Пән бойынша оқытубағдарламасының

(Syllabus) титулдықпарағы

Нысан

ПМУ ҰС Н 7.18.3/37

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Қазақ филологиясы кафедрасы

5В020500 - «Филология: қазақ филологиясы» мамандығыныңстуденттеріне арналған «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі»

ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ

(Syllabus)

Павлодар

Пән бойынша оқытубағдарламасын (Syllabus)

бекіту парағы

НысанПМУ ҰС Н 7.18.3/38

БЕКІТЕМІН

ГП факультетінің деканы _______ Ж.Т.Сарбалаев « » 2013 жыл

Құрастырушы: аға оқытушы Г.А.ЖұмабековаҚазақ филологиясы кафедрасы

5В020500 - «Филология: қазақ филологиясы» мамандығыныңстуденттеріне арналған «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі»

пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

Бағдарлама 2008 ж. «30» қазанда бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізіндеәзірленді.

Кафедра отырысында ұсынылды 2013 ж. «26» қараша №7 хаттама

Кафедра меңгерушісі _____________Жүсіпов Н.Қ. 2013 ж. «26» қараша (қолы) (аты-жөні)

Гуманитарлық-педагогикалық факультеттің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды2013 ж. «27» қараша №___хаттама

ОӘК төрағасы ___________Ксембаева С.К. 2013 ж. «27» қараша (қолы) (аты-жөні)

1. Оқу пәнінің паспорты

Пәннің атауы «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі»

Кредит саны мен оқу мерзіміБарлығы – 2 кредитКурс: 3Семестр: 6Аудиториялық сабақтар – 30 сағат

Дәрістер – 15 сағатТәжірибешілік – 15 сағатСОӨЖ – 15Соның ішінде СӨЖ – 60

Еңбек сыйымдылығы барлығы – 90 сағат

Бақылау формасы Емтихан – 6 семестр

Пререквизиттер

- Қазақ халық ауыз әдебиеті- Қазақ әдебиетінің тарихы- Тарих- Философия- Психология

Постреквизиттер

- Әдебиет теориясы- Тарихи поэтика

2 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу ақпараттары Аты-жөні: Жұмабекова Гауһар АйтбекқызыҒылыми дәрежесі, атағы, қызметі: гуманит. ғыл. магистрі, аға оқытушы«Қазақ филологиясы» кафедрасында «А» корпусында (Ломов к-сі, 64)356 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны: Тел. (12-55) 356 кабинет

3 Пәні, мақсаты мен міндеттері

Пән: «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі»«Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» курсы - мәдениеттің

дамуына өзіндік үлес қосып, оқытудың әлемдік білімтәжірибелерімен сабақтаса, үйлесімде болу тенденциясынбасшылыққа алады.

Пәнді оқыту мақсаты: Пәннің негізгі бағыты – адамды қоғамның ең негізгі

құндылығы ретінде тану, оның қоғамдағы орны мен рөліне,әлеуметтік жағдайына, психикалық даму ерекшелігіне мәнберу, сол арқылы оның рухани жан дүниесінің баюына, өзіндіккөзқарасының, шығармашылық белсенділігінің, кәсібиіскерлігінің қалыптасуына жағдай жасау.

Пәннің міндеттері:- оқытудың тиімді жолдарын игерту;- көркем туынды тіліне, жанрына талдау әдістерін үйрету;- көркем шығармамен жұмыс істеу кезеңдерін, мәтінді кешендіталдау негіздерін игерту.

4 Білім, икемділік және дағды-машықтарға қойылатын талаптар Пәнді оқу нәтижесінде студенттердің:

-мектепте білім берудің әр кезеңінде қазақ әдебиетін оқытудың мақсат-міндеттерін анықтай алу іскерлігі жөнінде түсініктері болуы;- әрбір қазақ әдебиеті сабағының білімдік, тәрбиелік, дамытушылықпотенциалын мүмкіндігінше жүзеге асыру жолдарын тану іскерлігі;- оқыту технологиясын бірізді және орынды қолдана білу, әр сабақты ғылымитұрғыдан талдап сараптай білу т.б. іскерлік дағдыларды меңгерулеріпрактикалық машықтарды иемдену қажет.

5 Пәнді оқудың тақырыптық жоспары

Сабақ түрлері бойынша академиялық сағаттарды бөлу

№р/с

Тақырыптардың атауы Сабақ түрлері бойынша байланыс сағаттарыныңсаны

дәріс-тер

тәжіри-бешілік

(сем)

зертха-налық

сту-дия-лық

жеке СӨЖ

1 Кіріспе 1 1 - - - 52 Қазақ әдебиетін оқыту

тарихы1 1 - - - 5

3 Әдебиет пәнінің қазіргіоқытылу ерекшеліктері

2 1 - - - 5

4 Әдеби базалық білімаймағы. Жоғарысыныптардағы тарихи-әдеби оқу курсы

1 1 - - - 5

5 Әдебиет пәнінің оқытуәдіс-тәсілдері

3 2 - - - 5

6 Көркем шығарманыжанрлық ерекшелікте-ріне қарай оқыту

1 1 - - - 5

7 Эпикалықшығармаларды оқыту-дың өзіндік сипаттары

1 1 - - - 5

8 Драмалықшығармалардыңоқытылуы

1 1 - - - 5

9 Лирикалықшығармаларды оқыту

1 1 - - - 5

10 Әдебиет пәнімұғалімінің жұмысжоспарлары

1 2 - - - 5

11 Қосымша оқуғаұсынылатыншығармалар мен шетеләдебиеті. Әдеби жазужұмыстары және оныңтүрлері.

1 2 5

12 Әдебиет пәні кабинеті 1 1 5 БАРЛЫҒЫ : 15 15 - - - 60

6 Дәріс сабақтарының мазмұны 1-тақырып. КіріспеЖоспар:1. «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» пәнінің мақсаты мен міндеті. 2. Әдебиет пәнінің өзіндік ерекшеліктері, оқу жүйесіндегі алатын орны.Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер.1. Филология факультетінің студенттеріне «Қазақ әдебиетін оқыту

әдістемесі» жоғары оқу орындарына қойылатын талаптар тұрғысынан ғылыминегізде және жылдар бойғы жинақталған бай іс-тәжірибелік нәтижелер менәдістемелік тұжырымдар ескеріле отырып оқытылуы.

2. Жалпы білім беретін орта мектептегі жетекші пәндердің бірі-әдебиетпәнінің өзіндік ерекшеліктері, оқу жүйесіндегі алатын орны. Оның көркемөнерсалаларының ішіндегі аса қуатты және пәрменді тәрбие құралы екендігі.Көркем әдебиет туындыларын орта мектепте оқытудың қажеттігі. 1) Әдебиетпәнінің халық тарихы, көркем әдебиет тарихы, әдебиеттану, тіл білімі,

философия, психология, педагогика, эстетика-этика негіздері, жаратылыстанут.б. ғылым салаларымен байланысы. 2) Әдебиет пәнінің мектепбағдарламасына орай қарастыратын, түсіндіріп ұқтыратын негізгі нысанасыкөркем сөз өнері қазыналары болғандықтан, оны өнердің басқа дасалаларымен салыстырып отырудың маңызы. Әдебиет пәнінің мектеп өмірініңондағы тәлім-тәрбие жұмыстарын игі әсері. Оқушылардың адамгершіліккелбетін қалыптастырып, парасат-пайымын тереңдетуде және күллі сұлулық,көркемдік әлемін танып түсіне білуіне жетелейтіндігі.

2-тақырып. Қазақ әдебиетін оқыту тарихыЖоспар:1. Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің тарихы.Әдебиет пәнінің ХІХ ғасырдағы жаңаша оқытылу жайы. Мектептер

жүйесі, ондағы питика мен риторика пәндері, жүргізілу дағдылары. Ресейлікоқытушы әдебиетшілер: Ф.И.Буслаев, К.Д.Ушинский, Н.А.Корф,В.И.Водовозов, В.Я.Стоюнин, В.А.Острогорский т.б. әдебиет пәнін оқытутуралы әдістемелік-тәрбиелік маңызы бар еңбектері. Жаңаша демократтықбағыттағы В.Г.Белинский, Н.Г.Чернышевский, Н.А.Добролюбов, т.б.әдебиетші, педагогтардың толғаныстары. Қазақ жеріндегі орыс-түземмектептерінің мақсаты.

Оқу-ағарту ісі жөніндегі тың бстамалар. ХІХ ғасырдағы қазақзиялыларының жаңаша білім алу қажеттігі жөніндегі ой-толғаныстары.Ш.Уәлихановтың қазақ балаларын оқытып, білім беру әдістері, жол-жобасытурасындағы пікірлері, сілтеген жолы. Оқу, тәлім-тәрбие жөніндегіА.Құнанбаев айтқан өнеге, үлгі сөздері. Ы.Алтынсаринның ұстаздық қызметі,әдеби шығармашылығы. Ыбырай ашқан қазақ мектебі, өзіндік ерекшелігі,жаңалығы. «Қазақ хрестоматиясы» - жаңа үлгідегі әдебиет пәні оқуқұрылымы, түзілісі, мәтіндері.

