dedamuteok12.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2019/10/12.uteok...yabancı dil olarak türkçe...
TRANSCRIPT
Dokuz Eylül Üniversitesi Dil Eği�mi Uygulama ve Araş�rma Merkezi (DEDAM)
İzmir / TÜRKİYE
DEDAMDOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ DİL EĞİTİMİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ
12. ULUSLARARASI TÜRKÇENİN EĞİTİMİ-ÖĞRETİMİ
KURULTAYI
03-05 Ekim 2019İZMİR
ÖZET KİTABI03-05 Ekim 2019
İZMİR
12. ULUSLARARASI TÜRKÇENİN EĞİTİMİ-ÖĞRETİMİ
KURULTAYI
BOOK of ABSTRACTS
12th INTERNATIONAL TURKISH EDUCATION AND TEACHING
CONFERENCE
12. ULUSLARARASI
TÜRKÇENİN EĞİTİMİ-ÖĞRETİMİ KURULTAYI
BİLDİRİ ÖZETLERİ
DÜZENLEME KURULU
Prof. Dr. Kamil İŞERİ (Düzenleme Kurulu Başkanı)
Dr. Öğr. Üyesi Funda UZDU YILDIZ
Öğr. Gör. Dr. Betül ÇETİN
Öğr. Gör. Dr. Ata ATAK
Öğr. Gör. Emine OFLAZ KÖLECİ
Öğr. Gör. Tuğba TÜLÜ
Öğr. Gör. Utku ORYAŞIN
Öğr. Gör. Yeliz DEMİRHAN
Ekin ŞEN
Günsu TAŞKÖPRÜ
BİLİM KURULU
ADEM İŞCAN Prof. Dr. Gaziosmanpaşa Üniversitesi
AHMET AKKAYA Doç. Dr. Adıyaman Üniversitesi
AHMET BALCI Doç. Dr. Mustafa Kemal Üniversitesi
AHMET BENZER Doç. Dr. Marmara Üniversitesi
AHMET PEHLİVAN Prof. Dr. Doğu Akdeniz Üniversitesi
ALPASLAN OKUR Doç. Dr. Sakarya Üniversitesi
ASLIHAN KÜÇÜKAVŞAR Dr. Öğr. Üyesi Abant İzzet Baysal Üniversitesi
ATA ATAK Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi
AYŞE KIRAN Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi
B. ÜMİT BOZKURT Dr. Öğr. Üyesi Abant İzzet Baysal Üniversitesi
BAYRAM BAŞ Doç. Dr. Yıldız Teknik Üniversitesi
BETÜL ÇETİN Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi
BİLGİNER ONAN Doç. Dr Mustafa Kemal Üniversitesi
CANAN ASLAN Prof. Dr. Ankara Üniversitesi
DERYA YAYLI Prof. Dr. Pamukkale Üniversitesi
DİLEK FİDAN Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi
DURSUN KÖSE Prof. Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
DUYGU UÇGUN Doç. Dr. Pamukkale Üniversitesi
ELÇİN ESMER Doç. Dr. Mersin Üniversitesi
ELİF ARICA-AKKÖK Dr. Öğr. Üyesi Ankara Üniversitesi
ERIKA H. GILSON Dr. Princeton Üniversitesi (emekli)
ESRA LÜLE-MERT Doç. Dr. İnönü Üniversitesi
FAİK KANATLI Prof.Dr. Mersin Üniversitesi
FATMA AÇIK Prof. Dr. Gazi Üniversitesi
FATMA BÖLÜKBAŞ Doç. Dr. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
FİRDEVS GÜNEŞ Prof. Dr. Ankara Üniversitesi
FULYA TOPÇUOĞLU ÜNAL Doç. Dr. Dumlupınar Üniversitesi
FUNDA UZDU YILDIZ Dr. Öğr. Üyesi Dokuz Eylül Üniversitesi
G. LEYLÂ UZUN Prof. Dr. Ankara Üniversitesi
GIYASETTİN AYTAŞ Prof. Dr. Gazi Üniversitesi
GÖKHAN ÇETİNKAYA Doç. Dr. Pamukkale Üniversitesi
GÜLDEN TÜM Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi
GÜRER GÜLSEVİN Prof. Dr. Ege Üniversitesi
HAKAN ÜLPER Prof. Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
HALİT KARATAY Prof. Dr. Abant İzzet Baysal Üniversitesi
HAMİDE ÇAKIR SARI Dr. Öğr. Üyesi Ömer Halisdemir Üniversitesi
HATİCE FIRAT Doç. Dr. Muğla Üniversitesi
HAYATİ AKYOL Prof. Dr. Gazi Üniversitesi
HÜLYA YAZICI Doç. Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
IŞIL ULUÇAM-WEGMANN Prof. Dr. University of Duisburg-Essen
İCLÂL ERGENÇ Prof. Dr. Ankara Üniversitesi
İLKNUR KEÇİK Prof. Dr. Anadolu Üniversitesi
JAKLIN KORNFILT Prof. Dr. Syracuse University and the College of
Arts and Sciences
KAAN BÜYÜKİKİZ Doç. Dr. Gaziantep Üniversitesi
KADİR YALINKILIÇ Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi
KAMİL İŞERİ Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi
KEMALETTİN DENİZ Doç. Dr Gazi Üniversitesi
M. ONUR KAN Doç. Dr. Mustafa Kemal Üniversitesi
MEHMET ALİ AKINCI Prof. Dr. University of Rouen
MEHMET AYGÜNEŞ Dr. Öğr. Üyesi İstanbul Üniversitesi
MEHMET CANBULAT Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi
MEHMET KURUDAYIOĞLU Doç. Dr. Abant İzzet Baysal Üniversitesi
METİN EKİCİ Prof. Dr. Ege Üniversitesi
MUSA ÇİFÇİ Prof. Dr. Uşak Üniversitesi
MUSTAFA AKSAN Prof. Dr. Mersin Üniversitesi
NADİR ENGİN UZUN Prof. Dr. Okan Üniversitesi
NERMİN YAZICI Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi
NEVİN AKKAYA Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi
NİHAT BAYAT Doç. Dr. Akdeniz Üniversitesi
NURETTİN ÖZTÜRK Prof. Dr. Pamukkale Üniversitesi
ÖMER ÇİFTÇİ Dr. Öğr. Üyesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi
ÖZAY KARADAĞ Doç. Dr. Hacettepe Üniversitesi
ÖZGE CENGİZ Dr. Öğr. Üyesi İstanbul Medeniyet Üniversitesi
ÖZGÜR AYDIN Prof. Dr. Ankara Üniversitesi
SAADET MALTEPE Doç. Dr. Balıkesir Üniversitesi
SEDAT SEVER Prof. Dr. Ankara Üniversitesi
SELAHATTİN DİLİDÜZGÜN Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
SERCAN DEMİRGÜNEŞ Doç. Dr. Niğde Üniversitesi
SEVİM NİLAY IŞIKSALAN Prof. Dr. Ahi Evran Üniversitesi
SONER AKŞEHİRLİ Doç. Dr. Ege Üniversitesi
SUAT UNGAN Prof. Dr. Karadeniz Teknik Üniversitesi
SUNA CANLI Dr. Öğr. Üyesi Ömer Halis Demir Üniversitesi
ŞERİF ALİ BOZKAPLAN Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi
ŞÜKRAN DİLİDÜZGÜN Doç. Dr. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
TUĞBA ÇELİK Doç. Dr. Ömer Halisdemir Üniversitesi
TÜLAY KUZU Doç. Dr. Başkent Üniversitesi
YEŞİM AKSAN Prof. Dr. Mersin Üniversitesi
YUSUF DOĞAN Doç. Dr. Gazi Üniversitesi
YUSUF TEPELİ Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi
ZEKİ KAYMAZ Prof. Dr. Ege Üniversitesi
DAVETLİ KONUŞMACILAR
PROF. DR. SELAHATTİN DİLİGÜZGÜN -İSTANBULÜNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA
PROF. DR. GÜRER GÜLSEVİN - TÜRK DİL KURUMU BAŞKANI
ÖNSÖZ
Bu kitapta, düzenlemekten büyük onur duyduğumuz 12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi
öğretimi kurultayının bildiri özetleri yer almaktadır.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı bildiri özetleri çevrimiçi olarak
dağıtılmak üzere PDF formatında hazırlanmıştır. Düzenleme kurulu olarak sahip
olduğumuz çevre bilinci ile kâğıt kullanımının en az düzeyde tutulmasına yönelik
hasasiyetimiz ve aynı zamanda teknolojinin olumlu etkilerinden yararlanabilmek açısından
özet kitabının basılmamasına ve çevrimiçi olarak hazırlanmasına karar verilmiştir.
Kurultay özet kitabında 96 sözlü bildiri, 2 yuvarlak masa sunusu ve 1 de pano sunusu özeti
ile birlikte toplam 99 özet metni yer almaktadır. Tarafımıza iletilen özetlerin kaynak
gösterimi, metin içerik ve biçem özellikleri gibi tüm düzenlemeleri yazarlara aittir.
Düzenleme Kurulu tarafından sadece sayfa biçimlendirmeleri gerçekleştirilmiştir.
Kurultay bildirilerinin alana katkı sağlamasını diliyor ve Dokuz Eylül Üniversitesi
Rektörümüz Prof. Dr. Nükhet HOTAR başta olmak üzere tüm Dokuz Eylül Üniversitesi
akademik ve idari personeline, desteklerinden ve konuşmalarından dolayı Türk Dil Kurumu
Başkanımız Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN’e, davetimizi kabul ederek bizi onurlandıran
davetli konuşmacımız Prof. Dr. Selahattin DİLİDÜZGÜN’e UTEOK Kurultay Yürütme
Kuruluna, 12. UTEOK Bilim Kuruluna; Kurutayın bilimsel içeriğine bildiriyle, yuvarlak
masa sunusuyla, pano sunusuyla ve dinleyici olarak katkı yapan tüm katılımcılara teşekkür
ediyoruz.
Prof. Dr. Kamil İŞERİ
Düzenleme Kurulu adına
Düzenleme Kurulu Başkanı
İçindekiler
Türkçe Öğretmeni Adaylarının E-Kitap Okuma Tutumlarının İncelenmesi ................. 1
Ahmet BAŞKAN ........................................................................................................ 1
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Formatif Bir Test Olarak Kahoot!
Uygulamasının Kullanılması ............................................................................................... 2
Ahmet Hakan AYAZ .................................................................................................. 2
Yabancı Öğrencilerin Türk Kültürü ve Türkçe İle İlgili Algıları .................................... 3
Ahmet Zeki GÜVEN, Feyza ULUSOY ...................................................................... 3
Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Whatsapp Uygulamasının Kullanımının
Sözcük Öğretimi Bakımından İşlevselliği .......................................................................... 4
Ali GÖÇER, Bilal Ferhat KARADAĞ ....................................................................... 4
İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Alanlarına Uygun Türkçe ve Arapça Bilgisi
Üzerine Bir Araştırma ......................................................................................................... 5
Aykar SÖNMEZ ........................................................................................................ 5
Türkçe Dersi Öğretim Programı Öğrenme Kazanımlarının Eleştirel Düşünmeyi
Kazandırma Düzeyi Bakımından İncelenmesi .................................................................. 6
Banu ÖZDEMİR ....................................................................................................... 6
Çocuk Edebiyatına Metindilbilimsel Bir Yaklaşım: Yaşar Kemal’in Kalemler’i .......... 7
Bayram BAŞ, Nil UCUZSATAR ................................................................................ 7
Özetleme Stratejileri Eğitiminin Türkçe Öğretmeni Adaylarının Özet Yazma
Becerilerine Etkisi ................................................................................................................ 8
Bekir GÖKÇE, Yasemin BAKİ .................................................................................. 8
2017 Türkçe Dersi Öğretim Programına Göre Hazırlanan MEB Yayınları 5.6.8. Sınıf
Türkçe Ders Kitaplarının Metin Türü ve Yazar Tercihi Bakımından
Değerlendirilmesi* ............................................................................................................... 9
Belgüzar KARAKAŞ DOĞAN ................................................................................... 9
Türkçe Öğretmen Adaylarının Akademik Benliklerine İlişkin Görüşleri .................... 10
Belkıs ORHAN, Sezgin DEMİR .............................................................................. 10
Yazma Eğitimi Dersinin Türkçe Öğretmeni Adaylarının Yazma Becerileri Üzerine
Etkisi .................................................................................................................................... 11
Bilge BAĞCI AYRANCI .......................................................................................... 11
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenilen Ortamlarda Sosyal Medya Kullanımının Sınıf
Topluluğu Duygusuna Etkisi ............................................................................................. 12
Burak İKİZÇINAR, Murat ŞENGÜL....................................................................... 12
Şiiri Anlamlandırmada Prozodinin Önemi ...................................................................... 13
Canan Nimet MERT DURAN, Deniz IŞIKOĞLU ................................................... 13
Yabancı Dil Olarak Türkçe Dil Ortamlarında Anadili Kullanımının ve Çeviri Odaklı
Etkinliklerin Yeri ............................................................................................................... 14
Çisem GÖÇMEN, Şükran DİLİDÜZGÜN .............................................................. 14
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Web Tabanlı Materyal Tasarlama Becerilerinin
Geliştirilmesine Yönelik Bir Eylem Araştırması ............................................................. 15
D. Barış KIR ........................................................................................................... 15
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde –CA Ekinin Görev ve Anlam Çeşitliliği
Üzerine Bir Değerlendirme: Türkçeye Yolculuk ve Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe
Ders Kitapları (A2) Örneğinde ......................................................................................... 17
Dilek KOCAYANAK................................................................................................ 17
Türkçe Öğretiminde Geleneksel Türler Bağlamında Stratejik ve İşlevsel Bir Araç:
Mizah ................................................................................................................................... 18
Dilek ÜNVEREN KAPANADZE ............................................................................. 18
Anlatısal Türlerin Öğretimi Hakkında Öğretmen Görüşleri ve Bir Yöntem ve Ölçme-
Değerlendirme Önerisi ....................................................................................................... 19
Dilek ÜNVEREN KAPANADZE, Soner ÖZKAN .................................................... 19
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Sesletim ve Etkileşim Odaklı Konuşma
Görevleri ............................................................................................................................. 20
Duygu AK BAŞOĞUL, Cansu AKSU RAFFARD ................................................... 20
Kırmızıfare Çocuk Dergilerindeki Kadın Karakterlerin Toplumsal Cinsiyet Rolleri
Açısından İncelenmesi ....................................................................................................... 21
Duygu AYDIN GÖNÜL, Melek KARANİSOĞLU GÜDER ..................................... 21
Örnek Olay Yönteminin Türkçe Öğretmeni Adaylarının Mesleki Bilgi ve Beceri
Düzeyine Etkisi ................................................................................................................... 22
Duygu UÇGUN ....................................................................................................... 22
4-7 Yaş Arası Çocuklara Uzaktan Türkçe Öğretim Yöntemi Önerisi ........................... 23
Ece ESMİOĞLU, Eylül AKSOYAN, Ayşegül KAPLAN .......................................... 23
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmen Adaylarının Çocuk ve Gençlik Edebiyatına Yönelik
Metaforik Algıları .............................................................................................................. 24
Eda Nur KARAKUŞ AKTAN, Gökçen BİLGİN AKSOY .......................................... 24
İşitme Engelli Ortaokul Öğrencileri Tarafından Üretilen Anlatı Metinlerinde
Gönderim Biçimlerinin Kullanımı .................................................................................... 25
Elçin ESMER .......................................................................................................... 25
Konuşma Eğitimi Açısından Türkçe Öğretmeni Adaylarının İkna Edici
Konuşmalarında Kullandıkları İkna Tekniklerinin İncelenmesi .................................. 27
Elif AKTAŞ .............................................................................................................. 27
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Grafik, Tablo ve Çizelgelerle
Yapılandırılmış Soru ve Etkinlikler Üzerine Bir İnceleme ............................................ 28
Erhan ŞEN .............................................................................................................. 28
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Anlatma Becerilerine Yönelik Metaforik Algıları ..... 29
Ersin GÜLAY .......................................................................................................... 29
1915 Darülmuallimîn Programında Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi.................. 30
Ersoy TOPUZKANAMIŞ ........................................................................................ 30
Çocuk Edebiyatı Metinlerinde Otorite: Rıfat Ilgaz ve Christine Nöstlinger Örneği ... 32
Esma DUMANLI KADIZADE, Yusuf ASLAN ......................................................... 32
Türk Dili Derslerinin Çok Uyaranlı Öğrenme-Öğretme Ortamlarıyla
Yapılandırılması ................................................................................................................. 33
Esra KARAKAŞ KURT ........................................................................................... 33
Anlama Teknikleri II: Dinleme Eğitimi Dersine Yönelik Bir İhtiyaç Analizi Çalışması
.............................................................................................................................................. 34
Esra KARAKUŞ TAYŞİ ........................................................................................... 34
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metin Altı Soruların Çıkarım Türleri
Açısından İncelenmesi ....................................................................................................... 35
Ezgi KAYA, Meltem AYABAKAN İPEK, Yusuf AYDIN ........................................... 35
Türkçenin Yabancı Dil Olarak Ediniminde Sözcük Türetme Tercihleri ...................... 36
F. Nihan KETREZ ................................................................................................... 36
Alımlama Estetiği Bağlamında Türkçe Öğretmenliği Birinci Sınıf Öğrencilerinin
Zülfü Livaneli’nin Huzursuzluk Adlı Kitabına Yönelik Görüşleri ............................... 37
Faik KANATLI, Yunus Emre ÇEKİCİ ..................................................................... 37
Yabancı Dil Olarak Türkçe ve İngilizce Öğretiminde Okuma Metinlerinin Farklı
Değişkenler Bağlamında Değerlendirilmesi ..................................................................... 38
Fatma Burcu HANÇER ........................................................................................... 38
B2-C1 Seviyesi Uluslararası Öğrencilerin İyelik Eklerinin Yazımında Yaşadıkları
Problemler .......................................................................................................................... 39
Ferda Merve KARAMANOĞLU, Nazik Müge TEKİN ............................................ 39
Eleştirel Okuma Konulu Lisansüstü Tezlerin Değerlendirilmesi .................................. 40
Güliz ŞAHİN ........................................................................................................... 40
Dinleme Eğitiminde Anlamaya Dayalı Tasarım Uygulamaları ...................................... 41
Gülşah METE ......................................................................................................... 41
Türk Edebiyatının Öğretiminde Bakış Açısı Sorunu ...................................................... 42
Gürkan YAVAŞ ....................................................................................................... 42
Yazma Motivasyonu Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması ...... 43
Hacer DENİZ, Sezgin DEMİR ................................................................................ 43
Aysel Gürmen’in “Selen’in Öyküleri” Üzerine Çocuğun Dil Gelişimine Katkısı
Bağlamında Bir Değerlendirme ........................................................................................ 44
Halit KAYA, Selahattin DİLİDÜZGÜN .................................................................. 44
Türkçe Sınıf Söyleminde Sözcüksel Öbekler ................................................................... 45
Hamide ÇAKIR SARI .............................................................................................. 45
Çocuk Edebiyatı Eserlerinde Göç ve Mültecilik Üzerine Bir İnceleme ......................... 46
Handan Çelik, Zehra Göre ..................................................................................... 46
Öğretmen Kılavuz Kitaplarının Kaldırılmasıyla İlgili Türkçe Öğretmenlerinin
Görüşleri ............................................................................................................................. 47
Hasan KURNAZ ..................................................................................................... 47
Ortaokul 7. Sınıf Öğrencilerinin Yazma Özerkliği Düzeyleri ........................................ 48
Hatice ALTUNKAYA .............................................................................................. 48
Dijital Yazma Ortamlarında Şiddet Görünümleri: Wattpad Örneği ............................ 49
Hatice YURTSEVEN YILMAZ, Ozan İPEK ............................................................ 49
İkinci/Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Söylem Belirleyicilerin Yeri ve
Kullanımı ............................................................................................................................ 50
Himmet SARITAŞ, Ahmet BENZER ........................................................................ 50
Çokdilli Ortamlarda Translanguaging Yaklaşımı Temelli Türkçe Dersi ..................... 51
Işıl ULUÇAM-WEGMANN ..................................................................................... 51
Ses Temelli İlk Okuma Yazma Öğretiminde “ğ” Yazı Biriminin Öğretimiyle İlgili
