15for Quality Vol.20 No.196

February 2014

Trendfor Quality

Cpk คออะไร

ในการวดผลดานสมรรถนะ ประสทธผลในการควบคม

กระบวนการตาง ๆ นนจะตองมการก�าหนดตวชวดเพอเปรยบเทยบ

สมรรถภาพ ความสามารถ และเพอการน�าเสนอประสทธผลตอลกคา

หรอผทมสวนไดสวนเสย โดยการวดผลนจะใชการค�านวณดวยวธทไม

ซบซอน สามารถเขาใจและน�าเสนอไดงาย ตวอยางของการรายงาน

ประสทธผล สมรรถนะของกระบวนการหรอผลตภณฑทน�าเสนอตอ

ลกคา เชน การเปรยบเทยบสมรรถนะของรถยนตจะมการน�าเสนอใน

เรองอตราการสนเปลองน�ามนในรปอตราสวนกโลเมตรตอลตร เพอน�า

เสนอตอลกคาผทใหความสนใจดานการประหยดพลงงาน หรอการน�า

เสนออตราการเรงของเครองยนตโดยการก�าหนดอตราเรงจาก 0

กโลเมตรขนไปท 100 กโลเมตรตอชวโมง โดยใชเวลาภายในกวนาท

เพอตอบสนองตอลกคาทตองการความมนใจในดานอตราเรงตาม

สมรรถนะของเครองยนต หรอในการแขงขนกฬาประเภทตาง ๆ มกจะ

มการเกบสถตและการรายงานประสทธภาพเพอเปรยบเทยบความ

สามารถของนกกฬา รายงานผลเพอเปนขอมลตอผทสนใจ และน�า

ขอมลไปใชในการวางแผนการแขงขน ตวอยางเชน สถตความเรวของ

ลกเสรฟในการแขงขนเทนนสระดบมออาชพ หรอสถตความแมนย�าของ

การยงประตของนกฟตบอล เปนตน

การรายงานผลสมรรถนะของคาสถตดงกลาวนสามารถน�าไป

ใชประโยชนในวงการอตสาหกรรมไดเชนเดยวกน โดยมการรายงาน

คาสถตเพอชวดความสามารถกระบวนการ เพอรายงานผลและสราง

ความมนใจใหลกคา และสามารถพจารณาไดวาผควบคมกระบวนการ

(process owner) นน มความมนใจในการควบคมกระบวนการตอการ

ผลต การแสดงผลดานคณลกษณะของผลตภณฑทตองการ และ

สามารถตรวจสอบไดวาสงทควรไดรบการปรบปรงหรอปจจยทมผลตอ

Cpkนายคณภาพ

การปรบปรงคา

Vol.20 N

o.1

96 February 2014

16

Trend

การปรบปรงนนสามารถด�าเนนการไดอยางไร ? โดยขอมลทน�ามาใชใน

การน�าเสนอความสามารถของกระบวนการนนมาจากการเกบขอมลใน

อดต การวเคราะหขอมลเพอศกษาความนาจะเปนของกระบวนการใน

อนาคต การเปรยบเทยบกบขอก�าหนด Specification ของกระบวนการ

โดยการศกษาคาความสามารถของกระบวนการ (process capability)

นน สามารถศกษาคาดชนชวดไดดงน

การศกษาคา Cp เรมตนจากการจดเกบขอมลกระบวนการท

ตองการศกษาในรปขอมลแบบตวแปร (variable data) และน�ามา

เปรยบเทยบกบขอก�าหนด (specification)

Cp = ⎯⎯⎯⎯

โดย

USL หมายถง Upper Specification Limit คอ ขอบเขตของ

ขอก�าหนดดานบน

LSL หมายถง Lower Specification Limit คอ ขอบเขตของ

ขอก�าหนดดานลาง

d หมายถง Sigma หรอ Standard Deviation คอ คาสวนเบยง

เบนมาตรฐานทมาจากการค�านวณฟงกชนทางสถต

ในกรณทขอก�าหนด (specification) อาจมขอก�าหนดของ

กระบวนการดานเดยว จงเลอกศกษาคาดชนชวดความสามารถ

กระบวนการ (process capability) เชน

➲ กรณ Cpl ขอก�าหนดดานขอบเขตขอก�าหนดดานลาง

(Lower Specification Limit: LSL) ตวอยางเชน กลองบรรจภณฑรนน

ตองสามารถทดแรงกดไมต�ากวา 50 กโลกรมแรง (Kgf.)