Әдебиет пәнін оқытудың жаңа кезеңі (ХХ ғасыр). Әдебиет пәнініңкеңестік жылдардағы оқытылу жайы. Оқу-ағарту ісіндегі өзгерістер. Жаппайсауатсыздықты жою науқаны. 1917-1922 жылдардағы мектеп түрлері. 1921 ж.әдебиет бағдарламалары. «Әдебиеттік оқу» атауының қалыптасқандығы.Әдебиеттік оқуға қойылған талаптар, нұсқаулар. 1933-1939 жылдардақабылданған оқу бағдарламалары. Қазақ мектептерінің түзілісі, ондағыәдебиет пәні. Алфавит түрлері. 1940 жылы алғаш рет шыққан әдебиеттік оқубағдарламасы. Негізгі үш түрлі нысанасы: кеңестік әдебиет шығармалары,халық ауыз әдебиет үлгілері, классик жазушылардың әдеби мұралары.Кеңестік орыс мектептерінің түзілісін, олардың әдебиетті оқытубағдарламаларын негізге алған, сол бағытта түзілген қазақ мектептерініңжүйесі. Төрт, жеті, сегіз, тоғыз, он және он бір жылдық қазақ мектептері. Қазақмектептерінің латын және крилица қарпінде білім беруге мәжбүр болғандығы,себептері. 1940-1990 жылдар аралығындағы оқу-ағарту ісінің өркендеу жолы.Кеңес дәуірінде мектептерде негізінен оқытылған басты-басты пәндер. Белгіліақын-жазушылар мен әдебиетші-әдіскердің педагогтық қызметі, оқу

құралдары. 1960-1990 жылдардағы әдебиет пәні оқу құралдары менәдістемелік нұсқаулары. Аталған жылдарда әдебиет пәнін оқыту, жетілдіружөнінде әдістемелік еңбектер мен оқу бағдарламаларын құрастырып жазғанғалым-әдіскерлер. С.Сейфуллин, М.Әуезов, С.Мұқанов, Қ.Жұмалиев,М.Ғабдуллин, С.Қирабаев, Ә.Қоңыратбаев, А.Көшімбаев, Т.Ақшолақов,Ә.Дайырова, Ш.Кәрібаев, Қ.П.Жүсіп, Қ.Бітібаева т.б.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер.3-тақырып. Әдебиет пәнінің қазіргі оқытылу ерекшеліктері

(интерактивті тақтамен жұмыс/бағдарламаны слайд-шоумен көрсету).Жоспар:1. Тәуелсіздік жылдарында білім беру жүйелеріндегі

атқарылған іргелі жұмыстар.2. Әдеби білім мазмұнын жаңарту бағытындағы жаңа

ұстанымдар мен құндылықтар, әдеби білім берудегі модульдікжүйе, өзіндік ерекшеліктері, әдебиетті оқытудың жаңатехнологиялар жүйесі.

3. Әлем әдебиеті үлгілерінен іріктеліп алынғантуындылар табиғаты.

1. 1990-2007 жылдар аралығындағы білім беружүйелеріндегі атқарылған іргелі жұмыстар. Қазақстанныңтәуелсіздік алуына байланысты жаңадан түзілген оқубағдарламалары мен оқулықтар. Орта мектеп пен жоғарымектептеріндегі түбірлі бетбұрыстар. «Қазақ ортамектептеріндегі білім мазмұнының тұжырымдамасы» (1991ж.), оның мазмұн-мәні, ғылыми методикалық негіздері. Әдебибілім беру құрылымындағы өзгерістер. 1990-2000 жылдардағыеліміздегі жалпы және орта білім беру жүйесіндегі түбегейліөзгерістер. «Әдеби білім тұжырымдамасы», ҚазақстанРеспубликасы орта білім мемлекеттік стандарты(Алматы,1998).

2. Әдеби білім мазмұнын жаңарту бағытындағы жаңаұстанымдар мен құндылықтар, әдеби білім берудегі модульдікжүйе, өзіндік ерекшеліктері, әдебиетті оқытудың жаңатехнологиялар жүйесі. 1) Орта мектептердегі әдебиет пәнініңмақсат-міндеттері, мазмұндық құрылымындағы ұлттық діл,мәдениет, әдеби көркем мәтіндердің эстетикалық-этикалыққұндылық деңгейлері. Қазақ әдебиетін оқыту тұжырымдамасы(1997). Бастауыш I-IV сыныптардағы түсіндірмелі оқу, оныңәдеби талдауға арналмай, тек көркем мәтінді түсініп оқудыкөздейтіндігі, ұсынылатын әдеби мәтіндердің қарапайымұғымға жеңіл болатындығы. Орташа V-VIII сыныптардағыәдебиеттік оқу, оның өзіндік сипаттары. Сыныптағыоқушылардың жас ерекшеліктеріне сай әдеби мәтіндердің

таңдалып, іріктеліп алынатындығы. Әдеби-теориялықұғымдар жөнінде қысқаша мәліметтер беріле бастайтындығы.Жылдан-жылға аталған сыныптардағы әдеби оқулармәтіндері күрделене түсіп, бірте-бірте тарихи-әдеби негізгеойыса беретіндігі. Әдебиеттік оқу пәнінің мазмұндық-идеялыққұрылымының жоғарғы сыныптарға жақындай түсетіндігі.V-VIII сыныптарға арналған әдебиет пәнінің оқубағдарламаларының түзілісі, түзілу принциптері. Оқулық-хрестоматиялары, құрастырған авторлары. Әдебиеттік оқукітабына арналған әдістемелік нұсқаулар, авторлары.V-VIIIсыныптадағы әдебиет сабағындағы ауызша, жазбаша тілдамыту жұмыстары. Ауызша мәнерлеп оқу мен мазмұндапбаяндай алуға баулу жолдары. Жазбаша жұмыстар:мазмұндама мен шығарма, олардың өзіндік ерекшеліктері.Жазбаша баяндау амалдары. 2) Қазақ әдебиетіпәнінен V-IX сыныптарда берілетін базалық білім. Базалықбілімінің екі сатысы: V-VII сыныптардағы жеке әдебинұсқаларды оқып үйренуге арналған әдеби оқу. Оныңжанрлық-хронологиялық принципке негізделетіндігі; VIII- IXсыныптардағы тарихи хронологиялық принципке негізделгентарихи-әдеби оқу. Аталған принциптерге сәйкес, V-IXсыныптардағы әдебиет пәні бағдарламасының тұтастайалғанда сатылы-бұрандалы принципке сайқұрастырылғандығы. Базалық әдеби білім мазмұны қамтитыноқу аймағы, ондағы көркем әдебиет материалдары жнеолардың V-IX сыныптар бойынша жіктелуі. Әрсыныптағы әдебиет пәніне бөлінген сағат саны, V-IX сыныпоқушыларының білім, білік дағдыларына қойлатын талаптар.Ауызша және жазбаша тіл ұстарту, шығармашылқжұмыстары. Қосымша оқып, пікір алысуға ұсынылған әдебишығармалар, жанрлық ерекшеліктері. Әлем әдебиетіүлгілерінен мәлімет берудің маңыздылығы. 3) X- XIсыныптардағы тарихи-әдеби оқу курсы. Оның жалпы қазақәдебиеті тарихының орта мектептің жоғары сынптарынаарналып жазылған қысқаша ғылыми талдамасы екендігі.Сондықтан онда қазақ көркем әдебиеті туындыларының,шығармашылық өкілдерінің бәрі бірдей қамтылмайтындығы.Аралық шолу сабақтары, қажеттілігі. Жоғары сыныптардағыәдеби-тарихи курстың ортаңғы базистік тарихи-хронологиялық оқыту жүйесінің заңды, кеңейтілген әдебитаңдамалы жалғасы саналатындығы. Әдеби материалдардыңтарихи-хронологиялық тәртіппен заман, дәуір ағымына орайорналастырылатындығы. Берілген әдеби-теориялық

ұғымдардың да ғылымилылығы артып, саралана-сарапталатүсетіндігі. X- XI сыныптарда жүргізілетін ауызша, жазбашажұмыстардың түр-түрлері, орындалу мәнер-машықтары, оғанқойылатын талаптар. Қосымша, сыныптан тыс оқуғаұсынылатын шығармаларға сипаттама.

