ΕΙΣΑΓΩΓΗ - public · 2017. 7. 31. · πος και η προγιαγιά του...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Να τι έχουμε εδώ: τρία αφηγήματα, σαν παραμύθια,για το πώς οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί βρίσκονται ακό-μα ανάμεσά μας. Όχι ότι είναι ζωντανοί – δεν είναικαθόλου ζωντανοί! Έχουν πεθάνει πριν από πολλούςαιώνες. Αλλά οι γνώσεις τους, οι παραξενιές και οιυπέροχες περιπέτειές τους είναι ακόμα ζωντανές. Οιαρχαίοι Έλληνες σοφοί χώνουν τη μύτη τους παντού –κι έχουν μεγάλη μύτη! Στη σημερινή εποχή της ταχύ-τητας, των μηχανών και της υψηλής τεχνολογίας, οιαρχαίοι μοιάζουν να αναπνέουν δίπλα μας: οι εφευρέ-σεις τους και οι επιστημονικές τους παρατηρήσεις ενέ-πνευσαν τους σοφούς της Αναγέννησης και δημιούρ-γησαν τον θαυμαστό κόσμο στον οποίο ζούμε.

Με τούτο το δεύτερο βιβλίο της σειράς ταξιδεύουμεστη σοφία που σκορπίστηκε σε όλη τη Γη επειδή οιαρχαίοι Έλληνες είχαν μεγάλη περιέργεια και δίψαγια γνώση: ήθελαν να καταλάβουν πώς λειτουργούνοι νόμοι του Σύμπαντος. Μερικοί ασχολήθηκαν με ταουράνια σώματα, άλλοι με τα μυστήρια της θάλασσας,

9517_Β_arxaioi_ellhnes_01-28 26/1/16 3:11 μ.μ. Page 9

10

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΧΩΝΟΥΝ ΤΗ ΜΥΤΗ ΤΟΥΣ ΠΑΝΤΟΥ (ΞΑΝΑ)

άλλοι με το πώς να πετάμε ώστε να βλέπουμε τη Γηαπό ψηλά. Μερικοί σοφοί εξερεύνησαν τον πλανήτη,έφτασαν σε μακρινά, βόρεια τοπία, σε παγωμένες πε-διάδες. Μερικοί βάλθηκαν να τρέχουν πάνω κάτω σαντρελοί. Οι ήρωές μας είναι, λοιπόν, οι επιστήμονες καιοι σοφοί καθώς και μερικά αλλόκοτα πλάσματα τηςελληνικής μυθολογίας, όπως οι Σειρήνες που παρά-σερναν τους τολμηρούς θαλασσοπόρους με το μελωδι-κό τους τραγούδι.

Καλό μας ταξίδι λοιπόν στην ιστορία, στη γεωγρα-φία, στην επιστήμη, στις επικίνδυνες αποστολές και σ’ένα σωρό πειράματα που έκαναν οι σοφοί στους ωκε-ανούς, στους λαβυρίνθους και στις μπανιέρες – καλόμας ταξίδι στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τρελούς επι-στήμονες, άλογα φτερωτά, ανδρείους πολεμιστές καιιππότες των αιθέρων. Οι αρχαίοι Έλληνες χώνουν τημύτη τους παντού και είναι παντοτινά μοντέρνοι.

Αν σας αρέσουν οι ιστορίες με τους αρχαίους πουέχουν μεγάλη μύτη, ίσως η Σώτη Τριανταφύλλου κα-ταγράψει κι άλλες περιπέτειες — διότι, από περιπέτειεςάλλο τίποτα!


ΑΓΩΝΕΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ


13

πρώτη κούρσα ταχύτητας –χωρίς βοϊδά-μαξες, χωρίς άρματα, χωρίς άλογα– μεαληθινά αυτοκίνητα που είχαν αληθινήμηχανή έγινε το 1894. Από τότε έχουν πε-

ράσει 120 χρόνια: εκείνη την εποχή ζούσε ο προπάπ-πος και η προγιαγιά του παππού και της γιαγιάς. Έχειπεράσει πολύς καιρός αλλά όχι όσος καιρός έχει περά-σει από την αρχαιότητα· έχει περάσει λιγότερος καιρός.

