hoavouu.com...soÁ 1824 trung quaÙn luaÄn sÔÙ soaïn giaû: Ñaïi sö caùt taïng (ñôøi...

LINH SÔN PHAÙP BAÛO ÑAÏI TAÏNG KINHTAÄP 151

TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙSOÁ 1824

( QUYEÅN 1 10 )

HOÄI VAÊN HOÙA GIAÙO DUÏC LINH SÔN ÑAØI BAÉC XUAÁT BAÛN

SOÁ 1824

TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙSoaïn giaû: Ñaïi sö Caùt Taïng (ñôøi Tuøy)

SÔÙ GIAÛI BAØI TÖÏA

Taêng Dueä, ngöôøi ñaát Tröôøng Laïc, Nguïy Quaàn, töø nhoû xuaát gia, theo phaùp sö Taêng Hieàn laøm ñeä töû. Ñaïi sö töøng nghe Phaùp sö Khöông Taêng Laõng noùi phaùp taïi Trung Sôn, thöôøng hay cheâ traùch, vaán naïn, sö raát thích pheâ bình, dòch thuaät.

Ñeán naêm 24 tuoåi, Ñaïi sö ñi khaép caùc nôi danh tieáng, thöôøng giaûng noùi kinh luaät vôùi lôøi leõ giaûn dò, cao khieát. Coù choã nhaän xeùt laø: “Vôùi lôøi noùi giaûn dò, yù nghóa cao xa, trong saùng nhö baêng tuyeát.”

Nhaân dòp Phaùp sö La-thaäp ñeán Tröôøng An, sö beøn xin theo hoïc. Phaùp sö La-thaäp coù ñeán ba ngaøn hoïc troø nhöng soá ngöôøi cô sôû hoïc vöõng vaøng, ñaït ñöôïc choã saâu xa cuûa giaùo phaùp thì chæ coù taùm vò, maø ngaøi Taêng Dueä laø thöôïng thuû.

Vaên noùi: “Giaø thì coù Ñaïo Dung, Taêng Tueä, treû thì coù Ñaïo Sinh, Taêng Trieäu.” Phaùp sö La-thaäp khen: “Ngöôøi truyeàn thöøa söï nghieäp cuûa ta, phaûi chaêng seõ ñöôïc kyù thaùc ôû Ñaïo Dung, Ñaøm AÛnh Taêng Dueä ?”

Phaùp sö La-thaäp dòch luaän Thaønh Thaät xong, beøn sai Taêng Dueä giaûng, vaø noùi vôùi Ñaïo Dung: “Trong söï tranh luaän aáy coù baûy choã ñaû phaù A-tyø-ñaøm . ÔÛ lôøi noùi coù tieàm aån moät ít, khoâng caàn hoûi, ta cuõng coù theå noùi ñoù laø baäc anh taøi!”

Ñaïo Dung noùi: “Söùc tö duy cuûa ngöôøi aáy tuy coù phaàn, nhöng chöa haún ñaõ thöa hoûi, baåm thoï, beøn moå xeû, phaân tích khoâng coù sô soùt, ñem laïi lôïi ích cho chuùng raát nhieàu. Thaät ñaùng traân troïng!”

Nghe ñoàn veà ñöùc haïnh toát ñeïp cuûa Taêng Dueä, Thieân töû Dieâu Höng

4 BOÄ LUAÄN SÔÙ 6

hoûi An thaønh haàu Dieâu Tung: “Taêng Dueä laø ngöôøi theá naøo?” Dieâu Tung ñaùp: Ñoù laø caây Tuøng caây Baùch cuûa Nghieäp veä.

Veà sau, Dieâu Tung töï ñöa Taêng Dueä ñeán yeát kieán. Thieân töû noùi vôùi Dieâu Tung: “Ñaây chính laø ngöôøi cuûa boán bieån, ñaâu rieâng gì ôû Ng-hieäp Veä ö?” Töø ñoù tieáng ñeïp cuûa Taêng Dueä ñöôïc lan truyeàn khaép gaàn xa.

Ñaïi sö vieát caùc baøi töïa cho Trung Luaän, Ñaïi Trí Ñoä Luaän, Thaønh Thaät vaø caùc kinh ñieån cuûa Thieàn toâng v.v... ñöôïc löu truyeàn nôi ñôøi. Naêm 61 tuoåi ñaïi sö saùng taùc baøi töïa Trung Luaän. Chaúng phaûi chæ rieâng ñaïi sö maø tröôùc ñaõ coù. Ñaøm AÛnh thì cheá nghóa, laøm töïa sôù; Ñaïo Laõng ôû Haø Taây cuõng cheá töïa luaän, maø veà nghóa vaên cuûa Dueä Coâng thì neâu ñaày ñuû söï, veà lyù laïi raát tinh vi, huyeàn dieäu!

Hoøa thöôïng Höng Hoaøng, moãi khi khai giaûng, thöôøng ñem baøi töïa naøy ra ñoïc. Vaû laïi, vì tin ôû baøi töïa naøy, nhöng öa thuaät xöa maø khoâng saùng taùc, chæ vaên coù tieàm aån ñoâi chuùt, toâi chæ toùm taét ñeå giaûi thích

Y cöù baøi töïa naøy, phaân tích laøm baûy phaàn:1/ Neâu chung Nhaân, Phaùp2/ Giaûi thích danh ñeà3/ Neâu duyeân khôûi cuûa luaän4/ Khen coâng naêng giaûi thích5/ Thanh Muïc thuaät, chuù thích, bieän luaän6/ Khen roäng boán luaän7/ Taùc giaû töï khieâm toánNaêm traêm baøi keä cuûa Trung Luaän, laø neâu roõ caùc phaùp sôû taïo; baøi

töïa cuûa Boà-taùt Long Thoï, laø noùi veà ngöôøi, chuû theå saùng taïo. Ñaïo khoâng töï vaän chuyeån, maø phaûi do con ngöôøi hoaèng truyeàn, neân tröôùc heát, noùi veà ñaïo, ñoái töôïng hoaèng hoùa; sau, neâu ngöôøi hoaèng truyeàn ñaïo.

Laïi nöõa, neâu leân naêm traêm keä Trung Luaän laø toân troïng phaùp; neâu Boà-taùt Long Thoï, chính laø toân troïng chuû theå vaäy. Laïi nöõa, caâu ñaàu phaân bieät phaùp nhò bieân; caâu sau, phaân bieät ngöôøi Tieåu thöøa. Noùi Trung Luaän, nghóa laø thuaät ñuû nghóa huyeàn dieäu.

Nay, giaûi thích baøi töïa naøy, löôïc noùi naêm yù:1)Luaän naøy xaùc ñònh thieân, vaø chaùnh cuûa Phaät phaùp; phaùn quyeát

caên nguyeân ñuôïc, maát. Vì theá, Boà-taùt Long Thoï ñaët teân laø Trung Luaän.2)Lyù thaät trong vaên luaän naøy, töø thaät lyù cuûa ñoái töôïng thuyeân giaûi

maø ñöôïc mang teân, neân noùi laø Trung Luaän. Phaåm Nghieäp noùi: “Nghóa maø luaän naøy noùi, laø vì ly khai kieán chaáp ñoaïn, thöôøng, neân noùi raèng Trung Luaän”

SOÁ 1824 - TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙ, Quyeån 1 - Töïa Sôù Giaûi 5

3) Tröôùc taùc cuûa Boà-taùt Long Thoï, goàm coù ba luaän: moät laø noùi roäng Voâ uùy; keá laø, noùi löôïc möôøi hai, nay goïi laø chieát trung, neân noùi Trung Luaän.

4) Laáy vaên bieåu thò nghóa, luaän naøy tröôùc khoâng coù duyeân khôûi, sau toùm taét theá khaùc, chæ coù chaùnh vaên. Vì duøng vaên ñeå bieåu thò nghóa lyù, neân goïi laø Trung Luaän.

5) Ñaïi só Long Thoï laø ngöôøi Trung ñaïo. Luaän naøy do ngöôøi Trung ñaïo saùng taïo ra, töø ngöôøi ñaët teân, neân goïi laø Trung Luaän.

Naêm traêm keä: tröôùc ñaõ tieâu teân luaän, nay neâu leân soá keä. Keä coù hai thöù:

1/ Thuû-Loâ keä: nghóa laø caùch ñeám kinh, phaùp cuûa ngöôøi nöôùc Hoà, töùc laø Thoâng keä. Noùi Thoâng keä, nghóa laø baát luaän laø vaên xuoâi hay keä tuïng, chæ caàn ñeám ñuû ba möôi hai chöõ, thì laø keä.

2/ Bieät Keä: nghóa laø caâu keát laø keä, baát luaän laø boán lôøi, hay naêm, saùu, baûy, chæ sao cho ñuû boán caâu, thì goïi laø keä.

Keä, theo aâm ñuû cuûa AÁn ñoä goïi laø Kieät Daï, hoaëc Kyø Da. Nay, chæ toùm taét trình baøy, neân noùi laø keä. Keä laø caâu, laø tuïng vaäy.

Laïi noùi keä, saùch Haùn cuûa Trung quoác cuõng coù aâm naøy, mang nghóa roát raùo cuûa lôøi giaùo huaán. Nghóa laø vì noùi veà nghóa roát raùo, töôøng taän neân goïi laø keä, chæ caâu keát laø keä, goàm coù hai thöù:

1/ Loä-giaø keä: nghóa laø keä laäp laïi vaên xuoâi.2/ Giaø-Ñaø keä: nghóa laø keä coâ khôûi.Keä noùi trong luaän naøy, nghóa laø keä rieâng trong hai thöù chung rieâng.

Vaên cuûa hai keä sau, noùi laø keä coâ khôûi.Naêm traêm keä: theo ngay vaên maø xeùt, goàm coù boán traêm boán möôi

saùu (446) keä, hoaëc noùi goïn soá lôùn, hoaëc phieân dòch khoâng heát, vì laáy goác ñaët teân, neân noùi laø naêm traêm (500) keä, coøn caùc kinh vaø vaên luaän thì coù ba.

1/ Chæ coù vaên xuoâi, töùc nhö Baùch Luaän.2/ Chæ coù keä, töùc nhö vaên luaän naøy.3/ Ñuû caû hai thöù: nhö Thaäp nhò moân luaän.Boà taùt Long Thoï trong Thaäp Truï Tyø-baø-sa noùi: “Hoaëc coù ngöôøi

öa vaên xuoâi, hoaëc coù keû öa keä tuïng, hoaëc coù ngöôøi thích noùi xen laãn ñeå trang nghieâm chöông, cuù, ñoái töôïng öa thích ñeàu khoâng ñoàng. Toâi tuøy theo maø khoâng boû. Luaän coù ba thöù ñaõ theá, so saùnh vôùi nghóa kinh cuõng theá.”

Long Thoï, theo tieáng Phaïm, neân noùi laø Giaø Na Phöùc Löïc Xoa. Giaø Na laø Long, Phöùc Löïc Xoa laø Thoï. Luaän Trí Ñoä noùi: “Ñoàng Lung Ma laø


Long; Phöùc Löïc Xoa laø Thoï”. Ñoù laø teân chung, coøn teân rieâng laø A Xaø Na, nhö caây Leâ, Lyù ôû nöôùc ta.

Hoûi: Long Thoï laø ngöôøi coù ñòa vò nhö theá naøo?”Ñaùp: Thaùnh tích voán khoâng coù phöông cao thaáp, chöa deã gì ño

löôøng ñöôïc, chæ döïa vaøo kinh, truyeän ñeå thuaät baøy ra choã caïn saâu cuûa kinh.”

Dueä Coâng noùi: Coâng caùch ñaïo thaäp ñòa, baét chöôùc boå xöù, laø ngöôøi cuûa Hoïc cuøng cöïc.

Truyeän noùi: Maët trôøi trí tueä ñaõ lu môø, ngöôøi naøy laøm cho röïc saùng trôû laïi. Chuùng sinh ôû theá gian meâ muoäi ñaõ laâu, ngöôøi naøy giaùc ngoä khieán cho hoï ñöôïc hoïc. Ngöôøi nöôùc ngoaøi vì toân kính ngaøi, neân laäp mieáu ñeå thôø nhö Phaät. Bieát ñaâu raèng chaúng phaûi laø Phaät ñaõ thò hieän laøm Boà-taùt ñoù sao?”

Phaùp sö Khuoâng Sôn Vieãn noùi: “Veà danh thì ngaøi ñaõ quaùn trieät ñòa vò ñaïo; veà ñöùc thì ñaày ñuû ba nhaãn, cuõng laø baäc cao nhaân cuûa thaäp ñòa.”

Theo kinh Taêng Giaø, Boà-taùt Ñaïi Tueä hoûi: “Sau khi Ñöùc Theá Toân dieät ñoä, phaùp Phaät seõ do ngöôøi naøo naém giöõ?”

Ñöùc Phaät ñaùp: “Ñaïi Tueä! OÂng phaûi bieát, seõ coù ñaïi ñöùc Tyø kheo trong ñaïi quoác Nam Thieân Truùc, teân laø Boà-taùt Long Thoï, seõ laø ngöôøi noùi phaùp Ñaïi thöøa Voâ thöôïng, coù khaû naêng phaù tan kieán chaáp “coù” “khoâng”, truï vaøo Hoan Hyû ñòa, veà sau, seõ vaõng sinh veà nöôùc An Döôõng.”

Giaûi thích veà lôøi noùi naøy cuûa Phaät khoâng ñoàng. Xöa noùi: “Long Thoï laø ngöôøi Sô ñòa”. Quan noäi Giao Ñaïo An hoïc Trí Ñoä luaän noùi: “Ñaây laø Long Thoï daãn daét chuùng sinh ñeå nhaäp sô ñòa maø thaät söï laø ngöôøi thaäp ñòa”.

Hoûi: Nöông töïa vaøo ngöôøi naøo?Ñaùp: Neáu noùi raèng Sô ñòa thì hai ngöôøi nöông töïa. Neáu laø Hoïc

cuøng cöïc thì ngöôøi nöông töïa thöù tö.Hoûi: Theá naøo laø “Töù y”?Ñaùp: “Neáu döïa vaøo moät phaùn quyeát, thì nhö kieán ñaïo cuûa Tieåu

thöøa, ngöôøi ñuû phieàn naõo tröôùc kia laø y thöù nhaát; Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm laø y thöù hai; A-na-haøm laø y thöù ba; La-haùn laø y thöù tö.