<Жалпы орта білім беру жүйесінде «Қазақ әдебиеті»пәнін оқытуды ұйымдастыру ҚР мемлекеттік жалпыға міндеттібілім беру стандарты талаптары бойынша жүзеге асадаы.«Қазақ әдебиеті» оқу пәнін оқытудың формалары менәдістерін таңдауда білім алушылардың психологиялық-физиологиялық ерекшеліктері ескеріледі. Негізгі ортамектептің 5-6 сыныптарында тұрмыс-салт жырлары, мақал-мәтелдер, жұмбақ, жаңылтпаштар, ертегі, аңыздар, діни-мифтік әңгімелер, әдеби дастандар, батырлар жыры, лиро-эпостық жырлар шешендік сөздер мен айтыс жанрларын оқыпүйрену арқылы оқушылар халықтың ұлттық рухын,дүниетанымын, әдет-ғұрып, салт-дәстүрлерін мәдени мұраретінде танып біледі. Халық ауыз әдебиетін оқып-үйренуоқушының рухани жетілген әлеуметтік тұлға ретіндеқалыптасуына, халқының өткені мен бүгінін салыстырып, ойелегінен өткізе алуына және ұлттық мәденимұралардықұрметтейбілуіне көмектеседі. Бұл сыныптарда оқушыларкөркем мәтінді нақышына келтіріп, мәнерлеп оқу, мазмұнынайтып беру, мәтінді мазмұнына қарай бөлімдерге бөлу,жоспар жасау тәрізді білім дағдыларына жаттығады.Жекелегенүзінділердегі теңеу, эпитет, кейіптеу,метафоралардың жай түрлерін, ертегінің баяндау тілін балаұғымына сәйкестендіре түсіндіру оқытудың басты ерекшелігіболады. 5-6 сынып оқушыларын шығарманың сюжетіқызықтыратындықтан сюжетке көп мән беріледі.

Мектептің 7-8 сыныптарында «Қазақ әдебиеті» пәнініңбілім мазмұнын қамтитын ХІХ-ХХ ғасырдағы әдебиеттің үштегі лирика, эпос және драмалық шығармаларды және әлемәдебиетінің кейбір үздік шығармаларын оқытудаоқушылардың әдеби білім аясын кеңейту қарастырылады. Бұлсыныптарда әдеби көркем шығармаларды талдауға ерекшеназар аударылады.

Мектептің 9-сыныбында «Қазақ әдебиеті» пәнін оқытутарии-хронологиялық ұстанымға құрылады. 9 сыныптағықазақ әдебиетінің білім мазмұны біздің дәуірімізге дейінгі сақзаманындағы «Алып Ер тоңа»сынды жәдігерден бастап, түрікқағанаты, оғыз дәуірі, орта ғасырдағы ұлылар мұрасы, қазақхандығы дәуіріндегі әдебиет үлгілерін және ХІХ ғасырдағы

зар заман ақындар поэзиясы мен ағартушылық бағыттағыәдебиетті, сонымен қатар әнші-сазгер ақындардыңшығармашылығын оқыту негізінде оқушыларға әдебиет әлемітуралы тұтас ұғым беру көзделеді.

Мектептегі «Қазақ әдебиеті» пәнін қазіргі талаптарға сайоқытуда оқушылардың өзіндік ерекшеліктері,қызығушылықтары басты назарда болады. Сол себепті пәндіоқытуда баланың танымдық ой-өрісін, эстетикалық талғамын,шығармашылық ойлауын дамытуға, қатысымдықіскерліктерінің шыңдалуына оң ықпал ететін оқыту әдіс-тәсілдер таңдап алынады. Оқушының ізденімпаздығын,белсенділігін, өз бетімен жұмыс істеу қабілетін,шығармашылық ойлауын қалыптастыруда олардың өзіндікерекшеліктері, қабілет-қарымдары ескеріледі. Танымдық,креативтік іскерліктерді дамытуға мүмкіндік беретіншығармашылық тапсырмаларды орындау оқушыларды сынтұрғысынан ойлауға жетелейді. Сөйтіп, әдебиеттіоқушылардың өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып оқытубілім мазмұнын меңгертуде басты ұстанымдардың біріболады.>

<Әдебиетті оқытуда тек ең танымал дегентуындылармен таныстыру ғана көзделіп, ХХ ғасыр жәнеегемен ел әдебиеті туралы қысқаша түсінік беріледі. >

3. Әлем әдебиеті үлгілерінен іріктеліп алынғантуындылар табиғаты. X-XI сыныптарға арналғанәдебиет пәнінің бағдарламалары мен оқулықтары.Хрестоматиялары және тақырыптарға бөлінген сағат саны. X-XI сыныптарға арналған әдебиет пәнінің бағдарламалары меноқулықтары. Хрестоматиялары және тақырыптарға бөлінгенсағат саны. Жоғары сыныптарда әдебиет пәнін жүргізу ісінекөмекші құрал ретінде жазылған алуан түрлі әдістемелікталдамалар, үлгі-жобалар, авторлары. Әдебиет пәнінеарналған «Қазақ тілі мен әдебиеті», «Қазақстан мектебі»журналдары мен «Қазақстан мектебі» газетінің атқаратынролі, оларда жарияланатын озат мұғалімдер іс-тәжірибелерінің мән-маңызы.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер.4-тақырып. Әдеби базалық білім аймағы. Жоғары сыныптардағы

тарихи-әдеби оқу курсы. Жоспар:1. Қазақ әдебиетін оқытуға енгізілетін шығармалар көлемі мен түрі.Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер.

1. Әдеби білім аймағына енгізілетін шығармалар көлемі мен түрі. Халықәдебиеті және оның іріктелген жанрлары. Ежелгі дәуір әдебиеті, оныңмектептік үлгілері. Жыраулар поэзиясы, оның көрнекті өкілдері. ҚазақтыңХІХ-ХХ ғасырлардағы классикалық әдебиеті, оның ақын-жазушылары. Қазіргіқазақ әдебиеті. Базалық әдеби оқудың тиімділігі және маңызы, қажеттілігі.Базалық әдеби білім беру бағдарламаларының екі бөліктен құралатындығы.Олардың өзара сабақтастығы, бір-бірінің заңды жалғасы болатындығы.Сыныптардағы әдебиеттік оқулардың жанрлық-хронологиялық принципкебағындырыла жүргізілетіндігі. Мұндағы әдебиет пәні жеке әдеби нұсқаларды,авторлар өмірі мен шығармашылықтарын оқып үйренуге негізделгенәдебиеттік оқу сипаттарында болатындығы. Х-ХІ сыныптарда әдебиматериалдардың тарихи-хронологиялық тәртіппен заман, дәуір ағымына орайорналастырылғандығы. Оның орта мектептің жоғары сыныптарына арналыпжазылған, түзілген қазақ әдебиеті тарихының қысқаша ғылыми курсы екендігі.Сондықтан онда қазақ көркем әдебиеті өкілдерінің бәрі бірдейқамтылмайтындығы. Жоғары сыныптардағы әдеби-тарихи курстың ортаңғыбазистік тарихи хронологиялық оқыту жүйесінің заңды, кеңейтілген әдебитаңдамалы жалғасы саналатындығы. Әдеби-теориялық ұғымдардың дағылымилығы артып, тереңдетіле түсетіндігі. Жазу жұмыстарына қойылатынталаптардың да күрделене беретіндігі.

5-тақырып. Әдебиет пәнінің оқыту әдіс-тәсілдеріЖоспар:1. Әдебиет пәнін оқыту амалдарын қарастырған әдіскер

ғалымдар.2. Оқытудың әдіс-тәсілдері.3. Әдебиетті оқытуда жаңа технологияларды

пайдаланудың кейбір жолдары.1. Сөз өнері туындыларының пайда болу, даму, толысу,

жаңару-жаңғыру сатыларын пайымдайтын ғылыми-зерттеуеңбектері, талдамалары және қол жеткен тың теориялықтұжырым-байламдары негізге алынып, нәтижесінде мектептеәдебиетті оқыту әдістемесінің жаңарып, заман талабына орайтүрленіп отыратындығы. Мұндай үздіксіз ізденістердіңәдебиет пәнін оқыту барысында белгілі бір өтілетін әдебитақырыптардың ішкі табиғатына қарай сан қырлы амалдар,жолдар, мен тәсілдерді өмірге әкелетіндігі. Орта мектептәжірибесіндегі әдебиет пәнін оқыту амалдары: ауызшабаяндау, әңгімелеп айту, пікірлесу, лекциялық талдама,байыптау, көрнекілік, техникалық құралдар, бүгінгікомпьютерді тиімді қолдану тәсілдері. Өткен ғасырдан берменқарай (XIX- XX ғ.ғ) ғылыми негізделіп, көбіне-көп жүзегеасырылып келе жатқан әдебиетті оқыту әдістері, олардыңжылдан-жылға дамып, байытылып ілгерілей беретіндігі.Сайып келгенде, қолданыстағы барша амал-тәсілдердің

оқушының әдебиет жөніндегі білім-біліктілігін молайтуға,орнықтыруға жұмылдыратындығы. Әдебиет пәнін оқытуамалдарын көп қарастырып әдепкі ізашарын жасаған ресейлікФ.И.Буслаев, В.Белинский, К.Д.Ушинский, Н.А.Корф,Л.Н.Толстой, В.И.Водовозов, В.Я.Стоюнин, В.А.Острогорский,Л. Поливанов, В.Голубков ,т.б. негіздеп, бертінде М.Скаткин,И.Лернер, Я.Роткович, М.Рыбникова, В.Никольский,Н.Кудряшевтер дамытқан әдістердің бес түрі. Аталған жүйеніжаңа қазақ мектебіндегі әдебиетті оқыту әдістемесінелайықтап, творчестволықпен игерген Ә.Қоңыратбаев,А.Көшімбаев, Т.Ақшолақов, С.Қирабаев, Ә.Дайырова,С.Тілешова, Қ.Бітібаева, т.б. оқу құралдары мензерттеуәдіскерлік еңбектері. Әуелбек Қоңыратбаевтың «4-7кластарда әдебиетті оқыту методикасы» және «Әдебиеттіоқыту методикасы» атты әдістемелік көмекші оқуқұралдарының мән-маңызы, құндылығы.