Τα αυτοκίνητα ξεκίνησαν από το Παρίσι (δείτετον χάρτη) και το τέρμα ήταν η πόλη Ρουέν (ξανα-δείτε τον χάρτη) που βρισκόταν σε απόσταση 127 χι-λιομέτρων από το Παρίσι. Λέω «βρισκόταν» κι όχι«βρίσκεται» επειδή τώρα ο δρόμος είναι, εκτός απόπλατύτερος, πιο ίσιος· τα χιλιόμετρα είναι λιγότερα.Τέλος πάντων, η διαδρομή Παρίσι-Ρουέν ήταν σαννα πηγαίνεις από την Αθήνα στη Λιβαδειά, ή από τηΘεσσαλονίκη στην Κατερίνη. Σ’ εκείνη την κούρσαταχύτητας –το «ράλι» όπως την ονόμασαν αργότε-

Α Γ Ω Ν Ε Σ Τ Α Χ Υ Τ Η Τ Α Σ


ρα– η μέση ταχύτητα ήταν 21 χιλιόμετρα την ώρα:σήμερα με 21 χιλιόμετρα την ώρα οδηγούν οι μπα-μπάδες και οι μαμάδες μέσα στην πόλη όταν έχειπολλή κίνηση, κόκκινα φανάρια και μποτιλιαρίσμα-τα. Τότε, το 1894, τα πρωτόγονα αυτοκίνητα κυλού-σαν αργά και πάθαιναν ένα σωρό βλάβες: χάλαγε οκινητήρας, έσπαζαν οι άξονες, έσκαγαν τα λάστιχα ήτα καύσιμα έπαιρναν φωτιά και τότε έπρεπε να τρέ-ξεις για να σωθείς. Εξάλλου, οι δρόμοι δεν ήταν ακό-μα ασφαλτοστρωμένοι κι είχαν πολλές στροφές.

Σ’ εκείνη την κούρσα ταχύτητας –στο «ράλι»–γράφτηκαν 102 οδηγοί με 69 αυτοκίνητα (μερικοίείχαν και συνοδηγό για παρέα) από μεγάλες αυτοκι-νητοβιομηχανίες όπως η Πεζό, η Πανάρ και η ΝτεΝτιόν. Ανάμεσά τους ήταν ένας Γάλλος, ονόματιΖουνό, που οδηγούσε ένα πολύχρωμο, φανταχτερόόχημα, πολύ γρήγορο για την εποχή του αλλά αστα-θές: λίγα χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι το αυτοκίνη-το του Ζουνό αναποδογύρισε, σύρθηκε στον χωμα-τόδρομο και χτύπησε σε τοίχο. Ο Ζουνό βγήκε απότο όχημα αναμαλλιασμένος και μ’ ένα καρούμπαλοστο κεφάλι, βλαστημώντας τον ουρανό και τα σύννε-φα. Ένας άλλος Γάλλος, ο Βαλεσόρ, οδηγούσε κάτιπου θύμιζε δίφυλλη ντουλάπα· κι ο τρίτος Γάλλος, ο

14



16

Πεκάρ, που είχε μαζί του έναν Άραβα μηχανικό,οδηγούσε κάτι που θύμιζε τσαγερό.

Ο Γερμανοαυστριακός εφευρέτης Ζίγκμουντ πήρεμέρος μ’ ένα μηχανοκίνητο δίτροχο, μ’ ένα είδος μοτο-σικλέτας με την οποία καυχιόταν ότι είχε παραβγείκαι νικήσει το γρηγορότερο άλογο στον κόσμο. Έναςάλλος Γερμανός, ονόματι Φρεντς, οδηγούσε τρίκυκλο(δυο μεγάλες ρόδες, μια μικρή) που διέθετε ένα πε-ντάλι με το οποίο ο Φρεντς ρύθμιζε την ταχύτητα· τώ-ρα το πεντάλι αυτό το λέμε γκάζι. Όταν το πατάς πολύτρέχεις πολύ, όταν το πατάς λίγο τρέχεις λίγο. Μαζίτου βρισκόταν η γυναίκα του η Ζέρτα, που δεν τονάφηνε στιγμή μοναχό του όχι μόνον επειδή τον αγα-πούσε αλλά επειδή ήξερε περισσότερα για τις μηχανέςαπ’ ό,τι ο Φρεντς. Ο Φρεντς κρατούσε το τιμόνι και ηΖέρτα επισκεύαζε τις ζημιές του κινητήρα. Ήταν δη-λαδή μηχανικός αυτοκινήτων. Δυο φορές στη διάρ-κεια της κούρσας η κυρία Ζέρτα ξάπλωσε ανάσκελακαι χώθηκε κάτω από το αυτοκίνητο για να το φτιάξει·τη μια φορά το ’φτιαξε, την άλλη όχι.

