% және егістік

жерлердің 9,5% Алматы облысында орналасқан.

Облыстағы барлық егістік алқабының 51,6% дәнді-дақылдар, 24,5% азықтық, 16,3%

техникалық дақылдар алып жатыр. 2013-2016 жылдар арасында бұл облыста орта есеппен

жыл сайын 1153,5 мың тонна дәнді-дақылдар, 745,4 мың тонна көкөніс, 609,4 мың тонна

картоп жиналған. Орта есепен 2013-2016 жылдар аралығында 1 гектар алған дәнді-

дақылдардың өнімділігі 25,3 центнерді, соның ішінде, бидайдың өнімділігі - 19,7 центнер,

арпаның - 19,8 центнер, дәндік жүгерінің - 55,3 центнер, күріштің - 41,1 центнер, кант

~ 106 ~

қызылшасының - 231,5 центнер, картоптың - 176,0 центнер, көкөністің - 262,1 центнерді

құрады. Бұл көрсеткіш басқа облыстарға қарағанда едәуір жоғары, себебі ауа-райы

ауылшаруашылықпен айналысуға қолайлы және облыста өсімдік шаруашылықтарын

дамытуға суғармалы егіс алқаптары да жеткілікті.

Алматы облысында барлық ауылшаруашылық саласында өндірілген өнімнің 48,6%

мал шаруашылығының үлесінде (кесте 1).

1- кесте. Алматы облысының 2013-2016 жж.аралығындағы мал мен құс саны, мың

бас

Көрсеткіштер мың бас

Мүйізді ірі қара мал 829,3

соның ішінде, сиырлар 396,5

Қой мен ешкі 3087,1

Шошқа 107,7

Жылқы 239,4

Түйе(бас) 6796,8

Құс 9224,9

Ескерту: Алматы облысының статистика департаментінің мәліметті негізінде

құралған.

Соңғы 5 жылда облыста барлық мал мен құстын басы көбейіп келе жатыр. Соңғы

жылдары облыста шошқа басының төмендеп кеткендігін атап айтқан жөн. 2016 жылы 2013

жылмен салыстырғанда 12,4% кеміген.

Облыста 2013 жылы 184,9 ет (сойыс салмақта, 671,0 мың тонна сүт, 879,9 млн. дана

жұмыртқа өндірілді.

Облыс бойынша 2016 жылы бір сиырдан сауылған сүт 2810 кг, бір қойдан

қырқылған жүн 3,5 кг, әрбір тауықтан алынған жұмыртқа 262 дананы құрады.

Қазақстанда, соның ішінде Алматы облысында ауылшаруашылық саласын дамытуға

көптеген мүмкіншіліктер бар.

Елімізде ауылшаруашылық саласын дамыту үшін «Агробизнес-2020» бағдарламасы

қабылданды. Бұл бағдарлама агроөндірістік, экономикалық және еңбек қатынастарының

түбегейлі өзгеруіне бағытталады, агроөнеркәсіп өндірісінде кіші және орта кәсіпкерлікті

дамыту, шаруашылықтың экономикалық тұрғыдан тиімді құрлымдарын құру негіз болып

табылады.

Агроөнеркәсіп өндірісінің келешектегі экономикалық өсуі, олардың өндірісті

кооперация негізінде дамыту, дайын өнім дайындау, сақтау, өңдеу және өңделген дайын

өнімдердің сатылуын дұрыс жолға қоюға байланысты.

Агроөнеркәсіп өндірісін кооперация негізінде дамыту ауыл тұрғындарының жеке

қосалқы шаруашылықтары мен шағын, маманданбаған, шаруа (фермер) қожалықтарының

тауар өндірісін ғылыми ұйымдастырумен байланысты.

Дамыған шетел өндірістерінде кең тараған кооперативтердің бірі ауылшаруашылық

кооперациясы. Мысалы, Батыс Еуропада ауылшаруашылық кооперативтері келесідей

қызметтермен шұғылданады:

- аграрлық өнімді өндіру және оны өңдеу;

-ауылшаруашылық тауарөндірушілері үшін, материалды-техникалық ресурстарды

қамтамасыз ету;

- ішкі нарықта өнімді сату және экспортқа шығару;

- малды бордақылау, соынмен қатар, ішкі және сыртқы нарықтарда ет және ет

өнімдерінің сатылуын ұйымдастыру т.б.

Данияда кооперативтер қазіргі кездерде ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру,

шикізатты өңдеу және сатудан басқа, өндіріске құрал-жабдық, саймандарды үлестіру, несие

беру, сақтандыру және т.б. қызметтерді атқарып келеді. Оларда, кооперативтер арқылы

өндіріс, жоғарғы деңгейде, тұрақты дамуда.

~ 107 ~

Ауыл шаруашылық кооперациясы Израил агроөнеркәсіп кешенінде кен тараған.

Баршамызға мәлім, бұл елдің табиғи ресурстары, әсіресе су мен егін егетін жері

тапшылықта болғанымен, олар агроөнеркәсіп өндірісін интенсивті жүйеде жүргізу арқылы

ауылшаруашылығын, жоғары табысты салаға айналдырды. Ауыл шаруашылық саласының

80% Киббуца және Машавалар аты екі кооперативттер арқылы жүргізіледі.

Израилда жеке жанұяларға қатысты шаруашылықтардың өндірістік, тұтынушылық,

әлеуметтік, қоғамдық қызметтерін бірге ұйымдастыру мақсатында, толық коммуна

түріндегі, кооперативтік бірлесу болса, екіншісі, бір топ жеке шаруашылық (фермер)

қожалықтары өнімдерін сату және өндірістік құрал-жабдық, саймандарды сатып алу

мақсатында, кооперация негізінде бірлескен. Израил агроөнеркәсіп өндірісінде, әр жылғы

ауыл шаруашылық өнімінің экспортқа шығарылуы орта есеппен 1,5 млрд. АҚШ долларын

құрайды. Израил тәжірибесі біздің мемлекетімізде агроөнеркәсіп өндірісін дамытуға зор

ықпал етуі мүмкін.

Қорытынды

Қазақстандағы меншіктіктің көп меншікті жағдайында, ауылшаруашылығын

кооперация негізінде дамыту, аграрлық сектордың жаңа сапада қайта қалыптасуына алып

келеді.

Ауылшаруашылық кооперативтері шаруашылық өнімдерін: астық, сүт, ет және т.б.

өнімдерді үлкен көлемде өндіруде толық кешенді технология жүйелерін пайдалану

бағытын өз уақытында ұйымдастырулары керек. Олар кооперациялық бірігу негізінде,

арнайы, қажетті, өнімділігі жоғары техника, технологияларды өз уақытында сатып алып,

өндіріске білікті ауылшаруашылық мамандарды қатыстыру арқылы, өзіндік құны төмен,

бәсекелестікке жауап беретін сапалы өнім шығаруға мүмкіншілік туғызады.

Кооперация – бұл қазіргі кездегі ауылдағы аграрлық реформаның маңызды

бөліктерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар, кооперациялық жүйе нарықтық

экономика жағдайына толық сәйкес келеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Н. Ә. Назарбаев. Экономикасы кері шегінбеген елміз. Егеменді Қазақстан, №28, 12 ақпан,

2015 жыл.

2.Сельскохозяйственные рынки: учебник/ В. М. Баутин, А.М. Гатаулин, Р.Р.

Мухаметзиянов и др. Под редакцией проф. А.М. Гатаулина.-М.: издательство РГАУ-

МСХА, 2013. - 628с.

ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІНЕДЕ АЗАМАТТЫҚ АЙНАЛЫМҒА ҚАТЫСУШЫЛАРДЫ,

ТАУАРЛАРДЫ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТТЕРДІ ДАРАЛАНДЫРУ ҚҰРАЛДАРЫН

АЗАМАТТЫҚ ЗАҢНАМАЛАРҒА СӘЙКЕС ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОРҒАУ

Базаркулова Нурсулу Алмабековна

«Экономика және құқықтану колледжі»

«Құқықтану» пәндерінің оқытушысы

Іле ауданы, Өтеген батыр кенті, Алматы облысы

Резюме В данной статье рассматриваются прав обеспечение участников гражданского

оборота, незаконное использование и способы индивидуализации товаров гражданского

оборота.

Resume This article discusses legal support of participants of civil turnover, illegal use of goods

and methods of individualization of of civil turnover.

~ 108 ~

Бір мемлекеттің ішінде де, бірнеше мемлекеттер арасында да болсын, тауар-ақша

қатынастарының қарқынды түрде дамуы нәтижесінде, өздерінің тауарларын өндіретін және

нарыққа шығаратын түрлі субъектілердің саны артып, тауар шығарушылардың арасында

шаруашылық қызметтерін жүзеге асыру үшін тең жағдайлар пайда болды. Әрине ондай

жағдай аталған субъектілер арасында нарықтағы бәсекелестік күресті күшейтеді.

Сондықтан бір тауар өндірушіні басқа тауар өндірушіден, бір тауарды басқа тауардан

ерекшелеу қажеттілігі туындайды. Мұндай қажеттілік тұтынушылар үшін ғана емес,

сонымен қатар азаматтық айналымға қатысушылар үшін де өздерін жосықсыз

бәсекелестіктен қорғау үшін маңызды болуда. Қазіргі нарықтық экономиканың түрленуі,

елімізде шетел тауарларының кең етек алуы және олардың барынша жарнамалануы,

бәсекелестіктің әсіресе жосықсыз бәсекелестіктің артуы, отандық кәсіпкерлерге өнімдерін

қорғаудың және сақтаудың барынша тиімді механизмдерін іздеттіруде. Мұндай

механизмдерге дараландыру құралдарын жатқызамыз. Ал азаматтық айналымға

қатысушыларды, тауарларды және қызметтерді дараландыру құралдары дәл сол

өндірушілер мен олардың тауарларын, қызметтерін тиісті түрде дараландыруды

қамтамасыз ету үшін қызмет етеді.

Қазіргі таңда Қазақстан Бүкіл әлемдік Сауда Ұйымына кіруге дайындық үстінде

болғандықтан, интеллектуалдық меншікті құқықтық қорғау және сақтау, осы саладағы

контрафактімен күресу мәселесі өзекті сұрақтардың бірі болып табылады. Шетел

сарапшыларының бағалауы бойынша Қазақстандағы интеллектуалдық меншік саласындағы

контрафактілік айналым деңгейі 86%-ды құраса, қарақшылық жолмен алынған көлеңкелі

өнім жылына 17 млн. АҚШ долларынан асады [1, 44-47]. Осыған байланысты елімізде

бірқатар шаралар атқарылуда. 2012 жылғы 11 қаңтарда Елбасы интеллектуалдық меншік

саласындағы заңнаманы жетілдіру мақсатында қолданыстағы интеллектуалдық меншік

саласындағы заңнаманы халықаралық нормаларға сәйкестендіруге, оның ішінде

Дүниежүзілік Сауда Ұйымының Интеллектуалдық меншік құқығының сауда аспектілері

туралы келісіміне (ТРИПС), Интернет желісінде авторлық және сабақтас құқықтарды

қорғауға, әкімшілік кедергілерді, қарама-қайшылықтарды, коллизияларды және

кемістіктерді жоюға бағытталған «Интеллектуалдық меншік саласындағы Қазақстан

Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгертулер мен толықтырулар енгізу

туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды. Аталған заң тауар таңбалары

туралы заңға енгізілген өзгерістер тауар таңбасын тіркеуден бас тартудың артық негіздерін

жоюды, алдын-ала сараптаманың мерзімін екі айдан бір айға қысқартуды және толық

сараптаманың мерзімін он екі айдан тоғыз айға қысқартуды көздейді. Сондай-ақ 2012

жылдың ақпанында Парламент Мәжілісінің «Тауар таңбалары жөніндегі заңдар туралы

Сингапур шартын және Тауар таңбалары жөніндегі заңдар туралы Сингапур шартына

нұсқаулықты ратификациялау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасын

мақұлдады. Шарттың мақсаты тауар таңбалары саласында жұмыс істейтін және оның

қатысушылары болып табылатын кез келген мемлекет пен аймақтық ұйымдардағы тауар

және қызмет көрсету таңбаларының иелері мен өтініш берушілерге әлдеқайда қолайлы

жағдай жасау болып табылады. Сингапур шарты тауар таңбаларын шетелде тіркейтін

қазақстандық өтініш берушілер мен тауар таңбаларын Қазақстанда тіркейтін шетелдік

өтініш берушілердің құқықтарын теңестіруге мүмкіндік беред. Сингапур шартының

қатысушылары қатарында бүгінгі күні 26 мемлекет бар.

Аталған шарт 2006 жылғы 27 наурызда Сингапурда қабылданды. Құжаттың мақсаты

тауар таңбалары саласында жұмыс істейтін және осы шартқа қатысушылар болып

табылатын кез келген мемлекетте және өңірлік ұйымдарда өтінім берушілер мен тауар

таңбаларын және қызмет көрсету таңбаларын иеленушілер үшін неғұрлым қолайлы жағдай

жасау болып табылады. Шартқа сәйкес кез келген уағдаласушы тарап, осы шартты өзінің

заңнамасына сәйкес таңба ретінде тіркелуі мүмкін белгілерден тұратын таңбаларға

~ 109 ~

қолданады. Кеден одағы және Бірыңғай экономикалық кеңістік шеңберінде зияткерлік

меншік құқықтарын сақтау және қорғау ынтымақтастықтың басты салаларының бірі болып

табылады. Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымы стандарттарына сәйкес келетін осы

салада Қазақстан Сингапур шартын қабылдауды өзіне үлкен міндет санайды.

Қазақстанның ДСҰ-на кіруіне де барынша оң ықпал етпек. Шарт тауар таңбалары

мен қызмет көрсету таңбаларын тіркеуге арналған өтінімдерді жасау мен берудің белгілі

бір қағидаларын қалыптастырады. Сондай-ақ тауар таңбаларын шетелдерде тіркейтін

қазақстандық өтінім берушілердің және тауар таңбаларын Қазақстанда тіркейтін шетелдік

өтінім берушілердің тең құқықтарын қамтамасыз етеді. Жалпы алғанда мамандардың

айтуынша, Сингапур шартына Қазақстанның қатысуы БЭК шеңберіндегі зияткерлік меншік

құқықтарының бірыңғай режімін құруға оң ықпал етеді. Сондай-ақ Қазақстанның

Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымына мүшелігі бойынша өз міндеттерін адал

орындауға септігін тигізеді [2].

Интеллектуалдық меншік объектілерін екі топқа бөліп қарастырамыз:

интеллектуалдық шығармашылық қызметтің нәтижелері және азаматтық айналымға

қатысушыларды, тауарларды, жұмыстарды немесе қызмет көрсетулерді дараландыру

құралдары. Интеллектуалдық меншік құқығын бұлай жүйелеп қарастыру тек ғылыми

тұрғыдан ғана емес, сонымен қатар тәжірибеде де жаңа шығармашылық қызметтің

нәтижелері мен түрлі субъектілердің дараландыру құралдарын құқықтық реттеу режимін

қалыптастыру қажеттілігінен туындап отыр.

«Дараландыру құралдары» термині барлық мемлекеттердің заңнамасында

қолданылмайтындығын атап өту қажет. Мәселен, бұл термин Ұлыбритания, АҚШ елдерінің

заңнамасында мүлдем кездеспесе, керісінше Ресей Федерациясы, Беларусь, Қырғызстан

заңнамаларында аталған термин қолданылады [3,515].

ҚР АК 961 бабының 2 тармағына сәйкес азаматтық айналымға қатысушыларды,

тауарларды, жұмыстарды немесе қызмет көрсетулерді дараландыру құралдарына:

1) фирмалық атаулар;

2) тауарлық белгілер (қызмет көрсету белгілері);

3) тауарлар шығарылатын жерлердің атаулары (шығатын жерін көрсету)

4) Кодексте және басқа заң актілерінде көзделген азаматтық айналымға

қатысушылардың, тауарлар мен қазмет көрсетулердің басқа да дараланыру құралдары

жатады делінген.

Дараландыру құралдары – кез келген әдіспен өз қалауы бойынша пайдалану

түріндегі мүліктік құқық ретінде көрініс табатын, айрықша құқықтарға ие субъектілер

туралы ақпарат беру жолымен, азаматтық айналымға қатысушы нақты субъектілерді және

олар шығаратын тауарларды (жұмыс, қызмет) басқа қатысушылардан және олардың

біркелкі тауарларынан ерекшелейтін интеллектуалдық қызметтің нәтижесі. Жоғарыда

айтылғандарға талдау жасай отырып дараландыру құралдарын екі негізгі топқа бөліп

қарастыруға болады: азаматтық айналымға қатысушыларды дараландыру құралдары;

азаматтық айналымға қатысушылар шығаратын тауарларды дараландыру құралдары.

Бірінші топқа коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлғаның тіркеуден өткеннен

кейінгі заңды тұлғаның атауы ретінде анықталатын фирмалық атау жатады. Фирмалық атау

шығаратын тауарды емес заңды тұлғаны дараландыратыны ҚР АК 38 бабының 1

тармағында, 1020 баптың 1 тармағында бекітілген. Екінші топқа тауар таңбасы, қызмет

көрсету белгісі, тауар шығарылатын жердің атауы жатады. Интеллектуалдық меншік

құқығының дәл осы объектісі азаматтық айналымға қатысушылардың тауарларын,

қызметтерін дараландыру үшін қызмет етеді.

Азаматтық айналымға қатысушыларды, тауарларды, жұмыстарды немесе қызмет

көрсетулерді дараландыру, нарықтың қандай да бір тауарына, жұмысына не қызметіне

тұтынушыларды тартатын және оларға тауар жайында түрлі сигнал беру қызметін

атқаратын, белгілі бір тәртіппен анықталатын арнайы белгілеулердің көмегімен жүзеге

~ 110 ~

асырылады. Дараландыру құралдары азаматтық құқықтың, интеллектуалдық және

өндірістік меншіктің объектісі болғандықтан, аталған белгілеулерді құру, пайдалану,

қорғауға қатысты қоғамдық қатынастар аумағы күрделі және әртүрлі болып келеді.

Азаматтық айналымға қатысушыларды, тауарларды, жұмыстарды немесе қызмет

көрсетулерді дараландыру құралдарының барлығын байланыстыратын негізгі ортақ белгі,

сол белгілерге құқық иесінің айрықша құқықтарының болуы. Қарастырылып отырған

интеллектуалдық меншік құқығының объектілерінің тобына тән тағы да бір ерекшелік,

дараландыру құралдарын құрастыру үшін шығармашылық қызметтің болуы міндетті емес.

Егер бірінші топқа, яғни интеллектуалдық шығармашылық қызметтің нәтижесіне жататын

объектілерге шығармашылық сипаттың болуы, оның нысаны және мазмұнының жаңа

болуы және шығармашылық қызмет нәтижесінің объективтік нысанға келтірілуі тәрізді

белгілер тән болатын болса, дараландыру құралдарына мұндай белгілер міндетті болып

табылмайды. Басқаша айтқанда құқық иеленушінің дараландыру құралдарына қатысты

жеке мүліктік емес құқықтары болмайды. Әрине тауар таңбасының не фирмалық атаудың

макетын не жобасын суретшілер, дизайнерлер жасаған кезде шығармашылық үрдіс орын

алады. Алайда тауар таңбасының макетын патенттік ведомствада тіркегеннен кейін немесе

фирмалық атау заңды тұлғамен әділет департаментінде тіркеуден өткеннен кейін олар тауар

таңбасы мен фирмалық атауға айналып, мүлдем басқа құндылықтарға ие болады да оларды

құру кезіндегі шығармашылық қызмет мәнін жоғалтады. Яғни, шығармашылық қызмет

тауар таңбасының макеты мен фирмалық атау тіркелгенге дейін ғана орын алады. Егер

суретші қандай да бір суретті оны болашақта тауар таңбасы ретінде тіркеу мақсатымен

салған болса, ол суретке болашақта суретшінің авторлық құқығы болмайды. Тиісінше тауар

таңбасы шығармашылық қызметтің нәтижесі болмайтындықтан, заңдық көзқарас

тұрғысынан тауар таңбасына да авторлық құқық болмайды. Авторлық құқық туралы тек

тауар таңбасының жобасы мен эскизіне ғана қатысты айтуға болады.

Сонымен қатар заң әдебиеттерінде және заңнамада дараландыру құралдарына

жататын тауар таңбасы мен қызмет көрсету белгісі құқықтық реттелулері бойынша

әрдайым бірге қолданылатындығын атап өткен жөн. Яғни, тауар таңбасы туралы заңның

тауар таңбасына қатысты туындайтын қатынастарды құқықтық реттеуге арналған

нормалары, қызмет көрсету белгілеріне де қолданылады. Осыған сәйкес қызмет көрсету

белгісі құқықтық режимі бойынша тауар таңбасынан айырмашылығы жоқ. Десек те

екеуінің арасында айырмашылықтар да бар. Тауар таңбасы тауарды дараландырса, қызмет

көрсету белгісі – біркелкі жұмыстар мен қызметтерді ажыратады. Аталғанның негізінде

дараландыру құралдырының екі түрінің қолдану режимі де әртүрлі. Тауар таңбалары,

қызмет көрсету таңбалары және тауар шығарылған жерлердің атаулары туралы Заңның 19

бабының 4 тармағын қарастыратын болсақ тауар таңбасын қолданудың негізгі нысаны өзі

қорғайтын тауарда, олардың қораптарында пайдалану түрінде болады. Ал қызмет көрсету

белгісінің қолдану нысаны жарнамада, баспа беттерінде, ресми бланкілерде көрініс табады.

Интеллектуалдық меншік объектілерінің дараландыру құралдары тәрізді тобына тән тағы

бір қасиет олардың ақпараттандыру қызметін атқаруы. Мысалы, коммерциялық ұйымның

фирмалық атауы оның ұйымдық-құқықтық нысаны, оның құзыретінің басқа да белгілері

туралы ақпарат береді. Ал тауар таңбасы тұтынушыларға түрлі өндірушілердің біркелкі

тауарларын айыруға және олардың сапасы жайында қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Тауар таңбасы мен фирмалық атауды пайдалану өз алдына экономикалық құндылыққа ие

болып, тіркелген белгінің атақты, танымал болуына әкеледі. Яғни, фирмалық атау –

азаматтық айналымға қатысушылардың өздерін дараландырады, қызмет көрсету белгісі –

олар жасаған жұмысты немесе көрсеткен қызметтерін, ал тауар таңбасы мен тауар

шығарылатын жердің атауы – шығаратын тауарларын дараландырады. Сондықтан да

аталған объектілерді бір топқа біріктіре отырып оларға «дараландыру құралдары»

терминін қолдану құқықтық тұрғыдан орынды және аталған термин фирмалық атау, тауар

~ 111 ~

таңбалары, қызмет көрсету белгілері және тауар шығарылатын жердің атауының мәнін

толығымен ашып көрсетеді.

Сонымен азаматтық айналымға қатысушыларды, тауарларды, жұмыстарды немесе

қызмет көрсетулерді дараландыру құралдары түрлі субъектілердің өздеріне, шығаратын

өнімдеріне тұтынушылардың назарын аударту үшін қолданылатын құрал болып

табылатындықтан, нарықтық экономиканың маңызды және ажырағысыз элементі болып

табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Кажыкен У. Актуальные проблемы охраны интеллектуальной собственности // Заң және

заман. – Алматы, 2008. № 1 (89).

2. http://www.intellkaz.kz

3. Объекты гражданских прав: Монография / Отв. ред. Сулейменов М. К., Алматы: НИИ

частного права КазГЮУ. 2008, - 600 с.

ГЕОГРАФИЯ ПӘНІНІҢ ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

З.С.Кудайбергенова

Гуманитарлық-экономикалық колледжінің оқытушысы

Талдықорған, Алматы облысы

«Білім берудегі жаңа технология» АҚШ-та 40-жылдары пайда болды. Алғашқы

кезде жаңа техникалық құрал жабдықтарды (инженерлік ақыл-ойдың жетістіктерін) оқу-

тәрбие үрдісінде пайдалану мағанасында қолданылып жүрді. Кейінірек «Оқыту

технологиясы» дегеніміз ғылым мен техниканың жетістіктері негізінде оқыту қызметін

оңайландыру мағанасы ие болды.

Қазіргі уақытта «педагогикалық технология» оқытушының практикалық қызметіне іске

асатын (моделі). Қазір дүние жүзінде оқытудың тиімді жолдары мен жаңа әдіс-тәсілдерін

іздестіру жүріп жатыр. Солардың бірі үздіксіз географиялық білім беру, оның алдына

қойған негізгі мақсаты:

Біріншіден, адамдардың өмірінің әр түрлі кезеңдерінде үздіксіз білім алуға жағдай жасау;

Екіншіден, адамдардың өз бетінше білім жинақтауға шығармашылықпен қызмет етіп, тез

өзгергіш өмірге бейімделуіне жағдай жасау;

Үшіншіден, оқушыладың жаңалықтарды тез қабылдауын қалаптастыру. Жаңалықтарды

өмірде қолдана білуге үйрету.

Жалпы білім беру жүйесіне енгізілген жаңалыққа оқушыладың білімін тексеруде:

-топпен жұмыс істеуді ұйымдастыру

-оқушының өзін-өзі тексеруі

-оқушылардың бірін-бірі тексеруі

-оқытудың модельді жүйесі

-дарынды балалармен жұмыс істеудің жаңаша әдіс-тәсілдерін қолдану жатады

География сабағына қажетті көрнекілік, жаңаны тану ретінде де, ой немесе әңгімені

елестету үшін де, аңғарымдылығын дамыту үшін де, материалды еске сақтау үшін де

қолданылады. Көрнекілік құралдар оқу үрдісінің барлық кезеңдерінде қолданылады: жаңа

білімді хабарлаған кезде, кейде оқытушы жаңа білімді хабарлауы орнына (мысалы,

кинофильмді көрсету, тәжірибе жасау); білімді орнықтыру және іскерлік пен дағдыны

қалыптастыру кезінде үйге берілген тапсырмаларды орындаған кезде сызбаларды сызу,

кестелерді жасау, суреттемелерді орындау және т.б.; меңгеруді бақылаған кезде (мысалы,

карта, кесте бойынша айтып беру, аспаптар құрлысын түсіндіру). Көрнеккілік

оқушылардың жас ерекшілігін ескере отырып пайдаланылады.

~ 112 ~

Әлеуметтік тәжірибені, ақпараттарды игеруде, ұрпақпар арасындағы рухани

құндылықтардың бір-біріне берілуін сақтауда, тұлғаны әлеуметтендіруде, олардың

әлеуметтік мәртебесін көтеруде – білімнің орны ерекше. Қазіргі білім – азаматтық

қоғамдағы әлеуметтік талаптарға бағытталған күрделі де жан-жақты қоғамдық құбылыс,

оқыту және тәрбиелеу түріндегі педагогикалық әрекеттің тұтас жүйесі. Кез келген кәсіптегі

маманды қалыптастыруда мамандыққа сай білім алу қаншалықты өткір мәселе болса,

сонымен қатар «жеке маман тұлғаны» өзіндік дамытуда оны шығармашылықпен

терең іргетасын дайындау соншалықты алғышарт.

Білім беру жүйесіндегі негізгі талап – сабақта білім берудің жаңа технологиясы

әдістерін қолдана отырып, халықтық педагогикамен ұштастыру және оқушыларды

өздігінен шығармашылықпен жұмыс істей алатын деңгейге жеткізу. Соңғы кезде мектеп

оқушыларының оқу пәндеріне деген қызығушылығы мен белсенділігі әр түрлі себептерге

байланысты біршама төмендеп барады. Оқушы мұғалімнің сабақ кезінде берген

материалдарын түсініп, келесі сабақта ең үлгірімі нашар оқушының білімі «үш» — деген

бағаға сай келу керек екендігін өмір дәлелдеп отыр. Үлірімі нашар оқушыларды осындай

дәрежеге жеткізу үшін сабақ кезінде мұғалім мен оқушы арасында жақсы қарым-қатынас

байланысы болу қажет. Сабақ кезінде әр оқушы пән мұғалімімен бірге сабақта берілетін

материалдарды бірлесіп талқылап, тұжырымдап, қорытындылап және кейбір жағдайда

мұғалімнің айтайын деген ойын әрі қарай жалғастырып отыратын күйге жеткен кезде ғана

тақырыптың негізгі мазмұны түсінікті болуы мүмкін. Оқытушы мен оқушылардың

байланысы үзілмеуі баланың пәнге деген белсенділігі мен қызығушылығын арттырады.

Оқу үрдісін мұндай деңгейге жеткізу үшін, мұғалім өз ісінде ең жоғарғы шеберлігін

көрсетіп, бар ынта-шынтысымен әр түрлі әдістерді қолдана отырып сабақ өткізіп, маңдай

терін төгуді қажет етеді. Көп жағдайда сабақтың жақсы немесе нашар өтуі оқытушының

ұйымдастыру кезеңін дұрыс, біркелкі ретке келтірмегендігіне де байланысты.

Қазақстанда қазір білім берудің ұлттық моделін орнату жүріп жатыр. Бұл процесс

білім беру парадигмасының өзгеруімен қатар жүріп жатыр (парадигма грек тілінен «мысал,

үлгі». Теориялар мен әдістемелердің негізгі жетістіктерінің жүйесі үлгіге алына отырып

білім және пән бойынша зерттеу практикасы ұйымдастырылуда.

Жаңа білім беру парадигмасы бала тұлғасын, білім, оқыту, тәрбиелеу арқылы

дамытуды бірінші орынға қояды.

Жалпы білім беретін ұжымдарда жұмыс барысында болып жататын өзгерістер

оқытуда, оқушылардың оқу әрекетінде де дәстүрлі түрлерін өзгертуді және жаңа түрлерін

пайдалануды ұсынады. Бүгінгі күні теорияда және жұмыс практикасында оқыту-тәрбиелеу

процесінің көптеген нұсқалары бар. Әрбір автор және орындаушы педагогикалық процесіне

өзінің жеке ойларын, түзетулерін енгізеді. Соған байланысты әрбір нақты технология

авторлық болып саналады.

Оқыту технологиялары — жоспарлау, жүйелеу әдісі. Оқытудың тиімді формаларына жету

үшін адамдық және техникалық ресурстарды меңгеру керек және олардың өзара

байланысын ескере отырып білімді процесте қолдана білу қажет.

Оқыту технологиялары – оқыту мақсаттары тиімді іске асуын қамтамасыз етуі керек;

әрбір педагог кез келген білім беру мекемесінде пайдалана алатындай болу керек;

оқытудың жаңа технологияларының психологиялық мәні – оқыту үрдісін жоспарлау керек

немесе оқыту психологиялық бағытталған болуы қажет.

Оқу процесінде қолданылатын ең тиімді технологиялардың бірі – оқу жүйесі

арқылы іске асатын педагогкалық технологиялар болып табылады. Бұл жағдайда оқу

процесін ұйымдастырудың негізгі формасы – сабақ өзгереді. Оның өзгеруі мектептің білім

беру тұжырымдамасының згерімен байланысты. Сабақтың басты мақсаты – ұстаз

оқушыларға білім беру кекрек болатын, ал мұнда оқушыларды өздігінен шығармашылық

жұмыс істеуге жүйелі түрде баулу болады.

~ 113 ~

Қазіргі сабақтардың ерекшеліктері бірлесе жұмыс істеу атмосферасы, оқушылармен

қарым-қатынастыағы өзгеріс, оларды оқуға, ұстаз еңбегіне араластыру. Сондықтан да ұстаз

сабақ барысында күшін оқушылардың танымдық әрекетін өздігінен ұйымдастыруды

үйретуге жұмсайды. Егер де сабақты шығармашылық бағытта өткізсе, сабақ біркелкі,

күнделікті, жалықтыратындай болмайды. Ол әрекеттің әр түрлі формаларын қамтуы керек,

сондықтан сарамандық сабақты саяхат-сабақ, конференция –сабақ түрлерінде өткізуге

болады. Осылайша, сабақты өзгертудің бір бағыты – сабақтың негізгі дидактикалық

бағыттарының ерекшеліктері бойынша ғана емес, оның өткізу тәсілдеріне де байланысты.

Соңғы кезде сарамандық сабақтарды ойын түрінде өткізілетін сабақтар көп

қолданылуда. Географияны оқыту әдістемесінде дидактикалық танымдық ойындар

бұрыннан белгілі, бірақ бүкіл сабақта қолданылмады (тек психологиялық, физикалық

шаршағанды басу үшін эпизодтық түрде қолданылды). Сарамандық сабақтардағы ойын

әрекеттері танымдық әрекеттермен қатар оқу үрдісініңнегізі бола алады. Оқыту барысында

ойындар әрқашан оқу материалдарымен байланыста болады, әрі оқушыларды

қызықтыратын жағдай туғызады. Ол оқушыларға оқу мәліметтерін тез әрі жеңіл

қабылдауға көмектеседі.

Дидактикада оқыту әдістемесі деп – оқытушының басшылығымен оқушылардың

білім, білік, дағды, дүниетануы, танымдық қабілеттерін дамытуды айтамыз.

Қазақстан Республикасы «Білім беру» туралы заңы бойынша вариативтілік ұстанымды

бекітілген. Педагогтерге, ұстаздарға оқытудың тиімді әдістерін пайдалануға, оқу процесін

кез келген модель бойынша (авторлықты қоса) құруға мүмкіншіліктер жасалған.

Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде оқу-тәрбие жұмыстарының теориясы

мен практикасында қолданылатын технологиялар мен оқыту жүйесінің төрт түрі

ерекшеленеді:

1. дәстүрлі, негізінде ассоциативті-рефлекторлы таным теориясының

тұжырымдамасы жатыр.;

2. тұлғалық-бағытталған, демократиялық және ізгіліктік принциптеріне негізделген;

3.коммуникативті, бұл педагогикалық бірлесе жұмыс істеудің негізін қалайды;

4. ойындық, оқыту мен тәрбиелеудің жеке және ұжымдық формаларымен үйлесетін

танымдық әрекеттерді белсендіру принципі негізге алынған.

Ең жақсысы – көрсетілген оқыту жүйелерінің барлығы үйлесімді болуы керек. Бірақ

қазір қоғамға ерекше, денсаулығы мықты, қызықты, ойшыл, тәуелсіз тұлғалар қажет.

Осылайша, жаңа технологиялар оқыту процесін радикалды өзгертуі мүмкін. Оның мақсаты

– оқушыларды оқу барысында қуанышқа бөлеу, жүректерінде өздерін бағалай білетін сезім

тудыру болып табылады.

«Педагогикалық технология» түсінігі ғылыми күнделікті қолдануға терең енгенімен,

мағанасы әр түрлі талқыланады. Сонымен бірге барлық түсіндірмелердің түпкі тамыры

біреу екнін байқауға болады. Ол мына дефинициядан байқалады: «Педагогикалық

технология дегеніміз – бұл білім беру мақсаттарымен біріктірілген пән мен әдістемелердің

күрделі және ашық жүйелері; оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру әдістемелері мен

міндеттері өзара байланысты».

Географияны оқыту барысында тақырыпты меңгеру деңгейі мына жағдайларда

жоғарлайды:

-ойындар өткізу әдістемесінің теориялық негізін жасауда география курсының

сызықтық-сатылық логикасы ескеріледі;

-ойындар мектеп курсындағы негізгі экономикалық және экономикалық-

географиялық түсініктерді Ашу және қалыптастыру үшін өткізіледі;

-ойынды өткізу процесінде оқушылардың танымдық және шығармашылық

белсенділігін арттыратын әдістер мен құралдар қолданылады;

-берілген иммитациялық ситуацияда шешем қабылдау ұстанымдары ашылады.

~ 114 ~

«Қазіргі заманда болашақ жұмысшы мамандарды жаңа оқыту технологиямен

байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп, Елбасы атап

көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісінде

оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы

2. “Информатика негіздері” журналы №1, 2015 жыл

3. “География, биология, экология” журналы №8, 2016жыл

4. Душина И.В. «Методика прподавания географии М:1996

МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА БІЛІМДІ

«40 БАЛДЫҚ» ЖҮЙЕ БОЙЫНША БАҒАЛАУ

Құрман Айжан Амангелдіқызы

Гуманитарлы-экономикалық колледж,

Талдықорған қаласы, Алматы облысы

Жас ұрпақ – ел тірегі, еліміздің кепілі. Әрбір мұғалімнің міндеті мектеп

оқушыларының отан сүйгіштікке, ақыл-ойын жан-жақты дамытуға, алға ұмтылуға,

жетістікке жетуге тәрбиелеу.

Қазіргі таңда біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі дайындалып,

әлемдік білім беру кеңістігіне енуге батыл қадамдар жасауда. Білім берудің мазмұны

жаңарып, соған сәйкес білімді бағалаудың жаңа әдісін енгізу қажеттілігі туындауда. Білімді

әділ, әрі нақты бағалаудың басты мақсаты – болашақ ұрпақты бәсекеге қабілеті мол, ой

қабілетімен ерекшеленетін азаматты тәрбиелеуді көздейді.

Математика – оқушылардың ойлану қабілетін қалыптастырып және дамытатын

негізгі пән. Ол оқушылардың интеллектін, логикалық ойлауын және шығармашылық

қабілеттерін дамытуға, табиғат заңдылықтарын толғымен түсінуге ықпал жасайды, жаңа

ақпараттық дамыған қоғамда оқушыларды белсенді шығармашылық іс-әрекетке

дайындайды. Жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілеті мол, ойлау қабілетімен ерекшеленетін

азаматтарды тәрбиелеу жолдарының бірі олардын білімін нақты бағалау. Сондықтан «40»

балдық бағалау жүйесі арқылы білімді әділ, әрі нақты бағалау болады деп санаймыз.

Сабақта білімді бағалаудың «40 балдық» жүйесін қолдануда, оқушылардың өздерін

сыни-тұрғыдан бағалай білу деңгейі көтеріледі.

«40» бaлдық бaғaлaу жүйeсi apқылы бiз:

oқушының тұлғaлық бaғытын бeлсeндi пoзицияға бaғыттaймыз;

тұлғaны өзiндiк жaуaпкepшiлiккe, тұғыpлы нәтижeгe, мақсатқа жeтугe әсер етеміз.

Әp бір сaбaқтa үй жұмысынa, жaңa мaтepиaлды игepуiнe, өтілгeн тaқыpыпты бiлуi

жәнe өзiндiк жұмысты opындaуы жeкe бaғaлaнып, opтaқ бaлды қoсу apқылы oқушының

қaндай тaқыpыпты игергенін және қaйсын білмейтіндігін көруге бoлaды. Сабақ

құрылымының төрт бөлім бойынша қopытынды бaғaлау, oқушыны бiлiм сaпaсын

жaқсapтуғa ынтaлaндыpу бoлaды.

Білімді бaғaлaу оқушылардың бiлiміндегі oлқылықтapын уaқытындa түзeту,

жeтiстiктepiн дaмытуға көмектеседі және білім сaпaсын apттыpудa мaңызды opын aлaды.

Сoндықтaн дa, бiлiм мaзмұнының тoлық сaпaлы игepiлуiн aнықтaу үшiн «бiлiм сaпaсы»

құзыpeттiлiгiнiң бiлiм бepу процесінің әp кeзeңiндeгi қaлыптaсуын бaғaлaуды мeзгiлiндe,

әрі жeдeл жүpгiзу қaжeт.

~ 115 ~

«40» бaлдық бaғaлaу жүйeсiн oқушылapдың мeңгepгeн бiлiмiн, iскepлiктepiн бaқылaп,

бaғaлaудың бip құpaлы peтiндe, яғни бiлiмдi мeңгepу дeңгeйiн aнықтaу үшiн қoлдaну

мaңызды.

Мaтeмaтикa сaбaғындa oқушылapдың бiлiмiн бaғaлaу үшін «40» бaлдық жүйe

арқылы сaбaқтың төpт бөлiмi бoйыншa бaғaлау үлгісі 1 суpeтте көрсетілген.

1 суpeт. «40» бaлдық жүйeнiң бaғaлaу бөлiмдepi

«40» бaлдық жүйеде сабақтың әр бөліміне oн -oннaн бaлл қoйылaды.

«40 балдық» бағалау жүйe қолданылып, білім сапасы бағаланған кезекті математика

сaбaғын көрсетейік.

Сыныбы: 5а

Күні:

Сабақтың тақырыбы: Натурал санның бөлгіштері. Натурал санның еселіктері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Берілген натурал санның бөлгіштері мен еселіктері ұғымын оқушыларға

түсіндіру.

Дамытушылық: оқушылардың зейінін кеңейту, есепті шапшаң, әрі дұрыс шығару

қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: оқушыларды ұйымшылдыққа, өз ойын еркін тұжырымдап және негіздеп

жеткізе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа материалды түсіндіру сабағы

Сабақтың көрнекілігі: итерактивті тақта, слайдтар, электрондық оқулық, білімді бағалау

парағы.

Сабақты өту тәсілдері: жұптық жұмыс, топтық жұмыс, проблема шешу.

Сабақтың құрылымы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

2.Үй тапсырмасын тексеру.

3. Жаңа материалды түсіндіру.

4.Сабақты бекіту.

5.Қорытынды. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:Сәлемдесу,түгендеу,сыныптағы оқушылардың сабаққа

даярлықтарын анықтау.

2.Үй тапсырмасын тексеру.

3. Жаңа сабақты түсіндіру.

«40» бaлдық бaғaлaу жүйесі Үй тaпсырмaсын

орындaу

Өздік жұмысты

орындaу

Жaңa

мaтериaлды

игеру

Өтілген

мaтериaлды білу

~ 116 ~

Бүгін, балалар жаңа сабағымыздың тақырыбы «Натурал санның бөлгіштері. Натурал

санның еселіктері». Жаңа сабағымызды бастамас бұрын біраз ауызша есептер шығарып,

жаттығып алайық.

1) 312: 3 4) 450:50 7) 1313:13

2) 515: 5 5) 1050: 50 8) 1717:17

3) 618: 6 6) 2050:50 9) 3434:17

Мұғалім: 18 санына қандай сандар қалдықсыз бөлінеді?

18 саны 1,2,3,6,9,18 сандарына қалдықсыз бөлінеді.

Мысалы: 18:3=6; 18:6=3; 18: 9=2.

18-ге қалдықсыз бөлінетін сандардың барлығы да 18 санының бөлгіштері деп аталады.

18 саныныңбөлгіштері: 1,2,3,6,9,18.

Натурал а санының бөлгіші деп а саны қалдықсыз бөлінетін натурал санды айтады.

Мысалы: 30 санының бөлгіштері:1,2,3,5,6,10,15,30.

17 санының бөгіштері: 1 және 17.

Осыдан қандай қорытындыға келеміз ?

Берілген натурал санның ең үлкен бөлгіші қандай сан болады екен?

1.Берілген натурал санның ең үлкен бөлгіші сол санның өзіне тең.

2. 1 саны кез келген натурал санның бөлгіші болады.

24 санының бөгіштері:1,2,3,4,6,8,12,24.

24 санының бөлгіштерінің біріншісі мен соңын алатын болсақ ,бізде сандардың жұптары

пайда болады.

Мұғалім: Қандай сандар екен?

Оқушылар: 1мен 24, 2 мен12, 3пен 8, 4 пен 6.

Енді осы жұптарымен алынған сандардың көбейтіндісін табайық

1*24=24, 2*12=24, 3*8=24, 4*6=24.

Осыдан натурал санның бөлгіштер жұптарының қасиеті шығады:

Берілген натурал санның бөлгіштер жұптарының көбейтіндісі сол санның өзіне тең.

Натурал санның еселіктерін қарастырамыз.

7 санына қалдықсыз бөлінетін сандарды табайық. Ол үшін 7 санын 1-ге, 2-ге, 3-ке, 4-ке,...

көбейту керек.Сонда әрқайсысы 7-ге бөлінетін сандарды табамыз. Олар 7,14,21,28,...

Яғни, 7,14,21,28,... сандарының әрқайсысы 7-нің еселігі болады.

Осыдан қандай қорытынды шығаруға болады?

Натурал а санының еселігі деп а санына қалдықсыз бөлінетін натурал санды айтады.

Берілген натурал санға еселік санды табу үшін, оны қандай да бір натурал санға көбейту

керек.

Мысалы: 5 санының еселіктері: 5,10,15,20,25,...

(Оқушылар өздері мысалдар келтіреді)

Осыдан шығатын қорытынды:

1. Кез келген натурал санның еселіктері шексіз көп;

2. Берілген натурал санның ең кіші еселігі сол санның өзіне тең.

Бірінші сан екінші санға қалдықсыз бөлінсе, бірінші сан еселік деп, ал екінші сан

бөлгіш деп аталады.

Мысалы: 60:12=5, 60:5=12

60- еселік, 12-бөлгіш 60-еселік, 5-бөлгіш.

Мысалдар шығару арқылы бекітеміз.

Сыныпта шығаратын есептер № 150, 152, 157, 158, 169.

№ 150.

1. 21-дің бөлгіштері: 3,7

2. 90-кі: 3,10,15,18,30

3. 2–нің еселіктері: 10,18,30,84

4. 5-тің: 10,15,30.

~ 117 ~

№ 152.

42санының бөлгіштерін табамыз: 1,2,3,6,7,14,21,42.

42:1=42, 42:2=21, 42:3=14, 42:6=7, 42:7=6, 42:14=3, 42:21=2, 42:42=1.

Керегін таңдап аламыз: 42:3=14, 42:7=6.

Ответ: 3 үйме 14 асық, 7 үйме 6 асық.

(сергіту сәті)

№ 158.

1)45-ке бөлгіш және 5-ке еселік: 15.

2) 92-ке бөлгіш және 23-ке еселік: 46.

3) 120-ке бөлгіш және 30-ға еселік: 60.

(Егер уақыт болса № 169 шығарамыз )

Қорытынды:

1. Қандай санды берілген натурал а санының бөлгіші деп атайды?

2.Қандай санды берілген натурал а санының еселігі деп аталады?

3.Берілген натурал санға еселік сандарды қалай табамыз?

4. Берілген натурал санның бөлгіштер жұптарын қалай табады?

Бағалау.

Үй тапсырмасы: № 567,568

Oқушылap сaбaқты қaлaй түсiнгeнiн, бiлiм дeңгeйiн сaбaққa қaтысуын бaғaлaу.

Бiлiмдi бaғaлaуды бaғaлaу пapaқшaсы көмeгiмeн жүзгiзгeн тиiмдi. Бaғaлaу

пapaқшaсы 5- кeстeдe.

5 кeстe – Бaғaлaу пapaқшaсы

Aты-жөны ______________________________________

Тaбыс

Кpитepилapы

Өз бaғaсы Тoп

жeтeкшiнiң

бaғaсы

Мұғaлiмнiң

бaғaсы

Қopытынды

бaғa

Үй тaпсыpмaсы (10

бaлл)

Өткeн тaқыpыпты бiлу

(10 бaлл)

Жaңa тaқыpыпты

мeңгepу (10 бaлл)

Өзiк жұмыс (10 бaлл)

Қopытынды бaғa

Бaғaлaу пapaқшaсынa әp oқушы aты-жөнiн жaзып сaбaқ сoңындa өзi, тoп бaсшысы

жәнe мұғaлiм бaғaлapы қoйылып қopытынды бaғa шығaды.

Алматы облысы Көксу ауданы Жарлыөзек ауыл окгурінде орналасқан Мұсабек

атындағы мектепке дейін шағын орталығы бар орта мектептебінде 18.01.2016 – 26.03.2016

аралығында педагогикалық іс-тәжірибе өту барысында «40» балдық жүйе бойынша

оқушылардың білімін бағалау кезінде төмендегі нәтижелерге қол жеткіздік.

«5» балдық жүйемен білімді бағалау нәтижесі (2 сурет).

0%

20%

40%

60%

5-ке оқитындар 4-ке оқитындар 3-ке оқитындар

Білім сапасы

~ 118 ~

2 сурет. «5» балдық жүйемен бағалау диаграммасы.

«40» балдық жүйемен оқушылар білімен бағалау нәтижесі (3сурет).

Іс-тәжірибе барысында оқушылардың оқуға деген ынтасы артып, білім деңгейі

көтерілді. Бастапқы кезде «5» балдық жүйе бойынша бағалау кезінде оқушылардың білім

сапасы 64% пайызды көрсетсе, іс-тәжірибе аяқталған кезде білім сапасы 72% көрсетіп,

білім сапасы 8% артқандығын көрсетті.

40 балдық жүйемен бағалау: біріншіден оқушылардың білім нәтижиесін нақтырақ

бағалауға мүмкіндік туғызды, екіншіден оларда пәнге деген қызығушылығы артты,

үшіншіден олар бір- бірімен жарыса отырып, сапалы білім алуға тырысады, төртіншіден

оқушылар өз білімін сыни-тұрғыдан бағалауға мүмкіндік береді. Сонымен нақты, әрі әділ

бағалау оқыту білім сапасын арттыратындығы айқын.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. «Жаңа әлемдегі жастар және ғылым» Республикалық ғылыми-тәжірибелік коференция

материалдары. «Математика сабағындағы көрнекіліктер – танымдық құрал ретінде» 10-11

сәуір, 2015 ж, Талдықорған.

2. «Ғылым, білім және инновациялар – «Қазақстан -2050» стратегиясының орындалуының

маңызды факторлары» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік коференция материалдары.

«Оқушылардың математика сабағында білімін бағалаудың қажеттілігі» 23-24 қазан, 2015ж,

Талдықорған.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИИ НА

УРОКАХ ПРАВОВЫХ ДИСЦИПЛИН

Есжанова А.Ш.

Преподаватель юридических дисциплин

Гуманитарно-экономический колледж

г.Талдыкорган, Алматинская область

В последнее время все чаще звучат словосочетания качество обучения, качество

образования, успеваемость студентов. Каждый из нас задумывался неоднократно над

вопросами: Что необходимо сделать нам, как преподавателям - предметникам, чтобы

качество знаний наших студентов стало выше? Используем ли мы наиболее эффективные

формы и методы обучения, технологии и приводит ли это к повышению качества знаний

студентов? И на сегодня важнейшими факторами, определяющими преобразование в

системе образования, являются инновации, которые способны значительно увеличить

стремление студентов к знаниям, а как следствие и улучшить их успеваемость.

Особенно актуальным вопросом на сегодняшний день становится подготовка

конкурентоспособной личности. У выпускника колледжа должны быть хорошо развиты

0%

10%

20%

30%

40%

50%

36-40 балл 31-35 балл 26-30 21-25

білім сапасы

білім сапасы

~ 119 ~

следующие качества, выгодно отличающие его на рынке труда: любознательность,

устойчивой внимание, воля, умения и навыки, полученные им по специальности, навыки

самостоятельного поиска и обработки информации, умение творчески работать и находить

выход из сложных ситуаций. Для выработки этих качеств личности необходимо применять

технологии, которые дают возможность работать преподавателю и студенту как партнерам,

которые повышают интерес к предмету и дают простор для самостоятельной творческой

работы.

Всем известна истина - дети любят учиться, но здесь часто опускается одно слово:

дети любят хорошо учиться.

Одним из мощных рычагов воспитания трудолюбия, желания и умения хорошо

учиться считают создание условий, обеспечивающих ребёнку успех в учебной работе,

ощущение радости на пути продвижения от незнания к знанию, от неумения к умению, т.е.

осознание смысла и результата своих усилий. Ведь, как писал В.А.Сухомлинский,

«напрасный, безрезультатный труд и для взрослого становится постылым, отупляющим,

бессмысленным, а ведь мы имеем дело с детьми».

Организуя урок, работая со студентами, необходимо стремиться так управлять их

деятельностью, чтобы каждый (обязательно каждый) почувствовал окрыляющую силу

успеха. Успех в труде – первостепенное условие становления личности человека. Это

внутренний комфорт, радостный настрой, когда дело спорится.

Для колледжа это особенно важно, ведь именно здесь студент овладевает навыками

будущей профессии. Студент, если его усилия не увенчаются успехом, начинает терять

веру в свои возможности, и настоящим профессионалом ему не стать. Постоянные неудачи

отбивают охоту учиться: зачем, мол, всё равно ничего не получится. Если все студенты

справляются с поставленной перед ними задачей, если работают с увлечением и

удовольствием, помогая друг другу, если идут домой довольные проведённым учебным

днём и ждут с нетерпением завтрашнего, желание учиться крепнет.

Бороться за успех в учении – значит учить студентов учиться, помогать каждому

поверить в свои возможности, воспитывать организованность, самостоятельность,

ответственность, дисциплинированность. Нужно обязательно помогать студентам в

процессе познания так управлять их учением, чтобы студенты постепенно овладели

саморегуляцией своей деятельности, своего учебного труда.

В группу не приходят обучающиеся с одинаковыми данными и уровнем развития.

Есть такие, которые схватывают «всё на лету», а есть и те, которым необходимо время для

прочного и глубокого усвоения знаний и умений. С ними нужно работать дольше и

всестороннее работать с каждой изученной темой. А где взять это необходимое время?

Необходимо опережать программу, найти на уроке резерв времени. Хозяева дорогого

времени на уроке – преподаватель и студенты, резерв его кроется в их общении,

взаимодействии, сотрудничестве.

Опережающее обучение - вид обучения, при котором краткие основы темы даются

преподавателем до того, как начнется изучение её по программе. Краткие основы могут

даваться как тезисы при рассмотрении смежной тематики, так и представлять собой

ненавязчивые упоминания, примеры, ассоциации. Предполагается, что опережающее

обучение эффективно при изучении темы, трудной для восприятия. Опережающее

обучение подразумевает развитие мышления обучающихся.

Концептуальные положения данной технологии:

• Личностный подход педагогики сотрудничества .

• Успех - главное условие развития детей в обучении.

• Комфортность в группе: доброжелательность, взаимопомощь; ребенок, у которого

что-то не получается, не чувствует себя ущербно, не стесняется отвечать, не боится

ошибиться.

• Предупреждение ошибок, а не работа над ними.

~ 120 ~

• Последовательность, системность содержания учебного материала.

• Дифференциация, доступность заданий для каждого.

• К полной самостоятельности — постепенно.

• Через знающего ученика учить незнающего.

Особенности содержания: чтобы уменьшить объективную трудность некоторых

вопросов программы, надо опережать их введение в учебный процесс.

Трудную тему необходимо начинать не в заданные программой часы, а много раньше.

Для каждой темы это начало разное. Тема дается на каждом уроке малыми дозами. Тема

при этом раскрывается медленно, последовательно, со всеми необходимыми логическими

переходами. В обсуждение вовлекаются сначала сильные, затем средние и лишь потом

слабые ученики. Получается, что все дети понемногу учат друг друга. И учитель, и ученики

совсем по-другому чувствуют себя в пространстве и времени.

Таким образом, усвоение материала происходит в три этапа:

Первый этап – перспективная подготовка: медленное последовательное знакомство с

новыми понятиями, раскрытие темы. На этом этапе идёт активное развитие доказательной

речи с использованием опор. Выполняются практические работы с комментируемым

управлением. При ответах учитывается желание обучающихся. Активны на этом этапе, как

правило, сильные студенты.

Второй этап – работа по студенту: уточнение понятий и обобщение материала.

Студенты уже сознательно ориентируются в схеме-обобщении, владеют доказательствами,

справляются с самостоятельными заданиями в колледже и дома. Именно на этом этапе

задаётся домашнее задание по трудной теме на достаточно подготовленном материале.

Именно на этом этапе происходят моменты опережения, так как в перспективный период

многие задания на страницах учебника уже выполнены.

Третий этап – использование сэкономленного времени (создавшегося опережения).

Схемы уходят, формируется навык быстрого действия. Именно на этом этапе рождается

новая перспектива, не сталкиваясь уже ни с какими трудностями.

Особенности методики: комментируемое управление.

Методический прием «комментируемое управление» представляет, по существу,

ответ с места о том, что делает студент, помогает оптимально включить в работу всю

группу, вести непрерывную обратную связь со всей группой.

Комментируемое управление, позволяет сделать учебный труд осмысленным и

одновременно обеспечивает обратную связь: даёт учителю возможность контролировать

уровень знаний учеников, вовремя заметить отставание, обеспечить продвижение в

овладении знаниями и практическими навыками.

Особенности методики: опорные схемы, или просто опоры, - выводы, которые

рождаются на глазах студентов в процессе объяснения и оформляются в виде таблиц,

карточек, наборного полотна, чертежа, рисунка.

При таком виде работы студенты избавлены от механического зазубривания правил и

формулировок. Они усваивают их осмысленно: составляют правило по данной им схеме-

опоре, выполняя практическое задание – решение примера, задачи. Схемы-опоры на уроках

станут постоянными помощниками студента, условием бесконфликтного, делового,

дружеского общения, основой уверенности детей в своих способностях преодолеть

трудности, импульсом к активному, заинтересованному труду.

Эта методика очень интересна, поскольку позволяет сэкономить время на объяснении

нового материала и уделить больше внимания практическому закреплению. В обучении

праву это особенно актуально. Чем быстрее студент освоит всю систему права в своей

стране, тем быстрее научиться ее применять на практике.

Использованная литература:

1. АкановА.А, ХамзинаН.К, Ахметов В.И. и др. КазНМУ: на пути инновационных

~ 121 ~

преобразований. – Алматы, 2010.

2. Андреев, А. Знания или компетенции? /А.Андреев // Высшее образование в России. 2005.

- № 2. - С. 3.

3. Аргунова ,Т.Г. Применение кейс-метода в образовательном процессе и методической

работе.

4. Барнс, JI. Б., Кристенсен, Р. К., Хансен, Э. Дж. Преподавание и метод конкретных

ситуаций: учебник, ситуации и дополнительная литература: пер. с англ./ Л.Б. Барнс,

К.Р.Кристенсен, Э.ДжХансен; под ред. А.И.Наумова. -М.: Гардарики, 2000. 501 с.

ПРИМЕНЕНИЕ ПРИЕМОВ КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ

НА УРОКАХ БИОЛОГИИ

Зурдунова Н.М.

Преподаватель биологии

Гуманитарно-экономический колледж

г. Талдыкорган, Алматинская область

Традиционно цели школьного образования определялись набором знаний, умений,

навыков, которыми должен владеть выпускник. Сегодня такой подход оказался

недостаточным. Социуму нужны выпускники готовые к включению в дальнейшую

жизнедеятельность. В современном динамично развивающемся обществе востребованы

люди, обладающие такими качествами, как мобильность, решительность, ответственность

усваивать и применять знания в незнакомых ситуациях, способность выстраивать

коммуникацию с другими людьми и кооперировать ресурсы для достижения общих целей.

Компетентностный подход в обучении, как средство повышения качества образования, -

приоритетное направление модернизации систем обучения в мировом образовательном

пространстве. В целом можно определить компетентностный подход в образовании через

понятие “как знать”, а не через “что знать”. Сложно из целого вычленить отдельные

компетенции, чаще всего они имеют смешанный характер. Но главное в том, что надо

учить детей знаниям, умениям и навыкам находить нужную “удочку”, умению создать ее из

подручных материалов, готовности поймать “рыбу” и научить на своем опыте других

индивидуумов, как это делать. С позиции компетентностного подхода это предполагает

переход от предметно-знаниевой дидактической системы к практико-ориентированной

системе взаимодействия взрослого с ребенком.

Основная цель современной школы: - это создание условий для развития

потенциала молодого человека, самореализации и самоопределения личности, выбора

профессии для свободной адаптации в современной жизни.

Современные школьники имеют богатый личный потенциал, но, к сожалению, в

школе порой они не могут раскрыть и реализовать свои способности. Сколько известно

таких примеров, когда троечник в школе с успехом проявляет себя после окончания школы

в стенах училища, института. Почему так происходит?

Традиционно считается, что основная задача школы – это образование. На

традиционном уроке мы, учителя, заинтересованы, прежде всего, в изучении учебного

материала в соответствии с программными требованиями. Времени катастрофически не

хватает. Авторитарная позиция учителя сковывает инициативу и самооценку учащихся,

снижает уровень их развития и креативности. Дети пассивны. Вот и приходится учителю

работать больше самому, при этом дети бездействуют и воспринимают информацию в

готовом виде, не прилагая усилий в поиске знаний.

Мы обучаем в школе математике, физике, биологии и другим предметам. Но, когда

дети выходят из стен школы, они теряются и выясняется, что их не научили главному –

~ 122 ~

таким жизненно – необходимым навыкам, как эффективному общению, способности

самостоятельно решать проблемы, справляться с отрицательными эмоциями, адекватно

вести себя в стрессовых ситуациях, сказать «нет», уметь отказывать, быть успешными в

учебе и работе, в жизни. Из-за несформированности этих жизненно-важных навыков

молодые люди в будущем будут иметь низкую самооценку, неуверенность в себе, не смогут

найти себя в обществе, в семье.

Перед современным педагогом стоит задача - раскрыть природные способности

ребенка, помочь ребенку познать мир своим путем. «В человеке заключено много задатков

и наша задача – развивать природные способности и раскрывать свойства человека из

самих зародышей, делая так, чтобы человек достигал своего назначения» - это слова

Иммануила Канта. И эта задача возложена на педагога.

Решить часть задач, которые сегодня стоят перед школой, помогут современные

образовательные технологии. На сегодня в научной литературе существует много

определений понятия «технология». Следует сказать, что даются около 300 трактовок и

определений этого понятия «технология». Слово «технология» довольно прочно обжилось

в педагогическом словаре, но до сих пор нет четкого понятия. Общее толкование понятия

«технология»: «техно» - мастерство, «логос»- наука, то есть наука о мастерстве. Технология

- это достаточно жестко зафиксированная последовательность действий, гарантирующих

получение заданного результата. Технология содержит определенный алгоритм решения

поставленных задач. Проще запомнить, что технология — это инструмент, при помощи

которого решаются задачи образовательной программы. То есть программа отвечает на

вопросы «что делать?» и «зачем делать?». А технология — на вопрос «как делать?».

Технология развития критического мышления

1. Понятие «критическое мышление» и его характеристики.

По поводу понятия «критическое мышление» существует большое разнообразие

мнений и оценок: с одной стороны, оно ассоциируется с негативным, так как предполагает

спор, конфликт; с другой стороны, объединяет понятия «критическое мышление»,

«аналитическое мышление», «логическое мышление», «творческое мышление» и т.д. При

всем разнообразии определений критического мышления можно увидеть в них близкий

смысл, который отражает оценочные и рефлексивные свойства мышления. Это открытое

мышление, не принимающее догм, развивающееся путем наложения новой информации на

жизненный личный опыт.

Для того чтобы учащийся мог воспользоваться своим критическим мышлением, ему

важно развить в себе ряд качеств, среди которых американский психолог Дайан Халперн

выделяет:

1. Готовность к планированию. Мысли часто возникают хаотично. Важно

упорядочить их, выстроить последовательность изложения. Упорядоченность мысли –

признак уверенности.

2. Гибкость. Если учащийся не готов воспринимать идеи других, он никогда не

сможет стать генератором собственных идей и мыслей. Гибкость позволяет подождать с

вынесением суждения, пока ученик не обладает разнообразной информацией.

3. Настойчивость. Часто, сталкиваясь с трудной задачей, мы откладываем ее

решение на потом. Вырабатывая настойчивость в напряжении ума, ученик обязательно

добьется гораздо лучших результатов в обучении.