2. «Метод» - әдіс грек тілінде «зерттеу», «таным тәсілі»деген мағынаны білдіреді. Ал әдіс дегеніміз – белгілі бірмақсатқа жетудің, нақты міндетті шешудің жолы, тәсілі.

Әдебиетті оқыту барысында өтілетін тақырыпқа орайқандай амал-тәсілдерді пайдалану мүмкіндігі пән мұғалімініңыңғайында болатындығы, оның түрлері. 1) Творчестволық(шығармашылық) оқу әдісі. Оқу пәні ретінде әдебиеттіңбірінші кезектегі міндеті оқушылардың бойына көркемышғарманы түсіну, қабылдау мәдениетін қалыптастыру болыптабылатындығы. Творчестволық оқу әдісінің өзгепублицистикалық, ғылыми талдама мәтіндерді оқудан өзіндікайырмашылғы. Мұндағы сөз, сөйлем, ырғақ, әуенділікмеселеріне көңіл бөлу керектігі. Әр шығарманың тегіне,жанрына, бағытына, стиліне қарай танып білудіңшарттылығы. Творчестволық оқу әдісінде мұғалімніңбасшылығымен жүзеге асырылатын амалдар. Оқушыатқаратын жұмыс, міндеттер, оған қойылатын талаптар. 2)Эвристикалық оқу әдісі. Көркем шығарманы терең түйсіну,игеру оны саралап талдау арқылы іске асатындығы.Эвристикалық сұқбат өткізудің әдеби шығарманың көркемдіккестесін, әлеуметтік мәнін ашуға септігінің молдығы.Эвристикалық оқу барысында мұғалім атқаратын тәсілдер.Оқушылар атқаруға міндетті істер. Бұл тәсілдің оқушының ойкөкжиегін кеңейтіп, оларды өзінше толғанып, пікір айтуғабаулитындығы. Эвристикалық әңгіме, сұрақ-жауап,эвристикалық пікір таласы, оның тақырыптары. 3) Зерттеп оқуәдісі. Оқушыларды белгілі бір әдеби тақырып төңірегінде өз

беттерінше ойланып-толғануға ғылыми қорытындылар жасайбілуге үйрететіндігі. Оқушының шығарманы өзінше оқып, оныңидеялық-көркемдігін бағалай білуге және келешекте декөркем шығарманы талғап, таңдап түсініп оқуғабастайтындығы. Көркем мәтінді зерттеп, байыптап, сынкөзімен таразылап оқуға баулитындығы. Зерттеунәтижелеірін ауызша да, жазбаша да түсіндіріп беругетөсілдіретіндігі. Зерттеу әдісінің эвристикалық оқуғажақындығы. Зерттеу әдісі бойынша пән мұғаліміұйымдастыруға тиісті жұмыстар. Алдын-ала дайындықтыңқажеттілігі. Оқушылар атқаратын зерттеу жұмыстары,түрлері. 4) Репродуктивті оқу әдісі. Бұл әдіс бойыншаоқушының білімді дайын күйінде мұғалімнің айтуынан немесеоқулықтан алатындығы. Берілген білімді белсенді түрдеқаббылдау қажеттігі. Ой-сана, ес, қабілеттің рөлі. Жадтасақтап, жаңғыртып баяндап айту дағдыларынқалыптастыратындығы. Алынған білімді саналы түрде бойғасіңіру әдеттерін жетілдіретіндігі. Аталған оқу барысында пәнмұғалімі мен оқушылар атқаратын жұмыстар мен міндеттер.Оқушының ауызша, жазбаша жауаптары.

3. Қазіргі қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі ғылымыныңнегізгі бағыттарының бірі – бұрынғы қалыптасқан әдістемеліктәжірибелерімізді дұрыс пайдалана отырып, белгілі әдістергебүгінгі заман сұранысына сай модификация жасай білу,шығармашылық тұрғыда жан-жақты жетілдіру болыптабылады. 60-жылдардан бастап білімді«технологияландырудың» ғылыми атауы біртіндеп кеңейтіліп,«әдістер мен құралдар жиынтығы» терминіне айналды. Оқу-тәрбие үрдісін технологияландыру – білім беру мен тәрбиелеупроблемаларын сапалы жаңа даеңгейде шешуге ықпалжасайды. Технологиялық әдіс-тәсілдердің көмегіменоқушылардың таным белсенділігі артып, даму үрдісі жетілетүседі. Оқу үрдісін «технологияландыру» мәселесі ХХ ғасырдапедагогика ғылымында шетелдік, отандық ғалымдардыңеңбектерінде әр қырынан алынып зерттелді. В.Беспалько,В:К.Дьяченко, В.В.Гузеев, М.В.Кларин, Д.Хогрид, В.М.Монахов,Г.К.Селевко, М.А.Чошанов, С.М.Құсайынов, Г.Нұрғалиева,Ж.Қараев, Н.Нұрахметов, М.Жанпейісова, Г.Д.Әуелбекова,З.Бейсембаева, С.К.Исламгулова т.б. ресейлік жәнеқазақстандық ғалымдар ғылым мен тәжірибені ұштастыразерттеп, жаңа педагогикалық технологияларды тиімдіпайдаланудың жолдарын көрсетті.

Технология шеберлік туралы ғылым. «Педагогикалықтехнология» – жинақталған интегралдық үрдіс білімніңбарлық түрін меңгеру үшін ұйымдастыру және басқару,жоспарлау. Педагогикалық технологиялардың ең маңыздыбелгілері: 1) п.т. жоспарланған нәтижеге жетуге кепілдікбереді; 2) нақты оқыту мен тәрбиелеу мақсатын,педагогикалық ойды жүзеге асырады.

П.т. ХХ ғасырдың 60 жылдары АҚШ пен Ұлыбританияелдерінде қалыптасты.

Жаңа технологиялардың түрлері: дамыта оқыту,проблемалап оқыту, модульдік оқыту, деңгейлік оқытутехнологиялары, оқытудың жобалау технологиясы, компьютерарқылы әдеби мәтіндерді меңгерту технологиясы.

1) Дамыта оқыту технологиясы – бұл оқу үрдісіндеоқушының барлық мүмкіндігінің толық іске асуына негізболатын бағдарлы оқыту.

2) Проблемалап оқыту технологиясы – оқушынышығармашылыққа бағыттап, оқыту үрдісінің әрбір сатысындаәртүрлі ситуацияны шешуде ой ұшқырлығын дамытып,қарама-қайшылықты түсіне білуге жетелейді, дұрыс нәтижегежетудің, берілген тапсырмаларды орындаудың жаңажолдарын іздестіреді.

3) Модульдік оқыту технологиясы – білім мазмұнын әрқырынан жетілдірудің, ұйымдастырудың құралы мен әдісі.Сондай-ақ теориялық және практикалық білімді қамтамасызетудің құрылымдық жүйесі. М.о.т. бойынша білім алушы өзмүмкіндігіне қарай жұмыс істейді.

4) Деңгейлік оқыту технологиясы – білім берудегі озықұстанымдарды негізге ала отырып, әр баланың қабілетін,талантын ашу, өзіне деген сенімін арттыру, әдеби білімсапасын арттырып дамыту, ауызша, жазбаша тілін жетілдіру,жеке пәндердің ғылыми-әдістемелік сапасын жүйелеу.

5) Оқытудың жобалау технологиясы – оқушының дараерекшелігі, қабілетін анықтада, психологиялық диагностика,сауалнама, әңгіме, шағын сыр толғау жазғызу, т.б. жұмыстүрлері орындалады. Жобаны жүзеге асыруда оқушыларжаңаны ғана емес, өзінің алдындағы нақты проблеманышешеді. Бұл технология зерттеушілік оқыту технологиясыменсабақтасып келеді. Оқушының өз бетінше әрекеті, проблеманыкөре білу, оны шешу, ақпаратты талдау, талқылау, жүйелеу,топтау іске қосылады. Өз пікірлерін еркін ұсына отырып,дәлелдеуге тырысады, ең алдымен оқушылар зерттеуді неденбастайтындықтарын анықтаулары қажет. Нақты мақсат

белгіленеді. Бұл технология оқушылардың өз бетімен білім алуқұзыреттілігін қалыптастыруға, әрекеттік, танымдық,креативтікт.б. қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.