Ένας τρίτος Γερμανός ήταν ο Μπίζελ, γνωστός σεόλους επειδή είχε κατασκευάσει έναν κινητήρα πουέκαιγε πετρέλαιο. Το αυτοκίνητό του, μολονότι ισχυ-ρό και ανθεκτικό, παραήταν βαρύ και δεν κατάφερνε



17

να αναπτύξει ταχύτητα. Έτσι, ο Μπίζελ πήγαινε μεσιγουριά και με όλους τους κανόνες ασφαλείας, πληνόμως αργά σαν σαλιγκάρι.

Δεν μπορούσαν να λείπουν από την κούρσα οιΑμερικανοί: συμμετείχαν δυο δίδυμα αδέρφια που δενμπορούσες να τα ξεχωρίσεις –ο Καρλ και ο Χανκ–, ταοποία είχαν φτιάξει ένα δυνατό αλλά υπερβολικά μα-κρουλό αυτoκίνητο με τέσσερις ρόδες που έμοιαζε μεβαγόνι τρένου. Κοντολογίς, τα οχήματα που πήρανμέρος στην κούρσα είτε θύμιζαν βοϊδάμαξες, είτε άρ-ματα με άλογα –χωρίς όμως να έχουν ούτε βόδια ούτε



18

άλογα–, είτε έμοιαζαν με τρένα, ντουλάπες, τσαγεράκαι σαλιγκάρια.

Από τη μακρινή Κίνα ήρθε ένας χαριτωμένος σχι-στομάτης με το παράξενο όνομα Λουνγκσού Φαν, οοποίος είχε επινοήσει ένα «ξύλινο πουλί» που πέταγετρεις μέρες συνεχώς και δεν μπορούσε, είπε, να τοπροσγειώσει. Ο Έλληνας –τον έλεγαν Αρχύτα, θαπούμε γι’ αυτόν παρακάτω– κοιτούσε τον Κινέζο μεαπορία: «Μα» σκεφτόταν «το δύσκολο είναι να πετά-ξεις, όχι να μην πετάξεις!». Τελικά, ανέβηκε στον ου-ρανό ο δεύτερος Κινέζος που δήλωσε συμμετοχή στηνκούρσα, και μ’ έναν υπερμεγέθη χαρταετό φτιαγμένοαπό μπαμπού και χαρτί (εφόσον ήταν χαρταετός) κα-τέβασε τον Λουνγκσού στο έδαφος. Οι δυο τους έτρε-ξαν στην κούρσα με το ξύλινο πουλί και τον χαρταετόδεμένα μαζί και εξοπλισμένα με ρόδες. Ο Αρχύτας ει-ρωνευόταν τους Κινέζους: «Πετάτε και δεν μπορείτενα προσγειωθείτε επειδή είστε ελαφρόμυαλοι!».

Όταν ο Έλληνας Αρχύτας είδε το κινέζικο κατα-σκεύασμα του κατέβηκε μια ιδέα. Ο Αρχύτας ήταναπό κείνους τους αρχαίους που, παρότι έχουν πεθά-νει πριν από αιώνες, περιπλανιούνται στον κόσμοκαι κάνουν τα δικά τους. Καθώς ο κανονισμός τουράλι έγραφε «οχήματα χωρίς βόδια και άλογα», ο



19

πολυμήχανος Αρχύτας αποφάσισε να πάρει μέρος μεμια ιπτάμενη μηχανή που θα άγγιζε λιγάκι το έδα-φος αλλά αυτοκίνητο δεν θα μπορούσες να την πεις.Θα έτρεχε όμως περισσότερο από τα αυτοκίνητα!