Öôùc ñònh Ñaïi thöøa ñoái vôùi Thaäp Hoài höôùng laø y thöù nhaát; sô ñòa ñeán thaát ñòa laø y thöù hai; Baùt ñòa vaø cöûu ñòa laø y thöù ba; Thaäp ñòa laø y thöù tö. Nhö Laêng-giaø laø y thöù hai. Nhö Laêng-giaø laø ñeä nhò y; nhö Dueä sö laø ñeä töù y. Bôûi leõ, phaùp cuûa Phaät Thích ca khoâng coù Boà-taùt taêng rieâng. Long Thoï laø ngöôøi xuaát gia, neân döïa vaøo ñòa vò Tieåu thöøa, goïi laø ngöôøi quaùn trieät ñaïo, nghóa laø teân chung cuûa vò Boà-taùt.


Ñöùc goàm ñuû ba nhaãn, nghóa laø Tín, Thuaän, Voâ Sinh.Hoûi: Long Thoï coøn coù teân naøo khaùc chaêng?”Ñaùp: Coù! Thuaän vôùi Trung Luaän laø ñieàu maø Thieân Thaân laøm. Noùi

thuaän vôùi Trung Luaän, coù nghóa laø daãn chöùng kinh Ñaò Phaåm v.v..., giaûi thích “Baùt baát”. “Baùt baát” laø Trung ñaïo. Vì y vaên giaûi nghóa, neân noùi laø thuaän vôùi Trung Luaän. Thuaän vôùi Trung Luaän, phaûi noùi laø Boà-taùt Long Thaéng, chöù chaúng phaûi Long Thoï. Nay caàn phaûi hoäi yù ñieàu ñoù. Vì Long thaønh töïu ñaïo thuø thaéng kia, neân noùi raèng Long Thaéng. Vì trình baøy ra chöõ “chöa” kia, bôûi leõ tröôùc ñaây thì ñaïo, tuïc ñöôïc neâu song song neân veà nghóa khoâng coù gì traùi haïi

Laáy chöõ “Trung” ñaët teân, nghóa laø phaàn thöù hai döôùi ñaây, laø giaûi thích danh ñeà cuûa luaän, chæ luaän coù hai baûn roäng, löôïc. Löôïc, chæ noùi raèng “Trung Luaän”; roäng thì laáy theâm chöõ “Quaùn”. Nhöng phaàn roäng, löôïc naøy ñeàu coù nghóa cuûa noù.

Noùi giaûn löôïc, nghóa laø veà nghóa lyù, vaø giaùo Trung laø lyù cuûa ñoái töôïng thuyeân giaûi. Luaän laø giaùo cuûa chuû theå thuyeân giaûi. Luaän naøy khoâng coù lyù naøo khoâng goàm, khoâng coù giaùo naøo khoâng thaâu.

Hoûi: Do ñaâu maø ñöôïc nhö vaäy?”Ñaùp: Trung cuûa ñoái töôïng thuyeân giaûi laø ba thöù Trung ñaïo: trung

cuûa theá ñeá; trung cuûa chaân ñeá; trung cuûa phi chaân, phi tuïc. Giaùo cuûa chuû theå thuyeân giaûi, töùc bieän luaän veà ba trung naøy. Vì lyù do naøy, neân khoâng coù giaùo naøo khoâng thaâu, khoâng coù lyù naøo khoâng goàm.

Noùi baûn roäng coù ñuû ba trung laø ñaïo maø Chö Phaät vaø Boà-taùt ñaõ thöïc haønh. Quaùn, nghóa laø taâm chuû theå quaùn cuûa Chö Phaät, Boà-taùt. Chö Phaät quaùn saùt, phaân tích ôû taâm, noùi ra ôû mieäng, goïi laø kinh. Boà-taùt quaùn saùt, phaân tích ôû taâm, noùi ra ôû mieäng, goïi laø luaän. Chuû yeáu laø phaûi hoäi ñuû ba nghóa naøy, môùi ñöôïc goïi laø ñuû troïn veïn.

Trong Huyeàn Chöông ñaõ giaûi thích veà chöõ “Trung” chæ coù ba:1)Ñoái vôùi “thieân leäch” cuûa ñoaïn, thöôøng, noùi trung, ñaây laø ñoái vôùi

“Trung” cuûa “thieân leäch” (trung ñoái thieân)2)Trung cuûa taän thieân. Töùc goïi laø “Trung” laø ñeå taän tröø beänh thieân

kieán, cho neân goïi laø trung taän thieân.3)Vaø, moät yù nöõa, cuõng laø beänh “thieân” ñaõ heát, ñöôïc coù ôû trung.Hoûi: Trung taän thieân, Trung ñoái thieân vaø trung tuyeät ñoái ñaõi, ba

thöù Trung naøy coù khaùc gì nhau khoâng? Ñaùp: YÙ saâu kín ñaõ ñöôïc saùng toû. Nay trình baøy toùm taét laàn nöõa”Trung taän thieân: vì trung naøy röûa saïch ñoaïn, thöôøng neân mieãn

cöôõng goïi laø trung. Duø ñaõ heát ôû thieân maø vaãn coù ôû trung, nhö kinh noùi:


“Chuùng sinh khôûi kieán, goàm coù hai thöù: 1/ ñoaïn, 2/ thöôøng. Khoâng coù thöôøng, khoâng coù ñoaïn, neân goïi laø Trung ñaïo.

Trung ñoái thieân (ñoái vôùi trung cuûa thieân): Ñaây laø öôùc ñònh lyù cuûa ñoái töôïng thuyeân giaûi, ñoái phaù beänh thieân leäch, neân goïi laø trung.

Trung tuyeät ñaõi: goàm coù hai thöù:1)Nhö kinh Nieát-baøn noùi: “Coù Tieåu Nieát-baøn; coù Ñaïi Nieát-baøn.

Tieåu Nieát-baøn nghóa laø coøn ñoái ñaõi vôùi khoå, noùi vui Ñaïi Nieát-baøntöùc ñaõ döùt tuyeät ñoái ñaûi vôùi khoå, vui naøy môùi goïi laø nieàm vui lôùn. Tuyeät ñaõi naøy cuõng laø nghóa ñoái ñaõi.

2) Nieát-baøn tuyeät ñaõi naøy khoâng theå noùi laø khoå vui kia khoâng bieát laáy gì ñeå noùi cho toát ñeïp, neân mieãn cöôõng goïi laø vui, môùi xöùng ñaùng laø thuù vui lôùn, vaø môùi laø nieàm vui tuyeät ñoái.

Nghóa trung cuõng theá, caàn phaûi nhaän thaáy saâu saéc veà yù naøy.Hoûi: “khoâng” vaø “trung tuyeät ñoái ñaõi” coù khaùc gì nhau khoâng?”Ñaùp: “Con ngöôøi phaàn nhieàu khoâng theå hieän chæ thuù cuûa “khoâng”

rieâng. Chæ döïa vaøo vaên cuûa luaän Trí Ñoä noùi möôøi taùm “khoâng”, laø ñoái vôùi “höõu” noùi “khoâng, goïi laø “khoâng”töông ñoái. Chaúng phaûi “khoâng”, chaúng phaûi “höõu”, khoâng coù caùi nhaân ñoái ñaõi, neân goïi laø “khoâng” ñôn ñoäc. Nay cho raèng, vì laø moät thöù phöông ngoân, tìm kieám yù “khoâng” rieâng khoâng ñuùng! Bôûi vì xöa nay cuoái cuøng khoâng coù caùi coù (sôû höõu) chæ coù phaùp taùnh thaät töôûng, neân goïi laø rieâng, toâng chæ chaân chính laø nhö vaäy.

Nhieáp Ñaïi Thöøa luaän noùi: “Chaân nhö toàn taïi rieâng”, cuõng ñoàng vôùi yù naøy.”

Hoûi: Vì sao chaân nhö rieâng naøy laïi taïo ra teân “khoâng” ñeå noùi ö?”Ñaùp: Vì roát raùo “khoâng” dính daáp taát caû tai hoïa, luïy phieàn, vì

“coù” phaùp, neân goïi laø “khoâng”. Kinh Ñaïi Taäp noùi: “Vì khoâng theå noùi, vì khoâng coù töôùng maïo, neân goïi laø “khoâng”. Kinh Phaùp Hoa noùi: “Chung quy ñoái vôùi nghóa “khoâng” cuõng nhö theá.”

Theo ñoù, sö Dueä giaûi thích ñeà goàm coù ba phaàn:1/ Giaûi thích danh.Laáy “Trung” ñaët teân, nghóa laø chieáu saùng söï thaät cuûa trung. Chieáu

saùng coù hai nghóa:1) Chieáu huaán thò roõ raøng, laäp teân”Trung” naøy ñeå hieån baøy lyù

thaät.2) Vì laø duøng thí duï danh ñeà (ñaët teân). Vì chaúng phaûi ñeøn thì khoâng

coù do ñaâu soi saùng roõ raøng vaøo vaät theå. Chaúng phaûi teân “Trung” thì seõ khoâng do ñaâu hieån baøy thaät lyù, neân noùi laø chieáu.

SOÁ 1824 - TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙ, Quyeån 1 - Töïa Sôù Giaûi �

2/ Laäp yù danh.Duøng luaän ñeå goïi laø, nghóa laø cuøng taän lôøi noùi kia.Taän, coù nghóa laø vì noùi heát teân khoâng coù thöøa, nhö Tieåu-thöøa coù

bieän luaän cuûa“sôû ñaéc”, phaù taø chöa cuøng. Taän, neáu bieän luaän chaùnh khoâng ñuû, thuyeát coù thöøa, neân khoâng goïi laø heát, traùi vôùi ôû ñaây môùi xöùng ñaùng goïi laø heát. (Taän) Vì lyù luaän naøy ñaõ cuøng, lôøi noùi kia cuõng taän, neân noùi raèng “nguoàn taän”. Khoâng noùi raèng khoâng coù lôøi noùi, goïi laø taän.

Sö Dueä chæ giaûi thích Trung Luaän, khoâng noùi veà quaùn, nghóa laø vì “Trung” laø bieän luaän lyù, goïi laø “giaùo”.Vì hai thöù lyù giaùo naøy ñaõ bao haøm, neân khoâng giaûi thích veà quaùn. Thaät ra, neáu chaúng phaûi danh, thì seõ khoâng toû ngoä ñöôïc yù laäp danh cuûa phaàn thöù hai döôùi. Tuy nhieân, chæ ñaïo chaúng phaûi “Trung”, “khoâng trung”, chaúng phaûi “danh”, khoâng “danh”, maø laäp “Trung”, danh, nghóa laø veà maët lyù, duø chaúng phaûi trung”, khoâng trung”, nhöng vì laøm cho chuùng danh ñöôïc toû ngoä, neân mieãn cöôõng laäp ra teân “Trung”. Lôøi noùi chaúng phaûi vì giaûi thích khoâng töôøng taän, neân ñaõ möôïn luaän ñeå noùi veà “Trung”. Neáu khoâng möôïn hoûi ñaùp ñeå giaûi thích veà lôøi noùi, thì lôøi tuyeân noùi ñaïo, seõ khoâng do ñaâu ñöôïc cuøng taän. Do möôïn hoûi ñaùp ñeå trình baøy, giaûi thích veà lôøi noùi naøy, neân lôøi tuyeân noùi ñaïo, môùi ñöôïc saùng toû. Vì vaên naøy töôøng taän lôøi noùi, neân bieát raèng, khoâng chæ laø bieän luaän maø thoâi. Chæ vì khieán theâu deät laãn giaûi thích, neân noùi: Lôøi noùi chaúng phaûi giaûi thích khoâng töôøng taän, maø möôïn luaän ñeå noùi cho roõ, kyø thaät thì ñaõ tuyeân noùi roài!

3) Lôïi ích laäp danh. Ñaàu tieân, noùi veà lyù, giaùo. Keá laø, trình baøy ñöôïc lôïi ích. Kyø thaät,

neáu ñaõ tuyeân noùi, thì veà lyù ñaõ roõ raøng. Lôøi noùi cuûa ngöôøi kia ñaõ minh baïch, nghóa laø giaùo saùng suoát roõ raøng. Ñoái vôùi haïnh Boà-taùt, söï chieáu saùng cuûa ñaïo traøng, thì noùi döôùi seõ ñöôïc lôïi ích. Vì lyù roõ raøng, lôøi noùi saùng suoát, neân nhaân giaùo toû ngoä “lyù”, thì “nhaân” thaønh, “quaû” laäp.

Laïi nöõa, töùc laø Phaùp Hoa chæ hieån baøy moät lyù, chæ daïy moät ngöôøi.Söï hieåu bieát saùng toû xa vôøi: Möôïn lôøi noùi cuûa Trung Chu ñeå laøm

saùng toû nghóa thaønh laäp nhaân quaû: “thôøi an maø xöù thuaän, buoàn, vui khoâng theå nhaäp, nghóa laø söï hieåu bieát xa vôøi, chôi vôi cuûa vua”. Söï kieän naøy coù theå trình baøy hai nghóa:

1/ Boà-taùt nhaân thaønh töïu ñaïo traøng soi toû, taát nhieân ñaõ vónh vieãn lìa sinh, töû vui, buoàn nhö khoâng khoâng nhaäp buoàn, vui.

2/ Coù troùi buoäc (heä phöôïc) thì goïi laø hieåu; khoâng coù troùi buoäc, thì xöng laø giaûi. Coù troùi buoäc, nghóa laø caùc bieân ñoaïn thöôøng, goïi laø heä phöôïc; vì caùc kieán ñaõ vaéng laëng, neân goïi laø giaûi.


Luaän veà vöôùng maéc “hoaëc” sau ra kieán ñaûo: Baøi töïa thöù ba, noùi veà duyeân khôûi soaïn luaän.