6) Компьютер арқылы әдеби мәтіндерді меңгертутехнологиясы – білім алушының теориялық жәнешығармашылық ойлау қабілеттерін дамыту. «Интерактив» сөзіағылшын тілінен аударғанда «өзара әрекет ету» яғнибіреумен (компьютер, оқушы, оқытушы) диалог режиміндеөзара әрекет ету. Ақпараттық технологияларды оқу үрдісіндепайдалану оқытушының дайындығы мен білім сапасына,ізденісіне айрықша талаптар қояды. Шығармашылықпенжұмыс істеуіне бағыттайды.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер. 6-тақырып. Көркем шығарманы жанрлық ерекшеліктеріне қарай

оқытуЖоспар:1. Көркем шығарманың тектері мен түрлері.1. Көркем шығарманың тектері мен түрлері жөніндегі

мәліметтер. Бұл мәселе туралы ежелгі заманнан бастап,қазіргі күнге дейінгі ой-пікірлер. Көркем шығарманыңбастапқы топтастырушылары. Аристотель, әл-Фараби, Платонжәне бертінгі кездегі В.Г.Белинский, Г.Лессинг, Л.Тимофеев,Н.Гуляев т.б. еңбектері. А.Байтұрсынов, Е.Ысмайлов,Б.Кенжебаев, Қ.Жұмалиев, З.Ахметов, З.Қабдолов сынды қазақәдебиетінің көрнекті зерттеушілерінің ой-тұжырымдары.Шағын көлемді, орта көлемді, кең көлемді – эпикалықшығармаларды талдауға,құрылысын, баяндау жолдарынтанытуға қойылатын талаптар. Олардың көркемдік, тәрбиеліксипаттарын ашу амалдары.

Әдеби жанр (французша – тек, түр) термин ретіндешартты түрде екі мағынада қолданылады. 1) әдебиеттердіңқалыптасқан тектері – эпос, лирика, драма; 2) әдебитуындылардың түрлері – әңгіме, повесть, роман, поэма,комедия т.б. Жанр – даму үстіндегі құбылыс. Дәстүрлі түрдеалғанда әдеби тек үшке жіктеледі: эпос – болмысты белгілі біруақыт пен кеңістік асында, оқиғалар шеңберінде, сюжеттікжелі негізінде суреттейді. Лирика – адамның ішкі сезім күйін,әртүрлі эмоционалдық жағдайын бейнелейді. Драма –кейіпкерлердің тікелей қатысуымен олардың арасындағытартыс, қақтығыстарды әлеуметтік-психологиялық сипаттаберуімен ерекшеленеді.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер. 7-тақырып. Эпикалық шығармаларды оқытудың өзіндік сипаттары

Жоспар:1. Эпикалық шығармаларды оқытудың өзіндік ерекшеліктері1. Шағын көлемді, орта көлемді, кең көлемді эпикалық

шығармаларды талдауға, құрылысын, баяндау жолдарынтанытуға қойылатын талаптар. Олардың көркемдік, тәрбиеліксипаттарын ашу амалдары.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер. 8-тақырып. Драмалық шығармалардың оқытылуыЖоспар:1. Драмалық шығармаларды оқытудың ерекшеліктері1. Драмалық шығармалар және олардың жазылу мәнері

туралы мағлұматтар. Драмалық шығармалардың көркем қарасөзбен де, өлең сөзбен де жазыла беретіндігі. Жазылу,сахнада орындалу заңдылықтары. Драматург - режиссер -әртіс схемасына түсінік. Орындалатын орны – театр, сахна.Драмалық шығармаларды оқытудың өзіндік ерекшеліктері.Оқушылар қызығушылығын арттыру жолдары.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер. 9-тақырып. Лирикалық шығармаларды оқытуЖоспар:1. Лирикалық шығармаларды оқытудың ерекшеліктері1. Лирикалық шығармалардың адамның көңіл-күйіне,

темпераментіне, білім-білік деңгейіне, мінез-құлқына тікелейбаланысты екендігі. Лириканың эпос пен драмалықшығармалардан айырмашылығы. Лириканың түрлері,мысалдары. Мәнерлеп, мақамдап оқып-үйрену тәсілдері,мұғалімнің жетекшілік рөлі. Лирикалық шығармалардаавтордың, ақынның бірінші орында тұратындығы, мысалдары.V-XI сынып оқулықтарындағы лирикалық өлең түрлері менғылыми талдамасы.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер. 10-тақырып. Әдебиет пәні мұғалімінің жұмыс жоспарларыЖоспар:1. Жұмыс жоспарларының түрлері1. Жалпы білім беретін орта мектептердің жылдық

немесе жарты жылдық оқу жоспарларының болатындығы.Орта білім беретін оқу орындарының жұмыс жасау ырғағынасай, әдебиет пәні мұғалімінің де өзіндік қызмет тәртібі, ісжоспарларының жасалатындығы. Оның әдебиет пәнімұғалімінің білім-білік қорына, жоғарғы оқу орындарындажүріп, бойына сіңірген педагогтік тжірибе-дағдыларына,этикалық-эстетикалық таным-түйсіктеріне тікелейқатыстылығы. 1) күнтізбелік (календарлық)–тақырыптық

жоспар түзілісі, не себепті қажеттілігі, бағдардың рөлі. ОныңV-XI сыныптарға арналған оқу бағдарламаларына сайжасалатындығы. Сабақ кестесіне сай, тақырыптың өтілетінкүні, уақытының көрсетілетіні, көрнекілік, техникалыққұралдар түрі аталатыны. 2) Сабақтық жоспар, оныңкүнтізбелік жоспар негізінде жасалатыны. Сабақтықжоспарлардың керек болу себебі, атқаратын рөлі, тармақтарымен бөлімдері. Мұғалімнің творчестволық қасиеттерінің,талант-қабілеттерінің көрінетіндігі.

Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер. 11-тақырып. Қосымша оқуға ұсынылатын шығармалар мен шетел

әдебиеті. Әдеби жазу жұмыстары және оның түрлеріЖоспар:1. Шетел әдебиетін оқыту2. Жазбаша жұмыс түрлері1. 5-11 сынып оқушыларына қосымша оқуға ұсынылатын

көркем шығармалардың сипаттамасы. Шет елдер әдебиетініңозық түрлерін оқыту керектігі. Қоғамдық орта жүйесі,әркелкілігі, адамдар мінез-құлық ерекшеліктері жөнінде жан-жақты мағлұматтар алудағы әдеби көркем шығарманыңдереккөздік, тәлімдік ролі, образдың оқушылар ой-санасынашақ, лайықты болатындығы, мысалдары.

1.1. Француз әдебиетін оқыту. Бальзактың «Шегіренбылғары» шығармасын слайд-шоу көрсету.

1.2. Ағылшын әдебиетін оқыту. Шекспирдің «Ромео-Джульетта», «Отелло», «Гамлет» пьесаларының сабақжоспарларымен таныстыру (әр студентке үлестірмеліматериал ретінде беріледі).

2. Оқушылардың ауызша және жазбаша әдеби тіліндамыту, жетілдірудің қажеттілігі, маңыздылығы. Жазбашасөз, хат-хабар қатынастары мәдениеті. Жазбаша жұмыстүрлері. Мазмұндама жаздыру, оның сөз көлемі. Әдебишығарма жаздыру түрлері, тақырыптары, көлемі жәнебағалау. Мақала жазудың үлгісі. Рецензия жазу.

Шығарма талабы мен міндеті туралы слайд-шоу көрсету. Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер. 12-тақырып. Әдебиет пәні кабинетіЖоспар:1. Әдебиет пәні кабинетінің маңызыМектептің оқу-тәрбие ісіндегі әдебиет кабинетінің орны.

Орта мектептер жүйесіндегі оқу-көмекшілік ұялар: мектепкітапханасы мен салалық оқу кабинеттері, олардың өзарақарым-атынасы, іскерлік байланыстары. Баршасының оқу-

тәрбие ісіне жауаптылығы. 1) Әдебиет кабинеті атқаратынміндеттер: ең алдымен оқу бағдарламаларында талғанкөркем шығармалар мәтіндері, әдеби-сын және тарихи-әдебиматериалдары, оқу бағдарламалары, әдістемелік құралдар,көрнекілік техникалық жабдықтар, компьютерлер, телевизор,аудио-видео таспалар, кинокамераларды жинастырыпсақтайды. 2) Қазақ және көрнекті әлем ақын-жазушыларының белгілі көркем шығармалар жинақтары,томдары, портрет-суреттері кабинеттің кітап сөрелеріндетұратындығы, қабырғаларына ілініп қойылатындығы. Әдебиетпәніне қажетті алуан түрлі энциклопедиялар анықтағыштар,туған ел тарихына, мәдениетіне қатысты еңбектер, альбомдарт.б. Әдебиет кабинетінің меңгерушісі, лаборанты атқаратынжұмыстары мен міндеттері.