Ο Αρχύτας ήταν σοφός που ζούσε τον 4ο αιώναπ.Χ. και είχε για πρότυπό του τον Δαίδαλο, τον σχε-διαστή και καλλιτέχνη του παλατιού της Κνωσού καιπρωτοπόρο των πτήσεων. Σύμφωνα με τη μυθολογία,ο Δαίδαλος έφτιαξε ένα ζευγάρι φτερά για τον εαυτότου κι ένα για τον γιο του τον Ίκαρο προκειμένου ναδραπετεύσουν από τον Λαβύρινθο. Στον Λαβύρινθο,στην Κρήτη, τους κρατούσε αιχμαλώτους ο βασιλιάςΜίνωας. Το ταξίδι ήταν σωτήριο για τον Δαίδαλο, αλ-λά όχι για τον Ίκαρο: ο Ίκαρος πέταξε πολύ κοντά στον


ήλιο και τα φτερά του κάηκαν· ή, από τη ζέστη τουήλιου, έλιωσε το κερί που τα κρατούσε ενωμένα. ΟΑρχύτας θαύμαζε λοιπόν τον Δαίδαλο (όχι και τόσοτον Ίκαρο που ήταν επιπόλαιος) και πίστευε ότι οήρωάς του είχε κατασκευάσει κινητά αγάλματα (κάτισαν ρομπότ) –που λειτουργούσαν με υδράργυρο– γιανα φρουρούν τον Λαβύρινθο. Επίσης, ο Δαίδαλος είχεσκαρώσει μικρές ξύλινες αυτοκινούμενες κούκλες γιανα παίζουν τα παιδιά του βασιλιά Μίνωα. Λέγεται μά-λιστα ότι μερικά από τα αγάλματα-ρομπότ που έφτια-χνε τα έδενε για να μην του φεύγουν και τα χάνει!

Ο Αρχύτας αποφάσισε λοιπόν να επαναλάβει τοπείραμα του Δαίδαλου και να νικήσει στην κούρσατων αυτοκινήτων με πονηριά. Θα οδηγούσε έναιπτάμενο αντικείμενο που, όπως είπαμε, θα έμοιαζεμε αυτοκίνητο ώστε να κοροϊδέψει τους διοργανωτέςτης κούρσας και να φτάσει, μισοπετώντας, πρώτοςστη Ρουέν.

Το αντικείμενο του Αρχύτα έμοιαζε με περιστέρι.Είχε ρόδες για να ξεγελάει τους αυτοκινητιστές, στηνπραγματικότητα όμως ήταν ένας μηχανισμός πουκρεμόταν από μια τροχαλία κι από πάνω φούσκωνεένα θεόρατο μπαλόνι. Οι Παριζιάνοι αξιωματούχοικαι βιομήχανοι που κατέγραφαν τα ονόματα των

21



22

διαγωνιζομένων και τους τύπους των αυτοκινήτωνσημείωσαν δίπλα στο όνομα του Αρχύτα: «Μπαλο-νούχο τροχοφόρο μάρκας “Μεγαλοπερίστερο”, κατα-σκευής 390 π.Χ.»· έτσι, ο Αρχύτας ξεκίνησε αεράτος.Δεν είπε σε κανέναν ότι το μπαλόνι ήταν φτιαγμένοαπό εντόσθια γουρουνιού για να μην αηδιάσουν·πάντως ήταν πανάλαφρο. Πετούσε χαμηλά με ύπου-λο ύφος για να μην καταλάβουν οι υπόλοιποι ότι τα-ξίδευε με ιπτάμενη συσκευή κι όχι με αυτοκίνητοεδάφους. Πράγματι, έφτασε πάνω από τη Ρουένπρώτος και καλύτερος, καθώς, στο μεταξύ, πολλάοχήματα είχαν χαλάσει, ενώ άλλα καθυστερούσανεπειδή στον δρόμο χιόνιζε κι άλλα επειδή ο οδηγόςτσακωνόταν με τον συνοδηγό.