4. Готовность исправлять свои ошибки. Критически мыслящий человек не будет

оправдывать свои неправильные решения, а сделает выводы, воспользуется ошибкой для

продолжения обучения.

5. Осознание. Это очень важное качество, предполагающее умение наблюдать за

собой в процессе мыслительной деятельности, отслеживать ход рассуждений.

6. Поиск компромиссных решений. Важно, чтобы принятые решения

воспринимались другими людьми, иначе они так и останутся на уровне высказываний.

~ 123 ~

2. Развитие критического мышления как образовательная технология.

Данная образовательная технология направлена на развитие посредством чтения и

письма стиля мышления учащихся, основными чертами которого являются критичность,

гибкость, открытость, рефлексивность. Цель применения этой технологии в учебном

процессе - развитие интеллектуальных способностей ученика, позволяющих учиться

самостоятельно.

ТРКМ представляет собой совокупность приемов, направленных на то, чтобы

заинтересовать ученика, побудить его к деятельности, создать условия для обобщения

информации, способствовать развитию критического мышления, навыков самоанализа,

рефлексии.

Эта технология учит современного школьника:

критически мыслить;

проявлять активность в познании окружающего мира;

владеть разнообразными способами интерпретации и оценки информационного

сообщения;

аргументировать свою точку зрения, опираясь не только на логику (что уже

немаловажно), но и на представления собеседника;

эффективно взаимодействовать с информационными пространствами;

добывать информацию из различных источников, определять причины

возникновения проблем, разрешать конфликты, вести переговоры, взвешивать

альтернативные суждения, принимать решения на основе анализа информации.

В чем же специфика образовательной технологии развития критического

мышления?

Технология развития критического мышления предполагает равные партнерские

отношения, как в плане общения, так и в плане конструирования знания, рождающегося в

процессе обучения. Работая в режиме технологии критического мышления, учитель

перестает быть главным источником информации, и, используя приемы технологии,

превращает обучение в совместный и интересный поиск.

Учебный процесс строится на научно-обоснованных закономерностях

взаимодействия личности и информации.

Фазы этой технологии (вызов, осмысление, рефлексия) инструментально

обеспечены таким образом, что преподаватель может быть максимально гибким и

аутентичным каждой учебной ситуации в каждый момент времени: речь идет о

разнообразных визуальных формах и стратегиях работы с текстом, организации дискуссий

и процесса реализации проектов.

Стратегии технологии позволяют все обучение проводить на основе принципов

сотрудничества, совместного планирования и осмысленности.

Технология дает ученику: - повышение эффективности восприятия информации;

- повышение интереса как к изучаемому материалу, так и к самому процессу

обучения;

- умение критически мыслить;

- умение ответственно относиться к собственному образованию;

- умение работать в сотрудничестве с другими;

- повышение качества образования учеников;

- желание и умение стать человеком, который учится в течение всей жизни.

Технология дает учителю: - умение создать в классе атмосферу открытости и ответственного сотрудничества;

- возможность использовать модель обучения и систему эффективных методик, которые

способствуют развитию критического мышления и самостоятельности в процессе

обучения;

~ 124 ~

- стать практиками, которые умеют грамотно анализировать свою деятельность;

- стать источником ценной профессиональной информации для других учителей.

Уроки биологии способствуют развитию КМ благодаря разнообразному материалу и

интерактивным подходам. Технология развития критического мышления выделяется среди

инновационных педагогических идей удачным сочетанием проблемности и продуктивности

обучения с технологичностью урока, эффективными методами и приемами. Используя

технологию развития критического мышления на уроках биологии, учитель развивает

личность ученика в первую очередь при непосредственном обучении, в результате чего

происходит формирование коммуникативной компетенции, обеспечивающей комфортные

условия для познавательной деятельности и самосовершенствования. Учитель стимулирует

интересы ученика, развивает у него желание практически использовать полученные знания,

а так же учиться, делая тем самым реальным достижение успеха в овладении предметом.

Учитель, работающий в рамках технологии КМ, должен хорошо осознавать, что

продуктивной его работа будет в случае, если правильно выбран:

информативный материал, способствующий развитию КМ;

метод (отдельный прием, стратегия) занятия.

Критическое мышление – это точка опоры, естественный способ взаимодействия с

идеями и информацией. Мы стоим перед проблемой выбора информации. Необходимы

умения не только владеть ею, но и критически оценить, осмыслить, применить. Получая

новую информацию, ученики должны научиться рассматривать ее с различных точек

зрения, делать выводы относительно ее ценности и точности. На уроках иностранного

языка необходимо привлекать информацию, при которой учащийся должен осознавать, что

изучение иностранного языка в большей степени связано с его личностью и интересами,

нежели с заданными учителем приемами и средствами обучения.

3. Структура технологии развития критического мышления.

Технология развития критического мышления – стадии и методические

приемы

Технологичекие

этапы

Деятельность

учителя

Деятельность

учащихся

Возможные

приемы и методы

I стадия:

Вызов (evocation):

- актуализация

имеющихся

знаний;

- пробуждение

интереса к

получе-нию новой

инфор-мации;

- постановка

учени-ком

собственных

целей обучения.

Направлена на

вызов у учащихся

уже имеющихся

знаний по изуча-

емому вопросу,

активизацию их

дея-тельности,

мотива-цию к

дальнейшей работе.

Ученик

«вспоминает», что

ему известно по

изучаемому

вопросу (делает

предполо-жения),

системати-зирует

информацию до

изучения нового

материала, задает

вопросы, на

которые

хочет получить

ответы.

Составление списка

«известной информации»:

рассказ-предположе-ние по

ключевым словам; система-

тизация материала

(графическая):

кластеры, таблицы; верные

и невер-ные утверждения;

перепутанные логические

цепочки; мозговая атака;

проблемные вопросы,

«толстые» и «тонкие»

вопросы и т.д.

Информация, полученная на стадии вызова, выслушивается, записывается,

обсуждается. Работа ведется индивидуально, в парах или группах.

II стадия:

Осмысление

содержания

(realization of

meaning):

Направлена на

сохранение

интереса к теме

при

непосредственной

Ученик читает

(слушает) текст,

используя

предложенные

учителем

Методы активного чтения:

- «инсерт»;

- «фишбоун»;

- «идеал»;

- ведение различных

~ 125 ~

- получение новой

информации;

-корректировка

учеником

поставленных

целей обучения.

работе с новой

информацией,

постепенное

продвижение от

знания «старого» к

«новому».

активные методы

чтения, делает

пометки на полях

или ведет записи

по мере

осмысления новой

информации.

записей типа двойных

дневников, бортовых

журналов;

- поиск ответов на

поставленные в первой

части урока вопросы.

Просмотр видеофильма,

прослушивание лекции

учителя, прослушивание

аудиозаписи.

На стадии осмысления содержания осуществляется непосредственный контакт с новой

информацией (текст, фильм, лекции, материал параграфа). Работа ведется индивидуально

или в парах. В групповой работе должны присутствовать два элемента – индивидуальный

поиск и обмен идеями, причем личный поиск непременно предшествует обмену мнениями.

III стадия:

Рефлексия

(reflection):

-размышление,

рождение нового

знания;

-постановка

учеником новых

целей обучения.

Учителю следует:

вернуть учащихся к

первоначальным

записям-

предположениям;

внести изменения;

дать творческие,

исследовательские

или практические

задания на основе

изученной

информации.

Учащиеся

соотносят «новую»

информацию со

«старой»,

используя знания,

полученные на

стадии

осмысления

содержание.

Заполнение кластеров,

таблиц.

Установление причинно-

следственных связей между

блоками информации.

Возврат к ключевым

словам, верным и

неверным утверждениям.

Ответы на поставленные

вопросы. Организация

устных и письменных

круглых столов.

Организация различных

видов дискуссий.

Написание творческих

работ. Исследования по

отдельным вопросам темы

и т.д.

На стадии рефлексии осуществляется анализ, творческая переработка,

интерпретация изученной информации. Работа ведется индивидуально, в парах или в

группах.

Современная жизнь устанавливает свои приоритеты: не простое знание фактов, не

умения, как таковые, а способность пользоваться приобретенным; не объем информации, а

умение получать ее и моделировать; не потребительство, а созидание и сотрудничество.

Органическое включение работы по технологии критического мышления в систему

школьного образования дает возможность личностного роста, ведь такая работа обращена,

прежде всего, к ребенку, к его индивидуальности.

Использованная литература:

1. Аргунова М.В., Морган Д., Поюснина Т., Ягодин Г. «Педагогические технологии на

уроках биологии» Газета «Биология» № 16/2008

2. Гин А. Приемы педагогической технологии http://www.trizway.com/art/book/42_7.html

3. Загашев И. «Новые педагогические технологии в школьной библиотеке: образовательная

технология развития критического мышления средствами чтения и письма»

4. Модернизация региональной системы образования. Опыт Санкт-Петербурга./ под ред.

д.э.н., проф. Л.В.Ивановского. Коллектив авторов.- СПб.: Агенство ВиТ-Принт, 2009.

~ 126 ~

БІЛІМДІ ҰРПАҚ - БОЛАШАҚТЫҢ КЕПІЛІ

Макеева Камшат Маулетқызы

Гуманитарлық-экономикалық колледжінің

Қазақ тілі мен әдебиет пәндерінің оқытушысы

Талдықорған қаласы, Алматы облысы

Сапалы білім беру Қазақстанның индустрияландырылуының және инновациялық

дамуының негізіне айналуы тиіс. Бәсекеге барынша қабілетті, әлемнің жоғары дамыған елу

елінің қатарына қосылу үшін ең алдымен қолдағы бар мүмкіндіктерді толық пайдалана

отырып, білім сапасын арттыратын мәселелерді үнемі дамыта түсу қажет. Білім берудің

қазіргі негізгі мақсаты- білім алып, білік пен дағды- машыққа қол жеткізу ғана емес,

солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби ұтымды шешімдер қабылдап, оларды

жүзеге асыру болып табылады.

Тәуелсіз еліміздің дамыған мемлекеттер қатарына қосылуы үшін ең әуелі халықтың

білім деңгейін, оқыту мен тәрбиелеу сапасын бүгінгіден әлдеқайда биікке көтеру қажет

екені сөзсіз. Өйткені білім беру әрбір өркениетті елдің ең алдымен назар аударатын өзекті

саласы.

Біздің басты мақсатымыз-білім сапасы. Білімнің сапалы болуы тікелей оқытушыға,

оның білім дәрежесі мен іздену шеберлігіне байланысты.

Жаңа ғасыр оқытушысы ой-өрісі дамыған, жаңашыл, шығармашылық деңгейде

қызмет атқара алатын, дүниетанымы жоғары, жан-жақты қалыптасқан, педагогикалық

шеберлікті меңгерген тұлға болуы тиіс. Ал, педагогикалық шеберлік үздіксіз білім деңгейін

көтерумен тынымсыз ізденуге бағытталған қажырлы еңбектің кепілі.

«Білімді ұрпақ- болашақтың кепілі»-демекші, қазіргі таңда елдің болашақ

азаматтарын қалыптастыру бағытындағы білім беру мәселесі –мемлекетіміздің басты

саясатының бірі болып табылады. Білім мен ғылымның ел дамуына оңтайлы әсер етуі үшін

демократияландыру, оқыту жүйесін заман талабына сай үйлестіре алу міндеті туындап,

білімге, бүкіл оқу - әдістемелік жүйеге жаңа талаптар қойылуда. Сондықтан ұстаз іс-

әрекетін жаңа талап тұрғысынан ұйымдастыру - бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Оқытушы өз

білім-білігін оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыруы тиіс, және жаңа

педагогикалық технологияны меңгеруі керек.

Қазіргі кезде білімі терең, біліктілігі жоғары, өз саласында тек орындаушы ғана

емес, белсенді идеялар иесі жұмыс істей алады.

Қазіргі білім саласындағы оқытудың инновациялық технологияларын

меңгермейінше сауатты, жан-жақты жетік болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру

мұғалімнің өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Сабақта жаңа технологияны қолдану-оқушылардың ой-өрісінің еркін дамуына

мүмкіндік береді. Сондықтан оқу үрдісін жандандыру үшін оқушылардың білімінің

сапалық деңгейін, ынтасын, белсенділігін арттыру үшін сабақ барысында жаңа

педагогикалық технологиялардың әдіс-тәсілдері оқытушы ізденісі арқылы оқушы

қабілетіне, қабылдау деңгейіне қарай іріктелініп, қолданылады да, тиімділерін жетілдіре

түседі. Бұл әдіс-тәсілдер сабақ арқылы жүзеге асырылады. Көрнекті педагог

В.А.Сухомлинский : «Сабақ-жас өспірімдердің интеллектуалды өмірінде құр ғана сабақ

болып қоймас үшін ол қызықты болуы шарт. Осыған қол жеткенде ғана оқушылар үшін

рухани өмірдің тілеген ошағына, оқытушы осы ошақтың құрметті иесі мен сақтаушысына

айналады» деген. Осындай талап қойылған сабақтар оқытушының ашқан жаңалығы,

өзіндік қолтаңбасы, қолданған әдістемелік ізденісі, әдіс-тәсілдері арқылы ерекшеленіп,

оқушы жүрегінен орын алады.

Бүгінгі ұрпақтың сана-сезімі, жан дүниесі, ой-өрісі біз ойлағаннан әлдеқайда

күрделі. Олар заман ағымына қарай ерте жетілген және ең соңғы техникалық және

~ 127 ~

электрондық ақпарат құралдары арқылы жан-жақты мағлұматтар жинақтаған. Әдетте

олардың қоғамдық көзқарасы, моральдық ұстанымы оқытушының талабы мен талғамына

сай келмей жатады. Жаттанды, бір сарынды дәстүрге айналған сабақтар оларды қызықтыра

қоймайды. Оның үстіне оқулық материалдары мен күнделікті ақпараттар арасындағы

үйлесім болмайды, оқыту әдістерінің біркелілігі , жаттандығы және өмірден алшақтығы

сезіліп тұрады. Соның салдарынан оқушының сабаққа деген құштарлығы төмендейді.

Нәтижесінде оқушының сабаққа келмеуі, сабақтан қашуы, тастап кетуі, немесе

оқытушыларға деген құрметтің жойылып, қойған талаптарына мойынсұнбауы да осы

жағдайға байланысты.

Осы себептердің алдын алу үшін, келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен

білім беруде оқытушының инновациялық іс-әрекетінің ғылыми –педагогикалық негіздерін

меңгеруі –маңызды мәселелердің бірі.

Сабақ өзінің тартымдылығымен, әдістерінің дәстүрден тыс түрлерімен, оқытушының

сабақ өткізу шеберлігімен ерекшеленеді. Осыған орай озат тәжірибелі оқытушының да

өмірлік ұстанымы-тілдің қоғамдық-әлеуметтік мәнін түсінетін, оның қарым-қатынастық

және кәсіби қызметін жүйелі меңгерген сөз мәдениетінің іскерлігін меңгерген жеке тұлғаны

даярлау. Оқытушының сабақтары неғұрлым жаңашыл, тиімді технологияларға толы болса,

оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуіне мүмкіндік беріліп, олардың шығармашылық

қабілеттерінің дамуына бағытталса, болашақ мамандарымыздың кәсіби пәндерді

меңгерулері соғұрлым сапалы болатыны сөзсіз. Сол себепті де әрдайым ұстаз ізденіс

үстінде болуы керек.

Оқушыларға терең білім беру үшін жаңа технологияларды қолдана отырып

төмендегідей қағидаларды есте сақтаған жөн:

1. оқытушы пәнді өзі жетік терең біліп, оны балаларға жай, қарапайым тілмен,

өмірмен байланыстыра отырып беруі қажет.

2. оқытушы білімгерлердің жеке басының психологиясын (жан дүниесін) жете біліп,

әр оқушының жүрегіне жол таба білуі қажет.

3. оқытушы әр сабақта ғылым мен техника жаңалықтарын дұрыс қолдана білуі.

4. мүмкіндігінше, кейбір үлкен тақырыптарды топтап, жеке блоктар түрінде топтай

білуі.

5. балалардың есте сақтау қабілеттерін арттыру үшін жаңа сабақты тірек

конспектілері мен жеке тірек белгілері бойынша беру.

6. сабақта балалардың пәнге деген қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі қызықты

элементтерді пайдалану.

7. әрбір сабақ өз дәрежесінде өтуі қажет.

Білім беру саласында атқарылып жатқан игі істермен қатар түбегейлі шешімін күтіп

жатқан проблемалар да көп. Оның бірсыпырасы алда шешімін табар деп үміттенеміз. Дана

бабамыз Ж.Баласағұн: «Елдің өзегі білік, кілті – тіл, қадір қасиеті – кісілік» деген екен.

Ойлап отырсақ, осы тұжырымдар тұтастай дерлік жастардың санасына, өн бойына сапалы

біліммен, өрешіл рухты сіңіретін, әлемдік өркениет асуында, ел тәуелсіз туын берік ұстауға

мұқалмайтындай жастарды тәрбиелейтін біздерге, педагогтарға арнап айтқандай сезіледі.

Заман ағымына қарай білімнің күші бағаланып, оқу-ағартудың, оның ішінде білімді

адамның беделі өсіп келеді. Нағыз сабақ – ол әрқашан диалог, іздене, дайындала, үйрене,

кеңесе, шәкірттер болашағына ойлай жасалған еңбек пен тәжірибенің бірлігі.

Ұстаз болу- жүректің батырлығы,

Ұстаз болу-сезімнің ақындығы,

Ұстаз болу-мінездің күн шуағы... деп ақын жырлағандай оқытушының батырлығы

да, ақындығы да, мінезінің нұр шуағы да оның сабақтарынан айқын көрінуі тиіс. Ол

ұлағаттық мінезімен шәкірттерін толқыған тұстарында демеп, күйініші мен сүйінішіне

ортақтасып, шындықты сүюге, еңбекті, ғылымды қадірлеуге үйретуді өзінің өмірлік

ұстанымы деп санайды.

~ 128 ~

«Шәкірт-ұстаз үшін алыстан жанған үміт оты болса, ұстаз-өз шәкірті үшін келешек

бағдаршам» деген халық нақылын басшылыққа алған озат тәжірибелі оқытушының өмірлік

ұстанымы-жаңа ғасырдың кәсіби мамандарын ілім мен білімге, тәлім мен тәрбиеге, әдет

пен әдепке, ізет пен ізгілікке баулу.

Оқу орындарында мамандарды даярлау мәселесі жаңа бағытқа, жаңа мазмұнға, жаңа

мақсатқа ие бола отырып, қазіргі таңда күрделі де жауапты істердің біріне айналып отыр.

Ой-өрісі жаңашыл, шығармашылық деңгейде қызмет атқара алатын, бәсекеге қабілетті,

жан-жақты тұлға тәрбиелеу колледж оқытушыларының алдына қойған негізгі

мақсаттарының бірі болуы тиіс. Және де осы мақсаттарға жету үшін сапалы да, саналы,

инновациялық технологияларға негізделген білім берілуі керек.

Мен өз сабақтарымда осы мақсаттарға жету барысында М.Жанпейісованың

«Модульдік оқыту технологиясын» қолданамын.

Екінші тілді оқытуда «Модульдік оқыту технологиясы» өз ойларын еркін жеткізуге, сөздік

қорларын байытуға көп септігін тигізеді.

М.М.Жанпейісованың технологиясында модуль 3 құрамды бөліктен тұрады:

1. Кіріспе

2. Сөйлесу

3. Қорытынды

1.Кіріспе бөлімінде жалпы модульдің мақсат, міндеттері таныстырылады. Кіріспе бөліміне

1 немесе 2 сабақ саны бөлінеді.

2.Сөйлесу бөлімінде әр оқушымен оқу материалдарымен жұмыс істей отырып,

оқушылардың өз ынтасын, есін ауызша, жазбаша тілін дамытуға мүмкіндік беремін.

Оқушылардың танымдық процессін арттыру үшін, оларды 5-6 адамнан шағын топтарға

бөліп әрбір оқушыға әр сабақта 3 күрделілеу деңгейдегі берілген оқу материалын тыңдау,

жазу және айту мүмкіндігі болатындай етіп құралған оқытуды ойын түрінде және әр түрлі

жеке, топтық, ұжымдық жұмыс түрінде оқушының қисынды ойлауын, жадын,

шығармашылығын дамытуды мақсат етемін. Сондықтан сөйлесу бөлімінде қолданылатын

оқыта үйрету ойындар-топта жүргізілетін жұмыстардың ең қызықтысы. Ойынның қандай

түрі болса да оқушыларды жаңа тақырыпты меңгертуге ықпал етеді.

Сабақта ойын элементтерін пайдалану оқушылардың ой-өрісін танымдық

белсенділігін арттырады, теорияны практикамен ұштастыруға жол ашады. Алайда, ойынды

үнемі оқу процесіне пайдалануға, ұзақ уақыт созуға болмайды. Ойынға оқытушы

басшылық жасау керек.

Сөйлесу бөлімінің екінші сабағынан бастап оқушыларға стандарт талабына сай

сараланған деңгейлік тапсырмаларды дайындап, оқушылар сол тапсырмалар бойынша

жұмыс істейді.

Жақсы оқитын оқушылардың көпшілігі 2- және 1- тапсырмаларын таңдап, оны

жақсы орындайды. Білім деңгейі орташа сыныптарда 3 немесе 2 тек кейде ғана 1-деңгей

тапсырмалары таңдалады. Білім деңгейі төмен оқушылар әдетте 3 - деңгей

тапсырмаларымен жұмыс істеуден бастайды.

Модульдің 3- бөлімі қорытынды бақылау бөлімі. Оқытушы оқушылардың білім-білік

дағдыларын тексеруге арналған бақылаудың бірнеше түрлерін ұйымдастырады. Олар:

1. Тест

2. Диктант, мазмұндама

3. Нәтиже сабақтар

Қазақ тілін басқа ұлт өкілдеріне оқытуда қазақша сөйлеуге үйрету негізгі мақсат

болады да , жұмыс осы мақсатқа сай ұйымдастырылады. Осы жұмыстардың негізгілеріне

сөйлеу жаттығулары жатады.Тілдік жаттығулардың міндеті-тілдің грамматикалық

материалын оқушыға меңгерту, тілдік тұлғаларды дұрыс, ойланбай қолдану дәрежесіне

жеткізуді көздейді.

~ 129 ~

Адам сөйлеуінде қолданылатын тілдің нұсқалары-дыбыс, сөз, сөз тіркесі, сөйлемнің

тілді оқытудағы негізгі мәселелері. Тілдік жаттығулар ол тілдік тұлғаны таныстырады, оны

қолданып үйренуге жаттықтырады. Мысалы: тілдік жаттығуда тұлғаның сөздегі орнына

нүкте қойылатын жаттығулар оқушыны тілдік тұлғалардың дыбыстық вариантын дұрыс

таңдауға үйрету мақсатын көздейді. Ал, сөйлесу жаттығуы тілдік материалдары керек

кезінде, айтылатын ойға байланысты оқушы орынды қолдана алуын көздейді.

Бұл әдіс оқушыны ізденімпаздыққа, отансүйгіштікке, өз бетімен білімін жетілдіруге

баулып, шығармашылық қабілетін дамытады. Модульдік технология алға қойған мақсатқа

оқушылармен бірлесе отырып проблемаларды шешуге мүмкіндік береді.

Қорыта айтқанда, әр сабақ өз дәрежесінде өтуі керек. Бүгінгі сабақ кешегі сабақтан

өзгеше, ал ертеңгі сабақ бүгінгі берген сабақтан жақсы болуы тиіс.

Қазіргі білім беру жүйесінде педагогикалық жаңа технологиялардың алатын орны

ерекше. Себебі әрбір мұғалім педагогикалық жаңа технологияны ұтымды пайдалана

отырып, жақсы жетістіктерге жетуге мүмкіндік алады. өзінің кәсіби білім деңгейін көтереді

және шәкірттерінің білім сапаларын арттыра түседі.

Егемен еліміздің ертеңгі тұтқасын ұстар бүгінгі жастарымызға-білім сапасы,

өркениеттік сана , кәсіби іскерлік, адами қағида қажет. Бойында осындай қасиеттері бар

жастарымыз елімізді әлемге танытып, Отанының мақтан тұтар патриоттары болмақ.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Ғылыми-әдістемелік журнал « Қазақстан кәсіпкері» 2009 ж.

2. Т.Артықова ,М.Төлеуова «10-сыныпқа арналған қазақ тілін оқыту әдістемесі»

- Алматы 2006 ж.

3. Жанпейісова М.М. «Модульдік оқыту технологиясы»- Ақтөбе 1999 ж.

4. Қ.Ш.Жолжақсынова, А.Ш.Орақова «Білім беру технологиялары –оқыту

үрдісінде» Алматы, 2009 ж.

5. Облыстық ғылыми-практикалық конференция материалдары «Инновациялық білім

беруді дамытудың өзекті аспектілері» 2001 ж.

ЖАҢАША ОҚЫТУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН ЭКОНОМИКА

САБАҒЫНДА ҚОЛДАНУ

Жантелов Руслан Қабдешұлы

Гуманитарлық экономикалық колледжінің

Экономика пәндерінің оқытушысы

Алматы обл, Талдықорған қаласы,

«Қазақстан қоғамындағы өзекті мәселелердің бірі- өзгермелі әлеуметтік және

экономикалық жағдайда өмір сүруге дайын ғана емес, айналасындағы шынайы өмірге

белсенді қатынасын байқатып, оны жақсартуға ықпал ете алатын, бәсекеге қабілетті жеке

тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Осыған байланысты жеке тұлғаға қойылатын

мынадай талаптар алдыңғы орынға шығады: креативтілік, белсенділік, әлеуметтік

жауапкершілік, ой-өрісінің кеңдігі, танымдық әрекетке қызығушылығының сауаттылығы»

деп айқын көрсетілген. Бүгінгі күннің өзекті мәселесі адам ресурстарын арттырудың

ұстанымдарын, шығармашылық ойлауды қалыптастырудың теориясын басшылықққа ала

отырып әлемдік бәсекелестікке лайықты жаңа тұлға ретінде тәрбиелеу болып отыр. «Жаңа

технология тиімді әдіс – тәсілдері арқылы оқушыларды шығармашылыққа баулу»

ұғымының мазмұны оқытудың жүйесіне жаңа көзқараспен қарауды талап етеді. Қазіргі

даму кезеңі білім беру жүйесінің алдына өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан-жақты дамыту

мәселесін қойып отыр. Қазіргі оқушы:

~ 130 ~

• Ақпаратпен жұмыс істеу қабілеті жоғары;

• Мен білуге тырысамын;

• Өз қабілетіме сенемін

• Өз алдыма мақсат қоя білемін;

• Өз-өзіне деген сенімі жоғары,талантты;

Осындай жеке тұлғаны дамытып, қалыптастыруымыз керек.

«Бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастырудың алғы шарты - өзгермелі даму

үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, коммуникативті құзіретті, адамдармен өзара әрекет пен

қарым қатынас тәсілдерін білетін, тілі дамыған жеке тұлғаны субъект ретінде дамыту және

қалыптастыру»,-деп

Күтілетін нәтиже:

• Ақыл-ойы дамиды;

• Танымдылық қызығушылығы артады;

• Шығармашылық белсенділігі артады;

• Коммуникативті құзіреттілігі артады.

Б.Г.Ананьевтің пайымдауынша, жеке тұлғаның өзін-өзі ұйымдастыруы, өзін-өзі

реттеу, өзін-өзі құру ерекшеліктері, іс-әрекетті жүзеге асыру үшін ішкі және сыртқы

ахуалдарды үйлестіру тәсілі, іс-әрекеттің объектілік және субъектілік мақсаттары мен

міндеттеріне орай барлық психикалық процестерді, қасиеттерді, кейіпті байланыстыру

орталығы.

Қазіргі кезде жеке тұлға өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсендіруге дайын,

бәскеге қабілетті және құзіретті ,білімді, жан-жақты болу үшін алдымен оның жан-жақты

дамыту керек. Адам мәдениетіндегі өте күрделі көрсеткіштердің бірі-оның ақыл-ойы,

білімі,тілі болып табылады.[8]

Жаңа әдіс-тәсілдерді қолдануда оқушылардың танымдық қажетсінунуін анықтау

үшін мынадай тест құрап әріптестерімен пікірлесіп ортаға салды:

• Мен білуге тырысамын

• Мен өз қабілетіме сенемін

• Өз пікірімді толық жеткізуге тталпынамын

• Сабақта кездесетін кедергілерді жеңуге тырысамын

• Өзімнің және жолдасымның әрекетін салыстырамын

• Өзімді бағалауға дағдыланамын

• Өз білімімді,тәжірибемді өмірде жүзеге асырамын деп ойлаймын

Осы аталып кеткен стратегияларын қолдану ұтымды. Оқушылар өз бетінше

тұжырымға жасау, қорытындыға келу,арасынан тиімдісін таңдай білу,мәселені шеше білу

пікірталасжүргізу, басқалармен қарым- қатынас жасай білу, қажет жерде өз көзқарасын

өзгерте алу, топ алдында өз ойын,қорғай білу қабілеті дамиды.Бұл жаңа әдіс-

тәсілдерстратегиялары: «Сангвейн», «Вен диаграммасы», «Автор орындығы», «Эссе»,

«Сементикалық карта», «Не білемін,не білдім», «Кубизм», «Фишбаум»т.б бала өз білім

қабілетін, өз шығармашылығын көрсете алады.Бұл баланың еркін, терең ,жан-жақты

ойлауы мен дамуына жол ашады.[9]

Елбасы Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында: «Негізгі мақсатымыз –

Қазақстанның әлемнің елу дамыған елдерінің қатарына енуі» делінген. Сол себепті, әр

оқушыға оның қабілеттеріне сәйкес келетін білім беру өрісі қажет.

Адамға ең бірінші өмірлік қажеті - еңбек екенін уақыт дәлелдеуде .

Адам өмірі үшін аса қажетті, әрі өмір бойы тоқтаусыз білім алуы керек.

Экономикалық пәндерді оқып нақты менгермесе де, оқушыларды кәсіпкерлікке, қазіргі

заман талабына сай басқару, білу, ұйымдастыру, іске асыру жұмыстарына бейімдеу

басшылыққа негіз болады.

Болашақ кәсіпкер:

- өз өндірісінен түскен қаржыны жұмсай алатын жеке меншік иесі;

~ 131 ~

- азаматтық нарыққа қатыса алады;

- өз өндірісінде жұмыс беруші, ұйымдастырушы;

- жұмыстың сапасына жауап беруші.

Ұжымның жұмыс нәтижесінде өзіне пайда келтіретін әдіс-тәсілдерді қамтамасыз

етуді шешу.

Сонымен бірге оқушыларды кәсіби еңбекке баулу мүмкіншіліктерін зерттеу арқылы

іске асыру технологиясын жасау.

Ата-ана, ауыл әкімшілігі колледж ұжымымен бірігіп, жастарды кәсіпкерлікке

баулуға бағытталған оқу-тәрбиелік шығармашылық орта құруы қажет.

Еңбек тәрбиесі - барлық тәрбиенің қайнар көзі.

Еңбек тәрбиесі арқылы есептеп, ақпараттарды беру өңдеу шеберлігін меңгерту

арқылы ұрпақты адамгершілік рухында тәрбиелей аламыз. Өйткені, оқушы алған

теориялық білімін іс жүзінде қолдана отырып, оны өмірімен, өзінің іс-әрекетімен

байланыстыра білгенде ғана, өзіне де пайдасын тигізе алады. Экономика сабағы арқылы

оқушыны іскерлікке, ұқыптылыққа, әдемілікті сезініп, қабылдауға үйретеміз. Біздің негізгі

ұстанымыз: «Сөзден - іске көшу».

Экономика сабағында оқушылардың іске икемділігі мен іскерлігіне, өнерге,

шеберлікке деген бейімділігін дамыта отырып қалыптастырамыз. Оқушылар отбасында да

тұрмыстың әр түрлі өнімді еңбегіне қатысады. Баланың бойындағы сапалық қасиеттері,

еңбекке қызығушылығы, табиғатты қорғауы, ұқыптылығы арқылы еңбек адамын көру.

Қазіргі кезде білім беру кеңістігінде инновациялық үрдістердің бағыттарының бірі - өмірге

бағдарлау болып табылады. Оқушылардың қызығушылықтары, қабілеттері толық ескеріліп,

сол қажеттілікке сай тиімді жағдайлар жасалып, білім беріледі.

Оқыту мәселелерін бастамас бұрын, жас ұрпақты ұлттық рухта тәрбиелеуге ерекше

мән беру керек.

Сабақ - оқыту мен тәрбиелеу үрдісінің негізгі формасы . Ендеше сабақтың мәнді өтуі

мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Инновация –оны жеке түсініп, оқу үрдісіне енгізу -

оқушылардың саналы да сапалы білім алудың бірден бір шарты. Инновациялық әдіс-

тәсілдерді енгізу жаңа білім берудің бірден бір шарты деп айттық. Саралап оқыту -

оқушылардың туа біткен ақыл-ой қабілетінің жеке дамуының жан-жақтылығына

негізделген білім беру жүйесі.

- оқытудың дәстүрлі емес сабақ түрлері мен жаңа әдіс-тәсілдерін қолдану

- сабақтарда пайдаланатын негізгі әдістер оқушылардың көңіл күйіне, ынтасына,

қабілетіне қарай, топпен, жеке оқушылармен жұмыс істеу, ойын элементтерін пайдалану

т.б.

Экономика - пәні қаржылық есеп, ұйым қаржылары, экономикалық талдау және

қаржы есебін талдау, салық және салық салу пәндерімен тығыз байланысты. Электронды

кәсіптік бағдарлау жүйесі - қазіргі заманға сай ақпараттық-коммуникациялық технология

негізінде жасалып, оқушының өзіне қажетті мамандықты таңдап, оның ерекшеліктері

жөнінде тұтас ақпаратты ұсына отырып, өз мүмкіндігі бойынша қалаған мамандығын

анықтауға көмектеседі.

Экономика сабағында жобалау әдісін қолдану

Жоба - әр түрлі бөлімдерден арнайы сызбалардан, суреттерден, жасалатын

бұйымның технологиялық картасынан құралуы мүмкін. Ол бұйымдарды жасаған кезде

есеп, экономикалық немесе экологиялық дәлелді түсінік хаттар да пайдаланылады.

Жобаның бірнеше нұсқасы болуы мүмкін.

Мысалы, өте күрделі жобаны оқушының өзі ғана орындауы шарт емес. Сондықтан

жобаның кейбір бөлігі дайын күйде берілсе, кейбір бөлімін оқушы оқытушының, ата-

ананың көмегімен орындай алады. Егер бір күрделі жобаны бірнеше оқушы бірлесіп

орындаса, әр оқушының үлесі алдын ала анықталуы қажет. Ол оқу жылының соңында

~ 132 ~

өзінің орындаған шығармашылық жобасын оқушылардың және мұғалімнің алдында

қорғайды .

Жобаны қорғау барысында қолданатын тақырып ішінен қандай тақырыпты таңдап

алу, ол бұйым қоғамға, өзіне достарына және ата-анасына қандай пайда келтіретіне

ескеріледі.

Жобалау әдістемесінің талабы:

1. Міндетті түрде шешілетін мәселенің зерттемелік, ақпараттық, тәжірибелік болуы.

2. Жобаны орындау іс-әрекетті жобалаудан басталады

3. Әр жоба оқушыдан зерттеушілік жұмысы талап етеді. Сонымен, жобалау іс-

әрекетінің ерекшелігі - ақпаратты іздеу болып табылады.

4. Жобаның шығуының ең соңғы сатысы - нәтиже:

5. Дайындалған жоба тапсырыс берушіге немесе қоғамдық өкілдікке көз жеткізуі

керек.

Жобаның түрлері:

Шығармашылық жоба

Ақпараттық жоба

Рөлдік жоба

Тәжірибелі бағдарланған жоба

Зерттеу жобасы

Жобаның негізгі бөліктері:

1. Міндеттің қысқаша анықтамасы

а)берілген бұйым кімге арналған

б)арналған бұйымның қажеттілігі

2. Бұйымды дайындауға кіріспес бұрын

- нені міндетті түрде жобалау керек

- кімге арналған киім жобалау керек

3) Бұйымның дайындалуы. Кез-келген жағдайда жұмыстың мақсат, міндеттері оның

басты бағытымен анықталады.

4) Бұйымды байқау және бағалау

Жобаның орындалу бірізділігі

1. Іздену кезеңі

2. Жобаның тақырыбын таңдау және жаңашылдыққа бет бұру

3. Жоба тақырыбы туралы ақпарат жинау

4. Жоба идеясы мен тақырыбы туралы сыныптастарымен және мұғалімдермен бірге

талқылау

5. Жобаның тақырыбы мен идеясын бекіту

Оқытудың осындай идеяларын ұстанған сабақтарда оқушылар өз ойларын еркін

айтатын болғандықтан, оларда түрлі пікірлер пайда болады. Олардың қандай да болмасын

мүмкін қате немесе шала ойларын шыдымдылықпен тыңдап, оқушыларды сенімділікке

бастау мұғалімнің басты міндеті. Қолданбалы экономика мақсаттары:

- жеке меншік, баға белгілеу және бәсеке жүйесіне көп көңіл бөлу

- экономикалық заңдардың іскерлік шешімдерге әсерін анықтау:

- нарықтық экономикадағы үкімет ролін көрсету

- кәсіпкер мен тұтынушыларды этикалық нормалар мен ережелердің болу қажеттігін

оқушылардың түсінісуіне көмектесу

- мамандықты, сонымен қатыр жеке экономика мәселелерін таңдауда оқушылардың

өз мүмкіндіктерін ұсынады. Олар:

- оқу, хат және базалық білім

- Графиктер мен таблицаларды түсіну

- Алынған мәліметтерді зерттеу және талдау

- Кішігірім топтарда жұмыс істеу және оларды басқару және т. б.

~ 133 ~

Шығармашылық жобаны рәсімдеу:

1. Бастапқы бет

2. Мақсаты, міндеті, болжамы, күтілетін нәтижесі

3. Шығу тарихы

4. Жалпы эскизі

5. Нұсқау карта

6. Қажетті құрал-жабдықтар

7. Құны

Нақты тақырып төңірегінде оқушының алдында әр кезеңде мақсатқа қол жеткізудегі

ұмтылыс нығая түспек. Шығармашылық жобаны іске асыру барысында қол жеткен

жетістіктер:

- Сабақтан бос уақытта маңызды әлеуметтік шығармашылықпен айналысатын

балалар санының өсуі

- Ата-аналардың өз балаларының іс-әрекеттерін ұйымдастыруға қатысуға

қызығушылығының артуы

- Баланы шығармашылық жұмыс істеуге дағдыландыруға бағытталған әр іс-шараның

тәрбиелік мақсаттарға жетуі.

- Ұйымдастырылған іс-шаралардың сапасы және жобаға қатысушылардың

ынталандырылуы

Жобалау технологиясының негізінде –оқушылардың жұппен бірігіп немесе әр

оқушы өзі дайындайтын шығармашылық жұмыстар жатыр.

Оқушылардың шығармашылық жоба жұмыстарын ұйымдастыруды жоспарлау және

жоба жұмысының кезеңдері

Тірек сызба:

Жоба

Практикалық Теориялық

Бұйым Түсіндірме парақтары

Жаңашыл әдістер мен жаңа технологияның білім берудегі жолдары мен әдіс-

тәсілдері

Дамудың жаңа сатысында бағыт алған мектептің ең негізі өзегі мұғалімнің жеке

басының ізденімпаздығы мен білімділігіне көп жағдай тәуелді. Жалпы пәндер бойынша В.

Ф. Шаталовтың ұсынған әдісі бойынша трек-конспект, диаграмма, график, логикалық

тірек-сызба арқылы теориялық материалдарды блокпен оқытып, дамыта оқыту

технологиясы бойынша оқушылардың әр түрлі кезеңдерінде үздіксіз білім алуға жағдай

жасап, оқыта отырып дамытуға, екіншіден өз бетінше білім жинақтауға шығармашылықпен

жұмыс істеп өмірге бейімделуіне ықпал жасайды.

Жаңа технология жүйесінде проблемалық және іскерлік ойын арқылы оқытудың да

маңызы зор. Оқушылар әр түрлі проблемаларды талдайды, оның шешу жолдарын

іздестіреді. Мұндай сабақтар оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытады, пәнге

қызығуын арттырады, өмірде кездесетін түрлі қиындықтарды жеңуге тәрбиелейді. Іскерлік

ойын сабақтарын өткізу технологиясы үш кезеңнен тұрады.

1-кезең: Дайындық (рөлдерді бөліп беру, оқушыларды топтарға бөлу,

проблемаларын алдын-ала таныстыру, қажетті материалдарды жинау.

2-кезең:Ойын кезеңі

3-кезең:Қорытындылау

Қолданбалы экономикалық керемет бөлігінің бірі - оқушылардың жеке бизнесінде

жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін «Қаржыгер компаниясында» практика жұмыстары

зерттелді. Қорыта айтқанда, сабақты жоспарға негіздеп, жаңашыл әдістерімен жүргізу

тиімді, яғни сабақты бір тип бойынша қалыптастыруға болмайды, оған заман талабына

байланысты технологиялық әдістері пайдаланып қызықты және жан-жақты тәсілімен өткізе

алсақ, болашақ ұрпақтың білімді болатынына сенемін.

~ 134 ~

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Яковлев В.В.Метод проектов как спосов реализации компентентностного подхода в

современномучебно-воспитательномпрцессе/В.В.Яковлев,С.Ф.Пачко //Образование в

современной школе- 2008,-?1,-б.15-22

2. Қазақстан Республикасындағы 12-жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы, 2006.

3. Абулханова К.А.О субъекте психической деятельности.-М. 1973.

4. Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания.-СПб.:Питер,2001

5. Брушлинский А.В. Субъект: мышление, учение, воображение.-М.-Воронеж,1996.

6. Истратова О.Н., Эксакусто Т.В. Справочник психолога начальной школы. –Ростов н/Д:

«Феникс», 2004, 141-143 б.

7. Гоноболин Ф.Н. Психология.-Алматы, «Мектеп»,1976, 37,63,71 б.

8. Молдабеков Қ. Бастауыш сыныпта тіл дамыту. Алматы, Республикалық баспа

кабинеті,1993.

ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТ САБАҚТАРЫНДА ОҚУ МЕН ЖАЗУ АРҚЫЛЫ СЫН

ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ

Абушарипова Шынар Темирбековна

Талдықорған өнеркәсіптік индустрия

және жаңа технологиялар колледжінің

Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің оқытушысы

Талдықорған қаласы, Алматы облысы

Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа инновациялық әдістер мен оқыту

технологияларын қолдану арқылы, дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту

мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу- тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі

мен сапасын жоғарлатуды көздейді.Бүгінгі күннің талабына сай білім саласында жаңа

технологиялар қолданудың маңызы зор.Қазақ тілі мен әдебиеті пәнін оқытуда жаңа

технологияларды пайдалану оқытушы үшін қандай маңызды болса, білім алушы үшін одан

да маңызды. Жаңа технологиялар білім алушылардың білім сапасын арттыруға, өздігінен

жұмыс істеу мүмкіндігін молайтуға көп көмегін тигізеді.

Елбасы Н.Ә.Назарбаев көрсеткендей, Қазақстанның болашағы қазақ тілінің

дамуына, тағдырына тікелей байланысты. Сондықтан да мемлекеттік тілдің оқытылу

жағдайына көп көңіл бөлініп отыр.Осы тұрғыда жаңа технологияларды қазақ тілі мен

әдебиеті сабақтарында кеңінен пайдаланамыз.

Атап айтатын болсақ, «Сын тұрғысынан ойлау» технологиясы сабақ барысында

білім алушыларға сапалы және терең білім беруде атқаратын қызметі орасан зор.

Заман талабына сай білім алушыларға сапалы, тиянақты білім беру-оқытушылар алдындағы

үлкен міндет.Бұл әрбір мұғалімге тынымсыз ізденісті,оқытудың жаңа формасымен, әдіс

тәсілдерін тиімді пайдалануды қажет етеді.

Сыни ойлау – ашық қоғам негізі. Сыни ойлау деген –әр жеке тұлғаның кез –келген

жағдайдағы мәселені ойлап, зерттеп қорытып, өз ойын еркін ортаға жеткізе алуы.Сыни

тұрғыдан ойлау, өзіндік, жеке ойлау болып табылады.

Сын тұрғысынан ойлау дегеніміз:

«Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасы бойынша ол:

• шыңдалған ойлау.кез келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни көзбен қарау;

• күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға құштарлық;

• үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын, үйренушінің

сеніміне негізделген құрылым.

~ 135 ~

Жаңа әрі пайдалы ізденістердің бірі қазақ тілі мен әдебиеті сабағында

қолданылыпжүрген әдістердің бірі – «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау»

технологиясы. Бұл технология 18 елдің тәжірибесіне енгізілген. Бұл технология

оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады, ойлау белсенділігін,

тапқырлығын, өзіне деген сенімділігін, іскерлік дағдысын қалыптастырады. Сыни

тұрғысынан ойлау технологиясы бойынша сабақ құрылымы қызығушылықты ояту,

мағынаны ажырату, ой толғаныс кезеңдерінен тұрып, әр кезеңдегі тәрбиелік және оқу

мақсаттары әр түрлі стратегияларды қолдана отырып, алға мақсат қою, мәселені зерттеу,

жауап іздеу, оқушылардың өз ойларын ашық айта білуге тәрбиелейді.Жалпы айтқанда,

«Оқу мен жазуды сын тұрғысынан ойлау» стратегиясы сабақты жоспарлауда өте тиімді.

Мұнда оқушының ойы шыңдалып, өз даму деңгейіне сай жетістіктерге жетуге болады. Сын

тұрғысынан ойлау жобасы мынадай үш құрылымнан тұрады:

– қызығушылықты ояту;

– мағынаны тану;

– ой толғаныс.

Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарын «Сын тұрғысынан ойлау» технологиясы

стратегиялары негізінде құрып оқыту, яғни сыни тұрғыдан ойлау тәсілін іс-тәжірибеме

енгізу нәтижесі жеткіншектер бойында мынадай іскерліктер мен дағдыларды

қалыптастыруға болатынын байқатты.Оқушыларды жеке тұлға ретінде ала отырып,

олардың іс-әрекет түрлерін мақсатты қалыптастыру, өздік, дербес ізденуге баулимыз. әрбір

оқушыны өз беттерімен көркем туындыны оқуға, талдауға, бағалауға жетелейміз. «Сын

тұрғысынан ойлау» технологиясы дайын білімді қайталап айту емес, оны өз белсенділіктері

бойынша алуға тәрбиеленеді. Оқушылардың өзіндік жұмысына мақсатты бағдарлар, айқын

міндеттер қойғыза білуге үйретеміз.Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында проблемалық

сабақтарды бөліп алу, әзірлеу, соны талқылау, өзіндік қорытынды жасау, өз беттерімен

анализ, синтезге, бағаға жету, өзін-өзі бақылау, жұмыстары балаларды шығармашылыққа,

жүйелі білімге жетелейді.

Сонымен, қазақ тілі мен әдебиеті сабағында сын тұрғысынан ойлау

технологиясы бойынша үйрету барысында мынадай қорытыныдыға келдім:

1. Оқушы өмірге деген өз ойын білдіретін жазу стилін тапты.

2. Жаңа білім бойынша өз жобалары, модельдері, болжамдарын тыңдап, талқылау

(өздері талдайды, бір-бірін тыңдайды)

3. Өзіндік қорытыныдылары, оның қаншалықты ғылыми, шындыққа жақын екенін

саралайды.

4. Білімді өз бетімен алуға деген ынтасын, шығармашылық жұмыстарға қабілетін,

танымпаздық белсенділіктерін арттырамыз.

5. Білім дәрежесі деңгейін саралау /өзіндік анализ, синтез, бағалауының деңгейі

қалыптасады/

6. Бір-бірімен ынтымақтастығы, пікірлерін айта білуі, қорғай білуі, айтыса білуге

дағдыланады.

7. Оқушыларда жазу кезінде ғажайып ойлар пайда болады, онымен қатар өзінің және

өзгеледің пікірі мен тәжірибесіне құрметпен қарауға үйренеді.

8. Оқушы әрекеті адамның ойлау қабілетін дамытады және ол кітап оқыған кезде өз

ойын тұжырымдайды.

9. Оқушылар өз ойымен, іс-тәжірибесімен, пікірлермен бөлісуге үйренеді, бұл бағыт топпен

жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

10. Жұмыс барыстарын алмасу арқылы оқушының өз ойын ашық, жасқандай айтуға,

басқа адамның ойын дұрыс қабылдауға үйренеді.

Сын тұрғысынан ойлауға арналған әртүрлі қызықты тапсырмалар беру, топтық

жұмыста белсенділігін арттыру мақсатында постерлер жасату арқылы баланың

қызығушылығы артады. Әрбір сабақ соңында оқушылармен кеңесу барысында оларға

~ 136 ~

зерттеушілік қабілетті арттыру үшін интернет желісіне кіріп, іздену керектігін және

кітапханаларға барып тіл байлықтарын арттыру үшін әдеби оқулықтар алып оқуды

түсіндіремін. Сонда ғана оқушы білімді, саналы, ойлау қабілеті мен сөйлеу шеберлігі

дамитындығын, өмірге көзқарасы қалыптасып, белгілі бір шешімді қабылдай алатынын,

есте сақтау қабілеті дамитындығын, алған білімін кез-келген жерді пайдалана алатын тұлға

қалыптасатынына сенемін. А.Байтұрсынов «Білім-біліктілікке жеткізер баспалдақ, ал

біліктілік сол білімді іске асыру дағдысы» деп бағалаған. Сол себепті мұғалім ХХІ

ғасырдың жаңа идеяшыл ұстазына айналу үшін, үнемі іздену үстінде жүріп, жаңа

технологияларды тереңінен меңгерген жағдайда, өзінің білімі мен біліктілігін арттырған

кезде ғана нағыз ұстаз болады деп ойлаймын. Мен алдағы өзімнің іс-тәжірибемде осы

бағдарламаны пайдалан отырып, сабағымда әр түрлі жаңа әдіс-тәсілдермен ойындарды

пайдалана отырып, оқушының бойындағы білімділігі мен талпынысын, қызығушылығы

мен сыни тұрғысынан ойлау қабілетін арттырамын деген ниеттемін.

Сын тұрғысынан ойлана отырып, берілген тапсырмаларды топтасып орындауда

және диалогтық қарым-қатынас арқылы білімді тез меңгеретіндігін білдім. Оқушыны

бақылағанымда, Чиксентмихаи айтқандай өзінің алдына мақсат қою және Райан мен Деки

айтқандай ішкі уәж болғанда ғана оқушының ынтасы мен қызығушылығы артатынын,

мақсатына жету үшін талпынып, бір-бірлерімен диалогтік қарым-қатынасты жүргізе

алатынын түсіндім. Берілген тапсырмаларға сын тұрғысынан ойлана отырып, жауап беруге

дағдыланады. Тізбектелген төрт сабағымдағы топтастыру әдісі бойынша, «ХІХ-ХХ ғасыр

аралығында өмір сүрген қандай әнші- ақындарды білесіңдер?», «Жаяу Мұса кім?», «Жаяу

Мұсаның қандай шығармаларын білесің?», «Үкілі Ыбырай кім?», «Үкілі Ыбырайдың

қандай шығармаларын білесіңдер?», «ХХІ ғасырдың оқушысы қандай болу керек?» ,

«Ақынның орнында сен болсаң, не істер едің?», «Сал-серілер мен қарапайым адамдардың

бір-бірінен қандай ерекшеліктері бар деп ойлайсыңдар?», «Ақындар қандай кезеңде өмір

сүрді?», «Үкілі Ыбырай кімдер үшін күресті деп ойлайсыңдар?» деген сұрақтар қойылғанда

, венн диаграммамен, сөзжұмбақпен жұмыс жасаған кезде, слайдтан зерттеушілер мен

әншілердің суреттерін жасыру барысында, сыни тұрғыдан ойлана отырып, оқушылар дұрыс

жауап бергендігі мені қатты қуантты. Оқушыларға: «ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың

аралығында өмір сүрген қандай әнші-ақындарды білесіңдер?» деп сұрағанымда,

Ә.Найманбаев, Біржан сал Қожағұлұлы, Үкілі Ыбырай, Жаяу Мұса Байжанұлы, Балуан

Шолақ сияқты әнші-ақындарымыз бар екендігін сыни тұрғыдан ойлана отырып, жауап

берді. Сыни тұрғыда ойлау тәсілі арқылы оқушылар сұраққа жауап бергенде, өздерін еркін

ұстауға, ойлаған ойын толық жеткізуге дағдыланады.Выготский айтқандай Жада арқылы

бір-бірлеріне көмек бергенде, көпіршелер құрылғанда, оқушының білімі артады. Оқушылар

алға қойған мақсаттарына қол жеткізу үшін қолдап, бағыт-бағдар беріп, мадақтап отыру

керек. Диалогтік оқыту арқылы оқушының сыни тұрғыдан ойлау қабілеті дамып, сабаққа

деген ынтасы артатды. Бахтин, Мерсер, Велс, Вуд, Александер сияқты зерттеушілер

айтқандай, сабақта оқушылар берілген сұрақтарға, тапсырмаларға диалогтік қарым-қатынас

орнату арқылы жауап бере алады. Александердің зерттеуі бойынша, сыныптағы

оқушылардың сыни тұрғысынан ойлау қабілеті артуы үшін, диалогтік қарым-қатынас

орнату керек екендігін айтқан. Александер өзінің зерттеу жұмысында: диалогтің

механикалық есте сақтау, декламация, нұсқаулық, талқылау сияқты бес түрін атап өткен.

Ал Мерсер сыныптағы талқылауда диалогтік әңгіменің үш түрін зерттеген. Мысалы:

пікірталастық әңгіме, топтық әңгіме, зерттеушілік әңгіме. Оқушының сыни тұрғысынан

ойлануына оң ықпалын тигізетін әңгіме түрі зерттеушілік әңгімесі болып саналады. Осы

зерттеушілік әңгімені өз сабақтарымда жиі қолданамын. Сабақтарымда зерттеушілік

әңгімені құру мақсатында, үй тапсырмасы ретінде Үкілі Ыбырайдың өмірі мен

шығармаларын зерттеп келуді оқушыларға түсіндірдім. Тапсырмаларға сәйкес қосымша

материалдарды интернет желісінен ала алатынын айттым. Оқушыларға зерттеу жұмысын

бергендегі мақсатым, сыни көзқарасын қалыптастырып, олардың зерттеушілік қабілеттерін

~ 137 ~

анықтау болатын. Келесі сабағымда үй тапсырмасын сұрағанымда, оқушылар зерттеу

барысында көптеген материалдар тауып келгенін айтты. Ізденіп келген жұмыстарын

алдымен топта жұптасып , кейін топтасып талқылап, топтың спикері айтты. Жазира сегіз

жасында ақын түс көріп, түсінде ақ сақалды қария кісі өзінің домбырасын ұсынғанын,

Шөже, Орынбай, Арыстанбай, Тезекбай, Біржан, Ақан, Балуан Шолақ сияқты ақындардан

үлгі-өнеге алып, шығармашылық қабілетін арттырғанын зерттеп келген. Ал «Жасқыран»

тобы ақынның «Гәкку» әні 1934 жылы Бурсиловскийдің «Қыз Жібек» операсындағы

Жібектің ариясы ретінде орындалғанын, 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ өнерінің 10

күндігінде Күләш Бәйсейітова орындап шыққанын, «Гәкку» әнінің 4 түрі бар екенін, ақын

Кәкима атты сұлу қызға ғашық болып, қызды аққу мен қазға теңеп, осы әнді шығарғанын,

«мүмкін, ақын бұл қызға ғашық болмағанда, әнді парақ бетіне түсірмес пе еді?» деп, өзінің

пікірін білдіріп, ақын сондықтан да әнді айтудан жалықпағаны туралы зерттеп келсе,

«Тұлпар» тобы ақынның «Жиырма бес» атты әнін зерттеп, қанша рет талпынсаң да,

жиырма бес жас қайта оралмайтынын айтып өтті. Ақмарал «Қыз Жібек» көркем фильмінде

Төлеген рөлін сомдаған Құрманбек Тастанбеков осы - «Жиырма бес» әнін кереметтей етіп

орындағанын, басқа да ақын-жазушылар «Жиырма бес» әнін өздерінше толғағанын айтып

өтті. А.Шерниязов өзінің «Жиырма бес » әнін ерекше толғап, жиырма бес, отыз, қырық

жастың ерекшеліктерін жырлағанын айтты. Ақмарал екі ақынның өлеңін салыстыра

отырып, А.Шерниязов өзінің өлеңінде, жастық шақты жарқылдаған найзағайға теңегенін,

ал Үкілі Ыбырай «Жиырма бес» өлеңінде жастықты күнге, кәрілікті түнге теңегенін

түсіндірді. Сондықтан «Жиырма бес» әнінің мазұнын тереңінен түсініп, біліп жүрсек, нұр

үстіне нұр болатынын жасырмады. Аяжан Үкілі Ыбырайдың ұрпағын зерттеп келгенін

айтты. Сәбденнен –Деріпсал тарайды. Сәбден Абылай ханның әрі досы, әрі даңқты батыры

болған. Деріпсалдан-Сандыбай, Маңдай, Әбіле атты үш ұлынан әулет тарайды. Маңдайдан-

Қосшығұл, Асайын. Үсейін. Сандыбайдан-Бөпіш, Шалғымбай, Ыбырай. Әбіледен-Ілияс,

Кенжеғали, Молдағали атты ұлдары дүниеге келгенін айтып өтті. Сыныпта оқушылар

зерттеушілік әңгіме құрғанда, оның сабаққа қызығушылығы, ынтасы мен оқу қабілеті

артатынын сабақ барысында анықтай алдым. Оқушының бойында жаңа сабақты түсініп

білуі, рефлексия жасай алуы сияқты қабілеттері болса, сонда оқушылар білімді тереңінен

меңгеретіндігін түсіндім. Оқушылар өздерінің зерттеу жұмыстарында талқылау

жүргізгенде «мүмкін», «егер», «бәлкім», «сондықтан» деген сөздерді пайдалана отырып

талдады. Топтағы оқушыларды сырттай бақылағанымда, олардың бірлесе жұмыс жасай

алатынын, топта бір-бірінің пікірін тыңдап, бір шешімге келе алатынын

білдім.Оқушылардың сыни тұрғысынан ойлау қабілетін арттыру мақсатында, электрондық

оқулықтан «Қиянат пен әділетсіздік өріс алған тар заман» және «Еңбек деген байлық бар,

ерінбеген жетеді» атты бейне таспаны көрсетіп, осы бейне таспалардан нені түсінгені

жайлы эссе жазу керек екендігін түсіндіргенімде, оқушылар сыни тұрғыдан ойлана отырып,

жеке жұмыс жасауға кірісті. Нәтижесінде эссені оқығанымда, оқушылардың ойлау қабілеті

қаншалықты дамығандығын, өмірге деген көзқарасы қалыптасып, тіл байлығының мол

екенін байқадым. «Эссе» стратегиясы бойынша өз ойынан әр түрлі пікірлер құрастырып,

оны дәлелдеуге үйренеді. «Сауалнама-интервью» стратегиясы да жаңа білімді меңгертуге

үлкен септігін тигізеді. «Сауалнама-интервью» стратегиясы бойынша өтілген тақырыпқа

талдау, салыстыру, зерттеу жұмыстары бойынша оқушы білімін жинақы түрде

қорытыныдылауға болады.Пиаже айтқандай олардың ойлау қабілеті ересектерден кем емес

екенін байқадым. Және де бес жолды өлең құрастыруда оқушылардың ойлау қабілеті мен

шығармашылық қабілеті қалыптасты. Міне, бұл технологияда оқушы өз топшылауын , өз

пайымын еркін білдіреді, өзіндік дәлелдер келтіреді, басқалардың ой түйіндерін сынайды,

өз пікірін , өз тоқтамын жасайды. Бұл әдіс шәкірттерге де, оқытушыларға да үлкен

жауапкершілікті жүктейді. Оқыту әдістерін жетілдіруге, дамытуға олардың тиімділігін

арттыруға көмектеседі. Шәкірттердің сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамытуға арналған

оқытудың әдіс-тәсілдері білім алушыға құбылыстардың себептерін толық ұғынуға,

~ 138 ~

ережелер мен заңдылықтардың сырларын терең түсінуге , олардың ғылыми білімдегі орнын

аңғаруға қолайлы жағдаяттар жасайды . Мұндай әдістер табиғатынан тұйық, өз ойын

тәптіштеп түсіндіруге шалағай, өздеріне сенімсіздеу, түйін жасауда жасқаншақтық

байқататын оқушыларға пайдасы ұшан теңіз екеніне көзім жетті. Сын тұрғысынан ойлау -

бұл кез-келген мазмұнды сынау емес, оны зерттеу, бақылау, талдау, әртүрлі стратегиялар

арқылы өзінің ойлау негіздерін сыни тұрғыда дамыту. Жаңа технологияның арқасында

оқушының белсенділігі артып, жан-жақты талдауға, ойын ашық айтуға, оқу мен жазу

арқылы сын тұрғысынан ойлауға үйренеді. Осындай жұмыстардың нәтижесінде бүгінгі күн

талабына сай сауатты, білімді оқушылар тәрбиелеуге болады. Ол үшін мұғалім көп ізденіп,

көп оқып, ізденіс үстінде болу керек.

Қорыта айтқанда, педагогикалық жаңа технологиялардың барлығы жеке тұлғаның

өзін-өзі дамытуына, өздігінен шығармашылықпен жұмыс істей білу қабілетін және біліктері

мен дағдыларын қалыптастыруға бағытталған алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін,

нәтижелілігін қамтамасыз етуді көздейтін, берілген материалды жедел, әрі сапалы

меңгертуге бағытталған.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасы 12 жылдық орта білім берудің жалпыға міндетті стандарты.

Нормативтік құжаттар, Астана 2006ж.

2. «Құзырлылық ұғымдарының эволюциялық дамуы». Құдайбергенова К.С. «Білім берудегі

менеджмент» 2007ж. №1.

ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ АППАРАТТЫҚ

ЖАБДЫҚТАРЫ: ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТА, ГРАФИКТІК ҚАРАНДАШ

Кошкарбаева Алия Иембергеновна

физика және информатика пәнінің оқытушысы, білім магистрі

Өндірістік индустрия және жаңа технологиялар колледжі

Талдықорған қаласы, Алматы облысы

Қарапайым тақта және компьютер проекторына қарағанда, интерактивтік тақта сабақ

мазмұнын кеңінен ашуына мүмкіншілігі өте зор. Интерактивтік тақтаны пайдалану кезінде

үлкен жетістікке қол жеткізу үшін, тек қана сауатты сабақ жоспарлап, керекті

материалдарды дайындау керек.

Сабақта мұғалім интерактивтік тақтаны бір емес бірнеше рет пайдалана алады,

қарапайым тақтаға қарағанда интерактивті тақта пайдалануға ыңғайлы, әрі уақыт

үнемдейді.