7 Тәжірибешілік сабақтардың мазмұны

1-тақырып. Кіріспе1. «Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» пәнінің мақсаты мен міндеті. 2. Әдебиет пәнінің өзіндік ерекшеліктері, оқу жүйесіндегі алатын орны.Тапсырмалар:1. Пәннің мақсаты мен міндеттерін;2. Әдебиетті оқыту әдістемесінің өзіне тән ерекшелігі, қарастыратын

мәселелері;3. Бүгінде білім берудегі жаңа бетбұрыс, негізгі талаптар қандай?4. Басқа ғылымдармен байланысын, тіл біліміне тікелей байланысы

жайында мысалдар арқылы дәлелдеп көрсет. Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [4], 1-47 беттер.2-тақырып. Қазақ әдебиетін оқыту тарихыЖоспар:1. Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің тарихы.Тапсырмалар:1. ХІХ ғасырдағы қазақ зиялыларының жаңаша білім алу қажеттігі

жөніндегі Ш.Уәлихановтың, А.Құнанбаевтың ой-толғаныстары.2. Ы.Алтынсариннің «Қазақ хрестоматиясы» оқулығының

әдебиетті оқытудағы маңызы. Оқулықтың мазмұны менқұрылымы.

3. Мектепте қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің дамукезеңдері.

4. Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің қалыптасыпдамуындағы педагогикалық оқулар мен ғылыми-тәжірибелікконференциялардың рөлі қандай?

3-тақырып. Әдебиет пәнінің қазіргі оқытылу ерекшеліктері.Жоспар:1. Тәуелсіздік жылдарында білім беру жүйелеріндегі

атқарылған іргелі жұмыстар.2. Әдеби білім мазмұнын жаңарту бағытындағы жаңа

ұстанымдар мен құндылықтар, әдеби білім берудегі модульдікжүйе, өзіндік ерекшеліктері, әдебиетті оқытудың жаңатехнологиялар жүйесі.

3. Әлем әдебиеті үлгілерінен іріктеліп алынғантуындылар табиғаты.

Тапсырмалар:1. «Қазақ орта мектептеріндегі білім мазмұнының

тұжырымдамасы» (1991 ж.), оның мазмұн-мәні, ғылымиметодикалық негіздері. «Әдеби білім тұжырымдамасы»,Қазақстан Республикасы орта білім мемлекеттік стандарты(Алматы,1998). «Қазақстан Республикасының 2015 жылғадейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы (Астана, 2003)».Бұлардағы әдеби білім беру құрылымындағы өзгерістердіталқылау.

2. Қазақ әдебиеті пәнінің алғашқы бағдарламаға дейінгіоқытылу жайы (алғашқы оқулықтар) қандай дәрежеде болды(1879-1930)?

3. ХХ ғ. алғашқы жартысындағы жаңа әдістемелікбағыттарға шолу жаса.

4-тақырып. Әдеби базалық білім аймағы. Жоғарысыныптардағы тарихи-әдеби оқу курсы.

Жоспар:1. Қазақ әдебиетін оқытуға енгізілетін шығармалар көлемі мен түрі.Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-22 беттер; [2], 1-47 беттер.Тапсырмалар:1. Ертегілерді оқыту ерекшелігі. «Ер Төстік», «Керқұла

атты Кендебай», «Қырық өтірік», «Аяз би», «Сырттандар»ертегілерін оқыту (5-сынып, 15 сағат бөлінген).

2. Әңгімелерді оқыту ерекшелігі. Ы.Алтынсариннің«Өзен», «Дүние қалай етсең табылады?» әңгімелерін оқыту (5-сынып, 2 сағат бөлінген).

3. Батырлар жырын оқыту ерекшелігі. «Қобыландыбатыр», «Алпамыс батыр» жырларын оқыту (6-сынып, 6 сағатбөлінген).

4. Бағдарламамен жұмыс (Астана, 2010). 5-сыныптардамынадай әдеби теориялық ұғымдарды меңгерту керек: мысалтуралы. Өлең құрылысы. Өлең тілі туралы мәлімет. Пейзаждықлирика туралы ұғымды дамыту. Өлең құрылысы (өлеңдегібуын, бунақ, тармақ, шумақ, ұйқас). Эпитет туралы ұғым.Кейіптеу туралы. Портрет туралы ұғымды дамыту. Суреттеу,баяндау, сипаттау. Кейіпкер мінездемесі. Шығарманың тілі,портретттік, мінездемелік суреттер. Эпитет, теңеу, метафоратуралы, өлең ұйқасы, пафосы ұғымдарын тереңдету. Лиризм,ақындық тіл. Әдебиеттің тегі мен жанрлары.

6-сыныпта мынадай әдеби теориялық ұғымдардымеңгерту керек: Риторикалық сұраулы сөйлем. Қара сөзтуралы мәлімет. Лирикалық қаһарман туралы түсініктеріндамыту. Метафоралық шендестірулер. Дамыта суреттеу.Типтік образ туралы. Баллада туралы ұғым. Тақырып, идеятуралы. Деректі шығармалар туралы түсінік. Қара өлең ұйқасытуралы түсінік. Сюжет туралы. Фантастикалықшығармалардың табиғаты туралы алғашқы ұғым. Композициятуралы түсініктерін кеңейту. Жыршы туралы ұғым.

7-сыныпта мынадай әдеби теориялық ұғымдардымеңгерту керек: лиро-эпостық жыр. Антитеза. Ирония, сатиратуралы. Пейзаж. Романтикалық образ. Тарихи роман. Повесть,аллегория, юмор туралы түсінік.

8-сыныпта мынадай әдеби теориялық ұғымдардымеңгерту керек: сопылық поэзия, ассонанс, аллитерация,толғау, кейіпкер туралы, гипербола, миф, роман, поэма,психологиялық параллелизм, драма, рубаилар туралы түсінік.

9-сыныпта мынадай әдеби теориялық ұғымдардымеңгерту керек: айтыс туралы, жыр, толғау, терме, жыршы,дидактикалық өлеңдер, философиялық лирика, азаматтықлирика, ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетініңбайланысы,типтік бейне, лирикалық кейіпкер,сыншыл реализм, роман-эпопея, ішкі монолог, тарихи роман, тарихи поэма, мотив, өміржәне көркемдік шындық.

10-сыныпта мынадай әдеби теориялық ұғымдардымеңгерту керек: мынадай әдеби теориялық ұғымдардымеңгерту керек: әдебиеттің қоғам өміріндегі маңызы,әдебиеттің халықтығы туралы, дастан, кейіптеу ұғымынтереңдету, аударма шығармалар ұғымы.

11-сыныпта мынадай әдеби теориялық ұғымдардымеңгерту керек: әдебиеттің тегі мен түрлері, әдеби бағыттар,көркем әдебиет туралы, реалистік образ, әдебиеттегіромантика, символ, әдебиеттің жанры мен стилі, тақырып пен

идея, сарказм, ирония, әдебиеттегі тарнихи тұлғалар,әдебиеттегі психологизм, роман, эпикалық жанр туралы ойдыжинақтау.

5-11 сыныптарда оқытылатын әдеби теориялықұғымдарды қалай меңгертесіңдер? Меңгерту амалдарынкөрсетіңдер.

5. Жоғарыда көрсетілген бағдарламадан 5-11 сыныпоқушыларының білім, білік, дағдыларына қойылатынталаптарды конспектілеңіз.

5-тақырып. Әдебиет пәнінің оқыту әдіс-тәсілдеріЖоспар:1. Әдебиет пәнін оқыту амалдарын қарастырған әдіскерғалымдар.2. Оқытудың әдіс-тәсілдері.Тапсырмалар:1. В.В. Голубков «әдебиетті оқыту әдістемесі» еңбегінде

(1962 ж.) қандай әдістерді тиімді деп көрсетті?2. «Алаш Орда» қайраткерлерінің оқу-ағарту

саласындағы ой-пікірлерін жинақтап көрсетіңдер.3. Әдебиетті оқытудағы қолданылатын негізгі әдіс-

амалдар қандай? (мысал келтіріңдер).4. Қазақ әдебиетінің оқу-әдістемелік ғылым ретінде

қалыптасуына шолу жасай отырып, бүгінгі өмір талабына сайоқыту мәселлерінің өзіндік бағыт-бағдарын, ерекшеліктерінанықтаңдар.

5. Қазақ әдебиетін оқытудағы инновациялықтехнологияларды қолданудың жолдарын көрсет.

6. Дәстүрлі оқыту үлгісі мен жаңаша оқыту үлгісінесалыстырмалы сипаттама бер.

7. Дамыта оқыту технологиясын пайдалана отырып, сабақжоспарын/үлгісін жаса.

8. «Абайдың қара сөздері» деген тақырыпқа дамытушыжаттығуларды жаса/құрастыр.

9. Деңгейлік тапсырмалардың әдеби мәтіндердімеңгертуге мысалдар келтір.

10. М.Мағауиннің «Тазының өлімі»романына (11-сынып, 2сағат бөлінген) деңгейлік оқыту технологиясы бойыншадеңгейлік тапсырмалардың үлгісін жаса (слайд-шоу көрсету,сабақ өткізу.)

11. Оқушылардың ой-өрісін дамытуда проблемалықоқытудың ерекшелігі қандай?