Sorunlar .............................................................................................................................. 52
İclâl ERGENÇ, Mehmet Ali BAHAR ...................................................................... 52
Türkçe Öğrenen Faslı Öğrencilerin Yazılı Anlatımlarının Yanlış Çözümleme
Yaklaşımına Göre Değerlendirilmesi ............................................................................... 53
İhsan KALENDEROĞLU, Serkan İPEK ................................................................. 53
İkinci Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Ünlü Boşluğu Dizilişlerinin Sesbilimsel
Görünümleri ....................................................................................................................... 54
İpek Pınar UZUN, Cemre Ece KIRCALI, Yasemin GÜÇLÜTÜRK ........................ 54
Kitap Kavramının Metaforik Algılanma Biçimleri ......................................................... 55
Kamile KEMAL, Ceren KERVAN, Fulya TOPÇUOĞLU ÜNAL ............................ 55
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Türkçe Dersi Öğretim Programına Yansıması .... 56
Kemalettin DENİZ, Betül KERAY DİNÇEL ............................................................ 56
Dil İşlevleri Açısından Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı .............................................. 57
Kemalettin DENİZ, Yunus Emre ÇEKİCİ ............................................................... 57
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Etkinliklerinin Görev Odaklı Yaklaşıma Göre
Değerlendirilmesi ............................................................................................................... 58
M. Eyyüp SALLABAŞ, Eda TEKİN ......................................................................... 58
Bitişik Eğik ve Dik Temel Yazı Bağdaşmazlığının Yazma Sürecine Yansımaları ........ 59
Mehmet Ali BAHAR ................................................................................................ 59
Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretim Seti A-1/A-2 Ders Kitaplarının Kültürel
Ögeler Yönüyle Avrupa Ortak Çerçeve Metnine Göre Değerlendirilmesi ................... 60
Mehmet ÇİÇEK, Nesibe TAŞKIN ............................................................................ 60
Gazi Üniversitesi TÖMER Uluslararası Öğrenciler İçin Akademik Türkçe I Adlı
Kitaptaki Etkinliklerin Bilişsel Stratejiler Açısından İncelenmesi ................................ 61
Mehmet KARA, Mustafa ULUTAŞ .......................................................................... 61
Dil ve Edebiyat Öğretiminde Parodi: Aşk ve Gurur ve Zombiler ................................. 62
Melda ORYAŞIN, Duygu AK BAŞOĞUL ................................................................ 62
Temel Düzeyde Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenlerin Telaffuz Problemleri:
Rabat Örneği ...................................................................................................................... 63
Melike ERDEM İPEK, Kürşat ARAMAK ................................................................ 63
Yunus Emre Enstitüsü Yedi İklim Türkçe Setinin (Temel Seviye: A1) Dinleme
Etkinliklerinin Çerçeve Programı Ölçeğinde İncelenmesi ............................................. 64
Mesut GÜN, Gizem ALPTEKİN.............................................................................. 64
İkinci Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin Başvurdukları Dil Öğrenme Stratejileri ile Dil
Öğrenme Kaygıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi .................................................... 65
Muhammet Raşit MEMİŞ ........................................................................................ 65
Ortaokul Öğrencilerinin Anlama Becerisini Ölçen Ölçme Araçlarının İncelenmesi ... 66
Murat ATEŞ, Emine SUR ........................................................................................ 66
Yabancı Dil olarak Türkçenin Anlamlandırılmasında Kelime Öğrenme Stratejileri .. 67
Murat DEMİREKİN ................................................................................................ 67
Türkçe Öğreticilerinin Sınıftaki Farklılıklara Dönük Yeterlik Düzeyleri .................... 68
Murat ŞENGÜL, Abdullah UĞUR .......................................................................... 68
Türkiye’de Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenler İçin Türkçe Konuşmaya
Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi ................................................................................ 69
Mustafa ARMUT, Saule DAURENBEK .................................................................. 69
Öğretim Üyeleri ile Uluslararası Öğrencilerin Dil Becerilerinden Kaynaklı
Yaşadıkları İletişim Problemleri ....................................................................................... 70
Nazik Müge TEKİN, Ferda Merve KARAMANOĞLU ............................................ 70
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Akademik Yazma Becerilerine İlişkin Görüşleri ...... 71
Neslihan YÜCELŞEN, Zeynep ÇETİNKAYA EDİZER ........................................... 71
Suriyeli Ortaokul Öğrencilerinin Türkçe Öğrenme ve Uyum Süreçlerinin Öğretmen
Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi ................................................................................ 72
Nurşat BİÇER, Hüsnü ÖZALTUN .......................................................................... 72
Nitelikli Çocuk Edebiyatı Yapıtlarıyla Tasarlanmış Türkçe Öğretimi Ortamları:
Eğitim Durumu Örneği ...................................................................................................... 73
Nülifer KARADAĞ .................................................................................................. 73
Çocuk Kitaplarında Eğitimle İlgili Meslekler ................................................................. 74
Oğuzhan YILMAZ, Zeliha SERTTAŞ, Aycan ÜNAL ............................................... 74
Teknoloji Tabanlı Yeni Tip Okuryazarlıklar ve Kavramsal Alanları........................... 75
Osman ÖZDEMİR .................................................................................................. 75
Alfabe Farklılıklarının Yabancılara Türkçe Öğretimindeki Etkisi ............................... 76
Ömer ÇİFTÇİ, Rıdvan DEMİRCİ ........................................................................... 76
Ses Temelli Tümce Yöntemine Göre /e/ Sesbiriminin Öğretimi, Aksaklıklar ve Çözüm
Önerileri .............................................................................................................................. 77
Özge CAN ............................................................................................................... 77
Yabancılara Türkçe Dilbilgisi Öğretiminde Metin Odaklı Bir Dilbilgisi Öğretimi
Modeli – B1 Düzeyi ............................................................................................................ 78
Özlem YILMAZ, Şükran DİLİDÜZGÜN ................................................................. 78
Türk Öğrencilerin PISA Okuma Becerileri Alanındaki Test Maddelerini İşlemlemede
Kullandıkları Stratejiler .................................................................................................... 79
Özler ÇAKIR, Devrim ALICI .................................................................................. 79
Türkiyede Orta Dereceli Okullarda(Ortaokul ve Liselerde) Dil Bilgisi Öğretimi........ 80
Rasim ÖZYÜREK ................................................................................................... 80
Çağdaş Türkiye Türkçesi Dildüzeneği Öğretiminde Kafa Karıştırıcı Bir Terim /
Kavram: Cümle Dışı Unsur / Öge ...................................................................................... 81
Recai ÜNAL ............................................................................................................ 81
Ana Dili Türkçe Olan Bireylerin ve Yabancı Dili Türkçe Olan Bireylerin Yazılı
Anlatımlarının Düşünceyi Geliştirme Teknikleri Açısından İncelenmesi ..................... 84
Remzi CAN, Mustafa ARMUT ................................................................................ 84
Türkçe Öğretmeni Adaylarının 21.Yüzyıl Öğrenen Becerileri Kullanım Düzeylerinin
İncelenmesi ......................................................................................................................... 85
Saadet MALTEPE, Emre BAYRAKDAR ................................................................. 85
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Şiir Okuma Becerilerinde Bürün Olgularını
Yansıtabilme Durumları .................................................................................................... 86
Safa ÇELEBİ, Rahime ŞENTÜRK .......................................................................... 86
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Anlam Derinliği Sağlama Aracı Olarak
Sözlükler ............................................................................................................................. 87
Selçuk MOĞUL ....................................................................................................... 87
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Sözlük Kullanımına İlişkin Öğrenci
Görüşleri ............................................................................................................................. 88
Sercan HALAT, Hatice FIRAT ................................................................................ 88
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Mikro Öğretim Uygulamalarında Gözlenen Planlama
ve Uygulama Sorunları: Okuma Eğitimi Örneklemi ...................................................... 90
Serpil ÖZDEMİR .................................................................................................... 90
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Japon Öğrencilere Görme Duyu Fillerinin
Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar −Japonca ‘Miru’ ve Türkçe Görme Duyu
Fiillerinin Karşılaştırılması− ............................................................................................. 91
Seval DİRİK ............................................................................................................ 91
Behiç Ak’ın Tombiş Kitaplar Dizisinde Sözvarlığı ......................................................... 92
Sevgen ÖZBAŞI ....................................................................................................... 92
Çocuk Edebiyatı Eserleri ile Tarih Bilinci-Kültürel Miras Eğitimi Kazandırma ........ 93
Sevil ÜREMEN, Selahattin DİLİDÜZGÜN ............................................................ 93
Türkçe Öğretmen Adaylarının Dijital Ortamlardan Yararlanma Durumlarına İlişkin
Görüşlerinin İncelenmesi ................................................................................................... 94
Sevim Nilay IŞIKSALAN ......................................................................................... 94
Türkçe/TDE Derslerinde Geri Bildirim ve Dönüşümlü Düşünme ................................. 95
Sibel AKKUZU ....................................................................................................... 95
Ortaokullarda Türkçe Dilbilgisi Öğretiminin Tartışmalı Bazı Konularına İlişkin
Eğitim Durumu Önerileri .................................................................................................. 96
Tülay KUZU, İlknur KARŞI, Dilara KESKİN, Ekin SOYTÜRK ............................. 96
İlk Gençlik Yaş Grubunun Sanal Ortamda Türkçeyi Kullanma Eğilimleri................. 97
Ufuk AŞIK ............................................................................................................... 97
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuma Kültürü Düzeylerinin İncelenmesi ................ 98
Yasemin BAKİ, Bekir GÖKÇE ................................................................................ 98
Çocuk Kitaplarında Arkadaşlık İlişkileri ........................................................................ 99
Yasin Mahmut YAKAR, Hatice Derya YILMAZ ...................................................... 99
İlköğretim 7. Sınıf Öğrencileri Tarafından Yazılan Bilgilendirici Metin Özetlerindeki
Sözbilimsel Yapıların Görünümü ................................................................................... 100
Yusuf AYDIN ......................................................................................................... 100
Öğretmen Adaylarının Eleştirel Okuma Özyeterlik Algılarının İncelenmesi............. 101
Zeynel HAYRAN ................................................................................................... 101
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metin Altı Soruların Kavrama Düzeyi
Açısından Değerlendirilmesi ........................................................................................... 102
Zeynep CİN ŞEKER .............................................................................................. 102
YUVARLAK MASA SUNU ÖZETLERİ ...................................................................... 103
Yabancılar İçin Türkçe Görsel Sözlük ve Etkinlik Kitabı (A1- A2) ............................ 104
Dilek FİDAN, Büşra TOMRUKCU KÜÇÜKÖZTÜRK, Merve BASUT, Hümeyra
ARSLAN ................................................................................................................ 104
Kavramsal Metafor Kuramı: Yöntem ve Uygulamalar ................................................ 105
Mustafa AKSAN, Sevgi ÇIKRIKÇI, Yeşim AKSAN, Devrim ALICI ...................... 105
PANO SUNUSU ............................................................................................................... 106
Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitaplarında Dil Bilgisi Öğretiminin Tümevarım ve
Tümdengelim Yaklaşımları Açısından İncelenmesi ...................................................... 106
İlke ALTUNTAŞ GÜRSOY, Gökçe TÜRKEN ........................................................ 106
YAZARLAR ..................................................................................................................... 107
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
1
Türkçe Öğretmeni Adaylarının E-Kitap Okuma Tutumlarının
İncelenmesi
Ahmet BAŞKAN
Dicle Üniversitesi
Bilginin teknolojik gelişime bağlı olarak yayıldığı ve üretildiği bir dönemde bireyin
iletişim kurma ve dili kullanma etkinliği değişime uğramıştır. Kalem ve kâğıt ile başlayan
dil öğretimi süreci, kitaplarda vb. basılı materyallerde kayıt altına alınmış, dil becerilerine
dönük bilgi ve nitelikler kopyalanmış, değerlendirmeler yapılmış ve günümüzde elektronik
ekranlarda daha hızlı ve daha kullanılır bir hâl almıştır. Bu değişimden okuma da
etkilenmiş, hızlı okuma, bilgisayar destekli okuma, medya okuryazarlığı ve
ekran/elektronik okuma gibi kavramlar ortaya çıkmıştır (Maden, 2012: 2).
Bu çalışmanın amacı, Türkçe öğretmenliği lisans programında öğrenim gören
öğretmen adaylarının e-kitap okuma tutumlarının çeşitli değişkenler açısından
incelenmesidir. Betimsel tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmada veri toplama aracı
olarak Güneş ve Susar Kırmızı (2014) tarafından geliştirilen “E-Kitap Okumaya Yönelik
Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcıları, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp
Eğitim Fakültesi Türkçe öğretmenliği lisans programında öğrenim gören 142 öğretmen
adayıdır. Araştırmanın verileri, 2018-2019 eğitim öğretim yılının bahar döneminde
toplanmıştır. Araştırmada Türkçe öğretmeni adaylarının e-kitap okuma tutumları cinsiyet,
sınıf, kitap okuma sıklığı ve evde kitaplık bulunma değişkenleri açısından
değerlendirilecektir. Elde edilen verilerden hareketle ulaşılan sonuçlar literatürdeki benzer
çalışmalar ile karşılaştırılarak tartışılacaktır.
Kaynakça
Güneş, F. & Kırmızı, F. S. (2014). E-kitap okumaya yönelik tutum ölçeğinin (EKOT)
geliştirilmesi: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 3(2), 196-212.
Maden, S. (2012). Ekran okuma türleri ve Türkçe öğretmeni adaylarının ekran okumaya
yönelik görüşleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(3), 1-16.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
2
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Formatif Bir Test Olarak
Kahoot! Uygulamasının Kullanılması
Ahmet Hakan AYAZ
Hacettepe Üniversitesi
Günümüzde yabancı dil öğretiminde ölçme ve değerlendirme amacıyla çoğunlukla
geleneksel araçlar kullanılmaktadır. Teknolojinin gelişimiyle beraber eğitimde ölçme ve
değerlendirme sürecinde çevrimiçi uygulamaların kullanılması da kaçınılmaz bir hâl
almıştır.
Bu sebeple ilgili çalışmada; öncelikle ölçme ve değerlendirme türlerinden, daha
sonra bir değerlendirme türü olan formatif değerlendirmeden söz edilmiştir. Bu bağlamda
çevrimiçi bir uygulama olan Kahoot!’tan ve Kahoot!’un yabancı dil öğretiminde özellikle
A1 ve A2 düzeyindeki öğreniciler için formatif bir test olarak nasıl kullanılabileceğinden
bahsedilmiştir.
Ayrıca Kahoot!’un ölçme ve değerlendirme sürecinde öğreniciler için nasıl
motivasyon sağladığına ilişkin değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışma sürecinde
tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın konusu ile ilgili yeterli düzeyde yerli kaynak
bulunamadığından yurt dışındaki çalışmalardan yararlanılmıştır.
Kaynakça
Budiati. (2017). Ict (Informatıon And Communıcatıon Technology) Use: Kahoot Program
For Englısh Students’ Learnıng Booster. The Development of Language and
Education toward Asean Economic Community (ELIC 2017): 10 Şubat 2017-
Endonezya (s.178-188). Endonezya: The 1st Education and Language International
Conference Proceedings Center for International Language Development of
Unissula.
Güler, N. (2014). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (7.bs.). Ankara: Pegem Akademi
Yayınları.
Kahoot!. 17 Aralık 2018 tarihinde https://kahoot.com/what-is-kahoot/ adresinden erişildi.
Olatoye, F. (2015). Research Paper: Technology Enhanced Learning. Evaluation of Online
Formative Assessment in the Classroom: A Comparative Case Study of Kahoot and
Socratives (s.15). 17 Aralık 2018 tarihinde
www.academia.edu/11175514/Evaluation_of_Online_Formative_Assessment_
in_the_Classroom_A_Comparative_Case_Study_of_Kahoot_and_Socratives
adresinden erişildi.
Özdemir, O. (2017). Türkçe Öğretiminde Dijital Teknolojilerin Kullanımı ve Bir Web
Uygulaması Örneği. Turkish Studies. 427-444.
Semerci, Ç. (2011). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. E.Karip (Ed.) Ölçme ve
Değerlendirme (4.bs.) (s.2-15). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Yaşar, M. (2010). Ölçme ve Değerlendirme ile İlgili Temel Kavramlar. S.Tekindal (Ed.).
Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (2.bs.) (s.10-38). Ankara: Pegem Akademi
Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
3
Yabancı Öğrencilerin Türk Kültürü ve Türkçe İle İlgili Algıları
Ahmet Zeki GÜVEN, Feyza ULUSOY
Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi
Günümüzde yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetleri resmi ve özel Türkçe öğretim
merkezleri aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Bu kurumlar dil öğretirken aynı zamanda
kültür aktarımı da yapmaktadırlar. McKay’e (2000: 7) göre sınıf ortamında kültürel
ögelerin kullanımı öğrencilerin o dile karşı güdülenmesini artırır. Dolayısıyla 2. dil
ediniminde kültürel aktarım yapmak o kişinin dili daha etkin bir şekilde öğrenmesine de
katkıda bulunacaktır.
Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de eğitim gören yabancı öğrencilerin, Türkiye’ye
gelmeden önce ve Türkiye’ye geldikten sonra oluşturdukları Türk kültürü ve Türkçe ile
ilgili algılarını belirlemek, algılarında değişiklik meydana geldiyse bu değişikliğin
nedenlerini tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada nitel araştırmalarda
kullanılan veri toplama tekniklerinden görüşme tekniği kullanılacaktır. Araştırmanın
çalışma grubunu Akdeniz Üniversitesi Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma
Merkezinde eğitim görmekte olan B1, B2 ve C1 düzeyinde 15 öğrenci oluşturmaktadır.
Araştırmaya katılan her öğrenciyle araştırmacılar tarafından uzman görüşü alınarak
oluşturulmuş yarı yapılandırılmış görüşme formlarıyla görüşmeler yapılmış, ardından bu
görüşmeler ses kayıt cihazıyla kayıt edilmiş, ayrıca araştırmacı tarafından not edilmiştir.