Интерактивті тақта дегеніміз ағылшынның Promethean LTD фирмасы Activboard

арқылы оқу процесінде тыңдаушылардың назарын сапалы, қызықты презентациалар,

конференциалар өткізу үшін электронды интерактивті тақта ұсынады.

Интерактивтік тақтада бір уақытта бірнеше материалдарды қолдануға болады:

бейне, дыбыс, сурет, мәтін, және т.б. Сабақ соңына дейін логикалық үздіксіз түрде болса,

сонда ғана сабақ қойылған мақсатына жетеді; Сабақ кезінде сақталған файлдар оқушыларға

беріледі: сондай-ақ бұл файлдарды келесі сабақта өтетін материалдарды қайталау және

толықтыру үшін қолданылады [2].

Интерактивтік тақта оқыту тиімділігін қалай арттырады. Сабақта интерактивтік

тақтаны қолдану баланың мектепте оқыту тиімділігін арттыру.

Бүгін сабақта білім беру саласында интерактивтік тақтаны қолданудың 3 бағытын

қарастырамыз.

~ 139 ~

1. Презентация, демонстрация және моделдік Интерактивтік тақтамен сабақтың

өтілу барысын арттыру үшін программалардың қамтамасызтандыруды интерактивтік

тақтамен бірге қалай қолдануға болады.

2. Оқушылардың сабақта белсенділігін арттыру. Сабақта интерактивті тақтаны

қолдану барысында оқушылардың белсенділігін қалай арттыруға болады.

3. Интерактивті тақта қолдану барысында сабақ темпін арттыру. Интерактивті

тақтамен жұмыс кезінде сабақты жоспарлау және оның темпін қалай арттыруға болады [1].

Интерактивті тақта – бұл компьютердің қосымша құрылғыларының бірі және де

дәріс берушіге немесе баяндамашыға екі түрлі құралдарды біріктіретін: ақпараттың кескіні

мен қарапайым маркер тақтасын біріктіретін құрал. Бүгінгі күні бірнеше ИТ түрлері бар.

Олардың ішінде білім саласында қолданып жүргендеріне қысқаша шолу жасайық.

ACTIVboard (Promethean компаниясы) - ACTIVstudio программасы арқылы іске

қосылады. Бұл құрылғы компьютер, мультимедиялық проектор және ақпараттарды енгізуге

арналған активті қаламнан тұрады.

Aктивті қалам – бұл меңзерді басқару құрылғысы және компьютер мен тақта

арасындағы байланысты іске асырушы құрылғы.

1- сурет. Активті қалам

Электронды ACTIVwand указкасының ұзындығы 54 см тақтаның жоғарғы бөлігінен

кішкентайларға да қол жеткізуге мүмкіндік береді. Жанында орналасқан батырма

ташқанның сол жақ батырмасының қызметін атқарады.

ACTIVboard – интерактивті тақтасында жұмыс жасаушыға проектордың сәулесінен

астынан шығуға мүмкіндік береді. "Оң қол" сонмен бірге "сол қолмен" жұмыс жасауға

қолайлы құрал.

Радио портты ACTIVslate панель құрылғысы топпен жүргізілетін конференцияға

қатысушылардың белсенді қатысуына мүмкіндік береді. Конференция немесе презентация

кезінде аудиторияда еркін қозғалуға болады ACTIVslateXR панель аудиторияның кез

келген жерінен тақтамен жұмыс жасай алады. ACTIVslateXR көмегімен қатысушылар өз

шешімдерін орындарынан тұрмай-ақтақтада жаза алады.

~ 140 ~

ACTIVtablet планшет қарапайым тышқанның қызметін атқара алады, презентация

мен конференция материалдарын ACTIVstudio2 немесе ACTIVprimary тақтасыз

(ACTIVboard көмегенсіз) компьютерде дайындауға мүмкіндік бетерін құрылғы.

ACTIVtablet компьютерге USB порт арқылы қосылады, бағдарламаның барлық

функцияларын қолдануға болады. Арнайы батареясыз қаламмен флипчарт беттерінде жазу

жаза алады.

ACTIVote тестілеу жүйесі конференцияның барлық қатысушыларына сұрақтарға,

бірнеше берілген жауаптардың нұсқаларынан желісіз радио пульттің батырмасын басу

әдісімен жауап беруге мүмкіндік береді. Пульттың көмегімен ақпарат ACTIVboard

қабылдайды және де өңделіп конференция қатысушысының жауабын қабылдайды.

ACTIVote қарапайым тест жүргізуге өте қолайлы зат. ACTIVote 16 немесе 32 пульттан

кішкене чемоданда тест жүргізу үшін қолданылады.

«Тест дайындау шеберінде» ACTIVstudio бағдарламасында флипчартта мәтіндік

немесе графиктік түрде тест сұрақтары кітапханада сақталады да, тестің нәтижесін кесте

немесе диаграмма түріндекомпьютердің жадында сақталады. Тестің нәтижесін EXСEL

немесе WORD редакторларында экспорт жасауға болады.

ACTIVstudio PE программасы арнайы презентацияларды өткізуге және оны сабақ

барысында қолдануға негізделген программа. Бұл программа ACTIVboard және ACTIVpen

қаламымен жұмыс жасау үшін жасақталған. ACTIVstudio программасының мүмкіндіктері

өте көп. Атап айтқанда, презентацияларды құруға, өткізуге, материалдарға арнайы

эффектілер қосуға, негізгі кезеңдерді көрсетуге, көрсеткіштерді қосуға, қосымша

ақпараттарды енгізуге және басқа да көптеген мүмкіндіктері бар.

Флипчарт – бұл бірнеше қажетті беттерден тұратын негізгі жұмыс аймағы. Бұл

аймақта презентацияны құруға және оны көрсетуге қажетті құралдардың барлығы

көрсетіледі. Бірнеше флипчарттарды бірден ашып, бір флипчарттан келесі флипчартқа,

объектілерге сілтемелер қоюға немесе объектілерді бір мезетте келесі бетке көшіруге

болады. Флипчартты басу құрылғысынан шығаруға немесе әр түрлі форматтарда

экспорттауға болады.

~ 141 ~

«Активті экран» - кешені білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және

оны компьютермен басқаруға тағайындалған әмбебап интерактивтік жүйе болып табылады.

«Активті экран» бағдарламалық – техникалық кешенінің дидактикалық мақсатта

пайдалану барысында олардың негізгі қызметі – жалпы ақпаратпен кәсіби біліктілікті

жетілдіру бағытында қолданып, сонымен қатар бұл құралдың оқушылардың, ойлау және

ойын қысқа және түсінікті түрде жеткізе білу қабілетін, арттырып өз ойларын жаңа

технология құралдары көмегімен жүзеге асыруын қалыптастыруды қамтамасыз ете

алатыны белгілі болды.

Бағдарламалық - техникалық кешеннің құрамына кіретін интерактивтік тақтаны

оқытушыға сабақты қызықты және динамикалық түрде мультимедиялық құралдар

көмегімен оқушылардың қызығушылықтарын тудыратындай оқуға мүмкіндік беретін

визулды қор деп те атауға болады [3].

Интерактивті құралдарды сабақта пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді

шешуге көмектеседі:

-пән бойынша базалық білімді меңгеру;

-алған білімді жүйелеу;

-өзін-өзібақылау дағдыларын қалыптастыру;

-жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;

- оқушыға оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде әдістемелік көмек беру.

Интерактивті құралдардың келесі ерекшеліктерін атап өтуге болады:

Бормен тақтаға жазылған кескінді интерактивті тақтадағы түрлі-түстіайқын, ұқыпты

кескінмен салыстыруға болмайды;

Тақта мен бордың көмегімен әртүрлі қосымшалары бар жұмысты түсіндіру қиын әрі

мүмкін емес;

1.Слайдтарда, флипчартта қателер жіберілсе, тез арада түзетуге болады.

2.Сабақта ACTIVote тестілеу жүйесі арқылы тест алу мүмкіндігін қолдануға

болады.

3.ACTIVwand указкасының көмегімен тақтаның жоғары бөлігіне кішкентайларға да

қол жеткізуге мүмкіндік береді.

4.Сабақта көрнекілікті қолдану деңгейі артады. Сабақтың өнімділігі артады.

5.Оқушылардың білім деңгейіне оң әсер етеді [1].

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Нургалиева Г.К. Артыкбаева Е.В. Мет.и техн.эл.обуч.–Алматы: НЦИ, 2010

2. «Математика және физика» журналы №6 2009 ж.

3. «Информатика негіздері» журналы №4 2008-2009 жыл ғылыми-әдістемелік журнал

~ 142 ~

ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ТҰРАҚТЫ ДАМУ ФАКТОРЫ – ИННОВАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУ

Ақмолдаева Жұлдыз Қабдешқызы

қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

А.С.Макаренко атындағы № 6 орта мектеп

Талдықорған қаласы, Алматы облысы

Келешектің бүгінгіден гөрі нұрлырақ болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға

апаратын құдіретті күш тек білім еншісінде, білімдегі инновацияда. Ғалымдардың айтуына

қарағанда, инновация термині ХІХ ғасырда жазылған ғылыми зерттеулерде кездеседі. ХХ

ғасырда шетелдік экономист ғалым (Й.Шумпетера) еңбегі арқылы кеңінен таныла бастаған.

Алайда оның қазіргі қазақ тілінің сөздік құрамына еніп, пәрменді қолданысқа ене

бастаған кезі деп ХХІ ғасырды айтуға болады. Дәлірек айтсақ, 2010 жылғы Елбасы

Жолдауынан кейін «инновация» термині таза экономикалық категория болғанына

қарамастан, қоғам өмірінің барлық салаларына қатысты шығармашылық ой, идеялар

ұғымында қолданыла бастады. Және осыған байланысты технологиялық инновация және

әлеуметтік инновация деп аталатын түрлерге жіктелді. Ғаламтордағы мәліметтерге

сүйенсек, технологиялық инновация азық-түлік өнімдерінің, тұрмыстық техникалардың,

басқа да құрал-жабдықтардың түрін көбейтіп, сапасын жетілдіруге немесе олардың жаңа

түрін ойлап табуға бағытталған технологиялық шешім. Ал инновацияның әлеуметтік

инновация деп аталатын түрі адам өмірін жақсартуға мүмкіндік беретін салаларды, атап

айтқанда білім беру, денсаулық сақтау, қайрымдылық, басқару жүйесі, т.б. жетілдіру

жолдары.

Міне, сондықтан қазіргі кезеңде білім беру жүйесінде инновация және

инновациялық қызмет мәселесіне ерекше ден қойылуда. Біздің қоғамдаға нарықтық

экономика жағдайында бәсекелестік қабілетті арттыру тікелей осы инновациялық

шешімдер мен қызметтерді қажет етеді. Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы

Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси

бағыты» атты Қазақстан халқына кезекті Жолдауының баға жетпес құндылығы айқын

бағыт-бағдар үлгісі ретінде ұсынуы. Демек, «Қазақстан – 2050» стратегиясы құбылмалы

тарихи жағдайдағы жаңа Қазақстан үшін жаңа саяси бағыт өлшемі.

«Қазақстан – 2050» бағдарламасының басты мақсаты еліміздің XXI ғасырдың

ортасында әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына енуі болып табылады. Жолдауда тіл

саясатына елді біріктіруші басты фактор ретінде басымдық бере отырып, Елбасы: «Мен

2050 жылғы қазақстандықтар – үш тілде сөйлейтін білімді, еркін адамдардың қоғамы

екеніне толық сенімдімін. Үштілділік мемлекеттік деңгейде ынталандырылуы керек» – деп

айқын мақсат қойды [1].

Қазіргі таңда кез-келген маманның кем дегенде үштілді меңгеруін қоғам талап етіп

отыр. Ғылым мен техниканың барлық саласында қарқынды дамып жатқан ақпараттық-

технологиялық үрдістер бәсекеге қабілетті маман даярлаудың жаңа үлгісін ұсынды. Осы

үдеден шығу мақсатында білім беру жүйесіне де алуан түрлі заман талабына сай амал-

тәсілдер енгізілуде. Бүгінде кеңінен қолданыс тапқан «инновация» сөзіне ғалымдар бірнеше

анықтама берген: «Инновация – белгілі бір топқа жаңа болып табылатын идея» немесе

«Инновация – арнайы өзгеріс». Ал елімізде «Инновация» ұғымына тұңғыш рет зерттеуші Н.

Нұрахметов анықтама берді. Зерттеушінің пікірінше: «Инновация дегеніміз – білім беру

мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және оларды таратуға қатысты

қызметі». Инновация білімнің мазмұнында, әдістемесінде, технологиясында, оқу үдерісін

ұйымдастыру барысында айқындалады.

Қазіргі кезде оқу үдерісіне «жаппай» енгізіліп жатқан инновациялық технологиялар

баршылық. Әрине инновация көкейкесті мәселелердің тоғысында пайда болып, оқу

үдерісіндегі әдістемелерге жаңаша тұрғыдан қарап, оны үздіксіз жаңғыртуға бағытталады.

~ 143 ~

Болашақ ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің

инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі – маңызды

мәселелердің бірі. Бүгінгі мақсат – әрбір оқушыға түбегейлі білім мен мәдениеттің

негіздерін беру және олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау.

Инновациялық үрдістің негізі – жаңалықты қалыптастыру, қолдану, жүзеге

асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға

жатады. Бұл – бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық, басқа мұғалім үшін өтілген

материал тәрізді.

Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Жаңа технологияны

меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа

да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-

тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Оқу-тәрбие үрдісінде қолданып жүрген жаңа педагогикалық технологиялар мыналар:

дамыта отырып оқыту әдістемесі (Л.Занков, Д.Эльконин, В.Давыдов, В.Репин, В.Левин);

оза отырып оқыту (С.Лысенкова); іс-әрекетті бағалау (Ш.Амонашвили); тірек және тірек

конспектілері арқылы оқыту (В.Шаталов); саралап оқыту; шоғырландырып қарқынды оқу

жүйесі; деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап оқыту технологиясы.

Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары: балаға ізгілік

тұрғысынан қарау; оқыту мен тәрбиенің бірлігі; баланың танымдық күшін қалыптастыру;

баланың өз бетімен әрекеттенуін қалыптастыру; баланың танымдық және шығармашылық

икемділігін дамыту; әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарай оқыту; оқу

үрдісін оқушының сезінуі.

Мемлекетіміздің әлемдегі дамыған елдермен тең болуы әрі басқа елдер арасында

өркениетті ел ретінде танылуы үшін мектеп оқушысына саналы тәрбие мен сапалы білім

берудің маңызы зор.

Қазіргі кезең – технологияның әртүрінің қарқынды дамыған заманы. Әрбір ұстаз өз

Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер, рухани адамгершілігі мол, парасатты, мәдениетті,

жан-жақты жетілген ұрпақ дайындау міндетті. Яғни сабақта әр түрлі әдіс-тәсілдерді

пайдалану, оқушының жеке басын құрметтей отырып білім беру – қазіргі оқытудың негізгі

талабы.

Инновация-педагогикалық үрдісте оқыту мен тәрбиенің жаңа тұжырымдамаларының,

оқу жоспарларының, бағдарламаларының, түрлерінің, әдістерінің, құралдардың мақсатына

жету [2].

Инновация – жаңалық, жаңашылдық, өзгеріс. Инновациялық құрал және үрдіс – әлде

бір жаңалықты енгізу деген сөз. Педагогикалық үрдісте инновация оқыту мен тәрбиенің

тәсілдері, түрлері, мақсатымен мазмұнын, мұғалім мен оқушының бірлескен қызметін

ұйымдастыруға жаңалық енгізуді білдіреді.

Қазақ тілін оқытуда сөйлесім іскерлігін кейбір интербелсенді әдістерді қолдану

арқылы үйретеді. Инновациялық үрдіссіз мектептің дамуы мүмкін емес.

Инновациялық іс-әрекет-қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайына сай мектеп

жұмысын дамытатын, мектеп өміріне оң өзгерістер әкелетін іс-әрекет. Әрбір мұғалім өзінің

оқу-жұмысын дамыту үшін түрлі құралдар арқылы өзінің іс-әрекетін саналы түрде

өзгертеді.

Инновациялық үрдістің кезеңдері:

инновацияның себептері;

жаңалықты жобалау;

жаңалықты жүзеге асыру.

Инновациялық үрдісті күшейтетін бес фактор:

1. Мектеп басшысының шығармашылықпен жұмыс істеуі, оқытудың жаңа

технологияларын жасауға қабілеттілігі, педагогикалық үрдіске қатысушылардың

бір-бірімен өзара әрекеті және қарым-қатынасы.

~ 144 ~

2. Инновациялық үрдістің жоспары, бағдарламасы.

3. Бағдарлама, жоспар бойынша мектепке ғалымдардың кеңес беруі, керек жағдайда

инновациялық үрдіске көмек ететін жағдайларды көрсетіп, сәтсіздік болғанда, оны

жоятын шараларды да белгілеу.

4. Әлеуметтік-экономикалық жағдай.

5. Инновациялық үрдіске қатысушылар: бастама көтерушілер, қарсы тұрушылар.

Инновациялық оқыту тәсілдерін қолдану арқылы өткен сабақтың тиімділігі:

1. Материалды түсіндіруге мұғалім көп қиналмайды.

2. Оқушылар жаңа сабақты, материалды оңай қабылдап, тез меңгереді.

3. Сыныпта басы артық шу, әңгіме болмайды.

4. Интербелсенді тақта арқылы жаңа сөздің мағынасын түсіндіруге болады.

5. Оқиғаға құрылған сурет бойынша оқушыға заттың атын, түсін ататқыза отырып,

қимылына, көрген-байқағандарына байланысты сөйлем құрғызып, әңгіме айтқызуға

болады [3].

Жаңашыл мұғалімдердің жаңа бағытта, инновациялық әдіспен жұмыс істеу

жолдары:

оқушылар мен мұғалімдер, ата-аналар арасындағы ынтымақ;

ұжым мүшелерінің шығармашылық жұмысы;

оқушыға атқарушылық және шығармашылық қабілетін дамытатын жұмыстар беру;

оқушыны өзін-өзі және ұжымды талдауға үйрету;

тұлғалық дамуы;

тірек идеясы;

жаңару идеясы;

озу идеясы;

тұлғаны дамыту идеясы.

Инновациялық оқыту – заманауи оқытудың белгісі, білім берудегі оқыту мен

тәрбиенің негізгі мақсаты оқушылардың шығармашылық қабілетін, ақыл-ойын дамыту.

Шығармашылық – бүкіл тіршіліктің көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен

бастап, бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері шығармашылықтың нәтижесі. Бұған бүкіл

халықтық, жалпы және жеке адамның шығармашылығы арқылы келдік. Әр жаңа ұрпақ

өзіне дейінгі ұрпақтың қол жеткен жетістіктерін меңгеріп қана қоймай, өз іс-әрекетінде сол

жетістіктерді жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада таңғажайып

табыстарға қол жеткізеді [4].

Қазіргі кезде мектептің алдына қойылып отырған басты талаптарының бірі – рухани

дүниесі бай жан-жақты дамыған жеке тұлға тәрбиелеу. Оқушының шығармашылық

қабілетін дамытудың жолдары, құралдарын анықтау ертеден зерттеліп келеді.

Шығармашылықтың негізгі сипаты жаңалық ашуға, жаңа тәсілдер табуға ұмтылу. Қай

пәнде болсын оқушылардың танымдық, шығармашылық қабілетін дамыта оқыту, олардың

сабаққа деген қызығушылығын ояту, ойын ынтасын дамыта түседі. Жалпы білім беру

мазмұнын жаңартудың ғылыми негізіне мектеп оқушысын белгілі бір қажетті біліктілер

мен дағдыларының иесі, жас ерекшелігіне байланысты өз жасын қалыптастыруға күш

жұмсап еңбектенетін оқушы деп қарастыратын, осыған орай көп қырлы құрылымды білім

мен тәрбие мазмұнын анықтап, құруға көмектесетін қазіргі заманғы дамыта оқыту идеясы

арқау болады.

Сонымен қатар қай мемлекетті айтар болсақ, негізгі тірегі – білімді, білікті, іскер,

белсенді адамдар екені айқын.

Сондықтан қоғам талабына сай ол қоғамды көркейтетін, дамытатын жастар

тәрбиелеу – ең маңызды мәселе екені даусыз. Қазір білім беру саласында жаңа жүйе

жасалып, әлемдік білім кеңістігіне ену бағытында елеулі істер атқаруда. Инновация білім

деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады.

~ 145 ~

«Білекке сенер заманда ешкімге есе бермедік, Білімге сенер заманда, қапы қалып

жүрмейік», – деп Абылай хан айтқандай, әр мұғалім жаңа технологияның идеяларын іздене

оқып, педагогика саласында өз жолын, өз тың еңбегін, өз сүрлеуін салуға үлес қосуға тиісті.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа

саяси бағыты» атты ұсынысы, 2013 ж., 23 ақпан.

2. Крутецкой В.А. О проблемной обучении. Вып.,1, Москва: Высшая школа, 1967.

ПРЕДПУСКОВОЙ ПРИБОР ДЛЯ ПОДОГРЕВА ДВИГАТЕЛЯ

Ерназарова Жанар Ерназаровна

преподаватель специальных дисциплин ТКПИ и НТ

г.Талдыкорган, Алматинская область

В завершение исследовательской работы хотелось бы указать, для облегчения пуска

при минусовой температуре, а также для предотвращения замерзания охлаждающей

жидкости (особенно воды) на длительной стоянке на двигатель может быть

установлен предпусковой подогреватель. Тепловая мощность его, как правило, единицы

киловатт, что позволяет за разумное время, довести температуру блока перед пуском до

близкой к рабочей. Чаще всего представляет собой включенный в систему охлаждения

автономный автоматизированный котёл с нагревательным элементом на том же топливе,

что и сам двигатель; на стоянке играет ещё и роль автономного отопителя. Может также

быть электрическим - отдельным или встроенным непосредственно в блок цилиндров (в

последнем случае не нужен дополнительный циркуляционный насос), с питанием от

внешней электросети. Известен вариант с теплообменником, получающим тепло, в том

числе бросовое низкотемпературное, от централизованной отопительной или паровой

системы предприятия. У предварительно подогретого двигателя не только облегчается

пуск, но и радикально уменьшается пусковой износ (за счёт исключения конденсации

топлива на стенках цилиндров и работы системы смазки сразу с маслом нормальной

температуры и вязкости), что в северных условиях решающим образом сказывается на

долговечности двигателя, и даже в умеренном климате вполне может оправдать затраты на

установку и питание подогревателя. Следует иметь в виду, что автоматика автономного

котла потребляет от аккумулятора мощность порядка 10-30 ватт - это может оказаться

критичным при долгой работе на стоянке.В настоящее время подавляющее число

автомобилистов задумывались о снижении расхода моторного топлива. Рост цен на

моторное топливо за 10 месяцев 2016 года составляет около 11%. И это не смотря на то, что

РК является одной из основных нефтедобывающих стран. Заставляет задумываться о

сокращении расхода топлива. В моей работе приведены многие факторы, учитывая которые

можно добиться существенного снижения расхода моторного топлива. Но все же многие

приобретают собственные автомобили для того, что бы передвигаться с комфортом, а

соблюдение всех правил для снижения расхода топлива существенно ограничивают

потребление тех самых функций, несущих комфорт. И все же каждый решает сам, что для

него более приемлемо.

СОБИРАЕМ ТЕПЛООБМЕННИК

Подводя итоги, хотелось бы отметить, что своевременное и грамотное техническое

обслуживание вашего автомобиля поможет не только сократить расход топлива, но и будет

поддерживать системы пассивной и активной безопасности в рабочем состоянии, что

однажды может спасти вам жизнь.

~ 146 ~

Для изготовления подогревателя мне понадобились: обрезок тонкостенной трубы

080 мм, два патрубка 20 мм, листовой металл, нихромовая спираль, 2 крышки

алюминиевые, 4 болта размером 100 мм и 8 шайба, 0,5 м2 листового асбеста.

Сначала я отпилил от трубы кусок длиной 80 мм. Из листового металла толщиной 1

мм вырезал два диска по внутреннему диаметру трубы и две пластины, которые вварил в

диски для увеличения теплообмена.

Самое сложное — сварить теплообменник. Делать это желательно сварочным

аппаратом для кузовных работ или газовой сваркой, чтобы можно было положить

сплошной шов.

Можно также запаять оловом, используя мощный паяльник. После сварки или пайки

обязательно надо проверить водой сборку на герметичность. Обратите внимание, что

пластины расположены перпендикулярно потоку охлаждающей жидкости.

В качестве электро-изоляции я использовал листовой асбест, вложил два кружка

внутрь теплообменника с обеих сторон.

Для нагревателей подойдёт любая нихромовая спираль. Отмеряем два куска с

сопротивлением 2,5-4 Ом (замеряем мультиметром). Чем сопротивление отрезка спирали

меньше, тем больше она будет нагреваться, но при этом возрастает риск перегрева и, как

следствие, перегорания спирали. Из толстого паронита вырезаем два диска по внутреннему

диаметру теплообменника, на которые и крепим болтиками М4 спирали.

С обратной стороны на эти же болтики крепим провода питания. Болтики затягиваем

как можно сильнее, чтобы уменьшить переходное сопротивление.

Для окончательной сборки вырезаем из листового металла две крышки с ушками,

которые стягиваем шпильками 05 мм

Вкладываем внутрь нагревательные элементы спиралями вниз. Прокладываем

листовым асбестом, ставим крышки на место. Всю конструкцию для теплоизоляции

оборачиваем 10-мм пенопленом. Теплообменник готов

Таким образом, у нас получился теплообменник с двумя нагревательными

элементами, рассчитанными на 12 В. Его можно подключать как на 12 В по параллельной

схеме, так и на 24 В по последовательной.

УСТАНОВКА НА АВТОМОБИЛЬ

Разрезаем нижний шланг подачи тосола в печку автомобиля и в разрыв подключаем

последовательно теплообменник и помпу от «Газели», чтобы заставить тосол

циркулировать по малому кругу. Если помпа не закреплена на двигателе, подключаем к её

корпусу «минус». При монтаже помпы главное — не ошибиться с направлением потока

тосола (на помпе есть стрелочка).

Подключаем один провод к «минусу» аккумулятора, а второй — через

предохранитель 7,5-10 А и выключатель — к «плюсу». У меня параллельно спиралям

подключён светодиод через сопротивление 2 кОм для визуализации работы прибора. Также

в разрыв «+» провода со временем я поставил реле времени на 30 минут, чтобы не сажать

зря аккумулятор. Сбоку центральной консоли автомобиля вывел тумблеры включения

прогрева тосола.

Когда после длительной стоянки на морозе надо завести автомобиль, включаю

подогреватель минут на 20, затем завожу двигатель и, не выключая подогрев, начинаю

движение или грею мотор на холостых оборотах. На температурном датчике стрелка не

поднимается, но по тому, как крутит стартёр, видно, что двигателю намного легче, и

кажется, что он заводится не при -30°С, а при 0°С.

После того, как двигатель уже заведён, с включённым подогревателем он

прогревается примерно в 1,5 раза быстрее.

Вот так за небольшую сумму вы получаете предпусковой прогрев двигателя, не

привязанный к электрической сети 220 В.

~ 147 ~

Использованная литература:

1. Липкинд А.Г., Гринберг П.И., Ильин А.И. Ремонт автомобиля ЗИЛ-130 - М.: Транспорт,

1992

2. Маслов М.П. Качество ремонта автомобилей. - М.: Транспорт, 1989

3. Пасов В.З., Валькович В.С. Ремонт двигателей ЯМЗ-236 и ЯМЗ-238. - М.: Транспорт,

1993

4. Ремонт автомобилей. Учебник для автотранспортных техникумов / Под редакцией

кандидата юридических наук С.И. Румянцева. - 2-е издание переработанное и дополненное

с иллюстрациями и таблицами. М.: Транспорт, 1988. - 40-41, 192-194с.

ФИЗИКА САБАҒЫНДА АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ

ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНЫП БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ

ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУ

Исабекова Лазат Кенесбековна

ТӨИ және ЖТК, физика пәнінің мұғалімі

Талдықорған қаласы, Алматы облысы

Ақпараттық және коммуникациялық (АКТ) білім беру технологиясы заманауи білім

берудің басты мәселелерінің бірі болып табылады. ХХІ ғасыр – ақпараттық технология

ғасыры. Қазіргі қоғамдағы білім жүйесін дамытуда ақпараттық-коммуникациялық

технологиялардың маңызы зор, сонымен бірге қазіргі заман талабы да осы. Білім беруді

ақпараттандыру және пәндерді ғылыми – технологиялық негізінде оқыту мақсаттары алға

қойылуда. Заманауи талабына сай өмір үлкен жылдамдықпен ғылыми-техникалық

жетістіктің жолында келеді, қазір әр білім алушыда компьютердің бар болуы немесе әр

оқытушысыда техникалық құралдардың бар болуы жаңалық емес, себебі олар оқытушы

мен білім алушының қолындағы ең мықты да нәтижелі құралға айналды.

Ақпараттандыру технологиясының дамуы кезеңінде осы заманға сай білімді, әрі

білікті мамандарды даярлау мұғалімнің басты міндеті болып табылады. Қоғамдағы

ақпараттандыру процестерінің қарқынды дамуы жан-жақты, жаңа технологияны меңгерген

жеке тұлғаны қалыптастыруды талап етеді.Білім алушылардың ақпараттық құзырлығы мен

ақпараттық мәдениетiн қалыпастыру қазiргi таңда үздiксiз педагогикалық бiлiм беру

жүйесiндегi ең көкейтестi мәселелердiң бiрiне айналып отыр.

Физика сабақтарында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды

пайдаланудың тиімділігі:

Білім алушының өзбетімен жұмысы;

аз уақытта көпбілім алып, уақытты үнемдеу;

білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру;

шығармашылық есептер шығару кезінде физикалық құбылыстарды түсіндіру

арқылы жүзеге асыру;

қашықтықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;

қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;

экономикалық тиімділігі;

іс-әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тапсырмаларды оқып үйрену;

қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстап сезіну немесе құлақ пен есту мүмкіндіктері

болмайтын табиғаттың таңғажайып процестерімен әртүрлі тәжірибе нәтижелерін көріп,

сезіну мүмкіндігі;

білім алушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор.

АКТ қолдану теориялық сұрақтарға терең үңілуге ықпал етеді, ал физика пәнін

оқытуда білім алушыларға физикалық құбылыстар мен процестерді түсінуге мүмкіншілік

~ 148 ~

жасайды, себебі білім алушыға тек интербелсенді әдістер арқылы ғана түсіндіре алатын

сұрақтар осы әдіс-тәсілдермен оңай шешіледі.

Интернет-технологияларды білім алушылар заманауи талабына сай тез қабылдай алады,

өздеріне сенімділік пайда болады, білім алушылар зерттеу жұмыстарымен айналысып,

білім алушының сапалы білім алуына жан-жақты жағдай жасайды, білім берудің сапасын

көтереді, білім алушылардың қарым-қатынасын жақсартып, кеңейтеді және білім берудің

сан-алуан жүйелерін ұсынады.

Ақпараттық технологияны қолдану шығармашылық жұмыс кезінде келесі деңгеймен

ерекшелінеді .

I деңгейі-бейтарап. Мұғалімнің іс-әрекеті: Білім алушыларға интербелсенді тақтада

суреттер мен фотоларды қолдану арқылы сұрақтар мен есептерді беру.

Білім алушының іс-әрекеті: Мультимедиалық курс бойынша мәтінді тақтадан оқу,

интербелсенді тақтаның нұсқауларына және мұғалімнің сұрағына жауап табу.

II деңгей-іскерлік.Мұғалімнің іс-әрекеті: Зертханалық жұмыс орындау кезінде

интербелсенді әдістемелермен жұмыс жасау. Тест жұмысын ұйымдастыру.

Білім алушының іс-әрекеті: Зертханалық жұмыстарды, тестілеу жұмысын орындау

және есептер шығару.

III деңгей-шығармашылық. Мұғалімнің іс-әрекеті: Білім алушыларға

шығармашылық жұмыс ретінде интербелсенді әдістер арқылы орындалатын

тапсырмаларды беру.

Білім алушының іс-әрекеті: Өз бетінше зерттеу жүргізу,

интеллектуалдық, танымдық, өз жұмысын жаңашыл әдіспен орындау.

Сабақтың әр түріне байланысты АКТ да әр түрлі қолдануға болады, мысалы: диалог-

сабақтар, іскерлік ойын сабақтары, зертханалық жұмыстар, жобалық жұмыстар, есеп

талдау, әр түрлі тәсілмен шығару, білімді тексеру, пікірталас деп түрлендіріп, толықтыруға

болады.

АКТ-ны қолдану уақытында мен мына жеңілдіктерді ескеремін:сабақ уақытында

дидактикалық қажеттілік ретінде қолдануға болатын мәтіндік, сандық, графикалық

мәліметтерді жүйелей алады, MS Power Point, Easy GIF Animator бағдарламасын

қолданып оқулық мәліметі бойынша слайд құрастыра алады, интернеттен қажетті

мәліметтерді қиындықсыз тауып, оны сабақ үстінде пайдалану мүмкіндігін тиімді қолдана

біледі, сабақты қорытындылау кезінде білім алушылардың алған білімдерін бақылау

мақсатында компьютерлік тексеруді пайдалануға үлкен мүмкіншілік бар.

Физика – тәжірибелік ғылым, оны түсіну үшін міндетті түрде тәжірибелер жасау

қажет. Физика пәнінің әдістемесі басқа пәндердің білім беру әдістемесіне қарағанда

қашанда қиындыққа толы. Физика пәнінің өзіндік ерекшелігіне сай АКТ қолдануға өте

ыңғайлы және физиканы оқытудың тиімді әдістемелерінің бірі деп есептеймін, жұмыс

барысында мен мынадай екі бағытты таңдаймын: бірінші: жеке компьютерлік

демонстрацияларды пайдалану, екінші: сабақтарда қажетті мультимедиялық әзірлемелерді

қолдану.

Жаңа сабақты заманауи талабына сай жоспарлау кезінде мұғалімнің өзіне арналған

негізгі сауалдар тұрады:

Мұны қалай орындасам екен?

Тәжірибер үшін мәліметерді қайдан алсам екен?

Әзірлемемді сабақ уақытында қалай тиімді пайдалансам екен?

Осы сауалдарға мен де жауап іздестіріп көрген едім.

Физика – тәжірибемен қорытындыланатын пән. Зертханалық жұмыстарсыз

физиканы елестету өте қиын. Пән мұғалімі физика кабинетінде жоқ қымбат құрылғыларды

қажет ететін тәжірибелерді жасау міндетті емес, себебі жасанды зертханалық жұмыстарды

орындайтын заманауи құралы-компьютердің көмегіне жүгіну жұмысты жеңілдетеді,

осындай тәжірибелер барысында оқушы шамалардың мәндерін өздерінің қалауы бойынша

~ 149 ~

өзгерте алады және нәтижесі қалай өзгеріп отыратынын қадағалап, сараптама жасай

отырып сәйкесінше тиісті қорытынды жасай алады. Кей құбылыстарды білім алушыға

сөзбен, қарапайым суретпен түсіндіру жеткіліксіз, сондықтан мен сабағымды жоспалаған

кезде Easy GIF Animator бағдарламасының көмегіне жүгінемін. Мысалы: 1 курсқа арналған

«Атом мен молекуланың қозғалысы», «Жылу құбылыстары» 2 курста «Рентген сәулесі»

және т.б.көптеген қызықты анимацияларды пайдаланамын. Компьютерлік бағдарламалар

физикалық құбылыстардың моделін құруға мүмкіншілік береді. Осындай шығармашылық

тапсырмаларды оқушылар өздері де жасай алады, олар ізденуге, бақылауға, зерттеуге,

нәтиже шығара білуге дағдыланады. Білім алушылардың өздері жасап шығарған жұмыс

жинақтары «Шәкіртімнің қызықты физикалық тәжірибелері» деген жинақтары орын

алады.

Электрондық оқулықтың тиімділігі де өте зор. Электрондық оқу құралы – бұл оқу

курсының ең маңызды бөлімдерін, сонымен бірге есептер жинағы, анықтамалар, оқу

эксперименттерін жүргізу нұсқаулары, практикумға және т.б. білім беруді басқаратын

мемлекеттік органдар тағайындаған арнайы статусы бар баспаларды қамтитын электрондық

оқу басылымы. Оқытушы үшін электрондық оқулық – бұл күнбе – күн дамытылып

отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық

тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, әрі қарай жетілдіре алады.

Электрондық оқулық арқылы үй тапсырмасын, жаңа сабақты түсіндіруге және тест

тапсырмаларын орындауға болады.

Қазіргі таңда мен өз тәжірибемде білім алушыларға физика сабағында мемлекеттік

стандарт бойынша рұқсат етілген 1-2 курстарға арналған электрондық оқулықтарды

пайдаланамын.

Өмірлік маңызы бар тақырыптарбілім алушыны қызықтырып қана қоймай, өздерін

де ары қарай ізденуге жетелейді. Тест сұрақтарының нәтижесі әр білім алушыға жауап

беру деңгейіне қарай пайыздық көрсеткішпен бағаланады. Бұл әдіс білім алушының білімін

көтеруге, сабаққа ынтасын көтеруге, табиғаттық құбылыстарға қызығушылықпен қарауға

үйретеді.

«Физикалық құбылыстар жайлы видеобейнелер» жинағындағы: судың қайнау

процесі, центрге тартқыш үдеу, толқын, жылдамдық, импульс сияқты құбылыстарды

дыбыссыз оқушылардың назарына ұсынамын, көріп болған соң білім алушыларға

құбылысты түсіндіріп берулерін сұраймын, артынша дауысын қосып өз қателерін таба

білуге жағдай жасаймын.Сабақ барысында Microsoft Excel бағдарламасының көмегімен

диаграммалар да жасайды. Мысалы: қиын және жеңіл балқитын денелердің қасиетін

пайдаланып әр затқа диаграмма жасай алады және оларды салыстыру барысында

диаграммадан нақты айырмашылықты оңай ажыратуға болады. Компьютерлік тәжірибелер

нақты тәжірибені алмастыра алмайды, тек қосымша мәлімет ретінде пайдаланады.

Қазіргі заман талабына сай білім алушыларға білім беру үшін жаңа ақпараттық

технологияларды жан-жақты қолдану өте тиімді, себебі білім алушының білім алу сапасын

арттырумен қатар оның шығармашылық қабілетін арттыруға мүмкіндік бар.

Әр білім алушының жеке дара қабілеттері мен психологиялық ерекшеліктерін

ескеріп, үй жұмысын беру барысында өздік жұмыс ретінде: белгілі тақырып бойынша

презентация жасау, слайд құрастыру, бағдарлама көмегімен құбылысты бейнелеу, зерттеу

жұмыстарын орындауды тапсырамын, орындалған тапсырмалардың сабақ уақытында

белгіленген жоспар бойынша қарастырылуын және білім алушының жұмысының

бағалануын қадағалаймын.

«Жанды Физика» –жинағы компьютерлік жоба негізінде жасалған гравитациялық,

электростатикалық, электрлік және магниттік өрістердегі жасалынатын қозғалыстарды

қамтиды. Бұл құбылыстар білім алушыларға теорияны жақсы меңгеруге, зертханалық

жұмыстарды терең түсінуге, есептерді шығара білуге бағыт береді.

~ 150 ~

«Физика сабақ презентациялары» жинағын жаңа тақырыпты түсіндірер кезінде, оны

қорытындылау уақытында немесе бақылау мақсатында пайдаланамын.

Дәстүрлі сабақ үстінде білім алушы да мұғалім де үнемі тақта мен бормен жұмыс

жасайтындықтан уақытты үнемдей алмайды, сондықтан қосымша қажетті мәліметтерді

түсіндіруге үлгермей қалады. Осы кезде компьютерлік тәжірибелер уақытты үнемдеуге

ғана емес, есептерді көбірек шығаруға мүмкіндік тудырады.

Өз тәжірибемде білім алушылармен бірлесе дайындаған мультимедиялық

әзірлемелерімді қолданамын. Олар сабақтың мультимедиялық жоспары ретінде

құрастырылады, мазмұны ретінде қысқаша мәтін, ең басты формула, сызба, сурет, бейне

фрагмент, анимация ретінде жасалынады.

Сабақта қолданатын тестілеу жұмыстары ойға шабуыл және білім алушының алған

білімін қадағалау, уақытты үнемдеу мақсатында құрастырылған және оның бағалануы да

өте маңызды. Білім алушыларыма үй жұмысы ретінде дайын бағдарлама көмегімен белгілі

бір тақырып бойынша қысқаша тест жұмысын жасап келуді тапсырамын, сапалы,

мазмұнды жасалған тест жұмысы білім алушының шығармашылығын арттырады, өзінің

білімін қадағалауға үйретеді, пән бойынша сөз мәтінін дамытады және білім алушы өзінің

жасаған ісіне қанағаттануға үйретеді.

Компьютермен жұмыс жасау кезінде пайдаланатын негізгі тапсырмалар жиыны

мынадай:

Кіріспе тапсырмалар. Бұл тапсырмалар білім алушыға жаңа тақырыпқа өзгеше үңілу

мақсатымен жасалады.Тапсырмада жұмыстың нұсқауы мен бақылау сұрақтары

жинақталған. Мысалы: «Қатты, сұйық, газда болатын қысым» тақырыбы.

Компьютерлік эксперименттер. Білім алушыларға жанды бейнелерді қолданып

эксперименттік тапсырманы орындау мен бақылау тапсырмаларын орындау ұсынылады.

Мысалы: Электрлену тақырыбы.

Эксперименттік есептеулер. Компьютерді қолданбай 1-4 есепті шығаруды

ұсынамын, артынша компьютерлік модельді пайдаланып есептің шешімін тексеремін.

Мысалы:«Бір қалыпты қозғалыс» тақырыбы.

Зерттеу тапсырмалары. Білім алушылар өздері зерттеу жұмыстарын жүргізу арқылы

кейбір заңнамаларды теріске шығарады немесе растайды.Мысалы: «Ньютон заңдары,

Кулон заңдары» тақырыбы.

Шығармашылық тапсырмалар. Білім алушылар өздері есептің шартын ойластырып,

оны жүйелейді, есептің шығару жолын пайдаланып шығарады да компьютердің көмегімен

жауабын тексереді. Мысалы: «Ньютон заңы»

1 курста «Механикалық қозғалыс» тарауы «Бірқалыпты қозғалыс» моделін

қолданып адамның координата бойымен қозғалысын кескіндеуге болады және

жылдамдығын, үдеуін өзгерту арқылы координатасының қалай өзгеретінін бақылауға

болады.Білім алушылар «Суретті физика» моделінде жасалған есептерді де ерекше

қызығушылықпен шығарады. Осындай есептерді қарастыру білім алушыға да оқытушыға

оң нәтиже береді.

Өз қолымыздағы құралдар. Сабақтан тыс уақытта білім алушылармен бірлесіп

ғаламтор желісінде жеңіл жасалатын физикалық құрал-жабдықтарды жасаймыз, сонымен

бірге кейбір физикалық заңдарды түсіндіру кезінде пайдаланатын сандық фотолар, бейне

фильмдерден көріністер де бар. Сыныптан тыс уақытта білім алушыларға берілген

тақырыптар бойынша өткізілетін конференцияларда, ғылыми-зерттеу жұмыстарында

компьютерлік технологияларды кең пайдаланамыз.

Сабақ уақытында АКТ пайдаланудың маңызы:

1.Компьютерді қолдану арқылы тақырып бойынша есептердің сан-алуан түрін

пайдалану;

2.Колледждегі физика зертханасында құбылысты нақты зерттеуге мүмкіншілік

болмайтын жағдайда компьютерден бақылауға мүмкіншілік бар;

~ 151 ~

3.Білім алушының іздену, зерттеу, бақылау, қызығу қабілеті арқылы шығармашылық

қабілеттеріде артады;

АКТ қолдану барысында білім алушылардың физика-тәжірибелік ғылым аясында

қызығушылығы артып, шығармашылық қабілеттері арта бастады.Физика пәнінен АКТ

пайдалану мерзіміндегі сапа көрсеткішін диаграмма бойынша көрсетемін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Н. Назарбаев «Әлеуметтік – экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты

бағыты» Қазақстан халқына Жолдауы.

2. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 – 2016

жылдарға арналған іс - қимыл жоспары. ҚР 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 Қаулысы

3. С. Әлімқұлова «Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытудағы логикалық

тапсырмалар» Физика мектепте № 5 2006 жыл.

4. «Физика» оқулығы. 11 сынып. Башарұлы Р, Қазақбаева Д, Бекбасар Н, Тоқбергенова

ЭКОНОМИКА ПӘНІ БОЙЫНША БІЛІМ БЕРУДЕ ЖАҢА

ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ

Мамырханова Назым Куатовна

Талдықорған өнеркәсіптік индустрия және жаңа технологиялар

колледжінің экономика пәнінің оқытушысы

Талдықорған қаласы, Алматы облысы

Тәуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған мәселе –

білім беру, ғылымды дамыту. Егеменді еліміздің ең басты мақсаты өркениетті елдер

қатарына көтерілу болса, ал өркениетке жетуде жан-жақты дамыған, рухани бай тұлғаның

алатын орны ерекше. Қазіргі білім берудің басты мақсаты да сол жан-жақты дамыған,

рухани бай жеке тұлға қалыптастыру болып табылады [2]

ХХІ ғасыр – қатаң бәсеке ғасыры. Елбасымыздың халыққа арналған жолдауында

«ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Осы заманғы білім

беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымда жаңаша ойлай білетін осы заманғы

басқарушыларсыз біз инновациялық экономика құра алмаймыз» деген болатын. Қашан да

білімді ұрпақ – болашағымыздың кепілі. Егеменді еліміздің тағдыры – жас ұрпақтың

қолында болса, ал жас ұрпақтың тағдыры – бүгінгі ұстаздардыңқолында. Бүгінде еліміз

бәсекелестікке, экономикалық өрлеудің жоғарғы қарқынына жету қабілеттілігіне

ұмтылумен шектеліп қоймай, басты назарын «интеллектуалдық әлеуетке» аударып отыр.

[1]

Жастарға заман талабына сай білім беріп, олардың экономикалық мәдениетін көтеру –

уақыт талабынан туындап отырған мәселе. Білім беруді дамытудың басты бағыттарының

бірі экономикалық білімді қалыптастыру болып табылады. Сондықтан жаңа экономикалық

қатынастарға көшу жағдайында экономика пәнін оқытудың объективті қажеттілігі туып

отыр.

«Экономикалық теория тікелей шаруашылық саясатында қолданылатын дайын ұсыныс

емес. Бұл – ілім, интеллектуалды құрал, ойлау техникасынан гөрі, әдіс болып келеді де, оны

меңгеріп алуға, дұрыс қорытынды жасауға көмек береді» деп жазған Дж.Кейнс.

Экономикалық теория адамзат қоғамының тарихи даму сатыларында ерекше орын алады.

Себебі, адамдар өмір сүру үшін алдымен материалдық, рухани игіліктер өндірілуі қажет.

Басқаша айтқанда өмірге қажетті азық – түлік, киім, тұрғын үй, отын, т.с.с. тұтынуға

жарамды заттар өндірілуі керек. [4]

~ 152 ~

Осыған орай не өндіру, қалай өндіру, кімдер үшін өндіру деген сұрақтар адам баласының

әрбір жеткеншек буындарының алдында тұрған маңызды міндет. Адамдар өмір сүру үшін

тұтыну қажет. Тұтыну қалай тоқтамаса, өндіріс те солай тоқтамауы керек. Нарық

қатынастарының дамуы елімізде білім беру жүйесінің алдына айқын талаптар қойып отыр.

Қазіргі заман талабына сай жан-жақты дамыған іскер, жаңашыл азаматтар дайындауы тиіс.

Өскелең ұрпақтың өмірге етене араласуы мен іс - әрекетінің тиімділігі, білім деңгейі мен

тәрбиесі педагогтар еңбегіне тікелей байланысты. Бұл бағытта орта білім беретін оқу

орындарында экономика пәнін оқытудың рөлі ерекше. Себебі, бүгінгі түлек жаңаша өмір

сүріп қана қоймай, қоғамның әлеуметтік -құқықтық, экономикалық нормаларын меңгере

отырып, қоғаммен тығыз байланыста болуы керек. Экономикалық білім берудің басты

мақсаты – білім алушы бойында экономикалық ойлау қабілетін қалыптастыру, қоғамдағы

экономикалық құбылыстар мен процестердің мәнін түсіндіру, қоршаған орта өзгерістеріне

бейімделе білуі мен қоғамда өз орнын таба білуге үйрету. Сонымен қатар білім алушыны

экономикалық мәдениетпен, қоғамның экономикалық дамуының заңдылығымен

таныстыру, оларды жеке тұлғаның дамуы, қалыптасуы негізінде материалдық

құндылықтарды өндіру мақсатында еңбек ете білуге үйрету және өз Отанының патриот

азаматын тәрбиелеу. [3] Экономикалық білім негіздерін меңгермей, қазіргі өмірге

бейімделу мүмкін емес. Осы орайда, оқу орындарының экономикалық білім беруінің негізгі

мақсаты – егемен еліміздің экономикасына өз үлесін қосатын экономикалық сауатты

азаматтар тәрбиелеу. Қазіргі заман талабының өзі оқушыны бірінші орынға қою, яғни

оқытушы сабаққа бағыт беруші болып, оқушы алдын-ала берілген тапсырмалар арқылы

сабақ түсіндіріп, өздік, өзіндік талдау жасап, бірін-бірі бағалап, өз ойларын толық жеткізіп,

білім беруші рөлін алады. Осы заманғы білім беру ісінің өзекті мәселесіне оқушыларға

түсетін ауыртпалықты жою, олардың бойында оқуға деген қызығушылықты, белсенділік

пен өз бетінше жұмыс істеу қабілеттерін арттыру жатады. [2]

Білім беру мекемелерінің алдына қойып отырған мақсаты - инновациялық оқыту

технологиясы арқылы оқу мен тәрбие жұмысын дамыту, елдің әлеуметтік-экономикалық

жағдайын жақсарту бағытында жеке тұлғаға жүйелі, нақты білім беру. Инновациялық

педагогикалық технологияларды қолдану оқу процесін сапалы түрлендіруге, жаңашыл

жобаларды енгізуге, оны тиімді басқаруға негіз болып, әрбір білім мекемесінде өзіндік даму

жолын табуға, әрбір мұғалімге өзінің әдістемелік жүйесін құруға септігін тигізері анық.

Сондықтан қазіргі кезеңде оқытудың инновациялық технологияларын оқу орындарының

практикасына белсенді түрде ендіру – қоғам талабы. [1] Қазіргі білім беру саласындағы

оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін

емес. Жаңа технологияны меңгеру тұлғаның интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік,

рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін

тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Қазіргі педагогика жаңалықтарын пән ерекшелігіне қарай қолдана білу - оқыту мақсатына

жетудің бірден - бір жолы. Осы жолда педагогикалық технология оқыту мақсатына жетудің

тиімді, нақты жолдарын көрсетеді. Оқытудың жаңа технологиясы іс-әрекеттің

жоспарланған нәтижесіне жетудің шартты тәсілі ретінде қарастырылатын жаңа әдістердің

жиынтығынан тұрады. Оның дәстүрлі оқыту технологиясынан ерекшелігі мынада:

- білім алушы тұлғаның интеллектуалды дамуы аз уақыт ішінде қабылдау дәрежесінің

жоғары мөлшеріне жетуіне бағытталғандығы; [4]

-білім алушы мен мұғалімнің белсенділігінің сәйкес болуы;

-мұғалім мен білім алушының өзара қарым - қатынасында жауапкершіліктің міндеттілігі.

Экономика сабағын қызықты өткізу үшін келесі жаңа технологияларды пайдаланамын:

модульдік оқыту, дамыта оқыту, проблемалық оқыту, деңгейлеп оқыту. Сонымен қатар

біздің заманымыз - компьютер заманы. Экономикалық білім беруде компьютерлік

технологияны да қолданамын. Оның тиімділігі мынада: компьютерлік технологияны

қолданғанда уақыттан ұтасың, сабаққа қатысты материалдарды жүйелі түрде көрсету

~ 153 ~

мүмкіндігі артады, тақырыпқа байланысты түрлі бейне материалдар қолдануға болады.

Бейне материалдарды пайдалану арқылы берілген түсініктер, материалдар шәкірт

санасында ұзақ сақталады.

Жоғарыда айтылған технологияларды пайдалану мынадай жетістіктерге жеткізеді:

1.Әр білім алушы өздігінен жұмыс істеуге дағдыланады.

2.Білім алушының жеке қабілеті айқындалады.

3.Іштей бір-бірінен қалмауға тырысады.

4.Әр білім алушы өз деңгейіне, қабілетіне сай бағаланады.

5.Білім алушының білімге, сабаққа деген қызығушылығы, ынтасы артады.

Қорыта айтқанда, инновациялық технологиялардың қай түрін алсақ та, олардың тиімділігі

тек қана оқытушының шеберлігімен және осы шеберлікті шыңдай түскендігімен ғана шын

күшіне ие бола алады. Сондықтан білім алушылардың ынтасын арттыруға арналған

әдістемелік құралдардың жүйесі мен амалдары әр оқытушыдан оларды терең игеруін, іске

асыруын және оған сай болатын іскерлікті талап етеді. [3] Әр ұстаз – ХХІ ғасыр

оқытушысына сай болу үшін – ізденімпаз ғалым, нәзік психолог, жан-жақты шебер,

тынымсыз еңбекқор, терең қазыналы білімпаз, кез-келген ортаның ұйытқысы болу керек.

Ежелгі грек материалисі, философ Демокрит айтқандай, «Еңбек үздіксіз үйренгендіктің

арқасында жеңілдей түседі». Олай болса, жас ұрпаққа үйретері мол болып, ұрпақтың ісі

өрге жүзіп, еңбектері үстем болсын.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. Астана, 2000.

2. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Алматы, 2004, 21-бет(5).

3. Сарбасова Қ.А. Инновациялық технологиялар. Алматы, 2006.

БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

Чогыбаева Акмоншак Турганбаевна

Бейнеу политехникалық колледжі

Бейнеу ауданы, Маңғыстау облысы

«Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа

сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет»

Н.Ә.Назарбаев

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру жүйесінің басты

міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері

негізінде адамды қалыптастыруға және кәсіби шеберлігін шыңдауға бағытталған білім алу үшін

қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру,

халықаралық коммуникациялық желілерге шығу» деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту

міндеттері көзделеді.

Бұл міндеттерді шешу үшін білім беру мекемелерінің ұжымдарының, әр мұғалімнің

күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық

жаңа тәжірибеге, жаңа қарым – қатынасқа өту қажеттілігі туындады.

Егеменді елдің ертеңі оқу – білімнің тереңдігімен өлшенеді. Толассыз үздіксіз өзгеріп

тұрған әлем адамнан да толассыз, үздіксіз дамытуды талап етеді.

Еліміздегі дүбірлі өзгерістер, қайта жаңғырулар білім жүйесінде айтулы реформалар

әкелді. Білім стандартының жасалынуы, төл оқулықтарымыздың жазылуы, мектептерді жаппай

компьютерлендіру, инновациялық технологиядан іздену, білім мазмұнын байыту, әлемдік білім

кеңістігіне ену мақсатындағы жұмыстар сол өзгерістің куәсі. Білім парадигмасы өзгерді.

~ 154 ~

Бұрынғы әдетке айналған оқу үрдісінде мұғалімге басымдылық рөл берілсе, ал қазір оқу

үрдісінде оқушы белсенділік көрсетуі тиіс. Қоғамды гуманизациялау, оқытуды дифференциялау

арқылы оқушылардың өз таңдауына жол ашады.

Сабақ түрі заман талаптарына сай өзгеріп, жаңарып отырса эмоциялық сезім –

түйсіктеріне әсер ететін ізденістерден пайда болатыны түсінікті. Бұл үшін мұғалім сабақ өткізуде

дәстүрлі шеңберде қалып қоймай, тың ізденістер жасауы тиіс. Сондықтан жаңа педагогикалық

технологияларды енгізу - оқыту үрдісінің тиімділігін арттырып қана қоймайды, өз қабілетіне

таңдау, әрі қарай білімін дамытуға мүмкіндігі болады. Қазіргі кезде оқыту үрдісін жоспарлаудың,

қолданудың, бағалаудың жүйелі әдісі адамдардың техникалық ресурстарды білімді игеру

жолында өзара тиімді әрекет етуінің негізі ретінде жаңа технологиялар түрлері көбейе түсуде.

Сондықтан жаңартылған педагогикалық технологиялар ішінен өз қажеттісін таңдап алу әр

мұғалім үшін жауапты да іскерлікті қажет ететін іс.

Оқыту тәрбие үрдісіне қолданып жүрген, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа

технологиялар: дамыта отырып оқыту әдістемесі (Л. Занков, Д. Элконин, В. Давыдов, В. Репин,

В. Левин); оза отырып оқыту ( С. Лысенкова); іс – әрекетті бағалау (Ш. Амонашвили, И. Волков);

тірек және тірек конспектілері арқылы оқыту (В. Шаталов); бағдарлап оқыту, дифферециалдап

оқыту, топтық және ұжымдық оқыту ақпараттық технологиялар (Н. К. Кузик, Ж. Қараев),

модульдік оқыту (М. Жанпейсова); оқу және жазу арқылы сыни тұрғысынан ойлау (СТО)

бағдарламасы және т.б

Білім беру саласында озық технологиялардың енуі мұғалімнің ойлану стилін, оқтыу

әдістемесін өзгертеді.Менің физика пәнін оқытуда озық технологияларды пайдаланудың

басты мақсаты – оқушыларға білім беру процесінде көмектесу. Оған: оқыту

бағдарламалары, оқытуда қолдануға арналған электрондық оқулықтар, тексеру

бағдарламалары мен тестік, өзіндік жұмыстар ерекше орын алады. Жаратылыстану

пәндеріне оның ішінде физика пәнінің оқытылуы жәйіне көңіл аудару - тәуелсіз еліміздің

болашақ мамандары үшін аса маңызда. Елімізде 300 – дей мамандық түрлері бар десек,

соның 80 пайызынан астамы түрлі сала инженерлері , ауыл шаруашылық мамандары.

Оқушылардың қазіргі заманғы ақпараттар ағымының жеделдеп артуы мен техника

дамуы жағдайындағы өмірге дайындалуында және олардың дүниетанымын

қалыптастыруда физиканы жалпы білім беретін пән ретінде зерделеудің үлкен мәні бар.

Қоғам өмірінің барлық саласына дерлік компьютерлер енуде, денсаулық сақтау, тамақ

өнеркәсібі, құрастыру, күрделі ғылыми, өндіріс, әскери құрал – жабдықтарды жасау мен

өңдеу сияқты адам қызметінің көптеген салаларына үнемі өзгеру үстіндегі жаңа

технологиялар қарқынды енгізілуде, көптеген мамандықтар лазермен , роботтармен

байланысты. Сондықтан физика сияқты іргелі ғылымның негіздерімен қаруланудың

оқушылар үшін шешуші мәні бар. Физика өзінің негізінде эксперементтік ғылым, оның

зерттеу объектісі нақты дүние болып табылатындықтан, ең алдымен, оқушыларды

құбылыстың моделін емес, өзін зерделеуге үйрету қажет. Қазіргі кездерде физика

сабақтарымда компьютерді пайдалануды басты назарға аламын. Алайда физикалық

экспериментті компьютерлік модельдермен алмастыруға болмайды. Тек құбылыстың өзін

тәжірибе жүзінде зерделегеннен кейін ғана, соның негізінде оқушыларды таным әдістерінің

бірі ретінде құбылысты модельдеуге үйретуге болады. Компьютерлік модельдеу

лабораторлық, көрсетілімдік эксперимент арқылы қоюға мүмкін болмайтын процестер

және құбылыстармен оқушылардың танысуына мүмкіндік береді. Бұл мақсатқа жету үшін

жаңа технологияларды сабақ беру процесіне енгізу болып отыр.

Сабақта жаңа технологияларды тиімді пайдалану оқушылардың пәнге деген

қызығушылығын арттырады, шығармашылық қабілетін дамытады, қоршаған ортаны

танымдық зерттеу барысында дидактикалық мақсаттар іс жүзінде асырылады.

Педагогикалық ізденіс барысында оқушыларды тәрбиелеу мен оқытуда жаңа әдістемелерді

қолдануды оқу үрдісіне енгізудің маңызы ерекше. Осыған орай жаңа тақырыпты түсіндіру

барысында электрондық оқулықтағы мысалдарды көрсете отырып түсіндіремін.

~ 155 ~

Интерактивті тақтаның көмегі арқылы тест тапсырмаларының жауаптарын тексеруге

болады.Сабақтың тиімділігін оқушылардың танымдық қызуғушылығын арттыру үшін

тақырып материалдарын оқып үйренуде, олардың әртүрлі ізденушілік бағыттағы

тапсырмаларды орындауларынан байқауға болады.. Оқытудың осындай жаңа әдіс-

тәсілдерін пайдалануда мұғалімде, оқушыда табысқа жетіп, білімін шыңдай түседі.

Жас ұрпақтың жаңаша ойлануына, олардың біртұтас дүниетанымының қалыптасуында

әлемдік сапа деңгейіндегі білім, білік негіздерін меңгеруіне ықпал ететін жанаша білім

мазмұнын құру жалпы білім беру жүйесіндегі өзекті мәселе . Бүгінгі орта білім беру ісіне

қойылар талаптар қай кездегіден де күрделі маңызды. Өйткені бізді дамудың жаңа кезеңі

күтіп тұр. Сол кезеңге лайық ұлттық санасы жаңғырған жаңа ұрпақ тәрбиелеу міндеті

мойынымызда. Барлық кедергілерді жеңу табысқа талпыну өз қолымызда деп білемін.

«Оқусыз – білім жоқ, білімсіз күнің жоқ» деген халық даналығы ешқашан мәнін

жоғалтпайды.

Білім беру жүйесінің барлық саласында жаңа технологияны жоспарлы түрде енгізіп,

жүйелік интегралды өткізу немесе қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі

замандағы технология әрбір тұлғаның білім алу үдерісінде шығармашылық қабілетін

дамытуға айқын мүмкіндіктер береді. Дәл осы жаңа технология мен әрбір тұлғаның өзіндік

білім алу траекториясын таңдауына жол беретін анық білім беру жүйесін құруды, оқу

бағдарламаларының бағдарламалануы және өзгермелі бейімделінуі есебінен оқу үдерісінің

біртұтастығын сақтай отырып оны дараландыруға мүмкіндік беретін компьютердің

маңызды дидактикалық қасиеті негізінде тұлғаның оқу үдерісінде танымдық қызметін

тиімді ұйымдастыру арқылы жаңа білім алу технологиясын түбегейлі өзгертуді тығыз

байланыстырады.

Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мақсаты Қазақстан Республикасында бiртұтас

бiлiмдiк ақпараттық ортаны құру болып табылады. Олай болса, бiлiм беру саласында жаңа

ақпараттық технологияны пайдалануға, Қазақстан Республикасындағы ақпараттық

кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен сабақтастыруға мүмкiндiк бередi.

Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерi:

– ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен қамтамасыз ету;

– бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап, жүзеге

асыру;

– оқу-тәрбие үдерісіне жаңа ақпараттық технологияны енгiзудi қамтамасыз ету

бойынша ғылыми-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк жұмыстарын жүргiзу;

– пәндер бойынша жасақталатын жалпыға мiндеттi бiлiм стандарттарының және оқу-

әдiстемелiк кешендерiнiң мазмұнын ақпараттық технологияны пайдалану мүмкiндiктерiмен

жетiлдiру бiлiм берудi басқаруда ақпараттық жүйенi құру;

– бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерi үшiн бағдарламалық-техникалық

құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық бағдарламаларды, электрондық

оқулықтарды жасақтау;

– педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн

пайдалана бiлуге дайындау және жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн көтеру.

Әлемдік өркениетке қадам басқан Қазақстанның қоғамдық-саяси, экономикалық,

мәдени дамудағы жаңа бастамалар мен түбегейлі өзгерістер білім беру жүйесіне өз әсерін

тигізіп, білім деңгейін, оқыту әдіснамасын жетілдіруде тың ізденістер жасауға мүмкіншілік

туғызып отырғандықтан алдыма мынадай мақсаттар қойдым.

– жаңа технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;

– жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу арқылы

бiлiм беру мазмұнын жаңарту;

– жаңа технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа

баулумеханизмiн құру;

– бiздiң елiмiздегi жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;

~ 156 ~

– мультимедиялық электрондық оқулықтарды пайдалану.

– отандық бiлiм беру жүйелерiн бiртұтас әлемдiк ақпараттық бiлiмдiк кеңiстiкке ену

арқылы сабақтастыру және т.б.

Бұл қоғам кез-келген педагогтан өз пәнінің терең білгірі ғана болу емес, теориялық,

нормативтік – құқықтық, психологиялық – педагогикалық, дидактикалық әдістемелік

тұрғыдан сауатты және ақпараттық компьютерлік технология құралдарының

мүмкіндіктерін жан – жақты игерген ақпараттық құзырлығы қалыптасқан маман болуын

талап етіп отыр.Қазіргі білім беру жүйесі ақпараттық технологиялар мен компьютерлік

коммуникацияларды белсенді қолдануда. Әсіресе қашықтан оқыту жүйесі жедел

қарқынмен дамуда, бұған бірнеше факторлар, ең бастысы – білім беру мекемелерінің

қуатты компьютер техникасымен қамтылуы, оқу пәндерінің барлық бағыттыры бойынша

электрондық оқулықтар құрылуы және интернеттің дамуы мысал бола алады.Электрондық

есептеуіш технологиясымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға,

модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте

жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламасына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік

материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді

жетілдіруді көздейді. Интерактивті тақтаның мүмкіндіктері мұғалімдерге баланы оқытуда

бейне және ойын бағдарламаларын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.Оқытудың әр

сатысында компьютерлік тесттер арқылы оқушыны жекелей бақылауды, графикалық

бейнелеу, мәтіндері түрінде, мультимедиалық, бейне және дыбыс бөлімдерінің

бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске асыруға көп көмегін тигізеді.

Электрондық оқулықтарды қарапайым оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және

оларда өзін – өзі тексеру жүйесі бар. Осы электрондық оқулықтың артықшылығы болып

табылады. Сондықтан, өзін – өзі тексеру жүйесі оқушы мен оқытушының арасындағы

байланысын алмастырады.Электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың, танымдық

белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға

шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.Осы уақытқа дейінгі білім беру

саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын

қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды

пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.Оқыту үрдісінде оқыту әдістерін тиімді пайдалану,

білім беру жүйесін тұтастай жаңа оқыту технологиясын енгізу оқыту процесінде

толыққанды дамуына мүмкіндік жасайды. Оқыту процесінде компьютерге негізделген жеке

әдістемелер оқу мақсаттары мен жағдайларына байланысты тиімді қолданылуы

қажет.Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық стиліне, яғни, оқушыға оқу

материалын тиімді сипаттайтындай қабылдау механизміне тәуелді болады. Осыған

байланысты оқу іс-әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын оқушылардың өзіндік іс-

әрекетін, оқытушының әрбір оқушымен жеке тұлғалық оқу іс-әрекетін сүйемелдеуді және

жобалар мен оқу жұмыстарын оқытушылармен бірге ұйымдастыруды

жобалайды.Осылайша жаңа технологиялардың дамуы жаңа әдіс-тәсілдердің пайда болуына

көмектеседі және сонымен бірге оның сапасын жоғарылатады. Әр түрлі пән сабақтарында

жаңа технологияны пайдалану білім мазмұнын жаңартумен, ақпараттық ортаны

қалыптастыруымен, сондай-ақ сапалы білім беру мүмкіндігінің жоғары болуымен

ерекшеленеді.

Соңғы кезеңде қазіргі заманғы педагогикалық ғылым мен практика түбегейлі өзгерістерге

ұшырауда. Соның ішінде оқыту үрдісі ақпараттық – коммуникациялық жағдайларда жаңа

көрініс алу жолында басқаша жаңалаған жолмен ХХІ ғасыр талаптарына сай білгір,

уақытты үнемдей алатын тұлғаны қалыптастыруға бағытталады.

Қазіргі оқыту үрдісіне жаңа педагогикалық технологиялар кеңінен енуде.Оқушыны

пәнге қызықтырумен қатар, саналы ойлауға тәрбиелейтін, қоғамдық көзқарастарын

қалыптастыра алатын, өзіндік пікірі бар, қоғамдағы болып жатқан түрлі қарама-

қайшылықтарды түсіне білетін, еркін сөйлеп, өз пікірін ашық айта алатын ойлы ұрпақ

~ 157 ~

тәрбиелеуде сабақтың маңызы зор. Сол сабақ атты театрдағы басты кейіпкеріміз – оқушы

болса, онда барлығымыздың бағытымыз бір, бағдарымыз байсалды болмақ. Әр мұғалім

оқушыға көпқырлы сабақ беретін болған соң, қазіргі жаhандану саясатына сәйкес жаңа

технологияны өз ыңғайына, пәніне лайықтап пайдалануы тиіс.Мұғалім шеберлігі – ізденіс

нәтижесі. Сондықтан, орыстың ұлы педагог-ғалымы К.Д.Ушинскийдің “Мұғалім - өзінің

білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның

мұғалімдігі де жойылады” – деген. Сабақты тартымды өткізіп, оқушылардың

қызығушылығын арттыру үшін әр сабағымызды түрлендіріп отыру шарт. Ұстаз үшін

нәтижеге жету шәкіртінің білімді болуы ғана емес, білімді өздігінен алуы және алған

білімдерін қажетіне қолдануы болып табылады. Бүгінгі бала - ертенгі жаңа әлем. Бүгінгі

күні ақпараттар ағымы өте көп.Заман талабына сай жаңа технология әдістерін үйрету,

бағат-бағдар беруші – біз. Оқушылардың жаңа тұрмысқа, жаңа оқуға, жаңа қатынастарға

бейімделуі тиіс. Осы үрдіспен бәсекеге сай дамыған елдердің қатарына ену ұстаздар

қауымына зор міндеттер жүктелетінін ұмытпауымыз керек.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы

2.Еркебаева Г.Ғ.ҚР ұлттық білім беру жүйесінің міндеттеру, бағыттары мен мазмұны.

Халықаралық ғылыми-практикалық конференция. Шымкент, 2011.–Б.6-9.

3.Смирнова С.А. Педагогика: теории, системы, технологии.–М.,2006.

КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДА КАДРЛАР ДАЯРЛАУДА

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІ

Осербаев Жаныбек Шабаевич

Бейнеу политехникалық колледжі

Маңғыстау облысы

Жаңалық пен ғылымды, технологияны, техниканы өндіріспен тығыз байланыс тыру

мақсатында Қазақстанда «Индустриалды-инновациялық даму» бағыты көзделген. Бүгінде

біз үлкен мүмкіндіктері бар ел ғана емес, сол мүмкіндіктерді нақты жүзеге асырып отырған

алып мемлекетке айналудамыз. Мемлекеттің бәсекеге қабілетін көрсететін басты көрсеткіш

– оның экономикасы. Экономиканың бәсекеге қабілетті болудың басты бағыты –

индустриалды-инновациялық экономика құру және шикізат тық емес секторды дамыта

отырып, инновациялық процесстерге бет бұру .

ХХІ ғасыр білімнің, ақпараттың жаңа технологияның өрістеу ғасыры. Білімнің,

ғылымның бәсекеге қабілеттілігі бұл күнде көптеген мемлекеттер үшін көкейкесті мәселе

болып отыр. Озық ғылыми-техникалық инфрақұрылымсыз және кәсіби шеберлігі жоғары

білімді кадрларсыз, жаһандану талаптарына сәйкес даму мүмкін емес. Осы мақсатта

отандық ғылым мен білім беру жүйесінің алдында тұрған басты міндет – білім мен

ғылымды халықаралық деңгейге көтеру. Қазіргі уақытта сапалы білім беріп және білімді

жүйелі түрде бағалау, білім беру қызметінің барлық субьектілерінің (білім алушы,

оқытушы, әкімшілік басқару қызметкері) еңбегін ұйымдастыруда жаңа әдістер мен

құралдарды, технологияларды кеңінен пайдалану, ақпараттандыруды талап етеді.

Техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын даярлау елдің тұрақты

экономикалық дамуын қамтамасыз ететін орта буынды кәсіби мамандар даярлау үшін негіз

қалайды. Еліміздің индустриялық-инновациялық даму міндеттері ауқымының жедел

қаркынымен өсуіне байланысты техникалық және қызмет көрсету кадрларын даярлауда

сапалы ұмтылыстың қажеттілігі туындап отыр.Осыған байланысты елімізде заман талабына

сай білімді, озық технологияларды жетік меңгерген, кәсіби білікті жұмысшы мамандар

~ 158 ~

даярлауда техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарына үлкен міндеттер мен

талаптар жүктеліп отырғаны белгілі.

Баршамызға белгілі Елбасы 2017 жылдан бастап жастарға тегін жұмысшы мамандығы

берілетінін жариялап тиісті атқарушы министрліктерге тапсырмасын берген болатын.

Президенттің берген тапсырмасына сәйкес елімізде 2016 жылдың тамызынан бастап

бейімделу жұмыстары қолға алынып, қыркүйек айынан бері дайындық жұмыстары

жүргізілуде. 2015 жылдың 14 желтоқсанында Қазақстан Республикасы техникалық және

кәсіптік, орта білім беру ұйымдарының ресурстық (оқу) Орталықтарын құрудың Қағидасы

(консепсиясы) жарияланып, осы қағиданың негізінде біздің колледж жанынан дербес бөлім

– ресурстық (оқу) Орталығы ашылып жұмысын 2016 жылдың қыркүйегінен бастап кетті.

Одан кейін 2016 жылғы 29 желтоқсандағы Қ.Р.Үкіметінің №919 қаулысымен бекітілген

«Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға

арналған бағдарламасы» жарияланып, білікті жұмысшы мамандарды дайындаудың барлық

қағидалары айқындалды. Осыған байланысты пән мұғалімдері мен өндірістік оқу

шеберлеріне жұмысшы мамандығын аламын деп келгендерге дұрыс, сапалы білім беру

талабын орындау міндеттелді. Сапалы, білікті маман дайындау үшін көптен айтылып келе

жатырған дуальдық оқыту жүйесін іске асыруды қолға алдық.

Дуальдық оқыту жүйесі деген не? Дуальдық оқыту жүйесі деген нақтырақ айтқанда

берілетін теориялық білімді нақты пратикамен сабақтастыра оқыту.

Дуальды оқу жүйесінің тиімділігі мен артықшылығы не? Дуальдық оқу жүйесінің

артықшылығы берілетін теориялық білімді практикамен ұштастыра оқыту. Егер теория мен

практика бірге берілетін болса ғана алған білім біріншіден орнықты болады. Екіншіден

жұмысшы мамандығына дайындалған адам өндіріске барғанда бірден берілген жұмысты

тосырқамай, жасқанбай мамандығына қарай жасап кете береді. Ал тиімділігі білім беретін

оқу орнымен өндіріс орындары арасында әлеуметтік әріптестік нақты орнайды, өндіріспен

оқу орны арасында бір-біріне деген түсіністік, сенім орнығады.

Бүгінгі таңда әлемнің жетекші елдерінің көпшілігі білім беру жүйесін, білім берудің

мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын болды. Білім

берудің негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды, іскерлікке қол жеткізу ғана емес,

солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке – ақпаратты өзі іздеп табу,

талдау және ұтымды пайдалану, жылдам қарқынмен өзгеріп жатқан қазіргі заманға

лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады.

Сондай-ақ, оқыту формасын, әдістерін, технологияларын таңдауда көп нұсқалық

қағидасына мұғалімдердің өзіне ыңғайлы нұсқаны қолдануына мүмкіндік береді. Сонымен

қатар білім сапасының алдында шығармашылық бағытта жұмыс істейтін тың жаңалықтар

ашатын ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлғаны дамыту міндеті тұр.

Осыған байланысты мен қызмет жасайтын колледжде «Мұнай және газ кенорын

дарын пайдалану» мамандығын оқытуға арналған интерактивті макет қолданыстағы

стандарт талаптарына сәйкес жасалған оқу бағдарламасын орындайтын нақты мазмұн дағы

бағдалама арқылы жұмыс жасайды. Бағдарлама мамандық түрлеріне, бағдар ламада

бөлінген сағаттарына, онда орындалатын практикалық жұмыстардың санына қарай арнайы

маман мұғалімдер мен өндірістік оқу шеберлерінің программист маман дармен бірлесе

отырып құрастырылып жасалған. Интерактивті макеттің әрбір блогын дағы жұмыстарды

студенттер мұғалімнің немесе өндірістік оқу шеберлерінің бақы лауымен және

басшылығымен қашан үйреніп меңгеріп кеткенше бірнеше рет қайта лап жасап көруге

мүмкіндік алады. Барлық студенттерге қолжетімді. Нәтижесінде біті руші өндірістік

алаңдағы блоктарда да жұмыс жасап кете алатын болады. Бұл интерак тивті макеттің

бірінші артықшылығы мен тиімділігі. Интерактивті макеті бар оқу орны студенттердің

өндірістік практикадан өту кезіндегі қолы жете алмай жүрген жағдайла рын оқу орнының

өзінде қолын жеткізеді. Оқу орнының өндіріс орнына тәуелділігін азайтады, тәуелділіктен

құтқарады десе де болады. Бұл интерактивті макеттің екінші тиімділігі мен артықшылығы.

~ 159 ~

Қазіргі кезде әлемде оқытудың дуалды жүйесі-техникалық және кәсіптік мамандар

даярлаудың ең тиімді жолдарының бірі болып табылады. Нақты өндіріс жағдайларына

бейімделген, жұмыс орнында дағды мен білімді тікелей игеруге бағытталған, практикалық

сағаттардың оқыту бағдарламасына барынша үйлесіммен біріктірілетін білікті мамандарды

дайындау қазіргі кезде білім берудің дуалды жүйесі деген атпен белгілі. Дуальдық оқыту жүйесінде 30-70% (30% теория, 70% практика) жобасы

ұсынылған. Мамандықтың түрлеріне қарай осындай интерактивті макет оқу орнында бар

болса, егер өндірісте студенттерді өндірістік практикадан өткізетін жағдай болмаса 30%

теорияны оқу орнында өткізіп, қалған 70% практиканың 35%-ын интерактивті макеттің

көмегімен оқу орнында өткізіп, қалған 35%-ын өндіріс орындарында экскурсия түрінде

өткізу жобасымен жұмыс жасап бітірушілердің білімін практикамен ұштастыра білетін

бәсекеге қабілетті Отандық, ұлттық кадр (маман) дайындап шығаруға болады. Сонда тек

өндіріске барып экскурсиялық жолмен (мүмкін болса қысқа мерзімде 30-35% практикада

болып) өндіріс ошақтарымен тікелей танысып шығуға болатын нақты жағдай қалыптасады.

Осылайша интерактивті макеттің көмегімен дуалдық оқытудың Қазақстандық моделін

іске асыруға қол жеткіземіз. Атап айтқанда, интерактивті макеттің әрбір технологиялық

қондырғыларында болатын процестер мен ондағы жекелеген қондырғылар бойынша

студенттерге тапсырмалар беріп практикалық жұмыстарды ұйымдастыра аламыз.

Қорытындысында интерактивті макет арқылы аралық және қорытынды тест ала отырып

мұғалім студенттің білімінің деңгейін бағалап қорытынды жасап отыруға мүмкіндік алады.

Имитатор-макет мұнай және газ кәсіпшілігіндегі мұнай мен газды жинау мен

дайындау процесін толықтай көрсетеді. Жер қабаты, сондай-ақ қабаттағы сұйықтардың

қозғалуы, скважинаға келуі жер қабатының түсіне сәйкестендірілген планшеттерде

анимация түрінде көрсетіледі. Макетке төрт скважина орнатылған. Өндіру скважиналары

ретінде үш скважина: фонтанды, ШТС (штангалы терең сорап) және винттік сорап

қойылған. ШТС және винттік сорап қозғалмалы етіп жасақталған. Бір скважина су айдау

скважинасы. Өндіру скважиналарынан шыққан скважина өнімі қызыл түсті жарық

диодтары арқылы АТӨҚ-на (автоматты топтық өлшеу қондырғысы) келіп түскені

көрсетіледі. АТӨҚ-нан шыққан скважина өнімі алдын-ала судан айыру қондырғысына

келіп түседі. Бұл қондырғыда мұнай суынан, газынан айырылады. Қондырғыдан шыққан су

көк түсті жарық диодтары арқылы блокты шоғырлы насосты станцияға барады. Газ сары

түсті жарық диодтары арқылы газ өңдеу зауытына және факелдерде жағуға жіберіледі.

Факелдер оттың жануы бейнесінде сары түсті диод арқылы имитацияланады.

Қондырғыдан бөлініп шыққан су көк жарық диодтары арқылы блокты шоғырлы насосты

станцияға келіп түседі. Блокты шоғырлы насосты станциядан өңделіп шыққан су айдау

скважинасына құбырмен жіберіледі. Технологиялық қондырғыларда болатын барлық

процес 3D форматында макет жанына арнайы орнатылған портативті планшетте көрсетіліп,

түсіндіріледі.

Бүгінгі күннің болмысы кәсіби білім жүйесі алдында еңбек нарығында бәсекеге

қабілетті білікті мамандар даярлау, өз мамандықтарын жетік меңгерген, өз мамандығы

бойынша тиімді жұмыс жасауға қабілетті, тұрақты кәсіби өсуге дайын, әлеуметтік және

оңтайлы кадрларды даярлауды талап етеді. Осыған байланысты қойылған басты міндет -

мемлекеттік құрылымдардың күшін біріктіру, жұмыс берушілер мен оқу орындарын

облыстық кәсіпорындар мен өнеркәсіптерді білікті мамандармен қамтамасыз ету

мәселесінде жұмылдыру.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған

бағдарламасы

2.Қазақстан республикасының «Білім туралы»Заңы

3. «Дуалды оқыту жүйесі: кәсіби біліктілікті арттырудың жаңа мүмкіндігі»

~ 160 ~

ЖАҢАШЫЛДЫҚ, ӨЗГЕРІСТІҢ МЕКТЕП

ТӘЖІРИБЕСІНДЕ ТИІМДІЛІГІ

Мусабекова Рабига Исматовна

Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері

«Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ

Тараз қаласы, Жамбыл облысы

Жоғары жетістіктерге жетуде қолайлы орта жасайтын жаратылыстану-математика

бағытындағы пәндердің бірі физика. Кешегі күнсіз бүгін, ал бүгінгі күнсіз ертең жоқ екенін

шәкірттер физика пәнін оқып білу арқылы жақсы біледі. Тәуелсіз демократиялық

мемлекеттің болашақ тұтқа ұстар ұрпағының білім дәрежесі жоғары болуы шарт. Физика

мектептегі оқу пәні ретінде жалпы негізгі білім беретін барлық жаратылыстану-математика

курстарының негізін құрайды. Ол ұлттық өзіндік сана-сезімді және адамгершілік этикалық

нормаларды қалыптастыра отырып, оқытудың дүниетанымдық негізін қалыптастырады.

Физиканың басқа пәндермен өзара байланысын талдау, жинақтау сияқты ортақ логикалық

таным-әдістерін қолдануға мүмкіндік береді. Мысалы, жаратылыстану-математика

циклдағы пәндермен байланысы құрал-жабдықтармен, мәтінмен жұмыс істеу, оқиғалармен

құбылыстардың ерекшеліктерін айқындау сияқты ортақ әдіс-тәсілдері негізінде іске асады.

Бүгінгі таңда физика пәнінен сабақ өткізудің түрлері өте көп. Физикаға деген

қызығушылығын арттыру үшін сапалы білім берудің тиімді жолдарын таңдау,

тәжірибелермен таныстыру, қосымша электрондық материалды пайдалану тиімді. Ғылыми

деректерді оқып, білім алып шығармашылықпен айналысуына жағдай жасау сияқты жаңа

педагогикалық технологиялармен инновациялық бағыттарды, әдістер мен тәсілдерді

енгізуге мүмкіндік мол. Түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып, сапалы білім, саналы

тәрбие беруде сабақтың тиімді түрлерін қолданады. Осы мақсатта оқушылардың танымдық

қызығушылығын, белсенділігін арттыру үшін әдіс-тәсілдерден мысалдар келтіріп,

пайдаланады. Жоспарда жасалған әр әрекет сайын тиімді кері байланыс жүргізеді. Өйткені,

оқушылардың күшті жақтарын анықтап, жақсарту, терең оқыту мақсатында дұрыс жауапты

айтпай, олар туындаған сұрақтарға ақылмен, кеңеспен бір-біріне көмектеседі. Себебі, сыни

тұрғыдан ойланып ойды анықтағанша жоғары деңгейлі сұрақтарды көбейтуде уақыт беріп

жетелейді. Нәтижесінде өзіне сенімсіз оқушылар ашылады, сондықтан өз ойын

тұжырымдауға жетелеп, өте белсенділердің одан әрі дамуына ықпал етеді. Физика сабағын

оқыта отырып, сын тұрғысынан ойлау, ұжымдық оқыту, пікірталас, сынақ, өзіндік жұмыс

және и диктант т. б. тәсілдерді қолданады. Сурет-иллюстрациялар бойынша әңгіме

құрастыру, тірек-сигналдар, тірек-сызбалар, кластерлер, формулалармен таблицалар

құрастыру, венн диаграммасы арқылы жұмыс істеу әдістері де қолданылады. Тағы бір

ерекшелігі, күнделікті сабақпен салыстырғанда қайталау сабақтарында оқушылардың өз

беттерінше ойланып, жұмыс істеуіне едәуір мүмкіндік туады. Физика сабағында әсіресе

өмірде кездесетін оқиғаларға байланысты, ерекше орын алатын сергіту сәттерін жасау

арқылы оқушылардың көңілін сабаққа аудару, әрі өткен материалдарға шолу жасап алуға да

жол ашылады. Әртүрлі әдіс-тәсілдерді сабақ үстінде қолдану барысында сабақты белсенді

өткізіп, әр баладан еркін жауап алуға жағдай жасау, сенімділікке тәрбиелеу, қиялын дамыту

«менің ойымша» деген жауапқа алуға жағдай жасау, әр түрлі жауапты соңына дейін

тыңдау, жауап беруге тілек білдірмеген баланы өз еркінсіз, қинап сұрамау, баланың

дүниетанымының кеңіп, рухани өсуіне, әр сабақта жағдай жасауға қол жеткізуге болады.

Топпен, ұжыммен және өз бетінше жұмыс жасауға жағдай туғызады. Оқушылар өз ойлары

мен байқаған ақпараттарды өз сөздерімен айта біліп, өзара пікір алмасады. Оқушы алған

білімін пайдалана отырып шешім қабылдайды, топпен бөлініп берілген тапсырмалары

болса, өздері дәлелдейді, көрсетеді, бағалайды. Оқушылардың сабаққа деген

қызығушылығы артып, олардың бір – бірімен пікір таластырып ашық, еркін сөйлеу

~ 161 ~

дағдылары қалыптасады. Өздеріне сенімсіздік білдіріп, бұйығы отыратын оқушылар өз

ойларын аз да болса жүйелеп, еркін айта бастайды. Мұғалім сабақта тек қана көпірше,

қолдаушы, демеу, бағыт беруші болады. Физика пәнінде материалды жеңіл тілмен,

көрнекіліктер пайдаланып, ситуациялық ойындар, тәжірибелік мысалдармен ұштастыра

өткізілген сабақ оқушының білім сапасын, олардың сабаққа қатысуы мен үлгерімін

жоғарылататынын байқауға болады. Сондықтан, табысты сабақ өтуде іс-әрекеттің

мақсатпен сәйкестілігіне мән беріп, қалаулы нәтижеге жетуге ұмтылады. Жоспарлауда

топқа байланысты барлығына бір тапсырма беруді ойлайды, өйткені тапсырманы терең,

нақты, түпкілікті, әр қырынан түсінсе сол арқылы көп жаңалықты сіңіреді. Физика пәнінен

берілген тапсырмаларды талдауда бірінің айтқанын екіншісі қайталамаңыздар деген талап

қояды, өйткені соның негізінде олар бір-бірін тыңдайды, тапсырманың мәнін ұғынуға

тырысады, АКТ-ы пайдаланып терең ізденеді, бірінен-бірі асып түскісі келеді, материалды

толық қамтиды. Оқушылар түрлі ақпарат көздері арасында байланыс орнатып, жан-жақты

айтқандарын негіздеп, өзектілігі мен маңыздылығын анықтап, дарындыларға тапсырма

құрастыру мен оны талдап, қорытындылау дағдылары қалыптасады. Нәтижесінде

тапсырманы орындауда оқушы саналы, әрі айқын сезініп, білу қажеттілігіне айналады.

Қазіргі даму кезеңі мектептегі білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісін

технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әр түрлі технологиялары жасалып,

білім беру мекемелерінің тәжірибесіне енуде. Заманауи технологияларды меңгерту

мұғалімнің интелектуалдық кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа да

көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Физика пәнінде күнделікті

сабақта топпен жұмыс істеуді ұйымдастыру, оқушының өзін-өзі тексеруі, оқушылардың

бірін-бірі, дарынды, үлгерім деңгейі төмен балалармен жұмыс істеудің жаңаша әдіс-

тәсілдерін қолдану жатады. Физика сабағына қажетті көрнекілік, жаңаны тану ретінде де,

ой немесе әңгімені елестету үшін де, аңғарымдылығын дамыту үшін де, материалды еске

сақтау үшін де қолданылады. Көрнекілік құралдар оқу үрдісінің барлық кезеңдерінде

қолданылады. Көрнекілік оқушылардың жас ерекшілігін ескере отырып пайдаланылады.

Дарынды балаларды оқытуда ең алдымен, қызықтыратын мәселелерді табуға тырысады.

Өйткені, қызықса тапсырманы жақсы зерттейтіні белгілі. Пән бойынша оқушыға

бағытталған күрделендірілген тапсырмаларды құруда балалардың пәндегі креативтілігін

дұрыс түсінеді, нәтижесінде айырмашылықты ажырату қабілеттері мен ұқсастықтары

арасындағы айырмашылықты ажырату дағдылары қалыптасады.

Ең қызықтысы оқытуда оқушылар бір-біріне қиындатып, күрделендіріп сұрақтар

қояды. Тыңдағанын «жаңа оны айтып қойды, енді...» деп әңгімені басқа бағытқа бұруынан

байқалады. Өздері құрған табыс критерийімен нәтижесінде кейбір байқалмайтын

кемшілікке дейін айтып, өте әділ бағаланады. Рефлексия жүргізіп, неге қол жеткіздік?

(тапсырманы орындау барысында қандай қиындықтарға тап болдыңыздар, қандай сезімде

болдыңыздар), Нені өзгертер едіңіз? (тағы не білгіңіз келеді, топтық нәтиже мен өз

үлесіңізді жақсарту үшін ұсыныстар) дегенде күтпеген жауаптар алынады. Талдау

барысында кейбірі сөйлейді, бірі тыңдамай отырады, сондықтан қазір не айтты? Қайталап

жіберіңізші деген ескерту жасаған тиімді өйткені, ойын бірден жинақтайды. Нәтижесінде

сабақта барлық оқушы қамтылады. Оқушыларға кері байланысты оқығанда олар

жоспарлауға көп уақыт жұмсаса да оны жүзеге тез асыратынын айтады. Сөйтіп, өздері

теорияны тәжірибемен байланыстырады. Мұнда оқушылардың білімді өз бойына сіңіру

құндылықтарын дарындылықпен байланыстыру әрекеттерінен көрінеді. Себебі,

оқушыларға негізгі ұғымды, күрделендірілген тапсырманың идеясын түсінуге, теорияны

тәжірибемен байланыстыруға, түсініксіз тұстарды ұғынуға мүмкіндік жасайды.

Нәтижесінде оқушылар ойланып, өздерінің іс-әрекеттеріне тиімді талдаулар жасайды. Кері

байланысқа талдау жасағанда қызығушылығын арттыру үшін оқушылардың интеллектісіне

байланысты тапсырмаларды жоспарлау қажеттігін ұғынады. Болашақта мақсатқа жету

~ 162 ~

үшін өз білімдерін өмірден алынған бір ситуациямен байланыстыруға, теориялық білімін

проблема шешуде өздігімен жүзеге асыруына терең мән беріледі.

Бағалау үдерісі оқушылар «Мен не үшін оқимын?» - деген сұраққа жауап бере

отырып, өздерінің әрбір қадамын, жетістігін формативті бағалайды. Бұл әр сабақтың

басынан соңына дейін жүретін үдеріс. Осылай оқуға деген ынтасы, қызығушылығы, пәнге

деген сүйіспеншілігі, мұғалімге деген сенімі пайда болады. Оқушы алға жылжуы үшін

өзінің деңгейін нақты түсінуі тиіс. Бұнда негізінен бағалаудың екі түрі көрсетілген: оқыту

үшін бағалау (формативті) және оқу үшін бағалау (жиынтық). Тағы басқа бағалаудың ішкі,

сыртқы және мұғалімнің бағалауы сияқты түрлері көрсетілген. Оқыту үшін бағалау – бұл

білім алушылар өздерінің оқудың қандай сатысында тұрғанын, қандай бағытта даму керек

және қажетті деңгейге қалай жету керектігі айтылған. Сабақтарды жоспарлауда оқыту үшін

бағалауды, оқушылар өздерін-өздері, сыныптастар бірін-бірі бағалау арқылы жүргізіліуін

қадағалап өзін-өзі бағалау нәтижесін бағалау мұғалім бақылауы арқылы жиынтық баға

ретінде оқу журналана баға қояды. Оқуды бағалаудың мақсаты, керісінше, оқушы қазіргі

уақытта не оқып білгенін жинақтау болып табылады. Ал оқыту үшін бағалау оқушыларға

қорытынды немесе формативті бағалау нәтижесінде жиынтық бағаны қояды. Формативті

бағалау ата-аналар, мұғалім және оқушыларға ашық, түсінікті және нақты болады. Өзін-өзі

бағалаумен қатар оқушылардың бір-бірін бағалауды жүргізуге болады. Оқушы өзін-өзі

бағалаған кезде өздері нәтижеге мүдделі болады. Сонымен қатар мұғалім оқушыға баға

қойған кезде, ол бағаны не үшін қойғанын, жауабының қаншалықты дәрежеде болғандығын

ашық айтып кету керек, себебі сабақтан кейін оқушыда қойылған бағаға күмән пайда болуы

мүмкін. Ал бағаға талдау жасалғаннан кейін оқушы, не үшін осы бағаны алғандығын

түсінетін болады және әр түрлі көзқарастар пайда болмайды. Оқыту үшін бағалауды

пайдалану арқылы оқушының сабаққа деген қызығушылығы көтерілді. Олар бір-бірімен

бәсекеге түседі. Бәсекеге қабілеттіліктері артады. Мұғалімнің бағалауы оқушының көңіл-

күйіне әсер етіп қана қоймай, оны ілгері жетелейді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Мұғалімге арналған нұсқаулық, 2016 жыл

2. Тренерге арналған нұсқаулық, 2016жыл

3. Айтпукешев А.Т., Кусаинов Г.М. Формативное и суммативное оценивание результатов

обучения, Астана, 2014

4. А.Әлімов. Интербелсенді әдістемені ЖОО қолдану мәселелері-2009

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЫНТАСЫН АРТТЫРУДАҒЫ

ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУ МҮМКІНДІКТЕРІ

Абдуллаева Гулмира Абдигапбаровна

Бастауыш сынып мұғалімі

№20 Алмалы орта мектебі

Қарасай ауылы, Қордай ауданы, Жамбыл облысы

Бастауыш сыныпта білім беруде балалар психикалық ерекшелігі жағынан алып

қарағанда, өне бойы бірдей болып кездесе бермейді, әрбіреуінің өзінше азды-көпті

өзгешелігі болып отырады. Сонымен бірге мұғалімдер мен ата-аналар бастауыш білім

беруде оқушыларға жас мөлшерінің әр түрлі кезінде дербес әдіс қолданып, олардың жас

ерекшеліктеріне сай қарым- қатынас жасап отыру керек. Әр баланың түрлі қасиеттерін жете

біліп, соған сәйкес тиісті әдіс қолдану үшін оқушыны түрлі жағдайларда, оқуда, еңбек

сабақтары үстінде және одан тыс мезгілде әдейі тапсырмалар беріп, белгілі бір мерзім

ішінде бақылап білуге болады. Осы айтылған негізгі ғылыми принциптерге сүйене отырып

~ 163 ~

қана оқушылардың өздеріне тән қасиеттерін дұрыс түсінуге болады. бастауыш білім беруде

оқушылардың танымдық іс-әрекеттерінің психологиялық негізі қалыптасатын

шығармашылық қабілетінің дамуына ең тиімді кезеңінде көзқарастың жоғары дәрежеде

дамуына жағдай жасалуы қажет. Осыған орай бастауыш сыныпта білім беруде

оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың қазіргі кездегі тиімді жолдарының бірі -

өз бетінше жұмысын ұйымдастыру педагогикалық және әдістемелік тәсілдерін жетілдіру

болып табылады. Қазіргі кезде сабақты дұрыс жүргізуге қойылатын негізгі талап -

оқушылардың белсенді іс-әрекеттік сезімін оята отырып, оларды басқара білу. Ол тек

дайын ақпаратты фактілер, заңдар, ережелер күйінде ғана беріліп қоймай, бастауыш білім

беруде оқушыларды өз бетінше іздендіретін, одан жаңа ақпарат алатындай оқу материалын

берудің құрылымын қайта құруды талап етеді. Яғни, мұғалім оқушылардың өзі белсенді

жасампаз күш болатын, оқытудың ұйымдастырушысы және басқарушысы болуы қажет. Ол

оқытудың әр кезеңінде: үй жұмысын тексерген кезде, жаңа білімді меңгеруге дайындық,

жаңа білімді енгізу, оны тұжырымдаған және сүйенген, алынған білімді қорытқан, бір

жүйеге келтірген кезде де көрініп отыруы керек. Мұндай күрделі ой-өрісінің жүйелі

қалыптасуына тікелей басшылық ететін, оқушы әрекетінің даму мен қалыптасуына

жетекшілік жасайтын, бастауыш сыныпта білім беруде оқушылардың білімді

шығармашылықпен игеруіне жетелейтін, оның амал-тәсілдерін үйрететін мектептегі басты

тұлға мұғалім әрекеті өз шәкірттерінің әрекеті тарапынан қолдау тапқанда ғана өзінің

нәтижелі жемісін бермек.

Бастауыш сыныпта білім беруде өзін-өзі бағалаудың нәтижесін көру үшін

ұйымдастыру-әдістемелік шараларының анық жоспарланған жүйесі болуы тиіс. Өзіндік

жұмыстың керекті нәтижесін алу үшін қойылатын негізгі шарт–оқушыларды оқу-

әдістемелік және анықтама-нормативтік материалдармен толық қамтамасыз ету қажет.

Әрбір оқушының жетілуі оқыту барысында табысты болуы үшін, мұғалім олардың

әрқайсының қабілетіне байланысты бейімделген бұл жерде жеке оқушы тең құқықты

серіктес ретінде сыймен қараудың да маңызы зор.

Оқушылар өзінің жеке жұмысына немесе бір-бірінің жұмысына жай ғана баға

қойғаннан гөрі, өзара бағалаудың (және өзін-өзі бағалаудың) маңызы зор. Ондағы мақсат -

оқушыларға өз жұмыстарының сапасын көтеруге қызықтыру және оларға оны жақсартудың

мүмкіндіктерін талдауға көмектесу. Нәтижесінде, бұл мұғалімнің жұмысын жеңілдетпек,

себебі оқушылар оқыту үдерісі үшін тек мұғалім ғана жауапты емес екендігін түсінеді.

Өзара бағалау оқушыларға бір-бірімен өзара оқуға қажетті кері байланысты орнатуға

көмектеседі, ол оқушыларға сөйлесу, талқылау, түсіндіру және бір-бірін сыни бағалау

мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Тиімді жасалған өзара бағалау алдағы уақытта оқу кезеңінде

оқушылардың одан әрі алға ұмтылуға деген жауапкершіліктерін дамытуға көмектеседі.

Жұмысқа баға қоюмен ғана шектеліп қалмайтын оқушыларды өзін өзі бағалауға немесе

өзара бағалауға ынталандырудың көптеген тәсілдері бар. Өзін-өзі бағалау

стратегияларының жалпы сипаты – белгілі бір критерийлердің болуында. Бұл – орындалған

жұмысқа қатысты сабақтың табыс критерийлерін қолдану түрінде болуы мүмкін немесе

таныстырылым кезінде оқушылар бір-біріне іске қатысты сұрақ қоя алады. Оқушылар

өздерінің сұрақтарын әзірлеп, оларға берілген жауаптарды бағалау барысында бағалаудың

нақты критерийлерін негіз ретінде пайдалана алады. Оқушылар төмендегілердің көмегімен

өзара бағалауды немесе өзін-өзі бағалауды жүргізу мүмкін:

-әр жыланды өлшегенде бірдей нәтиже алғанын, не алмағанын және сол нәтижелері

мұғалім ұсынған жауаптарға сәйкес келгенін, не келмегенін талқылау;

-бір-біріне өлшеу кезінде сызғышты қалай қойғандарын және бөлініс мәнін қалай

анықтағандарын немесе қалай өлшегендерін көрсету;

-жыланды өлшеуді басынан немесе құйрығынан бастаған маңызды ма, жоқ па екендігі

туралы талқылау.

~ 164 ~

Мұғалімдер оқушылардың табыс критерийлеріне қаншалықты қол жеткізгендігін

білу үшін, оқушыларға сұрақтарға жауап жазатын бланкі береді. Өлшеу бойынша

сабақтарда мұғалім оқушылардың талқысын тыңдап, оқушылардың табыс критерийлеріне

қаншалықты жақсы жеткендігі бойынша мәліметтерді өзі жазып алуына болады. Бірақ

мұғалімнің оқу үдерісінің барысы туралы ақпаратты жай ғана айтып қойғанынан,

оқушыларды олардың жеке бағалауына немесе олардың құрдастарын бағалауға қатыстыру

оқушыларды білімге ұмтылдырады, көп нәтиже береді, сонымен қатар мұғалімнің

оқушыларды білім алуға тартып, олардың өз білімдері үшін өздерінің жауапты болуын

ынталандыруы – маңызды мәселе. Оқушы белгілі бір табыс критерийлеріне сәйкес өзін

және басқаларды бағалауға үйренуі керек; бұл істе мұғалімдер оларға қолдау көрсетіп

отыруы қажет. Оқушы есейген сайын, бұл оған жеңіл тиетін болады. Қызықты жаттығу

жұмыстарын жүйелі түрде жүргізіп отыру – сол тиімді тәсілдердің бірі. Қызықты

жаттығулар балалардың ойлау белсенділігін арттырып, оларды есептеуге деген үлкен

қызығушылық тудырады, осындай жұмыстар кезінде оқушылардың есте сақтау қабілеті

арта түседі, математикалық тілі жетіледі. Мұғалім қызықты жаттығулар арқылы аз уақыт

аралығында көлемі жағынан көп жұмыс тындырып, оқушылардың жаңа материалды

меңгеруге дайындығын және қандай мәселелерге көбірек көңіл бөлу керектігін анықтай

алады. Сабақтың басында өткізілетін жаттығулар оқушыларды бірден жұмысқа

кірістіретіндей қызықты болуы тиіс. Сабақтың ортасында немесе соңында, балалар

жазбаша немесе тәжірибелік жұмыстан шаршаған кезде, қызықты есептеулер оларды

сергітеді, жұмыс қабілетін арттырады. Қызықты жаттығуларды орынды әрі шеберлікпен

пайдалана білу сабақтың нәтижелілігі мен сапасын арттырудың да негізгі тәсілдерінің бірі

екендігін тәжірибе көрсетіп отыр. Ең алдымен бастауыш білім беруде оқушылардың

зеректілігін, ойлау қабілетін дамытатындай математика пәнінде есептер шығара білуге

үйрету керек.

Оқушылардың білім деңгейін арттырудағы мұғалімнің іс-әрекеті дегеніміз–

оқушының білімін жетілдірудегі, түрлі қажеттерді өтеуге байланысты белгілі мақсатқа

жетуге бағытталған процесті айтамыз. Яғни, мұғалімнің сабақ үстінде оқушыға білім беру

мақсатымен жүргізілетін жұмыс түрлері. Бастауыш сыныпта білім беруде оқушылардың

білім деңгейін арттырудың жолдары: ауызша есептеуге үйрету тәсілдері. Есеп шығаруға

үйрету алғашқы сабақтардың өзінде-ақ басталып, сынып ілгерілеген сайын бірте-бірте

сәйкес шеберлік те қалыптаса бастайды. Ауызша есептеуге үйрету уақыт үнемдеу

тұрғысынан тиімді. Бір ғана мысалдың нәтижесін бірнеше тәсілмен есептегенде берілетін

түсіндірмелер, аралық нәтижелердің қалай шығатыны, ақтық нәтижеде не болатыны

ауызша айтылады да, оларды жазуға уақыт жұмсалмайды. Оған қоса қай тәсілді қолдану

оқушының өз еркінде болғанымен, олардың барынша тиімдісін іріктеп алуды үйретуге де

мүмкіндік мол. Ауызша есептеуге үйретуде оқушылардың білімі мен дағдысын тексеру

кезінде математикалық диктант ретінде қолдану қажет. Диктанттан кейін тексеруді

ауызша жүргізген қолайлы. Математика сабағында ауызша есептеу дағдыларын

қалыптастыру жұмыстарын жүргізудің маңызы зор. Сабақта оқушылардың ойлау қабілетін

дамыту үшін есеп шығарғанда орындайтын амалдарды ойша шешіп алуды дағдыландырған

жөн.

Сабақтарда балалардың математикаға деген ынтасын арттыруға, олардың өз бетінше

жұмыс істей білу дағдысын тәрбиелеуге ерекше назар аударылады. Пәнге деген ынтасы мен

өз бетінше ойлай білу өзара тығыз байланысты. Сабақ балалар үшін қызықты өткенде,

олардың оқу жұмысында да белсенділігі артып, өз бетінше жұмыс жасап, белсенділігін

арттырғандығынан олардың пәнге деген ынтасы өседі. Бастауыш сыныпта білім беруде

оқушыларды өз бетімен ойлауға тәрбиелеп, математикаға деген ынтасын арттыру үшін

оқыту әдістерін дұрыс таңдап алудың маңызы зор. Оқудың белсенді әдістерінің бірі –

оқушыларға өз бетімен жұмыс істете білу. Барлық сабақтың елеулі бөлігінде өз бетімен

жұмыс істегенде оқушы жұмыстың мақсатын айқын түсіне білуі, оны орындауы, тексеруі

~ 165 ~

және қателіктерді түзетуі сияқты өз бетімен істелетін жұмыстың жалпы әдістерін бірте-

бірте игеріп алуы тиіс.

Оқыту үдерісі кезіндегі мұғалімнің жұмысы–оқушылардың танымдық қабілеттерін

өз бетінше қалыптастыруға, дамуы мен қалыптасуына, саяси және адамгершілік

көзқарастарына, белсенді іс-әрекеттеріне бағытталған оқу әрекеттерін ұйымдастыру және

оқушыларға әр түрлі ситуацияларды талдап, одан қорытынды шығару, бір объектіні

екіншісімен салыстырып, ерекшілігін, ұқсастығын ажырату, бақыланған құбылыстарды,

жалпылап, белгілі әрекет тәсілдерін таныс емес жағдайларда қолдану. Өз бетінше оқи

отырып бастауыш сыныпта білім беруде оқушыларды шығармашылық әрекет жағдайына

енгізу, мұның өзі оқытудың зерттеу әдістеріне ерекше мен берілетінін көрсетеді.

белгілейтін мұндай сұрақтар әр мұғалімнің алдынан шығады. Оқушылар өз бетінше жұмыс

істей білуі үшін, алдымен, мұғалімнің берген үлгісіне қарай еліктеу негізінде қарапайым

тапсырмалар орындайды. Мұндайда жұмыстың мазмұнын жасау әдістерінің бәрін

мұғалімнің өзі айтып береді, ал оқушы тек орындаушы ғана. Ал егер мұғалім оқушыға

бәрін өзі айтпай, бұрын алған білімдерін қолдануға лайықты жағдайлар туғызатын болса,

сол кезде оқушы өз бетінше ізденіп, жаңа міндеттерді шешуге тырысады. Сондықтан

мұғалім бастауыш сыныпта білім беруде оқушылардың жұмысын ұйымдастырғанда,

алдымен оларды өз бетінше жұмыс істеуге дайындайтын жаттығулардан бастап, кейін

мұғалімнің көмегімен жасайтын жартылай дербес, ең соңында толық өз бетінше жасайтын

жұмыстарға үйретуі қажет. Мұғалім бастауыш сыныпта білім беруде оқушыларға

шамалары келетіндей тапсырмалар ұсынады, онда жұмыстың мақсаты, оны бөлімдер

бойынша орындау реті (өзін-өзі бақылау); мұғалім тексеру үшін алынған нәтижелерді

әзірлеу, реттеу (кері информация) тәсілдері, жұмысты орындау мерзімі келтіріледі. Мұғалім

тапсырманың дұрыстығын, оқушылардың оның мазмұны мен нәтижесін қаншалықты

түсініп меңгергенін анықтайды: Демек, мұғалім бақылаушы ғана емес, ұйымдастырушы да,

оқушының өз бетінше жұмысын тексеруші де. Мұғалім тапсырма арқылы олардың таным

қабілетін бағдарламалайды, оны бір мақсатқа бағыттап, сапасын анықтайды. Оқушылар

тапсырма алады, меңгерген білім қорына сүйене отырып, оның мақсаты мен орындау

тәсілдерін ойластырады және ең маңыздысы – жұмысты өз бетінше орындау барысында

алынуға тиісті нәтижелерді бағдарламалайды. Содан соң істелген жұмыстың дұрыстығын

үнемі тексере отырып, тапсырманы бөлімдері бойынша орындайды. Алынған нәтижелерді

реттеп әзірлейді (өзін-өзі бақылайды) және жазу жұмысы, цифрлар, сызулар, суреттер,

модельдер т.б. тексеру үшін мұғалімге тапсырады. Оқушылардың оқу жұмысын, оқу

әрекетінің жемісті болуы – оқу жұмысын тәсілдерін меңгеруге байланысты.

Бастауыш сыныпта білім беруде оқушылардың сабақта өз бетінше орындайтын

жұмыстарын тиімді ұйымдастыру үшін кабинеттерде дидактикалық материалды,

үлестірмелі материалдар, баспа негіздегі дәптерлер, тағы басқа оқу құралдары

жинастырылуы қажет. Дегенмен оқушыларға оқулықпен жұмыс істеуді үйретудің орны

ерекше. Барлық ғылыми-техникалық білімнің көзі – кітапқа, оның ішінде оқулыққа

оқушылардың сүйіспеншілігі мен құрметін арттыру, олармен өз бетінше жұмыс істеуді

үйрету мұғалімнің басты міндеттерінің бірі.

Өз бетінше жұмыс үшін оқулықтан берілген жаттығулармен қатар көбінесе тақтаға

жазылған, сондай-ақ қалталы полотноға белгіленген тапсырмалар ұсынылады. Өз бетінше

жұмыс үшін кейде тапсырма әрбір оқушыға жеке түрде беріледі. Бұл жағдайда

тапсырмаларды әр оқушының шама-шарқын ескере отырып, сараптауға болады. Сонда

жұмыстың өз бетімен орындалу дәрежесінің жоғары болуы қамтамасыз етіледі. Өз бетінше

жұмысты сыныпта жүргізу бастауыш сыныпта білім берудің дағдыларын игертеді және

олардың сабаққа деген ынтасын арттырады. Өз бетінше жұмыстарды жүргізгенде

тапсырмаларды карточкалар бойынша ұсынған тиімді. Мұнда оқушылардың жеке дара

және жас ерекшеліктері, үлгерім деңгейлерін барынша ескеру қажет. Бастауыш сыныпта

білім беруде оқушыларды жалықтырып жібермес үшін, өз бетінше жұмыс түрлерінің

~ 166 ~

өзгеріп отырғаны жөн. Балалардың сабақта өз бетімен орындаған жұмысы сыныпта қандай

формада болса да ескерілуі тиіс. Мұғалім тапсырманың орындалуын қарап шығуға уақыт

бөлуі және өз бағасын айтып, жақсы жұмыстарды атап көрсетіп, қатесін табуға көмектесуі

тиіс.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Тұрғынбаева Б.А Мұғалімнің шығармашылық әлеуметін біліктілікті арттыру жағдайында

дамыту: теория және тәжірибе // Aлматы. 2005.

2. Құдайбергенова К. Құзырлылық – тұлға дамуының сапалық критериі // 2008.

3.«Ғасыр мектебі» // 2009. №5

4. Паньшина Т.В. «Реализация коммукативного подхода в обучении казахского языку и

литературе в русской школе» // Усть-Каменогорск 2004.

5. ҚР Білім туралы Заңы. Астана. 2004 жыл.

РЕАЛИЗАЦИЯ КОМПЕТЕНТНОСТНОГО ПОДХОДА КАК ВАЖНОЕ УСЛОВИЕ

ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ В СИСТЕМЕ ТЕХНИЧЕСКОГО И

ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

Жумажанова Сауле Болатовна

старший преподаватель кафедры

инновационных технологий и методики преподавания

естественно- научных (гуманитарных) дисциплин

Магистр педагогических наук

ФАО «НЦПК» «Өрлеу» ИПК ПР по Акмолинской области.

Омарова Сауле Жанбуриновна

старший преподаватель кафедры

инновационных технологий и методики преподавания

естественно- научных (гуманитарных) дисциплин

ФАО «НЦПК» «Өрлеу» ИПК ПР по Акмолинской области.

Модернизация современного образования предполагает переход к новым

технологиям и, прежде всего к личностно-ориентированному развивающему образованию.

Это означает, что учитель отказывается от авторитарного, репродуктивного характера

обучения в пользу демократического, поисково-творческого. Поэтому направленность на

формирование инициативности, ответственности и самостоятельности ученика должна

выступить как главный приоритет с самого начала обучения.

За личностно - ориентированным подходом в обучении большое будущее, потому что она

преобразует как ученика, так и учителя, формируя их творческое лицо. Процесс овладения

теорией и технологиями личностно - ориентированного обучения для учителя - это один из

путей открытия самого себя, необходимое условие самореализации и профессионального

самосовершенствования.

Материалы содержат информацию о взаимосвязи самообразования преподавателя и

качества образования студентов. Современное образование в колледже должно

формировать целостную систему универсальных знаний, умений, навыков, а также опыт

самостоятельной деятельности и личной ответственности студентов, то есть ключевые

компетенции, определяющее современное качество образования. Реализация

компетентностного подхода – это важное условие повышения качества образования.

Источник содержит практические рекомендации для формирования ключевых компетенций

в работе над качеством образования.

Организация самостоятельной работы студентов через активные формы обучения.

~ 167 ~

Решение задач современного образования невозможно без повышения роли

самостоятельной работы студентов над учебным материалом и усиления ответственности

преподавателей за развитие навыков самостоятельной работы. Самостоятельная работа

студентов в рамках действующих учебных планов предполагает самостоятельную работу

по каждой учебной дисциплине, включенной в учебный план. Объем самостоятельной

работы (в часах) определяется учебным планом.

В ходе самостоятельной работы студент может:

закрепить знания теоретического материала, используя необходимый

инструментарий, практическим путем (решение задач, выполнение контрольных работ,

тестов для самопроверки);

применить полученные знания и практические навыки для анализа ситуации и

выработки правильного решения (подготовка к групповой дискуссии, подготовленная

работа в рамках деловой игры, письменный анализ конкретной ситуации, разработка

проектов и т. д.);

использовать полученные знания и умения для формирования собственной

позиции, теории, модели (написание дипломной работы)

Методы и формы самоорганизации самостоятельной работы студентов

осуществляются :

через деятельность преподавателя;

через учебник;

через самоорганизацию учебного процесса.

Технологическая цепочка СРС выглядит следующим образом: преподаватель по

определенной дисциплине определяет трехуровневые цели деятельности (репродуктивные,

реконструктивные и творческие) и конкретные формы работы. Выстраивает систему

мотивации студентов, обеспечивает их учебно-методическими материалами, устанавливает

сроки промежуточных отчетов о проделанной работе, организует деятельность творческих

групп, читает вводную лекцию, проводит консультации, контролирует результаты

самоконтроля и самокоррекции студентов, оценивает результаты их работы

(индивидуальные или групповые). Однако,

активная самостоятельная работа студентов возможна только при наличии серьезной

и устойчивой мотивации. Организация самостоятельной работы студентов - сложный и

многомерный процесс, который включает в себя и формирование мотивации

профессиональной позиции будущего специалиста, и органичное включение

самостоятельной работы в процесс освоения содержания учебных дисциплин, и выбор

форм контроля за результатами самостоятельной работы. Чтобы развивать положительное

отношение к самостоятельной работе в избранной профессии, необходимо педагогу

разъяснять цели на каждом этапе и в каждом виде самостоятельной работы указывать

конкретные пути их достижения, следить за принятием этих целей студентами. Без

интереса к изучаемой дисциплине студент самостоятельно работать не будет. Источников

развития интереса много. Прежде всего, они находятся в том материале, на котором

строится занятие со студентами. Материал значительной новизны, выбирающий последние

научные достижения, связанный с практикой, с будущей профессией, построенный теме,

вызывает интерес у студентов.

Методы обучения являются одним из важнейших компонентов учебного процесса.

Без соответствующих методов деятельности невозможно реализовать цели и задачи

обучения, достичь усвоения содержания учебного материала. Каждый метод формирует

познавательную деятельность студентов. Одним из методов активизации учебной

деятельности может служить создание проблемной ситуации, которая ставит студента

перед необходимостью выбора в процессе принятия решения, что формирует не только его

волю, но и его мышление. Принимая решения и отбрасывая неверные ответы, студент

встречается с необходимостью не просто усваивать информацию, а анализировать ее,

~ 168 ~

исключая несущественное, делать выводы и таким образом подходить к верному ответу на

поставленный вопрос. Студент включается в активный познавательный процесс,

сопровождающийся формированием приемов самостоятельной умственной деятельности.

Нестандартные уроки (семинары, конференции, дебаты, новеллы, путешествия),

нетрадиционные т.е. активные формы и методы работы со студентами, позволяющие

формировать знания, умения и навыки путем вовлечения студентов в активную

познавательную деятельность, способствуют повышению их профессиональной

компетенции. Все шире непосредственное вовлечение студентов в активную учебно-

познавательную деятельность происходит с применением приемов и методов, получивших

название «активные методы обучения»

Целью которых является: развитие внимания, творческих способностей, рефлексии, умения

находить оптимальные решения, предсказывать результат.

Применение в учебном процессе активных методов обучения приводит к

сокращению объемов и одновременному усложнению деятельности преподавателя по

сопровождению учебного процесса. Так, например, для усвоения теоретического

лекционного материала педагогом используются не только аудиторные занятия, но и

созданная система педагогической поддержки, включающая консультирование, работа с

учебно-методическими материалами. При планировании консультаций необходимо

ориентироваться на возможности студента, уровень его работы и его индивидуальные

способности. Отбираются темы консультаций, которые помогают студентам расширить и

углубить свои знания. Для консультации характерна монологическая форма преподнесения

информации. Тем не менее, здесь предусматриваются элементы обратной связи, т.е.

активное включение студентов в воспроизведение и закрепление материала, тем самым

повышается его активное участие в образовательном процессе. Чтобы определить,

способствуют ли консультации повышению уровня знаний, использую такие методы

обратной связи как экспресс-тестирование. Для его проведения предлагаются студентам

следующее задание: работа с тестовыми заданиями или графическими органайзерами.

Активность работы студентов на обычных практических занятиях усиливается

введением элементов самостоятельной работы студентов, в результате чего студент

получает свое индивидуальное задание (вариант), при этом условие задания для всех

студентов одинаковое, а исходные данные различны. Перед началом выполнения задания

даются лишь общие методические указания (общий порядок решения, имеющиеся

справочные материалы и т.п.). Такая форма самостоятельной работы студентов

способствует более глубокому усвоению изучаемого материала, изменению отношения к

конспектированию лекций, так как без понимания теории предмета, без хорошего

конспекта трудно рассчитывать на успех в выполнении задания. Это улучшает

посещаемость как практических, так и лекционных занятий.

Другая форма СРС, применяемая педагогами ТиПО на практических занятиях может

заключаться в самостоятельном изучении схем, программ, технологических карт и т.п.,

которые преподаватель раздает студентам вместе с контрольными вопросами, на которые

студент должен ответить в течение занятия.

Методический прием: «Найди ошибку» используемый, в ходе занятий предполагает

самостоятельную работу студента по поиску ошибки в утверждении. Студент находит

ошибку, исправляет ее и доказывает правильное суждение.

Такой вид учебной деятельности как «Педагогический диктант» возможен при

проверке домашнего задания, он занимает незначительное время, но предполагает

самостоятельную работу всех студентов одновременно.

Составление «кластера» по теме урока, позволяет мне подвести итог по изученной

теме в конце изученного материала.

Для закрепления материала при выполнении домашнего задания – такая форма

работы как «Проект», позволяет самостоятельное теоретическое изучение проблемы на

~ 169 ~

протяжении определенного времени, которое заканчивается творческим отчетом и

презентацией.

Следующим активным методом является КВН. Данный метод используется

педагогами ТиПО для уточнения и закрепления знаний студентов, где содержание

вопросов, заданий посвящается одной тематике, что позволяет более полно охватить

разные аспекты проблемы. Применение данного метода работы приемлемо и при отчетах

по практике, проходящей на базах социальных партнеров. Таким образом, используемые

нами в практике активные методы обучения, позволяют:

- создать условия для творческой деятельности каждого студента; поставить каждого

студента перед необходимостью постоянного поиска решения проблем; учить их

принимать нестандартные решения; изучать разные стили общения с детьми; углублять

знания об условиях оптимизации педагогического общения с детьми; развивать

«педагогическую рефлексию».

Применение активных методов обучения в педагогической работе со студентами

предполагает повышение интереса, вызывает высокую активность, совершенствует умения

для решения реальных проблем, способствует формированию профессионального

творческого мышления. Важно, чтобы содержание и формы организации учебно-

воспитательного процесса были не только полезными, повышающими компетентность

студентов, но и интересными для них. Именно это способствует развитию функциональной

грамотности студентов.

Использованная литература:

1. Омар Б.С. //Активные методы обучения педагогов в дошкольной организации//

Республиканский педагогический журнал: «Дошкольное воспитание и обучение» № 6 2012

2. Ковалевский И. Организация самостоятельной работы студента // Высшее образование в

России №1, 2000, с.114-115.

3. Трошагин М. И. Личностно – ориентированный подход в обучении и проблемы его

реализации// Воспитание школьников, № 11, 2008.

ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТЕ

ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Назарова Шынар Талғатқызы

Биология және химия пәні оқытушысы

Атырау энергетика және құрылыс колледжі

Атырау облысы

«Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында,

ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздың қолында»

Н.Ә.Назарбаев

Елбасымыздың көреген саясаты – болашақтың іргетасын берік қалау; кез келген

мемлекетпен бәсекеге қабілетті болуда білімді, жан-жақты дамыған, өсіп-жетілген жастарға

сенім арту; жастардың болашағын гүлдендіру; біліммен қаруландыру; халықаралық аренада

еркін қарым- қатынасқа түсе алатын, сұранысқа ие мамандарды дайындау; кез келген

мемлекетпен бәсекеге қабілетті болуда білімді, жан-жақты дамыған, өсіп- жетілген

жастарға сенім арту керек екендігін әрбір Қазақстан азаматы біледі. Мемлекеттіміздің

бәсекеге қабілеттілігін көрсететін еліміздің экономикасы мен оның даму қарқыны болып

табылады. Индустриалды-инновациялық экономика құру үшін жаңалық пен ғылымды,

технологияны, техниканы өндіріспен тығыз байланыстыра отырып индустриалды-

инновациялық даму бағытына бет бұруымыз қажет. Елбасымыз «Біз болашағымызды

~ 170 ~

болжап отырған елміз. Енді тек ұмтылыс керек, еңбек пен қабілет керек, ең бастысы Отанға

деген шексіз сүйіспеншілік керек» дей отырып, өзінің Қазақстан халқына арнаған

Жолдауында «...барлық дамыған елдердің сапалы бірегей білім беру жүйесі бар. Ұлттық

білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда бізді ауқымды жұмыс күтіп тұр»

деген еді [1,2].

Жас ұрпақ – ел тірегі ертеңіміздің кепілі. Әрбір ұстаздың міндеті жас ұрпақты

отансүйгіштікке, ақыл-ойын жан-жақты дамытуға, ұмтылуға тәрбиелеу. «Қыран-түлегіне

қайыспас қанат сыйлайды, ұстаз-шәкіртіне талап сыйлайды» деген халқымыздың қанатты

сөзі ұстаз арқылы дарыған талаппен ұрпақтың алысқа ұшатынын меңзеген.

«Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздың

қолында» деп білім қызметкерлерінің бірінші құрылтайында сөйлеген сөзінде Елбасы

айтқандай ұстаздарды өз Отанын шексіз сүйетін, еліміздің болашығына, оның гүлденуіне

аянбай үлес қосатын білімді жеткеншектерді даярлау міндеттері күтіп тұр.

Білім берудің мазмұны жаңарып, оларды технологиялық-педагогикалық тұрғыдан

жетілдіру қажеттігі туындауда. Білім беру деңгейіндегі озық технологияларды

пайдаланудың мақсаты – үйрете жүріп, үйрену.