12. Шығармашылық, танымдық, эстетикалық қабілеттердіқалыптастырудағы дамыта оқытудың рөлін көрсет.

13. Оқытудың жаңа технологияларының түрлерін топтапкөрсет, тиімділігі туралы мысалдармен дәлелде.

14. Әдебиетті модуль арқылы оқытудың өзіндікерекшелігі қандай?

15. Қазақ әдебиеті пәні бойынша оқу модульдарын (9-сынып) құрастыр, яғни бірнеше блокка жікте (сабақты слайд-шоу арқылы көрсету).

16. Модульдік бағдарламаға әдеби жаттығулар жүйесінжаса (сабақты слайд-шоу арқылы көрсету.

17. Жоғары белсендікті дамыту әдістемесін(интерактивті) сабақта қалай қолдануға болады?

18. Бейнеқұралдарды сабақта қалай пайдаланысыңдар?Компьютермен жұмыс істеу, электрондық құралдарыпайдаланудың тиімділігін дәлелде, видео таспаны әдебиетсабағында қалай пайдаланасыңдар?

6-тақырып. Көркем шығарманы жанрлық ерекшеліктерінеқарай оқыту

Жоспар:1. Көркем шығарманың тектері мен түрлері.Тапсырмалар:1. Көркем шығарманың тектері мен түрлері туралы,

оларды оқытудың тиімділігі жөнінде конспекті жазыңыз.7-тақырып. Эпикалық шығармаларды оқытудың өзіндік сипаттарыЖоспар:1. Эпикалық шығармаларды оқытудың өзіндік ерекшеліктеріТапсырмалар:1. Әңгіме жанрының өзіне тән ерекшелігін ашып,

мысалдармен дәйекте. Ы. Алтынсариннің «Таза бұлақ», «Байбаласы мен жарлы баласы» әңгімелеріне, Ғ.Мүсіреповтің«Ашынған ана», «Ана кесімі айнымайды» әңгімелерінемәтіндік жоспар құрып, талдау жаса (сабақ жоспарларынқұрастыр).

2. Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі» повесінен Шұға,Әбдірахман, Қасымжан бейнелерін даралап, мінездеме бер.Мәтіннен адам портретін беретін, табиғат көрінісінбейнелейтін тұстарын тауып, талдау жаса.

3. С.Мұқановтың «Өмір мектебі» романындағы балаСәбиттің бейнесіне талдау жаса.

4. Мемуар, ғұмырнамалық шығарма, деректілік,түптұлға ұғымдарының мәнін аш.

5. С.Сейфуллиннің «Аққудың айырылуы» дастаны менМ.Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» дастанын салыстыр.Екі дастанды салыстыра отырып оқыту. (Негіз: Қ.П.Жүсіптің

«Әдебиетті оқыту мәселелері». Павлодар, 2011 ж). Сабақжоспарын жаса. (слайд-шоу көрсет).

8-тақырып. Драмалық шығармалардың оқытылуыЖоспар:1. Драмалық шығармаларды оқытудың ерекшеліктеріТапсырмалар:1. Драмалық шығармалардың ерекшелігін (тақырып,

кейіпкер бейнесі, тартыс сипаты) дәлелдеңіз.2. Шағын пьеса, инсценировка, драма тілі мәселесіне

талдау жасаңыз.3. Қ.Мұхамедхановтың «Майданнан майданға» пьесасын оқыту. (Негіз:

Қ.Мұхамедханов. Көп томдық шығармалар жинағы. 7 том. Пьесалар. Өлеңдер.Алматы, 2009 ж. 5-б). Сабақ жоспарын жаса).

9-тақырып. Лирикалық шығармаларды оқытуЖоспар:1. Лирикалық шығармаларды оқытудың ерекшеліктеріТапсырмалар:1. А.Құнанбаевтың «Қыс», «Күз», «Қараңғы түнде тау

қалғып», М.Жұмабаевтың «Толқын», Қ.Аманжоловтың«Дауыл» өлеңдеріне көркемдік жағынан талдау жасаңыз.

2. Лириканы оқытуда қандай мәселелер ескеріледі?3. Әдіскер ғалым Қ.П.Жүсіптің «Әдебиетті оқыту

мәселелері» (Павлодар, 2011 ж.) еңбегінен «Лирикалықшығарманы оқыту ерекшелігі» (22-б.) мақаласынконспектілеу.

4. М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» дастанын оқыту.(Негіз: Қ.П.Жүсіптің «Әдебиетті оқыту мәселелері». Павлодар,2011 ж). Сабақ жоспарын жаса. (слайд-шоукөрсет).

10-тақырып. Әдебиет пәні мұғалімінің жұмыс жоспарларыЖоспар:1. Жұмыс жоспарларының түрлеріТапсырмалар:1. Мектептегі оқу үдерісінде күнтізбелік, тақырыптық,

сабақ жоспарлары қалай жүзеге асырылады?2. Факультатив курсының жұмыс жоспарын жаса.

(Курстың атауы: «Қазақ халық ертегілеріндегі ұлттықдәстүр»). Жұмыс жоспарына тақырыптық жоспарды енгізіп, бағдарламажаса.

3. 10-сыныпқа арналған оқу бағдарламасы (Астана, 2010) негізіндекүнтізбелік жоспар жаса (56 сағат бөлінген).

4. С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасын оқыту. Сабақ жоспарын жаса(Қ.П.Жүсіптің әдісін негізге алу).

11-тақырып. Қосымша оқуға ұсынылатын шығармалар мен шетеләдебиеті. Әдеби жазу жұмыстары және оның түрлері

Жоспар:1. Шетел әдебиетін оқыту2. Жазбаша жұмыс түрлеріТапсырмалар:1. А.С. Пушкиннің «Балықшы мен балық» ертегісін (5-сынып,

3 сағат) оқыту. Ертегіні компьютер арқылы әдеби мәтіндерді меңгерту

технологиясы арқылы оқыту. 2. Шыңғыс Айтматовтың «Найман ана» шығармасын (8-

сынып, 1 сағат) оқыту.Шығарманы деңгейлік оқыту технологиясы арқылы оқыту.3. Шығарма жазуға үйрету. Шығарма түрлері. (Топқа шығарма жаздырту.

Бағалау).4. Мазмұндама жазуға үйрету. (Слайд-шоу көрсету).5. Газет-журналдан немесе конференция материалдары жинақтарынан

бір мақала алып, соған рецензия (пікір) жазу. (А-4 форматында Times NewRoman, 14 шрифтпен терілген).

12-тақырып. Әдебиет пәні кабинетіЖоспар:1. Әдебиет пәні кабинетінің маңызыТапсырмалар:1. Әдебиет пәні кабинетінің макетін жаса.2. Әдебиет пәні кабинетінің төлқұжатын жаса. 3. Мұғалім ретінде әдебиет пәні кабинетін қалай жасар едің? Слайд-

шоу арқылы көрсет.

8 СӨЖ тапсырмалары

Студенттерге өздігінен оқуға берілетін тақырыптар

1. Әдебиеттен сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстарТақырып бойынша тапсырмалар:1. Сыныптан тыс оқуды ұйымдастырудағы пән

мұғалімінің рөлі (аралас конспект)2. Сыныптан тыс оқуға басшылық жасауда сынып

жетекшісінің рөлі (баяндама)3. Кітапхана және сыныптан тыс оқуды ұйымдастыру

(күрделі конспект)2. Оқушыны ізденту мәселелеріТақырып бойынша тапсырмалар:1. Қ.П. Жүсіптің «Оқушы ізденсін десеңіз» (174-185 бб;),

«Оқушыны ізденту мәселелері» (192-206 бб.) мақалалары

бойынша эссе жазу (Негіз: Қ.П.Жүсіптің «Әдебиетті оқытумәселелері». Павлодар, 2011 ж.

3. Инновациялық оқыту технологиясының түрлері Тақырып бойынша тапсырмалар:1. Қарқынды күшейте (интенсивті) оқыту технологиясы (онлайн-дәріс

сабақ жасап, өткізіңіз).2. Топтық/ұжымдық оқыту технологиясы (пресс-конференция сабағын

ұйымдастырыңыз). 3. Іскерлік ойын технологиясы (сот сабағын өткізіңіз) 4. Витагенді технология (брифинг сабақ өткізіңіз)5. Шешендік сөздерді оқыту (сабақты кейс-стади әдісін қолдану

арқылы өткізіңіз).4. Озық педагогикалық тәжірибені үйрену (пікірталас сабағын

ұйымдастырыңыз. Тақырыбы: «Қазіргі озық педагогикалық тәжірибе бізгене береді және оның перспективалары»).

5. «Болашақ мамандардың кәсіби біліктілік дағдыларын қалайқалыптастыру керек?» деген тақырып бойынша ойтолғау/эссе жазыңыз.

6. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгіБілім беруді дамыту тұжырымдамасы // Егемен Қазақстан,2003, 26 желтоқсан. Тұжырымдаманы талқылау. Дөңгелекүстел ұйымдастырыңыз.