Y cöù vaên, phaân tích laøm hai phaàn:Ñaàu tieân, trình baøy duyeân khôûi. Keá laø, noùi veà Boà-taùt Long Thoï

xuaát theá, vôùi muïc ñích phaù meâ, soaïn luaän. Phaàn ñaàu coù hai caâu: 1/ Phaøm meâ 2/ Thaùnh loãi

Phaøm meâ: Chín möôi saùu chuù thuaät vaø phaùi khôûi aùi.Thaùnh loãi: Tieåu thöøa chaáp chaët vaø ngöôøi Ñaïi thöøa coù “sôû ñaéc”, hai

thöù naøy khoâng coù loãi, khoâng bao quaùt.Ñaàu tieân: töø thoï loãi. Keá laø, baãm thoï giaùo, meâ.Phaøm meâ coù hai:1. Khôûi meâ nhaân. 2. Meâ quaû ñaõ ñöôïc.Hai caâu meâ nhaân, ôû quaû cuõng theá. Luaän veà “treä hoaëc” (vöôùng

maéc hoaëc): Treä”, nghóa laø vöôùng maéc, töùc doøng khôûi aùi. “Hoaëc” laø meâ hoaëc, doøng khôûi kieán. Chuùng sinh sanh töû laø do taïi gia khôûi aùi; xuaát gia khôûi kieán. Ñoù laø hai thöù ñoäc truøng vaø aùc quyû maø kinh Phaùp Hoa ñaõ noùi: hai trong nhaø löûa chæ coù hai vaät laø caên baûn cuûa snah töû, ñoù laø aùi vaø kieán. Nhö kinh Nieát-baøn noùi: “Sinh ra kieán ñieân ñaûo, nghóa laø tröôùc noùi aùi, sau cuøng noùi roõ kieán.”

Keá laø caâu naøy, laø tìm kieám caên nguyeân cuûa aùi kia: sôû dó coù aùi, kieán, laø vì ñeàu do kieán ngang ngöôïc ñieân ñaûo neân sinh. Nhö kinh Tuøy Danh noùi: “Thieän, aùc do thaân; thaân do nôi tham;tham do phaân bieät luoáng doái; phaân bieät luoáng doái laø do ñieân ñaûo”. Vì cho neân, caùi thaáy ñieân ñaûo laø goác cuûa aùi vaø kieán cuûa haøng taïi gia, xuaát gia.

Laïi, caâu tröôùc ñaõ noùi coù aùi, coù kieán; caâu sau, cuõng coù ñaûo, coù kieán. Ñaûo töùc ñieân ñaûo, kieán nghóa laø phaân bieät luoáng doái. Cho neân ôû ngoïn coù hai, ôû goác cuõng hai.

Ba coõi do aùi vaø kieán naøy maø ñaém chìm. Ñaây laø phaàn thöù hai. Keá laø noùi veà maát quaû. Khôûi hai nhaân aùi, kieán caûm hai quaû chìm ñaém trong ba coõi. Laën xuoáng nöôùc laø chìm; ñaát suïp laø luaân. Phaùp Hoa noùi: caùc thöù khoå nhö theá, chuùng sinh laën nguïp trong ñoù. Laáy khoå thí duï bieån caû, neân nguïp laën ôû trong ñau khoå laø nghiõa chìm. Ngoâi nhaø ñoå naùt voâ thöôøng cuûa ba coõi vaø traùi ngöôïc (ñaõo) laø nghóa ñaát suïp lôõ. Cho neân, khôûi hai nhaân aùi, vaø kieán, thì caûm hai quaû khoå vaø voâ thöôøng. Nhö Phaùp Hoa noùi: “Hai nhaân aùc quûy, ñoäc truøng, caûm söï ñieân ñaûo, suïp lôõ cuûa ngoâi nhaø vaø hai quaû: löûa noåi leân ñoát ruïi nhaø!”

Sö Dueä hoaøn toaøn ñoàng vôùi yù cuûa Phaùp Hoa vaø thuyeát cuûa kinh Duy-ma.


Toû ngoä nghieâng moät beân, trí giaû khôûi nhaøm chaùn: phaàn thöù hai, keá laø, noùi veà loãi cuûa Thaùnh. Vì loãi cuûa phaøm naëng, neân noùi tröôùc; vì loãi cuûa Thaùnh nheï, neân noùi sau, töùc theo thöù töï naëng, nheï. Laïi, tröôùc kia laø meâ ngoaøi, nay noùi “hoaëc” trong, cuõng laø ngoaøi naëng, trong nheï laø thöù töï.

Cöù theo vaên, chia laøm hai:1/ Phaân tích veà loãi laàm2/ Ñöôïc, maát, hoå töông giaûi thích roõ raøng. - Trong phaàn ñaàu coù hai caâu:1) Bieän bieät veà nhaân loãi laàm2) Noùi veà quaû cuûa loãi laàm.Nguyeân nhaân cuûa loãi laàm coù hai; quaû cuûa loãi laàm cuõng hai, töông

ñoái vôùi phaàn treân.Toû ngoä thieân leäch: vì ñoái vôùi meâ cuûa phaøm ôû treân, neân Thaùnh

xöng laø toû ngoä. Neáu ñoái vôùi Ñaïi thöøa, thì goïi laø thieân leäch, cho neân noùi laø toû ngoä thieân leäch.

Kinh Nieát-baøn noùi: “Ngöôøi Nhò thöøa goïi laø kieán cong vaïy”. Laïi noùi: “Neáu duøng taâm cuûa Thanh vaên Bích-chi-Phaät maø noùi raèng khoâng coù boá thí, thì ñoù laø taø kieán phaù giôùi”. Kinh Phaùp Hoa noùi: “Maét choät, toaø ngoài xaáu xí, ngöôøi maét choät thì troâng thaáy khoâng ngay thaúng. Caùi goïi laø hai kieán “khoâng”-“höõu”, caû hai ñeàu laø kieán chaáp khoâng ngay thaúng, khoâng chaùnh kieán. Thaáy Phaät thaät söï giaùng sinh ôû vöông cung vaø thaät söï nhaäp dieät ôû Ta la song thoï laø caùi thaáy baát chính.

Luaän Trí Ñoä noùi: “Caùi “khoâng” cuûa Nhò thöøa goïi laø caùi “khoâng” nghieâng moät beân, neân thaáy “khoâng” khoâng chính ñaùng”. Laïi nöõa, Nhò thöøa khoâng coù chaùnh quaùn Trung ñaïo, nhö kinh Nieát-baøn noùi: “Chæ thaáy nôi “khoâng” khoâng thaáy “baát khoâng”, neân khoâng thöïc haønh Trung ñaïo, seõ khoâng thaáy Phaät taùnh, neân goïi laø toû ngoä thieân leäch.”

“Ngöôøi trí khôûi nhaøm chaùn”, caâu thöù hai naøy noùi veà caên nguyeân cuûa söï tìm kieám toû ngoä. Sôû dó Nhò thöøa giaùc ngoä thieân leäch moät beân laø do nhaøm chaùn sinh töû maø öa thích Nieát-baøn, nhö Phaùp Hoa noùi: “Tröôùc heát, nhaän laáy giaù trò cuûa caùi aáy, roài sau ñoù môùi boû ñi phaân”. Ngöôøi Nhò thöøa vì sôï giaø, beänh, cheát, neân döùt tham, saân, si ñeå caàu dieät vónh vieãn cuûa Nieát-baøn, neân noùi “trí nhaøm chaùn”.

Caûnh giôùi, vì noù maø gaây neân söï traùi ngöôïc, caâu thöù hai, keá laø noùi veà söï ñaéc quaû. Cuõng coù hai caâu: caàu ñaàu, trình baøy veà meâ chaáp cuûa Nhò thöøa; caâu keá laø, noùi veà söï ñaéc quaû.

Caûnh giôùi: vaên, ngoân cuûa saùch ngoaøi khoâng ñoàng, caùc sö giaûi thích cuõng khaùc, nhöng phaàn nhieàu ñeàu khoâng theå theo yù chæ cuûa hoï. Nay, noùi


caûnh giôùi cuõng nhö chí tieát. Vì Tieåu thöøa chaáp chaët, töï cho laø roát raùo, vónh vieãn, khoâng hoài taâm Tieåu, tieán caàu ñaïi ñaïo, neân goïi laø caûnh giôùi. Do söï meâ chaáp ñoù, gaây neân söï traùi ngöôïc. Caâu thöù hai naøy noùi veà ñaéc quaû. Tieåu thöøa ñaõ chaáp chaët, taát nhieân traùi vôùi ñaïi ñaïo. Vì sao? – Vì leõ ñaïo thaät ra khoâng coù hai, maø noù aáy laø hai, neân traùi vôùi ñaïo khoâng coù hai.

Luaän Trí Ñoä noùi: “Ngöôøi A-la-haùn quay ñaàu trôû laïi vôùi ñaïo Phaät haõy coøn xa vôøi, laò coøn noùi suoâng laø mình ñaéc ñaïo, ñeàu laø nghóa traùi vôùi ñaïo”. Laïi nöõa, thaät ra, ñaïo baát sinh, dieät, ngöôøi Nhò thöøa cho raèng, coù phieàn naõo sinh, neáu dieät noù ñi, thì ñöôïc Höõu dö; noùi laø coù thaân, trí sinh, dieät chuùng roài thì seõ ñöôïc Voâ dö. Cho neân kinh Phaùp Hoa noùi: “Phaân bieät noùi caùc phaùp sinh dieät cuûa naêm chuùng, laø traùi vôùi nghóa cuûa ñaïi ñaïo voâ danh”. Nhöng Nhò thöøa ñaõ nhö vaäy, Ñaïi thöøa coù “sôû ñaéc” cuõng theá. Sau cuøng, noùi coù “hoaëc” dieät, “giaûi” sinh, cuõng vaãn laø Tieåu. Neân bieát raèng, “Ñaïi giaùc ñaõ soi saùng khaép, roäng bao la. Ñaây laø phaàn thöù hai giaûi thích hoã töông ñöôïc maát. Tröôùc ñaây, ñaõ neâu söï chöùng ñaéc cuûa Ñaïi thöøa, ñeå chæ roõ söï maát ñi cuûa Tieåu thöøa. Ñaïi giaùc soi saùng roäng khaép, ñaây laø ñeà cao söï chöùng ñaéc cuûa Ñaïi thöøa. Ñoái vôùi caùi tieåu sinh dieät cuûa Nhò thöøa, hieåu roõ taát caû voâ sinh, roát raùo “khoâng”, neân goïi laø chieáu saùng roäng bao la. Laïi, Nhò thöøa chæ ñöôïc “nhaân khoâng”, khoâng ñöôïc “phaùp khoâng”, goïi laø Tieåu trí; Ñaïi thöøa ñöôïc ñuû caû hai “khoâng”, neân goïi laø soi saùng roäng khaép.

Laïi nöõa, Nhò thöøa cuõng ñöôïc hai “khoâng”, vì chæ laø phaân tích phaùp, noùi “khoâng”, neân goïi laø Tieåu trí; coøn Ñaïi thöøa thì ñöôïc töï taùnh “khoâng”, töï töôùng “khoâng”, neân goïi laø chieáu saùng roäng bao la.

Laïi nöõa, Nhò thöøa chæ ñöôïc nhaân phaùp “khoâng” trong ba coõi, neân goïi laø Tieåu trí; Ñaïi thöøa chöùng ñöôïc “khoâng” trong vaø ngoaøi ba coõi, neân goïi laø soi roäng bao la.

Laïi nöõa, Nhò thöøa chæ thaáy “khoâng”, khoâng thaáy “baát khoâng” neân goïi laø Tieåu trí; Ñaïi thöøa thaáy “khoâng” keå caû “baát khoâng”, neân goïi laø chieáu roäng bao la.

Noùi taâm heïp hoøi, nghóa laø saùch noùi: “Moät ngöôøi traán thuû aûi, vaïn ngöôøi chôù tieán tôùi”. Bôûi leõ söï heïp hoøi naøy laø teân cuûa tieåu. Söï chieáu saùng khoâng roäng khaép ôû choã thaáp, ñaây laø trình baøy roäng veà söï maát maùt cuûa Tieåu thöøa.

Nöôùc nhoû “coù”, “khoâng coù”: nghóa laø söï giaùo huaán cuûa nöôùc nhoû, duø quaân bình maø khoâng theå quaân bình, laø nghóa loaïi tröø hai kieán “coù”, vaø “khoâng coù”.


Moät ñaïo tuïc, nghóa laø nhö luaän Trí Ñoä noùi: “Trong phaùp vaên, chöa noùi sinh töû töùc laø Phaät, neân Nhò thöøa khoâng theå laø moät ñaïo tuïc. Ñaïo thì Nieát-baøn, tuïc thì sinh töû. Nhaän bieát veà ñaïo, tuïc khoâng töôøng taän, thì chöa khaû dó ñi vaøo con ñöôøng giöõa, döùt boû hai meù bôø. Ñi leân nuùi laø “tieån”; loäi xuoáng nöôùc laø “thieäp”, ñoù laø vì noùi rieâng, nay laáy chung nghóa ñi laø “thieäp”, traûi qua. Ngöôøi Nhò thöøa soi saùng lyù khoâng taän cuøng, neân khoâng theå ñi ôû Trung ñaïo (ñöôøng chính giöõa). Döùt boû hai meù bôø, nghóa laø döùt heát neân noùi laø dieät, töùc laø khoâng theå dieät hai bôø meù.

Hoûi: “Tröôùc ñaây ñaõ noùi moät ñaïo tuïc, nöôùc nhoû “coù”, “khoâng coù”, töùc laø döùt hai meù, vì sao laïi noùi nöõa?”

Ñaùp: Sö Dueä nhaän thaáy saâu saéc veà yù vaên. Phaåm Nieát-baøn coù hai baøi keä: keä ñaàu noùi: “Theá gian vôùi Nieát-baøn khoâng coù phaân bieät chuùt naøo; Nieát-baøn vôùi theá gian khoâng coù chuùt naøo phaân bieät”. Ñaây laø nghóa cuûa moät ñoaïn tuïc. Baøi keä sau noùi: “Thaät teá cuûa sinh töû cuøng vôùi thaät teá cuûa Nieát-baøn, hai thaät teá nhö vaäy, khoâng coù maûy may khaùc nhau nhau.

Luaän ñaõ coù hai vaên, nay laïi trình baøy hai yù naøy. Söï khoâng nhoû cuûa ñaïo, tuïc söï khoâng döùt heát cuûa hai meù, laø noãi öu tö cuûa Boà-taùt.

Phaàn thöù hai, vì phaù meâ, neân saùng taùc luaän. Laïi trieån khai hai khaùc nhau: Ñaàu tieân, noùi veà ñaïi bi ñaày ñuû beân trong. Keá laø, noùi rieâng veà muïc ñích soaïn luaän laø nhaèm phaù meâ. Tröôùc laø noùi töø bi; sau, noùi trí tueä, töùc hai söï nghieäp phöôùc, tueä cuûa Boà-taùt.

Laïi, ñaàu tieân laø bieát beänh, bieát roõ thuoác, sau laø öùng vôùi beänh, cho thuoác.