Білім беру саласында озық технологиялардың енуі мұғалімнің ойлану стилін, оқыту

әдістемесін өзгертеді. Менің биология және химия пәндерін оқытуда озық технологияларды

пайдалануымның басты мақсаты – студенттерге білім беру процесінде көмектесу. Оған:

оқыту бағдарламалары, оқытуда қолдануға арналған электрондық оқулықтар, тексеру

бағдарламалары мен тесттік, өзіндік жұмыстар ерекше орын алады. Бұл пәндер –

студенттердің ойлау қабілеттерін қалыптастырып және дамытатын негізгі буын. Ол

студенттердің интеллектін, логикалық ойлауын және шығармашылық қабілеттерін

дамытуға, табиғат заңдылықтарын толығымен түсінуге ықпал жасайды. Оның мақсаты:

жаңа ақпараттық дамыған қоғамда оқушыларды белсенді шығармашылық іс-әрекетке

дайындау. Бұл мақсатқа жету үшін жаңа технологияларды сабақ беру процесіне енгізу

болып отыр. Сабақта жаңа технологияларды тиімді пайдалану студенттердің пәнге деген

қызығушылығын арттырады, шығармашылық қабілетін дамытады, қоршаған ортаны

танымдық зерттеу барысында дидактикалық мақсаттар іс жүзінде асырылады.

Сабақтың тиімділігін студенттердің танымдық қызуғушылығын арттыру үшін тақырып

материалдарын оқып үйренуде, олардың әртүрлі ізденушілік бағыттағы тапсырмаларды

орындауларынан байқауға болады. Оқытудың осындай жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалануда

мұғалім де, оқушы да табысқа жетіп, білімін шыңдай түседі. Жас ұрпақтың жаңаша

ойлануына, олардың біртұтас дүниетанымының қалыптасуында әлемдік сапа деңгейіндегі

білім, білік негіздерін меңгеруіне ықпал ететін жаңаша білім мазмұнын құру жалпы білім

беру жүйесіндегі өзекті мәселе. Бүгінгі жалпы білім беру ісіне қойылар талаптар қай

кездегіден де күрделі маңызды. Өйткені бізді дамудың жаңа кезеңі күтіп тұр. Сол кезеңге

лайық ұлттық санасы жаңғырған жаңа ұрпақ тәрбиелеу міндеті мойынымызда. Барлық

кедергілерді жеңу, табысқа талпыну өз қолымызда деп білемін. «Оқусыз – білім жоқ,

білімсіз күнің жоқ» деген халық даналығы ешқашан мәнін жоғалтпайды.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңында»: «Білім беру жүйесінің негізгі

міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру,

халықаралық, ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» – деп көрсетілген. Бұл

міндеттерді жүзеге асыру барысында білім ордаларында жаңа педагогикалық

технологияларды пайдаланудың негізгі мақсатын айқындап алуда, яғни «берілген үлгі

бойынша өнім алу», оқытудың тиімділігін, сапасын көтеру. Оқыту технологиясы білім

берудің тиімді жолдарын зерттейтін ғылым ретінде оқыту үрдісінде қолданылатын

тәсілдер, принциптер мен айқындаушы жүйе, нақты оқыту процесі ретінде сипатталады.

Осыған орай, бүгінгі күні білім беру мекемелері мен педагогика ғылымы алдында білім

берудің философиялық негіздеріне, білім жүйесінің стратегиялық бағыттарына, мақсаты

мен мазмұнына, оны орындаудың әдіс-тәсілдеріне деген жаңа көзқарастар қалыптасуда[3].

~ 171 ~

Білім беру саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдар жасауда. Осыған байланысты

тұлғаға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын оқытудың

жаңа технологиялары пайда болып отыр. Жаңа ақпараттық технологиямен орындалатын

қызмет өзінің кез келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола

бастайды.

Педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технология негiзiнде дайындауда ке-

лесi қағидалар негiзге алынған:

– вариативтiлiк – әрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған материалдарына

сәйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды;

– болашаққа негiзделген – күтiлетiн нәтиженi анықтайтын кезеңдiк

бағдарламалардың бағытын орнықтырады және жеке тұлғаға бағытталған курстың

жалпылама мақсатын анықтайды;

– рефлексивтi-креативтi – жаңа ақпараттық технологияларды меңгерту бiлiмдерiн

ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-шығармашылық негiзге бағытталуы қажет;

– эргономикалық – нақтылы мәселелердi үйренуге қажеттi уақыт мөлшерi талап етiледi;

– iзгiлiктiлiк – бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi, бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң

құрылымы мен нақтылы нәтижесiн анықтау;

– тәжiрибеге бағытталған – оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде оқытушылардың

тәжiрибесi қолдану ой-пікірі жүзеге асырылады және нақытылы iс-әрекеттер бойынша

тыңдаушылардың танымдық үдерістерінің өзара байланыстылығы мен олардың жеке тұлға

ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады;

– жекелеген кеңес беру – тыңдаушыларға кеңес беру ұсынылады[4].

Білім беру жүйесінің барлық саласында жаңа технологияны жоспарлы түрде енгізіп,

жүйелік интегралды өткізу немесе қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі

замандағы технология әрбір тұлғаның білім алу үдерісінде шығармашылық қабілетін

дамытуға айқын мүмкіндіктер береді. Дәл осы жаңа технология мен әрбір тұлғаның өзіндік

білім алу траекториясын таңдауына жол беретін анық білім беру жүйесін құруды, оқу

бағдарламаларының бағдарламалануы және өзгермелі бейімделінуі есебінен оқу үдерісінің

біртұтастығын сақтай отырып оны дараландыруға мүмкіндік беретін компьютердің

маңызды дидактикалық қасиеті негізінде тұлғаның оқу үдерісінде танымдық қызметін

тиімді ұйымдастыру арқылы жаңа білім алу технологиясын түбегейлі өзгертуді тығыз

байланыстырады.

Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мақсаты – Қазақстан Республикасында бiртұтас

бiлiмдiк ақпараттық ортаны құру болып табылады. Олай болса, бiлiм беру саласында жаңа

ақпараттық технологияны пайдалануға, Қазақстан Республикасындағы ақпараттық

кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен сабақтастыруға мүмкiндiк бередi.

Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерi:

– ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен қамтамасыз ету;

– бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап, жүзеге

асыру;

– оқу-тәрбие үдерісіне жаңа ақпараттық технологияны енгiзудi қамтамасыз ету

бойынша ғылыми-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк жұмыстарын жүргiзу;

– пәндер бойынша жасақталатын жалпыға мiндеттi бiлiм стандарттарының және оқу-

әдiстемелiк кешендерiнiң мазмұнын ақпараттық технологияны пайдалану мүмкiндiктерiмен

жетiлдiру бiлiм берудi басқаруда ақпараттық жүйенi құру;

– бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерi үшiн бағдарламалық-техникалық

құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық бағдарламаларды, электрондық

оқулықтарды жасақтау;

– педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн

пайдалана бiлуге дайындау және жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн көтеру.

~ 172 ~

Білім беруді ақпараттандыру жағдайында педагог мамандардың біліктілігін көтеру – бүгінгі

күннің негізгі міндеттерінің бірі екендігі даусыз. Педагог мамандардың біліктілігін

көтеруді ақпараттандыру, қажеттілікті шешу барысында педагог мамандардың біліктілігін

ақпараттық технологияны өз қызметтеріне пайдалану, педагог мамандардың ақпараттық

сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық құзырлығы сияқты

қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр[5].

Әлемдік өркениетке қадам басқан Қазақстанның қоғамдық-саяси, экономикалық,

мәдени дамудағы жаңа бастамалар мен түбегейлі өзгерістер білім беру жүйесіне өз әсерін

тигізіп, білім деңгейін, оқыту әдіснамасын жетілдіруде тың ізденістер жасауға мүмкіншілік

туғызып отырғандықтан алдыма мынадай мақсаттар қойдым.

– жаңа технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;

– жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу арқылы

бiлiм беру мазмұнын жаңарту;

– жаңа технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу

механизмiн құру;

– бiздiң елiмiздегi жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;

– мультимедиялық электрондық оқулықтарды пайдалану.

– отандық бiлiм беру жүйелерiн бiртұтас әлемдiк ақпараттық бiлiмдiк кеңiстiкке ену

арқылы сабақтастыру және т.б.

Қазір «Ғасырдың білім ордасы мен мұғалімі қандай болу керек?» деген негізгі

сұраққа жауап ізделуде. Білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектепке ойшыл,

зерттеуші, тәжірибелік қызметте педагогикалық үйлестіруді шебер меңгерген іскер мұғалім

қажет екендігі аз айтылып жүрген жоқ. Қазір заман да, қоғам да өзгерген. Бүгінгі

балалардың мақсаттары да, құндылықтары да, идеялары да бұрынғыдан мүлде басқаша.

Өйткені олар – өзінің болашағына тиімділік тұрғысынан қарайтын, іскерлікке бейім,

жоғары талап қоя білетін адамдар. Олай болса, бұл қоғам кез келген педагогтан өз пәнінің

терең білгірі ғана болу емес, теориялық, нормативтік – құқықтық, психологиялық –

педагогикалық, дидактикалық әдістемелік тұрғыдан сауатты және ақпараттық

компьютерлік технология құралдарының мүмкіндіктерін жан – жақты игерген ақпараттық

құзырлығы қалыптасқан маман болуын талап етіп отыр.

ХХІ ғасыр – техниканың озық дамыған ғасыры. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың сындарлы

саясатының арқасында бүкіл мектеп компьютермен қамтамасыз етілді.

Компьютер бала үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай

болса барлық сабақтарды компьютердің қуаттануымен жүргізуді үйрену – бүгінгі күннің

кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі[6].

Білім беру жүйесін ақпараттандыру дегеніміз – берілетін білім сапасын көтеруді

жүзеге асыруға бағытталған процесс, яғни еліміздің ұлттық білім жүйесінің барлық

түрлерінде кәдімгі технологияларды тиімді жаңа комплекстік технологияларына

алмастыру, оларды сүйемелдеу және дамыту болып табылады. Электрондық есептеуіш

технологиясымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге,

электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге,

компьютерлік оқыту бағдарламасына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар

коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді

көздейді. Интерактивті тақтаның мүмкіндіктері мұғалімдерге баланы оқытуда бейне және

ойын бағдарламаларын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Ақпараттық қоғамның негізгі талабы – студенттерге ақпараттық білім негіздерін

беру, логикалық – құрылымдық ойлау қабілеттерін дамыту, ақпараттық технологияны

өзіндік даму мен оны іске асыру құралы ретінде пайдалану дағдыларын қалыптастырып,

ақпараттық қоғамға бейімдеу. Демек, ақпараттық бірліктердің білімге айналуы әлемнің

жүйелік – ақпараттық бейнесін балдардың шығармашылық қабілеттері мен құндылық

бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтін, адамның дүниетанымының

~ 173 ~

құрамдас бөлігі болып табылатын интеллектуалды дамуды қалыптастырудың бір жолы.

Қазіргі білім беру жүйесі ақпараттық технологиялар мен компьютерлік

коммуникацияларды белсенді қолдануда. Әсіресе қашықтан оқыту жүйесі жедел

қарқынмен дамуда, бұған бірнеше факторлар, ең бастысы – білім беру мекемелерінің

қуатты компьютер техникасымен қамтылуы, оқу пәндерінің барлық бағыттары бойынша

электрондық оқулықтар құрылуы және интернеттің дамуы мысал бола алады.

Оқытудың әр сатысында компьютерлік тесттер арқылы студентті жекелей бақылауды,

графикалық бейнелеу, мәтіндері түрінде, мультимедиалық, бейне және дыбыс бөлімдерінің

бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске асыруға көп көмегін тигізеді.

Электрондық оқулықтарды қарапайым оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және

оларда өзін – өзі тексеру жүйесі бар. Осы электрондық оқулықтың артықшылығы болып

табылады. Сондықтан, өзін – өзі тексеру жүйесі студент пен оқытушының арасындағы

байланысын алмастырады. Электрондық оқулықтарды пайдалану студенттердің, танымдық

белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға

шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Осы уақытқа дейінгі білім беру

саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын

қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды

пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Оқыту үрдісінде оқыту әдістерін тиімді пайдалану,

білім беру жүйесін тұтастай жаңа оқыту технологиясын енгізе оқыту процесінде

толыққанды дамуына мүмкіндік жасайды. Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық

стиліне, яғни, студентке оқу материалын тиімді сипаттайтындай қабылдау механизміне

тәуелді болады. Осыған байланысты оқу іс-әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын

студенттердің өзіндік іс-әрекетін, оқытушының әрбір студентпен жеке тұлғалық оқу іс-

әрекетін сүйемелдеуді және жобалар мен оқу жұмыстарын оқытушылармен бірге

ұйымдастыруды жобалайды. Осылайша жаңа технологиялардың дамуы жаңа әдіс-

тәсілдердің пайда болуына көмектеседі және сонымен бірге оның сапасын жоғарылатады.

Бұл технологияның өзектілігі қоғамның ақпараттандыру жылдамдығының артуымен

сипатталады. Әр түрлі пән сабақтарында жаңа технологияны пайдалану білім мазмұнын

жаңартумен, ақпараттық ортаны қалыптастыруымен, сондай-ақ сапалы білім беру

мүмкіндігінің жоғары болуымен ерекшеленеді[7].

Соңғы кезеңде қазіргі заманғы педагогикалық ғылым мен практика түбегейлі

өзгерістерге ұшырауда. Соның ішінде оқыту үрдісі ақпараттық – коммуникациялық

жағдайларда жаңа көрініс алу жолында басқаша жаңалаған жолмен ХХІ ғасыр талаптарына

сай білгір, уақытты үнемдей алатын тұлғаны қалыптастыруға бағытталады. Қазіргі оқыту

үрдісіне жаңа педагогикалық технологиялар кеңінен енуде. Баланы пәнге қызықтырумен

қатар, саналы ойлауға тәрбиелейтін, қоғамдық көзқарастарын қалыптастыра алатын, өзіндік

пікірі бар, қоғамдағы болып жатқан түрлі қарама-қайшылықтарды түсіне білетін, еркін

сөйлеп, өз пікірін ашық айта алатын ойлы ұрпақ тәрбиелеуде сабақтың маңызы зор. Сол

сабақ атты театрдағы басты кейіпкеріміз – студент болса, онда барлығымыздың бағытымыз

бір, бағдарымыз байсалды болмақ. Әр оқытушы студентке көпқырлы сабақ беретін болған

соң, қазіргі жаhандану саясатына сәйкес жаңа технологияны өз ыңғайына, пәніне лайықтап

пайдалануы тиіс. Оқытушы шеберлігі – ізденіс нәтижесі. Сондықтан, орыстың ұлы

педагог-ғалымы К.Д.Ушинскийдің “Мұғалім – өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда

ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады” – деген. Бұл

“Ұстаз” атты ұлы сүрлеуге соқпағын салып жол тартқан көкірегі ояу, көзі ашық әрбір

адамға берілген елеулі ескерту. Сабақты тартымды өткізіп, оқушылардың қызығушылығын

арттыру үшін әр сабағымызды түрлендіріп отыру шарт. Ол үшін тек бір технологиямен

шектеліп қалмай, әртүрлі технологияның элементтерін пайдалану қажет[8].

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын

жүзеге асыруға арналған кеңесте «Еліміздің алдында тұрған үлкен мақсат – мынадай

алмағайып заманда экономикамызды түзеп, жағдайымызды жөндеп, индустриялық

~ 174 ~

Қазақстанды жасау. Сол кезде еліміздің келбеті өзгереді, басқа кадрлар даярланады, басқа

ұрпақ өседі, экономика жаңарады. Біз шынымен де 30 өркендеген, өскен елдің арасына

енеміз. Мақсатымыз – сол. Осындай мақсат қойған ел қызметкерлерінің жұмысы да қызық

болады. Істеген жұмысыңның ертең нәтижесін көресің. Қолыңмен істейсің, көзіңмен

көресің, елдің ризашылығына бөленесің. Осы жұмысты атқару – бәрімізге бақыт. Осы

бақытты пайдаланып еңбектенейік, халқымызға қызмет етейік», – деген болатын[9].

Ендеше Мәңгілік Ел болу жолындағы ұлы істеріміз жаңа дәуірлерге жол ашсын!

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан халқына

жолдауы» Егемен Қазақстан, 14 қазан 2009ж.

2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған

2014 жылғы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауы.

3. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. 2007 ж.

4. Еркебаева Г.Ғ.Қазақстан Республикасының ұлттық білім беру жүйесінің міндеттеру,

бағыттары мен мазмұны. Халықаралық ғылыми-практикалық конференция. Шымкент,

2011. – Б.6-9.

ЖАС МАМАНДАР ДАЯРЛАУДА СЫНИ ТҰРҒЫДАН ОЙЛАУ

ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ АРҚЫЛЫ ОҚЫТУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Ахат Қамар Закарияқызы

Қостанай педагогикалық колледжі,

Қостанай қаласы

Ұстаз үздіксіз ізденгенде ғана, шәкірт жанына нұр құя алады

А. Байтұрсынұлы

Елбасымыз "Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер-бүгінгі мектеп оқушылары,

мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға

жүктелетін міндет ауыр” деп атап көрсеткеніндей, әр ұстаз алдында жас ұрпақты бәсекеге

қабілетті етіп тәрбиелеу міндеті тұр. Осы міндетті орындау болашақ мектеп мұғалімдерін

даярлайтын педагогикалық колледж ұстаздарының үлесінде. Сондықтан қазіргі таңда

колледж ұстаздары алдында білім жүйесін заман талабына сай үйлестіре, жаңа үлгіде

жүргізу міндеті туындап тұрғандықтан, бәсекеге қабілетті маман даярлау үшін жаңа

талаптар қойылуда.

Қойылған талаптарды орындау үшін Қазақстан Республикасы педагог

қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың деңгейлі бағдарламасының негізінде әзірленген

педагог кадрларды даярлайтын жоғары оқу орындарының бітіруші курс студенттеріне

қосымша кәсіби білім беру бағдарламасы бойынша Астана қаласында тренерлерді

даярлау курсы ұйымдастырылды. Бұл курс бағдарламасынан күтілетін нәтижелер

студенттердің қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел-

уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сыни-көзқарастары жүйелі дамыған,

сандық технологияларда құзырлылық тұлға ретінде қалыптасуын қамтиды.

Курстың алғашқы бетпе-бетінде менің көңіліме қонғаны мен болашақ мамандарды

кәсіби даярлау үрдісінде өзімнің қоржынымды сындарлы оқыту теориясына негізделген

әдіс-тәсілдермен кеңейттім. Сындарлық теориясына негізделген оқытудың мақсаты-

оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез

келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету. Курс барысында сындарлық

теориясының жеті модулімен таныса отырып, болашақта өз сабақтарымызда қалай қолдану

керектігін түсіндік. Курстан алған білімдерімді саралай келе студенттермен жұмыс жасау

~ 175 ~

барысында тіл байлықтарын жетілдіру үшін сыни тұрғыдан ойлауға үйрету модулін

пайдасы көп екенін аңғардым

Өз сабақтарымда студенттерімді өзіндік пікір айта алуға, баламалы шешім

қабылдай білуге, ойлауға және өз іс - әрекетіне жауап беруге, сыни тұрғыдан ойлауға

баулуды меңзедім. Сыни тұрғыдан ойлау «ойлау туралы ойлану» деп сипатталған. Ол

маңызды мәселелерді талқылау және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды. Сыни

тұрғыдан ойлау - бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде алынған

ақпаратты ойлауға, бағалауға, талдауға және синтездеуге бағытталған пәндік шешім. Ол

болашақта әрекет жасауға негіз бола алады. Сыни тұрғыдан ойлау көбінесе қарсы пікір

айтуға, баламалы шешімдерді қабылдауға, ойлау және іс-әрекетімізге жаңа немесе

түрлендірілген тәсілдерді енгізуге дайын болуға, ұйымдастырылған қоғамдық әрекеттерге

және басқаларды сыни тұрғыдан ойлауға баулуды білдіреді. [1 45 –бет]. Осы

тұжырымдарға сүйене отырып сабақтарыма курста үйренген әдіс-тәсілдерді қолдана

отырып, студенттерімді өзіндік пікір айта алуға, баламалы шешім қабылдай білуге, ойлауға

және өз іс - әрекетіне жауап беруге, сыни тұрғыдан ойлауға баулуды көздедім. Осы сыни

тұрғыдан ойлауға үйрету модулін қолдана отырып сабақ беруде алға қойған мақсатым

студенттердің терең сыни ойлауға, қарсы пікір айтуға, дәлелдерді талдау және сұрыптауға

үйрету.

Сыни тұрғыдан ойлау стратегиялары қарама-қарсылық туғызу, шешім қабылдау, баға

беру студенттің білімін дамытудағы ойлаудың жоғары деңгейінде жүретін жұмыстарды

қамтиды. Қызығушылығын ояту кезеңінде блумның білу, түсіну, қолдану бөлімдерін,

мағына тану кезеңінде талдау, жинақтау, бағалау бөлімдерін қолдандым. Қызығушылығын

ояту кезеңінде төмендегідей стратегиялар алдым: « Ой шақыру», «Қарлы кесек», «Үміт

ағашы», «Жедел сұрақ». Мағына тану кезеңінде «Үштік», «Айналмалы бекет», «Брейн-

ринг», «Ыстық орындық», «Венн диаграммасы», « Ілмек жіп» стратегиялары қолданды. Ой

шақыру кезеңі бойынша «Екі жұлдыз, бір үміт», «Саулнама», «Сіздің пікіріңіз құнды.....»

әдістерін жоспарладым.Сабақтарымда қолданған «Үштік», «Айналмалы бекет»

стратегияларында сыни ойлантатын сұрақтар қою арқылы ақын-жазушылардың өмірі

мен шығармаларына талдап, бірлесе отырып пікір білдірді. Мысалы: Мұқағали жаңашыл

ақын екедігін өлең жолдарына сүйене отырып талда деген сұраққа жауап бермес бұрын

студенттер ақын-жазушылардың шығармаларын қарастырып шығып, өздеріне қазіргі

заманда ұнайтын ақындардың өлеңдерінен ұқсастық іздеп дәлелдеп отырды. Сондай-ақ

«Брейн-ринг», «Ыстық орындық», «Венн диаграммасы» стратегияларын қолдануда

берілген тапсырманы орындап, қорғау барысында, оқушылар метатану үдерісі арқылы

түсіну, бақылау және оқу тәжірибесіне қадағалау жүргізу сияқты қабілеттерінің

дамығанын байқадым. Мысалы, М. Шахановтың «Отырардың күйреуі» поэмасы бойынша:

Ел тарихын қорлаған, әке үмітін ақтамаған сатқынға өз ойынды білдіріп хат жаз.

Қарияның бала тәрбиесінде жіберген қателігі болды ма? Қазіргі замандағы бала

тәрбиесіне көзқарасын. Болашақ мұғалім ретінде қандай 3 қасиетті бала бойына енгізу

керек деп ойлайсын, дәлелде?- [2,98 –бет]. деген сұрақ бойынша студенттер өздерінің

машықтану кезіндегі тәжірибелерін еске түсіре отырып сөз қозғады. Әсіресе гимназияда

машықтануда болған студенттер қазіргі замандағы ата-аналардың тәрбиесіне

келіспейтіндіктерін ашық айттып, өз шешімдерін, айтқан пікірлерін қорғай отырып, өз

ойларын логикалық тұрғыдан құра білді. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету модулінің әдіс-

тәсілдерін пайдалану студенттердің ойын еркін жеткізуге талпынуы, бір-біріне деген

сезімдерін еркін жеткізуіне, құрметтеуге, топта ұйымшыл болуына, сабақты жақсы

қабылдауына және сыни тұрғыдан ойлау дағдыларының алға жылжуына өте ыңғайлы

екенін байқадым. Мысалы, М. Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» шығармасын өткенде

«Ыстық орындық» әдісінде студенттер бір-біріне сыни тұрғыдан құрастырылқан

төмедегідей сұрақтар қоя алды:

Балаңыз өмірден өтті. Істеген іс әрекетіңізге өкінесіз бе, неліктен?

~ 176 ~

Күйеуіңіздің іс-әрекетіне қандай баға бересіз – бұл сұрақтар арқылы

ыстық орындықта отырған студенттер сұраққа шешім табуды керек ететін мәселені

анықтады, әр сұраққа байланысты өзіндік пікірлерін айты, оны дәлелдей алды және сыни

тұрғыдан сұрақ қоя білді.

Тығырықтан жол таба білу қабілеттерін жетілдіру үшін «ілмек жіп» әдісі арқылы

шығарманың мазмұнын басшылыққа ала отырып жұмыс

жүргізілді. Бұл әдісте берілген үзінділер бойынша тез ойлауға, ұтқыр ой айта білуге,

шапшандыққа ұмтылды. «Табиғат –ортақ үйіміз» атты эссе бойынша студенттер өз

ойлары мен түсініктерін, идеялары мен пайымдауларын бағалай алатынын көрдім. Мұнда

Айнұр, Азиза жазған ойлары өте тиімді шықты ( ... Сырдария суын сүзіп, Аралдың тұзын

жұтқан күніміз қалай келегенің кім түсіндіреді..... ,.). Студенттер эссе жазу барысында

қарастырылған шығарманы негізге алып, тақырып бойынша өз ойлары мен түсініктерін,

идеялары мен пайымдауларын келтіріп бағалауға үйре алды. Аққу құсты қорғау жолдары

жайлы жоспар әзірлеу тапсырмасында бір студенттің бір аптаға жасаған жұмыс жоспары

өте сәтті шықты. Бұл студент топта орташа оқитын студенттер қатарына жататын.

Сондықтанбұл еңбек мен үшін ең сәтті жұмыс болды. Студенттер мұндай жұмыстар

жүргізе келе, оқып, талқыға салғанда өз көзқарастарын тереңдете түседі. Сыни тұрғыдан

ойлауды қолдана отырып жүргізілген жұмыстарыма сараптама жүргізілу үрдісінде,

төмендегідей кемшіліктерді байқадым: ««Жедел сұрақ»» әдісті қолдануда кейбір

студенттер өз ұстанымдарын толық дәлелдей алмай, себеп - салдарларын дәлелді түрде

келтіре алмағандықтан жауаптары ұтымды шықпады, кейбірі өз ұстанымдарын ұтымды

түрде дәлелдей алғанымен, өзге ұстанымдарды жан-жақты талдай алмай қиналды. Осы

кемшілікті жою мақсатында «Үштік» әдісін қолдану арқылы студенттерді рөльге (эксперт,

мұғалім, оқушы) бөліп, барлық сұрақтар мен жауаптарға талдау жасата отырып,

қателіктерді тақтаға жазып көрсетілді. Әр студент өзіне берілген рөльдерге

жауапкершілікпен алып шықты. Қателіктерді қарастыру, талдау кезіндерінде студенттердің

аты аталмағандықтан, әр кім өз қателіктерін көріп, бірге талдап, түсіне отырып, сол

қателіктерімен жұмыс жасай білді. Сол сияқты «Эссе» жазу барысында кейбір

студенттердің сөздік қорлары аз болғандықтан, өз ойларын жазбаша жеткізе алмай

қиналды. Сондықтан келесі сабағымда сол студенттерге көмек ретінде «Керек сөзді тап»

әдісі ұсынды. Бұл әдіс арқылы эссе жазуға бірнеше тізбектелген тірек сөздер, сөз тіркестері

тақтаға ілінді. Суденттер осы тірек сөздерді, сөз тіркестерді алып, эссе жазу барысында

қолдана отырып, мәтін құрастырды. Алған сөз, сөз тіркестерін бөлек жазып, сөздің

мағынасын топпен бірлесе отырып толығымен ашып көрсетуге тырысты. Кейінгі

жүргізілген жұмыстар барысында біраз студенттерден жақсы нәтиже көре алдым. Сыни

тұрғыдан ойлау стратегияларын студенттерді оқыту үдерісінде қолдану біраз

студенттердің бойынан оқуға, мамандыққа деген сенімділік ұялатқанын байқадым. Мен

оны білім алушылардың «Екі жұлдыз, бір тілек», «Сіздің пікіріңіз құнды.....» кері

байланысын жүргізу кезеңінде жазған пікірлерінен көрдім. Нәтижесінде студенттің өзіндік

пікірі, қоршаған ортасына құрметпен қарау көзқарасы қалыптасып, танымды қабілеттері

жетіле бастады. Студенттерімнің сабақ аяқталғасын айтқан пікіріне сараптама жасай келе,

олардың болашақта мұғалім ретінде сыни тұрғыдан ойлау стратегияларын өз сабақтарында

қолдана отырып жұмыс жүргізетініне үміттенемін.

Жоғарыда айтылғандарды қорыта келгенде, «Оқыңыз, үйреніңіз, пайымдаңыз

және бәрінің ішінен ең пайдалысын алыңыз»,- деп Пирогов айтқандай [1, 56 –бет] сыни

тұрғыдан ойлауға үйрету модулін қолдана отырып, студенттерімізге алған білімінен

болашақ мамандықтарына пайдалысын ала білуге үйретуіміз керек.

_Өзімнің сын тұрғысынан ойлау сабақтарымда студенттердің оқуға, жазуға ғана емес,

ойлауға үйренуді өзіміз де үйрене бастадық. Сын тұрғысынан ойлау жобасымен бір жыл

көлемінде ғана жұмыс істегеннің өзінде біраз жетістіктерге қол жете бастады. Студенттерді

ойлауға үйретуде, тілдерін дамытуда бес жолды өлең, эссе, елес құшағында, торлы

~ 177 ~

талқылау, раундробинг, РАФТ, INSERT, болжау, қолжазба күнделігі, еркін жазу, кубик,

дөңгелек үстел, қолжазба, кержез, дәлелді эссе сияқты стратегиялардың берері көп.

Қорыта айтқанда, мен үшін ең тиімді сабақ-нәтижелі сабақ. Ал, сабақтың нәтижесі

студенттердің іс-әрекетінен көрінеді. Іс-әрекет нәтижелі болу үшін студент сабаққа

белсене қатысып, өз ойын еркін жеткізіп, сұхбат құра білу керек. Сондықтанда сыни

тұрғыдан оқыту мұғалімге де, студентке де білім алу үшін үлкені үлес қосатын өзара іс-

қимылдың шын мәніндегі тиімді түрі деп есптеймін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Студенттерге арналған нұсқаулық, НЗМ ДББҰ, 2015 ж.

2. Бітібаева Қ.О. «Әдебиетті оқыту әдістемесі», Алмата -1997 ж.

КӘСІБИ МАМАН ДАЯЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ КОММУНИКАТИВТІК

ТЕХНОЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІГІ

Танатарова Анар Шаныткалиевна

Бейнеу политехникалық колледжі

Бейнеу ауданы, Маңғыстау облысы

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Бізге экономикалық және

қоғамдық жанару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет. Біздің

адамдарымыз оқып үйренуі тиіс. Бүкіл әлемде адамдар өмір бойы оқумен өтеді. Бүгін қажет

болып отырған мамандықты игеруге мүмкіндікте бар» -деп атап көрсетті халыққа арналған

кезекті жолдауында. Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды

мәселелердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпарттық –

коммуникативтік технологияларды пайдалану. Қазіргі таңда елімізде білім беру жүйесінде

жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру енгізілді. Ақпараттық –

коммуникациялық технологияны дамыту білім берудің бір бөлігі. Соңғы жылдары заман

ағымына сай күнделікті сабаққа компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта

қолдану жақсы нәтиже беруде. Білім беру жүйесі электрондық байланыс ақпарат алмасу,

интернет, электрондық пошта, телеконференция, On-line сабақтар арқылы іске асырылуда.

Бүгінгі күні инновациялық әдістер мен ақпараттық технологиялар қолдану арқылы

оқушының ойлау қабілетін арттырып, ізденушілігін дамытып қызығушылығын тудыру,

белсенділігін арттыру ең негізігі мақсат болып айқындалады. Әсіресе қашықтан оқыту

жүйесі жедел қарқынмен дамуда, бұған бірнеше факторлар, ең бастысы-білім беру

мекемелерінің қуатты компьютер техникасымен қамтылуы, оқу пәндерінің барлық

бағыттары бойынша электрондық оқулықтар құрылуы және интернеттің дамуы мысал бола

алады.

Жаңа технологияның қыр-сырын меңгере жүріп, қазіргі коммуникативтік

технологияны тиімді пайдалану М.Жанпейісованың «Модульдік оқыту технологиясын»,

Ж.Қараевтің «Үш өлшемді деңгейлеп саралап оқыту» технологияларын басшылыққа ала

отырып сабақты түрлендіре өткізу және жаңа технологиялардың тың жетістіктерін

пайдаланып, ғаламтор арқылы алынған деректерді жинақтап, слайдтар жасап, әрбір сабақта

интерактивті тақтаны пайдалана отырып өткізген сабақтар студенттерді тез шешім

қабылдауға, өз беттерінше жұмыс жасауға және уақыт үнемдеуге баулиды. Жаңа

технологияның тиімді жолдарын пайдалана отырып студенттер ғаламторға кіру арқылы

көптеген тың материалдарды тауып, жоспарлы бағдарлама бойынша өткізілетін күнделікті

сабақтарға құнды деректер тауып әкеліп өзара пікірлесіп отыруға толық мүмкіндіктер бар.

Нәтижесінде студенттердің сабаққа деген қызығушылығы артып, сапа көтеріледі ең

~ 178 ~

маңыздысы әр студенттің ерекше болмысын танып, тұлғалық қасиеттерін мойындау,

сонымен қатар үнемі тоқтаусыз ізденген кезде ғана шәкірт жүрегіне орын аларың хақ.

Сабақта ақпараттық- коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі:

студенттің өз бетімен жұмысы ;

аз уақытта көп білім алып, уақытты үнемдеу;

білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру;

шығармашылық есептер шығару;

қашықтықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;

қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;

экономикалық тиімділігі;

іс әрекет,қимылды қажет ететін пәндер мен тапсырмаларды оқып үйрену;

оқушының ой – өрісінің дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор.

Ақпараттық-коммуникациялық технолгиялар жеке тұлғаның құзыреттілігін дамыту

құралы, ендеше ақпараттық технологияларды пайдаланудың артықшылықтары мынадай:

1.Олар оқытудағы тақырып шеңберіндегі немесе белгілі бір уақыт аралығында

айтылуға тиіс

мәліметтер көлемін ұлғайтады.

2.Білімге бір-бірінен үлкен арақашықтықта орналасқан әр түрлі оқу орнында отырып

қол жеткізуге

болады.

3.Оқытудың жүйесінің көп деңгейде жетілдіруі олардың таралымы мен оқу сапасын

арттырады.

4.Студент өз бетінше немесе өзге студенттермен топтасып бірге жұмыс істеуге

мүмкіндік алады.

5.Студенттердің танымдық іс- әрекеттері қүшейіп, өзіндік жұмыстарды тез орындау

мүмкіндіктері артады.

Осылайша оқыту құралдарының бірі-электрондық оқулық. Ол студенттерді даралай

оқытуда жаңа информацияларды жеткізуде, сондай-ақ игерілген білім мен біліктерді тесттік

бақылауға арналған программалық құрал. Білім беру жүйесінде электронды оқулықтарды

пайдаланып, үлкен табыстарға жетуге болады. Электронды оқулықтарды пайдалану

барысында студент екі жақты білім алады: біріншісі-пәндік білім,екіншісі-компьютерлік

білім. Электронды оқулықтарды пайдалану оқушының өз бетінше шығармашылық жұмыс

жасауына, теориялық білімін практикамен үштастыруына мүмкіндік береді. Электронды

оқулық арқылы студент көптеген қосымша материал ала алады, осы алған мәліметтерін

компьютерден көргендіктен есінде жақсы сақтайды, өз бетінше жұмыс жасау қабілеті

қалыптасады. Осылайша жас ұрпақты оқытуда инновацияны пайдалану-шығармашылық

жетістіктің негізгі көзі.

Ақпараттық технологиялар орталарын пайдаланудың мақсаттары:

1.Ақпараттық технологияларды қолдану негізінде оқу – тәрбие процесінің барлық

деңгейін жетілдіру:

- оқыту процесінің ықпалы мен сапасын арттыру;

- пән аралық байланысты тереңдету;

- қажетті ақпаратты іздеуді оңайлату және көлемін ұлғайту.

2.Студент тұлғасын дамыту, ақпараттық қоғамда өмір сүруге даярлау.

- коммуникативтік қабілеттерді дамыту;

- күрделі жағдайда оңтайлы шешім немесе шешу нұсқаларын қабылдау дағдыларын

қалыптастыру;

- компьютерлік графика мультимедиа технологиясына пайдалану арқылы

эстетикалық тәрбие беру;

- ақпараттық мәдениетті қалыптастыру, ақпаратты өңдей білу.

3.Қоғамның әлеуметтік тапсырысын орындау:

~ 179 ~

- ақпараттық сауаты бар тұлғаны даярлау.

Сонымен қатар электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде студенттер

бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық тапсырмалар орындайды.

Әрбір студент таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар мен тарау бойынша тест

жұмыстарын орындап, анимациялық практика тапсырмаларымен жұмыс жасауға

дағдыланады. Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видео көріністер, дыбыс және

музика тыңдатып көрсетуге болады. Бұл әрине мұгалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен

әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен

оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады. Оқу-тәрбие

үрдісінде «Activstudio» бағдарламасы мен қамтамасыз етілген Activord интерактивті

тақтаның мүмкіншіліктерін барынша қолдану өз нәтижесін береді. Бүгінгі заман талабына

сай оқытудың озық технологияларын ұтымды пайдалану, оқу әрекеттері арқылы ойын

түрлерін пайдалану, бағдарламада анықталған білім және білік дағдыларын қалыптастыру,

тиянақтау, бекіту немесе тексеру жұмыстары жүзеге асқан кезде ғана берілген білім берік

болады.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өз жолдауында айтқандай:

«Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім

қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін-білім».

Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісінің

технологияландыру мәселесін басты орынға қойып отыр.

Қазіргі қарыштап дамып келе жатқан ақпараттық технология ғасырында қолдағы бар

мүмкіндікті пайдаланып білікті маман дайындау әрбір ұстаздың борышы деп білем.

Сондықтан өзім дәріс беретін «Тамақтандыруды ұйымдастыру» мамандығы бойынша

ұдайы интернет беттерінен қажетті мәліметті алып, пайдалануды әдетке айналдырдым және

студенттердің өз бетімен жұмыс жасауына мүмкіндік бар. Тағам әзірлеу технологиясын,

оны безендіру жалпы барлық қажеттілік интернет бетінен табылып тұр, бұл дегеніміз

жастардың болашағы үшін жасалған үлкен жақсылық. Сонымен бірге тәжірибе алмасу үшін

өз шығармашылығымды да жариялап, жеке парақшаларыма салып қоюды жолға қойдым.

Әрине сапалы білім берілу үшін көп іздену, жаңалықты жатсынбай қабылдау қажет-ақ.

Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануда (АКТ) қандай

жағдай нәтижелі болатынына мұғалімнің тигізер ықпалы зор және оқыту барысындағы

білім сапасына мұғалімнің үнемі көңіл бөліп отыруы аса маңызды.

Күтілетін нәтиже:

- жеке тұлға қалыптасып ақпараттық мәдениеті дамиды;

- кең ауқымды ақпараттар мен пайдалы мәліметтер алады, өзінің жеке болашағына

бағыт-бағдар жасайды, сауаттылығы артады;

- жаңалықты меңгереді, жаңа шешімдер табуға дағдыланады;

- дүниетанымы кеңейіп, өз бетімен білім алуға және ойлауға үйренеді;

- оқушының қабілеті дамып, өз бейімділігін таниды;

- ұстаз бен дара тұлға арасындағы байланыс ынтымақтастығы артады.

Қорытындылай келе, оқытуды ақпараттық технологиясы негізінде жүзеге асыру

оқушының шығармашылық потенциалын дамытуға мүмкіндік береді. Өз бетімен танымдық

және зерттеушілік қызметін арттырады, логикалық ойлау қабілетінің субъектілігінің алғы

шартын қалыптастырады. Білім беру жүйесінің алдындағы жаңа міндеттердің бірі

инновациялық педагогикалық оқыту технологияларын пайдаланып білім сапасын арттыру.

Осы технологияны сабағымда қолдану кезінде оқытудың мынандай ерекшелігін байқадым,

яғни оқу материалдарын ақпараттық-коммуникативтік технологиялар арқылы

оқушылардың мұғалімнің жәй ғана бақылауы арқылы өз беттерімен меңгере алатынына

және тиімділігіне көз жеткізіп келемін. Ақпараттық – коммуникациялық технологияны

оқу-тәрбие үрдісінде қолдану студенттің өз мамандығына қызығушылығын арттырып,

~ 180 ~

шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми көзқарасын қалыптастырып, мамандық

сапасын арттырып, еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетті мамандар даярлауда үлесі мол.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы

2. Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының

бағдарламасы

3. Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған

мемлекеттік бағдарламасы

ТЕХНОЛОГИЯ ВНЕДРЕНИЯ СИСТЕМЫ МЕНЕДЖМЕНТА КАЧЕСТВА В

ОРГАНИЗАЦИЯХ ТЕХНИЧЕСКОГО И ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

Енкенов Бауржан Болатханович

Заместитель директора по информационным технологиям колледжа промышленной

индустрии и новых технологии г.Талдыкорган, Алматинская область

«Качество начинается и заканчивается обучением»

Каору Исакава

Основным требованием современной мировой экономики и рынка труда является

система единых стандартов во всем, начиная от образования и заканчивая самыми

передовыми достижениями в самых различных сферах деятельности человечества.

Конкурентоспособность экономики Казахстана во многом будет определяться тем,

насколько быстро и качественно будет осуществлен переход учебных заведении страны на

международные стандарты образования и требованиями рынка труда для внедрения

инновационных подходов к системе подготовки кадров.

Четкую формулировку данных современных требований мы видим в Послании

Президента страны Н. А. Назарбаева «Казахстан – 2050», в «Законе об образовании», где в

стратегическом масштабе обозначены приоритеты развития современной образовательной

системы, переход от «модели общего образования» к модели «образования по выбору

самой личности» в соответствия с требованиями современной науки и экономики.

Реализуемые проекты в системе технического и профессионального образования нашей

страны, в частности проект «Модернизация в системе технического и профессионального

образования» направлены на повышение качества и доступности образовательных

ресурсов для всех слоев населения. Возможность получения рабочей специальности при

поддержке государственных социальных программ в перспективе послужит толчком для

массовой популяризации рабочего класса, что позволит запустить производственные

ресурсы и использовать сырьевой потенциал государства на полную мощность.

Для реализации данной задачи в первую очередь необходимо повысить уровень

качества знаний у обучающихся, довести его до международных стандартов, сделать

казахстанское содержимое рентабельным для успешной интеграции в мировое

образовательное пространство. Решением проблемы может стать внедрение системы

менеджмента качества (ИСО 9001) в ТиПО, связанная с конкурентоспособностью

колледжей страны на мировом рынке образовательных услуг. Что же такое ИСО 9001? Это

серия международных стандартов, регламентирующих управление способностями

организации. Цель серии стандартов ИСО 9001- стабильное функционирование

документированной системы менеджмента качества, начало пути организации образования,

которая желает изменить свой путь развития в лидирующую позицию

конкурентоспособной среды.

~ 181 ~

В Республике Казахстан стандарт ИСО 9001 получил признание и был издан еще в

2001 году. Система образования страны встала на прочный путь модернизации и

интеграции в мировое образовательное пространство.

Международный стандарт ИСО 9001 состоит из 8 основных принципов:

1. Область применения

2. Нормативная ссылка

3. Термины и определения

4. Система менеджмента качества

5. Ответственность руководства

6. Менеджмент ресурсов

7. Процессы жизненного цикла

8. Измерение, анализ и улучшение

Для системы технического и профессионального образования Республики Казахстан

мне бы хотелось предложить следующие принципы менеджмента качества, которые

исходят из вышеназванных принципов:

1. Анализ и системный подход к процессу сертификации: приведение документации в

колледже в полное соответствие требованиям

2. Грамотный менеджмент: разработка графика постоянного повышения

квалификации для руководителя и администрации колледжа

3. Заинтересованность работников колледжа: регулярный мониторинг и анкетирование

преподавательского состава организации с целью выявление слабых сторон в

работе, мотивация персонала, развитие кадрового потенциала

4. Принятие решений, основанных на фактах: принятие своевременных решении для

устранения вопросов

5. Работа на результат: внутренний аудит, мониторинг измерение и анализ

6. Ориентация на потребителя: выпуск специалистов в соответствие запросам рынка

труда и дальнейший мониторинг их профессионального роста.

7. Процессы жизненного цикла: учебная, воспитательная, производственная и

методика преподавания.

Внедрение системы менеджмента качества в учебный процесс должно происходить

после создания структурных подразделений, определения политики и целей реализации.

Успех внедрения системы менеджмента в системе технического и профессионального

образования прежде всего зависит от принятия коллективом колледжа соответствующих

решений и настроения, уровня обучаемости управленческого состава организации

образования. СМК определяет требования, в соответствии с которыми организация должна

осуществлять менеджмент процессов, качественно и устойчиво работать в управляемых

условиях с квалифицированным персоналом.

Немаловажную роль в успешности применения системы качества играет и состояние

материально- технической базы и создание учебно – методической базы (УМК). В

данном направлении, на мой взгляд, успешно проводит работу Некоммерческое

Акционерное Общество «Холдинг» Кәсіпқор», который в рамках проекта «Модернизация в

системе технического и профессионального образования» активно внедряет

инновационные технологии в образовании в систему ТиПО Казахстана, благодаря чему

запущен наконец процесс интеграции системы технического и профессионального

образования нашей страны в мировое образовательное пространство. Как специалисту в

области информационных технологии, мне бы хотелось отметить такое приоритетное

направление НАО «Холдинг» Кәсіпқор» как создание ЦОР- (Цифрового Образовательного

Ресурса). Контент данного ресурса должен решить проблему правильного подхода

преподавателей системы ТиПО по составлению учебно- планирующей документации,

которая будет полностью соответствовать требованиям обновленного ГОСО и нормативно

– правовым документам в системе профессионального образования. Не секрет что основной

~ 182 ~

проблемой среди педагогов, особенно молодых, является неправильное составление учебно

– планирующей документации (РУПр, КТП, ПП). В организациях профессионального

образования знают об этом и активно работают над этой проблемой, проводят школы

молодого педагога и другие мероприятия по решению данных вопросов. Результаты

мониторинга проверок контролирующими организациями в сфере ТиПО часто показывает,

что во многих организациях не строго придерживаются работы в данном направлении в

соответствии с ГОСО и нормативными документами, особенно в отдаленных районах.

Поэтому создание ЦОР (цифрового образовательного ресурса) в едином формате с учетом

всех требовании государственных стандартов в образовании и соответствующей

нормативно – правовой документации станет опорным Интернет – ресурсом для всего

педагогического сообщества. Главной целью в области качества образования в целом

является обеспечение высокого уровня комплексной подготовки специалистов, способных

успешно и безболезненно для системы решить весь комплекс вопросов, связанных с

организацией и внедрением инновационных мировых параметров в образовании.

Коллектив колледжа должен осознать приоритет требовании потребителей

образовательных услуг в организации учебно- воспитательного процесса, поэтому

необходимо стремится изучить и довести до коллектива эти ожидания, постоянно

повышать удовлетворенность всех заинтересованных сторон в качестве специалиста. Для

поддержания в рабочем состоянии СМК и постоянного повышения результативности

Проекта и для повышения степени удовлетворенности потребителей, директор колледжа

обеспечивает процессы необходимыми ресурсами. К основным ресурсам относятся:

1) Удовлетворенность потребителей – главная оценка степени достижения цели

Политики в области качества.

2) Анализ реализации целей в области качества на конкретный учебный год.

Организация учебно-воспитательного процесса в современных условиях требует от

преподавательского коллектива постоянного совершенствования практической

деятельности путем поиска новых ценностей приоритетов в определении целей и

содержания форм и методов построения учебной деятельности обучающихся.

Преподаватель обязан раскрыть истины с максимальной доступностью на уроке. В

зависимости от его отношения к работе зависит степень качества усвоения знании

обучающимися, когда результат зависит от поставленной цели, или предоставить готовую

информацию в линейном формате, лишая студентов возможности «напрячь мозги» или

«дать в руки удочку» и научить самих формировать качество своего «улова» в виде

добываемых знании из самых различных источников информации. Формирование и

развитие мышления студентов – длительный и сложный процесс, обучение может длится

гораздо дольше запланированных сроков. Развитие уровня критического мышления,

интерактивные методы вызывают интерес изучаемого материала у обучающихся,

способствуют самостоятельному поиску ответов на поставленные вопросы, оказывают

помощь в изучении проблем. Также происходит процесс развития самостоятельного

творческого мышления, способность к логическому самоанализу. Таким образом можно в

какой- то степени выправить уровень знания у студентов с различной степенью подготовки.

Система правильного оценивания знании тоже является в определенной степени основным

пунктом в работе организации образования. В данном вопросе можно обратиться к системе

критериального оценивания в процессе модульно – компетентностного подхода в

инновационной технологии обучения. Такая форма оценивания, согласно опыту

зарубежных стран, очень удобно применяется в кредитной технологии обучения, когда

степень ответственности студента возрастает в достаточно большой процент и

обучающийся должен самостоятельно контролировать свой учебный процесс, не допуская

задолженностей, не оставляя их на летний семестр Таким образом, система менеджмента

качества при внедрении в колледжах должна учитывать все направления и первым делом

~ 183 ~

до начала работы экспертной комиссии необходимо провести внутренний аудит с целью

приведения к стандарту все службы и направления.

ФОРМИРОВАНИЕ ИСПОЛНИТЕЛЬСКОЙ ТЕХНИКИ ИГРЫ НА БАЯНЕ

Иванов Алексей Петрович

преподаватель кафедры музыки

Костанайский педагогический колледж

г. Костанай

Проблемы, связанные с развитием техники, принадлежат к числу наиболее

острых, волнующих музыкантов-исполнителей любых специальностей.

Необходимость более эффективного формирования профессионального мастерства

учащихся, большая техническая значимость совершенствования этого процесса,

выдвигают проблему выявления и исследования вопросов технического воспитания,

формирования соответствующих технических умений. Все сказанное обусловило

выбор темы данной статьи.

Если у человека есть прочная и надежная техническая основа (база), есть,

следовательно, и определенные шансы достичь чего -либо значительного в своей

профессии – проявить себя «сделать имя». В настоящее время слишком много разного

рода смотров, состязаний, конкурсных отборов и прочее, слишком сильна конкуренция

среди коллег, слишком важен «технический фактор», чтобы рассчитывать на успех,

будучи недостаточно «подкованным» в этом отношении.

Ни один самый яркий, самый сильный талант в музыкальном исполнительстве

не сможет раскрыться, не располагая необходимым для этого арсеналом виртуозно-

технических средств. Напротив, чем крупнее дарование, тем больше профессионально-

технических «аргументов» потребуется ему для самореализации. [1, с 15]

В музыкальной педагогике большое значение придается технике исполнения,

опирающейся на традиции, опыт и интуицию педагогов, подкрепленные современными

научными данными. Большинство педагогов считает технику всего лишь средством для

раскрытия идеи, содержания художественного произведения. Но, игра на инструменте –

искусство практическое, требующее технических навыков, и недооценка важности техники в

творческом процессе может привести к потере профессионализма, ремесленничеству, с

одной стороны, и переоценке роли техники, с другой. Вопрос технической оснащенности

для музыканта-исполнителя так же, как и для актера, нередко приобретает решающее

значение.

Овладение техническими навыками, накопление технических средств должно идти

«рука об руку» с развитием слуха и музыкального мышления. К планомерному обучению

игре на инструменте следует приступать не раньше, чем заложены основы внутреннего

слуха, и тогда игра по слуховым представлениям станет более естественной, чем игра по

нотным знакам или по двигательной памяти.

Важность технического совершенства подчеркивали выдающиеся музыканты и

методисты, и теоретики. Так, И П. Мильнтейн писал, что можно иметь внутри себя самые

благие намерения, но если технический аппарат не в порядке или испорчен, то эти

намерения останутся нереализованными и дойдут до слушателя в совершенно искаженном

виде. [2, с 68]

Сложность заключается в том, что педагогу приходится формировать у ученика

тончайшую систему двигательных приемов и навыков, о психофизиологической

природе которых учащийся зачастую имеет самое смутное представление. Поэтому

~ 184 ~

исполнители, обладающие огромной творческой интуицией, в поисках рациональных

методов продвижения к поставленной цели, не всегда приходят к ней.

Не случайно очень интересовался физиологией Г. Нейгауз. Л. Оборин подчеркивал,

что всякий настоящий музыкант-профессионал должен знать

свой организм и свои физические возможности, которые при неправильном их

использовании могут стать серьезным препятствием для исполнителя.

В структуре любой деятельности основными компонентами являются цель, средства

и результат. Цель обучения – формирование профессионала. Средство достижения этой

цели – развитие техники исполнения. Но техника как средство не существует в отрыве от

художественной цели, и совершенствуется эта цель лишь тогда, когда осознана, и найдены

пути продвижения к ней.

Понятие «техника» употребляется в разных смыслах. Практически всё, чему

обучается ученик, может рассматриваться в качестве техники. Это и звукоизвлечение, и

звуковедение, и смена меха, и выполнение штрихов, и переключение регистровых клавиш,

и многое другое.

При узком понимании «техники» подразумеваются лишь двигательные качества

музыканта и круг вопросов, непосредственно связанных с ними.

В широком понимании музыканты нередко говорят о технической работе как

целенаправленном процессе развития и формирования моральных, волевых, психических и

физических качеств музыканта-исполнителя, направленном на достижение высоких

творческих, художественных результатов, на подготовку к концертным выступлениям.

Настоящий музыкант постоянно развивает и совершенствует свою технику не

ради самой техники, а для достижения высокого исполнительского результата.

Как уже сказано, корни исполнительской техники кроются в сознании исполнителя-

музыканта, в скорости движения нервных импульсов в коре головного мозга. В

исполнительском процессе важную роль играет и подсознание. Благодаря этому

исполнительский аппарат часто способен действовать автоматически. Речь идет об

автоматических действиях, которые вначале протекают под контролем сознания, но в

результате многократного

повторения в дальнейшем могут осуществляться без участия сознания,

демонстрируя динамический стереотип выученной последовательности движений. Как

правило, во время исполнения, особенно в быстром темпе, невозможно проконтролировать

игровое движение, скачки, ритм, динамику и т. д. «срабатывают» автоматизмы, навыки.

Исполнительская техника развивается благодаря способности исполнительского

аппарата к автоматическим действиям. Очень важно, поэтому первое медленное

проигрывание нотного текста. От того, как будет исполнено и повторено произведение,

какое будет допущено количество ошибок, зависит во многом дальнейшая работа. Первое

впечатление самое сильное. В любой момент любая неточность при проигрывании даст о

себе знать. Настоящего технического мастерства можно добиться, когда музыкант умеет

координировать все элементы техники в единый исполнительский процесс. Работа над

развитием исполнительской техники есть процесс освобождения исполнителя от всего

лишнего: напряжения, скованности, лишних движений и т. п.

Сложность, полисистемность, полифункциональность техники требует

рассмотрения ее на базе физиологии, психологии, педагогики, методики, теории

исполнительства.

Таким образом, техническая работа связана с повышением возможностей

исполнителя за счет:

•приобретения соответствующих знаний, умений и навыков

(интеллектуальных, перцептивных, двигательных);

~ 185 ~

•развития соответствующих физических (сила, быстрота выносливость,

гибкость, ловкость) и психических (эмоциональная устойчивость, распределение и

переключение внимания, быстрота приема и переработки информации и т.д.) качеств;

•развития вегетативных систем, обеспечивающих мышечную деятельность;

•повышения устойчивости аппарата исполнителя к неблагоприятным воздействиям

окружающей и внутренней среды;

•формирования, воспитания морально-волевых качеств.

Совершенствование большинства движений, а также всего исполнительского

аппарата, связано с усложнением процессов регуляции все более высоких уровней

функционирования центральной нервной системы. Теория формирования исполнительской

техники баяниста, психофизиологических механизмов техники видоизменялась вместе с

развитием физиологии высшей нервной деятельности.

Формирование исполнительской техники — довольно кропотливый процесс,

требующий полноты внимания, усердия, выносливости и терпеливости, начиная от

первоначальных этапов — посадки, установки баяна, первого извлечения звука на

инструменте, так и до довольно сложных приемов звукоизвлечения.[3, с 10]

Исполнительское мастерство баяниста, его общее музыкальное развитие и

техническая подготовка тесно связаны с длительной работой над большим объемом

музыкальной литературы.

Техническая одаренность – пальцевая беглость, свободная координация движения

рук, умение выбрать и правильно применить рациональную аппликатуру, разнообразные

приемы звукоизвлечения и другое приобретается путем тщательной систематической

работы над различными видами инструктивного материала.

Это, во-первых, работа над гаммами, арпеджио, аккордами – основными

техническими формулами. Овладение ими способствует выработке определенных

двигательных стереотипов, на основе которых легче и быстрее осваиваются технические

трудности, встречающиеся в художественных произведениях. Кроме того, игра гамм

расширяет общемузыкальные знания учащихся, способствует развитию чувства

ладотональности. [3, с 93] Работая над гаммами, арпеджио и аккордами, следует

стремиться к их легкому и свободному исполнению в любых темпах, различными

метроритмическими рисунками и штрихами в пределах полного диапазона инструмента.

Во-вторых, это и специальные упражнения, применяющиеся для выработки

следующих навыков: взаимодействия, независимости, подвижности пальцев;

быстрого перемещения кисти посредством движения запястья и др.

Кроме того, очень нужны и разнообразные упражнения, подобранные самими

учащимися для отработки конкретных технически трудных мест в разучиваемых

произведениях.

Точность исполнительских действий, т.е. игровых движений, напрямую

связана с точностью и ясностью программ этих движений в сознании музыканта.

Выполнение игрового движения без предварительного его осознания — очень

распространенная ошибка даже среди продвинутых в техническом отношении

музыкантов. Но освоение новых видов техники игры на музыкальном инструменте

происходило бы значительно скорее, если бы музыканты знали о пользе идеомоторных

актов. Об использовании этих приемов в своей педагогической практике

свидетельствуют Т. Лешетицкий, Гр. Гинзбург, И. Гофман.[4, с 7] Внимательное

продумывание игровых движений помогало им и их ученикам добиваться высоких

технических результатов в игре с наименьшими физическими и психическими затратами.

Формирование исполнительской техники довольно длительный и многогранный

процесс, требующий полной отдачи и терпения. Здесь нет не важных или менее важных

моментов, здесь необходима каждая «мелочь» - от посадки ученика и установки

инструмента до правильно подобранной аппликатуры и образности мышления. В

~ 186 ~

связи с тем, что мною рассматриваемая тема очень обширна, то в своей работе я

рассматриваю наиболее важные аспекты исполнительской техники игры на баяне.[4, с 20]

Таким образом, анализируя точки зрения ведущих баянистов можно сделать

некоторые выводы, что каждое движение, каждый пассаж, даже каждая нота должны

быть направлены на раскрытие содержания произведения, его образа. В процессе

обучения учащиеся все время накапливают знания, приобретают навыки и находят

формы технической работы. Каждое новое произведение в какой-то мере ставит и новые

технические задачи. Для решения их, учащийся совсем не обязан применять все

известные ему способы технической работы. Он должен уметь отбирать из

имеющихся в его распоряжении средств именно те, которые годятся в данном случае. Все

это возможно только в том случае, если музыка, музыкальные стремления, а также

музыкально-эстетическая неудовлетворенность ведет ученика, руководит его

занятиями, что в сочетании с сознательным подходом к ним приводит к

изобретательности в технической работе, этой высшей ступени исполнительского труда.

Подводя итог, хотелось бы сказать, что техника – это неотъемлемая составляющая,

средство достижения исполнительского мастерства баяниста.

Использованная литература:

1. Голубовская. Н. Об музыкальном исполнительстве./Н.Голубовская. Ленинград: Музыка,

1985. -С.5-21.

2.Максимов, В. А. Баян. Основы исполнительства и педагогики. Психомоторная теория

артикуляции на баяне / В.А.Максимов. Санкт-Петербург: Композитор, 2003. - 251с.

3.Потеряев. Б. П. Формирование исполнительской техники баяниста / Б.П. Потеряев.

Челябинск 2007. - 181с.

4.Потеряев, Б. П. Формирование художественной техники баяниста (аккордеониста) -

исполнителя / Б. П. Потеряев. Челябинск 2004. - С.4-24.

ОҚЫТУШЫ-ПЕДАГОГТАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

Ізбен Ерлан Шаулекенұлы

Директордың оқу-ісі жөніндегі орынбасары

Түпқараған гуманитарлық-техникалық колледжі

Баутин ауылы, Маңғыстау облысы

Қымбатты әріптестер!

Оқу орнының оқу –ісі жөніндегі орынбасары ретінде, сіздердің оқу жылына арнап

жасақтаған жеке шығармашылық жоспарларыңызды дамыту жолдарын көрсету

мақсатында, осы тақырыптық баяндама ұсынған болатынмын.

Себебі, қай білім ордасындағы болмасын, әдістемелік жұмыс педагогикалық,

ғылыми-теориялық, мәдени, психологиялық-педагогикалық дайындықты, кәсіби шеберлікті

көтеруге бағытталған жүйелі, жеке және ұжымдық жұмысты қамтиды.

Көптеген зерттеулер оқытушының педагогикалық қызметінде кәсіптік

қызығушылық бағдарлауға, өз пәнін білуге деген қажеттіліктен туындайтынын, ал

жоғары кәсіптік қажеттілік тек оқытушының жеке өз басының ұмтылысы арқылы ғана

жүзеге асатынын дәлелдеп берген.

Ал әдістемелік жұмыста жалпы оқытушыларға төмендегідей талаптар қойылады:

1. Үнемі педагогикалық-психологиялық деңгейін көтеріп отыру;

2. Оқыту мен тәрбиелеуде ең соңғы, қазіргі технологияларды және әдіс-тәсілдері зерттеп

білуі, меңгеруі, оны өз жұмысында қолдана білуі;

~ 187 ~

3. Өз білімін көтеруге, шығармашылық жұмыс атқаруға ынталы болуы, ақпараттық

жағынан қамтамасыз етілуі;

4. Оқушылардың табыстарын әр оқу жылына сай мониторингілеп отыруы,

диагностикалаудың қазіргі тәсілдерін меңгеруі;

5. Авторлық бағдарламалар , курстар, дәрістер, мақалалар, ізденістер жасауға ұмтылуы;

6. Өз жұмысын ғылыми жағынан ұйымдастыра білуі;

Осы міндеттер барлық оқытушының алдында тұруы керек. Ал осы міндеттерді

жүзеге асыратын оқытушының кәсіптік қызметінің құрамдас бөліктері төмендегідей:

1. Біліктілігін көтеру; (семинарларға қатысуы, курстан өту

2. Кәсіптік табыстар рейтингісінің жыл сайын өсіп тұруы,;

3. Әдістемелік жұмыстарға белсене араласуы; (баяндамалар жасауы,

шығармашылық есеп беруі т.б.)