9 Реферат тақырыптары.

1. 10-11 сыныптарда әдеби сын-зерттеу еңбектерін оқыту (бағдарламабойынша)

2. Оқушылардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыру3. Дәстүрлі білім беру мен өнімді (продуктивті) білім берудің басты

ерекшеліктері, айырмашылықтары4. Ұжымдық оқыту технологиясының тиімділігі5. Абай өлеңдерін «миға шабуыл» әдісі арқылы оқыту6. Қазақ әдебиетін креативті оқыту7. Қазақ әдебиетін оқытуда сын тұрғысынан ойлау технологиясы8. Болашақ педагог мамандардың құзіреттілігін арттыру

10 СОӨЖ кеңестерінің кестесі

№ Сабақ түрлері

дүйсенбі

сейсенбі

сәрсенбі

бейсенбі жұма сенбі

1. Дәріс бойынша кеңестер

10.0011.00

2. Тәжірибелік сабақтар

11.0012.00

бойынша кеңестер

3. СӨЖ бойынша кеңестер

11.0012.00

4. Реферат бойынша кеңестер

10.0011.00

5. Тест сұрақтары бойынша кеңестер

11.0012.00

11 Пән бойынша тапсырманы орындау және тапсыру кестесі

№ Жұмыс түрі Тапсырманың мазмұны,мақсаты, тақырыбы

Қолданы-латын

әдебиет

Орындалуұзақтығы

Бақылаутүрі

Бақылаудытапсырумерзімі

1 2 3 4 5 6 71 Аралас

конспект

Сыныптан тысоқудыұйымдастырудағыпән мұғалімініңрөлі

1 апта Араласкоспектжазу

1-апта

2 Баяндама

Сыныптан тыс оқуға басшылық жасауда сынып жетекшісінің рөлі

1 апта Баяндамажазып,қорғау

2-апта

3 Конспект(күрделітүрі)

Кітапхана жәнесыныптан тысоқуды

ұйымдастыру

1 апта Күрделіконспектжазу

3-апта

4 Эссе Қ.П. Жүсіптің«Оқушы ізденсіндесеңіз»,«Оқушыны іздентумәселелері»мақалалары

1 апта Эссежазып,қорғау

4-апта

5 Онлайн-дәріс сабақ

Қарқынды күшейте(интенсивті) оқытутехнологиясы

1 апта Сабақөткізу

5-апта

6 Пресс-конференция сабағы

Топтық/ұжымдық оқыту технологиясы

1 апта Сабақөткізу

6-апта

7 Сот сабағы Іскерлік ойын техноло-гиясы

1 апта Сабақөткізу

7-апта

8 Брифингсабақ

Витагенді технология 1 апта Сабақөткізу

8-апта

9 Кейс-стадиәдісі

Шешендік сөздердіоқыту

1 апта Сабақөткізу

9-апта

10 Пікірталассабағы

«Қазіргі озық педагоги-калық тәжірибе бізге небереді және оныңперспективалары»

1 апта Сабақөткізу

10-апта

11 Эссе «Болашақ мамандардыңкәсіби біліктілік дағды-ларын қалай қалыптас-тыру керек?»

1 апта Эссежазып,қорғау

11-апта

12 Дөңгелек үстел(жүргізу-ші)

ҚазақстанРеспублика-сының2015 жылға дейінгіБілім беруді дамытутұжырымдамасы

1 апта Дөңгелекүстелдіңсценар-ийін жазу

12-апта

13 Реферат Оқушылардың сөйлеумәдениетінқалыптастыру

1 апта Рефератжазып,қорғау

13-апта

14 Реферат Қазақ әдебиетін оқытудасын тұрғысынан ойлаутехнологиясы

1 апта Рефератжазып,қорғау

14-апта

15 Реферат Қазақ әдебиетінкреативті оқыту

1 апта Рефератжазып,қорғау

15-апта

12 Курс саясаты Оқу процесіне қатысу дегеніміз – сабаққа қатысу,

пікірталаста және топ жұмысында белсенділік көрсету,топтастарының оқуына әсер ету. Студент аудиториялықсабақтарға, міндетті түрде дәріс сабақтарына, тәжірибешіліксабақтарға қатысып, кешікпей, берілген тапсырмалардыуақытында орындауы керек, сондай-ақ ішкі ережелердісақтап, өздеріне тиісті жүктелген міндетті дұрыс атқаруыкерек. Сабақты босатқан жағдайда деканаттың шешіміменбосатқан сабақты қайта толықтырады. Сабаққа екі рет кешігу– бір рет босату болып есептеледі. Сабақты екі реттен артықбосатса, оқытушы студентті сабаққа кіргізбеуге құқығы бар.

Студентке берілген тапсырманы уақытында тапсырукерек. Емтихан сессиясына үш күн қалған кезде тапсыру еңкеш тапсыру болып саналады. Берілген тапсырманы жәнекурстық жұмысты тапсырмаған студенттер емтиханға кіреалмайды.

Қойылған талаптар орындалмаса, жаза қолданылады.Сабаққа 100 пайыз қатысып, берілген тапсырмалардыуақытымен және дұрыс орындаса – ең жоғарғы балл 100 б.қойылады.

Студенттердің білімін аралық бақылау тест немесежазбаша бақылау жұмысы түрінде жүргізіледі.

Осы көрсеткіштер орындалмаған жағдайда жеткіліксізнемесе айып санкциялары қолданылады:1) сабақты босату (себепсіз);2) тапсырмаларды уақытымен орындамау;3) тапсырмаларды орындау барысында қателіктер жіберу,яғни, студент материалды толық меңгермеген жағдайда.

Егер студент сабаққа себепті жағдаймен келе алмаса,келесі аптада сол сабаққа өтеу (отработка) жасайды. Бірақұпай азайтылады.

13 Қолданылатын әдебиеттер тізімі

Негізгі:1. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі. А. 20092. Әуезов М. Абай Құнанбаев. А. 2009

Қосымша: 3. Байтұрсынов А. Қазақтың бас ақыны. А., 19894. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі. А.19955. Әуезов М. Абай Құнанбаев. А. 19956. Байтұрсынов А. Қазақтың бас ақыны. А., 19897. Дулатов М. Абай. А., 19918. Жансүгіров І. Бес томдық шығармалар жинағы. А., 1988. 5-том.9. Жұмалиев Қ. Қазақ әдебиеті туралы екі томдық зерттеулер.10. Жұбанов Қ. Шығармалар мен естеліктер. А., 199911. А. Құнанбаев шығармаларының 2 томдық жинағы. А., 200212. Қазіргі абайтанудың өзекті мәселелері. А., 200413. Мұқанов С. Таңдамалы шығармалары. 16-том. А., 198011. Мұхамедханов Х. Абай мұрагерлері. А., 199512. Мырзахметов М. Абайтану. А., 198813. Мырзахметов М. Восхождение Мухтара Ауезова к Абаю. А. 199414. Сыздықова Р. Абайдың сөз өрнегі. А., 199515. Сильченко М. Творческая биография Абая. А.16. Ысмағұлов Ж. Абай: ақындық тағылымы. А., 1994 17. Д.Досжан. Абайдың рухы. А., 2008.18. Есім Ғ. Абай туралы философиялық трактат. А., 2004.

19. «Абай мұрасы – тілдік өрістің негізі» аттыхалықаралық ғылыми-теориялық конференцияматериалдарының жинағы. А., 2005.

20. Оразбек М. Автор және шығармашылық процесс. А.,2003.

Пәннің еңбек сыйымдылығы

Сем

естр

Кре

дитт

ар с

аны

Аудиториялық сабақ түрлері бойынша байланыссағаттарының саны

Студенттің өздікжұмысыныңсағат саны Бақы-

лаутүрлерібарлы-

ғыдәріс

практика

зертха-налық

студия-лық

жеке барлығы СӨЖ

Бар-лығы 2

90 15 15 -- -

60 15 емтихан

Кафедра меңгерушісі ______ Н.Қ.Жүсіпов 2013 ж. «__» __________

(қолы) (аты-жөні)

Мамандық(тардың) жұмыс оқужоспарынан көшірме

НысанПМУ ҰС Н 7.18.3/33

5В020500 - «Филология: қазақ филологиясы» мамандығыныңжұмыс оқу жоспарынан көшірме

«Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» пәні

Оқунысаны

Пәннің еңбексыйымдылығы Семестр бойынша

бақылау түрлері Семестр

Семестр бойынша студенттердіңжұмыстарының көлемі

академиялықсағат

кредит

Аудиториялық сабақ (ак. сағат)

СӨЖ(ак. сағат)

кре-дит-тер

терБар-лығы

ауд СӨЖ емт сынКЖ-а

КЖ-с

бар-лығы

дәр тәж зертбарлығы

ОСӨЖ

ЖОБ база-сындағыкүндізгі

2 90 30 60 6 - - - 6 2 30 15 15 - 60 15

Кафедра меңгерушісі: ___________Жүсіпов Н.Қ. «____» 2013 ж.