➲ กรณ Cpu ขอก�าหนดดานขอบเขตขอก�าหนดดานบน (Up-

per Specification Limit: USL) ตวอยางเชน หอง Clean Room ตองม

คาปรมาณฝนไมเกน 100 อนภาคตอลกบาศกเมตร

Cpl = ⎯⎯⎯ Cpu = ⎯⎯⎯

เมอ

X = คาเฉลยของกระบวนการ

LSL = ขอก�าหนดดานขอบเขตขอก�าหนดดานลาง

USL = ขอก�าหนดดานขอบเขตขอก�าหนดดานบน

เชน ความหนาของผลตภณฑนมคา 10-12 มลลเมตร LSL =

10 mm. USL = 12 mm.

d หมายถง Sigma หรอ Standard Deviation (SD) คอ คา

สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ขณะเดยวกนกรณทมขอก�าหนดทงสองดาน การศกษาคาดชน

ชวดความสามารถกระบวนการพจารณาในกรณทกระบวนการเคลอน

(shift) ไปยงคาขอบเขตขอก�าหนดดานใดดานหนง ซงการเคลอนน

ท�าใหมความนาจะเปนทกระบวนการจะออกนอกคาขอบเขตควบคมท

ก�าหนดในดานนน จะเลอกศกษาคา ส�าหรบ Cpk คอ คาต�าสดระหวาง

Cpu หรอ Cpl (Cpk= Minimum (Cpu,cpl))