Laïi nöõa, phaàn ñaàu laø taâm bi; phaàn sau noùi veà söï bi.Hoûi: “Vì sao noùi raèng “coù” vaø “khoâng coù” khoâng nhoû heïp, hai meù

khoâng döùt heát vaø chæ noùi hai caâu naøy?”Ñaùp: “coù”, “khoâng” laø reã cuûa caùc kieán; laø goác cuûa chöôùng ngaïi

Trung ñaïo, neân nghieâng moät beân ñeå noùi. Hai bôø meù khoâng döùt heát, ng-hóa laø phaù tan moät ñaïo thanh tònh. Laïi nöõa, tröôùc, laø meâ ngoaøi; sau laø “hoaëc” troïng, neân noùi laø öôùc ñònh söï sau cuøng.

Noãi öu tö cuûa Boà-taùt: Ñaõ nhaän thaáy saùu neõo phaøm meâ laêng xaêng; “hoaëc” nhaùnh ba thöøa khaùc loái, vì vaäy maø khôûi ñaïi bi voâ duyeân, neân goïi laø öu tö.

Vì lyù do naøy, neân ôû caâu thöù hai sau, Long Thoï ñaõ noùi: “Phaù meâ ngoaøi, cuõng laø tröôùc phaù nghi “hoaëc” cuûa Thaùnh; sau phaù meâ cuûa phaøm phuø”.

Hoûi: “Trong ñoaïn ñaàu, vì sao tröôùc trình baøy meâ cuûa phaøm; sau noùi “hoaëc” cuûa Thaùnh, nay tröôùc phaù “hoaëc” cuûa Thaùnh, sau phaù “meâ”


cuûa phaøm?.Ñaùp: Coù vaên, coù nghóa. Noùi veà nghóa: tröôùc, y cöù theo thöù töï khôûi

“hoaëc”, neân tröôùc phaøm, sau Thaùnh; tröôùc naëng sau nheï. Sau, öôùc ñònh thöù töï thieân leäch moät beân, chính giöõa. Luaän naøy phaù chaùnh ôû beân trong, phaù beân caïnh ôû ngoaøi, cuõng tröôùc phaù chaùnh chaáp chaët, loãi cuûa Nhò thöøa; sau röõa saïch beân caïnh chín möôi saùu thuaät.

Cöù theo vaên: ñaàu tieân laø vaên; sau trình baøy meâ cuûa Thaùnh. Vì tieáp Thaùnh phaù Thaùnh, neân chính laø tröø meâ cuûa Thaùnh.

Phaân tích ra, duøng Trung ñaïo: noùi phaân tích laø ngang ñoàng. Ngang ñoàng, coù nghóa laø sinh töû vaø Nieát-baøn khoâng hai, chuùng sinh vôùi Phaät bình ñaúng, töùc laø Trung ñaïo.

Laïi, ñem lyù Trung ñaïo ñeå phaân tích hai bôø meù, sao cho ngang ñoàng, neân noùi “phaân tích ra, duøng Trung ñaïo”.

Khieán cho ñoà chuùng cuûa “thuù” “hoaëc”, ñoái vôùi chæ thò huyeàn vi maø nhaát bieán. “Hoaëc”, nghóa laø meâ, “thuù” laø lyù. Nghiaõ laø ngöôøi meâ lyù, töùc laø Nhò thöøa chaáp chaët; Ñaïi thöøa Boà-taùt coù “sôû ñaéc”.

Chæ thò huyeàn vi, töùc laø luaän naøy, noùi “truøng huyeàn”. Nhaân söûa ñoåi chaáp cuûa Nhò thöøa, xoay laïi “coù sôû ñaéc” cuûa Boà-taùt, ñoàng trôû veà vôùi “baát nhò”, neân goïi laø “nhaát bieán”. Neáu coá thuû Nhò thöøa, khoâng quy moät ñaïo, chaáp chaët nghieâng moät beân Ñaïi thöøa, chöa toû ngoä bình ñaúng, thì ñeàu laø giöõ ngoùn tay, queân ñi maët traêng, neân khoâng goïi laø nhaát bieán.

Nay, söûa ñoåi Tieåu nhaäp Ñaïi, xoay coù “ñöôïc” maø toû ngoä khoâng coù “ñöôïc”, nhö nhaân ngoùn tay ñöôïc maët traêng, neân goïi laø bieán.

Bao quaùt caû thì duøng “töùc hoùa”. Thöù hai, phaù “hoaëc” ngoaøi. Quaùt laø bao quaùt. “Töùc hoùa”, nhö Taêng trieäu noùi: “Ñaïo xa vôøi laém thay! Va chaïm söï “töùc” chaân, Thaùnh xa vôøi laém thay!. Theå “töùc” thaàn. Baøi töïa Thaäp Nhò Moân cuõng coù yù naøy, neân noùi: “Ngoä Ñaïi giaùc nôi caûnh moäng, “töùc” baùch hoùa ñeå an quy”. Cuõng nhö vaên luaän naøy noùi taát caû caùc phaùp “töùc” laø voâ sinh, neân noùi raèng “töùc hoùa”.

“Khieán cho khaùch toû ngoä huyeàn vi, maát ñi lôøi hoûi han nôi trieâu trieät”. Ñaây laø kyù thaùc Trang, Chu, baùc boû Chaán Ñaùn, ñeå quôû traùch ngoaïi ñaïo cuûa Thieân Truùc. Bôûi leõ quoác ñoä naøy khoâng coù ngoaïi ñaïo rieâng, maø duøng Laõo, Trang ñeå suy toân ñeán toät ñænh, vì cho neân baùc boû.

Hoûi han nghóa laø lôøi vaán an ñaïo laønh. Noùi “taùng” töùc laø maát. Trieâu trieät; nhö Quaùch Töôïng noùi: “khieån traùch soáng, cheát trong, ngoaøi, roång rang khoâng coù ngaên ngaïi, thaáy cô maø laøm, neân noùi raèng “trieâu trieät”. Laïi noùi: “Trieäu, laø saùng sôùm; trieät laø thaáu suoát”. Laïi noùi: “Moät mai maø coù theå thaáu trieät ñöôïc lyù” neân noùi laø “Trieâu trieät”. Laïi noùi: “Khoâng suøng


baùi ban mai maø thaáu suoát, neân noùi laø “Trieâu trieät”.Nay, noùi ñaõ toû ngoä luaän naøy, nhaän bieát taát caû phaùp töùc laø thaät

töôùng voâ sinh, caàn phaûi queân ñi vieäc hoûi ñaùp “Trieâu trieät” neân noùi: “maát hoûi han nôi Trieâu trieät”. Ñaõ khoâng hoûi han veà Laõo Trang, thì haù laïi vaâng maïng saùu sö; möôøi taùm ngöôøi nhaát thieát trí vaø chín möôi saùu thuaät ö?

Roäng raõi thay! Phaàn thöù tö döôùi, laø khen coâng naêng cuûa luaän. Laïi trieån khai ba phaàn khaùc nhau: Ñaàu tieân, hieån baøy ñaïo, khen lôïi ích chuùng sinh. Keá laø, neâu Ñaïi ñoái vôùi Tieåu, cuõng goïi laø lôøi khen öùc chí Tieåu, bieåu döông Ñaïi. Vaø sau, caûm kích lôøi khen haân haïnh öa gaëp.

Roäng raõi theânh thang: “Kinh Thô noùi: “Vöông ñaïo roäng theânh thang, khoâng coù nghieâng moät beân, khoâng coù beø ñaûng. Bôûi vì ñaõ döùt heát hai thöù meâ trong, ngoaøi, döùt hai kieán phaøm-Thaùnh, ñoàng quy nôi ñaïi ñaïo, neân goïi laø roäng theânh thang. Roäng theânh thang laø traïng maïo roäng xa. Con ñöôøng baèng phaúng, nhoû heïp, theàm böïc roãng khoâng, coù nghóa laø tröôùc khi Long Thoï chöa ra ñôøi, hö ngoân vaø thaät giaùo ñeàu höng thònh, loái hieåm nguy vôùi con ñöôøng nhoû heïp ñeàu tranh nhau thoâng suoát. Do ñoù, khi Luaän chuû xuaát theá, ngaøi coøn phaûi chænh trang laïi loái ñi nhoû heïp trôû thaønh con ñöôøng baèng phaúng vaø roäng theânh thang, neân noùi laø “thaûn”.

Con ñöôøng nhoû heïp ñaõ ñöôïc chænh trang, thì nhaân Boà-taùt, quaû ñaïo traøng, theàm böïc coù theå böôùc leân, neân noùi “nôi theàm böïc roãng khoâng”.

Teä huyeàn moân nôi vuõ noäi (thieân haï); nghóa laø hoùa tröôùc vaø nhaát phöông, ñaây laø xaùc minh roõ caùi xa maø tuyeân noùi saùu hôïp.

Huyeàn moân: Laõo töû noùi: “Huyeàn roài laïi huyeàn, moân cuûa caùc dieäu”. Möôïn lôøi noùi ñi ñeå laøm ñeà muïc cho luaän naøy. trôøi, ñaát treân döôùi goïi laø vuõ, xöa qua, nay laïi, goïi laø truï, neân noùi “teä huyeàn moân nôi vuõ noäi”.

Quaït gioù tueä nôi caây mai Traàn: Hai caâu tröôùc hieån döông ñaïo, hai caâu naøy noùi vieäc ñem laïi ích lôïi cho chuùng sinh vaïn vaät. Mai Traàn: Traàn laø teân cuûa muïc cuõ. Mao Thi noùi: “Ñoán caønh mai kia, mai laø nhaùnh nhoû”. Gioù tueä, nghóa laø gioù xuaân. Ñeå quaït gioù trí tueä cuûa luaän naøy, sao cho doøng phaøm phu ñöôïc lôïi ích. Chuyeàn ñi cam loä nôi khoâ heùo. Caâu tröôùc, noùi ích cho phaøm, chöông naøy noùi lôïi ích cho Thaùnh. Caâu tröôùc, ích cho ngoaïi ñaïo, caâu sau, lôïi cho Tieåu thöøa. Laïi nöõa caâu tröôùc, lôïi cho Tieåu thöøa; caâu sau ích cho Boà-taùt. Ñuû caùc yù naøy.

Luaän veà caáu truùc höng thònh cuûa baù löông: Phaàn thöù hai, neâu Ñaïi thöøa ñoái vôùi Tieåu thöøa, khen, lai trieån khai hai yù khaùc nhau: tröôùc thí duï, sau hôïp.

Baù löông: teân ñaøi cuûa Haùn Vuõ ñeá. Saùch ngoaïi giaûi thích söï tích naøy coù hai nhaø:


1/ Cho raèng Vì duøng goã Baù toûa ra muøi thôm lan xa ñeán vaøi möôi daëm. Nguyeân ñeá duøng caâu Baù ñoái dieän vôùi quaùn Thaïch, laáy nghóa naøy ñeå giaûi thích töôøng taän, neân laø caàu goã Baù.

2/ Laïi noùi: “Caàu coù moät traêm nhòp, neân goïi laø baùch löông”.Maùi nhaø lôïp baèng tranh, coû taät leâ xaáu xí: Noùi coû taät leâ laø thöù yeáu,

vì löïa thöù yeáu ñoái vôùi coû tranh, neân goïi laø coû taät leâ. Maùi nhaø: ôû Tröôøng an, ngoâi nhaø thieân thöôùc chæ coù moät maùi, neân goïi laø maùi nhaø. Xaáu xí cuõng laø nghóa aûi.

Laïi nöõa, caàu Baù vaø ñaøi cao lôùn, töùc ngoâi nhaø lôùn cuûa tröôûng giaû Phaùp Hoa. Maùi nhaø lôïp baèng coû tranh, coû taät leâ xaáu xí, cuõng laø am tranh phía ngoaøi coång. Moät lôøi noùi cuûa sö Dueä bao goàm caû hai vieäc trong, ngoaøi. Xem phaàn thöù hai döôùi cuûa luaän naøy, laø hôïp thí duï.

Queâ muøa gaáp boäi: xuaát xöù töø Luaän ngöõ. Queâ muaø cuõng nhö queâ muøa xaáu xí.Boäi laø nhieàu gaáp boäi.

Haân haïnh thay! Huyeân Xích cuûa khu vöïc naøy: ñoaïn thöù ba, caûm kích khen may maén öa gaëp cuõng hai caâu:

Haïnh: May maén ñöôïc gaëpKhu vöïc noùi ôû ñaây laø ñeå ñoái vôùi xöù kia.Xöù kia, goïi laø chung laø Thieân Truùc. Thieân Truùc môû mang rieâng,

coù naêm xöù. Thöù ñeán coù möôøi saùu nöôùc lôùn, naêm traêm nöôùc vöøa, möoài nghìn nöôùc nhoû. Khu vöïc naøy ñöôïc goïi laø chung laø Huyeän Xích.

Theo Haø ñoà noùi: “Caùch phía Ñoâng nuùi Coân Loân khoaûng naêm ngaøn daëm, coù moät ñòa danh mang teân Thaàn Chaâu, cuõng goïi laø Xích Huyeän”. Vua Voõ ñaõ cho veõ hình theå ñaát, chia khu vöïc trong huyeän Xích thaønh chín chaâu, neân ñuùc chín caùi ñænh ñeå traán giöõ chín chaâu, thì ñuû bieát huyeän Xích laø teân chung cuûa chín chaâu. “Boãng ñöôïc dôøi qua Linh Thöùu duøng laøm Traán huyeän Xích chæ laáy nguõ nhaïc ñeå traán thuû, maø ngaøy nay, giaû thieát dôøi Linh Thöùu ñeå traán thuû huyeän Xích, chính laø duï cho luaän naøy maø hoùa ñoä chín chaâu.

Höõu tình beân söôøn nuùi nguy hieåm, laø nhôø löu truyeàn tueä thöøa cuûa haøo quang: Phaàn thöù hai, neâu laïi söï ñeå hôïp vôùi duï treân.

Mao Thi noùi: “Beân trong coù chí tieàn hieàn cuûa taù coâng; beân ngoaøi, khoâng coù taâm ñiaï thieân leäch, hieåm ñoäc, yeát kieán rieâng tö.”

Leã chuû noùi: “Laäp thieân leäch, noùi laø pha, neân noùi raèng nhoïc nhaèn maø khoâng coù toå, laäp maø khoâng nghieâng moät beân. Pha, nghóa laø taâm hieåm aùc thieân leäch.

Löu truyeàn tueä thöøa cuûa aùnh saùng: AÙnh saùng cuûa chaùnh quaùn Trung ñaïo löu truyeàn sang quoác ñoä naøy” Tueä coù ích cho con ngöôøi thieân


leäch, hieåm aùc, maø goïi laø möôøi hai höõu tình bieân, nghóa laø goïi laø quoác ñoä naøy laø bieân ñòa; coõi nöôùc kia laø Trung Quoác.