Ses kayıt cihazıyla kaydedilmiş veriler araştırmacılar tarafından yazıya geçirilerek yine
araştırmacılar tarafından tutulan notlarla eşleştirilmiş ve görüşme yapılan öğrencilere
gösterilerek onayları alınmıştır. Sonraki aşamada iki araştırmacı tarafından analiz edilerek
elde edilen bulgulardaki uyuşma oranı karşılaştırılmış ve elde edilen sonuç neticesinde
araştırmanın güvenilirliği sağlanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın son aşamasında ise
bulgular kategorileştirilerek yorumlanmıştır. Araştırmanın yabancılara Türkçe öğretimi
alanında yapılacak çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Kaynakça
Creswell, J. W. (2016). Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Elbir, B. Aka, F. N. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımına yönelik
yapılan çalışmaların değerlendirilmesi, İnternational Periodical fort he Languages,
Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/12 Summer 2015, p. 371-
386 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8425 ISSN: 1308-
2140.
McKay, Sandra Lee: (2000). Teaching English as an international language: Implications or
cultural materials in theclassroom. TESOL Journal Press, s.7-11.
Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür Aktarımı Açısından Türkçe Öğretim Programları, Eğitim ve
Bilim 2008, Cilt 33, Sayı 150.
Okur, A. ve Keskin F. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel ögelerin aktarımı:
İstanbul yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği, International Journal of Social
Science, Volume 6, Issue 2, p.1619-1640.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
4
Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Whatsapp Uygulamasının
Kullanımının Sözcük Öğretimi Bakımından İşlevselliği
Ali GÖÇER, Bilal Ferhat KARADAĞ
Erciyes Üniversitesi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi
Bireylerin günlük hayatta iletişim kurabilmeleri için konuşma becerileri kadar
sözcük dağarcıkları da önemlidir. Kişinin etkin sözcük dağarcığının genişliği, okunanı ve
duyulanı anlamayı kolaylaştırdığı gibi anlatım becerisine de olumlu yönde etki etmektedir.
Aynı şekilde bir dili yabancı dil olarak öğrenen kişi için de hedef dilin gramer yapısı ve o
dilde iletişim kurabilmek ne kadar önemli ise; bunları gerçekleştirebilmek için sahip olması
gereken sözcük hazinesi de o ölçüde önemlidir. Çalışmada, Türkçenin yabancı dil olarak
öğretiminde sözcük öğretimi için cep telefonu vasıtasıyla Whatsapp kullanımının süreçte
nasıl bir işlevinin olduğunu belirleme çabası ve sözcük öğretimi için Whatsapp
kullanıldığında nasıl bir tablo oluşabileceğinin saptanması amaçlanmıştır. Çalışma, nitel
araştırma yönteminden faydalanılarak gerçekleştirilmiş bir fenomenolojik desen
çalışmasıdır. Çalışmanın katılımcıları amaçlı örnekleme türleri başlığı altında
değerlendirilen kolay ulaşılabilir durum örneklemesine göre belirlenmiştir. Araştırmanın
çalışma grubunu TÖMER kurumunda Türkçe öğrenmekte olan on öğrenci oluşturmuştur.
Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu ve doküman incelemesinden
faydalanılmıştır. Elde edilen verileri analiz edebilmek için içerik analizinden
faydalanılmıştır. Altı hafta boyunca her gün katılımcılara Whatsapp üzerinden başlangıçta
üç adet kelime pdf belge türünde gönderilmiştir. Daha sonra kelimelerin sayısı süreç
içerisinde sırasıyla dört ve beşe çıkarılmıştır. Bu belgede her kelimenin anlamı, yakın ve zıt
anlamları, kelimeyle ilgili görsel ve örnek bir cümle yer almıştır. Katılımcılara ayrıca ses
dosyası şeklinde ilgili kelimelerin telaffuzu gönderilmiştir. Katılımcılara kelimeler ikişer
saat arayla gönderilmiş ve bu kelimelerle ilgili olarak her akşam saat 21.00’de kısa sınavlar
gerçekleştirilmiştir.
Katılımcılar, Whatsapp aracılığıyla gönderilen kelimelerin kalıcılığın fazla olduğunu
ve günlük hayatta bu kelimeleri fazlasıyla kullandıklarını belirtmişlerdir. Bundan dolayı da
uygulama aracılığıyla gerçekleştirilen sözcük öğretiminin büyük oranda başarılı olduğunu
vurgulamışlardır. Whatsapp aracılığıyla gönderilen sözcüklerin, aynı zamanda görsellerinin
ve cümle içerisinde kullanımının da paylaşılmasının öğrenim kolaylığı sağladığını
vurgulamışlardır. Bundan dolayı uzun vadeli ve öğrencilerin de her an sürecin içerisinde
yer almaları istenen öğrenme süreçlerinde mobil cihazlardan ve Whatsapp’tan
faydalanılabileceği bulgulardan anlaşılmaktadır.
Kaynakça
Barhoumi, C. (2015). The effectiveness of whatsapp mobile learning activities guided by
activity theory on students' knowledge management. Contemporary Educational
Technology, 6(3), 221-238.
Chinnery G. (2006). Going to the MALL: Mobile assisted language learning. Language
Learning & Technology, 10(1), 9-16.
Lu, M. (2008). Effectiveness of vocabulary learning via mobile phone. Journal of Computer
Assisted Learning, 24, 515-525.
Saran, M. ve Seferoğlu, G. (2010). Yabancı dil sözcük öğreniminin çoklu ortam cep
telefonu iletileri ile desteklenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
38, 252-266.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
5
İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Alanlarına Uygun Türkçe ve Arapça
Bilgisi Üzerine Bir Araştırma
Aykar SÖNMEZ
Şehit Erol Olçok Anadolu İmam Hatip Lisesi
Bu çalışma İmam Hatip Liselerinde okuyan öğrencilerin Türkçe ve Arapçaya
hakimiyetlerini belirlemek ve çıkan sonuca göre adı geçen okullardaki öğrencilerin
eksikliklerini tespit ederek daha iyi bir sisteme ışık tutabilmek amacıyla yapılmıştır.
Kurumuzda yer alan Suriye kökenli öğrencilerle Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı
olan öğrencilerimize Türkçe, Arapça ve Batı dillerinden derlediğimiz kelimelerden bir
anket sunulmuştur. Dilimizde günlük hayatta sıkça kullanılan bu kelimelerin kökenlerini
belirtmeleri ve anlamlarını kısaca yazmaları istenmiştir. Aynı zamanda Suriyeli öğrenciler
anadilleri Arapça olmaları dolayısıyla kontrol grubu olarak düşünülmüş ve mukayese
imkânı oluşturmuştur. Yapılan anket sonucunda dil meselesinin bir problem olduğu
görülmüştür. Öğrenciler din, dil ilişkisi, dilimize yabancı dillerden giren kelimelerin
kökenleri imam ve hatip olarak donanımlı olmalıdır. Ancak anket sonucuna göre imam ve
hatip olarak yetişen öğrenciler her gün kullandıkları kelimeler hakkında bilgiye sahip
değildir. Meslek dersi olarak Kuran, Arapça, Fıkıh, Tecvit, Siyer, Hitabet gibi birçok ders
görüyor olmalarına rağmen öğrenciler ankette yer alan kelimelerin kökenleri hakkında
doğru bilgi verememiş, kelimelerin anlamlarını gördükleri müfredata uygun olarak
açıklayamamışlardır. .Anketin sonuçlarından biri de Suriyeli öğrencilerin daha başarılı bir
performans göstermiş olmasıdır. Bu durum da söz konusu problem üzerine gitmemizin ne
denli gerekli ve isabetli olduğunu göstermektedir.
Söz konusu okulların müfredatlarının bu okullara kabul edilen öğrencilere uygun
olmadığı görülmektedir. Öğrencilerimizin üniversite sınavlarındaki başarı durumu da
belirlediğimiz problemle doğrudan ilgilidir. Okullara alınacak öğrencilerin ilk ve ortaokul
başarı ortalamaları yüksek olmalı ve bir üst basamağa geçen öğrenciler için sınav puanı
olarak yüksek bir baraj belirlenmelidir. Bir başka yöntem İmam Hatiplerin amaç ve
kapsamının sadeleştirilmesi ve müfredatın buna uygun olarak kolaylaştırılması, ders
sayısının azaltılması olacaktır. Öğrencide ilgi ve merak uyandırmak temelinde eğitim
verecek olan bu okullar kapsamını küçülterek daha ileri seviyede İlahiyat öğrenimi görmek
isteyecek öğrenciler için bir geçiş vazifesi görecektir. Çözüm ilgili kurum ve makamlarca
bir an evvel bulunmalı anket sonucuyla da gördüğümüz tablo iyiye çevrilmelidir.
Kaynakça
Akdoğan, G. (1999) Ana Dili Eğitiminin Kişilik Gelişimine Etkisi Sos. Bil. Ens. Ankara:
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Aksan, D. (1990). Her Yönüyle Dil. Ankara: TTK
Akyol, H. (1997). Kelime Öğretimi. Ankara: Milli Eğitim (134)
Akyol H. (1998) Kelime Tanıma ve Okumaya Etkisi, VII. Ulusal Eğitim Bilimleri
Sempozyumu Bildirileri, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
Devellioğlu, F. (1990). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat Ankara: Aydın Kitabevi
Dursunoğlu, H. (2014 ) Türkiye Türkçesindeki Arapça Sözcükler ve Bu Sözcüklerin Ses
Olayları. Ankara: Turkish Studies volume 9/9 p.145-155
Eyüboğlu, İsmet Z. (2004) Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınları
Komisyon. (1998) Türkçe Sözlük Ankara: TDK
Tosunoğlu, M. (1999). Kelime Servetinin Eğitim ve Öğretimdeki Yeri ve Önemi. Milli
Eğitim (144)
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
6
Türkçe Dersi Öğretim Programı Öğrenme Kazanımlarının Eleştirel
Düşünmeyi Kazandırma Düzeyi Bakımından İncelenmesi
Banu ÖZDEMİR
Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
Eleştirel düşünme aktif, bağımsız, yeni düşüncelere açık olmayı, düşünceleri
destekleyen delilleri ve nedenleri dikkate almayı, organizasyonu gerektiren (Özden, 2005)
becerileri içerir. Öğretim programlarının amaçları arasında da öğrencilere eleştirel düşünme
becerisi kazandırılması yer almaktadır. Öğrenme kazanımları; öğrencilerin kazanmaları
beklenen bilgi, beceri, tutum ve değerler olarak tanımlanmaktadır (MEB, 2006). Öğrenme
kazanımları eğitim- öğretim sürecinin planlanmasında ve değerlendirilmesinde önemli rol
oynamaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türkçe Dersi Öğretim Programının öğrenme
kazanımlarının; eleştirel düşünme beceri ve eğilimlerini kazandırma düzeyleri açısından
incelenmesidir.
Araştırma, nitel araştırma türünde betimsel bir çalışmadır. Verilerin toplanmasında
doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda öğretim programında yer alan ve
beşinci sınıf öğrencilerine kazandırılması hedeflenen 69, altıncı sınıf öğrencilerine
kazandırılması hedeflenen 68 ve yedinci sınıf öğrencilerine kazandırılması hedeflenen 76,
sekizinci sınıf öğrencilerine kazandırılması hedeflenen 76 öğrenme kazanımı araştırma
kapsamına alınmıştır. Verilerin analizinde ise tümdengelimsel içerik analizi yaklaşımından
yararlanılmıştır. Analiz sürecinde Yeşilpınar-Uyar, Tunca, Alkın-Şahin (2018) tarafından
hazırlanan “Öğrenme Kazanımlarını Kategori ve Düzey Açısından Sınıflandırma Formu”
ile “Öğrenme Kazanımlarını Eleştirel Düşünme Becerisi/Eğilimi Açısından Değerlendirme
Rubriği” kullanılmıştır. Bu kapsamda öncelikle öğretim programında yer alan bilişsel
anlama, duyuşsal anlama ve bilişsel beceri düzeyindeki öğrenme kazanımları belirlenmiştir.
Sonraki aşamada bu öğrenme kazanımları eleştirel düşünme becerilerini/eğilimlerini
kazandırma düzeyi açısından analiz edilmiştir.
Ulaşılan bulgular, öğretim programlarında yer alan öğrenme kazanımlarının
yapısında eleştirel düşünme becerilerinin/eğilimlerinin orta düzeyde yeterliğe sahip
olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
MEB. (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB
Özden, Y. (2005). Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Pegem A
Yeşilpınar-Uyar, M.; Tunca, N.; Alkın-Şahin, S. (2018). Sosyal Bilgiler ve Matematik
Dersi
Öğretim Programı Öğrenme Kazanmalarının; Eleştirel Düşünmeyi Kazandırma Düzeyi
Açısından İncelenmesi. Uluslararası Bilim ve Eğitim Kongresi 2018 (UBEK2018)
Özet Kitabı, s. 68. Ankara: Anı Yayıncılık
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
7
Çocuk Edebiyatına Metindilbilimsel Bir Yaklaşım: Yaşar Kemal’in
Kalemler’i
Bayram BAŞ, Nil UCUZSATAR
Yıldız Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi
Araştırma temel olarak; Yapı Kredi Yayınları’nın çocuklar için çok satanlar
listesinde yer alan, Yaşar Kemal’in kaleme aldığı, “Kalemler” adlı öykünün metindilbilim
yöntemi ile incelenmesi amacını taşımaktadır. Bu yöntem çerçevesinde öykü, “bağlaşıklık”
ve “bağdaşıklık” ölçütlerine göre incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden
durum çalışması kullanılmıştır. Durum çalışması desenlerinden iç içe geçmiş tek durum
deseni ile yapılandırılan araştırmada iç içe geçmiş durumları; küçük ölçekli yapıyla ilgili
bağlaşıklık ölçütleri (sözcüksel bağlaşıklık ve dilbilgisel bağlaşıklık) ve büyük ölçekli
yapıyla ilgili bağdaşıklık ölçütleri (başlık, konu, metnin işlevi, anahtar sözcükler, ana
düşünce tümcesi, içerik şeması, konu değişimi belirleyicileri, biçem, odaklayım, özet,
sonuç tümcesi) oluşturmaktadır. Araştırmanın inceleme nesnesi Yaşar Kemal tarafından
kaleme alınmış Yapı Kredi Yayınları tarafından 2018 yılında yayımlanan Kalemler adlı
öykü kitabıdır. Çalışmada veri toplama aracı olarak doküman incelemesi kullanılmıştır.
İçerik analizi ile elde edilen veriler betimsel analiz ile yorumlanmıştır. Öykü,
metindilbilimsel bir yaklaşımla değerlendirilirken küçük ölçekli yapı ve büyük ölçekli yapı
olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir. Küçük ölçekli yapıda metnin bağlaşıklık
görünümleri ortaya konmuştur. Önce sözcüksel bağlaşıklığa yer verilmiş ve metinde geçen
yinelemeler ve eşdizimsel örüntülemeler belirlenmeye çalışılmıştır. Dilbilgisel bağlaşıklıkta
ise metindeki gönderimler, eksiltili yapılar, değiştirim durumları, bağıntı ögeleri,
benzerlik/koşutluk, zaman uyumu ve görünüş, işlevsel tümce yapısı ve örtük anlatım
üzerinde durulmuştur. İncelenen eserde en sık karşılaşılan dilbilgisel bağlaşıklık ögesi
gönderimdir. Büyük yapıyı oluşturan bağdaşıklık ögeleri ise başlık, konu, metnin işlevi,
anahtar sözcükler, ana düşünce tümcesi, içerik şeması, konu değişimi belirleyicileri, biçem,
odaklayım, özet, sonuç tümcesidir.
Kaynakça
Aksan, D. (2017). Anlambilim Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara:
Bilgi Yayınevi.
Aydın, İ., Torusdağ, G. (2018). Metindilbilim ve Örnek Metin Çözümlemeleri. Ankara:
Pegem Akademi Yayıncılık.
Beaugrand R. A., Dressler W. U. (1981). Introduction to Text linguistics. London:
Longman Publishing Group.
Coşkun, E. (2005). İlköğretim Öğrencilerinin Öyküleyici Anlatımlarında Bağdaşıklık,
Tutarlılık ve Metin Elementleri. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Ankara.
Dilidüzgün, Ş. (2010). Metindilbilim ve Türkçe Öğretimi Uygulamalı Bir Yaklaşım.
Ankara: Morpa Kültür Yayınları.
Günay, D. (2003). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Korkut, E., Onursal Ayırır İ. (2016). Dil Bilimleri ve Dil Öğretimi. Ankara: Seçkin
Yayıncılık.
Şenöz- Ayata, C. (2005). Metindilbilim ve Türkçe :Dilbilim, İstanbul: Multilingual
Yayınları.
Uzun, L. S. (1995). Orhun Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı. Ankara: Simurg Yayınları
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
8
Özetleme Stratejileri Eğitiminin Türkçe Öğretmeni Adaylarının Özet
Yazma Becerilerine Etkisi
Bekir GÖKÇE, Yasemin BAKİ
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Özet yazma, etkileşimli ve öz yinelemeli bir süreçte dinlenen veya okunan metinleri
daha iyi anlamaya, anlaşılanları zihinde yapılandırarak kalıcılığı sağlamaya yardımcı olan
bir yazma yöntemidir. Bu çerçevede araştırmanın amacı; özetleme stratejileri öğretiminin,
Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme becerisine etkisinin incelenmesidir. Araştırmanın
nicel verileri için yarı deneysel desen kullanılmış, nitel verilerde ise gözlem ve görüşmeye
başvurulmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu, Karadeniz Bölgesi’nde bir üniversitenin
Türkçe öğretmenliği programı 3. sınıfta öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır.
Araştırma 65 kişilik grupla yürütülmüş, beş haftalık eğitimin her birinde devamlılık
gösteren 30 öğrenciden elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Görüşme ise seçkisiz yolla
belirlenen 5’i kız, 5’i erkek olmak üzere toplam 10 öğrenci ile yapılmıştır. Araştırmanın
üçüncü sınıf öğrencileriyle yürütülmesinin sebebi, araştırma konusunun bu sınıf düzeyinde
verilen Anlatma Teknikleri 2: Yazma Eğitimi dersinin içeriğine uygunluğudur. Araştırmada
öğrencilere verilen beş haftalık metin özeti yazma stratejisi eğitiminde öyküleyici ve
bilgilendirici metinlerden yararlanılmıştır. İlk aşamada katılımcıların hazır bulunuşluk
düzeyleri belirlenmiş; bunun ardından özet yazmadan önce, özet yazma sırasında ve
sonrasında neler yapılacağı adım adım gösterilmiştir. Nicel verilerin çözümlemesinde
Benzer, Sefer, Ören ve Konuk (2016) tarafından geliştirilen Metin Özeti Yazma Stratejisi
ve Dereceli Puanlama Anahtarı; nitel verilerin analizinde ise içerik çözümlemesi
kullanılmıştır.
Araştırmanın bulgularına göre öğrencilerin en çok ana metindeki önemli bilgi ve
ayrıntı bilgi ayrımını yapmada güçlük çektikleri ve eğitim süresince özet uzunluklarının
azaldığı belirlenmiştir. Metin özeti yazma stratejisiyle öğrencilerin zamanı daha verimli
kullanabildikleri gözlemlenmiştir. Ayrıca özetlerde öznel değerlendirmelerden nesnel
çıkarımlara doğru bir gelişim görülmüştür. Katılımcı metinlerinde başlangıçta görülen
tutarlılık sorunlarının azalmış, anlam bütünlüğü ve mantık düzeni taşıyan paragraflar
çoğalmıştır. Araştırmada, metin özeti yazma stratejisi eğitimi alan öğrencilerin özet yazma
becerilerinin geliştiği sonucuna ulaşılmış; bu gelişim, katılımcı görüşleriyle doğrulanmıştır.