4. Кәсіптік жаңашылдық қызметінің көрінуі; (жаңа идеяларының көрінісі)

5. Кәсіптік тұлғасының көрінуі; (өз мамандығы бойынша жобалар құрауы, есептер-

мақалалар жазуы)

6. Пән бойынша сыныптан тыс жұмыстар өткізуі;

7. Қоғамдық-психологиялық қызметінің көрінуі;

Жоғарыдағы аталған көрсеткіштер әр оқытушының нақты әрі нәтижелі жұмыс

жасауына жетекші бола алады.

Осындай көрсеткіштерге ие болуы үшін әрбір оқытушы-педагогтың алдында өзіндік

шығармашылық жұмыс жүйесін қалыптастыру міндеті тұратыны анық.

Қай заманда болмасын, білім беру ошағының басты тұлғасы- мұғалім, оқытушы.

Мемлекеттің саясаты да осы оқытушы – теориялық жағынан білімді, озық идеяларды

дамыта жүретін, үнемі кәсіби шеберлігін арттыруға ұмтылатын, тәлім-тәрбие беру ісінен

жалықпайтын, баланы өзіне тарта алатын, шығармашылық ізденістегі адам болуы керек. Ал

шығармашылық дегеніміз – адамның өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Ол үшін алдымен,

әрбір ұстаз өзінің оқытатын пәнін меңгертуде педагогикалық шеберлігін қалыптастырып

алуы керек.

Көңілдегі көрікті ойдың ауыздан шыққанда дәмі кететіні сияқты, өз қиялыңда әдемі

етіп даярлап келген сабағыңның педагогикалық әдіс – тәсілдерді меңгере алмауыңнан быт-

шыт болатын кездері де болады. Білім жетерлік, бірақ соны оқушыға жеткізу үлкен

шеберлікті талап етеді. Саңқылдап айтқан сабағыңызды салғырт тыңдап отырған

оқушыңызды көргенде қандай күйде боласыз? Немесе, естілетіні-сенің ғана бірқалыпты

даусың, оқушың үнсіз....Өлі тыныштық... Осындай сабақтардың пайдасы бар ма?

Сондықтан, алдымен сабақта оқушының ынтасын оятып, қызығушылығын

тудыруың керек. Ол үшін педагогке ең керегі – жеке тұлғаны дамыту технологияларын

сабақта молынан қолдану. Олардың өзіңе ұнағанын, өз пәніңе тиімдісін, дұрыс нәтиже

беретінін таңдап алып, зерттеу, білім беру деңгейіне қарай өзгертіп қолдану, жаңартып,

түрлендіру, сол бойынша жақсы нәтиже көрсеткен оқушы табуың-міне, сол, жаңашылдық,

шығармашылық жұмыс болып табылады.

Мектеп бағдарламасында 45 минуттық сабақтың әрбір 7 минутында әдіс-тәсілдерді

түрлендіріп отыруға болады, себебі, субьект ретіндегі оқушы 45 минуттың 15 минутында

ғана жаңа білімді қабылдайды екен. Ал біздің құзырымыздағы 80 минутта неше әдіс-

тәсілдермен сабақты түрлендіре алатынымызды өздеріңіз ойлап көріңіздер....

Осы ретте белгілі бір технологияны меңгеріп қана қоймай, соны, насихаттау,

әдістеме құрастыру, іс-тәжірибелер жинақтау да шығармашылық жұмыс болып табылады.

Әрбір шығармашылықпен жұмыс жасайтын оқытушының тәжірибесінде өзіндік қасиеттер

мен сапалар болады, олар өз жұмысы барысында басқаға ұқсамайтын ерекше стиль

қалыптастыруы да мүмкін. Соны анықтау мақсатында, оқытушылардың кәсіби бағытын

бақылау үшін даму картасын жасақтап, әр оқу жылы соңында оның сапасын

~ 188 ~

диагностикалауға болады. Оқытушыны бағалау үшін қолданылатын көрсеткіш-нысандар:

(Ескерту: «жақсы», «орта», «өте жақсы» бағалар қойылады).

1. Жаңа педагогикалық технологияларды, әдіс-тәсілдерді тиімді қолдануы.

2. Оқушылармен жеке жұмысы ( оқушылардың өз бетімен жұмысын

ұйымдастыруы, олимпиадалар өткізуі, байқаулар, конференциялар ұйымдастыруы

т.б.)

3. Оқу процесін жоспарлауы (мамандықтарға КТЖ жасауы, пәндерге жұмыс

бағдарламасын жасауы)

4. Оқу-әдістемелік әдебиеттерді шығаруы (әдістемелік кеңесте бекітілген

нұсқаулары, әдістемелік бірлестікте ұсынған кітапшалары, ішкі колледждік оқу

кітапшалары)

5. Оқу-әдістемелік кешендерді пәндер бойынша шығаруы (дәрістер курсын

шығаруы, зертханалық жұмыстар жинағын құрастыруы, есептеу-графикалық

тапсырмалардың жинағын жасақтауы т.б.)

6. Ғылыми конференцияларда жұмыс қорғаған оқушыларының саны, жұмысының

нәтижесі

7. Біліктілігін көтеруі (семинарларда баяндама жасауы, тамыз конференциясына

қатысуы, ғылыми-практикалық конференцияда өз жұмысын қорғауы)

8. Қоғамдық жұмыстары (куратор, кәсіподақ т.б.)

9. Топтан тыс жұмыстары т.б.

10. Республикалық, облыстық, аудандық ақпараттарда көрінуі

11. Сөйлеу мәдениеті, оқушымен қарым-қатынасы

12. Көрнекіліктердің қолданылуы

Осы көрсеткіштер бойынша оқу жылы соңында әдістемелік кеңес мүшелерімен бірлесіп

отырып, әр оқытушының оқу жылы ішіндегі жұмысына баға берілетінін, әр пән

оқытушысының кәсіби даму картасы жасақталады.

Бұл көрсетілген көрсеткіштер мүддесінен шығу үшін оқытушы жыл бойына өзіне

шығармашылық тақырып алып, соны дамыту үстінде жұмыстанады, яғни бұл тақырыптар-

әрбір оқытушының жеке шығармашылық тақырыбы болып табылады. Шығармашылық

жұмыстың негізгі мақсаты төмендегідей мақсаттарды құрайды:

1. Өзекті мәселе бойынша алған өзінің әдістемелік тақырыбында зерттеу жүргізу.

2. Жүзеге асыру жолдары: баяндамалар жасау, көрнекіліктер дайындау, ашық

сабақтар көрсету, шығармашылық есеп беру, дидактикалық материалдар базасын

жасау.

3. Өз пәніне деген қызығушылығы жоғары оқушы-студенттердің шығармашылық

орталығын құру, топтастыру, пәндік олимпиадаларға, кәсіптік бағыттағы

байқауларға қатыстыру;

4. Қабілетті оқушылардың рейтингілік бағалауы мен диагностикалық зерттеуін

жүргізу;

5. Ғылыми-зерттеу жұмыстарына тарту, шығармашылық баяндамалар жасату;

Осындай жұмыстар жүзеге асқан кезде оқытушының жұмыс нәтижесін мынадай

көрсеткіштер арқылы білуге болады:

1. Сабақта шәкірттерінің еркін сезінуінен;

2. Сабаққа қызығушылықтың деңгейінен;

3. Бағдарламаның толық меңгерілуінен; т.б.

Өзінің өнімді еңбегінің нәтижесін көрсете алатын шығармашыл оқытушының мұраты-

алдында отырған оқушы-студенттің рухани өсуіне жағдай жасау болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. «Қазақстан мекетбі» журналы №3, 2006 жыл

2. «Педагогикалық мәселелер» журналы №3,2008 жыл

~ 189 ~

РОЛЬ АНСАМБЛЕВОГО ИСПОЛНИТЕЛЬСТВА В ФОРМИРОВАНИИ

ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ СТУДЕНТОВ БЕЗ МУЗЫКАЛЬНОЙ

ПОДГОТОВКИ В КЛАССЕ ФОРТЕПИАНО

Клыков Александр Александрович

Концертмейстер, бакалавр,

Костанайский педагогический колледж, Костанайская область

Сегодня особое внимание обращается на подготовку компетентного специалиста,

способного ориентироваться и адекватно действовать в условиях всё более набирающего

темп научно-технического и социально-экономического прогресса. Именно этим

определяется значение грамотности, как одной из ключевых компетенций. Не является

исключением и музыкальная грамотность, которая позволяет специалистам в сфере

музыкального образования и музыкально-исполнительской деятельности легко

адаптироваться в современном обществе и реализовать себя в разнообразных областях

музыкального искусства.

Основная нагрузка при решении этой задачи отводится средним специальным

учебным заведениям искусства, где закладывается фундамент, на котором в дальнейшем

будет формироваться грамотный и компетентный педагог-музыкант. В соответствии с

требованиями Государственного образовательного стандарта, процесс обучения на

музыкально-исполнительских отделениях средних специальных учебных заведений

педагогики, культуры и искусства предполагает определенную музыкальную подготовку

студентов, на которой строится профессиональное музыкальное образование.

Однако в последние годы, в связи с изменением социально-экономической и

социокультурной обстановки в обществе, в числе контингента колледжей все чаще

появляются абитуриенты, имеющие лишь самую элементарную музыкальную подготовку,

либо ранее вообще не занимавшиеся музыкой. Обычно их музыкальное образование

ограничивается участием в художественной самодеятельности, непродолжительным

обучением в музыкальных студиях, уроками музыки в общеобразовательной школе. В

плане профессионального обучения приоритетными для них являются отделения

народного, эстрадного и академического пения, хорового дирижирования.

Начальный этап является фундаментом обучения игре музыкальном инструменте, от

него зависит дальнейшее музыкальное и техническое развитие студента. От того, как он

будет организован, какой деятельностью будет насыщено каждое занятие, зависит успех

всего дальнейшего развития студента без музыкальной подготовки. С первых уроков

студент должен быть включен в процесс исполнения музыки и, несмотря на неизбежные

трудности, вызванные отсутствием опыта и необходимых навыков, получить удовольствие

уже от первых прикосновений к инструменту. Помочь в этом может ансамблевое

музицирование, ведь только совместная игра поможет начинающему музыканту создать

целостный образ исполняемого произведения.

Понятие «ансамблевое музицирование» предполагает раскрытие значений

составляющих его терминов – «музицирование» и «ансамбль». Музицирование (от

немецкого musizieren – заниматься музыкой) в энциклопедических изданиях трактуется как

«исполнение музыки в домашней обстановке, вне концертного зала. В более широком

значение под музицированием понимают вообще игру на музыкальных инструментах [1].

Ансамбль – от французского ensemble – вместе, множество [2] – определяется как

«художественная согласованность, стройность исполнения драматического, музыкального

и т.п. произведения несколькими артистами» [3].

Игра в ансамбле с давних времен является одним из любимых музыкантами видов

музицирования. История подсказывает нам один из возможных путей её возникновения в

народной музыке: «К поэтическому напеву рожка пастуха присоединяется другой

~ 190 ~

инструментальный «голос», он робко ищет себе путь и находит его, оплетая мелодию

первого исполнителя выразительным орнаментом звуковых кружев, не мешающих слушать

этот напев, но оттеняющих его красоту, как бы подчеркивающих изобретательные находки.

Несколько певцов задорно выводят русскую народную хороводную песню. Они поют ее

вместе. У одного просто не вышло бы такое многообразие эмоциональных оттенков,

многоцветье вокальных узоров, создаваемых различными сочетаниями голосов. Это тоже

ансамбль» [2]. В приведённом высказывании уже обнаруживается главное качество

ансамблевой игры – согласованность. Здесь каждый старается соизмерять свою

художественную индивидуальность, свой исполнительский стиль, технические приемы с

индивидуальностью, стилем, приемами исполнения 9 партнеров, что обеспечивает

слаженность и стройность исполнения того или иного музыкального произведения в целом.

Отсюда и выходит ансамблевое музицирование как игра двух человек.

Существует два вида фортепианных ансамблей – это игра за одним фортепиано и за

двумя. Свои особенности и достоинства имеет каждый из них: «Два инструмента дают

исполнителям гораздо больше свободы, независимость в использовании регистров, педалей

и т.д., в то время как близкое соседство пианистов за одной клавиатурой способствует их

внутреннему единству, сопереживанию» [4].

Играя ансамблем в четыре руки можно извлечь гораздо больше звуков, и даже не

очень взрослые музыканты могут звучать вполне солидно. А это радует, добавляет

уверенности в своих силах.

К тому же на сцене выступать вдвоём легче: почему-то не так волнуешься. Наверное

потому, что понимаешь: вряд ли сбой в игре может произойти одновременно у двоих, кто-

то будет продолжать играть, а потом и второй подстроится. Но такое случается крайне

редко – ноты стоят перед глазами, а это изрядно снимает волнение.

Игра в ансамбле помогает развить специальные навыки ансамблевой игры, которые

невозможно в себе воспитать, играя в одиночку, сколько бы времени вы не потратили на

изучение своей партии. Когда два человека играют вместе одно и то же произведение, то

это всё равно одно исполнение, а не два. Поэтому очень много вещей во время игры должно

совпадать.

1. В ансамблевой игре должна совпадать динамика. Если один из солистов играет форте, то

другой должен делать то же самое, если пиано, то, соответственно, оба должны играть

тихо. Иногда в нотах бывает выписана контрастная динамика, но это особый случай и это

тоже требует своей координации.

2. Все метро-ритмические отклонения: замедления, ускорения, ферматы, цезуры должны

быть очень тщательно отрепетированы, иначе невозможно будет избежать грубых

несовпадений.

3. В ансамбле не должно быть несовпадений штрихов. Например, когда одна и та же тема

проходит то у одного, то у другого солиста, то не только штрихи должны быть

одинаковыми. Даже степень их должна точно совпадать. Например, если один из солистов

играет штрих стаккато остро, а другой немного более протяжно, то это несовпадение звучит

очень некрасиво, да и просто неграмотно.

4. По тому же принципу совпадения продумываются все тембры. Всё должно звучать

синхронно, так, как будто играет один человек.

5. Ну и, наконец, самое главное, с чего надо было начинать: оба солиста должны иметь

одинаковые представления об эмоциональном содержании исполняемой музыки. То есть

характер, который они пытаются передать в каждый конкретный момент звучания, они

должны понимать и представлять себе одинаково.

6. Обо всех перечисленных вещах приходится договариваться при помощи переговоров,

взаимных пожеланий и уступок. Фортепианный ансамбль, помимо всего прочего –

прекрасная школа общения. Здесь студенты вынуждены учиться понимать друг друга,

общаясь вежливо, учитывая взаимные интересы, находя компромиссы.

~ 191 ~

Привлекательность ансамблевого музицирования на первых уроках очевидна:

совместная игра с педагогом компенсирует недостаток выразительных средств самого

студента, а достигаемый совместными усилиями результат оказывается наиболее

впечатляющим. Вместе с тем, далеко не все педагоги на начальном этапе обучения уделяют

ансамблевому музицированию должное внимание. В основном всё ограничивается

исполнением 2-3 произведений, работа над которыми ведётся аналогично тому, как

выучивается весь остальной репертуар.

При игре в ансамбле развивается ряд способностей студента без музыкальной подготовки:

ритмическое чувство, память, двигательно-моторные («технические») способности,

музыкальное мышление, расширяется музыкальный кругозор, формируется

художественный вкус, понимание стиля, формы произведения. Играя с педагогом, студент

с первых же уроков участвует в исполнении многоголосной музыки. «В интересах развития

гармонического слуха музыканта – пишет Л.А. Баренбоим – необходимо настойчиво и

упорно с детских лет развивать целостное ощущение музыкальной вертикали» [5].

Подбор гармонического сопровождения к различны мелодиям считают наиболее

«сильнодействующим средством» развития гармонического слуха, его используют как

специальный слуховоспитательный прием. Но, как правило, студент без музыкальной

подготовки не может сразу исполнять пьесы с гармоническим сопровождением. В этом

случае целесообразно исполнять пьесы в ансамбле, где гармоническое сопровождение

будет исполнять преподаватель или другой студент. И таким образом развитие

гармонического слуха будет идти параллельно с мелодическим, т.к. студент будет

воспринимать полностью всю звуковую вертикаль. Кроме того, ансамблевое

музицирование помогает развитию тембрового слуха: при совместной игре с педагогом

развивается умение слышать внутренним слухом тембры разных голосов. Развивающий

эффект ансамблевого музицирования дополняется воспитательным: игра в ансамбле

способствует развитию таких качеств, как внимательность, целеустремленность,

дисциплинированность, ответственность и коллективизм.

Использованная литература:

1. Шайхуллина, С.И. Ансамблевое музицирование в классе фортепиано. / С.И. Шайхуллина

– Сургут.: Сургутская Детская школа искусств имени Г.Кукуевицкого, 2012. – 9 с.

2.dic.academic.ru›Музицирование

3.fdstar.com›2008/12/04/ansambl.html

4.Зеленин, В.М. Работа в классе ансамбля/В.М. Зеленин. – Минск: Высшая школа, 1979. 60с

МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ И СРЕДСТВА ПРОГРАММИРОВАНИЯ-

ПУТЬ К СОВЕРШЕНСТВОВАНИЮ СОВРЕМЕННОГО УРОКА

Лысенко Александр Иванович, - Преподаватель специальных дисциплин

Сарыкольский колледж агробизнеса и права

«Новый мир, новые условия

И требует новых действий.

Невозможно войти в Новый Мир

со старыми методами, поэтому,

так зову к перерождению сознания».

Е.И. Рерих

Вспомнилась одна из восточных мудростей:

Если ты смотришь на год вперёд – выращивай рис,

~ 192 ~

Если ты смотришь на двадцать лет вперёд – выращивай деревья,

Если ты смотришь на столетия вперёд – выращивай людей.

Мы смотрим в далёкое будущее, поэтому наша цель воспитать достойное поколение,

а значит вооружить наших студентов знаниями, умениями и навыками, которые им будут

необходимы в дальнейшей их трудовой деятельности. Подготовка квалифицированных

кадров имеет ключевое значение для подъёма экономики Казахстана.

Современный подход к обучению должен ориентировать на внесение в процесс

обучения новизны, обусловленной особенностями динамики развития жизни и

деятельности, спецификой различных технологий обучения и потребностями личности,

общества и государства в выработке у обучаемых социально полезных знаний, убеждений,

черт и качеств характера, отношений и опыта поведения.

Задачи подготовки квалифицированных специалистов решаются, прежде всего, в

процессе теоретического обучения включая активные методы обучения. Методами

обучения мы называем методы совместной деятельности преподавателя и обучаемого, при

помощи которых студенты овладевают теоретическими знаниями, при этом развиваются

умственные и физические силы, творческие способности. В связи с этим возникает

необходимость применять такие методы и методические приемы, которые позволили бы, во

- первых, интенсифицировать учебный процесс, во - вторых, целенаправленно

формировать умственные компоненты трудовой деятельности, проявлять творческую

активность, инициативу и другие качества, характерные для современного передового

рабочего.

В условиях модернизации современного образования я стремлюсь к

самостоятельности в выборе средств обучения, и всё чаще прибегаю к использованию

интерактивных методов и технологий.

Интерактивный – означает способность взаимодействовать или находится в

режиме беседы, диалога с кем-либо (человеком) или чем-либо (например, компьютером).

Интерактивное обучение – это, прежде всего, диалоговое обучение, в ходе которого

осуществляется взаимодействие преподавателя и обучающегося.

Суть интерактивного обучения состоит в том, что учебный процесс организован

таким образом, что практически все обучающиеся оказываются вовлеченными в процесс

познания, обучаемые имеют возможность понимать и рефлектировать по поводу того, что

они знают и думают. Совместная деятельность обучающихся в процессе познания,

освоения учебного материала означает, что каждый вносит свой особый индивидуальный

вклад, идет обмен знаниями, идеями, способами деятельности. Причем, происходит это в

атмосфере доброжелательности и взаимной поддержки, что позволяет не, только получать

новое знание, но и развивает саму познавательную деятельность, переводит ее на более

высокие формы кооперации и сотрудничества.

В одной китайской притче говорится: «Скажи мне – и я забуду; покажи мне – и я

запомню; дай сделать – и я пойму». В этих словах находит свое отражение суть

интерактивного обучения.

Интерактивное обучение обеспечивает взаимопонимание, взаимодействие,

взаимообогащение. Интерактивные методы ни в коем случае не заменяют лекционные

занятия, но способствуют лучшему усвоению лекционного материала и, что особенно

важно, формируют мнения, отношения, навыки поведения.

Прежде всего, интерактивные формы проведения занятий:

пробуждают у обучающихся интерес;

поощряют активное участие каждого в учебном процессе;

обращаются к чувствам каждого обучающегося;

способствуют эффективному усвоению учебного материала;

оказывают многоплановое воздействие на обучающихся;

осуществляют обратную связь (ответная реакция аудитории);

~ 193 ~

формируют у обучающихся мнения и отношения;

формируют жизненные навыки;

способствуют изменению поведения.

Технология интерактивного обучения удобна и тем, что не мешает применять на

уроках и другие методы обучения.

При использовании интерактивных форм роль преподавателя резко меняется,

перестаёт быть центральной, он лишь регулирует процесс и занимается его общей

организацией, готовит заранее необходимые задания и формулирует вопросы или темы для

обсуждения в группах, даёт консультации, контролирует время и порядок выполнения

намеченного плана.

Интерактивное обучение очень эффективно тем, что в условиях учебного общения

наблюдается повышение точности восприятия, увеличивается результативность работы

памяти, более интенсивно развиваются такие интеллектуальные и эмоциональные свойства

личности, как – устойчивость внимания, умение его распределять; наблюдательность при

восприятии; способность анализировать деятельность партнера, видеть его мотивы, цели.

В соответствии с учебной программой по предмету "Технология механизированных

работ", обучающиеся выполняют практические работы по расчёту состава

машинотракторных агрегатов. Расчёт состава машинотракторных агрегатов, является

трудоёмким разделом таковой работы. Он сводится к выбору типа машин, определению

рационального количественного состава и скоростного режима работы агрегата. При

расчёте МТА следует учитывать необходимость получения высокого качества работы, при

выполнении данной технической операции, возможность получения большей

производительности при более полном использовании тяговых и скоростных свойств

трактора. Именно по этой причине возникла необходимость в разработке мною учебно-

методического пособия по выполнению практических работ на тему "Расчёт состава

машинотракторных агрегатов".

Практика показывает, что формирование основ теоретических знаний и развитие

абстрактного мышления обучаемых нельзя упрощать, информационный учебный материал

должен излагаться достаточно широко, обосновано, с применением разнообразных средств

наглядности.

Однако использование на уроках учебно-наглядных пособий и технических средств

обучения будет эффективным лишь тогда, когда преподаватель располагает системой

оснащения ими учебного процесса и владеет методикой их применения.

Интерактивные методы значительно повышают интерес обучаемого к предмету.

Использование данных методов на уроках создают особую образовательную среду, которая

помогает участникам выбрать и сформулировать собственное мнение, обосновав свою

позицию в кругу участников. Уроки с применением интерактивных методов, позволили

выявить дополнительные возможности улучшения учебного процесса, совершенствования

фронтальной и индивидуальной работы с группой, обеспечивая картинно-образное и

развития логического мышления обучающихся.

Эффективность данного метода предполагает работу с интерактивной доской.

Использование интерактивной доски, помогает мне разнообразить занятия, сделать их

яркими и увлекательными на всех этапах обучения.

Разработанное мною электронное учебно-методическое пособие содержит общие

указания, основные определения, рекомендации, методику выполнения практических

работ по расчёту состава МТА [2].

Целью учебно-методического пособия является облегчение работы студентов по

расчёту состава машинотракторных агрегатов и дальнейшее совершенствование умений и

навыков, обучаемых при работе на компьютере с программой ActivInspire.

Пособие включает в себя индивидуальные задания для дальнейших расчётов,

предполагает наглядность МТА, формул, по которым производится расчёт, необходимые

~ 194 ~

приложения для расчётов, так как особые затруднения у студентов вызывают поиск и

внедрение расчётных формул, приложений, справочных данных, которые традиционно

разбросаны по разным разделам учебников, справочной литературы без подобающей

увязки межу собой.

Учебно-методическое пособие является основой, «скелетом», для выполнения

практической работы. Обучающиеся, открывая последующие страницы пособия по расчёту

состава МТА, здесь же пишут ответы на поставленные вопросы, производят расчёт по уже

написанным формулам. По завершению расчёта, пишется вывод о проделанной работе.

Пособие может работать как в режиме контроля знаний, так и в режиме обучения.

Занятия, с применением пособия, могут проводиться, как индивидуально с каждым

обучающимся у доски, так и в составе группы с использованием персональных

компьютеров.

Технические средства, используемые при программировании, позволяют установить

контроль за работой каждого обучающегося, сделать процесс усвоение знаний более

управляемым. Это позволяет преподавателю вовремя оказать помощь обучающемуся

нуждающемуся в ней, а также активизировать самостоятельную работу слабых студентов.

Применение этого пособия обеспечивает рациональное использование времени

урока и позволяет корректировать процесс обучения каждого обучающегося.

Использованная литература:

1. Полякова Н.В. Перспективные школьные технологии.

2.Лысенко А.И. «Электронное учебно-методическое пособие для выполнения практических

работ» по предмету «Технология механизированных работ». Костанай, 2016.

3.Кларин М.В. Интерактивное обучение – инструмент освоения нового опыта // Педагогика.

№ 7, 2000.

4. Научно методические журналы «Профессионал Казахстана»-2014 гг.

ВОЗМОЖНОСТИ ИНТЕРАКТИВНОГО ПРИМЕНЕНИЯ ТЕХНОЛОГИИ

КОЛЛЕКТИВНОГО МЫШЛЕНИЯ В СТРУКТУРЕ

КОМБИНИРОВАННОГО УРОКА

Таран Ирина Анатольевна Сарыкольский колледж агробизнеса и права,

преподаватель специальных дисциплин

Рождение любого урока начинается с осознания правильного и четкого определения

его конечной цели : чего преподаватель хочет добиться. Затем, установление средства: что

поможет преподавателю в достижении цели, затем, определения способа: как

преподаватель будет действовать, чтобы цель была достигнута. Я веду цикл специальных

экономических предметов, которые выносятся на контрольное тестирование и

Государственные экзамены. Передо мной стоят, как минимум, две задачи: научить

обучающихся, с одной стороны, всестороннему развитию памяти, ясности, точности и

четкости мысли для успешного прохождения тестирования; с другой , логическое и

последовательное мышление, умению излагать усвоенный материал для успешной сдачи

государственных экзаменов. В педагогической деятельности к уроку предъявляют ряд

требований. Современный урок надо строить на основе последних достижений

педагогической науки, необходимо наличие передовых образовательных технологий;

преподаватель должен организовывать активную познавательную деятельность обучаемых

на уроке. Урок включает в себя такие компоненты учебно-воспитательного процесса , как

цель урока, его содержание, средства и методы, применяемые на нем, деятельность по

~ 195 ~

организации и управлению учебной работой, все дидактические элементы урока. Основной

сущностью урока в колледже стало коллективно-индивидуальное общение между

обучаемым и преподавателем. В результате такого общения происходит усвоение

обучающимися знаний, навыков и умений, развитие у них способностей общения,

выстраивания отношений с окружающими их людьми, а также непрерывное

самосовершенствование и повышение квалификации педагога. Я применяю технологию

коллективной мыслительной деятельности (КМД), сущность которой заключается в том,

чтобы развивать у учащегося умение определить свои потребности, и, тем самым, жить в

окружающем мире свободно и самостоятельно. Основная идея, положенная в организацию

рабочего процесса в режиме КМД, состоит в активном взаимодействии обучаемых с

педагогом и между собой с того уровня (развитие потребностей и способностей), на

котором находятся обучаемые. Технология КМД состоит из системы проблемных

ситуаций, каждая из которых разделяется на четыре основных этапа. Первый этап - ввод в

проблемную ситуацию: постановка проблемы, коллективное обсуждение целей и способов

их достижения. Функция- актуализация противоречий, определение внутренних целей,

реальных способов деятельности. Второй этап- работа в творческих микрогруппах.

Функция-разрешение противоречий, выращивание внутренних целей, формирование

способов деятельности, выработка индивидуальной и коллективной позиции по изучаемой

проблеме. Третий этап-окончание рабочего процесса, общее обсуждение разрешаемой

проблемы, защита позиций. Функции: формирование коллективных и личных позиций на

основе сравнения их с научной (окончание выращивания внутренних целей), выработка

общего мнения о работе творческих групп, отдельных личностей, коллектива в целом.

Четвертый этап- определение новой проблемы, направление процесса дальнейшего

познания. Формула эффективности урока в колледже включает две составные части:

тщательность подготовки и мастерство проведения. Формы проведения моих уроков

разнообразны: лекции, семинары, самостоятельные работы, практические занятия,

конференции. Наиболее распространенным типом урока в учебной практике колледжа, по

моему мнению, является комбинированный урок. Это не удивительно, так как именно

структура комбинированного урока дает возможность преподавателю решить

одновременно все дидактические задачи, применять разнообразные формы, методы и

средства обучения.

Форма комбинированного урока, я считаю, является оптимальной для изучения

общепрофессиональных и специальных дисциплин, т.к. позволяет соединить теорию с

практикой и будущей профессиональной деятельностью; учитывает индивидуальные

возможности студентов; позволяет формировать необходимые знания, умения и навыки в

единстве. Однако, поскольку в основе структуры традиционного урока лежит цель

деятельности только самого преподавателя (опросить, объяснить, закрепить и дать

студентам задание), то не возникает достаточных условий для реализации идей и

принципов развивающего обучения. Я применяю следующие методы и приемы

комбинированного урока: опережающее обучение, когда перед изучением модуля

учащимся дается определенное посильное самостоятельное задание на подготовку

сообщений по будущим изучаемым темам. Это и устные, и демонстрационные выступления

(мини-доклады, изготовление наглядных пособий, практические задания ). Для

максимального запоминания терминов, актуализации знаний, урок начинается с

традиционной разминки по карточкам. Но ее проводят сами обучающиеся и оценивают ее

проведение. Индивидуальный опрос проводится регулярно. При этом дополнения к ответу,

вопросы по темам задают сами обучающиеся. Они же комментируют ответы друг друга,

выставляют оценки. Конечно, предварительно, я учу их, как правильно давать рецензию

на ответы. Именно давая комментарии к ответам, обучаемые учатся логическому

изложению своих мыслей, анализируя ответ ,они изучают и закрепляют свои знания по

предмету, высказывают свое мнение и по методике изложения ответа, и по качеству знания

~ 196 ~

темы урока. Со временем это приводит к тому, что обучающиеся свободно и грамотно

высказывают свои мысли и знания по предмету. Сообщение новых знаний всегда идет в

процессе диалогического общения. Перед началом изучения нового материала ставится

проблема, вопрос или задача, решаемая в процессе изучения нового материала. Сразу же

даются вопросы или задания по закреплению пройденного материала. Обязательно

доводится конкретная цель данного урока. В конце урока вместе с учащимися, в

обязательном порядке, оценивается урок и то, насколько выполнены его цели и задачи.

Данная структура может быть гибкой и подвижной, поскольку перечисленные компоненты

взаимодействуют между собой и иногда переходят друг в друга, меняя свою

последовательность. Следует отметить интересное, нестандартное изложение материала,

создание поисковых ситуаций, запись ключевых понятий на доске, работу с книгой.

Целесообразность выбранных преподавателем методов и приемов обучения, рациональное

использование времени, способствуют достижению цели урока, активизируют

познавательную деятельность студентов на разных этапах урока. Все это позволило

успешно сдать итоговое тестирование в текущем учебном году со 100 % результатом.

Использованная литература:

1.В.В.Давыдов «Проблемы развивающего обучения: учебное пособие для студентов

высших учебных заведений». М: Издательский центр «Академия» 2014г.

2.Методические рекомендации по разработке учебных программ по специальностям

технического и профессионального образования. Управление образования акимата

Костанайской области. Региональный научно- методический центр технического и

профессионального образования.

3. С.В.Титов «Методы и методические приёмы профессионального обучения».

Методическое пособие для преподавателей. г.Волгоград , 2004г.

ИЗ ИСТОРИИ МУЗЫКАЛЬНОГО ВОСПИТАНИЯ

Байназаров Батырбек Касымович

Нурагамбетова Карлыгаш Зинельмусанеповна

Преподаватели Костанайского педагогического колледжа

г. Костанай

Как известно, музыкальное воспитание – это целенаправленное и систематическое

развитие музыкальной культуры, музыкальных способностей человека, воспитание в нем

эмоциональной отзывчивости к музыке, понимания и глубокого понимания его

содержания. Музыкальное воспитание есть процесс передачи общественно-исторического

опыта музыкальной деятельности новому поколению, оно включает элементы

музыкального обучения и музыкального образования.

Музыкальное воспитание осуществляется в детских дошкольных учреждениях,

общеобразовательной школе, учебных заведениях среднего и высшего звена, а также в сети

массовых культурных развлекательных заведений (театр, концертный зал). Наиболее

распространенными видами музыкальной деятельности являются: хоровое пение, игра на

музыкальных инструментах, слушание музыки, изучение музыкальной грамоты, что спо-

собствует формированию мировоззрения, художественных взглядов и вкусов, воспитанию

чувств и нравственных качеств.

Исследования известных музыкантов и психологов (А.Н.Леонтьева, Б.М.Теплова, Г.

С. Костюка, В.Н.Мясищева) показали, что становление интереса к музыке зависит от

множества факторов, взаимодействующих между собой. Среди них: возрастные

особенности, индивидуальные типологические данные, имеющийся опыт восприятия

~ 197 ~

музыкального искусства, социально-демографические особенности, связанные со

спецификой личности, живущей в определенной географической среде, её профессией, и

другие.

С древних времен музыка привлекалась для воспитания подрастающих поколений.

Ее значение определялось общими задачами воспитания, которые выдвигала каждая эпоха

по отношению к детям тех или иных обществ, классов сословий или групп.

Так, в Древней Индии существовали воззрения, согласно которым музыка и

музыкальное воспитание способствуют достижению благочестия, богатства, доставляют

наслаждение. Были выработаны требования к музыке, призванной воздействовать на людей

определенного возраста. Так, для детей считалась полезной веселая музыка в быстром

темпе, для юношества – в среднем, для людей зрелого возраста – в медленном, спокойного

и торжественного характера.

В музыкальных трактатах стран Древнего Востока утверждалось, что музыкальное

воспитание призвано привести в равновесие добродетели, развивать в людях человечность,

справедливость, предусмотрительность и искренность.

Вопросы музыкального воспитания в Древнем Китае находились в ведении

государства. Значительное место занимали они в этическом учении древнекитайского

философа Конфуция (551-479 до н.э.). Он подчинял музыку строгой регламентации,

распространяя на Музыкальное воспитание государственно-политическую точку зрения,

запрещал исполнять музыку, преследующую иную цель, чем воспитание нравственности.

В античной эстетике одним из элементов демократической системы воспитания

была музыка, использовавшаяся как средство гармонического развития личности.

Вопросам Музыкального воспитания в Древней Греции уделялось исключительное

внимание: в Аркадии все граждане до 30 лет должны были обучаться пению и

инструментальной музыке; в Спарте, Фивах и Афинах – учиться игре на авлосе,

участвовать в хоре (это считалось священным долгом). Музыкальное воспитание в Спарте

носило ярко выраженный военно-прикладной характер. « В самих спартанских песнях было

что-то воспламеняющее мужество, возбуждавшее энтузиазм и призывавшее на

подвиги…/1/

Аристотель в своей работе «Политика» высказывает мнение о том, что в современ-

ном ему обществе существует разногласие по поводу практики воспитания: не все согласны

в том, чему должны учиться молодые люди как в целях развития в них добродетели, так и

ради достижения наилучшей жизни. Не выяснена и цель воспитания – развитие ли

умственных способностей или нравственных качеств. Обычными предметами обучения

являются четыре: грамматика, т.е. чтение и письмо, гимнастика, музыка и иногда рисова-

ние. Грамматика и рисование изучаются как предметы, полезные в житейском обиходе и

имеющие большое значение в практическом применении, гимнастикой занимаются потому.

что она способствует развитию мужества. Не легко точно определить. в чем заключается

значение музыки, ради чего следует ею заниматься – ради ли развлечения и отдыха,

подобно тому, как мы предаемся сну и участвуем в пирушках ( ведь последние сами в себе

не преследуют никакой серьезной цели, но они приятны и гонят прочь заботы, как говорит

Еврипид ). Или же, скорее, следует думать, что музыка ведет к добродетели и что она

способна, подобно тому, как гимнастика оказывает влияние на физические качества,

оказать воздействие на нравственный склад человека, развивая в нем умение правильно

радоваться; или и это было бы третьим вопросом, который следует поставить, она

заключается в себе нечто такое, что служит для пользования досугом и для развития ума?

Вполне ясно, что молодых людей следует воспитывать не для забавы; когда учатся,

то не играют, напротив, учение связано с огорчением.

Точно так же ещё вопрос, служит ли музыка к облагораживанию нравов. И почему

опять-таки воспитанники должны изучать музыку сами, а, не слушая других, должным

образом радоваться и высказывать правильные суждения?

~ 198 ~

Первая задача заключается в следующем: должно или не должно помещать музыку в

число предметов воспитания? И какое из трех вызвавших разногласия значений она имеет:

есть ли она предмет воспитания, забавы, или способ времяпрепровождения? С полным

основанием можно отнести ее ко всему этому, и всему этому, она, очевидно, причастна.

Ведь забава имеет своим назначением дать отдых, а отдых должен быть обязательно

приятным, так как он служит неким лекарством против огорчения, причиняемого трудами;

и времяпрепровождение должно заключать в себе не только прекрасное, но и приятное,

потому что счастье состоит именно в соединении того и другого. Музыку же все мы

относим к числу приятных вещей. И Мусей (мифический поэт) говорит, что «смертным

петь – всего приятней». Поэтому музыку как средство увеселять с полным основанием

допускают в такие собрания, куда люди сходятся и где люди развлекаются. Таким образом,

уже с этой точки зрения можно утверждать, что она должна служить предметом воспитания

для молодежи.

Однако не только по этой одной причине прибегают к музыке, но и потому, что она,

по-видимому, приносит пользу при отдыхе. Тем не менее, нужно еще рассмотреть, является

ли такая польза от музыки лишь случайной, или сущность ее оказывается более ценной в

сравнении с указанным применением; не должна ли музыка, помимо того, что она

доставляет обыкновенное удовольствие – это чувство испытывается всеми (так как музыка

дает физическое наслаждение, почему слушание ее и любо людям всякого возраста при

всяком характере ), производить свое действие на нравы и душу. Это стало бы очевидным,

если бы было доказано, что она оказывает влияние на наши нравственные качества.

Что так бывает на самом деле, доказывают помимо много другого в особенности

песни Олимпа (флейтиста), они, по общему признанию, наполняют наши души

энтузиазмом, а энтузиазм есть возбуждение нравственной части души. Даже слушая

подражания, хотя бы без сопровождения их мелодией и ритмом, все проникаются

соответствующим настроением. Ритм и мелодия содержат в себе более всего

приближающиеся к действительности отображения гнева и кротости, мужества и

воздержности и всех противоположных им свойств, а также и прочих нравственных качеств

(это ясно из опыта: когда мы воспринимаем ухом ритм и мелодию, мы изменяемся в душе).

Что же касается мелодий, то в них самих содержится подражание нравственным

переживаниям. Это ясно из следующего: музыкальные лады существенно отличаются один

от другого, так что при слушании их у нас является различное настроение, и мы не

одинаково относимся каждому из них; так, слушая один лад, мы испытываем более

скорбное и сумрачное настроение; слушая другие, менее строгие лады, мы размягчаемся;

иные лады вызывают у нас преимущественно среднее, уравновешенное настроение. Обо

всем этом прекрасно говорят те, кто рассматривал с философской точки зрения эти вопросы

воспитания, теоретические соображения они подкрепляют самими фактами. То же самое

приложимо и ритмам: одни имеют более спокойный характер, другие – подвижный; из этих

последних одни отличаются более грубыми движениями, другие – более благородными.

Из сказанного ясно, что музыка способна оказывать воздействие на нравственную

сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно она должна быть

включена в число предметов воспитания молодежи. Обучение музыке подходит к самой

природе этого возраста: в молодом возрасте люди не выносят по доброй воле что-либо

неприятное, а музыка по своей природе принадлежит к тому, что доставляет удовольствие.

Да и у гармонии и ритмики существует, по-видимому, какое-то средство, почему многие из

философов (пифагорейцы) и утверждают, что душа – есть гармония, а некоторые – что она

носит гармонию в себе.

Теперь надлежит решить вопрос: должны ли дети обучаться музыке таким образом,

чтобы сами они умели петь и играть на музыкальных инструментах, или не должны? Не

может подлежать сомнению, что для развития человека в том или ином направлении далеко

не безразлично, будет ли он сам изучать на практике то или иное дело; ведь невозможно

~ 199 ~

или, во всяком случае, трудно стать основательным судьей в том деле, в выполнении

которого сам не участвовал. Чтобы уметь судить о деле, нужно самому уметь его делать, а

потому люди должны, пока они молоды, сами заниматься этим делом. Когда они станут

старше, они должны оставить эти занятия, зато они будут в состоянии судить о прекрасном

и испытывать надлежащее удовольствие благодаря урокам, полученным ими в молодости.

Эти размышления Аристотеля еще раз говорят о том, какое внимание уделялось в

Древней Греции вопросам Музыкального воспитания. Греки разработали учение об «

этосе», в котором утверждалась нравственно-воспитательная роль музыкального искусства.

В Древнем Риме в учебных заведениях пение и игра на инструментах не препода-

вались. Это считалось частным делом и подчас встречало противодействие властей, что

иногда заставляло римлян обучать детей музыке тайно.

Средневековое искусство, так же, как и вся средневековая культура, формировалась

под воздействием христианской церкви. При монастырях создавались школы, где музыка

занимала видное место. Здесь ученики получали теоретическую и практическую

подготовку. Церковники (Климент Александрийский, Василий Великий, Киприан,

Тертуллиан) считали, что музыка, как и все искусство, подчиняется дидактическим

задачам. Ее назначение – служить приманкой, делающей привлекательным и доступным

слово Священного писания. В этом – односторонность задач церковного Музыкального

воспитания, не принимавшего народной музыки, утверждавшего примат слова над пением.

Из Музыкального воспитания был почти исключен эстетический элемент; чувственное

удовольствие от музыки считалось уступкой слабости человеческой природы.

С 15 века складывалась музыкальная педагогика Возрождения. В эту эпоху интерес

к музыкальному искусству стоял в ряду других актуальных запросов нового человека.

Занятия музыкой и поэзией, музыкой и античной литературой, музыкой и живописью

связывали людей различных кругов, входивших в музыкально-поэтические содружества –

академии. В известном письме к Зенфлю (1530) М.Лютер превозносил музыку над науками

и другими искусствами и ставил ее на первое место после богословия; музыкальная

культура того времени достигла значительного расцвета и в школах. Обучению пению

придавалось большое значение. Позднее Ж.Ж.Руссо, исходя из тезиса о вреде цивилизации,

ценил пение как наиболее полное проявление музыкального чувства, свойственного даже

дикарю.

В России в XVIII-XIX вв. система музыкального воспитания основывалась на

классовом и сословном отборе, в его организации значительное место принадлежало

частной инициативе. Государство официально оставалось в стороне от руководства

музыкальным образованием и воспитанием. В ведении государственных органов, в

частности Министерства просвещения, находилась лишь одна область Музыкального

воспитания и образования - пение в общеобразовательных школах. В начальной школе,

особенно народной .функции предмета были скромны и объединялись с религиозным

воспитанием учащихся, а учитель пения был чаще всего регентом. Цель Музыкального

воспитания сводилась к выработке навыков, позволявших петь в школьном и церковном

хоре.

В музыкальном воспитании детей в Казахстане значительную роль играли

отечественные национальные традиции. В каждой семье звучала музыка, каждый казах

играл на музыкальном инструменте. Дети с рождения впитывали сложнейшую в

метроритмическом отношении музыкальную культуру. На сегодняшний день теория и

практика музыкального воспитания в нашей Республике – обширная и благодатная нива

для исследовательской работы.

Использованная литература:

1. Плутарх, Сравнительные жизнеописания, СПБ, 1892, «Ликург»,144.

2. Аристотель, Политика. книга 8.

~ 200 ~

САМОСТОЯТЕЛЬНАЯ РАБОТА СТУДЕНТОВ - МУЗЫКАНТОВ

В СИСТЕМЕ НЕПРЕРЫВНОГО ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

Бактыгалиева Алия Кайратовна

Бактыгалиев Айдынгали Кадырович

Преподаватели Костанайского педагогического колледжа

г. Костанай

Самостоятельная работа, как неотъемлемая часть учебного процесса в становлении

молодого специалиста достаточно важна и велика: умение самостоятельно работать,

личностное самосовершенствование – ключевые понятия в компетентностном подходе

стратегии модернизации образования, в том числе художественного, целью которого

является подготовка профессионала, способного использовать полученные знания и опыт,

а также непрерывно обновлять уже сформированные знания, умения, навыки в

соответствии с изменяющимися потребностями общества.

Исторически сложилась и прекрасно зарекомендовала себя трехступенчатая

подготовка специалистов-музыкантов, поскольку путь становления музыканта-исполнителя

тернист и поистине долог: музыкант учится почти всю свою жизнь, начиная с раннего

детства (5-7 лет), получая базовое музыкальное образование поэтапно – ДМШ,

музыкальное училище (колледж, спец. лицей и т.п.), вуз, и заканчивает высшее учебное

заведение достаточно зрелой личностью (25-30 лет). Далее, постоянно стремится постичь

ранее неизведанное, переосмыслить прошлое, словом, ни на минуту не перестает учиться.

Важно, чтобы музыкант ли, художник ли, хореограф ли, получили в годы учебы

именно то, что поможет ему в дальнейшей творческой судьбе. Это и хорошие, твердые

базовые знания по специальным предметам, и качественное общее гуманитарное

образование и, самое главное, – умение учиться, работать, творить самостоятельно и в

ссузе, и в вузе.

Многие, поступившие в наш колледж студенты, имеют пробелы в предшествующем

обучении. Зачастую абитуриенты не имеют ни какой музыкальной подготовки и лишь

единицы из них могут полноценно самостоятельно работать. Приходится восполнять

недостающие знания, умения и навыки. На подобную работу уходит достаточно много

времени в начале обучения, что является ключевой проблемой в преемственности

музыкального образования.

В годы учебы в колледже по дисциплине «специальный инструмент» учащиеся

приобре-

тают профессиональные знания, навыки самостоятельной работы, дополняя и

развивая уже полученные и выработанные в предыдущем звене обучения. Педагог этой

дисциплины вкладывает много труда и усилий для того, чтобы в кротчайший срок дать всё

самое необходимое ( в частности студентам без муз. подготовки ). Выпускник ссуза должен

знать:

– характерные черты эпохи, стиля, жанра исполняемого произведения;

– основы муз. формы произведения;

– специальную терминологию;

– штрихи;

– психофизиологические особенности исполнителя, влияющие на творческий

процесс;

– хрестоматийный (педагогический) репертуар, новинки музыкальной литературы по

своей специализации;

–особенности инструмента, их влияние на качество исполнения.

Уметь:

~ 201 ~

– определить образную «партитуру» произведения и соответствующие ей средства

музыкальной выразительности ( выстроить динамический, тембровый план сочинения,

подобрать художественно оправданную артикуляцию и штрихи, грамотно выбрать темп

исполнения);

– определить тональный план произведения;

– планировать предконцертный режим;

– устранять мелкие поломки инструмента.

Если в каком-либо одном звене образовательной цепочки ДМШ – ссуз - вуз

возникают какие-либо профессиональные проблемы, - это незамедлительно сказывается на

двух других. Из сказанного следует, что преподавателям разных ступеней художественного

образования следует работать сообща, вырабатывая единые поэтапные требования к

обучению музыкантов, а главное – учить профессиональной самостоятельности всегда,

начиная с первых шагов в ДМШ.

Самостоятельная работа терминологически точно не определена, хотя её содержание

однозначно интерпретируется всеми исследователями и практиками как «организуемая

самим учащимся в силу его внутренних познавательных мотивов, в наиболее удобное с его

точки зрения время, контролируемая им самим в процессе и по результату деятельность на

основе внеурочного опосредованного системного управления ею со стороны учителя» [2. с.

252].

Как видно из выше сказанного, самостоятельная работа организуется не только и не

столько преподавателем, сколько самим учеником.

В ссузе роль преподавателя в организации самостоятельной работы студентов

достаточна велика и уменьшается по мере роста учащегося.

В среднем звене музыкального образования, думается, главное – не предоставление

полной свободы ученику, он к ней ещё не готов, а получение хороших, профессиональных

знаний, которые послужат основой для последующей творческо-самостоятельной работы

выпускника колледжа. Как организовывается самостоятельная работа студентов?

Прежде всего, студент должен понимать, зачем он что-то делает, знать ради какой

цели все эти ежедневные занятия за инструментом и конечно, получать от этого труда

удовлетворение.

Обозначим первый этап в организации самостоятельной работы студентов как

определение психологической готовности студента к ней. Психологическая готовность

складывается не только из желания, но и из знаний, умений, навыков, уже сформированных

у учащихся. Самостоятельные занятия тогда принесут учащемуся удовлетворение, когда

будут ему «по силам». Это база для дальнейшего развития. Здесь неотъемлем процесс

выявления ранее приобретенных знаний (каждый педагог должен «обследовать» студента

по различным тестам, анкетированием, либо использовать метод беседы со студентом).

Второй этап организации самостоятельной работы студентов – определение цели

(отдаленной и ближайшей), т.к. музыкальное исполнительство основывается на

систематических, многочасовых занятиях за инструментом, цели самостоятельной работы

здесь перекликаются с целями учебного процесса по данной дисциплине. Они могут быть

рассчитаны как на далёкую перспективу (на все годы обучения), так и на конкретный

месяц, неделю, день. Конечно, в целепологании участвует и сам студент, подбирая

репертуар, оценивая свои физические и умственные способности, реальное свободное от

уроков время для занятий.

Итак, цели поставлены, поэтапно намечен творческий рост студента-исполнителя,

диагностика его психологической готовности к учебной деятельности (и к

самостоятельному обучению) проведена, осталось лишь главное – научить студента

творческой самостоятельности. Как этого добиться?

Грамотно организованная самостоятельная работа студентов, особенно среднего

звена художественного образования, это определенное следствие хорошо построенных

~ 202 ~

преподавателем уроков. Именно во время урока учащийся, во-первых, осознаёт всю

важность полноценных многочасовых самостоятельных занятий, во-вторых,

совершенствует свои способы работы над произведением под руководством опытного

наставника, понимает над, чем и как заниматься вне урока. Рассмотрим подробнее эти два

пункта.

В первом случае студент вынужден признаться самому себе, что много не знает и не

умеет. Чтобы восполнить пробелы в знаниях и совершенствовать свои игровые навыки, он

вынужден будет много и много работать, как за инструментом, так и в библиотеке,

фонотеке, посещать концерты ведущих исполнителей, т.е. помимо овладения

исполнительской культурой и техническим мастерством, духовно расти.

Урок должен служить образцом того, как надо работать и над пьесой, и над собой,

какие задачи ставить и как их решать. Тщательная работа над каждым звуком, фразой,

соседствующая с освоением технического приёма, поиск оптимального звукоизвлечения,

раскрытие образного содержания музыки, логики построения формы в сочетании с

подробным музыкально-теоретическим анализом особенностей гармонического,

мелодического, фактурного построения являются предпосылкой, обеспечивающей

«движение учеников к сокровенным тайникам истинного мастерства в исполнительстве,

основой, на которой зреет мыслящий ученик-исполнитель, понимающий, что и как ему

предстоит самостоятельно делать, то есть, «через любую форму учить студента думать» [1.

с. 57]. Применяя такую методику, педагог не просто выучивает пьесу вместе с учеником, а

предлагает образец решения аналогичных задач в будущем, то есть «дает возможность

другие пьесы такого же плана пройти либо совсем самостоятельно, либо более

самостоятельно, чем первую» [1. с.57]. Указания педагога, в данном случае, служат основой

для разного рода обобщений и выводов. Именно это обеспечивает затем способность к

самостоятельным действиям. Доля самостоятельности студента в работе над

произведением увеличивается по мере профессионального роста ученика. В идеале, студент

становится полностью самостоятелен во всех своих учебно-творческих проявлениях. Стало

достаточно расхожим утверждение Г.Г. Нейгауза о том, что цель педагога – стараться

поскорее стать ненужным своему ученику. А как достичь этого состояния? Многие,

согласятся с тем, что к свободе нужно приучать постепенно, если сразу предоставить её

целиком студенту, то он может просто растеряться, и благие намерения педагога

обернуться негативной стороной. Все хорошо в меру. Эту меру определяет педагог при

строго индивидуальном подходе к каждому ученику, пользуясь своим особым

педагогическим чутьём.

Концертные выступления подводят итог всей концертно-исполнительской

деятельности учащихся, их можно назвать завершающим этапом в организации

самостоятельной работы студентов.

Педагог-музыкант обладает большим арсеналом средств активизации

самостоятельной работы студентов творческо-исполнительских специальностей, приведем

лишь некоторые:

1) планирование дополнительных выступлений на сцене (для родителей, друзей,

более широкой аудитории);

2) участие в конкурсах различного масштаба;

3) привлечение студентов к научно-исследовательской работе, которая способна

развивать будущих профессионалов творчески, укреплять теоретическую базу

исполнителя;

4) развитие творческих проектов учащихся (например, создание, незапланированных

учебным процессом, ансамблей);

5) знакомство с методиками смежных специальностей, включая посещение уроков;

6) посещение концертов, мастер-классов ведущих исполнителей и педагогов с

последующим обсуждением;

~ 203 ~

7) занятия по специальному инструменту с другими педагогами (к этому должен

достаточно лояльно относиться педагог);

8) подготовка нестандартных заданий по специальности (например, подобрать стихи

или прозу, живописную иллюстрацию к исполняемому произведению);

9) демонстрация достижений учащихся (например, фиксировать все творческие

успехи студентов).

В музыкальной педагогике, где преобладает индивидуальное обучение, на первый

план выходит образ учителя, увлеченного музыкой, эмоционально отзывчивого, не

ставящего себя на недосягаемую высоту от учеников, компетентного в профессиональных

вопросах, постоянно самосовершенствующегося. Обладающий такими качествами

преподаватель привлекает к себе, является лидером, за которым в мир музыки и творчества

поэтапно, шаг за шагом следуют ученики. Самореализация педагога, его творческо-

исполнительская, методическая, педагогическая деятельность, хочется верить, наложат

свой отпечаток на сознание учеников и помогут смоделировать собственную

профессиональную компетенцию.

Использованная литература:

1. Бендерский Л.Г. Киевская школа воспитания исполнителя на народных инструментах.-

Свердловск, 1992.

2. Зимняя И.А. Педагогическая психология. - М., 1999.

3. Жайымов А. .Домбыра үйрену мектебі – Алматы – 1990

4. Сахарбаева К. Домбыра үйрету әдістемелігі – Алматы – 2006

РАБОТА С МУЗЫКАЛЬНО-ОДАРЕННЫМИ СТУДЕНТАМИ

Лопарева Юлия Владимировна

Преподаватель Костанайского педагогического колледжа

г. Костанай

Тема одаренных и талантливых людей постоянно звучит в средствах массовой

информации. Действительно, ее можно назвать одной из самых интересных и актуальных в

современной педагогике и психологии. Никто не станет отрицать, что научно-технический

прогресс государства, да и благополучие общества во многом зависит от интеллектуального

потенциала людей.

Одаренный человек — это человек, который выделяется яркими, очевидными,

иногда выдающимися достижениями (или имеет внутренние предпосылки для таких

достижений) в том или ином виде деятельности, поэтому каждый одаренный человек – это

индивидуальность, требующая особого внимания.

В учебной деятельности одаренные студенты отличаются тем, что:

Хотят добиваться успехов в учебе и приобретать знания, не воспринимая это как

насилие над собой.

Способны к самостоятельным действиям благодаря приобретенным ранее

умственным навыкам.

Умеют критически оценивать окружающую действительность и проникать в суть

вещей и явлений.

Не довольствуются поверхностными объяснениями, даже если они кажутся

достаточными для их сверстников.

Постоянно стремятся к самосовершенствованию и стараются все делать хорошо

(перфекционизм). Отсюда - постановка завышенных целей и тяжелые переживания в случае

невозможности их достижения.

~ 204 ~

Урок для них особенно интересен, когда имеет место поисковая и

исследовательская ситуация, импровизация и парадоксы.

Остро переживают несправедливость в случае нарушения морально-

нравственных норм и отношений.

Проблемы одаренных студентов

1. Неприязнь к процессу обучения. Такое отношение часто появляется из-за того, что

учебная программа скучна и неинтересна для одаренных детей. Нарушения в поведении

могут появляться потому, что учебный план не соответствует их способностям.

2. Конформность. Одаренные студенты, отвергая стандартные требования, не

склонны к конформизму, особенно если эти стандарты идут вразрез с их интересами.

3. Погружение в философские проблемы.

4. Стремление к совершенству. Для одаренных студентов характерна внутренняя

потребность совершенства. Отсюда ощущение неудовлетворенности, собственной

неадекватности и низкая самооценка.

5. В силу стремления к познанию одаренные студенты нередко монополизируют

внимание преподавателей, родителей и других взрослых. Это вызывает трения в

отношениях с другими студентами.

Педагог должен быть подготовлен к такой работе, потому что это сложный и

никогда не прекращающийся процесс.

Качества, необходимые преподавателю для работы с одаренными студентами:

быть доброжелательным и чутким;

разбираться в особенностях психологии одаренности;

иметь высокий уровень интеллектуального развития;

иметь широкий круг интересов и умений;

обладать чувством юмора (но без склонности к сарказму);

проявлять гибкость, быть готовым к пересмотру своих взглядов и постоянному

самосовершенствованию;

иметь творческое мировоззрение.

От педагога требуется обеспечение профессионального подхода к развитию

одаренности, выражающегося, прежде всего в позиции сотрудничества. Желание

содействовать, помогать, направлять является определяющим. Применяемый часто термин

«сопровождение» отражает сущность этих отношений и означает «следовать рядом, вместе

с кем-нибудь, ведя куда-нибудь, или идя за кем-нибудь».

Остановимся на музыкальной одаренности, которая в существующей общей

психологической классификации, относится к специальной, то есть такой, которая

необходима для успешных занятий и определяется самой природой музыки как таковой.

На что должен обратить внимание педагог при работе с музыкально - одарёнными

студентами?

Выявляя музыкальные способности студентов с помощью различного вида их

творческой деятельности, мы стимулируем у них развитие целого комплекса музыкальных

способностей условий и предоставления возможностей для предметной творческой

деятельности. Диагностика одаренности осуществляется по значимому результату этой

деятельности: если студент с интересом включается в деятельность, он начинает достигать

последовательных результатов.

Главным принципом работы с одаренными студентами является принцип создания

успехов, - значит, он является одаренным. Именно по мотивации, которая, по мнению

многих исследователей, является ключевой характеристикой одаренности личности,

ведущей к продуктивной самореализации в специально сконструированной

образовательной среде, и по продуктивности (значимому для студента результату) этой

деятельности мы определяем одаренность. И поэтому придерживаюсь подхода, что для

успешного развития одаренности студентов необходимо создание насыщенной,

~ 205 ~

эмоционально богатой культурной среды, где одаренность могла бы проявиться, прежде

всего, через мотивацию к деятельности с последующим достижением значимых для него

результатов.

Музыкально-одаренные студенты эмоционально восприимчивы к музыке. Как

правило, у них вырабатываются свои музыкальные предпочтения. Свои приоритеты.

Некоторые произведения им нравятся, и они готовы слушать их снова и снова, а к другим

они равнодушны. Одним из методов выявления в группе одарённых студентов является

наблюдение. При подходе к одаренному студенту нельзя обойтись без наблюдений за его

индивидуальными проявлениями. Чтобы судить об его одаренности, нужно выявить то

сочетание психологических свойств, которое присуще именно ему, то есть, нужна

целостная характеристика, получаемая путем разносторонних наблюдений. Преимущество

наблюдения и в том, что оно может происходить в естественных условиях, когда

наблюдателю может открыться немало тонкостей. Существует естественный эксперимент,

когда, например, на занятии, организуется нужная для исследования обстановка, которая

является для студентов совершенно привычной и, когда он может и не знать, что за ним

специально наблюдают. Признаки одаренности важно наблюдать и изучать в развитии. Для

их оценки требуется достаточно длительное прослеживание изменений, наступающих при

переходе от одного возрастного периода к другому.

Формы и методы работы с одаренными студентами

Для развития музыкальной одаренности очень важна комфортная развивающая

среда. Творчество – ведущая деятельность, объединяющая студентов и педагогов на

отделении культуры в Костанайском педагогическом колледже. Именно в процессе

активной творческой деятельности происходит процесс развития и самоопределения

студентов.

Формы работы с одаренными студентами достаточно разнообразны. Среди них

уроки вокального ансамбля, которые являются наиболее результативным элементом в

творческой деятельности. На занятиях, необходимо постоянно стимулировать студентов к

творчеству во всех его проявлениях.

По своей природе музыкальное творчество синтетично и часто носит

импровизационный характер. Оно дает возможность значительно полнее судить об

индивидуальных особенностях и своевременно выявить музыкальную одаренность у

студентов. К примеру, во время выполнения различных вокальных упражнений при

обучении пению или ритмических заданий, можно предложить любому студенту

придумать своё задание и предложить его исполнить всей группе. Только благодаря

постоянным упражнениям, связанным с систематическими занятиями, поддерживается и

развивается музыкальная одаренность у студентов.

Вокальный ансамбль выражает различные музыкальные идеи: от дуэтов и трио – до

ансамбля, исполняющих музыкальные композиции и их обработки в различных стилях (к

примеру, классическая музыка в эстрадной или джазовой обработке).

Занятие состоит из двух частей:

1. Дыхательные упражнения, вокальные упражнения.

2.Работа над репертуаром.

Занимаясь в группе с другими вокалистами, продуктивность уроков возрастает в

несколько раз:

• Обмен знаниями, умениями и навыками в ходе коллективной работы;

• Улучшение концентрации внимания, возможность анализа на примере других

студентов;

• Работа с разнообразным вокальным материалом;

• Повышение мотивации к работе и самосовершенствованию;

• Развитие музыкальности.

~ 206 ~

Вокальная техника совершенствуется в результате систематической, упорной работы

над различным по форме и содержанию песенным материалом. Чтобы работа над

музыкальным произведением приносила удовлетворение и радость, следует проводить ее

живо и увлекательно. Только творческая атмосфера позволит студентам по настоящему

свободно передавать свои чувства и переживания и непроизвольно постигать тайны

вокального искусства, а это значит, что открывается путь к скорейшему овладению и

закреплению того или иного навыка. Студенты, у которых выявляются ярко выраженные

способности к вокальному исполнению, становятся солистами. С ними в дальнейшем также

ведется индивидуальная работа.

В заключении хотелось бы отметить, что в современном образовании нужно уделять

достаточное количество времени проблеме выявления и работы с одарёнными детьми в

любой области. Мы должны помнить, о том, что нет людей не одаренных. Скорее нам

педагогам, не всегда хватает времени и наблюдательности для того, чтобы выявить

определенные способности у студентов и начать их развивать в правильном направлении.