Xöa, Haø Thöøa coâng vôùi Phaùp sö Nghieâm cuøng tranh luaän veà vieäc ngay thaúng, thieân leäch: Thieân Truùc ngay, Trung Quoác thieân leäch?

Phaùp sö Nghieâm hieåu bieát raønh veà lòch soá nöôùc ngoaøi, noùi: “vaøo thaùng gieâng döông lòch, maët trôøi ôû giöõa tröa khoâng coù boùng, neân bieát Thieân Truùc laø chaùnh quoác.”

Haø Coâng raát hieåu raønh veà lòch soá cuûa quoác ñoä naøy, nhöng vì khoâng theå vaán naïn ñöôïc, neân bieát ñöôïc Thieân Truùc kia laø trung quoác, quoác ñoä naøy laø bieân tình. Laïi nöõa, vì coõi nöôùc kia coù Phaät ra ñôøi neân goïi laø trung quoác; coøn coõi nöôùc naøy khoâng coù Phaät xuaát theá, neân quoác ñoä naøy goïi laø bieân tình. Vaû laïi, vì Chuyeån Luaân Vöông thöôøng xuaát hieän ôû quoác ñoä kia, neân goïi laø trung quoác; quoác ñoä naøy chæ vì nöôùc naøy coù luùa teá, naùt, neân goïi laø bieân tình.

AÙnh saùng thöøa: Boà-taùt Long Thoï soaïn luaän naøy nhaèm muïc ñích ñem laïi lôïi ích cho nöôùc Thieân Truùc kia vaø hoaù ñoä theâm cho nöôùc naøy, neân goïi laø aùnh saùng thöøa, maø hieän nay vaø sau naøy, ngöôøi Hieàn ñaøm ñaïo, baét ñaàu coù theå thaät vôùi luaän naøy.

Luaän ngöõ noùi: “Maø nay, maø veà sau, aùp duïng vuï vieäc naøy.”Sö Dueä noùi: “Töø khi ngaøi La-thaäp chöa sang ñaây veà tröôùc, Giaûng

Töû, Löu Vònh ñeán nay, xeùt nghóa quanh co maø traùi vôùi goác. Saùu nhaø thieân leäch maø khoâng “töùc’, bôûi leõ vaên cuûa hai luaän Trung Luaän vaø Baùch Luaän chöa kòp ñeán nöôùc naøy. Vaû laïi, khoâng coù söï giaùm saùt chung thì vôùi ai laø chaùnh?

Sôû dó caùc luaän sö tröôùc kia boû dôû chöông, laø vì chuoác lôøi than thôû xa, tö duy lôøi noùi quyeát ñònh ôû Boà-taùt Di Laëc. Bôûi vì leõ naøy, maø töø nay veà sau, khi hai luaän Trung, Baùch ñaõ truyeàn ñeán quoác ñoä naøy, ngöôøi Hieàn bieän luaän ñaïo, môùi coù theå thaät vôùi lôøi noùi cuûa mình. Vì theá, neân bieát lu-aän naøy quyeát ñònh thieân leäch, chaùnh cuûa Phaät phaùp, vaø phaùn quyeát caên nguyeân ñöôïc, maát.

Raèng, caùc nöôùc cuûa Thieân Truùc: Phaàn thöù naêm, trình baøy veà nhöõng ngöôøi chuù giaûi luaän. Laïi trieån khai phaàn khaùc nhau:

1/ Khen luaän naøy ñöôïc caùc nöôùc quùy troïng.2/ Noùi rieâng veà ngöôøi chuù thích.Trong vaên naøy noùi: thoâng thöôøng, thuaät, coù hai ngöôøi:1/ Phaùp sö La-thaäp ñaõ noùi, neân goïi laø “raèng”.2/ Vaøo naêm thöù 7, nieân hieäu Hoaèng Thæ, nhaø Taàn.Ngaøi Saùt Lôïi, ngöôøi Thieân Truùc, xuoâi thuyeàn buoàm ñeán Tröôøng


An. Nghe ñoàn ba ngaøn hoïc troø cuûa ngaøi La-thaäp giaûi thích veà giaùo Ñaïi thöøa, ñem hai luaän Trung, Baùch ñeå tham hoûi ngaøi, roài chöùng nghieäm. Ngaøi La-thaäp nhaân vì oâng, xeùt ñoaùn, nhaân ñoù maø phaân tích. Saùt Lôïi môùi ñaûnh thoï, heát lôøi khen vaø töï cho raèng, mình khoâng sao theo kòp!, roài ba-ïch raèng: “Baït Traø Xaø Leâ seõ ñem luaän naøy phaán phaùt, soi saùng ôû Thieân Truùc, do ñaâu chöùa caát ngoïc ma-ni naøy nôi bieân ñòa?”

Laïi noùi raèng: “Nieân hieän Nghóa Hoaø, Loan Bí ñaõ caát chöùa aùnh saùng ôû nôi khoâng coù maét, thaät laø ñaùng aân haän! Ngoùc baùu cuûa daï quang veà tay khaùch, baùn ngoïc cho ñieàn phuï, thaät ñaùng tieác thay!”

Saùt Lôïi naøy thuaät laïi vôùi luaän sö ôû Thieân Truùc. Raèng ñaõ quôû traùch ngöôøi Tieåu thöøa, khen La-thaäp raèng: “ÔÛ Thieân Truùc, toâi ñaõ nghe ñoàn caùc luaän sö raát ñoåi kinh ngaïc veà soá hoïc giaû Tieåu thöøa ôû Keá Taân töï khen ngôïi thaày mình, hoï so saùnh nhö laø traêng saùng toûa chieáu Thaày cuûa hoï laø Cöu Ma La Ñaø, soaïn luaän Nhöït Xuaát.

Laïi, töø Di Ñeá Lò veà sau, chaéc chaén seõ coù söï so saùnh ñoù. Luaän Sö Thieân Truùc quôû: “Tieåu thöøa toû ngoä thieân leäch, môùi chaúng phaûi laø thí duï naøy. Neáu laø Phaùp sö Cöu Ma La Kyø Baø cuûa nöôùc Caâu Chæ Na, thì khaû deã töông xöùng vôùi thí duï naøy, khoâng coù gì phaûi e theïn!

“Vì sao La-thaäp nhö traêng saùng toûa chieáu? vaø khoâng coù e theïn chuùt naøo?” – Vì sao ñaõ hieåu roát raùo Trung Luaän vaø Baùch Luaän, “daùm” tham döï doøng Ñaïi thöøa hoïc cuûa Thieân Truùc naøy, ñeàu quen vôùi vò cuûa luaän naøy!

“Daùm”, cuõng laø quaû quyeát. Troïng yeáu cuûa yeát haàu, coå aùo, laø vieäc quan troïng. Yeát haàu laø coát yeáu trong; coå aùo laø coát yeáu ngoaøi, neân möôïn ñeå laøm thí duï.

Nhieãm haøn kia laø trình baøy soá ngöôøi giaûi thích luaän naøy chaúng phaûi ít. ÔÛ ñaây ñeà ra ngöôøi chuù thích luaän, laïi chaúng phaûi moät thaày. AÛnh Coâng, Vaân Phaøm …, keå coù möôøi nhaø. Vaân Phaøm Haø Taây coù baûy möôi nhaø

Haøm: Ngöôøi xöa duøng loâng gaø cöùng ñeå laøm buùt, neân goïi laø haøn.Thanh Muïc chaúng phaûi laø Thieân Thaân. Phuù Phaùp Taïng noùi: “Baø

Taåu Baøn Ñaäu hieåu roát raùo taát caû nghóa Tu Ña La, maø Thanh Muïc chuù thích luaän naøy coøn coù choã sai traùi, neân bieát raèng chaúng phaûi, trong ñoù, söï traùi, thieáu khaù naëng.

Löôïc noùi Vaên xuoâi, giaûi thích Keä, goàm coù boán sai laàm:1/ Giaûi thích Vaên xuoâi traùi vôùi yù cuûa baøi Keä.2/ Giaûi thích Keä khoâng ñuû, maø goïi laø thieáu.3/ Lôøi noùi ít, maø vaên coù theå thoâng suoát, nhöng Vaên xuoâi thì phieàn

phöùc ôû lôøi noùi laëp laïi.

SOÁ 1824 - TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙ, Quyeån 1 - Töïa Sôù Giaûi 1�

4/ Chöông tröôùc ñaõ noùi roõ; ôû chöông sau, vì caàn noùi laïi, neân goïi laø “laäp laïi”.

Trung Luaän Sôù cuûa Phaùp sö Ñaøm AÛnh, coù boán choã noùi veà sai laàm cuûa Thanh Muïc:

1/ Boán duyeân cuûa phaåm Nhaân Duyeân laäp Keä raèng: “Keä naøy vì hoûi, vì laø Thanh Muïc laøm haïi choã kheùo leùo”.

2/ Giaûi thích boán duyeân coù roäng, löôïc. Sö Ñaøm AÛnh noùi: “Vì Thanh Muïc maïnh meõ veà maët nhaän laáy loaïi, nhöng laïi keùm veà phöông dieän tìm keám vaên”.

3/ Giaûi thích veà phaåm Nghieäp, Keä raèng: “Duø “khoâng” khoâng ñoaïn”. Thanh Muïc noùi: “khoâng” khoâng coù theå ñoaïn”. Ñaây, chaúng phaûi giaûi thích.

4/ Giaûi thích veà phaåm Taø Kieán, Vaên xuoâi raèng: “söï laêng xaêng trong ñaây vì coøn hoã trôï cho choã kia theâm huyeân naùo.” Laïi, Boà-taùt Long Thoï töï coù baøi Keä ñeå giaûi thích vaên nay noùi raèng: “Phaùp sö caét boû ñi maø söûa chöõa laïi.”

Phaùp sö, töùc La-thaäp. Caét boû söï truøng laëp phieàn phöùc; söûa chöõa laïi choã traùi, vaø thieáu cuûa Thanh Muïc, ñeå ñi suoát qua heát lyù cuûa kinh. Kinh töùc Trung Luaän. Ngöôøi nöôùc ngoaøi minh hoaï luaän laø kinh. Kinh Phuù Phaùp Taïng noùi: “Ñeà Baø saùng taïo kinh Baùch Luaän.” Trí Ñoä Luaän noùi: “Ca-Chieân-Dieân saùng taïo kinh Phaùt Trí, neân bieát goïi laø luaän laø kinh. Thoâng suoát töôøng taän lyù kinh. Vaên, hoaëc traùi phaûi, chöa ñöôïc hoaøn thieän nhö sö Ñaøm AÛnh ñaõ thuaät laïi boán choã sai traùi treân.

Baùch Luaän duøng nhaøn taø: caâu thöù saùu döôùi ñaây, laø khen chung boán luaän, noùi veà ngöôøi hoïc coù nhieàu lôïi ích cuûa mình. Tröôùc, khen rieâng boán luaän, coù hai ñoâi: ñaàu tieân, moät ñoâi trong, ngoaøi, keá laø, roäng –heïp ñoái nhau.

Löu Treä: Ngöôøi hoïc noäi giaùo, uûng taéc, trì treä Phaät giaùo. Nay, loaïi tröø teä trì treä ñoù, laøm cho Phaät giaùo ñöôïc löu thoâng, neân noùi raèng “löu treä”. Sö laïi noùi: “Giaûi quyeát hai loaïi uûng taéc, keát hôïp hai giaùo, löu thoâng hai trì treä, uûng taéc:

1/ Ngöôøi Tieåu thöøa hoïc Tieåu thöøa, vì meâ Tieåu thöøa, neân giaùo lyù Tieåu thöøa bò beá taéc.

2/ Ngöôøi Ñaïi thöøa hoïc Ñaïi thöøa, vì meâ Ñaïi thöøa, neân ñaõ laø beá taéc Ñaïi thöøa.

Nay, Trung Luaän ñaõ giaûi quyeát söï uûng taéc cuûa hai giaùo naøy ñeå giuùp cho hai giaùo ñöôïc löu thoâng, neân noùi “boû trong ñeå löu treä”.

Nhaøn taø: “Nhaøn” coù nhieàu caùch huaán thò. Trong ñaây, chính thöùc


neân laáy söï tónh laëng ñeå giaûi thích.Sö Trieäu noùi: “ÔÛ vaøo thôøi ñaïi naøy ngoaïi ñaïo caïnh tranh vôùi nhau noåi

leân nhieàu loän xoän, laêng xaêng. Nay, vì ñeà phoøng söï naùo ñoäng laêng xaêng cuûa ngoaïi ñaïo, neân caàn phaûi duøng söï tónh laëng ñeå chaám döùt chuùng.

Ñaïi Trí Ñoä luaän thì veà phöông dieän lyù thaät uyeân thaâm, maø vaên löu loaùt. Thaäp Nhò Moân luaän, chính laø caùch haønh vaên raát tinh töôøng vaø lyù thaät thaáu ñaùo, maø toâi raát quen vôùi yù vò cuûa luaän naøy.

Phaàn thöù baûy döôùi ñaây, taùc giaû töï khieâm toán: “Khoâng theå buoâng loûng tay, coù nghóa laø tay khoâng lìa quyeån. Vaø ñem nghóa phaåm muïc ñeå neâu ôû haøng ñaàu, nghóa laø giaûi thích hai möôi baûy phaåm muïc.

Xöa kia, luùc coøn ôû Giang Nam, toâi ñaõ tìm kieám boä luaän naøy maø khoâng gaëp. Maõi ñeán khi veà Kinh ñoâ, toâi cuõng coù ñi hoûi thaêm, nhöng laïi khoâng coù, ñöông nhieân laø bò thaát laïc.

Chuù giaûi veà baøi Töïa cuûa Trung Luaän xong.

-------------------------------

SOÁ 1824 - TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙ, Quyeån 1 - Phaàn 1 21

SOÁ 1824

TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙThích Caùt Taïng bieân soaïn

QUYEÅN 1 (Phaàn 1)

PHAÅM NHAÂN DUYEÂN THÖÙ NHAÁT

Muoán giaûi thích vaên, tröôùc heát caàn laøm roõ hai nghóa:1/ Giaûi thích veà teân cuûa phaåm Nhaân Duyeân.2/ Bieän luaän veà trieån khai, keát hôïp.Giaûi thích veà teân cuûa phaåm Nhaân Duyeân, ñaïi khaùi chia laøm naêm

moân: (1) Moân chung, rieâng. (2) Moân chaùnh danh. (3) Moân giaûi thích danh. (4) Moân phaù, trình baøy. (5) Moân ñoàng, dò.