Kaynakça
Benzer, A., Sefer, A., Ören, Z. ve Konuk, S. (2016). Öğrenci odaklı bir araştırma: metin
özeti yazma stratejisi ve dereceli puanlama anahtarı. Eğitim ve Bilim, 41(186).
Dilidüzgün, Ş. (2013). Ortaokul Türkçe derslerinde okumadan özet yazmaya. Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46(2), 47-68.
Eyüp, B., Stebler, M. Z. ve Yurt, S. U. (2012). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Özetleme
Stratejilerini Kullanmadaki Egilimleri/Tendencies of Pre-Service Turkish Teachers
in the Use of Summarizing Strategies. Dil ve Edebiyat Egitimi Dergisi, 1(1), 22.
Göçer, A. (2018). Yazma eğitimi-Yazma uğraşı: Yazı nasıl yazılır? Nasıl yazar
olunur?. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Karatay, H. Okur, S. (2012). Öğretmen adaylarının öyküleyici ve bilgilendirici metinleri
özetleme becerileri. The Journal of Academic Social Science Studies. 5 (7), 399-
420.
Kırkland, Margaret-R ve Saunders, Mary Anne-P. (1991). “Maximizing Student
Performance in Summary Writing: Managing Cognitive Load”, Teachers, of
English to Speakers of Other Languages, C.25, S.1, ss.105-121.
Susar, F. ve Akkaya, N. (2009). University students for using the summarizing strategies.
Procedia Social and Behavioral Sciences, 1(1), 2496-2499.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
9
2017 Türkçe Dersi Öğretim Programına Göre Hazırlanan MEB
Yayınları 5.6.8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Metin Türü ve Yazar
Tercihi Bakımından Değerlendirilmesi*
Belgüzar KARAKAŞ DOĞAN
Gazi Üniversitesi
Türkçe öğretiminin temel kaynaklarından birisi ders kitaplarıdır. Anadili öğretimi
sürecinde ders kitaplarında yer alan yazınsal metinlerin çocuğun zihin, dil ve sosyal
gelişimine uygun içerikte ve türlerde olması gerekir. Bu çalışmada, 2017 Türkçe Öğretim
Programına göre hazırlanan MEB Yayınları ortaokul 5.6.8.sınıf Türkçe ders kitabında yer
alan metin türlerinin programa uygunluğu ve yazarların/şairlerin ders kitaplarına
dağılımının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden
doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini, 5.6.7.8.sınıf Türkçe ders
kitapları oluşturmaktadır. Örneklem olarak 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılında ders kitabı
olarak okutulan Milli Eğitim Bakanlığı yayınlarına ait 5.6.8.sınıf Türkçe ders kitabında
bulunan toplam 98 metin seçilmiştir. 2017 Programında bulunması gereken 31 farklı tür
belirtildiği halde incelenen ders kitaplarında 21 farklı türe yer verildiği; blog, dilekçe,
efemera, e-posta, haber metni-reklam, kılavuzlar, sosyal medya mesajları, mizahi fıkra,
şarkı ve türküye hiç yer verilmezken programda belirtilmediği halde manzum hikâye,
söylev ve röportaj türlerine yer verildiği saptanmıştır. Programda türler arasında dengeli bir
dağılımın olması gerektiği vurgulanmasına rağmen hikâye, şiir, makale, deneme ve anı en
çok tercih edilen türler olarak tespit edilmiştir.
Ders kitaplarında tercih edilen 92 farklı yazardan/şairden çocuk edebiyatı ve ilk
gençlik edebiyatı alanında eser veren 49 yazar/şair olduğu bulgusuna ulaşılmış; metinleri
seçilen yazarların ve şairlerin, kitabı oluşturan yazarların önceliğine ve tema başlıklarına
göre tercih edildiği saptanmıştır.
Kaynakça
Aytaş, G. (2001). “Türkçe Ders Kitaplarının Yazımında Metin Seçimi ve Metin Altı
Sorularının Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Hususlar”. Türk Yurdu
Dergisi. Sayı:21, 162-163.
Demirel, Ö. (1998). Türkçe Ders Kitaplarının İncelenmesi. Seyhun, T. (Editör). Türkçe
öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Gürel, Z., Temizyürek, F. ve Şahbaz, N. K. (2007). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Öncü Kitap.
İşeri, K. (2002). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilköğretim programına
uygunluğunun incelenmesi: Göstergebilimsel bir betimleme. (Yayımlanmamış
doktora tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kemiksiz, Ö. (2018). “Yazar ve Metin Tercihleri Bakımından Türkçe Ders Kitapları”. Tarih
Okulu Dergisi. Sayı: 11, 945-967.
Toprak, T. (1993). İlkokul Ders Kitaplarının Öğretim Programlarına Uygunluğunun
Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Yalçın, A. (1996). “Türkçe Ders Kitaplarının Plânlanması ve Yazılması”. Türk Yurdu.
Sayı:107, 24-27.
Yurt, G. ve Arslan, M. (2014). “7. sınıf Türkçe ders kitaplarının şekil-içerik-metin
yönünden incelenmesi: Zambak ve Pasifik Yayınları örneği”. Süleyman Demirel
Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı: 31, 317-327.
* Bu bildiri “Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarının (2017) Çocuğa Görelik, Türler ve Yazar
Dağılımı Açısından İncelenmesi” adlı tezden üretilmiştir.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
10
Türkçe Öğretmen Adaylarının Akademik Benliklerine İlişkin Görüşleri
Belkıs ORHAN, Sezgin DEMİR
Fırat Üniversitesi
Öğretmen ve öğretmen adaylarının kendilerini algılama şekilleri ve bu konudaki
görüşleri son derece önemlidir. Bu noktada bireyin kendini algılaması ve değerlendirmesi
anlamına gelen benlik kavramı ortaya çıkmaktadır. Benlik kavramı bağlamında yapılan
araştırmalar konuyu akademik, sosyal ve fiziksel benlik olarak üç boyutlu ele almıştır
(Shevelson, Hubner ve Stanton 1976, s. 411). Bu araştırmalar ışığında akademik benlik,
bireyin kendine karşı tutumu, akademik olarak kendini algılayış biçimi ve okul hayatındaki
etkileşimlerden doğan yargılar bütünü olarak tanımlanır (Koç, 2011, s.133). Bu
araştırmanın amacı Türkçe öğretmeni adaylarının akademik benliklerine ilişkin görüşlerinin
belirlenmesidir. Bu genel amaç doğrultusunda öğretmen adaylarının ilgi ve yeteneklerinin
belirlenmesi ve akademik benlik algılarının ortaya koyulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda
çalışma nitel türde olgubilimsel desende gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu Fırat
Üniversitesi Türkçe Eğitimi Bilim Dalında her sınıf düzeyinden 4 kişi olmak üzere toplam
16 öğretmen adayından oluşmaktadır. Öğretmen adaylarının 10’u kadın, 6’sı erkektir.
Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından yarı yapılandırılmış görüşmeler
gerçekleştirilmiş, ses kayıt cihazıyla toplanan veriler bilgisayar ortamında yazılı hâle
getirilmiştir. Daha sonra bu veriler katılımcılara tek tek kontrol ettirilip teyit ettirilerek
araştırmanın “inandırıcılığı”, görüşmeler sırasında katılımcılara araştırma süreci hakkında
ayrıntılı bilgi verilerek araştırmanın “aktarılabilirliği” sağlanmaya çalışılmıştır. Amaçlı
örnekleme yöntemiyle oluşturulan çalışma grubu, veri toplama süreci ile eşgüdümlü
tamamlanmıştır. Kuramsal doyum, görüş tekrarı ölçütleri ışığında 16. katılımcı ile çalışma
grubu tamamlanmıştır. “Kategori netliğinin” sağlanması için kodların ve temaların alan
yazınla uyumuna dikkat edilmiştir. Bunun için de gerekli durumlarda “fenomenolojik
azaltma” gerçekleştirilmiştir. Ayrıca “kodlayıcı güvenirliği” için iki ayrı kodlayıcı
tarafından bağımsız gerçekleştirilen kodlamalar arasında uyum yüzdesinin ilk etapta
%70’in üzerinde olmasına özen gösterilmiş, bu noktada Miles ve Huberman’ın formülü
kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi gerçekleştirilmiş, nitel türdeki
araştırmalarda aksiyolojik öznelliğin sağlanması için de “sağlamlık” ile “saydamlık” adına
başlangıç, sonuç ve odak kodlamalar gerçekleştirilmiştir. “Veri kaynağının
çeşitlendirilmesi” için görüşme, hatırlatıcı notlar ve anekdotlar kullanılmıştır. Katılımcı
görüşlerine yönelik gerçekleştirilen içerik analizi sonucunda olumlu ve olumsuz kodların
frekansları tablolaştırılmış, çalışmanın güvenirliği açısından katılımcı görüşleri verilerek
betimsel analize tabi tutulmuştur. Çalışma sonucunda, katılımcıların çoğunun kendilerini
okumuş oldukları alanla eşleştiremediklerine, yetenekleri ve ilgileri doğrultusunda doğru
tercihlerde bulunamadıklarına ve bu nedenle de akademik benliklerini
gerçekleştiremediklerine dair görüşleri olduğu tespit edilmiştir.
Kaynakça
SHAVELSON, R.J., HUBNER, J.J., STANTON, G.C., (1976). “Self-Concept: Validation
of Construct Interpretations” Review of Educational Research Summer 1976, Vol.
JĻ6, No. 3, Pp. JĻ07-U1.
KOÇ, Ö. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Türkçe Dersindeki Akademik Benlik
Kavramlarının Başarılarına Etkisinin İncelenmesi Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dokuz
Eylül Üniversitesi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
11
Yazma Eğitimi Dersinin Türkçe Öğretmeni Adaylarının Yazma
Becerileri Üzerine Etkisi
Bilge BAĞCI AYRANCI
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Eğitim fakültesi kapsamında Türkçe öğretmeni adaylarına Yazma Eğitimi dersi
verilmektedir. Bu araştırma kapsamında Yazma Eğitimi dersinin Türkçe öğretmeni
adaylarının yazılı anlatım becerileri üzerine etkisi üzerinde durulmaktadır. Konu hakkında
yapılan literatür taramasında benzer bir çalışmaya rastlanamamıştır.
Yazma Eğitimi dersinin işleniş, konu ve kapsamına dair somut verilere dayalı
önerilerle araştırmanın alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Dersin geliştirilmesi
gereken alanları da bu şekilde ortaya konulmuş olacaktır.
Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden biri olan “gerçek deneysel desen”
modelleri arasından tek grup ön test-son test deseni kullanılmıştır. Elde edilen veriler bir
ölçekle iki uzmanın puan ortalamaları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Kontrol
grubunda var olan değişimler araştırmanın konu amacının dışında olduğundan, araştırmanın
esas amacını Yazma Eğitimi dersinin etkisini belirlemek olduğundan bu desenin seçilmesi
uygun görülmüştür. Araştırmacının katılımcıları eğitim fakültesi öğrencileri arasından
gönüllülük esasına dayalı olarak seçilmiştir. 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılında lisans
düzeyinde Yazma Eğitimi dersini alan Türkçe öğretmeni adayı öğrenciler arasından
katılımcı verileri sağlanmıştır. Araştırma sırasında Yazma Eğitimi dersini almamış eğitim
fakültesi öğrencileri arasından Türkçe öğretmeni adaylarına serbest konulu ilk yazılar
yazdırılmıştır. Yazdırılan bu yazılar literatürdeki bir ölçekle iki farklı uzmanın puan
ortalamaları dikkate alınarak değerlendirilmiştir, daha sonra Türkçe öğretmeni adaylarına
Yazma Eğitimi dersinin ardından yeniden serbest konulu ikinci yazılar yazdırılmıştır. Yine
aynı şekilde değerlendirilen yazılar ilk yazılarla kıyaslanarak yorumlamalara yer
verilmiştir. Araştırma kapsamında Yazma Eğitimi kapsamında yer verilen konulara ve
uygulamalara da değinilmiştir. Katılımcıların konu bakımından serbest bırakılmasında veri
zenginliğini sağlamak hedeflenmiştir.
Kaynakça
Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2004). Yazılı ve Sözlü Anlatım (Kompozisyon sanatı).
(5.baskı).Ankara: Akçağ Yayınları
Atalay, T.D. ( 2015). Yazma Becerisi Açısından Örnek Bir Kitap İncelemesi. A. Ü.
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 54, 727-777.
Bağcı Ayrancı, B. Ve Karahan, L. (2017). Çağrışım Tekniğinin Yazma Becerisinin
Geliştirilmesine Katkısı: Ölçek Geliştirme ve Etkinlik Oluşturma Çalışması.
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), 1148-1177.
Göçer, A. (2010). Türkçe Öğretiminde Yazma Eğitimi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar
Dergisi, 3, 12.
Karatay, H. ( 2011). 4+1 Planlı Yazma Ve Değerlendirme Modelinin Öğretmen
Adaylarının Yazılı Anlatım Tutumlarını ve Yazma Becerilerini Geliştirmeye Etkisi.
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History
of Turkish or Turkic, Volume 6/3, 1029-1047.
Maltepe, S. (2006). Yaratıcı Yazma Yaklaşımı Açısından Türkçe Derslerindeki Yazma
Süreçlerinin ve Ürünlerinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi,
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
12
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenilen Ortamlarda Sosyal Medya
Kullanımının Sınıf Topluluğu Duygusuna Etkisi
Burak İKİZÇINAR, Murat ŞENGÜL
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen bireylerin sosyal medya
kullanım alışkanlıklarını belirlemek ve sosyal medya grupları üzerinden iletişim sağlama
yollarının sınıf topluluğu duygusuna etkisini ölçmektir. Araştırmada, betimsel nitelikli
tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Dokuz Eylül Üniversitesi Dil
Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (DEDAM), Nevşehir Hacı Bektaş Veli
Üniversitesi TÖMER ve Fırat Üniversitesi TÖMER’de yabancı dil olarak Türkçe öğrenen
bireyler oluşturmaktadır. Rovai (2002) tarafından geliştirilen ve Öztürk (2009) tarafından
Türkçeye uyarlanan “Sınıf Topluluğu Ölçeği” Türkçe öğrenen bireylere uygulanmıştır.
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen B1, B2 ve C1 düzeyindeki 227 öğrenci çalışmaya
katılım göstermiştir.
Çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen bireylerin sosyal medya kullanma
alışkanlıklarına dair veriler toplanmıştır. Sosyal medyada yaptıkları yorumlarda hangi dili
kullandıkları, Türkçe paylaşımda bulunan sayfaları takip edip etmedikleri, mesajlaşmalarını
hangi dil üzerinden gerçekleştirdikleri ve program ara yüzlerini hangi dil üzerinden
kullandıkları gibi verilere ulaşılmıştır. Bu değişkenler sınıf olmanın getirdiği topluluk
duygusuyla karşılaştırılmıştır. Bireyin sınıfta diğer öğrencilere ve öğreticiye duyduğu
güven, diğer üyelere duyduğu bağlılık ve sınıf topluluğu duygusunun sosyal medya ortamı
değişkenine göre karşılaştırılması yapılmıştır. Sınıf topluluğu duygusunun sosyal medya
kullanma sıklığına göre karşılaştırılması sonucunda anlamlı fark bulunmuştur. Ortaya çıkan
fark sosyal medya kullanan öğrencilerin lehinedir. Bu durum sosyal medya kullanan
öğrencilerin kullanmayan öğrencilere göre daha çok sınıf topluluğu duygusuna sahip
oldukları sonucunu ortaya çıkarmıştır.
Kaynaklar
Bardakçı, S. (2010). Çevrimiçi Öğrenme Ortamında Algılanan Sosyalleşme Ölçeğinin
Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi
Dergisi, 43(1), 17-39.
Genç, Z. (2010). Web 2.0 Yeniliklerinin Eğitimde Kullanımı: Bir Facebook Eğitim
Uygulama Örneği. Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı
Bildirileri (10-12 Şubat, 237-242), Muğla: Muğla Üniversitesi.
Öztürk, E. (2009). Sınıf Topluluğu Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve
Güvenirlik Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 193-202.
Vural, Z. B. ve Bat, Mikail (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege
Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Yasar
University, 20(5), 3348-3382.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
13
Şiiri Anlamlandırmada Prozodinin Önemi
Canan Nimet MERT DURAN, Deniz IŞIKOĞLU
Adıyaman Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi
Okuduğunu anlama, dil öğretiminde üzerinde önemle durulması gereken bir
konudur. Metnin anlamlandırılmasında vurgu, tonlama, duraklama gibi parçalarüstü
birimleri içeren prozodik olgular çok önemli bir paya sahiptir. Özellikle hem seslendirme
hem de anlama açısından özel bir tür olan şiir için bu birimlerin önemi daha büyüktür. Şiiri
okurken metnin anlamına uygun şekilde vurgulu, tonlamalı, ritmik seslendirmek
gerekmektedir. Çünkü her şiir kelimelerden örülmüş bir anlam dünyasıdır. Dolayısıyla
kelimelerin doğru ve uygun şekilde seslendirilmesi okuyucuya anlam dünyasının kapılarını
aralar. Prozodik okumada sözcük, sözcük grubu veya cümlelerdeki duyguyu yansıtabilmek
ön plandadır. Sözcükler bilinen anlamların ötesine taşınarak cümle içinde yepyeni
anlamlara ulaşabilir.
Prozodik unsurların şiiri anlamlandırmadaki öneminin tespit edilmesinin
amaçlandığı bu nitel çalışmada Atatürk Üniversitesi ve Adıyaman Üniversitesi Türkçe
Öğretmenliği bölümü üçüncü sınıfta öğrenim gören 32 öğretmen adayından vurgu, tonlama
ve durak yerlerine bağlı olarak anlam farklılıkları görülen Kaldırımlar ve Hayal Ettiğim Şey
şiirlerini okumaları, sonrasında okurkenki durak yerlerini işaretlemeleri ve dize ya da
dizeleri cümlenin ögelerine ayırmaları istenmiştir. Öğretmen adaylarından elde edilen
veriler daha sonra doküman incelemesine tabi tutulmuş ve içerik analizi yapılmıştır. Analiz
sonucunda Kaldırımlar şiirinin 3. dörtlüğünde altı, 7. dörtlüğünde iki; Hayal Ettiğim Şey
şiirinin 1. dörtlüğünde ise üç farklı ögelere ayırma durumu tespit edilmiştir. İşaretledikleri
durak yerleri de dikkate alındığında öğretmen adaylarının prozodik okumaya bağlı olarak
şiirlerde farklı anlamlara ulaştıkları söylenebilir. Sonuç olarak imgelerle yüklü şiir dilini
yakalayabilmek ve şiirin zengin anlam dünyasına ulaşabilmek için prozodik unsurların
şiirin seslendirilmesinde ve anlam dünyasına ulaşılmasındaki önemli görevi dikkate
alınmalı ve şiirin mesajının tam ve doğru olarak algılanması sağlanmalıdır.
Kaynakça
Aksan, D. (2013). Şiir dili ve Türk şiir dili dilbilim açısından bakış. İstanbul: Bilgi
Yayınevi.
Akyol, H. , Yıldırım, K., Ateş, S., Çetinkaya, Ç & Rasinski, T. V. (2014). Okumayı
değerlendirme: öğretmenler için kolay ve pratik bir yol. Ankara: Pegem Akademi.