Όμως η νίκη δεν ήταν εύκολη. Ο Αρχύτας, μο-λονότι βρισκόταν πάνω από την πόλη, δεν μπορού-σε να κάνει το μηχάνημά του να σταθεί στο χώμα.Το μηχάνημα πετούσε απαλά με το φύσημα το ανέ-μου. Μιας και η επιστήμη τον πρόδιδε, ο Αρχύταςβάλθηκε να προσεύχεται στους θεούς που ήξεραναπό πτήσεις κι από πονηριές: στην Αθηνά και στηνΉρα, που πετούσαν –σύμφωνα με τη μυθολογία– μειπτάμενα άρματα τα οποία μάλιστα γίνονταν αόρατα·στον Ερμή, που έτσι κι αλλιώς ήταν φτερωτός (εκτε-



23

λούσε χρέη θεϊκού αγγελιοφόρου)· στον Απόλλωνα,που τους χειμωνιάτικους μήνες άφηνε το Μαντείοτων Δελφών και ταξίδευε σε κάποια χώρα πολύ βο-ρειότερα με το άρμα του που το έσερναν κύκνοι. ΟΑρχύτας προσπαθούσε να καταλάβει γιατί το μηχά-νημα είχε πάρει την ανηφόρα και δεν κατέβαινε στοέδαφος, αλλά δεν έβγαζε άκρη. Άρχισε κι αυτός, σαντον Γάλλο νωρίτερα, να βλαστημάει τον ουρανό καιτα σύννεφα. Δεν ήξερε ακόμα όσα θα ανακάλυπτε οΑρχιμήδης, που θα εξηγούσε πώς και γιατί ορισμένααντικείμενα –όπως τα αερόστατα, τα αεροπλάνα, ταελικόπτερα, τα πουλιά– μένουν ψηλά στον αέρα κιόταν θέλεις τα κατεβάζεις στο έδαφος. Ο καημένος οΑρχύτας φοβήθηκε ότι θα περνούσε τη ζωή του πε-ριπλανώμενος πάνω από τη Ρουέν. Και σαν να μηνέφτανε αυτό, θα τον έβλεπαν οι άνθρωποι από τη Γηκαι θα τον θεωρούσαν όραμα.

Στο ράλι πρώτος και δεύτερος τερμάτισαν οι δυοΓάλλοι: έκαναν δυο μερόνυχτα να φτάσουν αλλάτερμάτισαν! Βέβαια, κυκλοφόρησαν φήμες ότι στοτέρμα δεν έφτασε ο Πεκάρ αλλά ο Άραβας μηχανι-κός, που δεν ήταν, είπαν, απλώς συνοδηγός αλλάπου, στον δρόμο, είχε πάρει το τιμόνι. Πάντως τοέπαθλο το πήρε ο Γάλλος. Ο Αρχύτας είχε μείνει να



αιωρείται στον ουρανό. Οι Γάλλοι και το πλήθοςπου γιόρταζε τη νίκη με σαμπάνια αναφώνησαν:«Οφθαλμαπάτη!», «Ιπτάμενος δίσκος!», «Εξωγήι-νοι!». Ο Αρχύτας κοιτούσε με απελπισία τη Γη:«Έχω γίνει θέαμα» μουρμούρισε. «Έχω γελοιοποη-θεί». Οι Κινέζοι, που έφτασαν στη Ρουέν κατασκο-νισμένοι, κρυωμένοι λόγω του χιονιού και ταλαιπω-ρημένοι, κοιτούσαν κι αυτοί. Αλλά δεν ανέβηκαν μετον χαρταετό τους να τον παραλάβουν γιατί νόμισανότι ήταν αστέρι, και ο Άραβας είπε στοχαστικά ότιμάλλον επρόκειτο για ιπτάμενο χαλί.