Ведь не всегда студент одаренный может проявить свои способности сам, активно их

демонстрируя. Наша же задача, как педагогов, состоит в том, чтобы в различных видах

деятельности, используемых на занятиях помочь студентам раскрыть свои способности, и

потом направить его внимание в ту область деятельности, в которой способности

проявились бы с большей силой. Творчески подходя к развитию различных способностей,

педагог сможет помочь любому студенту реализовать себя в будущем как яркую,

творчески – одарённую личность.

Использованная литература:

1.Ананьев Б.Г. О соотношении способностей и одарённости. Проблема способностей. М.:

Педагогика, 2011.

2.Кирнарская Д.К. Психология специальных способностей. Музыкальные способности. М.

Таланты ХХI века, 2011.

3.Бочкарёв Л.Л. Психология музыкальной деятельности. - М.: ИП РАН, 2012.

4. Мясищев В.М., Готсдинер А.Л. Проблемы музыкальных способностей и их социальное

значение // Роль музыки в эстетическом воспитании детей и юношества: Сб. ст. / Сост. и

ред. А. Готсдинер. Л.: Музыка, 2012.

КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ МОДУЛЬДІК

ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Уразова Жумагул Раджаповна

«Қайнар» колледжінің оқытушысы

Ақтау қаласы, Маңғыстау облысы

Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаев «ХХІ ғасырда білімді дамыта

алмаған елдің тығырыққа тірелері анық.Біздің болашақтың жоғарғы технологиялық және

ғылыми қамтылған өндірістері үшін кадрлар қорын жасауымыз қажет.Осы заманғы білім

беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін осы заманғы

басқарушыларсыз біз инновациялық экономика құра алмаймыз» деп атап көрсетті.Бұл

талаптар білім саласы қызметкерлеріне үлкен міндеттер жүктейді. Себебі әрбір мемлекеттің

болашағы білім жүйесінде шыңдалады.

Қазіргі таңдағы егеменді еліміздің болашағы дарынды, білімді, ізденімпаз жастарға

байланысты. Осыған орай бүгінгі күн кәсіптік білім беру орындарының да алдында тұрған

басты міндет - өзіндік айтар ой-пікірі бар, жоғары сапалы, белсенді азамат тәрбиелеп,өз

кәсібінің шебері,заманауи бағытта жұмыс жасай білетін маманды дайындау. Қоғамдағы

~ 207 ~

түбегейлі өзгерістер білім беру жүйесінің алдына жаңа адамды қалыптастыру, дамыту

мақсаттарын қойып отыр.

Мемлекеттік бағдарламаның мақсаты техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін

модернизациялау болып табылады. Білікті мамандар даярлаудағы маңызды бағыттардың

бірі – оқытудың жаңа білім беру жүйесін қолдану болып табылады.

Жаңа қоғам педагогы — бұл рухани дамыған, бай шығармашыл үнемі жаңалыққа

ұмтылатын тұлға. Педагогтер жастарды ұлттық игіліктер мен ұлттың мәдени мұрасының

сабақтастығын сақтай отырып оқыту, тәрбиелеуге және әр студентті жеке тұлға деп санап,

оның жан – жақты дамуына мүмкіндік жасауға даяр болуы керек. Жеке тұлғаның

қалыптасуы – бұл үнемі рухани толығу, даралықты, интеллектілікті, ішкі және сыртқы

жалпы және кәсіби мәдениетті меңгеру дегенді білдіреді. Қазіргі кездегі білім беру

үрдісіндегі өзгерістерді, әлемдік білім берудің даму тенденцияларын бағдарлай білуі керек.

«Қыран – түлегіне қайтпас қанат сыйлайды, ұстаз – шәкіртіне талмайтын талап сыйлайды»

демекші, ұстаз-қай кезде де білім ордасының жүрегі, қоғамның тірегі. Қоғам тұлғаны

қаншалықты жетілдірсе, жетілген тұлға қоғамды соншалықты дәрежеде дамытады. Ал жеке

тұлғаға білім беріп, тәрбиелейтін, дамытатын, әрине-ұстаздар қауымы. Қоғам талабына сай

шебер педагог болу заман талабы болып тұрғаны анық.

Модульдік оқыту технологиясы тиімді ұйымдастырылса, онда студенттердің білімге

деген қажеттіліктері, қызығушылығы мен қабілеттілігі, түрлі модульдік оқуды таңдау

құзыреттілігі жоғарғы деңгейде қалыптастырылады.

Модульдік оқыту – білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істей

алу мүмкіндігі, оқудың әдістері мен тәсілдері бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз

етеді. Ал «модуль» дегеніміз – іс-әрекеттің мақсатты бағдарламасы белгілеген деңгейіне

(жоспарланған алдағы нәтиже) жету үшін сұрыпталған, дидактикалық өңделген білім, білік,

дағдының белгілі мазмұнының бірлігі және оның әдістемелік нұсқауы немесе аяқталған оқу

ақпараты болып табылатын модульдік бағдарламаның негізгі құралы. Басқаша айтқанда,

адамның өзіндік дамуының шамасы. Жалпы «модуль» сөзі «оқытудың мазмұны мен

технологиясын» білдіреді. «Модуль мазмұны» өзіндік мағына беретін оқу материалының

көлемі ретінде ұсынылады.

Модуль – оқу мазмұны мен технологияны біріктіріп тұрған мақсатты функционалды

байланыстырушы.Оқу модулі, негізінен, үш құрылымды бөліктен: кіріспе, сөйлесу бөлімі

және қорытынды бөлімнен тұрады.

Әр оқу модулінде сағат саны әртүрлі болады. бұл оқу бағдарламасы бойынша сол

тақырыпқа, тақырыптар тобына немесе тарауға бөлінген сағат санына байланысты.

Зерттеулер нәтижесі 7-12 сағаттан тұратын оқу модулінің неғұрлым тиімді екенін көрсетті.

Оқу модулінің өзгешілігі – жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе және қорытынды

бөлімдерге 1-2 сағат беріледі. Барлық қалған уақыт сөйлесу бөлімінің меншігінде болады.

Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен, оның мақсат-

міндеттерімен таныстырады. Содан соң оқытушы осы оқу модулінің барлық уақытына

есептелген оқу материалын қысқаша (10-20 минут ішінде) сызба, кесте және т.б. белгілік

үлгілерге сүйене отырып түсіндіреді.Оқушылардың оқу материалын қайта жаңғырту

деңгейін, қарапайым білік пен дағдыларды және білімін іс жүзінде бірнеше рет қайта

қолдануы сөйлесу бөлімі сабақтарында жүзеге асырылады. Сөйлесу бөлімінде танымдық

процесс сыныпты 2-6 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы, негізінен, студенттердің өзара

әрекет етуіне құрылған. Студенттер қандай да бір деңгейдегі тапсырмаларды өздері

таңдайды. Тапсырмаларды қарапайымнан кұрделіге қарай кезең-кезеңімен орындау

міндетті емес. Шәкірт тапсырманы өзінің орындау мүмкіндігіне қарай таңдауға ерікті.Оқу

модулінің сөйлесу бөлімінің тағы бір ерекшелігі бар. Зерттеу көрсеткеніндей, оқытудың

белсенді және ойын формаларын кеңінен қолдану оқушылардың оқу материалына бірнеше

мәрте 13-тен 24 ретке дейін қайта оралып,жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Оқу

бөлімінің қорытынды бөлімі – бақылау. Егер сөйлесу бөлімінің барлық сабақтарында

~ 208 ~

студенттердің бір-біріне көмегі, бірін-бірі оқытуы, түрлі ғылыми көздерді пайдалануы

құпталынып келсе, енді қорытынды бөлімде студент өзінің сөйлесу бөлімінде алған білімін,

білгі мен дағдыларын ешкімнің көмегінсіз көрсетуі тиіс.Студент білімін бақылаудың

формалары ретінде тестілік тапсырмалар, бақылау жұмыстары, сынақ, зертханалық

жұмыстар немесе эксперименттік есептер оқу пәнінің ерекшелігіне орай, оқу модулінің

қорытынды бөлімінде беріледі.Модульдік оқыту технологиясының жеке тұлғаның өз-өзін

дамытуға, шығармашылық қабілеттерін арттыруға қажетті іскерліктері мен дағдыларын

қалыптастыратын бірден-бір технология.

Бұл технологияның жан-жақтылығы оны жоғары, орташа, төмен, білім деңгейіндегі

студенттермен жұмыс істегенде қолдануға болатындығы. Айырмашылығы тек бағдармалық

материалды меңгертудің түрлі деңгейлерінде жұмыс істейтін студенттер санының әр түрлі

болатындығында.

Алайда, осы технология бойынша бір топта бірнеше жыл бойы жұмыс істеу

барысында, білім деңгейі төмен студенттерді неғұрлым жоғарырақ білім деңгейіне

ауыстыруға мүмкіндік берітінін айқындап отырмыз. Бұл технологияны зерттеп қолданған

себебіміз, студенттердің танымдық, шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыра

отырып, олардың пән бойынша алған білімдері күрделеніп және жетік меңгергендегі

байқалды.

Олай болса, модульді оқыту әдісімен жан-жақты толық танысып, дидақтикалық

материалдарды, көрнекіліктерді, оқыта-үйрету ойындарын, қазақтың ұлттық ойындарын,

оқытушының өз тарапынан шығармашылық жұмыс жасау арқылы білім беруді

коммуникативтік қарым-қатынас деңгейіне көтеруге және жеткізуіне мол мүмкіндіктер бар.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.М.М.Жанпейісова модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде.

Алматы, 2002 жыл

2.«Технологиялар арқылы сабақтың тиімділігін арттыру» Ғаламтор желісі

3.Әдіскер –методист журналы №2, 2006 жыл.

4. Білімдегі жаңалықтар №4, 2006 жыл.

5. А.Қайырбекова, Б.Бағысбаева, Әдістемелік құрал.- Алматы, 2012.

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

Маукулова Назгүл Мұсақызы

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев білім мен ғылым

қызметкерлерінің ІІІ съезінде: «Жаңа формацияның педагогі қажет. Мұғалімнің жаңа

ұрпағы білім деңгейі жөнінен әрдайым саналып келгендей біршама емес, әлдеқайда жоғары

болуы тиіс бұл уақыт талабы»-дегенінен мұғалімдер қауымына өте үлкен жауапкершілік

жүктелгенін аңғаруға болады. Қазіргі білім берудегі басты мақсат-жас ұрпақтың білім

деңгейін көтеру және жан-жақты дамыған жеке тұлға қалыптастыру. Сонымен қатар,

олардың өз бетімен жұмыс жасауларына жағдай жасау және шығармашылық қабілеттерін

дамытуда жаңа педагогикалық технологияларды немесе оның элементтерін ұтымды

пайдалану өзекті мәселеге айналып отыр.

Дамыта оқыту технологиясы қазіргі уақытта жаңа технологиялардың бірі деп келеді.

Дамыта оқытудың негізін Ян Амос Коменский өзінің 17 ғасырда «Ұлы дидактикасында»

айтып талдап берген. Содан кейін орыс ғалымдары К.Д.Ушинский, Л.С.Выготский

еңбектерінде қарастырылып, 1969 жылдары Ресей ғалымдары Л.В. Занков, Д.Б.Эльконин,

В.В.Давыдов көтерді.

~ 209 ~

Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы 1998 оқу жылынан бастап оқу орындарының

барлық сатысына, барлық пәндерге еніп, оқу үрдісін жандандыруға үлкен үлес қосып

келеді.[4]

Профессор Ж.Қараевтың деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы жаңаша өзгерген

мақсатпен білімгерлердің өздігінен танып, іздену іс-әрекеттерін меңгертуді талап етеді. Бұл

технологияда бірінші орында білімгер тұрады және өз бетімен білім алудағы белсенділігіне

аса назар аударылды.[3]

Біздің өндірістік индустрия және жаңа технология колледжінде де оқытушылар әр

салада өз пәндерінде, білім берудің даму бағыты мен технологияларын қамтитын көптеген

педагогикалық технология түрлерін қазіргі кезде көптеп қолданып жүрміз. Бұл

технологиялардың білімгердің ой-өрісінің дамуына тигізер пайдасы өте зор, себебі оларды

қолдану сабақ нәтижесін, сапасын, білімгердің пәнге қызығушылығын арттырады. Әсіресе

білімгердің өздігінен танып, іздену іс-әрекеттерін меңгертуді талап етеді. Деңгейлеп оқыту

технологиясының мақсаты болып білім алушының жеке басының дара және дербес

ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін арттырып, шығармашылығын

қалыптастыру болып табылады. Әрбір білімгер өзінің даму деңгейінде оқу материалын

меңгергенін қамтамасыз етуі керек. Пәнінен деңгейлеп оқыту технологиясы деңгейлік

тапсырмалар арқылы іске асады. Себебі сабақтың ерекшелігі және оның тиімділігін

арттырудың негізгі тәсілдерінің бірі- білімгерге арналған деңгейлік тапсырмалар орындау.

Оларды өздік жұмыстар, таратпа материалдар, тестік және үй тапсырмалары түрінде беруге

болады. Әр тарау бойынша дұрыс құрастырылған деңгейлік тапсырмалар сапалы білім

негізі бола алады, өйткені ол оқушының білім сапасының дамуын, логикалық ойлауын,

дағдысын қамтамасыз етеді. Бұл технологияда бірінші орында оқушы тұрады және өз

бетімен білім алудағы білімгердің белсенділігіне аса назар аударылды. Сондықтан өз іс-

тәжірибемде білімгердің ойлау қабілетін дамыту өздігінен жұмыс жасауға дағдыландыру

барысында іске асырылатын деңгейлеп оқыту технологиясының да элементтерін сызу

пәнінде қолданамын. Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш

деңгейлік, қосымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады.

I-репродуктивтік деңгей. І деңгей тапсырмаларын орындау мемлекеттік білім

стандарты талаптарының орындалуына кепілдік береді. Барлық білімгер бірінші деңгейлік

тапсырмаларды орындауға міндетті, ал жоғары деңгейлік тапсырмаларды да орындай алуы

қажет. Білімгер жұмысты бір мезгілде бастап, білім игерудегі өз қабілеттері анықтайды.

Міндетті деңгейді толық меңгергеннен кейін келесі деңгейге өтеді.

II–алгоритмдік деңгей.Үйренушілік деңгейдегі білімін толықтыра отырып,

білімгердің ойлау қабілетін жетілдіруге берілетін екінші деңгей тапсырмаларын орындау

кезінде күрделі материалдарды реттеуі және жүйелеуі керек.

III–ізденіс (эвристикалық) деңгейінде білімгер тақырып бойынша меңгерген

білімдерін жетілдіріп, тереңдетумен қатар, ой қорытуға арналған, дағды қалыптастыратын,

әртүрлі әдіс-тәсілдермен орындалатын тапсырмалар орындайды. Білімгер өзі ізденіп,

материалды саналы түрде меңгеруі керек.

IV-шығармашылық деңгей. Білімгер өзіндік шығармашылық деңгейін көрсетеді.

Олимпиадалық тапсырмалар, шығармашылық тапсырмалар– білімгердің біліктілігі мен

дағдысын қалыптастыру және оны бағалау деңгейі болады. Өз бетімен талдау жасау

арқылы шығармашылық тұрғыдан зерттеу жұмысын жүргізуге баулу.

Осылай бір деңгейден келесі деңгейге өту үшін өз білімін, білік пен дағдысын

толықтырып отырады. Нәтижесінде жоғары деңгейлік тапсырмаларды орындау әр

білімгердің мақсатына айналады. Ұтымды пайдаланылған педагогикалық технология

сапалы білім негізі бола алады.

Оқытудағы менің өзекті тақырыбым: «Сызу сабақтарында деңгейлеп оқыту негізінде

оқушылардың өздігінен жұмыс жасау қабілеттерін қалыптастыру», ал мақсатым:

оқушылардың шығармашылықпен іздене жұмыс істеу қабілеттерін нәтижелі дамыту.

~ 210 ~

Сондықтан көбінесе сабақтың мазмұнына, сабақты өткізудің әдіс-тәсілдеріне және

нәтижесіне басты көңіл бөлемін. Белгілі бір тақырыпты немесе тарауды жалпылауда,

қайталауда немесе семестрде, оқу жылының соңында оқушылардың қорытынды білімін

тексергенде деңгейлік тапсырмаларды қолдану өте ұтымды. Себебі мен өз іс–тәжірибемде

білімгерлердің әр тарауды, тақырыпты қаншалықты меңгергенін білім деңгейіне

байланысты өздік білімділігін қалыптастыру үшін құрастырылған тапсырмалар арқылы

тексеремін. Сабақтың басында білімгерді тестік тапсырма орындаулары бойынша білім

деңгейлерге бөліп аламын. Білімгердің теориялық және практикалық білімдерін ұштастыру,

алған білімдерін тиянақты болуын қадағалау үшін ой-өрісін дамыту қажет. Сондықтан

сабақтарда білімгерлердің ынтасын, белсенділігін арттыру үшін, оларға мәселелік сұрақтар

қойылып отырады. Тақырыпты тиянақты меңгертуде жан-жақты ойлауды дамытатын

олимпиадалық және шығармашылық тапсырмалар орындау керек. Сызу пәнінен ойындар,

логикалық тапсырмалар, сыныптан тыс жұмыстар арқылы өзін-өзі бағалай білетін,

шығармашылық деңгейі жоғары жан-жақты тұлға қалыптастыруға болады. Осылай

құрастырылған деңгейлік тапсырмалар жүйесі дамыта оқыту идеясын жүзеге асыруға

мүмкіндік береді.

Сонымен қатар білімгерлердің ойлау қабілеттерін, пәнге қызығушылықтарын,

сабақтағы белсенділіктерін арттыру үшін «Сыздағы жүргек поезд», «Снежный ком. Қарлы

жинақ», «Бақытты сәт» және т.б. ойын түрінде де өткізуге болады. Деңгейлеп оқыту

технологиясының элементтерін қолданып «Сыздағы жүргек поезд» ойыны түрінде

өткізілген сабақ барысындағы қарастырсақ әр бекетте тестік, деңгейлік және сызулық

тапсырмалар орындалады. Сабақ соңында әр оқушы «Білім» қаласына қай вагонмен

келгенімен бағаланатыны ескертіледі. Ол үшін алдымен «билетке тапсырыс береді»: білім

деңгейлерін анықтау мақсатымен білімгерлер тест тапсырмаларын

орындайды,бағаланады. Алған бағалары бойынша оқушылар (деңгейге бөлінеді) ...

поездың сәйкес вагонына орналасып, «Білім» қаласына аттанады: «5»-тік алған білімгер

купе вагонымен, «4» -тік алған білімгер плацкарт вагонымен, «3» -тік алған білімгер жалпы

вагонмен аттанады, ал «2» -лік алған білімгер «Білім» қаласына сапарға аттана алмайды.

Сонымен қатар әр бекеттегі тапсырмаларды орындау арқылы өз вагондарынан басқа

вагондарға ауыса алады. Мысалы, деңгейлік тапсырмалардың үшеуі дұрыс орындалса,

жалпыдан→ плацкартқа; плацкарттан→купеге; екеуі дұрыс орындалса, өз вагонында

қалады, ал егер біреуі дұрыс орындалса, керісінше купеден→ плацкартқа;

плацкарттан→жалпыға ауысады. Басқа бекеттердегі тапсырмаларды өз сұраулары бойынша

орындайды және вагондарға ауысу тәртібі тапсырмалары дұрыс орындалса ғана жүзеге

асады. Осындай сабақ түрі оқытушыға сабақ соңында әр білімгердің білімін

қорытындылауына да, үй тапсырмасын беруде де қолайлы.

«Білім» қаласына купемен келген оқушылар «5», плацкартпен - «4», жалпы вагонмен

келген оқушылар «3»-тік бағамен бағаланады.

Үйге тапсырма да деңгей бойынша беріледі.

- Купе вагонымен келген оқушыларға:

-Плацкарт вагонымен келген оқушыларға:

- Жалпы вагонымен келген оқушыларға: .

Жетістіктерге жету үшін ең алдымен білімгердің білім дәрежесін, ынтасын, ақыл–ой,

еңбек дағдысын, өз жұмысына деген жауапкершілігін ескеру қажет. Деңгейлік

тапсырмаларды қандай дәрежеде орындай алса баға біліміне қарай қойылады.

Сабақ барысында топтағы барлық білімгерлердің білім деңгейі анықталады. Бұл әдістің

тағы бір тиімді жағы–білімгер өзінің білім деңгейін, нені оқу керектігін анықтап, өзінің

ізденуіне болады. Өйткені ол білім сапасының дамуын қамтамасыз етеді. Білім сапасы

білім, біліктілік, дағды және тұлғаның қасиеттері мен қабілеттерімен бағаланады.

Сабақта білімгерлер өз ойларын талдауға, айтуға, қорытындылауға көп көңіл бөлу қажет.

Сабақ барысында өздігінен еңбектенуге, шығармашылықпен ізденуге, қорытынды жасауға

~ 211 ~

машықтанады. Тапсырманы орындау барысында жіберілген қателер мен кемшіліктерді

уақытында анықтап түзетуге мүмкіндік беру керек. Оқытушы білімі нашарларға көмек

беріп, қабілеттілермен жұмыс ұйымдастырып отыру арқылы сызу пәнін оқуға деген

қызығушылығын, белсендігін арттырады. Тақырыпты толық меңгере алмаған оқушылармен

қосымша сабақтар, факультативтер жүргізіледі.

Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының білімгерлерге тиімділігі

- Топ білімгерлері барлығы деңгейлік тапсырма орындауы

- Білім көрсеткішінің нақты және сапалы болуы

- Білімгердің өз білімін өзі бағалап, білім деңгейін дамыта алуы

- Білімгердің оқуға ынтасы мен пәнге қызығушылығының артуы

- Білімгердің іздену дағдысының, ұстамдылығының қалыптасуы

- Білімгер белсенділігінің оянуы

- Алға қойған мақсатына жетуге дағдылануы, қиындықтарды жеңуге ұмтылуы

- Білімгердің өздігінен жұмыс істеуі мен жауапкершілігінің артуы

- Білімгер мен оқытушы арасындағы ынтымақтастық қарым-қатынастың орнауы

Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының оқытушыға тиімділігі

- Деңгейлеп-саралап оқытуда білім игерудің үш деңгейінің қарастырылуы

- Білімгердің сабақ үстінде бірнеше деңгейде жұмыс жүргізуі

- Білім дәрежесі бірдей топтарды тексеру ісінің жеңілдеуі

- Білімгердің жұмыстары әділ бағалануы

- Білімгер мен оқытушының белсенді шығармашылық қызметін дамытуы

- Дарынды білімгерді анықтап, олармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеу

мүмкіндігінің орнауы

Қорыта айтқанда, жаңа мазмұнды білім беру жүйесіндегі педагогикалық технологиялардың

алатын орны ерекше.[3] Педагогикалық технологиялардың принциптері–оқытуды

ізгілендіру болып табылады. Оқыту технологияларын сауатты қолдана білген әр оқытушы

білім беру үрдісі нәтижелі және сапалы болатыны сөзсіз. Тек қана осындай оқытушы

сабағында жеке тұлғаның білім, білік, дағдысын қалыптастырып, өздігінен даму бағдарын

анықтап, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп дамытатын тұлға тәрбиелей

алады.

-

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Кобдикова Ж.У. Оқыту процесін технологияландыру. А:2000 ж.61б.

2. Қараев. Ж.А,Кобдикова Ж.У. Актуальные проблемы модернизации педагогической

системы

на основе технологического подхода. А: 2005.34 б.

3. Бақзыбекова.Н. Саралап деңгейлеп оқыту технологиясы арқылы оқушылардың білім

деңгейін арттыру.-А: Қазақ тілі, №4, 2007.16б.

4.Қуанышбаева А.Жаңа технологиялық әдіс-тәсілдерді пайдалану.А: Қазақ тілі: Әдістеме.

Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал, №2 ,2004. 47 б.

КӘСІПТІК БІЛІМДЕ ТРЕНИНГТІК ТЕХНОЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ

Нурмадиева Индира Акановна

Алматы мемлекеттік технология және флористика колледжінің

экономика пәнінің оқытушысы

«Бүгінгі шәкірт- ертеңгі мамандық иесі»

«Еліміздің алдында тұрған үлкен мақсат – мынадай алмағайып заманда

экономикамызды түзеп, жағдайымызды жөндеп, индустриялық Қазақстанды жасау. Сол

~ 212 ~

кезде еліміздің келбеті өзгереді, басқа кадрлар даярланады, басқа ұрпақ өседі, экономика

жаңарады. Біз шынымен де 30 өркендеген, өскен елдің арасына енеміз. Мақсатымыз – сол.

Осы жұмысты атқару – бәрімізге бақыт. Осы бақытты пайдаланып еңбектенейік,

халқымызға қызмет етейік», – деп айтқан болатын елбасымыз Н.Ә. Назарбаев үдемелі

индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын жүзеге асыруға арналған кеңесте.

Жаңалық пен ғылымды, білім мен технологияны, техниканы бір – бірімен тығыз

байланыстыру мақсатында Қазақстанда «Индустриалды-инновациялық даму» бағыты

көзделген. Бүгінде біз үлкен мүмкіндіктері бар ел ғана емес, сол мүмкіндіктерді нақты

жүзеге асырып отырған алып мемлекетке айналудамыз. Мемлекеттің бәсекеге қабілетін

көрсететін басты көрсеткіш – оның экономикасы. Экономиканың бәсекеге қабілетті

болудың басты бағыты – өркениетке бет бұрған еліміздің жастары – ертеңгі мемлекет

тірегі, қоғамға да ең басты керегі – елдің ертеңіне деген сенім мен үміт. Сол тірек нық та

берік, сенімді болуы үшін бәсекеге қабілетті мамандар дайындау үрдісі кәсіби білімнен

бастау алмақ.

Тренингтік технологияның кәсіби білімдегі тиімділігі

Мақсатым - ұлы ойшыл ғұлама әл-Фараби «Адам бойындағы ең үлкен қасиет –

қабілет, өмірді түсіну, ұстанымдылық және өзгеге ұқсамайтын даралық» деген. Өскелең

ұрпақтың заман талабына сай ой-өрісін кеңейтумен қатар, қазіргі демократиялық қоғам

идеясы мен жаңа қағидаларға сүйеніп, ұлттық және әлемдік экономикалық ойларға

бағытталуына жол ашу.

Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісінде 50-ден астам жаңа

технологияның бәрін бір сабақта қамтуы мүмкін емес. Мұғалімдердің алдына қойылып

отырған басты міндеттерінің бірі-оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп және жаңа

педагогикалық технологияны меңгеру. Мұғалім-бұл ақпараттанушы, оқушының жеке

тұлғалық және интеллектуалдық дамуын жобалаушы. Ал бұл мұғалімнің жоғары

құзіреттілігін, ұйымдастырушылық қабілеттерін, оқушыларды қазіргі заманның түбегейлі

өзгерістеріне лайық бейімдей алуды талап етеді. Ізденімпаз, жаңашыл мұғалімнің

ерекшелігі-оның сабақты түрлендіре өткізіп, оқушының жүрегіне жол таба білуінде.

Сондықтан әр пәнді оқыту технологиясын таңдап іріктеу және оны пайдалану арқылы

оқушының білімін арттыруға болады. Мұнда оқушының әрекеті, технологияны қабылдауы,

ынтасы, құштарлығына көңіл бөлу қажет. Соның ішінде тренингтік технолгоия қазіргі

нарықтық экономика жағдайында өмір талабынан туындап отырған технологиялардың бірі

және осы технологияны экономика пәнінде қолдану өте тиімді білемін.

Күнделікті экономика сабағын әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолдану арқылы өткізу

оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыра түседі. Сабақтың мазмұны, түрі,

оқыту әдістері,теориялық және практикалық құндылығы жоғары болған сайын, сабақ

жоғары деңгейде өтеді. Оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру-мұғалімнің өз

еңбегін ұтымды ұйымдастыра отырып, жаңа сабақ үлгілерімен оқушылардың

шығармашылық ізденуін қалыптастыру арқылы жүзеге асады.

«Тренинг» топпен психологиялық жұмыс жүргізудің ыңғайлы, конструктивті,

жылдам әрекет етуші формаларының бірі. Тренинг арнайы іскерлік және рөлдік

ойындарды, шешімді топпен бірігіп табудың пікірталастық әдістерін, сонымен қатар

адамның бойындағы тұлғалықты қалыптастыруға бағытталған түрлі тәсілдерді қамтиды.

Мысалы, Ресей ғалымы Ю.Н. Емельянов: «Тренинг – кез келген күрделі әрекетті, әсіресе

қатынасты білуге және игеруге бағытталған қабілетті дамытатын әдістер топтамасы», – деп

айтқан. Ал енді И.В. Вачков: «Өзін тану мен өзін дамыту дағдыларын қалыптастыру

мақсаты үшін қолданылатын практикалық психологияның белсенді әдістерінің жиынтығы»,

– деген.

Ал, тренингтік технология - белгілі бір шешімдер модельдеуге алушылардың іс-

шаралар жүйесі (олар психологиялық тренинг интеллектуалдық дамуын, басқару

міндеттерін қамтиды).

~ 213 ~

Тренингтік технологияны таңдау себебім, қазіргі нарықтық жүйеде экономика

психологиямен тығыз байланысты. Бұл дегеніміз – адамның экономикалық шартты түрдегі

іс-әрекеттері. Нарық экономикасы психолгогиясының көрінуі адам іс-әрекетінен білінеді.

Мұның астарында экономикалық қарым-қатынастағы экономикалық санамен анықталатын

мінез-құлық жатыр, нақтырақ айтқанда нарық экономикасының белгісі болып табылатын,

ақша-тауар, ақша негізінде қалыптасатын адам эмоциясы, іс-әрекеті болып табылады. Бұл

нарық экономика аясында адам қажеттіліктерімен байланысты, яғни мұнда нарықтық пайда

көзделгендіктен, қажеттіліктер де шартты болып келеді, ұсыныс сұранысқа байланысты

туындайды. Мұнда адамның психологиялық ерекшеліктері экономикалық ойлаумен

ұштастырылады.

Педагог ретінде өзіме тренингтік технологияны меңгеру оны әрбір сабақтарымда

қолдану, құзыретті педагог болуымда, сабақ берудегі амал- тәсілдерімді, дидактикалық

жинақтарымның түбегейлі жаңаша іс – әрекеттерді жасауыма керекті технология екенін

айта кеткім келеді.

Тренингтік технологияны толықтай болмаса да сабақта белгілі бір элементтерін

қолдануға тырысамын. Сонымен қатар, оқушылардың арасында сабақта «Менің

мамандығым – болашақ кәсібімнің бастауы», «Іскерлік қарым- қатынастар» тренингтерін

қолданамын, сабақтан тыс қызығуылық танытқан оқушыларға «Бизнес - жоспар құрып

үйрену» атты үйірме жұмысын жүргіземін. Кәсіби маман дайындауда бұл тренингтердің

бәсекеге қабілетті жас маманға берері көп деп ойлаймын. Жалпы, тренинг дегеніміз –

шеберлік пен машықты қалыптастыратын жаттығулар жиынтығы деген пікірді

ұстанушылар да бар. Дегенмен, бүгінде қоғамда тренингке сұраныс күннен күнге артып

келеді. Мысалы, адамның өзіне-өзі сену тренингі, келісім жүргізу тренингі, сауда тренингі,

топ құру тренингі, шиеленіссіз іс-әрекет тренингі және т.б. Қатынас тренингі осы аталған

барлық трениг түрлерінің базалық бағдарламасы болып келеді. Себебі бұлардың

бағдарламасына назар салған уақытта барлығы да әлеуметтік-психологиялық тренинг

негізінде құрылғанын байқаймыз. Соның ішінде мен өзімнің шәкірттеріме келешекте өз

мамандығы бойынша кәсібін, жеке меншігін жоспарлауға жетелеймін.

«Менің мамандығым – болашақ кәсібімнің бастауы», «Іскерлік қарым- қатынастар»,

«Бизнес жоспар құрып үйрену» атты тренингтер – нарықтық экономикада оқушылардың

өзіндік кәсіпкерлік бастамаларын дамытуға, еңбек нарығында бәсекеге қабілеттілігін

арттыруға және неғұрлым ұтымды бизнес идеяны құрып үйрену үшін бір немесе бірнеше

әрекет түрлерін нәтижелі орындауынан білім мен дағдыны меңгеру мүмкіншілігіне

бағытталады.

Төмендегі мақсаттарды негіз етіп алуы жүктелінеді:

- жеке тұлғаның экономикалық және кәсіпкерлік салалардағы инновационды

потенциалын дамыту;

- қатысушылардың әлеуметтік, экономикалық – психологиялық компетенттілігін,

білімін дамыту;

оқушылардың

интерактивті

белсенділігін

арттыру;

Интеллектуал-дық,

танымдық, және

эмоциялық

құбылыстардың

болуы;

даму

факторларын

психологиялық

жетілдіру;

негізгі құралдар:

көру+ауызша+

техникалық.

Тренингтік технология ерекшеліктері:

~ 214 ~

- колледж оқушыларының экономикалық дайындаған, нарықтық шарттарға

бейімділігін арттыру;

- жеке құндылықтарын ашу, білімдерін көтеру.

Негізгі міндеттері:

- өсіп келе жатқан буынға, яғни нарықтық экономикалық қоғамда лайықты өмір

сүре алатын адамдарға жаңа менталитет қалыптастыру;

- жоғары бәсекелестік талаптарына сай инновациондық идеяларды жүзеге асыра

алатын заманауи жастар резервін құру;

- кәсіпкерлік белсенділігін және мобильділігін арттыруға әсерін тигізу;

- кәсіпкерлік потенциал жайлы қоғамдық жағымды пікірді қалыптастыру;

- колледж білімгерлерінің және кәсіпкерлердің Қазақстанның өзекті экономикалық

мәселелеріне назарын аудару.

Тренингтің жоспарлаған нәтижесі:

- бизнес – жоспар құра алатын, жаңашыл ойлайтын, жоғары кәсіпкерлік дағдыларға

ие және тез өзгеріске ұшырайтын нарықтық талаптарға беімделе алатын жастардың

потенциалын құру;

Оның ішінде:

- әлеуметтік кәсіпкерлік;

- бизнес – жоспардың бөлімдерін;

- бизнес- жоспар құрылымын толық меңгерту;

- тренингке қатысушылардың өзіне деген сенімділігін арттыру, келешекте

мансабын (карьера) жоспарлауға үйрету;

- фандрайзинг, көшбасшылық (лидерство);

- оқушының өзінің жеке даралық қасиеттері арқылы тұлғаның өзін-өзі ашуына

көмек беру;

- жаңаны үйрену мен тапсырманы орындау барысында топтық қарым қатынас

өрісінде ептілік пен дағдыны қалыптастыру.

Экономика сабағында семинар, ойын түрінде, баяндама, конференция, тренинг

түрінде оқушыларды топтарға бөліп, түрлі алгоритмдердің (әдіс-тәсілдерді) біраз бөлігін

игеруге бағыттаймын. Ол бұларды топтың деңгейіне, олардың әрбірінің ерекшелігін ескере

отырып, тақырыптың мәні мен мазмұнына сәйкес орынды қолдануы үшін керек.

Осындай бағыттағы сабақтарда студенттердің ынтасы мен талпынысы тренингтік

технологияның құзыретті маман даярлауда, заман талабына сай жұмысшы моделін

қалыптастыруда мынадай мүмкіндіктерді аша алады.

Кәсіптік білім беруде бәсекеге қабілеттіліктерін шыңдауда:

- өз ісінің шебері болуына;

- мамандығын сүйюге;

- ынталы, жан- жақты дамыған маман болуға;

- болашақ маман иесінің құзыреттілігін қалыптастыруға;

- студенттердің ізденістерін арттыруға сапалы көмегін тигізуде.

Тренингтік технологияны қолдануда студенттерге тек білім негіздерін беріп қана

қоймай, ақпараттық қоғамға бейімдеу қажеттігін де ескерген жөн. Осы талап негіздерінде

колледжде әдістемелік кабинет ұйымдастыруымен арнайы пәндерді оқыту әдістемесін

жетілдіру мақсатында тәжрибе алмасу дөңгелек үстелі өткізілді. Негізгі мақсат өзімнің іс-

тәжрибеммен алмасу және аталған технологияны қолдана отырып, студеннтердің

құзырлылығын қалыптастыру.

Білім берудің оң нәтижесін, өнімін көру, одан ләззат алу – әрбір педагогтың қуанышы.

Нәтижеге бағдарланған істе студенттерімнің жетістіктері келесідей: Алматы III қалалық

«Мен кәсіпкермін» байқауының III–орын жүлдегері, Алматы IV қалалық «Мен

кәсіпкермін» байқауының «Таңдаулы бизнес жоба» атауы берілді,Алматы V қалалық «Мен

кәсіпкермін» байқауының II–орын жүлдегері, «Жас кәсіпкер» республикалық интернет

~ 215 ~

байқауының I- орын жүлдегері, Британдық совет және Шеврон ұйымдастырған «I-SEED:

Инновация – Әлеуметтік кәсіпкерлік және білім» халықаралық байқауының ақшалай

жүлдегері - осы жетістіктер мені қатты қуантады, одан сайын құзыретті маман даярлауда

аянбай еңбек етуіме жігерлендіреді.

Қорыта айтқанда, кәсіби даярлықта әрбір кәсіптік оқу пәнінің білім мазмұны мен

әдістемелік жуйесі негізінде жеке тұлғаға қойылатын кәсіби деңгейім, нәтижеге

бағытталған сауаттылық шешімін табу керек. Өйткені кәсіби даярлықта педагогке қажетті

кәсіби құзыреттіліктерді толыққанды меңгерген оқытушы, студентті оқытуда, білім алу

нәтижесіндегі құзыреттіліктерді сапалы меңгерте алатыны сөзсіз.

Сөз соңында ағартушы – ғалым А. Байтұрсыновтың : « Бала оқытуын жақсы білейін

деген адам – әуелі балаларға үйрететін нәрселерін өзі жақсы білу керек» - деген сөздерімен

түйіндегім келеді.Бүгінгі шәкірт- ертеңгі мамандық иесі. Білім саласындағы табыстар

мамандардың біліміне, біліктілігіне байланысты екендігін білеміз. Сондықтан біз тек

Қазақстанның ішінде ғана емес, әлем деңгейінде бәсекеге қабілетті жастарды дайындай

білуіміз керек. Онда жаңа егемен еліміздің ұрпағын жаңа білім нәрін сусындатып, саналы

тәрбие, сапалы білім беретін білімді, білікті ұстаз болайық.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы:

«Болашақтың іргесін бірге қалаймыз». – Астана, 2011. – 22 б.

2. Президент Н.Назарбаевтың «Әлеуметтік-экономикалық жаңарту - Қазақстан дамуының

басты векторы» атты Қазақстан халқына жолдауы//Астана, 2012 г.

3. Аширбекова Л.Ж., Тажиева С.К. Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік-

экономикалық модернизацияның аймақтық астарлары. Вестник КазНУ – серия

экономическая, 2014 г.

4. Закон Республики Казахстан «О государственной поддержке инновационной

деятельности» от 23 марта 2006 года N 135 / Казахстанская правда; опубл. от 30 марта 2006

года.

ОНЛАЙН ОБУЧЕНИЕ КАК ЧАСТЬ РАЗВИТИЯ

КАЗАХСТАНСКОЙ ДОМЕННОЙ ЗОНЫ

Абалкасова Гуль Ерматышевна

методист Северо-Казахстанского профессионально-педагогический колледжа

г.Петропавловск, Северо-Казахстанская область

Актуальность

В настоящее время в Казахстане идет становление новой системы образования,

ориентированного на вхождение в мировое информационно-образовательное пространство.

Этот процесс сопровождается существенными изменениями педагогической теории и

практики учебно-воспитательного процесса, связанными с внесением корректив в

содержание технологий обучения. Они должны быть адекватны современным техническим

возможностям и способствовать гармоничному вхождению будущего специалиста в

информационное общество. Компьютерные технологии призваны стать не дополнительным

«довеском» в обучении, а неотъемлемой частью целостного образовательного процесса,

значительно повышающего его эффективность.

В Государственной программе развития образования Республики Казахстан на

2011-2020 годы поставлены масштабные задачи по формированию интеллектуального,

физически и духовно развитого молодого казахстанца, удовлетворение его потребностей в

получении хорошего образования. Одним из средств решения этой задачи является онлайн

обучение. Анализ рынка программного продукта показал, что в настоящее время в

~ 216 ~

казахстанском образовательном Интернете при достаточно широко представленной

номенклатуре образовательных ресурсов практически отсутствуют обучающие сайты

предметов, особенно специальности «Техническое обслуживание, ремонт и эксплуатация

автомобильного транспорта». Поэтому был создан персональный образовательный сайт

«Техническое обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного транспорта»

(obuchtehavto.kz), который предназначен для самообразования студентов с использованием

технических, программных и административных средств глобальной сети Интернет.

Цель проекта

Внедрение Онлайн обучения для повышения качества образовательного процесса.

Задачи:

1.создать персональный образовательный сайт «Техническое обслуживание, ремонт и

эксплуатация автомобильного транспорта» (obuchtehavto.kz),;

2. формировать информационные компетенции студентов

3. внедрить онлайн обучение в образовательный процесс.

Новизна

Разработанный образовательный сайт «Техническое обслуживание, ремонт и

эксплуатация автомобильного транспорта» (obuchtehavto.kz), является первым в

казахстанском образовательном пространстве по специальности «Техническое

обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного транспорта», созданный для

обучения в режиме Онлайн.

Студент может обучаться дома, на работе или в Интернет-кафе, а также может просто

скачать необходимые материалы и работать в режиме Онлайн. Кроме этого, все учебные

материалы находятся в одном месте, что повышает эффективность работы студента. На

основе прецедента сайта возможно создание аналогичной Онлайн обучающей модели по

предметам специальности «Техническое обслуживание, ремонт и эксплуатация

автомобильного транспорта».

Гипотеза

Разработка образовательного сайта по отдельному предмету даст возможность

повысить качество обучения.

Объект исследования - образовательный процесс, базирующийся

на использовании информационных технологий.

Предмет исследования - использование информационных технологий в

организации самостоятельной работы студентов по специальности «Техническое

обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного транспорта».

Концептуальные положения проекта В последние годы все больше говорят об использовании Интернет технологий в

качестве технологической основы обучающей онлайн - модели, что связано с возросшими

возможностями технических средств связи и распространением компьютерной сети

Интернет.

Обучающая онлайн-модель- это обучение на расстоянии, когда преподаватель и обучаемый

разделены пространственно и когда все или большая часть учебных процедур

осуществляется с использованием современных информационных и

телекоммуникационных технологий.

Сегодняшняя образовательная парадигма ориентирована на воспитание человека

прагматического, востребованного рынком труда. В пользу подобной основы для

обучающей онлайн - модели говорят следующие факторы, обусловленные

дидактическими свойствами этого средства информационных технологий.

• Возможность чрезвычайно оперативной передачи на любые расстояния

информации любого объема, любого вида (визуальной и звуковой, статичной и

динамичной, текстовой и графической).

~ 217 ~

• Возможность оперативного изменения информации через сеть Интернет со своего

рабочего места.

• Хранение этой информации в памяти компьютера в течение необходимой

продолжительности времени, возможность ее редактирования, обработки, распечатки и т.д.

• Возможность интерактивности с помощью специально создаваемой для этих

целей мультимедийной информации и оперативной обратной связи.

• Возможность доступа к различным источникам информации, в первую очередь

Web сайтам Интернет, удаленным базам данных, многочисленным конференциям по всему

миру через систему Интернет, работы с этой информацией.

• Возможность организации электронных конференций, в том числе в режиме

реального времени, компьютерных аудиоконференций и видеоконференций.

• Возможность диалога с любым партнером, подключенным к сети Интернет.

• Возможность запроса информации по любому интересующему вопросу через

электронные конференции.

• Возможность перенести полученные материалы на свой носитель, распечатать их

и работать с ними так и тогда, когда и как это наиболее удобно пользователю.

Cайт obuchtehavto.kz «Техническое обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного

транспорта » является базовым для изучения других предметов специального цикла,

обеспечивающего высококвалифицированную подготовку техников-механиков по

техническому обслуживанию и ремонту автомобилей.

Автомобильный транспорт имеет большое значение, так как обслуживает все отрасли

народного хозяйства. Ежегодно увеличиваются перевозки пассажиров автобусами и

легковыми автомобилями по внутригородским, пригородным и междугородным

маршрутам. В нашей стране непрерывно возрастает дальность перевозок грузов и

пассажиров вследствие повышения эксплуатационных качеств автомобилей, улучшения

автомобильных дорог и строительства новых. Основной принцип Онлайн обучения, сайт

obuchtehavto.kz «Техническое обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного

транспорта » заключаются в следующем:

1) принцип взаимодействия: студент и преподаватель находятся в постоянном

взаимодействии и сотрудничестве. Механизмы комментирования, правки, редактирования,

заимствования являются неотъемлемыми для нашего проекта;

2) принцип открытости: вся информация, является открытой и доступной;

3) принцип интерактивности: позволяет легко получить отклик от большого числа

пользователей сети в целом, а также от студентов, на которых был ориентирован ресурс;

4)дружелюбность интерфейса и легкость в использовании — это те плюсы, которые

притягивают пользователей и побуждают обращаться к данному сайту вновь.

С нашей точки зрения, именно эти принципы являются основополагающими в процессе

становления и развития Онлайн обучения.

Этапы реализации :

1. Подготовительный этап июнь-июль 2015г.

Задачи:

1. изучить литературу;

2. собрать материал по специальности «Техническое обслуживание, ремонт и

эксплуатация автомобильного транспорта»;

3. разработать структуру сайта;

4. оформить дизайн сайта;

5. зарегистрировать сайт

6. распределить учебный материал на известные ступени;

7. разработать разнообразный графический материал, анимации и имитации.

2. Практическая реализация 2015-2018 годы

Задачи:

~ 218 ~

1. оценить обучающий сайт в процессе использования;

2. осуществить онлайн обучение;

3. работать с электронной почтой;

4. создать аналогичный сайт по другим предметам специальности «Техническое

обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного транспорта»;

5. функционировать и постепенно развиваться совершенствоваться в Сети.

Сайт функционирует и постепенно развивается в Сети (режим доступа:

obuchtehavto.kz) с 25 июля 2015года. Сайт содержит лекционный материал, лабораторные

работы, схемы, видео, тесты. Новости для автолюбителя. На 30.11.2015 г. число

посетителей указанного сайта составляет 1497 человек, на электронную почту поступило

757 сообщений.

Мониторинг

Для оценки, развития и совершенствования образовательного сайта по предмету

«Техническое обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного транспорта»

проводится мониторинг через интернет ресурсы. Студенты колледжа оценивают сайт и

посылают свои рекомендации на мою электронную почту, прописанную на сайте.

Мониторинг показывает, что предмет востребован студентами как онлайн модель обучения.

Результаты опроса студентов относительно качества онлайн - образования, сайта

obuchtehavto.kz показана в диаграмме:

На начальном этапе внедрения онлайн обучения в учебный процесс, ответы студентов:

есть ли польза данного сайта 73,7%, помогает мне организовать обучение 68,4% , экономит

мое время 64,9% , улучшает обучение 53,1% и другие 24,6%.

Мониторинг качества обучения, проведенный в 2015 и 2016 годах по предмету

«Устройство автомобиля» показал, что с использованием онлайн модели обучения

качество знаний студентов повысился на 10%.

Мониторинг будет продолжен в течение всего проекта. Данные мониторинга

передаются в виде отчета по исследованию онлайн обучения в МОН РК по соглашению с

«Союзом Молодежных Организации СКО». Данное соглашение действует и составлено для

фонда Первого Президента - Лидера Нации Нурсултана Абишевича Назарбаева.

Практическая значимость обучения.

есть ли польза данного сайта

помогает мне организовать

обучение

экономит мое время

улучшает обучение

другие

73,70% 68,40% 64,90% 53,10%

24,60%

онлайн обучение

Качество обучения по предмету

"Устройство автомобиля"

~ 219 ~

На основе прецедента сайта возможно создание аналогичной Онлайн обучающей

модели по любым предметам. Данный сайт – это «контент» многократного использования,

имеющий разнообразный дидактический материал.

Полноценное вхождение онлайн обучения в повседневную профессиональную

практику позволит преподавателю существенно расширить свой научно-методический и

культурный кругозор, предоставит виртуальную площадку для апробации собственных

методических идей, позволит сократить диалогическую дистанцию между наукой и

практикой.

Практическая значимость была оценена на республиканском конкурсе «Лучшая

онлайн-модель обучения технической профессии в учреждениях начального и

профессионального образования», проведенного Союзом молодежных организаций при

поддержке фонда Первого Президента - Лидера Нации Нурсултана Абишевича Назарбаева.

Проект занял 2 место. Описание проекта опубликовано в Методическом пособии «Лучшая

онлайн модель обучения». Подготовлен доклад «Онлайн обучающая модель» на

международную научно-практическую конференцию «Использование современного

научного и лабораторного оборудования, специальных программных комплексов,

инфокоммуникационных и дистанционных технологий в образовательном процессе и

научных исследованиях» г ШадринскРФ.

Онлайн обучение предоставляет студентам новые возможности, гибкость в обучении и

получении качественно нового образования и в этом его практическая значимость.

Развитие проекта.

Закончен только первый этап реализации проекта. На следующем этапе по всем

предметам специальности будут созданы аналогичные сайты по специальности

«Техническое обслуживание, ремонт и эксплуатация автомобильного транспорта».

Постоянно будет проводится мониторинг онлайн обучения. Для этого все преподаватели

колледжа пройдут курсы по разработке онлайн модели обучения. Создав такую модель для

одной специальности, появится возможность создания для всех специальностей, по

которым ведется подготовка. Это следующий этап нашего проекта. Полная реализация

данного проекта будет способствовать развитию казахстанской доменной зоны.

Использованная литература: 1. Бескаравайный М.И. «Устройство автомобиля», М.2001г.

2. Тур Е.Я, Серябряков К.Б, Жолобов Л.А. «Устройство автомобиля», М

Машиностроение, 1991г;

3. Пехальский А.П, Пехальский И.А. «Устройство автомобиля», Академия

образования: Транспорт, 2005г;

4. Крамаренко Г.В, Барашков Н.В., «Техническое обслуживание автомобиля». М

Транспорт, 2003г.

ОСОБЕННОСТИ ПРЕПОДАВАНИЯ СПЕЦИАЛЬНЫХ

ДИСЦИПЛИН НА АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ

Ларионова Руслана Владимировна

преподаватель специальных дисциплин высшей категории, Рудненский

политехнический колледж, г. Рудный

«Казахстан должен восприниматься во всем мире как высокообразо

ванная страна, — население которой пользуется тремя языками. Это:

казахский язык — государственный язык, русский язык — как язык

межнационального общения и английский язык — язык успешной

~ 220 ~

интеграции в глобальную экономику»

Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев [1]

Полиязычие – «употребление нескольких языков в пределах определенной

социальной общности (прежде всего государства); употребление индивидуумом (группой

людей) нескольких языков, каждый из которых выбирается в соответствии с конкретной

коммуникативной ситуацией» [2].

Полиязычное образование – это целенаправленный, организуемый, нормируемый

триединый процесс обучения, воспитания и развития индивида как полиязыковой личности

на основе одновременного овладения несколькими языками, умениях языковой и речевой

деятельности, а также в эмоционально-ценностном отношении к языкам и культурам.

Современная языковая ситуация в Казахстане позволяет говорить о триединстве

языков как о существенном факторе укрепления общественного согласия. Многообразие

культур и языков, их равное сосуществование являются безусловным достоянием нашей

страны, а проводимая языковая политика как обеспечивает соблюдение языковых прав всех

этносов, так и предоставляет свободный выбор языка для общения, получения образования,

реализации творческих потребностей. Позитивность развития трехъязычия для

казахстанского сообщества возможна при условии единой политической, идеологической,

культурной платформы

Чтобы обеспечить достижение международно-стандартного уровня владения

несколькими иностранными языками, была сформулирована концепция полиязычного

образования. Она предполагает становление полиязычной личности при определенном

отборе содержания, принципов обучения, разработке специальной технологии с

использованием многоязычных разговорников, словарей и учебно-методической

литературы, где указывались бы сходства и различия базового, промежуточного и нового

языка обучения. В новой технологии обучения необходимо обеспечить идентичность

содержания обучения второму и третьему языкам, начиная с универсальных языковых

явлений.

Т.е. содержание полиязычного образования должно включать систематизированные

знания, умения и навыки в области родного языка, государственного и других языков,

функционирующих в данном сообществе, а также в области одного или нескольких

иностранных языков в соответствии с межкультурной парадигмой современного языкового

образования.

Полиязычная личность – это модель «человека, рассматриваемого с точки зрения его

готовности производить речевые поступки, создавать и принимать произведения»

(высказывания и тексты) на трех и более языках [3].

Одним из подходов эффективного обучения студентов на английском языке является

интегрированный предметно-языковой подход CLIL (Content and Language Integrated

Learning – интегрированное предметно-языковое обучение).

CLIL

Content Содержание

Language Язык

Integrated Интегрированный

Learning Обучение

Теоретические основы базируются на теории взаимосвязи мышления и речи,

получения умений и навыков в когнитивной области. Конечной целью CLIL является

формирование у студентов академической языковой компетенции, направленной на синтез

мыслительных навыков высшего порядка и средств их вербализации на английском языке

путем интеграции их предшествующего опыта и личных интересов в соответствующей

предметной области.

~ 221 ~

CLIL обладает рядом преимуществ по сравнению с традиционным обучением. Во-

первых, происходит полноценное погружение студентов в языковую среду, так как они

пропускают через себя достаточно большой объем языкового материала. Во-вторых,

обогащается словарный запас студента за счет предметной терминологии, развиваются его

умения и навыки в области использования академического иностранного языка. В-третьих,

CLIL способствует более глубокому восприятию научных понятий, студентам легче

усвоить научное понятие, так как приобретение термина и его соотнесение с

соответствующим научным понятием происходят одновременно[4].

Разновидности CLIL

CLIL

Soft Hard

Преподаватели –языковеды обучают

классическому языку через научные

процессы

Преподаватели –спецпредметники:

1. Обучение предметам специального

цикла;

2. Обучение академическому языку

Все выше сказанное накладывает на преподавателя новые профессиональные

обязанности — обучать на лекциях и семинарах не только предмету той или иной

специальности, но и языку (посредством предмета) — и предполагает хорошее владение

преподавателем необходимыми для этого методическими знаниями и умениями.

Существует три основных модели CLIL:

Модель С1: Многоязычное обучение. При интегрированном обучении более чем

один язык используется в различные годы обучения и при преподавании разных предметов.

По завершении обучения по такой модели студент приобретает профессиональные знания

на нескольких языках. Такая модель является престижной формой обучения, которая

призвана привлечь наиболее целеустремленных и одаренных студентов из различных

стран.

Модель С2: Вспомогательное /дополнительное интегрированное обучение предмету

и языку. Преподавание языка проходит параллельно преподаванию предметов, при этом

упор делается на развитии знаний и умений для использования языка для обеспечения

мыслительных процессов высшего порядка. Преподавание языка связано со специальными

областями, преподаватели языка входят в структурные подразделения по преподаванию

специальностей, их роль – внешняя поддержка при обучении специалистов. Студенты при

овладении специальностями приобретают умение использовать язык CLIL для работы по

их специальности.

Модель С3: Предметные курсы с включением языковой поддержки. Программы

обучения специальности разрабатываются с точки зрения развития и языковых навыков.

Обучение проводится как преподавателями-предметниками, так и специалистами в области

обучения языкам. Студент даже с плохим знанием языка обучения получает поддержку в

течение всего процесса обучения, что делает возможным овладение как предметом, так и

языком его преподавания. Модель подходит для обучения студентов с различным

языковым и культурным фоном.

В основе CLIL лежат 4 компонента: Сontent (содержание), Сommunication (общение),

Сognition (познание), Сulture (культура).

Содержание Чему обучать? Что нового учащиеся узнают? Цели и задачи обучения.

Результаты обучения.

~ 222 ~

Коммуникация Рабочий язык, на котором будут даваться задания и будет организована

деятельность на уроке. Специальный словарь. Тип разговора.

Необходимость проверки грамматики (например, использование форм

времени глагола или употребление форм сравнительной и превосходной

степеней сравнения прилагательных). Целесообразность использования

дискуссий и дебатов.

Познание Какие типы вопросов должны быть, чтобы опережать/предугадывать

правильные ответы? Какие задания подготовить для рассуждений?

Какие мыслительные навыки необходимы, чтобы сконцентрироваться на

языке и содержании?

Культура Каков культурный подтекст темы?

Отличительная особенность и личные качества, самооценка.

Как объединить весь планируемый материал на уроке?

Для обеспечения методической поддержки преподавателя, необходимо организовать

специальное обучение преподавателей, познакомить с основными принципами и

концепциями методологии интегрированного обучения предмету и языку, обучить основам

создания учебных материалов в соответствии с принципами интегрированного обучения

предмету и языку; изучить и анализировать лучшую европейскую практику по

планированию уроков, отвечающих принципам интегрированного обучения предмету и

языку, и оцениванию учебных результатов.

Необходимо сформировать группу учителей, поддерживающих друг друга в

процессе внедрения CLIL. Такие группы смогут поддерживать энтузиазм учителей,

оказывать поддержку и уменьшать стресс при внедрении, а также уменьшить естественное

беспокойство при внедрении новшеств. В идеале, такие группы должны включать как

опытных CLIL учителей, так и новичков.

Чтобы получить положительные результаты и успешно внедрить СLIL, родители

студентов должны быть информированы о процессе внедрения СLIL. Для студентов, у

которых не было опыта обучения CLIL, должен быть предоставлен переходный период , в

течение которого они примут новый подход к обучению и как действовать в условиях

новой обучающей парадигмы.

Также необходимо учесть проблемы, возникающие при внедрении СLIL в учебный

процесс:

1. Отсутствие языковой среды, а также языковой подготовки основного числа

преподавательского состава.

2. Реальная языковая ситуация в казахстанском обществе на сегодня не в полной

мере мотивирует и стимулирует активную реализацию имеющегося багажа знания языков.

Это означает, что не сформированы единые требования к использованию языков в

институциональной сфере. На этом фоне представляются непременно обязательными

мотивация и стимулирование как познания языков, так и их использования в

образовательном процессе.

3. Необходимо акцентировать внимание на разноуровневую подготовку

обучающихся, приходящих в учебное заведение для получения профессиональной

подготовки. Поэтому при распределении учебного времени в вариативной части рабочих

учебных планов нужно учитывать приоритетность изучения одного из них, что

накладывает дополнительную нагрузку на преподавателя при проведении занятий.

4. Отсутствие технической литературы на английском языке по предметам

специальных циклов, а также средств качественного обучения (лингафонные кабинеты и

т.п.)

Для устранения данных недочетов необходимо[5]:

~ 223 ~

1) ввести разработку Типового регламента, определяющего перечень дисциплин,

преподаваемых на государственном, русском, иностранном языках независимо от языка

обучения учреждений образования;

2) мотивировать субъектов полиязычного образования в вопросах параллельного

изучения языков материальными вознаграждениями и моральными поощрениям;

3) разрабатывать единые правила составления учебно-организационных документов

в области полиязычного образования;

4) приобретать дополнительную учебную и техническую литературу на

иностранных языках для технических специальностей, а также современное обучающее

оборудование.

Научно-методическое сопровождение полиязычного образования должно включать

три основных блока:

1) создание системы подготовки педагогических кадров, путем обновления и

разработки новых тематических курсов, новых обучающих программ, а также дополняется

целенаправленной языковой подготовкой;

2) разработку учебно-методических комплексов, которая предполагает также

использование действующих отечественных и зарубежных УМК, но с обязательным

условием их адаптации к отечественной системе образования, к обновленной ситуации

образовательной практики, к стратегическим направлениям и тактическим характеристикам

полиязычного образования;

3) разработку педагогического мониторинга, позволяющего определить

эффективность выбранных направлений в повышении качества образования.

Тем ни менее «На сегодняшний день Казахстан идет стремительными шагами от

двуязычия к трехъязычию (казахский, русский, английский). И это также вполне

естественно. И русский и английский язык являются не только средствами общения, но

оптимальными каналами получения мировых знаний. Но в трехъязычии, как и в двуязычии,

главное - давать возможности учиться, ни к чему не принуждая, и это основа решения

языковой проблемы в Казахстане» - Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев

Использованная литература

1. Назарбаев Н.А. Социальная модернизация Казахстана: Двадцать шагов к Обществу

Всеобщего Труда // Казахстанская правда. — 2012. — № 218-219. — 10 июля

2. Большая советская энциклопедия: Языкознание, 1998.

3. Абсатмаров Р.Б., Садыков Т.С. Воспитание культуры межнационального общения

студентов. – Алматы, 1999

4. Материалы курсов повышения квалификации преподавателей на тему «Методика

внедрения и особенности преподавания специальных дисциплин на английском языке»

ноябрь 2016 года

УСПЕШНАЯ ПОДГОТОВКА

К ОУПП = КОНКУРЕНТОСПОСОБНЫЙ

СПЕЦИАЛИСТ

Меньшикова Елена Вячеславовна

преподаватель экономических дисциплин,

«Рудненский политехнический колледж»

г Рудный, Костанайская область

Одной из важнейших задач, стоящих перед Казахстанским обществом, является его

устойчивое инновационное развитие. Одной из движущей силы такого развития является

~ 224 ~

система технического и профессионального образования, призванная создать механизм

обеспечения соответствия запросов личности запросам общества и государства.

Проблемы реформирования системы образования, разработки и внедрения

рыночных механизмов регулирования ее взаимоотношений с реальной экономикой,

подготовки специалистов и рабочих стоят сегодня в ряду наиважнейших

общегосударственных проблем.

В этих условиях конкурентоспособность будущего специалиста и рабочего

приобретает статус одного из ведущих показателей работы учреждений ТиПО и

заключается в способности образовательных услуг удовлетворить запросы и ожидания

потребителей.

Особое внимание уделяется качеству профессионального образования как гаранта

устойчивого развития казахстанской экономики, обеспечения ее мобильными,

компетентными специалистами.

Управление качеством призвано обеспечить баланс между запросами рынка труда,

потребностями развивающейся личности и развитием системы профессионального

образования в целом. Именно высокая профессиональная подготовка становится фактором

социальной защиты человека в новых экономических условиях.

Задачей профессионального образования становится не только формирование

знаний, умений и навыков, но и развитие способности адаптироваться к изменениям

техники, технологии, организации труда.

В Послании народу Казахстана от 31 января 2017 года Президент Н Назарбаев

отмечает: «Одним из ключевых приоритетов Третьей модернизации станет ускоренное

технологическое обновление экономики». [1]Так же Президент обратил внимание, что

перед образовательными учреждениям страны поставлена четкая задача – обеспечить

современный уровень образования, подготовку востребованных специалистов с новым

современным мышлением и представление качественных услуг на уровне мировых

требований

Приоритетное внимание к проблемам качества обусловлено следующими

основными факторами:

- необходимостью соотнесения основных целей развития профессиональной школы

с государственной образовательной политикой (государственный образовательный

стандарт, лицензирование, аттестация, государственная аккредитация учреждений ТиПО,

ОУПП);

- потребностью привлечения к определению содержания и уровня

профессионального образования социальных партнеров с целью объективной оценки

качества выпускников данных образовательных учреждений.