Coşkun, M. V. (2015) Türkçenin ses bilgisi. İstanbul: Bilgi Kültür Sanat.
Demircan, Ö. (2015). Türkçenin ses dizimi. (5. Basım). İstanbul: Der Yayınları.
Dursunoğlu, H. (2018). Türkiye Türkçesi ses bilgisi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Ergenç, İ. (2002). Konuşma dili ve Türkçenin söyleyiş sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
Ergenç, İ. & Uzun, P. B. (2017). Türkçenin ses dizgesi. Ankara: Seçkin.
Onan, B. (2015). Derin yapı yüzey yapı ilişkisi bağlamında temel dil becerileri üzerine bir
analiz çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 91-110.
Razı, S. (2008). Okuma becerisi öğretimi ve değerlendirilmesi. İstanbul: Kriter Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
14
Yabancı Dil Olarak Türkçe Dil Ortamlarında Anadili Kullanımının ve
Çeviri Odaklı Etkinliklerin Yeri
Çisem GÖÇMEN, Şükran DİLİDÜZGÜN
Yalova Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi
Dilin bireylerarası iletişim için esas olduğu yadsınamaz. Çeviri ise farklı dillerin
kullanıldığı ortamlarda kaçınılmazdır. Ne var ki, sadece dilbilgisi kurallarına ve ezbere
odaklanan Dilbilgisi-Çeviri yöntemiyle doğrudan ve sorgulanmaksızın ilişkilendirilmesi
sonucu yabancı dil öğretiminde çeviri kullanımına uzun yıllar yer verilmemeye
çalışılmıştır. Bununla birlikte, öğrenicinin anadilini ve çeviri etkinliklerini pedagojik bir
araç olarak kullanmayı destekleyecek uygulamalar son yıllarda tekrar gündeme gelmiştir.
Öyle ki, dört temel dil becerisi olan okuma, yazma, dinleme ve konuşma becerilerine ek
olarak çeviri becerisi de beşinci bir beceri olarak ele alınmaktadır. Çağdaş araştırmalar,
anadilin ve çevirinin, zaman zaman sınıf içinde öğrenmeye yardım etmek, öğrendiğini
uygulamak, öğrenicinin kaygı düzeyini azaltmak, problemleri tespit etmek ve merkezi
sınavlardaki başarıyı arttırmak için işlevsel olarak kullanılması gerektiğini göstermektedir.
Bu araştırma ile çağdaş dil öğretiminde çeviri etkinliklerinin ve anadili kullanımının
işlevini sorgulamak ve yabancı dil olarak Türkçe öğrenicilerinin çeviri uygulamalarına
yönelik görüşlerini belirlemek amaçlanmaktadır.
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenicileri çalışmanın evrenini oluşturmaktadır.
Örneklem ise İstanbul Üniversitesi Dil Merkezi Tophane Şubesi’nde yabancı uyruklu 152
Türkçe öğrenicisidir. Tarama modelini temel alan bu nicel araştırmada veri toplama aracı
olarak anket kullanılmıştır. Geçerlik ve güvenirlik açısından gözden geçirilmiş anketin
kullanımı için gerekli izin alınmıştır. Kapalı uçlu sorulardan oluşan bu anket, Philip Kerr’in
(2013) “The Return of Translation” isimli webinar konuşması olarak yaptığı sunumda,
çevirinin kullanım nedenleri olarak belirlediği beş boyut üzerine odaklanılarak
hazırlanmıştır. Verilerin analizinde, yüzde ve frekans hesaplamaları, aritmetik ortalama ve
standart sapma değerleri kullanılmıştır. Veriler SPSS V23 ile analiz edilmiştir. Verilerin
karşılaştırılmasında tek yönlü varyans analizi (ANOVA) testi ile bağımsız örnekler t testi
kullanılmıştır. Önem düzeyi p<0,05 olarak alınmıştır. Araştırmanın sonuçlarıyla,
öğrenicilerin yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde anadili ve çeviri kullanımına karşı
olumlu görüş bildirdikleri görülmüştür.
Kaynakça
Cook, Guy: “Translation in Language Teaching: An Argument for Reassessment”, China:
Oxford University Press, 2010
Cook, Vivian: “Using the first Language in the Classroom”, The Canadian Modern
Language Review, 57,3 (March), 2001
Demircan, Ömer: “Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri”, İstanbul: Der yayınları, 2013
Duff, Allan: “Translation”, Resource Books for Teachers Series Editor: Maley, Allan,
Oxford: Oxford University Press, 1990
Erdemir, Nihan: “Reconsidering Translation and Mother Tongue in English Language
Teaching: An Attitudinal Study of Terriary-Level Students and Teachers in Austria
and Turkey”, Master of Arts, Master Thesis, Wien University, 2013
Malmkjaer, Kirsten: “Translation and Language Teaching: Language Teaching and
Translation”, Brooklands Manchester: St. Jerome Publishing, 1998
Yücel, Oğuz: “Yabancı Dil Öğretiminde Çevirinin Yeri ve Önemi”, Ankara: Yelken
Yayınları, 2004
https://translationhandout.wordpress.com/ (Çevrimiçi, 13.02.2019)
http://annali.unife.it/lettere/article/viewFile/234/183 (Çevrimiçi, 13.02.2019)
https://www.youtube.com/watch?v=1ReVwucwF-s (Çevrimiçi, 13.02.2019)
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
15
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Web Tabanlı Materyal Tasarlama
Becerilerinin Geliştirilmesine Yönelik Bir Eylem Araştırması
D. Barış KIR
Yıldız Teknik Üniversitesi
“Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı” dersinin Türkçe öğretmeni
adaylarının web tabanlı materyal tasarlama becerilerinin gelişimine olan etkisinin
incelendiği bu araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan eylem araştırması
deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim
Fakültesi, Türkçe Öğretmenliği Bölümü 2. sınıfta öğrenim gören 61 öğrenci oluşturmuştur.
Araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan benzeşik örnekleme yöntemi
kullanılmıştır. Araştırmaya başlamadan önce planlama yapılmıştır. Bahar dönemi
derslerinin başlangıcından derslerin bitişine kadar olan süre içerisinde, öğrencilerin de
sunumlarını yapabilmeleri için ders anlatımı ve öğrenci sunumları hafta hafta planlanmıştır.
İlk haftadaki derste öğrencilere Web 2.0 araçlarını bilip bilmedikleri sorulmuş ve iki
öğrenci hariç diğer öğrenciler, bu araçlardan haberdar olmadıklarını ifade etmişlerdir. İlk
beş hafta, etkili bir sunumun hazırlanmasından Web 2.0 araçlarına kadar web tabanlı bir
ders işleyişi gerçekleştirilmiştir. 6. haftadan itibaren öğrenciler web tabanlı materyal
sunumlarına başlamışlardır. Öğrencilerin web tabanlı materyal tasarlama becerilerinin
gelişiminin gözlemlenmesinde Yaylacı, H. S. ve Yaylacı, F.in (1999) materyal hazırlama
ilkelerinden yararlanılmıştır. Bu ilkelerden, web tabanlı materyal tasarımına uygun olan altı
ilke (hedefe uygunluk, öğrenciye uygunluk, anlaşılırlık, seçicilik, fonun anlamlılığı ve
yenilik) seçilmiş ve bir rubrik oluşturulmuştur. Öğrenciler sunumlarını gerçekleştirdikten
sonra eksiklerin neler olduğu ve nasıl düzeltilebileceği konularında dönütler verilmiş ve son
sunuma kadar böyle devam edilmiştir. Öğrencilerin sunuma başladıkları 6. haftadan son
haftaya kadar araştırmacı tarafından gözlem de yapılmıştır ve hem gözlem bulguları hem
rubrikten elde edilen bulgular analiz edilerek öğrencilerin web tabanlı materyal tasarlama
becerilerinin gelişimlerinin ne düzeyde olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır.
Öğrencilerin sunumlarını yapmaya başladıkları 6. haftadan 10. haftaya kadar olan
süre içerisinde, Web 2.0 araçlarını Türkçe öğretiminde materyallerinde nasıl kullanacakları
konusunda yeterince bilgi sahibi oldukları gözlemlenmiştir. Rubrik puanları ele alındığında
ise bir gelişimin, iyileşmenin olduğu görülmüştür. Rubrikten hareketle elde edilen grafiğe
göre öğrencilerin web tabanlı materyal tasarlama becerileri, 6. haftadan 10. haftaya doğru
artan bir ivme seyretmiştir. İlk haftada yer alan 400 puanlardan son haftada 550 puanlara
kadar olan bir gelişme ve iyileşme gözlemlenmiştir. Ayrıca öğrencilerin web tabanlı
materyaller hazırlarken ve sunarlarken istekli ve motive oldukları, materyaller sınıf içinde
uygulanırken diğer öğrencilerin de etkinliklere istekli bir şekilde katıldıkları, eğlendikleri
araştırmacı tarafından gözlemlenmiştir. Sonuç olarak web tabanlı olarak işlenen “Öğretim
Teknolojileri ve Materyal Tasarımı” dersinin, Türkçe öğretmeni adaylarının web tabanlı
materyal tasarlama becerilerinin gelişimine olumlu bir etkisi olmuştur. Öğrencilerin web
tabanlı tasarlama becerilerinde bir iyileşme gerçekleşmiştir.
Kaynakça
Ally, M. (2004). Foundations of Educational Theory for Online Learning. Theory and
Practice of Online Learning, 2, 15-44.
Bircan, E. (2012). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Öğretim Teknolojilerini Kullanmaya
Yönelik Öz Güvenleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
(9), 77-87.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
16
Brusilovsky, P., Eklund, J., & Schwarz, E. (1998). Web-Based Education for All: A Tool
for Development Adaptive Courseware. Computer Networks and ISDN Systems,
30(1-7), 291-300.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018).
Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi: Ankara.
Çalışoğlu, M. (2015). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğretim Teknolojileri ve Materyal
Tasarımı Dersine İlişkin Görüşleri. Current Research in Education, 1(1), 23-32.
Çubukçu, Z., Tosuntaş, Ş. B., İnci, T. ve Kırcaburun, K. (2017). Öğretim Teknolojileri ve
Materyal Tasarımı Dersinin Teknoloji Entegrasyonuna Katkısı Açısından
Değerlendirilmesi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 5(2), 24-41.
Devecioğlu, Y., Akdeniz, A. R. ve Ayvacı, H. (2005). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarına
Fen Öğretiminde Rehber Materyal Geliştirme Becerileri Kazandırmak için Bir
Yaklaşım. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 64-72.
Duman, G. B. (2013). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Materyal Geliştirme ve
Materyallerin Etkin Kullanımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(2), 1-8.
Güven, S. (2006). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Dersinin Kazandırdığı
Yeterlikler Yönünden Değerlendirilmesi (İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 165-179.
Işık, D. (2013). Üniversite Kütüphanelerinde Web 2.0 Teknolojilerinin Kullanımı Ve Web
Tabanlı Kullanıcı Eğitimi İçin Öneriler. Türk Kütüphaneciliği, 27(1), 100-116.
Felix, U. (1999). Exploiting The Web for Language Teaching: Selected Approaches.
ReCALL, 11(1), 30-37.
İlhan, S. (2011). İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Uygulamaya Dayalı Öğretim
Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Becerileri ile Sınıf Yönetimi Becerileri
Arasındaki İlişki (Master's thesis, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü).
Sevim, O. (2014). Disiplinlerarası Materyal Geliştirme Sürecinin Türkçe Öğretmen
Adaylarının Öğretim Tasarımı Başarılarına ve Üstbilişsel Farkındalıklarına Etkisi.
Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of
Turkish or Turkic, 9(9), 897-913.
Seely Brown, J., & Adler, R. P. (2008). Open Education, The Long Tail and Learning 2.0.
Educause review, 43(1), 16-20.
Şahin, A. ve Akçay, A. (2011). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Bilgisayar Destekli Eğitime
İlişkin Tutumlarının İncelenmesi. Electronic Turkish Studies, 6(2), 909-918.
Yaman, H. (2007). Türkçe Öğretmeni Adaylarının" Öğretim Teknolojileri ve Materyal
Geliştirme" Dersi Bağlamında Türkçe Öğretiminde Teknoloji Kullanımına İlişkin
Yeterlilik ve Algıları. HAYEF: Journal of Education, 4(1).
Yaylacı, H.S. ve Yaylacı, F. (1999). Eğitim Teknolojisi Dersinde Öğretim Materyallerinin
Geliştirilmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 209-219.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin
Yayıncılık: Ankara.
YÖK. 2018. Türkçe Öğretmenliği Lisans Programı.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
17
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde –CA Ekinin Görev ve Anlam
Çeşitliliği Üzerine Bir Değerlendirme: Türkçeye Yolculuk ve Yeni Hitit
Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitapları (A2) Örneğinde
Dilek KOCAYANAK
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Türkçede –CA eki hem yapım hem de çekim eki olarak kullanılmaktadır. Bu ek
sınıflandırılması çok kolay olmayan, sözcüklerin anlam ve görevlerini etkileyen ve anlam
çeşitliliği fazlaca bulunan eklerden biridir. Gökdayı ve Sebzecioğlu (2011) -CA
biçimbirimini çekim, yapım ve yapımsı olarak ele almış ve ekin yapımsı işleviyle eklendiği
sözcüklerin kullanıldıkları yere göre sıfat veya belirteç olabilen çift işlevli sözcükler
olduğunu ifade etmişlerdir. Kahraman ise (2007) –CA ekinin “karşılaştırma, görelik, yön,
birliktelik… bildirme” işlevleriyle, yargı öbeklerinin eylemlerden oluşan yüklemlerine
bağladığını ifade etmektedir. Gece (1995) ise -CA ekini, azaltma derecesinde sıfat türeten
ekler içinde sıralamaktadır. Bu ekle türetilmiş “genişçe” ve “yumuşakça” kelimelerinin
“geniş” ve “yumuşak” sıfatlarındaki vasıflardan daha azlığı ifade ettiğini belirtmektedir.
Bu çalışmada öncelikle yukarıda sözü edilen bilgiler ve alanyazında –CA eki ile
ilgili yapılan çalışmalar çerçevesinde –CA ekinin görev ve anlam çeşitliliği üzerinde
durulmuş, daha sonra ise Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe ve Türkçeye Yolculuk (A2)
ders kitaplarındaki –CA ekinin kullanım özelliklerinin nasıl bir sıralama ve bağlamda
verildiği araştırılmış, anlam ve kullanım özellikleri üzerinde durulmuştur. Yeni Hitit
Yabancılar İçin Türkçe kitabında addan ad, sıfat ve zarf; sıfattan sıfat ve zarf türetme gibi
kullanım ve 11 farklı anlam çeşitliliğe rastlanmıştır. Türkçeye Yolculuk kitabında ise ekin
bakış açısı veya kendine görelik anlamı ile küçültme anlamlarına değinilmiş ve sıfattan sıfat
ve zarf türetme biçimlerindeki örneklerle sınırlı kalmıştır. Her iki kitapta da ekin sıfat ve
zarflara eklenerek söz konusu niteliğe veya özelliğe yakın olmayı anlatan başka sıfat ve
zarflar kurduğu üzerinde durulmuş; Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe kitabında eşitlik,
diğer kitapta ise küçültme ekleri başlığı altında vermiştir. Doküman incelemesi yöntemi
kullanılarak betimlenen Türkçe ders kitapları Diller İçin Avrupa Ortak Öneriler
Çerçevesine göre hazırlanmış olmalarına rağmen –CA ekini sunma biçimlerinde ve bilgi
miktarlarında farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonunda geliştirilen önerilerin
yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kitaplarında -CA ekinin öğretimine katkı sağlaması
umulmaktadır.
Kaynakça
Kahraman, T. (2005). Çağdaş Türkiye Türkçesi Dilbilgisi. Ankara: Dumat Yayınları.
Gece, M. (1995). Türkçede Sıfatı Derecelendirme Yolları. Türk Dili Dil ve Edebiyat
Dergisi, 519, 240–250.
Gökdayı, H. ve Sebzecioğlu, T. (2011). Türkiye Türkçesinde {-CA} Biçimbiriminin
Türleri. Bilig Dergisi, 58, 147-172.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
18
Türkçe Öğretiminde Geleneksel Türler Bağlamında Stratejik ve
İşlevsel Bir Araç: Mizah
Dilek ÜNVEREN KAPANADZE
Süleyman Demirel Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı gelişim psikolojisinin önemli bir alanı olan mizah gelişiminin
ne olduğunu ortaya koymak, mizah kuramları, mizah tarzları ve Türkçe öğretiminde
kullanılan materyallerin bu gelişim alanını ne kadar desteklediğini ifade etmektir. Ayrıca
Türk edebiyatının mizah unsurları itibariyle zengin geleneksel türlerinin ders kitaplarında
ne kadar ve ne şekilde varlık bulduğunu ortaya koymaktır.
Gülmece sözcüğüyle birlikte kullanılan mizah sözcüğü eğlendirmek, güldürmek ve
birine bir davranışı incitmeden takılmak amacını güden ince alay şeklinde tanımlanır.
Mizah evrensel bir kavramdır ve güldürmesi, eğlendirmesi gibi yönleriyle de büyük, geniş
kitlelere ulaşma özelliği bulunmaktadır. İşte bu nedenle eğitsel boyutu da olan mizahın
kullanım alanı da geniştir. Bergson, bir topluluk halinde buluna insanların tamamının,
duyarlılıklarını bir tarafa bırakmak kaydıyla, sadece zekâlarını ortaya koyarak ve
dikkatlerini herhangi birine yönelttikleri takdirde komiğin meydana geleceğini ifade eder
(Bergson, 2011).
Araştırma 5-8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerdeki mizah
unsurlarının tespit edilerek bu unsurların Türkçe öğretiminde ne kadar yer bulduğunu
ortaya koymak amacıyla tarama modelinde betimsel bir çalışma olarak tasarlanmış, veriler
nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılarak çözümlenmiştir. Yapılan
değerlendirmelere göre ulaşılan bulgulardan bazıları şu yöndedir:
Türkçe ders kitaplarında (5-8) mizah öğeleri ihtiva eden metinler bütün ünitelerde
değil de daha çok ‘Çocuk Dünyası’, ‘Millî Kültürümüz’, ‘Birey ve Toplum’ gibi temalarda
yoğunlaşmıştır.
Mizahi yapıları barındırması yönünden nicelik olarak dağılım her düzeydeki ders
kitabında farklıdır.
Kitaplarda yazılı ve görsel mizah öğeleri bir arada kullanılmış olsa dahi yazılı mizah
öğeleri daha ağır basmaktadır.
Görsel mizah öğelerinden en fazla malzeme karikatür ve resimler boyutundadır.
Mizahi yapıların bulundukları metinler, mizah tarzlarından ‘geliştirici ve katılımcı’
yani olumlu mizah yönündedir.
Kaynakça
Bergson, Henri (2011). Gülme. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Cebeci, Oğuz (2008). Komik Edebi Türler Parodi, Satir ve İroni. İstanbul: İthaki Yay.
Güler, Ç. Güler, B. U. (2010). Mizah Gülme ve Gülme Bilimi. Ankara: Yazıt Yayıncılık
Güvenç, Ahmet, Özgür (2015). Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Mizahi Destanlar. Ankara:
Gece Yayınevi.
Morreall, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak (çev.: Kubilay Aysevener - Şenay Soyer).