- THÖÙ NHAÁT: MOÂN CHUNG-RIEÂNG.Hoûi: Vì Nhaân Duyeân gì maø neâu baøy Trung Quaùn luaän?. Laïi ñeà

xuaát phaåm Nhaân Duyeân?Ñaùp: “Löôïc noùi boán nghóa:1) Luaän Trung Quaùn laø teân chung cuûa moät boä. Quaùn Nhaân Duyeân,

nghóa laø teân goïi laø rieâng cuûa moät chöông. Vì baûo cho chuùng ta bieát veà lyù cuûa ñoái töôïng hieån baøy khoâng coù hai, neân teân “Trung” chæ moät; vì giaùo cuûa chuû theå hay hieån baøy chaúng phaûi moät, neân coù söï khaùc nhau cuûa moïi phaåm.

2) Vì “Lyù” cuûa ñoái töôïng phoâ baøy chæ coù moät, neân ñöôïc mang teân chung laø “khoâng coù hai”; vì beänh ñöôïc phaù chaúng phaûi moät, neân coù caùc phaåm khoâng ñoàng.

3) Ñeå Trung Quaùn luaän, laø neâu baøy moân chöông, phaåm quaùn Nhaân Duyeân laø giaûi thích veà moân chöông.

Hoûi: Phaåm quaùn Nhaân Duyeân sao laïi giaûi thích luaän Trung Quaùn ö?


Ñaùp: “Vì leõ quaùn chaùnh Nhaân Duyeân naøy baát sinh, baát dieät, cho ñeán khoâng ñeán, khoâng ñi, neân Nhaân Duyeân naøy töùc laø Trung ñaïo. Nhaân ôû Trung ñaïo phaùt sinh chaùnh quaùn; quaùn noùi nôi Taâm, luaän ñöôïc tuyeân noùi ôû mieäng, neân bieát ñöôïc quaùn veà Nhaân Duyeân laø giaûi thích luaän Trung Quaùn. Nhö Keä döôùi ñaây noùi”

“Phaùp do Nhaân Duyeân sinhTa noùi töùc laø khoâng,Cuõng goïi laø giaû danhCuõng laø nghóa Trung ñaïo.”

Hoûi: Baøi Keä naøy chính laø Keä nhaèm quaùn chaùnh Nhaân Duyeân noùi veà Trung ñaïo, sao laïi goïi laø phaù Nhaân Duyeân ö?

Ñaùp: Vì leõ, quaùn chaùnh Nhaân Duyeân ñaõ baát sinh, baát dieät, töùc phaù Nhaân Duyeân taø laø ñoaïn, thöôøng, sinh, dieät. Vì theá, neân Keä noùi “Nhaân Duyeân naøy dieät raùo raùo caùc hyù luaän”. Coù theå noùi laø Nhaân Duyeân, nghóa laø hieån baøy chaùnh, dieät roát raùo caùc hyù luaän, nghóa laø phaù taø.

Hoûi: “Quaùn” vôùi “phaù” coù gì khaùc nhau?Ñaùp: Cuõng laø khoâng khaùc; cuõng ñöôïc noùi khaùc. Raèng khoâng khaùc,

coù nghóa laø chaùnh quaùn kieåm soaùt Nhaân Duyeân taø khoâng ñöôïc, töùc laø ñaû phaù Nhaân Duyeân taø. Noùi khaùc,: Töùc quaùn goïi laø y cöù ôû trình baøy chaùnh; phaù, goïi laø phaù taø. Nhö noùi: “Quaùn” thaät töôùng cuûa thaân”, quaùn Phaät cuõng vaäy, khoâng theå noùi “phaù” thaät töôùng cuûa thaân, “phaù” Phaät cuõng nhö vaäy. Cho neân “Quaùn” laø döïa vaøo trình baøy chaùnh; coøn “phaù” laø y cöù ôû phaù taø”

Hoûi: Leõ ra phaûi laáy luaän ñeå neâu chaùnh Nhaân Duyeân môùi hôïp lyù, vì sao goïi laø quaùn Nhaân Duyeân ö?

Ñaùp: Töùc “teân” quaùn naøy laø “chöõ” luaän, bôûi leõ quaùn laø noùi ôû taâm; coøn luaän thì tuyeân noùi ôû mieäng. Quaùn Nhaân Duyeân naøy baát sinh, baát dieät neân goïi laø quaùn.

Hoûi: Neáu vaäy thì taïi sao khoâng noùi raèng, luaän veà phaåm Nhaân Duyeân maø noùi laø quaùn?

Ñaùp: “Vì bieåu thò Chö Phaät, Boà-taùt nhö laøm maø noùi, nhö lôøi Phaät noùi maø thöïc haønh, vaø vì nhaân luaän, phaùt quaùn, neân laäp teân quaùn.

4) Tieâu bieåu Trung Quaùn luaän, laø “Trung” phaùt ra “Quaùn”. Quaùn phaåm Nhaân Duyeân laø noùi “Quaùn” phaùt ra “Trung”. Luaän chuû vì nhaân “Trung” phaùt ra “Quaùn”, neân goïi laø “Trung”, vì chöùng toû Nhaân Duyeân laø “Trung”, neân “Quaùn” naøy phaùt ra “Trung”; sôû dó “Quaùn” phaùt ra “Trung”, laø vì muoán cho chuùng sinh cuõng nhaân “Trung” phaùt ra “Quaùn”.


- THÖÙ HAI: MOÂN CHAÙNH DANH.Hoûi: Nhaân Duyeân cuûa phaåm ñeà laø nhöõng Nhaân Duyeân naøo?Ñaùp: Veà yù ñaøm luaän chung, Nhaân Duyeân coù ba:1) Tieáp nhaän danh töø phaù boán duyeân sau, vì boán duyeân goàm thaâu

heát nghóa sinh. Nay phaù boán duyeân, laø vì muoán giaûi thích “baùt baát” laø cuoái cuøng voâ sinh, ñeå chöùng toû caùi “thaät” ôû “Trung”, laøm cho nhaân “Trung” phaùt ra “quaùn”. Cho neân töø ñoái töôïng phaù, maø laäp danh, do ñoù goïi laø teân phaåm.

2) Vì nghóa Nhaân Duyeân laø chung, neân neâu ôû phaàn ñaàu luaän vì sinh töû, Nieát-baøn, phaøm-thaùnh giaûi-hoaëc, taát caû ñeàu laø giaû danh, ñoái ñaõi nhau, khoâng coù töï taùnh, goïi laø nghóa Nhaân Duyeân, neân nghóa Nhaân Duyeân laø chung.Vaû laïi chín möôi saùu thöù thuaät chaúng phaûi laø nghóa Nhaân Duyeân, bôûi vì ñoái vôùi ngoaïi ñaïo chaúng phaûi laø nghóa Nhaân Duyeân, nay muoán chöùng toû taát caû phaùp ñeàu laø nghóa Nhaân Duyeân, nghóa Nhaân Duyeân laø chung.

Hoûi: “Vì sao noùi veà Nhaân Duyeân naøy?Ñaùp: “Cuõng vì lyù do giaûi thích, thaønh laäp nghóa “baùt baát”. Vì muoân

phaùp ñeàu laø Nhaân Duyeân khoâng coù töï taùnh (baûn chaát rieâng). Vì khoâng coù töï taùnh, neân baát sinh, chöùng toû caùi “thaät” nôi “Trung”, sao cho nhaân “Trung” phaùt ra “quaùn”. Chính vì leõ ñoù, neân kieán laäp ñaàu tieân laø noùi veà Nhaân Duyeân chung.

3) Phaåm naøy quaùn möôøi hai Nhaân Duyeân, neân goïi laø , phaåm Quaùn Nhaân Duyeân.

Hoûi: Vì sao bieát ñöôïc quaùn möôøi hai Nhaân Duyeân laø ñeå goïi laø phaåm ö?

Ñaùp: Goàm coù ba chöùng minh:1/ Luaän chuû noùi keä: “Coù theå noùi raèng Nhaân Duyeân, dieät roát raùo

caùc hí luaän”Coù theå noùi laø Nhaân Duyeân: nghóa laø noùi möôøi hai Nhaân Duyeân baát

sinh, baát dieät v.v..., neân bieát laø möôøi hai Nhaân Duyeân. Vì theá, Thanh Muïc giaûi thích raèng: “Tröôùc, vì haøng Thanh vaên noùi möôøi hai Nhaân Duyeân laø phaùp sinh, dieät. Sau, vì Boà-taùt noùi möôøi hai Nhaân Duyeân baát sinh, baát dieät.”

2/ Luaän daãn kinh Ñaïi Phaåm noùi: “Luùc Boà-taùt ngoài ñaïo traøng, quaùn möôøi hai Nhaân Duyeân nhö hö khoâng. Khoâng theå cuøng taän.”

3/ Hai phaåm Tieåu thöøa sau, vì ngöôøi ngoaøi hoûi: “Tröôùc kia, ñaõ nghe phaùp Ñaïi thöøa nhaäp ñeä nhaát nghóa. Nay, muoán nghe phaùp Thanh vaên nhaäp ñeä nhaát nghóa, thì Luaän chuû laïi neâu möôøi hai Nhaân Duyeân ñeå


giaûi ñaùp.Tieåu Thöøa töø moân möôøi hai sinh dieät nhaäp ñeä nhaát nghóa, thì bieát

Ñaïi thöøa toû ngoä moân möôøi hai voâ sinh, dieät, goïi laø nhaäp ñeä nhaát nghóa. Laáy ba nghóa ñeå tìm kieám, neân bieát ñöôïc quaùn möôøi hai Nhaân Duyeân laø ñeå goïi laø phaåm Nhaân Duyeân”

Hoûi: Vì sao töø quaùn möôøi hai Nhaân Duyeân laäp danh, maø khoâng töø phaù boán duyeân ñeå nhaän teân goïi laø?”

Ñaùp: “Noùi toùm taét möôøi nghóa:1/ Möôøi hai Nhaân Duyeân chính thöùc noùi veà tai haïi loãi laàm cuûa

phaùp noäi. Boà-taùt muoán ñoä möôøi hai soâng Nhaân Duyeân, neân quaùn möôøi hai. Boán duyeân chung cho höõu vi, voâ vi. Vì khoâng chính thöùc noùi veà tai haïi loãi laàm cuûa phaùp noäi, neân Boà-taùt khoâng muoán ñoä boán soâng duyeân. Vì theá, neân Boà-taùt khoâng y cöù boán duyeân ñeå noùi quaùn haïnh, chæ vì ngöôøi ngoaøi khoâng tieáp nhaän möôøi hai voâ sinh, neân neâu boán duyeân sinh, laäp ra nghóa coù sinh. Nay, phaù boán duyeân sinh, laïi trôû thaønh nghóa möôøi hai voâ sinh, cho neân quaùn möôøi hai duyeân vaäy.

2/ Möôøi hai Nhaân Duyeân, thoâng qua ñöôïc-maát, bao haøm Ñaïi-Tieåu thöøa, cho neân môùi quaùn. Neáu nhö khoâng ñaït Nhaân Duyeân, thì seõ trôû thaønh hai kieán: Nhaân taø cuûa ngoaïi ñaïo; Chaáp chaët khoâng coù nhaân

Neâu hai meâ naøy, laø goàm thaâu chung chín möôi saùu thöù thuaät. Ñöôïc veà Nhaân Duyeân cuõng coù hai ngöôøi: Thanh vaên, Boà taùt.

Cho neân möôøi hai cai quaùt ñöôïc maát, bao haøm lôùn, nhoû.3/ Tuaàn thuù ñoàng loäi qua möôøi hai soâng duyeân. Nhò thöøa chöa döùt

heát caên nguyeân cuûa möôøi hai soâng duyeân, cuõng nhö thoû ngöïa. Ñaïi só môùi quaùn trieät taän ñaùy möôøi hai soâng duyeân, cuõng nhö vua voi kia.

Luaän naøy muoán noùi vì ñoái töôïng coâng haïnh cuûa Boà-taùt, neân quaùn nôi möôøi hai.

4/ Kinh noùi: “Phaøm phu vì xuoâi theo möôøi hai Nhaân Duyeân, neân löu chuyeån (cuoán troâi) trong sinh töû. Nhò thöøa loäi ngöôïc doøng möôøi hai Nhaân Duyeân, neân chìm trong Nieát-baøn kia. Ñaïi só vì theå theo Nhaân Duyeân naøy voán töï baát sinh, neân khoâng ñoàng vôùi xuoâi doøng cuûa phaøm phu”. Nay, cuõng baát dieät, thì khaùc vôùi ngöôïc doøng cuûa Nhò thöøa, neân chaúng phaûi laø haïnh phaøm phu, chaúng phaûi haïnh Hieàn, Thaùnh, maø laø haïnh cuûa Boà-taùt. Luaän naøy vì muoán trình baøy coâng vieäc laøm cuûa Boà-taùt, neân quaùn veà möôøi hai.

5/ Luaän naøy daãn chöùng kinh Ñaïi Phaåm noùi: “Luùc Boà-taùt ngoài ñaïo trang, quaùn möôøi hai Nhaân Duyeân baát sinh baát dieät, nhö hö khoâng, khoâng theå cuøng taän, töùc ñuû ba thöù Baùt-nhaõ. möôøi hai Nhaân Duyeân baát


sinh, baát dieät, töùc Baùt-nhaõ thaät töôûng. Do möôøi hai Nhaân Duyeân voán baát sinh, baát dieät, phaùt sinh chaùnh quaùn, töùc Quaùn chieáu Baùt-nhaõ. Vì chuùng sinh, neân nhö thaät noùi, töùc Vaên töï Baùt-nhaõ.”

Hoûi: Quaùn Nhaân Duyeân chæ laø Baùt-nhaõ, cuõng laø “ruû hoøa” khoâng?”

Ñaùp: Ñaïi só theå theo Nhaân Duyeân, duø roát raùo “khoâng” nhöng ñoái vôùi chuùng sinh luïc ñaïo vaãn coù roõ raøng. Vì chieáu Nhaân Duyeân coù, xöa nay cuoái cuøng troáng roãng, goïi laø Baùt-nhaõ uû hoøa. Chieáu roát raùo “khoâng”, ñoái vôùi chuùng sinh roõ raøng maø coù, neân goïi laø “uû hoøa Baùt-nhaõ. Vì Nhaân Duyeân coù theå sinh ra hai tueä quyeàn vaø thaät, laø cha meï cuûa Phaùp thaân, neân Phaät daïy ñaàu tieân phaûi quaùn veà Nhaân Duyeân.