Καμιά φορά, όταν έχει ξαστεριά, στον ουρανό τηςΡουέν διακρίνεται ο Αρχύτας με την ιπτάμενη συ-σκευή του. Κάπου κάπου κρυώνει λίγο εκεί πάνω·άλλες φορές ζεσταίνεται. Κάθε χρόνο παρακολουθείαπό ψηλά την κούρσα Παρίσι-Ρουέν· ποιοι τερματί-ζουν, ποιοι όχι· ποιοι κάνουν ζαβολιές, ποιοι όχι.

24


Ο Αρχύτας ο Ταραντίνος (428-347 π.Χ.) ήτανφιλόσοφος από τον Τάραντα της νότιας Ιταλίας,που τότε ήταν ελληνική πόλη. Ήταν επίσηςαστρονόμος, μα-θηματικός καιπολιτικός. Σύμ-φωνα με μαρτυρίατου Φαβωρίνου,ιστορικού τωναρχαίων πα-ραδόσεων, ο Αρ-χύτας επινόησε καικατασκεύασε μια μη επανδρωμένη ιπτάμενημηχανή, που την ονόμασε «πετομηχανή» ή «πε-ριστερά». Ήταν το πρώτο αεριωθούμενο.

Ο Δαίδαλος ήταν ήρωας της ελληνικής μυθολο-γίας. Είχε εργαστήρι γλυπτικής στην Αθήνα καιήταν ο πιο ξακουστός τεχνίτης της πόλης. Μάλι-στα έλεγαν πως ήταν τέτοια η τέχνη του που τααγάλματά του έμοιαζαν με αληθινά και ήταν

έτοιμα να κουνηθούν. Ωστόσο, υπάρχει καιένα μελανό σημείο στη ζωή του Δαί-

δαλου. Στο εργαστήρι του μαθή-τευε ο γιος της αδελφής του

της Πέρδικας, ο Τά-λως. Ο νεαρός ήταν


ευφυέστατος και είχε επινοήσει το πριόνι, ένα ερ-γαλείο με δοντάκια για να κόβουμε ξύλα. Πολ-λοί Αθηναίοι κουτσομπόληδες διέσπειραν τότετη φήμη πως ο ανιψιός του Δαιδάλου θα επι-σκίαζε σύντομα τον δάσκαλό του. Έτσι ο Δαίδα-λος άρχισε να φθονεί τον Τάλω. Μια μέρα θείοςκαι ανιψιός βρίσκονταν στην Ακρόπολη ότανσυνέβη ένα τραγικό γεγονός: ο Τάλως παραπά-τησε και γκρεμίστηκε από τα τείχη της. Ο Δαίδα-λος, παρότι ήταν πολύ θλιμμένος γι’ αυτόν τονθάνατο, κατηγορήθηκε για τον φόνο του ανιψιούτου, δικάστηκε και εξορίστηκε από την Αθήνα.Κατέφυγε στην Κρήτη όπου τον περίμεναν και-νούριες περιπέτειες. Στην Κρήτη έφτιαξε ένα πε-

ρίφημο ανάγλυφο προς τι-μήν της Αριάδνης –

ένα ξύλινο ομοίω-μα αγελάδας που

του παράγγειλε η Πα-σιφάη, γυναίκα του βα-

σιλιά Μίνωα– καθώς και τον Λαβύρινθο μέσαστον οποίο ο βασιλιάς παγίδεψε τον Μινώταυρο.Όταν ο Μίνωας έπαψε να συμπαθεί τον Δαίδα-λο, τον έκλεισε κι αυτόν στον Λαβύρινθο. Στηνπροσπάθειά του να δραπετεύσει από το νησί, οΔαίδαλος επινόησε για τον ίδιο και τον γιο τουτον Ίκαρο φτερούγες οι οποίες τους βοήθησαν να


πετάξουν και να ξεφύγουν από τον Μίνωα. ΟΔαίδαλος έφτασε σώος και αβλαβής στη Σικελία,αλλά ο Ίκαρος, παρακούοντας τις εντολές του πα-τέρα του, πλησίασε πολύ τον ήλιο και το κερίπου συγκρατούσε τα φτερά του έλιωσε, με αποτέ-λεσμα να πνιγεί στη θάλασσα.


ΕΙΣΑΓΩΓΗ - public · 2017. 7. 31. · πος και η προγιαγιά του...

Documents