İstanbul: İris Yay.
Nesin, Aziz (2011). Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı. İstanbul: Adam Yay.
Öğüt Eker, Gülin (2009). İnsan Kültür Mizah. Ankara, Grafiker Yay
Sever, Sedat (2010). Çocuk ve Edebiyat. İzmir: Tudem Yayıncılık.
Şahin, Ahmet (2018). Yönetsel ve Eğitsel Araç Olarak Eğitim Kurumlarında Mizah.
Ankara: Anı Yayıncılık
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
19
Anlatısal Türlerin Öğretimi Hakkında Öğretmen Görüşleri ve Bir
Yöntem ve Ölçme-Değerlendirme Önerisi
Dilek ÜNVEREN KAPANADZE, Soner ÖZKAN
Süleyman Demirel Üniversitesi, Aşkale Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
Araştırmanın amacı, lise öğretim programında yer alan anlatısal türlerin öğretimi ve
ölçme-değerlendirme yaklaşımının ve uygulama sonuçlarının öğretmen görüşleri
doğrultusunda değerlendirilmesidir. Bu doğrultuda Türk Dili ve Edebiyatı derslerini
yürüten öğretmenlerden veriler toplanarak konunun derinlemesine incelenmesi
hedeflenmiştir. Çalışmada anlatısal türlerin tamamı ele alınmamış, çalışma roman
ünitesiyle sınırlandırılmıştır.
Edebiyat öğretiminin temel ilkelerini belirleyen TDE Öğretim Programının
oluşmasında toplumsal ve bireysel gelişmeler, ülkenin sahip olduğu değerler, kültür gibi
yapılar etkili olur. İşte bu nedenlerden ötürü programın ortaya koyduğu hedefler ve
içeriğinin uyumlu olması gerekmektedir. Bu hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığıyla ilgili en
önemli veriyi de ölçme-değerlendirme süreçleri vermektedir.
Araştırmada, nitel ve nicel araştırma desenlerinin birlikte ele alındığı keşfedici
karma yöntem kullanılmıştır. Ayrıca bu araştırmada programın okullarda yeni uygulanması
ile ortaya çıkan durumun nedenleri ve sonuçları irdelenmeye çalışılmıştır. Araştırma bu
yönüyle de nedensel karşılaştırma araştırmasına örnek teşkil etmektedir
Araştırmanın örneklemini Erzurum ili Aşkale ilçesinde görev yapmakta olan 24
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı
tarafından hazırlanan ve konunun uzmanı kişilerce son şekli verilen görüş formu ve sosyo-
demografik öğelerin yer aldığı bir tanıma formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler betimsel
analiz yöntemi ile değerlendirilmiştir. Buna göre elde edilen bulgulardan bazıları şu
yöndedir:
Anlatmaya dayalı metinler üniteleri için öngörülen bazı kazanım ve yönergeler her
okul ve sınıf düzeyine hitap etmemektedir.
Var olan kazanımların ve yönergelerin bazılarında nasıl bir ölçme-değerlendirme
yapılacağı konusu karmaşıktır.
Ünitelendirilmiş yıllık planlarda okutulacak eserler bazı türlerde belirlenmişken
bazılarında belirlenmemiştir.
Ders kitabında yer alan eserden alınan parçalar, özellikle roman ve hikâye türü için
belirlenen kazanım ve yönergelerin uygulanması için yeterli değildir.
Kaynakça
Balcı, H. (2018). Metindilbilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012).
Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi.
Dilidüzgün, S. (2008). Türkiye’de Edebiyat Öğretimi ve Edebiyat Öğretiminde Çağdaş
Yönelimler. Z. İpşiroğlu (Haz.). Çağdaş Türk Yazını, İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
Eco Umberto (2015). Anlatı Ormanında Altı Gezinti (çev. Kemal Atalay) İstanbul: Can
Yayınları.
Tepebaşılı, F. (2001). Edebiyat ve Roman, Konya: Çizgi Kitabevi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
20
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Sesletim ve Etkileşim Odaklı
Konuşma Görevleri
Duygu AK BAŞOĞUL, Cansu AKSU RAFFARD
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Yaşar Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı; yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde dil öğrenicilerinin
konuşma becerilerinin gelişimine katkı sunmak amacıyla etkileşim odaklı konuşma
görevleri içeren sesletim materyalleri geliştirmektir. Sesletim materyalleri, sesletim
öğretimi sürecinin yoğun olarak gerçekleştiği ve pekiştirildiği düzeyler olan A1-A2
düzeyleri (CEFR, 2001, 2018) odağında geliştirilmiştir. Üzerine çalışılacak sesler ise dil
öğrenicilerinin sıklıkla sorun yaşadığı (bk. Ak-Başoğul ve Aksu-Raffard, 2018) e, i, o, ö, u,
ü ünlü sesleri, ğ yazıbirimi ve ç, c, s, ş ünsüz sesleridir. Seslerin “en küçük karşıt çift” olma
özellikleri (c-ç, o-ö vb.) de dikkate alınmıştır.
Sesletim materyallerinin kullanışlı olabilmesi için etkinlikler, üç ilkeye dayanmalıdır
(Levis ve Sonsaat, 2016: 111): Anlaşılabilirliği vurgulama, diğer dil becerileriyle açık bir
biçimde ilişkili olma ve öğretmenlere etkili ve kullanışlı bir destek sağlama. Bu ilkeler
dikkate alınarak gerçekleştirilecek etkileşimli bir sesletim öğretimi, dil öğrenicilerinin
sesletime dayalı iletişim sorunlarının önüne geçmede katkı sağlayacaktır. Araştırma
kapsamı doğrultusunda geliştirilmiş sesletime dayalı ders malzemeleri bu ilkeleri
taşımaktadır. Bilişsel sürece dayalı olup iletişimsel dili önceleyen, diğer dil becerileriyle
ilişkilendirilme, anlaşılabilirlik, dil öğreticilerine etkili ve kullanışlı bir destek sağlama gibi
ilkeleri benimseyen işe/göreve dayalı yaklaşım da ders malzemeleri hazırlanırken temel
alınan diğer bir yaklaşımdır.
Sesletim üzerine alanyazında yapılan çalışmalar ile yukarıda sıralanan ilkeler ve
yaklaşımlar temelinde, yabancılara Türkçe öğretim deneyimleri de bulunan yazarlar
tarafından geliştirilen ders malzemelerinin son hâli 2 alan uzmanı ve 2 akran (meslektaş)
değerlendirmesine sunulmuştur. Alınan dönütler doğrultusunda ders malzemelerine son
biçimi verilmiş ve etkileşim odaklı görevlerin uygulanışına yönelik dil öğreticilerine
önerilerde bulunulmuştur.
Kaynakça
Ak-Başoğul D. ve Aksu Raffard C. (2018). Reflective Practices in Learning Turkish
Pronunciation as a Foreign Language, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1118-1143.
CEFR (2001). Common European Framework of Reference For Languages: Learning,
Teaching, Assessment.
https://www.coe.int/t/dg4/linguistic/source/framework_en.pdf. Erişim tarihi:
08.09.2017.
CEFR (2018). Common European Framework of Reference For Languages: Learning,
Teaching, Assessment: Companion Volume With New Descriptors.
www.coe.int/lang-cefr. Erişim tarihi: 01.02.2019.
Lewis J. ve Sonsaat S. (2016). Pronunciation Materials. Azarnoosh, M. (Ed.). Issues in
Materials Development. Rotterdam: Sense Publishers.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
21
Kırmızıfare Çocuk Dergilerindeki Kadın Karakterlerin Toplumsal
Cinsiyet Rolleri Açısından İncelenmesi
Duygu AYDIN GÖNÜL, Melek KARANİSOĞLU GÜDER
Şair Fevzi Kutlu Kalkancı Ortaokulu, Ali Cevat Özyurt İlkokulu
Çocuk edebiyatı, çocuğun bireysel ve kültürel kimliğinin gelişmesine katkı sağlayan
başat ögeler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda çocukta kadın ve erkek cinsiyetine
ilişkin yargıların da oluşmasında okuduğu kitaplardaki kadın ve erkek karakterlerin işleniş
şekli etkili olmaktadır.
Toplumsal cinsiyet, bireyin biyolojik özelliklerinin ötesinde toplumun
beklentileriyle şekillenen kültürel ve sosyal yargıları işaret etmektedir. Çocuk edebiyatı
yazarı da kadın ve erkek karakterleri kurgularken yaşadığı toplumun kültürel yapısından
etkilenebilmektedir. Çocuk okur, yazar tarafından oluşturulan karakterlerle özdeşim kurma
onları rol model olarak görme eğilimindedir. Bu sebeple çocuk edebiyatı yapıtlarında
kahramanların cinsel rollerinin modern yaşama uygun olarak örneklendirilmesi
beklenmektedir.
Bu araştırmada 1990-2007 yılları arasında yayınlanan Kırmızıfare dergisindeki
kadın karakterlerin toplumsal cinsiyet göstergeleri açısından incelenmesi amaçlanmıştır.
Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesinin kullanıldığı çalışmada, Kırmızıfare
dergisinde içinde kadın karakterlerin geçtiği, Türk yazarlara ait öyküler ölçüt örneklem
yoluyla seçilmiştir. Öykülerdeki kadın karakterlerin sıklıkla ortaya koyduğu eylemlerin,
olaylar karşısındaki duygusal tepkilerinin, birlikte betimlendikleri mekânların, giydikleri
giysilerin neler olduğu bulgulanmıştır. Verilerin analizinde ‘betimsel analiz’ yöntemi
kullanılarak toplanan veriler betimsel bir yaklaşımla doğrudan sunulmuştur. Verilerin
analizinde metinler ve görseller esas alınmıştır. Araştırmada öykülerdeki kadın
karakterlerin çoğunlukla temizlik yapmak, yemek pişirmek, çocuk bakmak gibi eylemlerle
ilişkilendirildikleri, genellikle anne ya da ev kadını olarak betimlendikleri, iş hayatında
kadın rollerinin az olduğu görülmüştür. Kadın karakterlerin ağlama, telaşlanma, kaygı,
kıskançlık gibi duygusal tepkilerine sıklıkla yer verildiği, genellikle ev içi bölümlerde
özellikle de mutfakta betimlendikleri, kıyafetlerinin ise kürk, renkli elbise, etek gibi giysiler
olduğu bulgulanmıştır. Öykülerin genelinde kadın karakterlerin kadın toplumsal cinsiyet
algısını çağrıştıran türden kurgulandığı sonucuna varılmıştır.
Kaynakça
Büyüköztürk, Ş. Kılıç Çakmak, E. Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2018).
Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
Dilidüzgün, S.(2018). Çağdaş Çocuk Yazını. İzmir: Tudem Yayınları
Dökmen, Z. (2006). Working, gender and gender roles and releation between housework
and depression. Turkish Psychology J, 12(39), 39-56
Hunt, P. (1996). International Companion Encyclopedia Of Children’s Literature. London
And New York
Lukens, R. J., Smith, J., Coffel, C. M.(2018). Çocuk edebiyatına Eleştirel Bakış. İstanbul:
Erdem Yayınları
Sever, S ve Aslan, C.(2011). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarında Karakter Çerçevesinin
Oluşturulmasında Cinsiyet Rollerin Sunuluşu, 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı
Sempozyumu, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi
Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık
Türk, Bahadır. (2008). Eril Tahakkümü Yeniden Düşünmek: Erkeklik çalışmaları için Bir
İmkân Olarak Pierre Bourdieu. Toplum ve Bilim.2 ( 112), s.119-146
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
22
Örnek Olay Yönteminin Türkçe Öğretmeni Adaylarının Mesleki Bilgi
ve Beceri Düzeyine Etkisi
Duygu UÇGUN
Pamukkale Üniversitesi
Öğretmenlik, etkileşime dayalı bir meslektir ve öğretmenlik mesleğinde verilen her
ders, öğretmene hedef kitleyi tanıma, öğrenciye bireysel yaklaşım, sınıf yönetimi, zaman
yönetimi vb. konularda deneyim kazandırır. Öğretmenler, hizmet öncesi eğitim sürecinde
bu deneyimi ödev ve ders sunumu gibi etkinliklerle kazanmaya başlarlar ve anılan süreçte
örnek olay yöntemi uygulanarak eğitim ortamını mümkün olduğunca gerçeğe yaklaştırmak,
deneyiminin etkisini artıracaktır. Çünkü örnek olay yöntemi, gerçek yaşam deneyimleri ile
öğrencileri yüz yüze getirerek öğretim ortamında kuram ve uygulama arasındaki boşluğun
doldurulmasına yardımcı olan bir yöntemdir (Stensmo, 1999’dan akt. Şahin, Atasoy ve
Somyürek, 2010). Örnek olay yöntemi kullanılarak verilen eğitim, problem durumu
odaklıdır ve gerçek hayatı deneyimlemeye olanak sağlamaktadır. Bu sayede öğrencilerin
entelektüel ve davranışsal becerilerini geliştirmek amaçlanmaktadır (Ütkür, Kabapınar ve
Önder, 2016: 42).Türkçe öğretmeni adaylarının sınıf yönetiminde ve dersin başlangıcından
sonuna kadarki süre içinde öğretimsel etkinliklerin yönetiminde sergiledikleri davranışları
incelemek amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmanın çalışma grubunu, 2018-2019 eğitim-
öğretim yılı bahar döneminde bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesi Türkçe
öğretmenliği lisans programı 3. sınıf öğrencilerinden “özel öğretim yöntemleri II” dersini
alan toplam110 öğretmen adayı oluşturmuştur.
Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen
“öğretmenlik mesleğine ilişkin mesleki bilgi değerlendirme testi” ve “öğrenci sunumlarını
değerlendirme ölçeği” kullanılmıştır. Deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin deneysel
çalışma öncesinde öğretmenlik mesleğine ilişkin bilgi düzeyleri arasında anlamlı farklılık
bulunmamıştır. Deneysel çalışma sonunda da örnek olay yöntemi ile örnek ders
sunumlarını gerçekleştiren deney grubundaki öğretmen adaylarının son test puanları ile
geleneksel yöntemle örnek ders sunumlarını gerçekleştiren kontrol grubundaki öğrencilerin
son test puanları arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Ancak deney grubundaki
öğretmen adaylarının mesleki beceri düzeyleri, kontrol grubundaki öğretmen adaylarından
daha yüksektir.
Kaynakça
Akar Vural, R. ve Cenkseven, F. (2005). Eğitim Araştırmalarında Örnek Olay (Vaka)
Çalışmaları: Tanımı, Türleri, Aşamaları ve Raporlaştırılması. Burdur Eğitim
Fakültesi Dergisi, 6 (10), 126-139.
Aytaçlı, B. (2012). Durum Çalışmasına Ayrıntılı Bir Bakış. Adnan Menderes Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (1), 1-9.
Büyüköztürk, S. (2007). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı ( 8. Baskı). Ankara:
PegemA Yayıncılık.
Çakır, Ö. ve Aksan, Y. (1992). Yabancı Dil Ögretmeni Yetiştirmede Mikroöğretimin Rolü:
Bir Model. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (7), 313 -320.
Şahin, S., Atasoy B. Ve Somyürek S. (2010). Öğretmen Eğitiminde Örnek Olay Yöntemi.
Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 253 -277.
Ütkür, N., Kabapınar, Y. ve Önder, A. (2016). Örnek Olay Yönteminin Hayat Bilgisi
Derslerinde Kullanımına Yönelik Bir Eylem Araştırması. Hasan Ali Yücel Eğitim
Fakültesi Dergisi,13-2 (25), 41-58.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
23
4-7 Yaş Arası Çocuklara Uzaktan Türkçe Öğretim Yöntemi Önerisi
Ece ESMİOĞLU, Eylül AKSOYAN, Ayşegül KAPLAN
Dokuz Eylül Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi
Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi son yıllarda gittikçe önem kazanan bir alandır.
Türkiye’ye göç eden, zorunlu sebeplerden dolayı başka ülkelerden gelen ya da yurtdışında
yaşayan Türk ve Türkiye kökenli ailelerin 4-7 yaş arası çocukları hedef kitlesi olarak
belirlenmiştir.
Çocuklar doğdukları andan itibaren teknolojiyle karşılaşmakta ve küçük yaştan
itibaren teknolojik aletleri kullanabilmektedir. Son yıllarda teknolojideki hızlı gelişmeler
her alana olduğu gibi eğitime de yansımış ve eğitim alanında birçok değişime neden
olmuştur. Uzaktan eğitim, eğitimdeki tüm sınırları ortadan kaldırmaya aday olarak
karşımıza çıkmaktadır. Başka bir deyişle uzaktan eğitim, isteyene, istediği yaşta, istediği
yer ve zamanda, istediği hızla, istediği ortamı kullanarak öğrenme olanağı sağlamaktadır.
Bu projede, yöntem olarak Seçmeli Yöntem kullanılmıştır. Dil öğrenimini hedefe
ulaştıracak çoğu yöntem ve araçtan yararlanılmıştır. Dilin öğretimi öğrencilerin
ihtiyaçlarına göre anlamlı ve gerçek hayata dönük olarak yapılmıştır. Proje, asenkron
uzaktan eğitim yöntemi ile sunulduğu için dersler tekrar tekrar izlenebilir ve online
etkinlikler yeniden yapılabilir özelliktedir. Çocukların düzeyleri düşünülerek konuşma ve
dinleme becerisini, görsel, oyun, şarkı ve tekrarları içeren, sözcük ve bağlama uygun
kalıpların öğretimini hedefleyen bir model oluşturulmuştur. Böylece 4-7 yaş arası çocuklara
yabancı dil olarak Türkçenin uzaktan eğitim ile öğretimine yardımcı ders kaynağı
niteliğinde bir yöntem önerisi sunulmuştur.
Kaynakça
Adıyaman, Z. (2002). Uzaktan Eğitim Yoluyla Yabancı Dil Öğretimi. The Turkish Online
Journal of Educational Technology, 1(1), 92-97.
Demir, E. (2014). Uzaktan Eğitime Genel Bir Bakış. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, (39), 203-212.
Kara, Ş. (2004). Ana Dil Edinimi ve Erken Yaşta Yabancı Dil Öğretimi. Eğitim Fakültesi
Dergisi, (2), 295-314.
Memiş, M.R., Erdem, M.D. (2013). Yabancı Dil Öğretiminde Kullanılan Yöntemler,
Kullanım Özellikleri Ve Eleştiriler. International Periodical For The Languages,
Literature and History of Turkish or Turkic,8(9), 297-318.
Yılmaz, M.Y. (2014). İki Dillilik Olgusu Ve Almanya’daki Türklerin İkiDilli Eğitim
Sorunu. International Periodical For The Languages, Literature and History of
Turkish or Turkic, 9(3), 1641-1651.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
24
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmen Adaylarının Çocuk ve Gençlik
Edebiyatına Yönelik Metaforik Algıları
Eda Nur KARAKUŞ AKTAN, Gökçen BİLGİN AKSOY
Gazi Üniversitesi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
Çocuk ve gençlik edebiyatı, okul öncesi dönemden başlayarak ergenlik dönemini de
kapsayan süreçte, çocuk ve gençlerin dil gelişimlerine ve algı düzeylerine uygun, sanatsal
niteliklere sahip ürünlerin genel adıdır. Çocuk ve gençlik edebiyatı ürünleri, bireylerin dil
ve düşünme becerilerinin gelişmesine katkı sağlayan materyaller olarak büyük önem
taşımaktadır. Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin de öğrencilerin dil ve düşünme
becerilerinin gelişmesine katkı sağlama noktasında sorumlulukları oldukça fazladır. Türk
dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının çocuk ve gençlik edebiyatı ile ilgili algılarını ve
birikimlerini anlayabilmenin etkili yollarından biri ise onların metaforik düşünme
süreçlerine bakmaktır. Bir söz figürü olduğu gibi aynı zamanda bir düşünce figürü de olan
metafor, bireylerin dünyayı ve yaşamı kendi pencerelerinden açıklamaya çalıştıkları araçtır.