6/ Kinh Ñaïi Nieát-baøn noùi naêm thöù Phaät taùnh. Vì laø bí taïng cuûa Chö Phaät, doøng hoï cuûa vaïn doøng chaûy chöùa caát cuøng cöïc ôû trong Nhaân Duyeân, cho neân möôøi hai Nhaân Duyeân baát sinh, baát dieät, nghóa laø Phaät taùnh caûnh giôùi. Do möôøi hai Nhaân Duyeân voán voâ sinh, dieät, phaùt sinh, chaùnh quaùn, töùc Phaät taùnh quaùn trí. Quaùn naøy saùng suoát, roõ raøng, töùc goïi laø Phaät Taùnh cuûa quaû Boà-ñeà. Chaùnh quaùn ñaõ trình baøy phieàn naõo tai haïi cuûa sinh töû. cuoái cuøng troáng roãng, vónh vieãn dieät töùc Phaät taùnh quaû, quaû cuûa ñaïi Nieát-baøn. Tuy nhieân, baûn taùnh cuûa möôøi hai Nhaân Duyeân vaéng laëng, chöa töøng laø caûnh, trí. Cuõng chaúng phaûi nhaân quaû, khoâng bieát phaûi laáy gì ñeå goïi laø, chæ mieãn cöôõng goïi laø chaùnh taùnh. Chaùnh taùnh, nghóa laø goác cuûa naêm taùnh. Nhöng naêm taùnh naøy laïi khoâng coù töï theå rieâng, chæ thay ñoåi moät phaùp Nhaân Duyeân maø thaønh ra naêm. Nhaân Duyeân ñaõ ñuû naêm taùnh, vì theá, neân Phaät ñaõ daïy ñaàu tieân töùc caàn phaûi bieän luaän veà Nhaân Duyeân.

7/ Kinh Nieát-baøn noùi: “Caùc haønh voâ thöôøng laø phaùp sinh dieät. Sinh dieät dieät roài, tòch dieät laø vui.”

Ñaïi só tuyeát Sôn khen ngôïi baøi keä naøy laø toaøn nhö yù chaâu, vì nöûa baøi keä naøy maø xaû boû thaân maïng. Neáu truï trong möôøi hai nhaân duyeân, troâi laên trong sanh töû thì khoâng coù thöôøng laïc ngaõ tònh, luaän naøy quaùn möôøi hai nhaân duyeân aáy xöa töï baát sanh, nay cuõng voâ dieät, thì sanh dieät lieàn döùt, sanh dieät ñaõ döùt thì ñoù laø thöôøng ñaõ coù thöôøng thì coù ngaõ, laïc, tònh. Vì coù lôïi ích lôùn naøy neân ñaàu tieân laø quaùn nhaân duyeân.

8/ Luaän naøy tuy khoâng coù phaùp naøo chaúng taän cuøng, khoâng coù lôøi naøo chaúng heát yù, neáu quy chung laø hoäi thoâng hai ñeá, nhöng hai ñeá tuøy choã maø noùi roõ, nay noùi theo nhaân duyeân thì lôøi aáy hieån baøy deã daøng, nhaân duyeân saùng toû, thöôøng roát raùo khoâng, goïi laø Ñeä nhaát nghóa. Tuy roát raùo khoâng maø nhaân duyeân roõ raøng, goïi laø theá ñeä. Luaän naøy chính laø


trình baøy hai ñeá, cho neân quaùn nhaân duyeân.�/ Vì muoán giaûi thích ba chöõ “Luaän Trung Quaùn” neân noùi roõ veà

nhaân duyeân, möôøi hai nhaân duyeân baát sanh baát dieät, coù ñuû ba thöù Trung ñaïo neân goïi laø Trung, phaùt sanh ba quaùn neân goïi laø Quaùn, duøng quaùn ñeå giaûi thích taâm, luaän noùi ôû mieäng goïi laø Luaän toaøn boä töø ñaàu ñeán cuoái chæ giaûi thích ba chöõ, cho neân nhaân duyeân ñöôïc ñaët ôû thieân ñaàu.

10/ Chuùng sinh cuûa Ñaïi Minh bò bònh khoâng neâu ra hai thöù: Moät laø taùnh chaáp, hai laø meâ giaû, luaän naøy chính laø phaù hai thöù sanh taùnh giaû, ngoä nhaäp voâ sanh, cho neân quaùn nhaân duyeân.

Hoûi: Laøm theá naøo ñeå phaù taùnh giaû?Ñaùp: Ñaõ goïi laø nhaân duyeân thì bieát nöông nhaân gaù duyeân khoâng

coù töï taùnh, cho neân taùnh bònh lieàn döùt, voán ñoái vôùi töï taùnh cho neân coù giaû, ôû taùnh ñaõ khoâng, giaû cuõng chaúng coù. neáu taùnh giaû khoâng coù thì nhaäp vaøo thaät töôùng. Cho neân luaän noùi: “Phaùp do nhaân duyeân sanh” töùc laø voâ töï taùnh neáu khoâng töï taùnh thì laøm sao coù phaùp naøy.

Hoûi: “Luaän naøy leõ ra chæ phaù röûa meâ chaáp, chöù veõ tieâu ñieàu ñaàu khoâng coù kyù thaùc, maø ñaïo huyeàn vi töï ñi suoát qua? Laøm sao maø hieåu roõ naêm thöù Phaät taùnh vaø ba thöù Baùt-nhaõ?”

Ñaùp: Baøi töïa Trung Luaän, cuûa Quan Noäi cheùp: “Söï thaät kia ñaõ tuyeân noùi; lôøi noùi kia ñaõ saùng suûa, thì ñoái vôùi coâng haïnh cuûa Boà-taùt, söï chieáu soi cuûa ñaïo traøng, caøng xaùn laïn hôn, hieåu bieát saâu xa hôn! Haïnh cuûa Boà-taùt laø nhaân, söï soi roïi cuûa ñaïo traøng laø quaû; moïi meâ chaáp trong, ngoaøi ñeàu ñöôïc döùt heát, nhaân quaû cuûa Ñaïi thöøa thì thaønh töïu, ñaây chính laø goàm thu chung muoân doøng chaûy, ñaâu chæ ôû möôøi nghóa ö? Vì moät phaåm Nhaân Duyeân laø ñuû caû möôøi moân. Töø ñaây trôû xuoáng, nghóa cuûa caùc vaên cuõng gioáng nhö vaäy. Neân xeùt kyõ yù naøy, thì nhö ban ngaøy, maët trôøi soi saùng taän coå aùo, hoâng cuûa chuùng sinh, nöôùc cam loä tuoân chaûy khaép töù theå cuûa chuùng”.

Hoûi: “Ba thöù giaûi thích Nhaân Duyeân, chính laø duøng thöù naøo?”Ñaùp: “Chính laø duøng caùch giaûi thích veà Nhaân Duyeân chung, vì

chung, taát nhieân goàm thaâu rieâng. Möôøi hai moân cuõng vaäy.

- THÖÙ BA: MOÂN GIAÛI THÍCH DANHHoûi: “Theá naøo laø Nhaân Duyeân?”Ñaùp: “Theo keä ôû döôùi noùi: “Phaùp do Nhaân Duyeân sinh, ta noùi töùc

laø “khoâng”, cuõng goïi laø giaû danh, cuõng laø nghóa Trung ñaïo”. Löôïc noùi Nhaân Duyeân, goàm coù ba nghóa:

1/ Nhaân Duyeân laø nghóa “khoâng”, vì Phaùp do Nhaân Duyeân sinh,


töùc laø taùnh vaéng laëng, neân bieát, Nhaân Duyeân töùc laø nghóa “khoâng”2/ Nhaân Duyeân laø nghóa giaû. Vì ñaõ khoâng coù töï taùnh, neân khoâng

ñöôïc noùi “coù”. Vì “khoâng” cuõng laïi “khoâng”, neân chaúng ñöôïc noùi “khoâng”. Vì hoùa ñoä chuùng sinh neân duøng giaû danh ñeå noùi, neân Nhaân Duyeân laø nghóa giaû.

3/ Nhaân Duyeân laø nghóa Trung ñaïo, töùc Nhaân Duyeân naøy lìa hai beân, neân goïi laø Trung ñaïo, vì vaên luaän naøy ñaõ töï duøng ba nghóa ñeå giaûi thích.

- Döïa vaøo danh, giaûi thích nghóa cuõng coù ba thöù:1/ Chuûng töû, gaàn, naêng sinh laøm “nhaân”, nöôùc, ñaát xa, maø hoã trôï

phaùt sinh, neân laøm “duyeân”.2/ Voán khoâng coù töï theå hoã töông, vì phaân bieät laøm cho coù, neân

goïi laø “nhaân”, coù nghóa ñeå sinh, möôïn duyeân giuùp phaùt sinh, neân goïi laø “duyeân”, neân ñuû laãn nhau hai nghóa “coù”, “khoâng”, chuûng töû tieáp nhaän hai teân nhaân, duyeân, neân noùi laø Nhaân Duyeân.

3/ Ngöôøi cuûa Tyø-Ñaøm noùi: “Vì goàm thaâu nhaân laøm duyeân, neân goïi laø Nhaân Duyeân.

- Laïi, kinh coù ba thuyeát:1/ Chæ laø teân “nhaân”, tröôøng hôïp saùu nhö nhaân möôøi nhaân. Saùu

nhaân, nhö luaän Taïp Taâm noùi möôøi nhaân nhö luaän Ñòa Trì noùi.2/ Chæ laøm teân “duyeân”, nhö phaùi boán duyeân, möôøi duyeân. Boán

duyeân, nhö kinh, luaän ñeàu coù noùi. Möôøi duyeân, nhö Xaù-Lôïi-Phaát Tyø-Ñaøm noùi.

3/ Hai thuyeát Nhaân Duyeân ñeàu nhö möôøi hai Nhaân Duyeân.ÔÛ ñaây, vì ñeàu thích hôïp vôùi hoùa ñoä baát ñoàng, neân ñaët teân chaúng

phaûi moät.

- THÖÙ TÖ MOÂN PHAÙ TRÌNH BAØY .Hoûi: “Treân ñaõ noùi “phaù Nhaân Duyeân, goïi laø phaåm Nhaân Duyeân.

Phaù nhöõng ngöôøi naøo ö?”Ñaùp: “Chaáp “khaùc” thì coù nhieàu, löôïc neâu coù boán thöù:1/ Tìm kieám ngoaïi ñaïo.2/ Phaân tích Tyø-Ñaøm.3/ Baøi baùc luaän Thaønh Thaät.4/ Quôû chaáp cuûa Ñaïi thöøa.- Baøn chung, goàm veà hai chaáp cuûa Ngoaïi ñaïo :1.Chaáp nhaân taø.2. Chaáp khoâng coù nhaân.


- Noùi nhaân taø, löôïc coù ba thöù:1/ Töùc laø ngoaïi ñaïo nhaát Nhaân, nghóa laø moät Nhaân Duyeân cuûa trôøi

Töï Taïi v.v..., laø chuû theå sinh ra quaû cuûa muoân loaøi.2/ Ngoaïi ñaïo Töùc Taùc. Nghóa laø quaû cuûa muoân phaùp chæ do nghieäp

dó vaõng, khoâng coù duyeân hieän taïi.3/ Ngoaïi ñaïo Hieän Duyeân, nghóa laø boán ñaïi hoøa hôïp, coù theå sinh ra

phaùp beân ngoaøi. Nam, nöõ giao hoäi, coù theå sinh ra chuùng sinh.Thöù hai, ngoaïi ñaïo Voâ Nhaân, nghóa laø muoân phaùp töï nhieân sinh,

khoâng töø nhaân sinh.Caùi goïi laø Nhaân Duyeân cuûa A-tyø-ñaøm : voán coù taùnh cuûa quaû, nhôø

saùu nhaân, boán duyeân ñeå noùi veà Nhaân Duyeân, laøm cho sinh, töùc nghóa “coù” cuûa hai ñôøi.

Noùi Nhaân Duyeân cuûa Thaønh Thaät: tuy khoâng noùi trong nhaân voán coù taùnh quaû nhöng vì quaû coù lyù khaû sinh, neân möôïn ba nhaân, boán duyeân ñeå noùi veà Nhaân Duyeân, laøm cho chuùng ñöôïc sinh, töùc nghóa “Voâ” cuûa hai ñôøi.

Caùi goïi laø Nhaân Duyeân cuûa Ñaïi thöøa: nhö Ñaïi thöøa Thaønh luaän noùi veà theá ñeá coù ba giaû. Giaû laø khoâng töï, maø ba giaû cuûa theá ñeá goïi laø Nhaân Duyeân, nhö luaän sö cöïu Ñòa v.v... noùi veà nghóa cuûa boán toâng, nghóa laø Tyø-Ñaøm noùi: “laø toâng Nhaân Duyeân”; Thaønh thaät laø toâng Giaû Danh ; giaùo v.v... Baùt-nhaõ laø toâng Baát Chaân . Giaùo cuûa Nieát-baøn v.v... , goïi laø Chaân toâng. Nhöõng loaïi nhö theá v.v... ñeàu laø hoïc veà Nhaân Duyeân maø maát ñi Nhaân Duyeân. Vì cho neân Nhaân Duyeân chaùnh trôû thaønh Nhaân Duyeân taø . Nhö uoáng nöôùc Cam loä, traùi laïi thaønh thuoác ñoäc. Cuõng nhö ngöôøi laën xuoáng nöôùc ñeå moø tìm vieân ngoïc nhö yù, maø nhaët laàm ngoùi gaïch!

Luaän naøy phaù, röûa Nhaân Duyeân nhö theá, neân noùi raèng “phaåm Phaù Nhaân Duyeân. Vì phaù Nhaân Duyeân cuûa chaáp taø nhö theá, ñeå trình baøy Nhaân Duyeân Voâ Ñaéc cuûa Ñaïi thöøa, neân goïi laø phaåm”

Hoûi: “Boà-taùt Long Thoï ñoái vôùi duyeân nhö theá naøo?”Ñaùp: “Coù boán haïng ngöôøi hoïc Nhaân Duyeân maø maát Nhaân

Duyeân:1/ Ñoäc Töû noùi: “Nhaân Duyeân, nghóa laø taùnh, Nhaân Duyeân cuûa naêm

aån coù rieâng “nhaân”, “phaùp” sinh. Nhaân Duyeân cuûa boán ñaïi coù rieâng maét, phaùp sinh.”