Система оценивания –это основное средство измерения и диагностики проблем

обучения, позволяющее определять качество образования, его соответствие мировому

стандарту, принимать кардинальные решения по стратегии и тактикам обучения в случае

его несоответствия современным задачам в области образования, совершенствовать, как

содержание образования, так и формы оценивания ожидаемых результатов образования.

Оценка уровня профессиональной подготовленности и присвоение

квалификации – это определение степени соответствия уровня профессиональной

подготовленности обучающихся организаций образования, реализующих

профессиональные учебные программы ТиПО, требованиям, установленным

государственными общеобязательными стандартами образования.

Поэтому внедрение Казахстанской независимой оценки уровня профессиональной

подготовленности является одним из основных мероприятий госпрограммы развития

образования в РК. Это способствует проведению качественных изменений в структуре

подготовки рабочих кадров, выходу Казахстана на новый уровень социально-

экономического развития и устройства общества, а также обеспечивает подготовку

~ 225 ~

высококвалифицированных специалистов, по-настоящему конкурентоспособных и

отвечающих всем современным требованиям. То есть, по сути, создание системы оценки

уровня профподготовки молодых специалистов – это веление времени.

В целях повышения качества подготовки специалистов технического и

обслуживающего труда в Республике Казахстан с учетом опыта системы технического и

профессионального образования развитых зарубежных стран, где функционирует система

контроля качества знаний: Постановлением Правительства Республики Казахстан от

29.04.2005 г. № 405 был создан РГКП «Республиканский центр подтверждения и

присвоения квалификации». [2] В 2012 году Постановлением Правительства РК от 05.09.2012 г.

№1144реорганизовано в Акционерное общество «Республиканский научно-

методический центр развития технического и профессионального образования и

присвоения квалификации» со стопроцентным участием государства в его уставном

капитале.[3] Были разработаны Правила об оценке уровня профессиональной

подготовленности (ОУПП). Правила разработаны в соответствии с подпунктом 20 статьи

5Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года «Об образовании». Согласно Закону и

правилам задачей организаций профессионального и технического образования является

подготовка студентов к сдаче нормативов ОУПП согласно образовательным стандартам

РК.

В настоящее время система технического и профессионального

образования (ТиПО) Казахстана включает 888 учебных заведений, где обучается около

600 тысяч человек. Основная подготовка кадров идет по 150 специальностям (всего по

Классификатору около 230 специальностей) с возможностью присвоения более 400

квалификаций.

Правила организации и проведения ОУПП определяют порядок оценки уровня

профессиональной подготовленности и присвоения квалификации по профессиям

(специальностям) технического и обслуживающего труда, который включает в себя:

1) организацию деятельности комиссии по оценке уровня профессиональной

подготовленности и присвоения квалификации;

2) организацию проведения оценки уровня профессиональной подготовленности и

присвоению квалификации;

3) организацию деятельности апелляционной комиссии и рассмотрение апелляции;

4) выдачу Сертификата.

Организатором проведения ОУПП является независимый орган по сертификации. К

оценке уровня профессиональной подготовленности допускаются выпускники организаций

технического и профессионального образования.

Для проведения оценки уровня профессиональной подготовленности (ОУПП) по

профилям технического и профессионального образования и присвоения квалификации по

профессиям (специальностям) технического и обслуживающего труда, независимым

органом по сертификации создается квалификационная комиссия (КК). Число членов

комиссии составляет не менее 3 человек (нечетное количество).

Состав КК формируется из числа работодателей, специалистов высокой

квалификации тестируемых профессий (специальностей) не менее чем за 30 календарных

дней до начала проведения ОУПП.

Председатель КК отбирается из числа руководителей предприятий, организаций

(структурных подразделений).

Председатель или заместитель председателя КК имеет соответствующую

специальность тестируемых профессий (специальностей).

В состав КК привлекаются работодатели, представители органов по безопасности и

охране труда, мастера производственных участков, заместители директоров по учебно-

~ 226 ~

производственной работе, преподаватели специальных дисциплин, мастера

производственного обучения.

Секретарь КК назначается из числа работников независимого органа по

сертификации. Секретарь не входит в состав КК.

Квалификационный экзамен (письменное тестирование) проводится по специальным

дисциплинам (на государственном или русском языках) и состоит из 100 вопросов в

соответствии с учебными программами. Правильный ответ на каждое тестовое задание

оценивается 1 (одним) баллом.

Набравшие по письменному тестированию менее 60 баллов, к сдаче

квалификационной работы не допускаются.

При проведении квалификационной (пробной) работы предусматривается

выполнение характерной для данной профессии (специальности) работы, соответствующей

уровню квалификации, предусмотренной квалификационными характеристиками,

техническими требованиями.

При оценке квалификационной (пробной) работы членами КК учитывается

фактический уровень знаний по общетехническим и специальным дисциплинам, умений и

практических навыков по производственному обучению, и их соответствие требованиям

учебных программ и квалификационных характеристик по профессиям (специальностям).

Для рассмотрения спорных вопросов и защиты прав участников ОУПП независимым

органом по сертификации создается Апелляционная комиссия (далее - АК) в количестве 3

человек. В состав АК не входят лица, являющиеся членами КК.

При несогласии с результатами тестирования кандидат на участие в ОУПП подает

заявление на апелляцию. Основаниями для подачи апелляции является:

1) техническая ошибка;

2) несоответствие содержания тестового задания по профилю технического и

профессионального образования;

3) нарушение норм, установленных настоящими Правилами.

АК в течение суток по результатам рассмотрения апелляции принимает

соответствующее решение об отклонении или удовлетворении апелляции.

Лицам, успешно прошедшим квалификационный экзамен по ОУПП на основании

оформленных в протоколе КК независимым органом по сертификации, присваивается

соответствующий уровень квалификации по конкретной профессии (специальности) и

выдается Сертификат о присвоении квалификации. [8]

Информация, о получивших сертификат, вносится в базу данных

квалифицированных специалистов и отражается на сайте независимого органа по

сертификации.

Для того, чтобы успешно пройти ОУПП необходима системная работа, которая

может дать определенный результат.

На специальности «Учет и аудит», планомерная работа приносит свои позитивные

результаты. В период подготовки отмечается тенденция постоянного роста среднего балла

ОУПП.

Полученная информация позволяет проанализировать различные стороны

подготовки обучающихся, и на этой основе выявить сильные и слабые стороны предмета.

Система мероприятий преподавателей специальности «Учет и аудит» по

повышению качества подготовки студентов к ОУПП в форме тестирования включает

следующие направления деятельности:

-методическая помощь(создание электронной базы тестовых заданий);

- включение в планы урока элементов из тестовых заданий по ОУПП связанных с

темой.

Преподаватели - предметники планируют работу с различными типами заданий. Так

как включение таких заданий в каждую программную тему расширяет спектр учебной

~ 227 ~

деятельности, с помощью которой вырабатываются умения и навыки;

-индивидуальные консультации преподавателей-предметников для обучающихся;

- разделение тестовых заданий на блоки по отдельным предметам, а затем составление

обобщенного теста.;

- привлечение ресурсов Интернета для подготовки к ОУПП;

- широкий спектр лекционных занятий, расширяющих программу базового обучения;

-психологическая поддержка обучающихся;

-выработка индивидуальных подходов подготовки к ОУПП (Индивидуальные карточки

подготовки студентов к ОУПП).

Мониторинг подготовки студентов к ОУПП должен быть системным и

комплексным. Он должен включать следующие параметры:

-контроль текущих оценок по спец. предметам;

- оценок по контрольным тестированиям;

- оценок по текущим тестированиям;,

- результаты пробного и реального ОУПП.

Анализируя такую работу, результаты необходимо доводить до сведения родителей.

Мониторинг обеспечивает возможность прогнозирования оценок на итоговом

тестировании по ОУПП.

Подготовка к ОУПП не должна подменять систематическое изучение спец.

предметов; она должна включать планомерное повторение, обобщение, систематизацию

знаний различных разделов, рассматривать новые типы заданий.

Значение независимой оценки уровня профессиональной подготовленности:

Для выпускников:

- студенты имеют возможность показать свои хорошие знания и профессиональную

подготовку, это увеличивает шанс устроиться на работу в организациях работодателей,

входящих в состав независимых экзаменационных экспертных комиссий;

- студенты становятся конкурентоспособными на рынке труда.

Для работодателей:

-работодатели входят в состав независимых экзаменационных экспертных комиссий и

сами проводят оценку знаний обучающихся-выпускников на присвоение или

подтверждение той или иной квалификации

- они имеют возможность пополнить штат своих организаций из числа отличившихся

на их взгляд обучающихся-выпускников.

Достоинствами ОУПП является:

- способствование повышению качества образования;

- привлечение обучающихся к самостоятельному изучению материалов;

-подготовка профессиональных, технически грамотных специалистов;

-возможность студентам показать хорошие знания и профессиональную

направленность.

В то же время ОУПП имеет ряд недостатков:

-наличие некорректных вопросов;

-высокая стоимость тестирования и повторной пересдачи;

-сертификаты не востребованы на рынке труда также не способствуют трудоустройству

выпускников.

Таким образом для успешного прохождения ОУПП необходимо:

Системный подход к подготовке ОУПП

Проведение контрольных работ и зачетных проверок, включая вопросы базы

ОУПП с использованием программного обеспечения Mytest или других

прикладных программ;

Привлечение родителей к участию в подготовке к ОУПП;

Понимание значимости ОУПП со стороны обучающихся

~ 228 ~

Устранение недостатков организации и проведения ОУПП

И в заключении, Хорошая подготовка и успешное прохождение независимой оценки

уровня профессиональной подготовленности позволит не только пополнить трудовые

ресурсы молодыми, хорошо подготовленными кадрами, но и дает возможность в

перспективе более эффективному взаимодействию бизнеса и образования, т.е возрастают

требования к качеству товаров и услуг. Это требует постоянной корректировки учебных

программ, тестовых заданий, освобождения их от переставших быть актуальными тем и

вопросов, следовательно, необходим постоянный мониторинг актуальности тестовых

заданий. Решение данной проблемы возможно лишь при тесном сотрудничестве ведущих

специалистов производства и системы образования, а так же с вступлением страны в ВТО

возрастает конкуренция на рынке труда, наилучшей защитой для молодежи здесь будет их

высокая квалификация и профессионализм.

Использованная литература:

1. Послание Президента РК Н.А. Назарбаева народу Казахстана от 31 января 2017 года.

2. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29.04.2005 г. № 405

«О создании РГКП «Республиканский центр подтверждения и присвоения квалификации».

3. Постановление Правительства РК от 05.09.2012 г. №1144 «О реорганизации в

Акционерное общество «Республиканского научно-методический центра развития

технического и профессионального образования и присвоения квалификации»

4. Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан №355 26.08.2013 «О

внесении изменения в приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 18

июня 2012 года №281 «Об утверждении Правил оценки уровня профессиональной

подготовленности и присвоения квалификации по профессиям (специальностям)

технического и обслуживающего труда»

5. Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан №65 от 22 января 2016

года Об утверждении перечня профессий и специальностей по срокам обучения и уровням

образования для технического и профессионального, послесреднего образования.

ОБУЧЕНИЕ В КОЛЛЕДЖЕ КАК ФУНДАМЕНТ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО РОСТА

СПЕЦИАЛИСТА

Фомина Наталия Викторовна преподаватель экономических дисциплин, Рудненский политехнический колледж

г. Рудный, Костанайская область,

Город Рудный входит с перечень моногородов Казахстана с градообразующим

предприятием акционерное общество «Соколовско-Сарбайское горно-производственное

объединение» (АО ССГПО). То есть основная часть трудоспособного населения

сосредоточена на одном предприятии. И здесь возникает парадокс: с одной стороны

молодежи сложно трудоустроится, с другой стороны АО ССГПО сталкивается с кадровой

проблемой. И у этой проблемы есть два вопроса: как подготовить достойные кадры и как

их удержать?

Одна из проблем профессиональной подготовки специалистов связана с

противоречием между теоретическим и практическим характером реальной

профессиональной деятельности. Сегодня много говорят о дуальной системе обучения, но,

в условиях экономического спада, предприятия не идут на тесный контакт с учебным

заведением, так как это потребует не только финансовых затрат со стороны производства,

но и кадровых изменений.

~ 229 ~

Многолетнее сотрудничество Рудненского политехнического колледжа (РПТК) с

градообразующим предприятием даёт отличную возможность сформировать кадровый

потенциал соответствующей квалификации, так как все производственные практики

студентов проходят в подразделениях АО ССГПО. При этом учащиеся имеют возможность

зарекомендовать себя с лучшей стороны, что поможет им трудоустроиться по окончании

колледжа. Некоторых студентов принимают на работу уже в период прохождения

практики, что говорит о достаточно высоком уровне подготовки студентов колледжа.

Не секрет, что высококвалифицированные работники АО ССГПО востребованы на

других предприятия с более высокой оплатой труда и зачастую эти предприятия за

пределами Казахстана. Таким образом, АО ССГПО, наряду с учебными заведениями

становится «кузницей кадров» для соседних стран. Ведь подготовка хорошего специалиста

занимает не один год и карьерный рост может начаться через 5, а то и 10 лет. Наиболее

предприимчивые и грамотные работники не согласны ждать, тем более при наличии

альтернативы.

Одна из задач Программы развития моногородов на 2012 – 2020 годы -

диверсификация экономики и развитие малого и среднего бизнеса для обеспечения

оптимальной структуры занятости населения моногородов. И мы ориентируем своих

студентов развиваться в этом напралении: организовывать самостоятельную коммерческую

деятельность. Тем более, что данная программа включает дополнительные меры

поддержки в виде субсидирования процентных ставок по кредитам, предоставление

грантов на создание новых производств, создание бизнес-инкубаторов и т.д.

В послании народу Казахстана от 31.01.2017 Президент РК Назарбаев Н. А.

отмечает: «Наша задача – сделать образование центральным звеном новой модели

экономического роста. Учебные программы необходимо нацелить на развитие

способностей критического мышления и навыков самостоятельного поиска информации»

[1]

Именно на это должно быть направлено современное техническое и

профессиональное образование.

Я работаю в системе ТиПО 12 лет и являюсь преподавателей экономических

дисциплин. Как и 12 лет назад не перестает быть актуальным вопрос повышения качества

образования. Но давайте обратимся к первопричинам невысокого уровня качества

образования. В различных источниках мы видим сравнение методик традиционного и

современного обучения, и, зачастую, не в пользу традиционного: «Учащиеся пассивны на

уроке, отсутствует самостоятельность, отстутствие индивидуального обучения и т.д.» [2] В

силу своего возраста, мне есть с чем сравнивать – я училась в советской школе, мои дети

учатся сейчас. Почему-то считается, что раньше воздействовали на рефлексы, не давая

развиваться личности ребёнка [3] Посмотрите вокруг! На протяжении многих лет мы

проводим эксперименты с системой образования, а криминализация общества растет,

суициды и наркомания, ранние беременности. Разве этого мы хотели? Так в чем же

причина? Система плохая? Технология неэффективная? Лично моё мнение такое, что нет

«плохих» технологий, есть плохие учителя. Можно много говорить о модернизации

образования, современных образовательных технологиях, но как научить равнодушных,

безынициативных «урокодателей» полюбить детей, свою профессию? А ведь именно с

последствиями работы таких учителей приходится сталкиваться нам, преподавателям

ТиПО. Ведь не секрет, что в колледжи в основном поступают ребята, окончившие 9 класс с

не самыми лучшими результатами.

Конечно, есть прекрасные учителя, профессионалы с большой буквы. К ним тянутся

дети и с благодарностью вспоминают много лет спустя. На них хочется равняться.

Из опыта своей работы могу отметить следующие причины невысокого качества

знаний абитуриентов:

- низкий уровень общей школьной подготовки

~ 230 ~

- несформированность навыков самостоятельной работы

- слабая внутренняя мотивация к обучению – нет понимания обязательности

выполнения домашнего задания, подготовки к занятию, изучению дополнительной

литературы

Вот с этими трудностями нам и предстоит бороться всем коллективом, чтобы

выпустить конкурентоспособного специалиста, востребованного не только на рынке труда

страны, но и за рубежом.

Так какие же методы и современные педагогические технологии можем мы

применять, чтобы добиться наибольшего эффекта?

Прежде всего, те самые традиционные методы обучения, которые воздействуют на

рефлексы, тем самым формируя навыки. Например, традиционные лекции – четко

сформированный конспект даёт уверенность студенту в правильности понимания теории;

выполнение практических заданий совместно и индивидуально – вырабатывает навыки

трудовой деятельности.

Совмещая традиционное обучение с элементами педагогических технологий можно

добиться значительных результатов. Так, на своих занятиях я использую элементы

следующих технологий:

- метод проектов – при выполнении курсовых и практических работ. Например, при

проведении исследований по дисциплине «Статистика», где ребята самостоятельно

разрабатывают программу наблюдения, проводят опрос, анализируют полученные

результаты по выбранным проблемам: «Карманные деньги: прихоть или необходимость?»,

«Сколько стоит счастье?» и другие.

- обучение в сотрудничестве – при работе в группах, парах. Например, при изучении

дисциплины «Экономический анализ и анализ финансовой отчетности» студенты делятся

на группы: бухгалтеры, экономисты, производственный отдел. Каждая группа имеет свои

функциональные обязанности: бухгалтеры – составляют финансовую отчетность,

экономисты – её анализируют, производственный отдел – формирует данные о затратах на

производство и реализацию продукции. И все вместе они вырабатывают рекомендации по

снижению себестоимости продукции и повышению эффективности производства.

- кейс-технология – при обсуждении экономических проблем студенты свободно

высказывают свои точки зрения, предлагают выход из предложенной ситуации. Например,

при изучении темы «Рынок труда» дается информация об уровне безработицы в городе и

мерах по её снижению. Отвечая на ряд вопросов, студенты выявляют факторы, влияющие

на уровень безработицы, оценивают эффективность принимаемых мер, предлагают новые

пути решения проблемы.

- игровые – при моделировании производственных процессов, рыночных отношений

и т.д., что позволяет окунуться в реальные условия и почувствовать трудности, связанные с

выполнением конкретной работы. Например, ролевая игра «Семейный бюджет», где ребята

выбирают себе роли в семье, планируют бюджет семьи, оценивают рациональность своего

бюджета.

- развитие критического мышления – при изучении нового материала, закреплении

ранее полученных знаний, выполнении домашнего задания. Например, через чтение и

письмо – самостоятельное формирование конспекта, прием инсерт позволяет развить

аналитическое мышление, составление кластеров по различным темам – систематизирует

информацию, написание эссе – заставляет задуматься и дает возможность высказывать

личное мнение и т.д.

- ИКТ – при использовании на уроке программного обеспечения. В условиях

технологизации и информатизации невозможно обойтись без современных средств

обучения. Зачастую мультимедийные проекторы и интерактивные доски восполняют

недостаток материально-технической базы – всё, что мы не можем потрогать своими

руками, можем показать на слайдах или видео. Большой поток информации несут интернет

~ 231 ~

ресурсы, и мы их также всесторонне задействуем на своих занятиях. Являясь

преподавателем экономических дисциплин на специальности «Учет и аудит», развиваю

навыки студентов построения таблиц, диаграмм, графиков, бланков финансовой отчетности

с применением программного обеспечения Office. Также, при подготовке обучающихся к

прохождению ОУПП (оценке уровня профессиональной подготовленности) используется

программа MyTest.

Все вышеперечисленное призвано развивать, в первую очередь, самостоятельность

деятельности студентов.

Хочу отметить, что в моем арсенале есть и нестандартные уроки. К сожалению, их

эмоциональный фон редко перетекает в качество знаний. Ребята говорят: «Да, было

классно, прикольно!». Спросите их, что запомнили? 4-5 основных понятий или действий. А

итоговая аттестация требует от них четких ответов при прохождении ОУПП, обширных

знаний и навыков при сдаче государственных экзаменов или защите дипломных проектов.

Хотя такие уроки тоже нужны: они дают возможность понять, что учеба - это не

повинность, не обуза, не каторга; они повышают интерес к обучению, развивают

творческие способности.

По моему мнению, только на основе традиционной системы обучения, с включением

элементов современных педагогических технологий, возможно повышение качества

образования в системе ТиПО.

Как и каждый преподаватель нашего колледжа, с любовью относящийся к своей

работе, я делаю всё, чтобы мои ученики стали достойными членами общества и хорошими

профессионалами.

В 2017 году городу Рудному - 60 лет, хочется отметить, что в настоящий момент

город обладает высоким экономическим потенциалом, а значит, может развиваться в

условиях текущей конкуренции. И задача всех его жителей способствовать процветанию

нашего города, а значит всей страны.

Использованная литература:

1. https://mod.gov.kz/rus/poslaniya_prezidenta?cid=0&rid=3426

2. http://nsportal.ru/blog/shkola/obshcheshkolnaya-tematika/all/2011/11/04/sovremennye-

pedagogicheskie-tekhnologii

3. Кульневич С. В., Лакоценина Т. П. «Современный урок. Часть 2» научно-практическое

пособие для учителей, методистов, руководителей учебных заведений, студентов

пед.учеб.заведений, слушателей ИПК. – Ростов – н/Д: Изд-во «Учитель», 2005 – 288с., с 11-

12

МЕТОДЫ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ ОБУЧАЮЩИХСЯ В

ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ СИСТЕМЕ КОЛЛЕДЖА

Перепелина Ирина Анатольевна

Преподаватель экономических дисциплин

Рудненский политехнический колледж

г. Рудный, Костанайская область

В своем Послании народу Казахстана «Третья модернизация Казахстана: глобальная

конкурентоспособность», 31 января 2017 года Президент Н.А. Назарбаев отметил: «Наша

задача - сделать образование центральным звеном новой модели экономического роста.

Учебные программы необходимо нацелить на развитие критического мышления и навыков

самостоятельного поиска информации»[1]

~ 232 ~

Наиболее актуальной проблемой сегодня в сфере образования и в частности в

системе ТиПО является качество образования. Повышение качества образования -

нельзя рассматривать только в узком смысле как количество и уровень знаний и навыков,

получаемых обучающимися в образовательном процессе.

Качество образования включает в себя также такие моменты, как:

- престижность,

- доступность,

- равенство,

- востребованность образования.

- престижность означает способность образования обеспечивать социальную

адаптацию и социальный рост гражданина, служить реальным социальным лифтом.

- доступность означает возможность для каждого гражданина получить

качественное образование любого уровня по той специальности, которая соответствует его

способностям, интересам и склонностям.

- равенство означает примерное единство качества образования во всех

географических и социально-экономических регионах страны, причем независимо от

уровня доходов обучающихся.

- востребованность образования означает возможность людям, получившим

соответствующее образование, найти работу по своей специальности.

Условия достижения "нового современного качества общего и профессионального

образования" определены:

- введение в действие государственных образовательных стандартов и вариативного

базисного учебного плана;

- оптимизация учебной, психологической и физической нагрузки обучающихся;

- обеспечение дифференциации и индивидуализации обучения;

- усиление роли дисциплин, обеспечивающих социализацию студентов.

"Хорошее качество образования" - Что это такое?

Для обучающихся хорошее качество образования связано, в первую очередь:

- с хорошими знаниями по всем предметам, когда по окончании колледжа

выпускник может устроится на работу или без проблем может поступить в ВУЗ;

- с возможностями в будущем достигнуть успехов в карьере, достигнуть цели,

поставленной в жизни;

- прохождение практики на производстве;

- с глубокими прочными знаниями, умениями и навыками специальности.

Для родителей хорошее качество образования связано:

- с получением знаний, умений и навыков, которые позволяют выпускнику колледжа

найти свое место в жизни, добиться уважения окружающих его людей;

- со знанием предметов, с хорошим оснащением колледжа, с профессионализмом

педагогов;

- с умением студентов применить полученные знания в жизни;

Для преподавателей хорошее качество образования связано:

с умением студента самостоятельно мыслить, анализировать и самостоятельно

работать;

учебными программами соответствующим современным требованиям

производства;

с материально-техническим обеспечением процесса обучения.

Для работодателей

- с хорошей профессиональной подготовкой;

- с глубиной полученных знаний;

- сформированием практических навыков на основе теоретических знаний.[2]

~ 233 ~

По опросам: родители и студенты считают, что на выбор учебного заведения

влияет:

- Уровень полученных знаний 60%

- Развитие творческих и коммуникативных способностей 20%

- Трудоустройство по окончанию колледжа 60%

- Стоимость обучения 50%

- Возможность получения дополнительных рабочих специальностей 40 %

Для повышения качества образования необходимо:

- качественные образовательные программы;

- качественный потенциал педагогического состава, задействованного в

образовательном процессе;

Качество потенциала обучающихся;

- качественные средства образовательного процесса (материально-технической,

лабораторно экспериментальной базы, учебно-методического обеспечения, учебных

кабинетов);

- качество образовательных технологий;

- качество управления образовательными системами и процессами.

В результате мы видим, что качество образовательного процесса зависит не только

от студента и преподавателя, но и от всех участников процесса обучения:

Вопрос повышения качества образования обучающихся стал весьма актуальным.

Проблема снижения уровня познавательной активности обучающихся на уроке

и необходимость формирования навыков самостоятельной работы продолжают оставаться

в поле зрения педагогического коллектива. В своем выступлении хотелось бы выделить

наиболее эффективные и апробированные методы, способствующие, повышению качества

образования остро стоит перед преподавателями. Включение родителей в образовательный

процесс колледжа способствует повышению эффективности обучения и воспитания

студентов. Это информация результатов успеваемости студента, проведение консультаций

для родителей студентов испытывающих трудности при изучении предметов.

Основная задача колледжа по повышению качества образования реализуется через

учебно-воспитательную деятельность преподавателя, которая основывается на системном

подходе.

~ 234 ~

1) В ходе анализа выявляются причины снижения успеваемости по каждой

группе и студенту:

Например. причина слабой успеваемости:

- слабая школьная подготовка

- несформированность навыков получения ЗУН (знаний, навыков, умений)

- посещаемость занятий

- здоровье обучающихся

2) На основании данных анализа планируется учебно-воспитательная работа:

- определяются цели, задачи;

- планируются мероприятия по повышению качества обучения(индивидуальная

работа на уроке, консультации, дифференциация обучения):

3) На занятиях с целью повышения качества успеваемости мною используются

различные формы и методы:

- осуществление межпредметных связей (с ж.д. дисциплинами и ТМ), что

способствует повышению интереса к профессии

Осуществление межпредметных связей на практике вызывает немало трудностей. В

своей работе этот метод я реализую во взаимодействии таких дисциплин как

«Экономика отрасли» и «Подвижной состав» «Технология ремонта,» Организация

перевозок» , выполнение курсовых и дипломных работ.

На занятиях по экономике я опираюсь на знания студентов полученных из курсов

спец. дисциплин. Специальность ОП Так тема –Количественные и качественные

показатели работы станций изучается опираясь на знаниях и умениях по предметам

«подвижной состав» и «Организация перевозок», а на занятиях по экономике для

~ 235 ~

специальности ТМПС обращаемся к предмету «Технология ремонта» по расчету

трудоемкомкости и тех карт для построения графика ППР, изучение методов ремонта

при разработке и расчете фронта работ.

Так же на практике: при прохождении производственной практике в отчет

включаются вопросы по экономики;

- внедрение ИКТ: видео, электронные презентации, программное обеспечение;

- закрепление «слабого» студента за « сильным» ;

- формирование навыков самоорганизации при применении технологии развития

критического мышления через чтение и письмо.

Немаловажным фактором повышения мотивации обучения является формирование

профессиональной компетенций будущих специалистов, а так же материальное

стимулирование учебной деятельности ( стипендии).

4) Заключительным этапом системы повышения качества образования является

контроль ЗУН студентов различными способами:

- устный опрос

- разноуровневые задания

- тесты

- контрольные работы

- курсовые работы

- экзамен

- электронные презентации

самоконтроль, взаимоконтроль студентов

По итогам аттестации, семестрам, проведения курсовых и контрольных работ

формируется отчет об общей и качественной успеваемости студентов, где анализируют

положительные стороны и недостатки. Разрабатываются рекомендации по повышению

уровня обучения по данному предмету.

Анализ результатов по предметам экономического цикла послужит определению

целей и задач при планировании дальнейшей работы.

Подводя итог следует отметить, что только комплекс мер:

-улучшение материальной базы колледжа

-заинтересованность работодателей

-ответственность студентов за полученные знания

-высокий профессионализм преподавателей

-эффективные методы повышения качества образования может способствовать

формированию конкурентоспособного специалиста нашего времени

В Послании Президента народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050»: Новый

политический курс состоявшегося государства», Нурсултан Абишевич Назарбаев обратил

особое внимание на то, что система образования должна готовить специалистов такого

уровня, которые будут востребованы не только в Казахстане, но и в странах мирового

сообщества. [3]

Использованная литература:

1. Послание Президента Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Третья модернизация

Казахстана: глобальная конкурентоспособность», 31 января 2017 года

2. Попова Г.П., Размерова Г.А., Ремчукова И.Б. Мониторинг качества учебного процесса.

Принципы, анализ, планирование.- Учитель, 2014 г.

3. Послание Президента народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050»: Новый

политический курс состоявшегося государства».

~ 236 ~

ПРОБЛЕМЫ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ

СПЕЦИАЛИСТОВ ДЛЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ: ПРОБЛЕМЫ,

ПОИСКИ, РЕШЕНИЯ

Коломыцова Анастасия Валерьевна

Преподаватель специальных дисциплин

Костанайский педагогический колледж, г. Костанай.

Переход на 12-летнее обучение призван позволить выдвинуть новые цели,

отвечающим современным требованиям, и интегрировать систему образования Казахстана

в мировое образовательное пространство – пространство, нуждающееся в развитой духовно

и нравственно личности, способной принимать самостоятельные решения, руководствуясь

мышлением. Приоритетной задачей образования является развитие и формирование у

подрастающего поколения таких качеств и способностей, которые позволили бы не только

комфортно существовать, адаптируясь к быстро изменяющимся социальным условиям, но

и, преодолевая трудности, связанные с восприятием новаций, создавать качественно новое

социальное пространство.

Здесь, мы, конечно, задаем себе вопрос. КАК?

Абай Кунанбаев говорил: «Думать легко,начинать действовать тяжело,

а осуществить задуманное самая тяжёлая задача.»

И сегодня становится актуальным вопрос: какие методические трудности испытывает

педагог и как помочь ему их преодолеть?

В педагогике есть термин «педагогические затруднения», который включает помимо

других затруднений – методические, вызывающие среднюю, сильную и очень сильную

степень затруднения для своего разрешения.

Психологи выделяют три основные группы затруднений:

а) осознаваемые учителем, которые он хочет, но не может устранить;

б) не осознаваемые учителем, которые он сумеет обнаружить и устранить при

получении соответствующей помощи;

в) ошибки, которые осознаются учителем как правильные методические решения,

изменять которые он считает нецелесообразным.

Эти ошибки устранять намного сложнее. Должна предшествовать деликатная работа

по переубеждению педагога, подбору убедительной и не задевающей его

профессионального самолюбия аргументации, позволяющей эту установку переменить.

Методов определения затруднений достаточно много:

изучение документов педагога;

наблюдение в практической деятельности;

контрольно-методические срезы;

контроль ведения документации;

анализ результатов деятельности;

собеседование;

анкетирование;

самоанализ.

Выявлению причин профессиональных затруднений поможет оперативная

информация — педагогическая диагностика, самодиагностика, анкетирование, мониторинг.

Учитель, с одной стороны, сам выстраивает информационные потоки, определяет

круг проблем, затруднений выделяет главные, с другой — ориентируется на своё

внутреннее развитие, видение своих сильных и слабых сторон, и на этой основе сам

определяет своё дальнейшее совершенствование. Самодиагностика будет эффективнее,

точнее, побудительнее, если учитель способен оценивать, анализировать деятельность

коллег, сравнивать себя с ними. [3]

~ 237 ~

У каждого педагога есть достаточный выбор быстрого диагностирования:

Анкета «Изучение затруднений учителей в обучении учащихся»;

Программа самоанализа затруднений деятельности учителя;

Диагностика затруднений и потребностей учителей начальных классов и т.п.

Методика изучения затруднений педагогов носит диагностический характер и

предполагает анкетирование педагогов для выявления реальных трудностей. В беседе,

предваряющей заполнение анкет, необходимо выйти на разговор о том, что выявление

затруднений поможет также выстроить методическую работу.

Таким образом, методическая работа будет определяться не количеством

мероприятий, а учетом затруднений педагогов и оказанием целенаправленной помощи

через разнообразные формы с обязательным использованием достижений педагогической

науки. Ведь одной из задач методической работы является: устранение методических

ошибок и затруднений.

При организации и проведении коррекции необходимо помнить, что в любом

педагогическом коллективе выделяются группы учителей разного профессионального

уровня:

молодые специалисты,

группа становления педагогического мастерства,

группа с высокими педагогическими способностями.

В соответствие с этим у всех возникают разные методические затруднения.

Есть также и общие затруднения, с которыми сталкиваются все учителя при подготовке к

современному уроку.

Первая трудность связана с поиском такой организации урока, которая обеспечила бы

не только усвоение учебного материала всеми учащимися на самом уроке, но и их

самостоятельную познавательную деятельность, способствующую умственному развитию.

Вторая трудность состоит в нахождении способов и приемов создания таких учебных

ситуаций и такого подбора дидактического материала который обеспечил бы эффективную

познавательную деятельность всех учащихся в меру их способностей и подготовленности.

Третья трудность связана с необходимостью комплексного применения различных

средств обучения, в том числе и технических, направленных на повышение темпа урока и

экономию времени для усвоения нового учебного материала и способов его изучения, а

также применение приобретенных знаний, умений и навыков.

Четвертая трудность - сложность формирования мотивов учения, возбуждения

познавательного интереса, учащихся по теме, повышения их эмоционального настроения и

обеспечения единства обучения, воспитания и развития.

Причины этих трудностей:

1-я Изменилось соотношение деятельности учителя и учащихся в учебном процессе,

что требует поисков новой схемы взаимодействия учителя и учащихся.

Увеличилась доля самостоятельной познавательной деятельности школьников.

Увеличилась информативность учебного материала, а также активизировалась

деятельность учеников: они выполняют много учебно-практических работ (анализируют,

обсуждают, решают задачи, ставят опыты, пишут различные рефераты, доклады), а частные

методики еще слабо оказывают помощь учителю в этом.

2-я Научная организация труда еще не вошла в практику школы должным образом.

3-я Учителя не могут полностью избавиться от объяснительно-иллюстративного типа

обучения.

4-я Изложение учебного материала в учебниках (даже в последних) остается чаще всего

информационным, в них нет заданий вариативного характера, заданий на творческую

деятельность учащихся, как при изучении нового материала, так и при применении

полученных знаний и умений.

~ 238 ~

5-я Нет целенаправленной работы учителя над развитием творческих способностей.

[1]

Пути решения затруднений

Составить план по коррекции показателей диагностики затруднений и потребностей

педагогов.

Организовать методическую работу.

Рекомендовать учителям начальных классов темы по самообразованию.

Организовать и провести тренинги для учителей по необходимым темам.

Провести повторную диагностику затруднений и потребностей педагогов.

Формы решения:

Говоря об организации методической работы наряду с другими можно организовать

творческую группу «Организация работы с педагогическими затруднениями».

Она может быть сформирована из педагогов-экспертов, которые по результатам

самодиагностики не испытывают затруднений в тех или иных аспектах деятельности.

Цель группы: в ходе мастер-классов, круглых столов и других интерактивных форм

методической деятельности помочь педагогам понизить степень педагогических

затруднений.

Консультирование учителей, разработка рекомендаций, памяток. Теоретическая

подготовка (педагогические советы, заседания МО, теоретические семинары,

методические дни, выступления, доклады, выставки).

Особое внимание уделять практическим занятиям — тренингам, деловым и ролевым

играм, которые обеспечивают активную позицию учителя в преодолении

затруднений.

Выставки лабораторий учителя и т.д.

Для оказания действенной помощи учителям активно привлекайте своих опытных

коллег.

Особое внимание заслуживает стимулирование активности педагогов, в первую очередь,

через участие в различных конкурсах и смотрах учреждения: «Фестиваль открытых

занятий», конкурс педагогических достижений «Сердце отдаю детям», «Методический

день», «Смотр электронных образовательных ресурсов», конкурс методических пособий,

конкурс педагогической эрудиции и др.

Опыт участия во внутренних конкурсах учреждения придает педагогам уверенность и

стимулирует на участие в конкурсах различных уровней.

Стимулы горизонтального карьерного роста: повышать категорию учителя, учитывать

результаты при аттестации, издавать приказы с благодарностью за содержательный доклад

на конференции, на педсовете, на МО, за успешно разработанный и выполненный план

самообразования и т.д.[2]

Самообразовательная работа: «Только путем самообразования и творческих поисков

придет учитель к своему мастерству».

Помочь ему в этом должны руководители ШМО, его коллеги. От них в значительной

степени зависит, каким будет он, современный учитель!

Использованная литература:

1. Власенко В. Специфика и направления методической работы в инновационной школе.

2. Гужавина Н.А. управление современной школой. Завуч.-2008 №3. С.24-32.

3. Пашкович Т.Ф. Системная деятельность учителя, методической службы и

администрации гимназии по развитию профессиональной компетентности. Народная

асвета.-2008 №6. С.28-34.

4. Пичугина Е. М., Фестиваль открытых уроков. Общепедагогические технологии.

Самоанализ профессиональной деятельности.

~ 239 ~

5. Современные образовательные технологии: учебное пособие, под ред. Н.В. Бордовской.

– М.:КНОРУС, 2010.

МУЗЫКАЛЬНАЯ ПЕДАГОГИКА: ОТ ТРАДИЦИИ К ИННОВАЦИИ

М.Е Шаршунова, Н.А Авдеева

КГКП «Костанайский педагогический колледж» г.Костанай

Аннотация

Настоящая статья посвящается проблемам внедрения инновационных технологий в

музыкальной школе. Авторы по-новому взглянули на данную проблему, сделав попытку

поиска причин серьезных изменений, происходящих в системе музыкального образования.

Ключевые слова: музыкальная школа, педагогика, традиции, инновации, устойчивые

процессы в музыкальной науке.

Развитие современной школы сегодня не может осуществляться без инновационных

изменений, как в структуре образовательного опыта, так и в качественном изменении

состояния всей информационной среды обучения. Распространение современных

педагогических технологий способствует росту новых возможностей для опережающего,

развивающего музыкального образования каждой личности учащегося и для самой

технологичной учебной среды.

Как известно, система обучения в музыкальной школе развивалась под влиянием

традиционной классической музыкальной парадигмы. Лишь к началу XXI столетия

возникает обьективная необходимость в использовании педагогических инновационных

технологий в системе обучения музыкально-теоритического и практического циклов. И

причина этих глобальных изменений в педагогике коренится вовсе не в тех тенденциях, о

которых говорит в педагогике коренится вовсе не в тех тенденциях, о которых говорит

Крылова Т.М. в своей статье «Современные педагогические технологии в музыкальной

школе: между традицией и инновацией» [1]. Она пишет: «Сфера музыкального образования

долгое время оставалась достаточно консервативной и практически не использовала

технологических инноваций. Это было связано с тем, что педагогика искусства отличается

ярко выраженной спецификой, обусловленной индивидуальным характером обучения,

обращенным к эмоциям и духовному миру человека, развитие которого всегда уникально,

неповторимо и не подлежит технологическому описанию». Причина все более широкого

применения нетрадиционных (инновационных) подходов в обучении кроется в самой

логике развития науки, как и музыкальной культуры, в масштабных изменениях,

произошедших в научной и культурной парадигме всего человечества, а точнее, в переходе

от понимания того, что окружающий нас мир и мы в нем – устойчивая, упорядоченная,

предсказуемая система, к пониманию неустойчивости, нестабильности и

непредсказуемости.

Как только стали развиваться новые представления о том, что не только порядок

определяет законы развития мира, но и хаос, неустойчивость, как фундаментальное

свойство всех живых систем, стало ясно, что традиционный подход не работает там, где

есть неустойчивость. А, следовательно, необходим принципиально другой,

нетрадиционный взгляд на, казалось бы, известные вещи.

В мире музыки огромную роль играют неустойчивые процессы, поскольку они

связаны с самой природой человека. Взять, к примеру, природу эмоционального поведения

человека, с которой напрямую связана музыкальная культура. Эмоции есть реакция на

неустойчивое, состояние, на новое событие, позволяющее человеку встроиться в

непредсказуемый мир, как можно быстрее адаптироваться к нему. Или другой пример.

~ 240 ~

Современной науке известно, что человеческий организм живет в режиме, близкому к

хаотическому, что является показателем здорового состояния, и, наоборот, чрезмерная

упорядоченность всех процессов в организме приводит к заболеванию. По мнению Евина

И.А., «музыка есть способ управления хаотической динамикой мозга. При этом

непосредственные управление хаотической динамикой мозга осуществляется устойчивыми

ступенями музыкальных ладов, то есть тоникой, медиантой и доминантой. Интегральная

структура аккордов обычно совпадает с интегральной структурой устойчивых ступеней

ладов, и поэтому назначение аккордов заключается в усилении ступени воздействия на

хаотическую динамику мозга» [2, с. 124].

Однако в XX в. сама музыка испытывает серьезные изменения, связанные с тем что

в ряде произведений стали исчезать структуры устойчивых ступеней ладов, к которым

тяготели неустойчивые звуки, и возникло полное равноправие всех музыкальных тонов (к

примеру, целотоновая гамма и др.). Так называемая атоническая музыка отказывается от

всех гармонических и ладовых связей, где особое звучание приобретают неустойчивые

звуки.

В этих условиях нового взгляда на мир и места в нем самого человека все большую

актуальность приобретают те образовательные, педагогические подходы, который

позволяют обнажить, раскрыть потенцию познавательной деятельности учащихся,

помогают им успешнее и эффективнее продемонстрировать свои навыки и умения в

обществе, в том числе, музыкальные.

Таким образом, современная музыкальная школа не утратила свое традиционное

педагогическое ядро, но быстро наращивает подвижную инновационную оболочку, активно

способствуя внедрению педагогических технологий. Можно предполагать, что данный этап

в развитии педагогики в целом, как и музыкальной, в том числе, является переходным,

скачок от традиции к инновации не завершен. Старая классическая логика познания

перестает работать в новых условиях развития общества, а новая логика пока еще не

выработана.

Использованная литература:

1. Крылова Т.М. «Современные педагогические технологии в музыкальной школе: между

традицией и инновацией» //http://www.pavlikovskaya.ru/mttod/konf/konf02.html.

КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУДЕГІ ДУАЛЬДЫ ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІ

Туралбаева Алмаш Тұрғанбақызы

философия(PhD) докторы

«Өрлеу» БАҰО» АҚ Алматы облысы бойынша

педагогикалық қызметкерлердің біліктілігінарттыру институты

Алматы қаласы

Есекешова Марал Дүйсенейқызы

п.ғ.к., доцент,

С.Сейфуллин атындағы КАТУ

Астана қаласы

Елбасы Н.Назарбаев жыл сайынғы жолдауында білім саласына ерекше басымдылық

беріп, жастардың білім-біліктілігін жетілдіру үшін барлық жағдай жасауда «Қазақстан -

2050» Стратегиясында: ― Біздің жастарымыз оқуға, жаңа ғылым-білімді игеруге, жаңа

машықтар алуға, білім мен технологияны күнделікті өмірде шебер де тиімді пайдалануға

тиіс. Біз бұл үшін барлық мүмкіндіктерді жасап, ең қолайлы жағдайлармен қамтамасыз

етуіміз керек. «Біздің басты мақсатымыз – 2050 жылға қарай мықты мемлекеттің, дамыған

~ 241 ~

экономиканың және жалпыға ортақ еңбектің негізінде берекелі қоғам құру. Мықты

мемлекет экономикалық жедел өсу жағдайын қамтамасыз ету үшін аса маңызды болмақ»

деп, Қазақстанның алдыңғы қатарлы жоғары дамыған 30 мемлекеттің дамуына кіру үшін

нақты мақсаттар жүктеген болатын. Аталған бағыттардың табысты іске асырылуы ең

алдымен, тек білімнің сапасымен анықталатыны белгілі. Осы негізде қазіргі таңда білім мен

ғылымды инновациялау мен модернизациялау экономикалық дамудың басты бағытына

айналды. Еліміздің дербес даму бағыты айқындалып, халықтың тарихқа деген көзқарасы

жаңа қырынан жаңғыра бастаған бүгінгі таңдағы негізгі міндеттердің бірі – «білім беруді

жаңа инновациялық жолмен дамыту болып отыр» [1].

Көрсетілген жаңа міндеттер негізінде кадрларды дайындаудың мамандандырылған

жүйесін жасауда ғылыми техникалық прогресстің қазіргі деңгейін ескере отырып, білім

беру саласына қойылатын жоғары халықаралық талаптарды да қанағаттандыру мақсатында

еліміздің мұнайлы аймақтарында, кәсіптік-техникалық білім беру саласына жаңа жүйе —

дуальды оқыту әдісі енгізіліп, осыған орай, қазіргі қоғамға ақпараттық-коммуникациялық

технологияларды, оның ішінде, дуальдау оқыту жүйесін ендіру осы салада нақты біліктілігі

мен мамандығы бар кадрларға деген сұранысты арттырады деп болжам жасалуда.

Бүгінде кәсіптік білім беру саласындағы әлеуметтік серіктестік нақты білім беру

мекемелерінің жұмыс берушілермен, жергілікті атқарушы үкімет, еңбекпен қамту

қызметтерімен, қоғамдық ұйымдармен жастардың кәсіби қалыптасу, олардың аймақтық

еңбек нарығын игеру үдерісіне қатысушы барлық тараптардың мүдделерін жүзеге асыруға

бағытталған өзара әрекеттесуінің ерекше түрі болып табылады. Кәсіптік білім беру

саласындағы әлеуметтік серіктестік қарым-қатынасқа қатысушылар мемлекет, өндіріс,

кәсіптік және техникалық оқу орны болып табылады. Кәсіптік білім берудің әлемдік

тәжірибесінде әлеуметтік серіктестікті жүзеге асырудың тиімді жолы ретінде Германияның

қос бағытты білім беру- дуалдық жүйесі кеңінен қанат жаюда.

ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІХ сессиясында

сөйлеген сөзінде дуалды оқытуды енгізудің маңыздылығына баса тоқталған болатын.

Дуалды оқыту - мамандарды даярлауда нарықтық экономика талаптарына жауап беруге

ұмтылуынан туындаған бірегей жоба. Дуалды оқытудың артықшылығы білім алушы

теориялық білімдерін бірден тәжірибеде бекітіп, жетілдіруге мүмкіндік алады.

Аталмыш жобаның маңыздылығы сонда - техникалық және кәсіптік оқу

орындарының жұмыс берушімен, жеке сектордағы өндіріс, шаруашылық мекемелерімен

серістестік ретінде бірлесе отырып, нарық заманында бәсекелестікке төтеп бере алатын,

жаңа инновациялық - технологиялық бағдарламаларды меңгеруге дайын жұмысшы

мамандарын даярлауды көздейді. Соның негізінде талапкерлердің кәсіби өзін-өзі билеуі

қалыптасып, әлеуметтік бейімделуі жылдам жүретін болады.

Дуальды оқыту жүйесінде кәсіптік білім беру- өнеркәсіп өміріне дайындық жүргізу

үшін білім алушының теориялық және практикалық дағдысын қалыптастыру мақсатында

жүргізілетін негізгі оқыту жүйесі болып табылады. Дуальды оқыту әдісі әлемнің көптеген

ірі дамыған мемлекеттерінде мысалы, Германия, Австрия, Дания, Нидерланды, Швеция,

Англия, Оңтүстік Корея сияқты дамыған елдерінде жоғары нәтиже беріп жүргізіліп келеді.

Яғни білім алушыны жан-жақты дайындау. Сонымен қатар, еңбек нарығындағы

жұмыссыздық мәселесін шешу, жас білім алушының жаңа технологияны меңгере отырып,

еңбек нарығында сұранысқа ие бола алатындай жұмыс күшін қалыптастыру. Сондықтан,

дуальды оқыту жүйесі өнеркәсіп саласына қажетті мамандарды даярлау мәселесін толық

қанағаттандыратын негізгі жүйенің бірі болып табылады. Сондай-ақ, дуальды оқыту жүйесі

арқылы, білім беру мен кәсіпорын арасында тығыз байланыстың орнауына да үлкен

септігін тигізеді. Осыған орай, бұл оқыту жүйесінінің тиімділігі жан-жақты талқыланып,

білім және ғылым министрлігінің шет елдердің тәжірибелерін зерттей келе, техникалық

және кәсіптік білім беру жүйесіне енгізу басшылыққа алынды. Сондай-ақ, дуальды жүйенің

~ 242 ~

басымдығы оқытудың өндіріспен тығыз байланысын орнап, қазіргі таңда елімізге осы жүйе

қолданысқа ене бастады [2].

Кәсіптік білім беру жүйесіндегі дуальды оқыту - маман даярлауда өндіріс, білім

алушының және мемлекеттің мүдделерін біріктіруге бағытталған кәсіптік білім берудің

түрі. Бұл өндіріс орны үшін экономикалық жағынан тиімді. Маманды қайта даярлауға,

жұмыс орнына бейімдеуге уақыт кетпейді. Білім алушы жастар үшін � өмірдегі өз орнын

ерте табуға мүмкіндік туады, жұмысқа ерте араласып, бейімделеді.

Кәсіптік білім беру жүйесіндегі дуальды оқытудың негізі — болашақ жас маманның

оқу орны мен өндірісте қатар оқыту. Сонымен қатар, түлектердің жұмысқа орналасу

көрсеткіші жоғарылату. Дуальды жүйе бойынша білім алған колледж түлегі жұмыссыз

қалмайды. Өйткені теория мен тәжірибені ұштастыру нәтижесінде, оқушы оқу

бағдарламасын жақсы меңгереріп қана қоймай нағыз дайын маман болып, жұмыс

берушілердің сұраныстарына, талаптарына сай кәсіптік-техникалық кадрлар даярлайтын

болады және дуальды оқыту әдісінің тағы бір ерекшелігі — еңбек нарығына қажетті жас

мамандарды даярлауға тек білім мекемелерінің ғана емес, сонымен қатар жұмыс беруші

мекемелердің де жауапкершілігін арттырады.

Бүгінде дуальдық оқыту жүйесін қолдану тәжірибесі келесі артықшылықтарды

айқындайды [3]:

- дуальдық жүйе оқытудың дәстүрлі түрлері мен әдістерінің негізгі кемшілігін-

теория мен тәжірибенің арасындағы алшақтықты жояды;

- дуальды жүйенің механизмінде маманның жеке тұлғасына әсер ету, болашақ

маманның жаңа психологиясын жасау жатыр. Оқушыларда білім алу мен дағдыға ие болуға

үлкен мотивация туады, себебі олар білім сапасының жұмыс орнында қызметтік

міндеттерін орындауына тікелей байланыстылығын сезінеді;

- жұмыс берушімен тығыз байланыста жұмыс жасаушы оқу орны болашақ

мамандарға қойылатын талаптарды ескеріп отырады;

- жұмыс берушілер өздеріне мамандарды қамтамасыз ету мәселесін шешеді.

Дуальдық жүйе бойынша оқыту білім алушылардың кәсіби біліктер мен дағдыларды,

іскерліктерді тікелей жұмыс орнында меңгеріп, жан-жақты кәсіби дамуына мүмкіндік

беріп, түрлі жүйелердің-білім, ғылым, өндірістің-өзара байланысы мен әсерін, енгізілу

тәжірибесін қамтамасыз ету арқылы кәсіптік білім беру жүйесінің сапасын арттырады.

Болашақ маманның табысты еңбек етуі төмендегі факторлармен тығыз байланысты:

біріншіден, бүгін білім алу көзі кеңейіп, өз бетімен оқимын деушілерге мол мүмкіндік туып

отыр; екіншіден, білім әлемінде өз жолын тауып, өздігінен білім алуға ұмтылыс жасау;

үшіншіден, адамның өзіндік қызығушылығы, түрлі мотивтері болуы; төртіншіден, жұмыс

істейтін орында оның үнемі даму үстінде болуына жағдай жасалуы.

Қорытындылай келе, кәсіптік білім беру үрдісінде дуальды оқыту жүйесін енгізуде

күтілетін нәтижелерде әртүрлі өзгерістер орын алуы мүмкін. Олар:

- теория мен тәжірибе сабақтар арсындағы алшақтық жойылады;

- түлектердің жұмысқа орналасу мәселесі оң шешімін табады;

- оқу орны жұмыс берушінің болашақ мамандарға деген талаптарын үнемі ескеріп

отырады;

- жұмыс берушілер өндіріс талабына сай білім алушыларға қойылатын біліктілік

талаптарды дайындауға, кәсіптік стандарттарда, дуальды оқу жүйесі бойынша модульдік

оқу бағдарламаларын дайындауға қатысады;

- дуальды оқу жүйесімен оқыған студент белгілі құзыреттерді меңгерген кәсіби

маман болып қалыптасады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси

бағыты // Егемен Қазақстан, 14 желтоқсан, 2012.

~ 243 ~

2. Азгальдов Г.Г., Костин А.В. Интеллектуальная собственность, инновации и квалиметрия

// Экономические стратегии, 2008.

3. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 –2020 жылдарға арналған

мемлекеттік бағдарламасы. – Алматы, 2011.

~ 244 ~

МАЗМҰНЫ 1. Искакова Л.Т. Алғы сөз...................................................................................................... 4

2. Ергешбаева Ш.Н. ТжКББ ұйымдарының индустриалды – инновациялық даму

жағдайындағы білім мазмұнын жаңғыртудағы педагог құзыреттілігі............................

5

3. Ахтаев М.Б. Білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында педагогтерге сапалы

біліктілік арттыру курстарын ғылыми негізде ұйымдастырудың маңыздылығы..........

7

4. Медетбекова М.А. Техникалық және кәсіптік білім берудегі модульдік оқыту

технологиясы.........................................................................................................................

9

5. Вознюк В.В. Коучинг как форма педагогической поддержки студентов

педагогических вузов............................................................................................................

11

6. Ефремова Г.Л. Особенности профессионализации специалистов социально-

педагогической сферы в украине.........................................................................................

14

7. Бойченко М.А. Развитие способностей математически и технически одарённых

школьников посредством STEM-образования в США и Канаде.....................................

19

8. Коваленко С. Н. Применение рыночных принципов к системе образования взрослых:

британский опыт......................................................................................................................

24

9. Мельник Ю.Б., Пипенко И.С. Особенности введения педагогической логистики в

высших учебных заведениях................................................................................................

27

10. Зосименко О.В. №особенности влияния проектной деятельности на формирование

профессионального имиджа будущего специалиста...........................................................

32

11. Пасько Е.Н. Депрессивные состояния и успешность обучения подростков..................... 36

12. Осьмук Н.Г. Индивидуальная образовательная траектория и её роль в формировании

специальных компетентностей будущего учителя………………………………………

39

13. Сидоренко Н.В. Подготовка педагогических кадров к работе в учреждениях

образования для национальных меньшинств северо-восточной Украины в 20-х годах

ХХ века.....................................................................................................................................

42

14. Садыкова А.Н. Модель управляемого перекрестка в среде anylogic............................... 45

15. Байғазиева А.А. Кәсіптік білім беру ұйымдарында инновациялық технологиялар

арқылы әдістемелік жұмыстың нәтижелілігін арттыру....................................................

48

16. Нысанова М.А. Өндірістік - оқу сабақтарын кәсіпорында дуалды оқытудың

эксперименттік жүйесімен өткізу.......................................................................................

52

17. Адайбаева А.А. Индустриялдық –инновациялық даму бағдарламасы аясында кәсіби

мамандарды даярлауда дуалды оқыту жүйесін пайдаланудың тиімділігі......................

58

18. Хасенова Г.О. Развитие профессиональных навыков педагога в системе повышения

квалификации...........................................................................................................................

60

19. Баешова Ф.С. Білім беруде инновациялық технологияларды қолданудың тиімді

жолдары...................................................................................................................................

63

20. Арзымбетова С.Ж. Жаңа технологияларды қолдану арқылы оқушылардың тұлғалық

қабілетін дамыту.....................................................................................................................

67

21. Темірғалиев Р. Кәсіби мамандар даярлаудағы инновациалық технологияларды

қолдану.....................................................................................................................................

70

22. Дәуідова Г.С. Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігі – нәтижелі білім берудің негізі................ 73

23. Бексеитова Э.О. Оқуды және оқытуды бірлесіп жақсарту.................................................. 76

24. Шайдоллаева А.Н. Интербелсенді оқыту технологиясын қолданудың тиімді жолдары. 79

25. Досмуханбетова Б.Б. Техникалық және кәсіптік білімнің оқу үрдісі мазмұнын

жаңғыртудағы кәсіби мамандарды даярлау жолдары.........................................................

84

26. Губашева Д.А. Техникалық және кәсіптік мамандар даярлаудың тиімді жолдары........ 88

27. Маткалыкова Д.П. Креативнный педагог - основа инновационого педагогического

процесса....................................................................................................................................

91

28. Джаксылыкова У.С. Білім беруде жаңа технологияларды қолданудың тиімділігі......... 94

29. Танатарова П.Б. Педагогикалық технологиялардың ғылыми негіздері............................. 96

30. Ускенбаева А.М. Профессиональная подготовка будущего учителя математики........... 101

31. Карабалаева Б.Т. Ата заң – ел тірегі...................................................................................... 103

32. Токпеисова Г.Ш. Алматы облысының ауылшаруашылығының дамуы............................ 105

33. Базаркулова Н.А. Шетел тәжірибесінеде азаматтық айналымға қатысушыларды,

тауарларды және қызметтерді дараландыру құралдарын азаматтық заңнамаларға

~ 245 ~

сәйкес құқықтық қорғау.......................................................................................................... 107

34. Кудайбергенова З.С. География пәнінің жаңа оқыту технологиясы.................................. 111

35. Құрман А.А. Математика сабағында білімді «40 балдық» жүйе бойынша бағалау........ 114

36. Есжанова А.Ш. Использование современных образовательных технологии на уроках

правовых дисциплин...............................................................................................................

118

37. Зурдунова Н.М. Применение приемов критического мышления на уроках биологии... 121

38. Макеева К.М. Білімді ұрпақ - болашақтың кепілі................................................................ 126

39. Жантелов Р.Қ. Жаңаша оқытудың әдіс-тәсілдерін экономика сабағында қолдану.......... 129

40. Абушарипова Ш.Т. Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында оқу мен жазу арқылы сын

тұрғысынан ойлау технологиясын қолдану тиімділігі.....................................................................

134

41. Кошкарбаева А.И. Интерактивті технологияны ұйымдастырудың аппараттық

жабдықтары: интерактивті тақта, графиктік қарандаш.......................................................

138

42. Ақмолдаева Ж.Қ. Жеке тұлғаның тұрақты даму факторы – инновациялық оқыту.......... 142

43. Ерназарова Ж.Е. Предпусковой прибор для подогрева двигателя..................................... 145

44. Исабекова Л.К. Физика сабағында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды

қолданып білім алушылардың шығармашылық қабілетін арттыру...................................

147

45. Мамырханова Н.К. Экономика пәні бойынша білім беруде жаңа технологияларды

қолдану тиімділігі.................................................................................................................

151

46. Чогыбаева А.Т. Білім берудегі жаңа технологияларды қолданудың маңыздылығы.................. 153

47. Осербаев Ж.Ш. Кәсіптік білім беру саласында кадрлар даярлауда инновациялық

әдістерді пайдалану тиімділігі................................................................................................

157

48. Мусабекова Р.И. жаңашылдық, өзгерістің мектеп тәжірибесінде тиімділігі.................... 160

49. Абдуллаева Г.А. Бастауыш сынып оқушыларының ынтасын арттырудағы өзін-өзі

бағалау мүмкіндіктері.............................................................................................................

162

50. Жумажанова С.Б., Омарова С.Ж. Реализация компетентностного подхода как важное

условие повышения качества образования в системе технического и

профессионального образования...........................................................................................

166

51. Назарова Ш.Т. Оқытудың жаңа технологияларын педагогикалық процесте

пайдаланудың тиімділігі мен ерекшеліктері.........................................................................

169

52. Ахат Қ.З. Жас мамандар даярлауда сыни тұрғыдан ойлау технологиялары арқылы

оқытудың тиімділігі...............................................................................................................

174

53. Танатарова А.Ш. Кәсіби маман даярлауда ақпараттық коммуникативтік

технологияны пайдалану ерекшелігі................................................................................

177

54. Енкенов Б.Б. Технология внедрения системы менеджмента качества в организациях

технического и профессионального образования..............................................................

180

55. Иванов А.П. Формирование исполнительской техники игры на баяне............................... 183

56. Ізбен Е.Ш. Оқытушы-педагогтардың шығармашылығын дамыту жолдары..................... 186

57. Клыков А.А. Роль ансамблевого исполнительства в формировании профессиональной

компетенции студентов без музыкальной подготовки в классе фортепиано....................

189

58. Лысенко А.И. Методы обучения и средства программирования-путь к

совершенствованию современного урока.............................................................................

191

59. Таран И.А. Возможности интерактивного применения технологии коллективного

мышления в структуре комбинированного урока................................................................

194

60. Байназаров Б.К., Нурагамбетова К.З. Из истории музыкального воспитания.................. 196

61. Бактыгалиева А.К., Бактыгалиев А.К. Самостоятельная работа студентов –

музыкантов в системе непрерывного профессионального образования...........................

200

62. Лопарева Ю.В. Работа с музыкально-одаренными студентами......................................... 203

63. Уразова Ж.Р. Кәсіптік білім беру жүйесіндегі модульдік технологияның

ерекшеліктері...........................................................................................................................

206

64. Маукулова Н.М. Жаңа технологияларды қолдану маңыздылығы.................................... 208

65. Нурмадиева И.А. Кәсіптік білімде тренингтік технологияны пайдалану......................... 211

66. Абалкасова Г.Е. Онлайн обучение как часть развития казахстанской доменной зоны... 215

67. Ларионова Р.В. Особенности преподавания специальных дисциплин на английском

языке........................................................................................................................................

219

68. Меньшикова Е.В. Успешная подготовка к ОУПП = конкурентоспособный

специалист................................................................................................................................

223

~ 246 ~

69. Фомина Н.В. Обучение в колледже как фундамент профессионального роста

специалиста..............................................................................................................................

228

70. Перепелина И.А. Методы повышения качества образования обучающихся в

образовательной системе колледжа...................................................................................

231

71. Коломыцова А.В. Проблемы профессиональной подготовки будущих специалистов

для начальной школы: проблемы, поиски, решения............................................................

236

72. Туралбаева А.Т., Есекешова М.Д. Кәсіптік білім берудегі дуальды оқыту жүйесі.......... 240

~ 247 ~