ดงนน การแปรความหมายของคา Cp, Cpk สามารถแปรความ

หมายจากการศกษาแผนภมฮสโตแกรม (histogram) เปรยบเทยบกบ

Specification โดยการพจารณาจากสตรคา Cp จะสอความหมายถง

ขอมลความสามารถกระบวนการจรงเปรยบเทยบกบขอก�าหนด หากม

คายงสงแสดงถงความสามารถกระบวนการมสง กระบวนการมเสถยร-

ภาพ สวนกรณของการพจารณาคา Cpk นน โอกาสทจะออกนอก

ขอบเขต Specification ดานลางหรอดานบน โดยยงมคายงสง แสดง

ถงความสามารถกระบวนการมสงและโอกาสออกนอกคา Specifica-

tion นอย

การปรบปรงคา Cpk จะมประโยชนในเรองการลดความเสยง

โอกาสในการเกดกระบวนการทออกนอกขอบเขต Specification ท

ก�าหนด ซงการด�าเนนการดงกลาว จะตองมการด�าเนนการอยางเปน

ระบบ เนองจากปจจยตาง ๆ ทมผลตอคาความสามารถของกระบวน-

การมหลายปจจย และตองมการควบคมปจจยอน ๆ ทอาจมผลตอ

กระบวนการ การเพมความสามารถ ความรของผรบผดชอบควบคม

กระบวนการ เปนตน

USL-LSL6d

X-LSL3d

USL-X3d

Vol.20 N

o.1

96 February 2014

17

Trend

แนวทางในการด�าเนนการเพอการปรบปรงคา Cpk มแนวทาง

ด�าเนนการดงน

➲ ขนตอนท 1 การก�าหนด KOV คา Key Output Variables

(KOVs) คา Key Output Variables (KOVs) หมายถง คาคณลกษณะ

ของผลตภณฑทมผลกระทบทส�าคญตอความพงพอใจของลกคา ความ

แปรปรวนของคา KOVs สามารถกอใหเกดคาปญหาดานคณภาพและ

ตนทนของผลตภณฑ ในขนตอนแรก องคการจะตองคนหาตวชวด

คณลกษณะทลกคาใหความสนใจและมคา Cpk ต�ากวาความตองการ

ของลกคา เพอด�าเนนการปรบปรง ตวอยางเชน กระบวนการผลตบรรจ

ภณฑขวดพลาสตก คา KOVs หมายถง สงทลกคาสนใจในเชงขอมล

แบบตวแปร (variable) ไดแก คาน�าหนกตอขวด คาปรมาตรบรรจ หรอ

ความหนา เปนตน ดงนน องคการควรตองศกษาคาความสามารถของ

กระบวนการ Cpk จากคาคณลกษณะของผลตภณฑทส�าคญ โดยทาง

ทฤษฎนนระดบความสามารถของกระบวนการทลกคาใหความมนใจ

วา โอกาสคาคณลกษณะทจะออกนอกคา Specification ทก�าหนด คอ

Cpk มคามากกวา 1.33

➲ ขนตอนท 2 การออกแบบวธการสมตวอยาง การออกแบบ

วธการเกบตวอยางมความส�าคญในดานการเปนตวแทนของขอมล

ความสามารถของกระบวนการ โดยขอมลทจดเกบนนควรจะมการ

กระจายขอมลตลอดกระบวนการผลต เชน ควรครอบคลมทงกะท�างาน

กลางวนและกลางคน ครอบคลมทกเครองจกร Die หรอ Mold ใน

กระบวนการผลต โดยการจดเกบขอมลเหลานจะน�าไปจดกลมขอมล

(sub group) เพอศกษาตามสมมตฐานของคาคณลกษณะกระบวนการ

วามความสามารถทแตกตางกนอยางไร ? และส�าหรบเครองจกร Die

หรอ Mold ทมคาความสามารถของกระบวนการ (Cpk) ต�า ควรไดรบ

การปรบปรง โดยเฉพาะอยางยงในกรณทมคา Cpk <1เนองจากม

โอกาสความนาจะเปนทจะท�าใหกระบวนการออกนอกคา Specifica-

tion ทก�าหนด ตวอยางเชน กระบวนการผลตบรรจภณฑขวดพลาสตก

ซงมเครองจกรหลายเครอง แมพมพ (mold) หลาย ๆ ตว องคการควร

ออกแบบการจดเกบขอมลใหครอบคลมกระจายขอมลทวระยะเวลา

การผลต และครอบคลมทกเครองจกร ทกแมพมพ เชน การเกบตวอยาง

ผลตภณฑวดคาคณลกษณะ (product characteristics) ทก ๆ 1 ชวโมง

และเกบตวอยางครอบคลมทกเครองจกร และทกแมพมพ และน�ามา