2/ Nhaân Duyeân cuûa Tyø-Ñaøm, khoâng coù “nhaân”, “phaùp”, maø coù maét, phaùp.

3/ Nhaân Duyeân Thaønh thaät, noùi veà Nhaân Duyeân theá ñeá ñeàu coù “nhaân”, “phaùp” giaû; Chaân ñeá töùc ñeàu “khoâng”.

SOÁ 1824 - TRUNG QUAÙN LUAÄN SÔÙ, Quyeån 1 - Phaàn 1 2�

4/ Phöông Quaûng noùi: “Ñeàu khoâng coù Nhaân Duyeân “nhaân”, “phaùp” cuûa theá ñeá.

Boán ngöôøi nhö theá ñeàu hoïc Nhaân Duyeân, maát Nhaân Duyeân, neân ñaû phaù boán ngöôøi naøy vaø trình baøy chaùnh Nhaân Duyeân, neân goïi laø phaåm.

- THÖÙ NAÊM MOÂN ÑOÀNG DÒ Hoûi: “Phaåm Phaù Nhaân Duyeân cuûa Trung Luaän naøy vaø moân Quaùn

Nhaân Duyeân cuûa luaän Thaäp Nhò moân coù gì khaùc nhau?”Ñaùp: “Phaù Nhaân Duyeân taø , trình baøy Nhaân Duyeân chaùnh , nghóa

aáy ñaïi khaùc laø ñoàng, chæ vaên coù khaùc nhau ôû choã roäng, löôïc, ly, hôïp:Moät phaåm Nhaân Duyeân cuûa luaän naøy goàm thaâu ba moân cuûa möôøi

hai moân kia, cuõng hôïp vôùi ba moân kia laø moät phaåm Nhaân Duyeân cuûa luaän naøy. Nhö moân Nhaân Duyeân töùc laø nhö töï taùnh caùc phaùp cuûa phaåm naøy, khoâng ôû trong moät baøi keä trong duyeân.

Thöù hai, moân quaùn coù quaû, khoâng quaû laø keä ñaàu phaù boán duyeân.Thöù ba, moân quaùn duyeân laø keä keát phaù boán duyeân cuûa phaåm

naøy.”Hoûi: “Vì sao lìa moät phaåm naøy laø bamoân kia?”Ñaùp: “Vì luaän Thaäp Nhò Moân kia muoán baûo cho ta bieát nghóa quaùn

chung rieâng; chung, laø moân Nhaân Duyeân; rieâng, laø nhaân moân , vaø duyeân moân. Luaän naøy chæ noùi quaùn chung, khoâng noùi veà quaùn rieâng, maø vaên coù nghóa roäng, löôïc laãn nhau, neân bieát.

Noùi veà söï trieån khai, keát hôïp cuûa chöông luaän. Tìm kieám ngöôøi giaûng luaän, dieãn noùi kinh, truyeàn khaåu vôùi buùt saùng taùc cuûa Chaán Ñaùn vôùi Thieân-Truùc, goàm coù hai thöù:

1/ Giaûi thích tröïc tieáp.2/ Neâu chöông moân .Nhö Phaùp sö Ñaøm AÛnh soaïn sôù ñeå noùi vaên luaän naøy coù boán quyeån,

hai möôi baûy phaåm. Laõnh hoäi toâng chæ Ñaïi thöøa cuûa Phaät, vì ñaû phaù chöùng beänh ñoaïn, thöôøng cuûa chuùng sinh, ñeà cao Trung ñaïo cuûa hai ñeá, sao cho chuùng sinh nhôø trung ñaïo naøy phaùt sinh chaùnh quaùn.

Thöù hai, ôû phía baéc, laäp ba luaän sö ñeå noùi, vaên luaän naøy coù boán quyeån, noùi roäng ba chöông:

Chöông moät coù boán baøi keä, tieâu bieåu cho toâng chæ Ñaïi thöøa cuûa luaän.

Chöông hai, “töø caâu” phaù boán duyeân trôû xuoáng, phaåm taø kieán cuoái cuøng, phaù chaáp, hieån döông toâng chæ.

Chöông ba, moät baøi keä sau cuøng, suy coâng ñöùc veà Phaät. Vì duøng


keä ñaàu goàm thaâu keä ñaàu, neân boán baøi keä neâu toâng chæ ôû phaåm ñaàu. Vì duøng keä sau goàm thaâu keä sau, neân moät baøi keä sau cuøng, laø nhaèm suy coâng veà Phaät ôû phaåm sau. Sö noùi: “Luaän veà thích öùng vôùi hoùa ñoä khoâng coù phöông, huaán duï cuûa thôï goám chaúng phaûi moät. Xeùt taâm Thaùnh ñeå döùt heát beänh laøm chính; “duyeân” yù giaùo ñeå môû mang ñaïo laøm toâng chæ. Neáu nhaân môû mang ñeå tieáp nhaän söï toû ngoä, thì töùc Thaùnh giaùo vì chuùng sinh khai thò.

Do hôïp maø thoï ñaïo thì Thaùnh giaùo seõ vì chuùng sinh keát hôïp. Neáu nhö hai söï toû ngoä kia ñeàu laø cam loä, taát nhieân cuõng hai meâ ñeàu thaønh thuoác ñoäc, haù coù theå baûo thuû thieân leäch moät neûo ñöôøng, ñeå gaây bít laáp nhieàu cöûa hay sao? Ñuû nhö Phaùp Hoa Huyeàn Nghóa ñaõ duøng ñuû yù naøy. Chæ vì caên cô chaän luït dôøi Maït phaùp, neân tìm kieám ñoaïn vaên daøi kia khoâng thaáy khôûi heát. Ngöôøi giaûng noùi kinh, luaän ñaõ xem qua vaø cho trieån khai vaên ñoù”

Hoûi: “Kinh coù baøi töïa, chaùnh löu thoâng, vì sao luaän khoâng coù?”Ñaùp: “Vì ñaïi thaùnh coù ba ñaït troøn, saùng, soi saùng caên taùnh cuûa hai

ñôøi, neân laäp hai töïa chung, rieâng, ñeä töû trí tueä vaãn coøn chöa theo kòp, neân khoâng laäp löu thoâng. Hôn nöõa, chuùng sinh khoâng cuøng, ñaïi bi voâ haïn, chaúng phaûi chæ laøm ích lôïi cho ñöông thôøi, maø coøn muoán löu truyeàn laïi cho nhieàu theá heä trong töông lai xa, neân coù phaàn löu thoâng. Ñeä töû soaïn luaän chæ mong sao cho chuùng sinh ñöông thôøi ñeàu ñöôïc ích lôïi, chöù khoâng daùm löu thoâng ñeán ñôøi sau, vì theá, neân khoâng laäp phaàn löu thoâng. Hai laø, vì ngöôøi soaïn luaän voán vì löu thoâng kinh, neân khoâng laäp phaàn löu thoâng rieâng.”

Hoûi: “Caùc luaän khaùc ñeàu coù chính thöùc noùi ñeán theá löïc khaùc, vì sao luaän naøy khoâng coù?”

Ñaùp: “Vì khoâng sôï baûn roäng, cho neân coù, nay, töùc laø vì luaän toùm taét, neân khoâng coù. Hai laø, nhaân söï, bieåu thò lyù, chính vì toùm taét ôû phaàn ñaàu vaø sau, neân goïi laø Trung Luaän. Töï nhaän laõnh truyeàn nhau, ñöôïc chia laøm hai möôi baûy phaåm, goàm ba ñoaïn: hai möôi laêm phaåm ñaàu, chuû yeáu phaù meâ laàm cuûa Ñaïi thöøa, nhaèm noùi veà quaùn haïnh cuûa Ñaïi thöøa. Keá laø, coù hai phaåm. Chuû yeáu phaù meâ chaáp cuûa Tieåu thöøa, nhaèm noùi veà quaùn haïnh cuûa Tieåu thöøa.

Phaàn ba, noùi laïi quaùn haïnh cuûa Ñaïi thöøa, suy coâng ñöùc quy Phaät. Sôû dó coù ba ñoaïn naøy laø vì chaùnh ñaïo khoâng heà coù Tieåu, Ñaïi, vì caên duyeân Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa neân noùi giaùo phaùp Ñaïi thöøa vaø giaùo phaùp Tieåu thöøa. Khi Phaät coøn taïi theá, phöôùc ñöùc cuûa chuùng sinh, vaâng giöõ hai giaùo naøy ñeàu meâ laàm. Ngaøi luaän chuû phaù hai meâ laàm ñoù ñeàu cuøng trình


baøy hai giaùo. Cho neân coù vaên cuûa ba ñoaïn. Laïi, Boà-taùt muoán hoïc khaép caùc ñaïo, ñaàu tieân, ñaõ bieát ñaïi ñaïo; keá laø, caàn phaûi nhaän thöùc Tieåu, thì quyeàn thaät soi saùng roãng suoát coù theå ñöôïc Ñaïi, Tieåu song song hoùa ñoä.

Hoûi: “Long Thoï laø ai maø coù khaû naêng song phaù, baøy toû song song caû hai giaùo?”

Ñaùp: “Toùm taét chia laøm boán duyeân:”1/ Vì ngöôøi hoïc Ñaïi, maát ñaïi, neân phaù Ñaïi thöøa, trình baøy Ñaïi

thöøa. Laøm sao bieát nhö vaäy? – Luaän Thaäp Nhò Moân noùi: “chuùng sinh ñôøi cuoái cuøng, vôùi caên cô chaän luït, phöôùc moûng, neân cho duø tìm kieám vaên kinh, cuõng khoâng theå thoâng suoát. Ta xoùt thöông nhöõng chuùng sinh naøy, muoán cho hoï ñöôïc môû mang, toû ngoä, töùc luaän naøy noùi: “Nghe phaùp Ñaïi thöøa noùi roát raùo “khoâng”, khoâng bieát do Nhaân Duyeân gì neân “khoâng”, beøn maát hai ñeá. Neân bieát vì phaù duyeân hoïc ñaïi, maát ñaïi, neân trình baøy ñaïi giaùo.

Laïi, Chö Phaät möôøi phöông ba ñôøi, öùng vôùi ñaïi duyeân maø noùi ñaïi giaùo. Boà-taùt boán y trong möôøi chín phöông ba ñôøi, ñeán vôùi ñaïi duyeân ñeå noùi laïi Ñaïi giaùo.

2/ Vì tieåu duyeân maø trình baøy ñaïi giaùo. Vì Tieåu thöøa chaáp chaët, neân ngaên caùch ñaïi ñaïo, neân phaûi phaù Tieåu maø noùi ñaïi. Cuõng vì coù vaên chöùng minh, neân phaåm ñaàu phaù boán duyeân cuûA-tyø-ñaøm , cho ñeán phaåm Nhieân Khaû Nhieân phaù chaáp “phaùp” cuûa Taùt-baø-ña; chaáp “nhaân” cuûa Ñoäc Töû boä, töùc vieäc aáy.

Laïi, Phaät möôøi phöông ba ñôøi vì hai duyeân maø noùi Ñaïi thöøa:a) Vì Boà-taùt thaúng ñeán.b) Vì ngöôøi boû Tieåu veà Ñaïi.Boà-taùt boán y cuûa möôøi phöông ba ñôøi, soaïn luaän cuõng vì hai ngöôøi:

Tröôùc vì ngöôøi hoïc Ñaïi thöøa, maát Ñaïi thöøa, neân phaù ñaïi, trình baøy Ñaïi, töùc laø ngöôøi thaúng ñeán. Keá laø, vì phaù ngöôøi hoïc Tieåu thöøa, gaây trôû ngaïi cho Ñaïi thöøa; laø cho hoï boû Tieåu veà Ñaïi.

3/ Vì chín möôi saùu thöù ngoaïi ñaïo chaáp taø, chöôùng ngaïi chaùnh cuûa Ñaïi thöøa, neân phaù taø, trình baøy chaùnh, moãi choã cuûa luaän ñeàu coù vaên. Laïi nöõa, Phaät ba ñôøi y cöù phaù ngoaïi ñaïo trong Ñaïi thöøa, giuùp cho ngoaïi ñaïo ngoä nhaäp Ñaïi thöøa. Nhö saùu vò giaùo chuû chaáp Nieát-baøn vaø möôøi loaïi tieân. Boán y cuûa ba ñôøi cuõng vaäy. Phaù chín möôi saùu taø, ñeå cho hoï xoay taø nhaäp vaøo chaùnh cuûa Ñaïi thöøa.

4/ Boán y vì chöa töøng hoïc duyeân trong, ngoaøi cuûa Ñaïi, Tieåu thöøa, nhö hai chöông baét ñaàu xuaát gia vaø hai chuùng taïi gia. Vì chuùng sinh naøy bieän luaän tröïc tieáp phaùp Ñaïi thöøa, khieán cho hoï ñöôïc toû ngoä. Do caùc


duyeân naøy duø chöa töøng hoïc Ñaïi, Tieåu, trong ngoaøi, maø voâ thæ nhaäm vaän ôû luoáng doái, maát ñaïo, chaáp coù thaân trong, vaät ngoaøi. Nay, tröïc tieáp laøm cho quaùn haïnh caàu toû ngoä, khoâng töø ñaâu ñöôïc ngoä ñaïo.

Keá laø, trình baøy Tieåu thöøa cuõng vì boán duyeân:1/ Vì hoïc Tieåu thöøa, maát Tieåu thöøa, neân phaù Tieåu, trình baøy Tieåu,

töùc phaåm Nhaân Duyeân cuûa Tieåu thöøa.2/ Vì phaù ngoaïi ñaïo chöôùng ngaïi Tieåu thöøa, giuùp cho hoï boû taø veà

chaùnh. Tröôùc khieán cho hoï boû maát theo ñöôïc. Nay boû taø veà chaùnh, töùc phaåm Taø Kieán.

3/ Vì Boà-taùt Ñaïi thöøa trình baøy giaùo Tieåu thöøa, töï coù Boà-taùt hieåu Ñaïi, maø chöa ñi thoâng hieåu Tieåu thöøa. Nhö phaåm Döôïc Thaûo Duï cuûa Phaùp Hoa coù Boà-taùt naøy. Nay, ñeû cho Boà-taùt hieåu Ñaïi, hieåu Tieåu, töùc

hoavouu.com...soÁ 1824 trung quaÙn luaÄn sÔÙ soaïn giaû: Ñaïi sö caùt taïng (ñôøi...

Documents