Kelime anlamı “aktarmak, nakletmek” olan metafor, anlatım yöntemi olarak bir kavramın
yeni bir semantik alana aktarılması, başka bir anlama gelecek biçimde kullanılmasıdır.
Bu araştırmanın amacı; Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının çocuk ve
gençlik edebiyatına ilişkin metaforik algılarını ortaya koymaktır. Araştırma, olgubilim
(fenomenoloji) desenine uygun olarak yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubu; 2017-
2018 eğitim-öğretim yılı güz ve bahar döneminde Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü ve Dumlupınar Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı
formasyon grubunda öğrenim gören öğretmen adaylarından oluşmaktadır. Araştırmaya
toplam 86 öğretmen adayı katılmış ve katılımda gönüllülük esas alınmıştır. Araştırma
verilerinin toplanmasında, araştırmacılar tarafından hazırlanan bir form kullanılmıştır.
Formda, Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının çocuk ve gençlik edebiyatına ilişkin
görüşlerini belirlemek amacıyla “Çocuk ve gençlik edebiyatı …..………a/e benzer; çünkü
…..………”şeklinde eksik bırakılmış bir cümleye yer verilmiştir. Böylece Türk dili ve
edebiyatı öğretmeni adaylarının çocuk ve gençlik edebiyatına ilişkin algılarını hangi
metaforlarla ortaya koydukları, ortaya çıkan metaforların gerekçeleri ve bu metaforların
ortak özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde nitel
araştırma desenine uygun olarak içerik analizi yöntemi kullanılacaktır.
Kaynakça
Kittay, E. F.(1987). Metaphor Its Cognitive Force and Linguistic Structure, Oxford:
Clarendon Press.
Lakoff G.,& Johnson, M. (2015). Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil, (Demir, G.Y.,Çev.),
İstanbul: İthaki Yayınları.
Saban, A. ve Ersoy, A. (2016). Eğitimde Nitel Araştırma Desenleri. Ankara: Anı
Yayıncılık.
Seggie, F.N. ve Bayyurt, Y. (2015). Nitel Araştırma (Yöntem, Teknik, Analiz ve
Yaklaşımları). Ankara: Anı Yayıncılık.
Sever, S. (2015). Çocuk ve Edebiyat. Ankara: Tudem Yayınevi.
Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2017). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara:
Seçkin Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
25
İşitme Engelli Ortaokul Öğrencileri Tarafından Üretilen Anlatı
Metinlerinde Gönderim Biçimlerinin Kullanımı
Elçin ESMER
Mersin Üniversitesi
Metin tümce ötesi, birçok önermeden oluşmuş izleksel bağdaşıklık gösteren bir
bütündür (Givon,1992/Ruhi,2002). Bu bütün içinde metin varlıkları arasında gönderim
ağlarının kurulması, konu sürekliliğinin sağlanmasına ve aynı zamanda varlıkların konusal
rolleri açısından birbiriyle ilişkilendirilmesine olanak sağlar (Uzun,2006).
İşaret dili gönderim biçimleri konuşma dilinden farklılık göstermekle birlikte
gönderim işlevleri bakımından konuşma dili ile benzerlikler sergilemektedir. Alanyazında
kişi gönderimi için üç temel gönderim biçiminin bulunduğu belirtilmektedir: Ad öbekleri
(noun phrases), varlık veya anlamsal sınıflandırıcılar (entity or semantic classifiers) ve rol
değişimi (role shift). Morgan (2006) bu gönderim biçimlerinin söylem göndergesinin
tanıtılması, yeniden tanıtılması ve devam ettirilmesindeki rolünü incelediği çalışmasında
işaret dilinde yer alan bu gönderim biçimlerinin de konuşma dilinde olduğu gibi sahip
oldukları bilgi miktarına göre belirginlik hiyerarşisi içinde olduklarını belirtir. Bu
hiyerarşiye göre ad öbekleri göndergeyi tanımlamak adına çok az ön bilgi gerektirir
dolayısıyla da en belirgin gönderim biçimidir. Diğer gönderim biçimleri ise daha fazla ön
bilgi gerektirir. Dolayısıyla da daha az belirgin gönderim biçimleridirler.
Bu çalışmanın amacı işitme engelli ortaokul öğrencileri tarafından işaret dili
kullanılarak üretilen anlatı metinlerinde metin varlıklarına gönderimde bulunmak için
kullanılan gönderim biçimlerinin nasıllığını sorgulayarak öğrencilerin konu sürekliliği
sağlanmış tutarlı bir anlatı metin üretme edimlerini betimlemektir. Araştırmanın amacına
uygun olarak çalışmada betimsel tarama araştırma deseni kullanılacaktır. Bu çalışmada
nitel ve nicel yaklaşımlar benimsenecektir. Çalışmanın verilerinin sağlanacağı örneklem
grubunu, seçkisiz örnekleme yöntemi kullanarak seçilecek MEB Mersin ili Toroslar ilçesi
Yunus Emre Ortaokulunda eğitim-öğretim gören toplam 30 öğrenci oluşturacaktır.Verilerin
toplanması sırasında öğrencilerden bilgisayar ekranında bir olay bütünlüğü sergileyen
resimlere bakmaları ve bu resimlerden yola çıkarak bir anlatı metni üretmeleri istenecektir.
Öğrencilerin anlatı metin üretimleri videoya kayıt edilecektir. Daha sonra kayıtlar ELAN
İşaret dili derlem işlem aracına aktarılacak ve Morgan’nın (2006) belirginlik hiyerarşisine
göre nitel ve nicel çözümlemeleri yapılacaktır. Verilerin çözümlenmesinde işaret dili
eğitmenlerinden uzman görüşü alınacaktır. Bu çalışma sonucunda veri tabanında ad öbeği
gönderim biçiminin en yüksek kullanım sergileyeceği; bu durumun metinlerde çok fazla
gönderimsel müdahalelerin yapılmasına yol açacağı dolayısıyla da izleksel önem taşıyan
konu öğelerinin değer yüklü olacak bir biçimde anlatıya katılamayacağı varsayılmaktadır.
Kaynakça
Givon, T. (1983). Topic continuity in discourse: An Introduction.T.Givon,(Haz.),Topic
Continuity in discourse:A quantitative cross-language study,(1-41).Amsterdam:
John Benjamins Publishing.
Givon, T. (1992). The grammar of referential coherence as mental processing
instructions.Linguistics,30,5-55.http://www.deepdyve.com/lp/de-gruyter/the-
grammar-of-referential-coherence-as-mental-processing-instructions-Ri5rsh89C8
(e.t.1 Şubat 2012)
Morgan, G.(2006). The development of narrative skills in British Sign Language. In:
Schick, B.S., Marschark, M., Spencer, P. (Eds.), Advances in the Development of
Sign language by Deaf Children. Oxford University Press, Oxford, pp. 314--343.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
26
Ruhi, Ş. (2002) .Konu ve erişim hiyerarşisi. L.Uzun & E.Huber (Haz.).Türkçe’de Bilgi
Yapısı ve Bilimsel Metinler (79-90).Essen:Die Blaue Eule.
http://www.mersindilbilim.info/wp.../09/Ruhi-2002.pdf (e.t.1 Şubat 2012)
Slobin, D. I. (1996). From “thought and language” to “thinking to speaking”. In J. J.
Gumperz & S. C. Levinson (Eds.), Rethinking linguistic relativity (pp. 70–96).
Cambridge: Cambridge University Press
Uzun, L. (2006). Öğrencilerin yazılı anlatım sürecindeki metinleştirme sorunları. II.Ulusal
Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 693-701. Ankara:04-06 Ekim 2006.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
27
Konuşma Eğitimi Açısından Türkçe Öğretmeni Adaylarının İkna Edici
Konuşmalarında Kullandıkları İkna Tekniklerinin İncelenmesi
Elif AKTAŞ
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
Türkçe dersinin öğrenme alanlarından biri olan konuşma; bireyin duygu, düşünce ve
isteklerini anlaşılır bir biçimde sözlü olarak ifade etmesidir. Bu çalışmada, konuşma eğitimi
etkinlikleri çerçevesinde Türkçe öğretmeni adaylarının hazırlayıp sundukları ikna edici
konuşmalar, ikna teknikleri açısından incelenmiştir.
Türkçe Sözlük’te (2011) “Bir konuda birinin inanmasını sağlama, inandırma,
kandırma” şeklinde tanımlanan ikna; inançları, tutumları, niyetleri ve hatta davranışları
değiştirmeye yönelik bir iletişim sürecidir (Deniz, 2007). İkna edici konuşma, Türkçe Dersi
Öğretim Programı’nda (2009) “dikkat çekme, anlamayı sağlama, inandırma, tekrarlama ve
istenileni açıklama” basamaklarından oluşan bir konuşma stratejisidir. Bu doğrultuda
Türkçe dersleri kapsamında öğrencilerin ikna edici konuşma becerilerinin geliştirilmesi için
onlara birtakım bilgi ve beceriler kazandırılmalıdır.
Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır.
Katılımcıların belirlenmesinde araştırmacıya hız ve pratiklik kazandıran kolay ulaşılabilir
durum örneklemesi tercih edilmiştir. Buna göre, araştırmanın katılımcıları RTEÜ Eğitim
Fakültesi Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı’nda öğrenim gören 41 Türkçe öğretmeni
adayından oluşmaktadır. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen ve ilgili
literatür taranarak hazırlanan ‘İkna Edici Konuşma Gözlem Formu’ kullanılmıştır. Formda
öğretmen adaylarının yaptıkları konuşma metinlerini değerlendirmeye yönelik dört ana
kategoriye yer verilmiştir: dikkat çekme, anlamayı sağlama, inandırma, tekrarlama ve
istenileni açıklama. Bu form, her bir öğretmen adayı için ayrı ayrı doldurulmuştur. Veriler,
araştırmacının kendisi tarafından yürütülen Konuşma Eğitimi dersi etkinlikleri çerçevesinde
4 hafta süren etkinlikler boyunca elde edilmiştir. Buna göre öğretmen adaylarının
hazırladıkları metinler; ses kayıt cihazıyla kaydedilmiş, ardından yazıya geçirilmiştir.
Verilerin analizinde ise nitel araştırma analiz tekniklerinden betimsel analiz tekniği
kullanılmıştır.
Araştırmanın bulgularına göre, öğretmen adaylarının ikna edici konuşmanın
basamaklarından olan dikkat çekme ile inandırma kategorilerinde diğer iki kategoriye göre
yetersiz oldukları tespit edilmiştir. Öğretmen adayları anlamayı sağlama ile
tekrarlama/isteneni açıklama basamaklarında ise daha başarılı olmuşlardır. İkna etmenin
etkili yollarından biri de hedef kitlenin ilgi, yaş, cinsiyet vb özelliklerine uygun örnekler
vermek, açıklamalar yapmak ve kelime hazinesi seçmektir. Bu doğrultuda öğretmen
adaylarının hedef kitlenin yaş, eğitim ve cinsiyet özelliklerine uygun bir konuşma
tasarlamada kısmen başarılı oldukları ifade edilebilir.
Kaynakça
Deniz, K. (2007). İlköğretim ikinci kademede konuşma ve dinleme yoluyla öğrencileri ikna
üzerine bir araştırma, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Doktora Tezi),
Ankara.
TDK (2011). Türkçe sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
MEB (2018). Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. sınıflar), Ankara: MEB
yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
28
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Grafik, Tablo ve
Çizelgelerle Yapılandırılmış Soru ve Etkinlikler Üzerine Bir İnceleme
Erhan ŞEN
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Günümüzde bireyin yalnızca dilsel bir metni okuması, çözümlemesi ve
değerlendirmesi yeterli bir beceri olarak görülmemektedir. Okurdan farklı olanaklarla
yapılandırılmış bilgileri de kavraması beklenmektedir. Son yıllarda örgün eğitim
ortamlarında öğrencilerden tablo, grafik ya da çizelgelerle gösterilmiş bilgileri de
yorumlaması ya da çözümlemesi istenmektedir. Türkçe Dersi Öğretimi Programında bu
gereksinime koşut çeşitli kazanım ve açıklamalara (Tablo ve grafiklerde yer alan bilgilere
ilişkin soruları cevaplar; Grafik, tablo ve çizelgeyle sunulan bilgileri yorumlar) yer verildiği
görülmektedir. Dolayısıyla Türkçe öğretiminin temel araç gereci olan ders kitaplarında bu
kazanımların edinilmesine yardım edecek soru ve etkinliklere de yer verilmesi gerekir.
Böylece ders kitapları hem öğretim programıyla uyumlu duruma getirilebilir hem de bu
becerinin öğrenci tarafından içselleştirilmesi için işlevsel bir rol üstlenebilir.
Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan grafik, tablo ve çizelgelere ilişkin soru ve
etkinlikleri incelemeyi amaçlayan bu çalışmanın veri kaynağını 2018-2019 eğitim-öğretim
yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan ve onaylanan altı ortaokul Türkçe
ders kitabı [5. sınıf (1 ders kitabı); 6. sınıf (2 ders kitabı); 7. sınıf (2 ders kitabı); 8. sınıf (1
ders kitabı)] oluşturmaktadır. Verilerin toplanması için doküman incelemesinden, verilerin
çözümlenmesinde ise içerik analizinden yararlanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre soru
ve etkinliklerin sınıf düzeylerine göre dağılımlarının sistematik bir tutarlılığa dayanmadığı,
hikâye edici metinlere ait etkinliklerde tablo, grafik ya da çizelgelere yeterli sıklıkta yer
verilmediği görülmektedir. Bu yönden incelenen ders kitaplarında bu görsellere dayalı soru
ve etkinliklerin rastlantısal bir biçimde yapılandırıldığı söylenebilir. Ayrıca Türkçe Dersi
Öğretimi Programında bu beceriye dikkat çekilmesine karşın ders kitaplarının içeriğine
bunun yeterli ve yetkin bir biçimde yansıtılmadığı görülmektedir.
Kaynakça
Akyol, H. (2009). Görsel okuma ve sunu. A. Kırkkılıç ve H. Akyol (Ed.). İlköğretimde
Türkçe öğretimi (s. 163-192). Ankara: Pegem Akademi.
Günay, D. (2003). Metin bilgisi. İstanbul: Multilingual.
Güneyli, A. (2003). Metin türlerine göre okuduğunu anlama becerisinin sınanması
(Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi
İşeri, K. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin metinsellik özellikleri. H. Ülper
(Ed.). Türkçe ders kitabı çözümlemeleri (s. 91-114). Ankara: Pegem Yayıncılık.
Lowe, R. (2000). Visual Literacy and Learning in Science. Eric Digest, 3-4.
MEB. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, ve 8.
Sınıflar). Ankara.
Moore, D. M. ve Dwyer, F. M. (1994). Visual literacy: a spectrum of visual learning. New
Jersey: Educational Technology Publications.
Okur, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki metimlerin türsel özellikleri. H. Ülper (Ed.).
Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri (s. 115-140). Ankara: Pegem Yayıncılık
Okur, A.ve Arı, G. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği.
İlköğretim Online, 12(1), 202-226.
Sever, S., Kaya, Z.ve Aslan, C. (2011). Etkinliklerle türkçe öğretimi. İzmir: Tudem
Yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
29
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Anlatma Becerilerine Yönelik
Metaforik Algıları
Ersin GÜLAY
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Bu çalışmada Türkçe öğretmeni adaylarının öğrenime başladıklarında
değerlendirilen konuşma ve yazmaya yönelik metaforik algılarının sonraki üç akademik yıl
sonunda gerçekleşen değişimi incelenmektedir. Araştırma farklı gruplardan oluşan
öğretmen adayları yerine tek grup öğretmen adayı üzerinde yürütülmüştür. Böylelikle
öğretmen adaylarının Türkçe Öğretmenliği programının başlangıcında henüz anlatma
becerilerine yönelik bir ders almadan ve aldıktan sonraki dönemlerde algılarında
gerçekleşen değişimi tespit etmeyi amaçlamaktadır.
Araştırmada boylamsal tarama yöntemi tercih edilmiştir. Araştırmanın katılımcıları
2016-2017 akademik yılında Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği
programında öğrenime başlayan 51 öğrenci ile yürütülmüştür. Öğretmen adaylarının
konuşma ve yazmaya dair geliştirdikleri metaforlar ilk olarak öğretmen adayları henüz
birinci sınıfa başladıklarında, sonra ardışık olarak ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıfın
başlangıcında toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde NVIVO programı kullanılarak
öğretmen adaylarının konuşma ve yazma hakkında ürettikleri metaforlar ile gerekçeleri
içerik analizine tabi tutulacaktır.
Araştırmanın Türkçe öğretmeni adaylarının lisans öğrenimine başlarken anlatma
becerilerine yönelik algılarının nasıl olduğunu ve Türkçe Öğretmenliği programında
geçirdikleri dönemlerin etkisini ortaya koyacağı beklenmektedir. Öğretmen adaylarının
ürettikleri metaforlar ve bu metaforların gerekçelerinin analizi sonucunda anlatma
becerilerine yönelik verilen derslerin konuşma ve yazma algısı üzerindeki etkisinin de
açıklanabileceği tahmin edilmektedir.
Kaynakça
Baki Y.ve Kahveci G. (2017). The Effect on the Effective Speaking Particulars of Turkish
Language Teacher Candidates' Speech: A Structural Equality Modelling, Turkish
Studies, 12(4), 47-70.
Lüle Mert, E. (2013). Türkçe Öğretmen Adaylarının Dört Temel Dil Becerisine İlişkin
Algılarının Metaforlar Aracılığıyla Analizi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar
Dergisi, 6(27), 357-372.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
30
1915 Darülmuallimîn Programında Yabancı Dil Olarak Türkçe
Öğretimi
Ersoy TOPUZKANAMIŞ
Balıkesir Üniversitesi
Çalışmanın amacı, 1915’te yayımlanan öğretmen okulu programında yer alan
Türkçe dersinin içeriği ile “Tedrisatı Lisan-ı Arabi Üzere İcra Edilecek Mekâtipte
Türkçenin Keyfiyet-i Tedrisi Hakkında Talimat” bölümünün değerlendirilmesidir. Bu
bölüm Osmanlı döneminde öğretmen yetiştirme ve yabancı dil olarak Türkçenin öğretmen
okulu düzeyinde nasıl öğretildiğine ilişkin bir fikir vermektedir.