ศกษาจดกลมขอมล เพอศกษาวาเครองจกรหรอแมพมพตวใดทมคา

ความสามารถกระบวนการทต�า และด�าเนนการปรบปรงเครองจกรหรอ

แมพมพตามรายการดงกลาว เชน การซอมบ�ารงเพอการปรบปรง

เครองจกร แมพมพ ดงกลาว หรอการวเคราะหหาสาเหตอน ๆ เพอการ

ปรบปรงตอไป

➲ ขนตอนท 3 วธการเกบขอมลมความถกตอง เทยงตรง

แมนย�า วธการเกบขอมลทมความถกตอง เทยงตรงแมนย�านน หมายถง

เครองมอวดทใชในการเกบขอมลนน ควรตองไดรบการสอบเทยบ

(calibration) และปรบเทยบ (verification) ความถกตองของเครองมอ

วด นอกจากนเพอลดโอกาสความคลาดเคลอนจากการวดทเกดจาก

บคคล เทคนคการวดทแตกตางกน องคการควรมการศกษาคา Mea-

surement System Analysis: MSA หรอคา Gage Repeatability and

Reproducibility (Gage R&R) ซงผลจากการศกษา MSA จะท�าใหเรา

สามารถทราบความเชอมนของระบบการวด และกรณทผลของการ

วเคราะหระบบการวดนนมคาไมผานมาตรฐานตามเกณฑ องคการควร

มการปรบปรงระบบการวดโดยวธการตาง ๆ เชน การฝกอบรมพนกงาน

ผท�าการวดใหเขาใจขนตอนและวธการวดทถกตองทางเทคนค การหา

เครองมอวดใหมทมความละเอยดและมความเชอมนสง เปนตน

➲ ขนตอนท 4 การสรางแผนภมควบคม (control chart) ของ

คา KOV แผนภมควบคม (control chart) มประโยชนในดานการ

เฝาตดตามกระบวนการและคณลกษณะของผลตภณฑทเปนปจจบน

(realtime) และสามารถด�าเนนการปรบปรงทนทเมอพบวาคาคณลกษณะ

Vol.20 N

o.1

96 February 2014

18

Trend

หรอกระบวนการมความผดปกต ดงนน เพอการควบคมและปรบปรง

คา Cpk องคการควรมการจดท�าแผนภมควบคมคาคณลกษณะท

ส�าคญของผลตภณฑตามคา Key Output Variable: KOV ตามทได

ศกษาตามคณลกษณะทลกคาสนใจและมผลตอตนทนการผลต เชน

การเกดของเสย

➲ ขนตอนท 5 การก�าหนดกลยทธการควบคม Control Chart

เมอไดมการศกษาจดท�าแผนภมควบคม Control Chart แลว องคการ

จะตองมการก�าหนดกลยทธการควบคม Control Chart โดยเมอพบวา

รปแบบ หรอ Pattern ของแผนภมควบคมมความผดปกต เชน การออก

นอกคาควบคม การเกดแนวโนมความผดปกตของขอมล หรอการเกาะ

กลมของขอมลดานใดดานหนง เปนตน ผรบผดชอบกระบวนการควร

ตองมการเฝาตดตามและหาเหตผลโดยการระดมสมองผทมความ

ช�านาญในกระบวนการผลต หรอการก�าหนดแนวทางในการด�าเนนการ

เมอพบวาคาควบคมกระบวนการออกนอกคาควบคมทก�าหนด หรอการ

ศกษาคา Out of Control Action Plan: OCAP เพอใหกระบวนการกลบ

เขาสสภาวะปกตและก�าจดสาเหตพเศษ (special cause) ทท�าใหคา

ออกนอกเกณฑการควบคม

➲ ขนตอนท 6 การค�านวณคา Cpk เมอองคการไดศกษาคา

แผนภมควบคมแลว เมอครบก�าหนดชวงเวลาและมจ�านวนขอมลทมาก

เพยงพอ องคการควรมการศกษาแผนภมฮสโตแกรมเพอดรปแบบของ

แผนภมฮสโตแกรมและค�านวณคา Cp และ Cpk ของกระบวนการและ

คณลกษณะดงกลาว และด�าเนนการพจารณาหาโอกาสในการปรบปรง

คา Cp และ Cpk ตอไป โดยสามารถตรวจสอบความผดปกตของ

แผนภมฮสโตแกรม เชน แผนภมฮสโตแกรมทมฐานกวางผดปกต

แผนภมฮสโตแกรมทมลกษณะเบไปทางดานใดดานหนง โดยไมเปน

รปแบบโคงปกต (normal curve)

➲ ขนตอนท 7 การหาคา Key Input Variable: KIV หมายถง

ตวแปรปจจยเขาทมผลกระทบทมนยส�าคญตอ Key Output Variable:

KOV ตวอยางเชน การฉดพลาสตก KOV คณลกษณะทางคณภาพท

ส�าคญ ไดแก ขนาดชนงาน ลกษณะปรากฏของชนงาน ความแขงแรง

ของชนงาน ตวแปรปจจยเขาทส�าคญ (KIV) ทมผลตอ KOV คอ อณหภม

การฉดพลาสตก (injection temperature) เวลาการฉด (injection time)

ความดน (pressure) เปนตน หรอกระบวนการชบโลหะดวยไฟฟา KOV

คณลกษณะทางคณภาพทส�าคญ ไดแก ความหนาของการชบ ลกษณะ

ปรากฏของชนงาน ตวแปรปจจยเขาทส�าคญ (KIV) ทมผลตอ KOV คอ

กระแสไฟฟา ความเขมขนของสารเคมในแตละบอชบ การท�าความ

สะอาดชนงานกอนชบ เปนตน

โดยการหาตวแปรปจจยเขาทมผลตอคณลกษณะทส�าคญของ

ผลตภณฑสามารถท�าไดหลายวธ เชน การใชผเชยวชาญ ผมความร

ประสบการณและเทคนคการผลต หรอการระดมสมองของผทเกยวของ

ในกระบวนการ รวมทงการใชเทคนคทางสถต เชน Design of Experi-

ment: DOE การทดสอบสมมตฐาน Test of Hypothesis เปนตน

➲ ขนตอนท 8 การควบคมคา KIVs เมอองคการสามารถหา

ตวแปรปจจยทมผลตอการควบคมกระบวนการทกอใหเกดคณลกษณะ

ของผลตภณฑทส�าคญไดแลว ซงหมายถงการหาคาควบคมตวแปร

(KIVs) องคการสามารถประยกตการใชหลกการควบคมคาตวแปรท

ส�าคญ โดยการประยกตใชแผนภมควบคม แผนภมฮสโตแกรมและการ

ศกษาคา Cp, Cpk เพอควบคมตวแปรดงกลาว โดยทางทฤษฎนน เมอ

เราสามารถควบคมตวแปรปจจยเขาใหมความแปรปรวนของกระบวน-

การต�า จะสงผลใหความแปรปรวนของผลตภณฑมคาต�าเชนเดยวกน

ซงหมายถงองคการสามารถควบคมกระบวนการใหผนแปรภายใต

สาเหตทวไป (common cause) ไมเกดความแปรปรวนหรอสาเหต

พเศษ (special cause) จนออกนอกคาควบคมหรอขอก�าหนดของ

ผลตภณฑ

นอกจากนการควบคมกระบวนการทมประสทธผล และ

สามารถสงผลใหคณลกษณะของผลตภณฑทส�าคญมความสามารถ

กระบวนการทเสถยร และมความสามารถกระบวนการสง องคการจะ

ตองค�านงถงการควบคมปจจยเขาเชงคณภาพรวมดวย ตวอยางเชน

การควบคมการฝกอบรมพนกงาน การตรวจสอบรบเขาวตถดบทม

คณภาพ การควบคมประสทธภาพของเครองจกร เปนตน

➲ ขนตอนท 9 การเฝาตดตามคา Cpk และ KIV, KOV อยาง

ตอเนอง การเฝาตดตามคา Cpk และ KIV, KOV อยางตอเนอง สามารถ

ศกษาในรปแผนภมควบคม การวเคราะหกราฟแนวโนม Trend Line

และมการด�าเนนการปรบปรงอยางตอเนองโดยการประยกตใชวฏจกร

เดมมง (Deming Cycle) Plan, Do, Check, Action คอ การทบทวน

การควบคมกระบวนการทผานมา การเปรยบเทยบความสามารถ

กระบวนการ (benchmarking) โดยผลจากการทบทวนจะน�าไปสการ

ปรบปรงอยางตอเนอง เชน การออกแบบวธการเกบขอมล การสม-

ตวอยางใหม การวเคราะหหาคาตวแปร KIVs ใหม หรอการปรบปรง

เครองจกร การหาวตถดบจากผขายทมศกยภาพ เปนตน