Раса - ss. cyril and methodius university of skopje · • ishrana i nega vo novata sredina •...

1

РасаПоим и дефиниција

Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ ‐ СкопјеФакултет за земјоделски науки и храна ‐ Скопје

Проф. д‐р Сретен АНДОНОВ

Асис. м‐р Александар УЗУНОВ

Предмет: Основи на сточарско производствоМатеријал: www.fznh.ukim.edu.mk/stocarstvoПредавање бр. 3

Rasa

• 12-ti vek termini: poteklo, promenlivost, postojanost na osobini pri vkrstuvawe na`ivotni.

R I j 16• Rasa = razza, vo Italija vo 16-ti vek

• FAO, AnGR, vodi evidencija za rasite

• Oklahoma State University(http://www.ansi.okstate.edu/breeds)

Rasa

• Definicija– Diskutabilno?

• Kraniolo{ki (sistematika) zoologija

• Morfolo{ko-fiziolo{ki osobiniMorfolo{ko fiziolo{ki osobini (zootehnika)

– Mnogubrojni razli~ni osobini vo vidot nastanati pod dolgotrajno vlijanie na ~ovekot i `ivotnata sredina

• Brojni primeri

2

Goveda

4

Ovci

5

Rаса

• @иvotni od ist vid, • So isto poteklo, • Prilagodeni vo zaedniчki жivotni

uslovi, • Imaat karakteristiчni morfoloшki i

fizioloшki osobini • Koi gi prenesuvaat na potomstvoto• Vo izmeneti жivotni uslovi i po жelba

na чovekot se menuvaat

1. Kakvo zna~ewe ima rasata?

Razli~ni strukturi imaat svoja percepcija (odgelduva~ka – zootehni~ka):

• Odglеduva~i - farmeri;– Garantira odredeno nivo na proizvodstveni r r dr d r d

rezultati, ako se ispolneti soodvetni uslovi

– Zaradi istoriski pri~ini dostignuva feti{

– Formalizam

– Zabludi

2. Kakvo zna~ewe ima rasata?

• Zootehni~ki;– [to e rasa?

– Relativen poim,

Komercijalnost brend na odgleduva~ki– Komercijalnost, brend na odgleduva~ki kompanii

– Kosmoplitizam

– Sinonim za genetska konstitucija

– Beskone~na debata...

6

Zaklu~ok

• Rasa e prifatliv poim za specifi~na genetska konstitucija koja vo soodvetni uslovi mo`e da go postigne pretpostavenoto nivo na proizvodstveni, reproduktivni i kvalitetni osobenosti.

Pomali klasi sostaven del odvidot (species)

• Rasa– Soj

• Zapat• Linija (ma{ko potomstvo koe e j (

selekcionirano do priplodnik)• Rod (potomstvo od dvata polovi od

plotkiwa)• Familija (roditeli so potomcite)• Populacija• Stado, jato, ~opor, buquk

Terminologija

• Stado – goveda, kravi, ...• Stado, buquk – ovci• Stado – sviwi• Ergela – kowi• Jato – koko{ki, ptici• Farma so prefiks na vidot –

kravarska, ov~arska, sviwarska, `ivinarska...,

• Farma kowi, Ergela so kowi

7

Podelba na rasite 1

• Spored vlo`en ~ove~ki trud:– Primitivni

– Kulturni – blagorodni

– Preodnir d

• Proizvoden pravec:– Goveda (mle~ni, gojni, za rabota, kombinirani)

– Ovci (volna, meso-volna, mleko-meso, ko`a, krzno)

Podelba na rasite 2

– Sviwi (za meso, mast???)

– @ivina (jajca, meso)

– Kowi (te{ki za vle~ewe, za javawe, za prepreki, kasa~i, lesni za tovar)prepreki, kasa~i, lesni za tovar)

• Nadmorska viso~ina:

– Planiniski – ridski

– Ramni~arski, niziski

Podelba na rasite 3

• Morfolo{ki karakteristiki

– Rogovi (rogati i {uti)

• kratkorogi (brahicerni), dolgorogi (primigeni), ispraveni rogovi(primigeni), ispraveni rogovi (ortocerus)

– Glava

• {iroko ~elni (frontozis), skrateno lice (brahicefalos)

8

Podelba na rasite 4

– Opa{ka kaj ovcite• kuso opa{ni (pomalku od 13 opa{ni pr{leni)

• dolgoopa{ni (nad 13 opa{ni pr{leni)

• masno opa{ni

• masno trte~ni

– Volna kaj ovcite• so kusa volna

• so dolga volna

Podelba na rasite 5

– Boja• Ednobojni • {areni

• Kowite– Temperament

• ladnokrvni i toplokrvni– Krv (se smetalo deka preku krvta se

prenesuvaat naslednite osobini)• ~istokrvni, polnokrvni, polukrvni

Kategorii na doma{ni `ivotni 1

• Kowarstvo:

– op{t termin: kow

– podmladok: `drebe

– polovo zrel podmladok: `drebec– polovo zrel podmladok: `drebec, `drebica

– vozrasno `ensko grlo: kobila

– vozrasno ma{ko grlo: pastuv-ajgar, kow

9


• Govedarstvo:

– op{t termin: goveda

– podmladok: tele

– polovo zrel podmladok: junec junica– polovo zrel podmladok: junec, junica

– vozrasno ènsko grlo: krava

– vozrasno ma{ko grlo: bik, vol

– komercijalna kategorija: tele, bebi-bif, june


• Ov~arstvo:

– op{t termin: ovci

– podmladok: jagne, {ileè

– polovo zrel podmladok: yvizdak– polovo zrel podmladok: yvizdak, yviska

– vozrasno ènsko grlo: ovca

– vozrasno ma{ko grlo: oven, brav,

– komercijalna kategorija: lesno jagne, jagne


• Kozarstvo:

– op{t termin: kozi

– podmladok: jare, kozle

– polovo zrel podmladok: yvizdak– polovo zrel podmladok: yvizdak, yviska

– vozrasno ènsko grlo: koza

– vozrasno ma{ko grlo: jarec, pr~,

– komercijalna kategorija: jare

10


• Sviwarstvo:

– op{t termin: sviwi

– podmladok: prase,

– polovo zrel podmladok: nazimka– polovo zrel podmladok: nazimka, vozrasno ènsko grlo: matorica

– vozrasno ma{ko grlo: nerez

– komercijalna kategorija: goenik


• @ivinarstvo:

– op{t termin: ìvina i

– podmladok: pile,

– polovo zrel podmladok: jarka– polovo zrel podmladok: jarka, vozrasno ènsko grlo: koko{ka, nesilka

– vozrasno ma{ko grlo: petel

– Komercijalna kategorija: brojler

Op{ti osobini na rasata

• Varijabilnost

• Zape~enost – zakr`lavenost

• Izroduvawe - degeneracija

• Odroduvawe• Odroduvawe

• Prilagoduvawe

11

Varijabilnost

• Eden od postulatite na Darvin

• Nenasledna (modifikacija), paravarijacija, somatski varijacii, norma na reakcija

• Nasledna – mutacijaNasledna mutacija

• Karakteristiki (sredna vrednost, standardna varijacija, koeficient na varijacija, normalna distribucija)

Zape~enost – zakr`lavenost

• Se javuva kaj mladi organizmi• nepopravlivi vo natamo{niot rast i

razvitok• Ostanuva problemot so podmladokot

( )(moralen nasporti ekonomski aspekt)• Koga se javuva zape~enost i koi se pri~ini

(zootehni~ka stru~nost: genetska, nutritivna, menaxirawe na farma)

Izroduvawe - degeneracija

• Degenerativnite pojavi se:

– morfolo{ki,

– fiziolo{ki i

– psihi~ki

12

Morfolo{ki

• Brahicefalnost – skusena dolna vilica (mal jork{ir, buldog)

• Mikromelija skuseni ekstremiteti (ankonska ovca jazovi~ar)(ankonska ovca, jazovi~ar)

• Konkavnost na ~elna koska (panduanska koko{ka)

• Hermafroditizam i intreseksualnost

• Albinizam (otsutnost na pigment –Leghorn)

Fiziolo{ki

• Azospermija

• Aspermija

• Gubewe na maj~inski instinkt (Leghorn)

• Slabo razviena bio-masa• Slabo razviena bio-masa

• Depigmentacija

• Zgolemena naglasenost na proizvodnite osobini (visoka mle~nost, gojnost....)

13

Psihi~ki

• Poremetuvawa vo nervniot sistem na grlata manifestirani kako:

– neuravnoteènost

– agresivnostagresivnost

– depresija

Odroduvawe

• Vo podobreni uslovi grlata pokaùvaat zabrzan razvoj– Pr1: Prefrlawe na Oberintalni kravi

od Severen vo Juèn Tirol, manifestira zgolemena masa i smalena mle~nostzgolemena masa i smalena mle~nost

– Pr2: [arplaninecot odgeduvan vo urbani delovi na Skopje ima zgolemena masa i visina na teloto

Prilagoduvawe 1

• Vo nova sredina dolgotraen proces 3-4 generacii

• Principi:– Visoko produktivni grla imaat poslaba mo} za r du r

prilagoduvawe (Isto~no friziska ovca)

– Gravidni gral se transportiraat vo prva polovina od graviditet

– Od topli vo ladni predeli – prolet

– Od ladni vo topli - esen

14

Prilagoduvawe 2

• Mladi grla ako postignale ½ od svojot rast i razvitok, a zavisi od:

• Individualnata rasna pripadnost• Ishrana i nega vo novata sredina• Vozrast i fiziolo{ka sostojba• Vozrast i fiziolo{ka sostojba• Bolesti, tipi~ni i atipi~ni

• Dobra aklimatizacija (ku~e, kopitari, koko{ki i ma~ki)

• Akomodacija: bliski promeni (zimski i letni pasi{ta, promena na farma, pa duri i promena na hala i boks)

Broj na rasi vo svet (FAO)

• Goveda 787• Ovci 920• Kozi 351• Sviwi 353• Kowi 384• Пчели 27

• Preku 3000 od site cica~i• @ivina ????

Раса - ss. cyril and methodius university of skopje · • ishrana i nega vo novata sredina •...

Documents