Çalışmada yöntem olarak “doküman incelemesi” tercih edilmiştir. Çalışmanın temel
malzemesi olan “Darülmuallimîn-i İptidailere Mahsus Müfredat Programı”nın basılı hâli
satın alınmış, ayrıca Taksim Atatürk Kitaplığı ile Erzurum Atatürk Üniversitesi Seyfettin
Özege Veritabanındaki dijital nüshalar da temin edilmiştir. Her üç nüsha karşılaştırmalı
olarak incelenerek metinlerin farklı olmadığı görülmüş ve değerlendirilebileceğine karar
verilmiştir. Ardından, 1894, 1913, 1914 yıllarında yayımlanan darülmuallimîn ve
darülmuallimat programları gözden geçirilerek benzer içerikte bir yönerge bulunup
bulunmadığına bakılarak yönergenin sadece 1915 yılına ait programda olduğu
belirlenmiştir. Program metni önce Türkçe dersinin hangi alt alanlara ayrıldığı, içeriğinde
hangi konulara yer verildiği, önerilen yöntemler, ölçme değerlendirme gibi açılardan ele
alınacaktır. Programdaki yönerge ise yabancı dil olarak Türkçe öğretimine ilişkin önerilen
bir yöntem olup olmadığı ve varsa bu yöntemin içeriğinin ne olduğu, hangi dil becerilerine
yer verilip hangilerinin ön plana çıkarıldığı, uygulamaya ilişkin açıklamalar yer alıp
almadığı, yönerge ile programdaki Türkçe dersinin alanları ve içeriği arasında benzerlik
olup olmadığı ve öğrencilerin düzeylerinin dikkate alınıp alınmadığı konuları bakımından
incelenecek ve değerlendirilecektir.
Programdaki ders cetvelinde Türkçe başlığı altında sarf ve nahiv, kıraat ve imla,
ezber ve inşat, tahrir, kavaid-i edebiye ve kıraat ile usul-i tahrir derslerinin yer aldığı
görülmektedir. Buna karşılık yönerge kısmında ise telaffuz, kelime öğretimi, dil bilgisi
öğretimi, okuma, karşılıklı konuşma ve yazma becerilerine değinildiği görülmektedir.
Genel öğretim yöntemi olarak “tarik-i bila-vasıta” yani “doğrudan yöntem” önerilmektedir.
Bunun yanında Türkçe dersinin amacının günlük iletişim ile bilimsel ve edebî
araştırmalarda kullanılacak bir anlama aracını öğrencilere kazandırmak olduğuna, dil
becerilerinin bütünleşik olmasına, her bir dersin önceki derse dayanıp sonraki dersle
bağlanması gerektiğine değinilmiştir. Tekrar, önemli bir yöntem olarak önerilmekle birlikte
fazla kullanılmasının zararlı olabileceğine de işaret edilmiştir. Kelime öğretiminde,
yakından uzağa ilkesine uygun olarak, önce sınıf içindeki nesnelerin sonra ise yine sınıf
içinde en çok kullanılan fiillerin öğretilmesi istenmiştir.
Program incelemesi sonucunda 1915 yılındaki Türkçe eğitimine ve yabancı dil
olarak Türkçe öğretimine ilişkin bir görünüm ortaya çıkmaktadır. Buna göre dil bilgisinin
kuramsal ve bilgi aktarıcı olarak işlendiği, okuma dersinde metin içerikleri ile kelime ve
metin düzeyinde anlama önem verildiği, ezber ve inşat dersinde de sesli okumanın yanında
metni anlama çalışmalarının da olduğu, yazma dersinde hem güdümlü hem de serbest
yazma çalışmaları, edebiyat bilgisinde edebiyat tarihi yerine edebî sanatlar ve anlatım
üzerinde durularak yine anlama ve anlatmaya yönelindiği görülmektedir. Yönergede
bundan farklı olarak ana dili Arapça olan öğrencileri Türkçeye alıştırmak ve telaffuz,
kelime bilgisi, dil bilgisi, okuma, diyalog kurma ve yazma gibi konularda yetkin hâle
getirmek amaçlandığı göze çarpmaktadır.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
31
Kaynakça
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000 – M.S. 2015, Pegem Akademi Yayıncılık,
Ankara 2015
Alkan, Mehmet Ö., Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim
İstatistikleri 1839-1924, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistikleri Enstitüsü, Ankara
2000.
Arı, Gökhan, “Türkiye’de Ana Dili Öğretim Programları”, Cemal Yıldız (ed.), Yeni
Öğretim Programına Göre Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi, PegemA
Yayıncılık, Ankara 2006, s. 79-94.
Berker, Aziz, Türkiyede İlk Öğretim I 1839-1908, MEB Yayınları, Ankara 1945.
Darümuallimînin Programı, Matbaa-i Amire, 1312.
Ergin, Osman, İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye ve San’at Müesseseleri -Dolayısiyle-
Türkiye Maarif Tarihi Cild 1-4, Eser Kültür Yayınları, İstanbul 1977.
Ergün, Mustafa, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ocak Yayınları,
Ankara 1996.
Göğüş, Beşir, “Anadili Olarak Türkçenin Öğretimine Tarihsel Bir Bakış”, Türk Dili
Araştırmaları Yıllığı - Belleten, (1970), s. 123-154.
Işıksalan, Nilay, “II. Meşrutiyet Dönemi Sultanilerinde Türkçe ve Edebiyat Öğretimi”,
Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 8, (1998), s. 151-
182.
Işıksalan, Nilay, “İdadilerde Türkçe-Edebiyat Öğretimi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve
Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 9, (1997), s. 155-175.
Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, MEB Yayınları,
İstanbul 1991.
Kodaman, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları,
Ankara 1999.
Maarif-i Umumiye Nezareti Telif ve Tercüme Dairesi, Darümuallimîn-i İbtidailere Mahsus
Müfredat Programı, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1331.
Maarif-i Umumiye Nezareti, Darümuallimat Programı, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1330.
Maarif-i Umumiye Nezareti, Darümuallimîn-i İbtidaiye Ders Programı, İstanbul, Matbaa-i
Amire, 1329.
Mahmud Cevad İbnü’ş-Şeyh Nafi, Maarif Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Matbaa-i
Amire İstanbul 1338.
Şahbaz, Namık Kemal, “Tanzimat (1839-1876), I. Meşrutiyet (1876-1878) ve II.
Abdülhamit (1878-1908) Dönemlerinde Türkçe Öğretiminin Tarihsel Gelişimi”,
Abdurrahman Güzel (ed.), Başlangıçtan Günümüze Türkçenin Eğitimi-Öğretim
Tarihi Araştırmaları, Akçağ Yayınları, Ankara 2017, s. 225-281.
Topuzkanamış, Ersoy, “Osmanlı Dönemi İlk Modern İdadi Programlarında Türkçe Eğitimi:
1892 Yılı Örneği” Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar
Dergisi, 2018, 19, s. 185-226.
Topuzkanamış, Ersoy, “Osmanlı Dönemi İlk Modern İptidaiye ve Rüştiye Programlarında
Türkçe Eğitimi 1891 Yılı Örneği” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve
Uygulama Merkezi Dergisi, 2018, 43, s. 247-280.
Uçgun, Duygu, “Tarihî Süreç İçerisinde Türkçe Öğretim Programları ve Türkçe
Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi”, Abdurrahman Güzel, Halit Karatay (ed.), Türkçe
Öğretimi El Kitabı, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2013, s. 89-105.
Unat, Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihî Bir Bakış, Millî Eğitim
Basımevi, Ankara 1964.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
32
Çocuk Edebiyatı Metinlerinde Otorite: Rıfat Ilgaz ve Christine
Nöstlinger Örneği
Esma DUMANLI KADIZADE, Yusuf ASLAN
Mersin Üniversitesi, Mersin Üniversitesi
Türk Dil Kurumu sözlüğünde otorite kavramı, “yaptırma, yasak etme, emretme, itaat
ettirme hakkı veya gücü, yetke, sulta, velayet; siyasi veya idari güç, çalışmalarıyla kendini
kabul ettirmiş, başarılı kimse” şeklinde üç ayrı biçimde tanımlanmaktadır (TDK, 2011:
1823). Otorite, dinî, siyasal, askerî, ahlâkî, toplumsal vb. birçok alanda; devlet adamları,
yasa koyucular, yargıç ve memurlar, öğretmenler, anne- babalar, uzmanlar, yazarlar,
aydınlar, din adamları gibi uygulayıcıları ile çok boyutlu bir şekilde karşılaşılabilen bir
durumdur (Özer 2014: 137). Toplum içerisinde otoriteye ve otoriter davranışlara en fazla
maruz kalan kitlenin başında çocuklar gelmektedir. Bu bazen ebeveyn otoritesi, bazen
öğretmen otoritesi bazen de akran otoritesi olarak karşımıza çıkabilmektedir. Çocuğa karşı
otoriteyi çocuk edebiyatı metinlerinde sıkça görebiliriz. Kitaplarda otoriteyi normal bir
durum gibi sunan yazarlar çocuklara sadece öğretici ve dikte edici bir tutum takınıp
okurdan da bunu kabullenmesini bekler. Bunun aksine otoriter ve anti-otoriter kahramanları
bir arada verip çocuk okurun olanları sorgulamasını ve otoriteye karşı sorgulayıcı bir tavra
bürünmesini sağlayan yazarlar ise öğreticilikten uzak çocuk okurun çıkarımlarla otoriteye
karşı durmalarını amaçlar.
Çalışmada Türk çocuk edebiyatı metinleriyle Alman çocuk edebiyatı metinleri
karşılaştırılarak yerli ve yabancı çocuk edebiyatında otoritenin sunuluşu ve metinlerdeki
kahramanların otoriteye karşı tepkileri incelenmiştir. Bu bağlamda Rıfat Ilgaz’ın Bacaksız
serisinden iki kitap ile C. Nöstlinger’in çocuklar için yazdığı iki kitap karşılaştırılarak
incelenmiş, kahramanların hangi otoritelere ve ne düzeyde maruz kaldığı, maruz kaldıkları
bu otoriter davranışlara ne tür tepkiler geliştirdikleri incelenmiştir. Çalışmada Rıfat Ilgaz’ın
metinlerinde otoriteye karşı kahramanların tepkisinin çok belirgin olmadığı ya da basit
düzeyde bir tepkinin meydana geldiği görülürken C. Nöstlinger’in metinlerinde ise
kahramanlar otoriteye karşı sorgulayıcı ve eleştirel tepkiler geliştirmektedir. Çalışmanın
sonucunda C. Nöstlinger’in metinlerinin çocuk edebiyatı kapsamında okuyucuya otoritenin
baskı ve kısıtlamalarına karşı sorgulama ve otoriteye karşı bir bakış açısı geliştirmeye daha
uygun olduğu görülmüştür.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
33
Türk Dili Derslerinin Çok Uyaranlı Öğrenme-Öğretme Ortamlarıyla
Yapılandırılması
Esra KARAKAŞ KURT
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi
Çok uyaranlı eğitim ortamları, öğrencilerin kendilerini özgürce ifade edebileceği
uygulama alanlarıdır. Teknolojik olanaklarla ve sanatsal uyaranlarla desteklenen bu çağdaş
eğitim alanları, Türkçe öğretiminin sorumluluklarını yerine getirme, düşünme yetisi
edindirme ve duyarlık kazandırmada önemli bir etkiye sahiptir. Düşünen duyarlı bireyler
yetiştirebilmek ancak çok uyaranlı eğitim ortamlarıyla bireyi özne kılan, duygu ve düşünce
üretmeye dayalı bir eğitim anlayışıyla gerçekleştirilebilir (Aslan 2010, 2011, 2016; Sever
2018). Çok uyaranlı öğrenme-öğretme ortamlarında sanatçıların yaptığı özgün resimler,
karikatürler, fotoğraflar, klasik müzikler, kısa filmler ve daha pek çok görsel-işitsel araçlar,
dilsel uyaranların devinimiyle dil öğretiminin nitelikli bir biçimde sürdürülmesini
sağlamaktadır. Bu araştırmanın amacı; anlama ve anlatma becerileri gelişmiş, üst düzey
düşünen ve duyarlı bireylerin yetiştirilmesine öncülük eden çağdaş Türkçe derslerini
düzeye uygun dilsel, görsel ve işitsel uyaranların işe koşulduğu eğitim ortamlarıyla
tasarlamak, örnek eğitim durumlarının nasıl olması gerektiğini ortaya koymak, elde edilen
veriler doğrultusunda yükseköğretime ilişkin örnek bir eğitim durumu hazırlamak ve
Türkçe öğretimi sürecine farklı bakış açıları kazandırmaktır.
Bireyin duygu ve düşünce eğitimini amaçlayan, dilsel ve düşünsel becerilerin
edinilmesini önceleyen Türkçe derslerinin çok uyaranlı eğitim ortamlarıyla
yapılandırılmasını sağlamak amacıyla hazırlanmış örnek eğitim durumu tarama modelinde
betimsel bir çalışmadır. Örnek eğitim durumuyla düzeye uygun sanatsal uyaranların işe
koşulduğu etkinliklerle Türkçe dersinin hedef ve kazanımları yaşama geçirilmeye
çalışılmıştır. Veriler; çok uyaranlı öğrenme-öğretme ortamlarının yapılandırılmasına, dilsel
ve düşünsel becerilerin geliştirilmesine dönük etkinlikler ve eğitim durumu hazırlama
konusundaki yerli ve yabancı bilimsel yayınlardan (makale, kitap, kitap bölümü, vb.),
bilgisunardan, düzeye uygun yazınsal yapıtlardan ve sanatsal uyaranlardan yararlanılarak
elde edilmiştir. Veri kaynaklarının incelenmesi sonucu, çok uyaranlı eğitim ortamlarının
nasıl yapılandırılması gerektiği konusunda bir çerçeve oluşturulmuş; örnek eğitim durumu
bu çerçeveye uygun bir anlayışla somutlanmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, sınıf ortamında,
öğreticinin kılavuzluğunda, birebir ilişki içerisinde, uygulamalı olarak yapılan ve birden
fazla uyaranın sınıf ortamına taşınmasıyla sürdürülen Türk Dili dersleriyle dersin
sorumluluğu yerine getirilmiş olacak ve birey anadilinde yetkinliğe ulaşacaktır; anlayan,
anlatan, tartışan, sorgulayan, düşünen, sorun çözen, karar veren, üreten, demokratik kültür
bilincine erişen, çağın gereksinimlerini karşılayan bir kişiliğe sahip olabilecektir.
Kaynakça
Aslan, C. (2010). “Düşünme Becerilerini Geliştirici Dil ve Edebiyat Öğretimi Ortamları-
Bir Eğitim Durumu Örneği”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, (13)24, 127-152.
Aslan, C. (2011). “Sanatsal Bir Uyaran Olarak Kısa Filmlerin Dil ve Edebiyat Öğretimi
Ortamlarında Kullanılması”. Prof. Dr. Cahit Kavcar Türkçe Eğitimi Çalıştayı.
Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını,193-204.
Aslan, C. (2016). “Özerk Benlikli Birey Yetiştirme Sürecinde Çağdaş Dil ve Edebiyat
Öğretimi Ortamlarının Önemi”. İlköğretim Online Dergisi, 15(3), 723-741.
Sever, S. (2018). Sanatsal Uyaranlarla Dil Öğretimi. Ankara: Tudem Yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
34
Anlama Teknikleri II: Dinleme Eğitimi Dersine Yönelik Bir İhtiyaç
Analizi Çalışması
Esra KARAKUŞ TAYŞİ
Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
Öğrenmelerin çoğunun temelini oluşturan dinleme, iletişim becerisinin
gelişebilmesinde de oldukça önemlidir. Imhof (1998), öğrenme sürecinde dil becerilerinin
kullanımına yönelik yapılan araştırmalarda öğrencilerin sınıf ortamında bulundukları
sürenin yaklaşık %50’sini dinleme becerisine ayırdıklarını; Tompkins (2005) de hem
çocukların hem de yetişkinlerin zamanlarının yarısını dinleyerek geçirdiklerini belirtmiştir.
Bu bağlamda öğrencilerin dinleme becerilerini geliştirmek için öğretmenlerin öğrenme-
öğretme sürecinde nasıl rol alacağını bilmesi önemlidir. YÖK’ün belirlediği öğretmen
yetiştirme Türkçe öğretmenliği lisans programına göre dinleme eğitimi dersinin içeriği,
dinleme eğitimiyle ilgili temel bilgiler, dinlemenin fiziksel ve zihinsel unsurları, dinleme
süreçleri, dinleme becerisine yönelik eğitim ortamları, dinleme yöntem ve teknikleri,
dinleme becerisini ölçme ve değerlendirme, dinleme etkinlikleri tasarlama vb. olarak
belirlenmiştir. Ancak bu içeriğin öğretmen adaylarının ilgi, ihtiyaç ve beklentileriyle doğru
orantılı olup olmadığı tespit edilmeli bunlara yönelik program geliştirme çalışmaları
yapılmalıdır. Demirel’e (2007) göre program geliştirme sürecinde ihtiyacın en iyi şekilde
karşılanabilmesi için gerçek ihtiyacın ne olduğunun doğru saptanması, bunun için de
program geliştirme sürecinin ilk basamağı olan ihtiyaç analizinin (Oliva, 2005) yapılması
gerekmektedir. Bu gereksinimden hareketle dinleme eğitimi dersinin, amaç, içerik,
öğrenme-öğretme, ölçme-değerlendirme süreçleri açısından geliştirilebilmesi ve Türkçe
öğretmeni adayları, dersi yürüten öğretim elemanları ile Türkçe öğretmenlerinin görüşleri
alınarak ilgi, ihtiyaç ve beklentilerin belirlenmesi için ihtiyaç analizinin yapılması
amaçlanmıştır.
Araştırmada nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması kullanılmıştır.
Durum çalışmasında amaç bir veya birkaç durumu kendi sınırları içinde bütüncül olarak
analiz etmektir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Araştırmanın durumunu Kütahya Dumlupınar
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi ABD’ de yürütülen «Anlama Teknikleri II:
Dinleme Eğitimi» dersi oluşturmuştur. Araştırmanın katılımcılarının belirlenmesinde ölçüt
örnekleme tekniği kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının belirlenmesinde, dinleme eğitimi
dersini almış olma, ilgili bölümde kayıtlı olma ve gönüllü katılım ölçütü; öğretim
elemanlarının belirlenmesinde ilgili dersi en az iki dönem yürütmüş olma ölçütü,
öğretmenlerin belirlenmesinde dersi almış olma ölçütü dikkate alınmıştır. Araştırmada
veriler, uzman görüşleri ile uygunluğu onaylanmış yarı yapılandırılmış görüşme formuyla
toplanmıştır. İçerik analizi sonuçlarına göre öğrencilerin kendi dinleme becerilerini de
geliştirebilecekleri dersler istedikleri belirlenmiştir. Bunun yanında katılımcılar, ders
saatinin arttırılması ve sınıf içinde bireysel uygulamalara daha fazla yer verilerek
uygulamadaki eksikliklerin bireysel dönütlerle değerlendirilmesi gibi beklentilerini ifade
etmişlerdir.
Kaynakça
Demirel, Ö. (2007). Eğitimde program geliştirme. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Imhof, M. (1998). What makes a good listener? Listening behavior in instructional settings.
International Journal of Listening, 12(1), 81‐105.
Oliva, P.F. (2005). Developing the curriculum. (6th ed.). USA: Pearson.
Tompkins, G. E. (2005). Language arts essentials. Pearson Education.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
35
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metin Altı Soruların Çıkarım
Türleri Açısından İncelenmesi
Ezgi KAYA, Meltem AYABAKAN İPEK, Yusuf AYDIN
Ankara Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi,
Okuma-anlamanın temel çıktısı, okunan metinden bilgi edinme durumudur ve bu
süreçte bireyler hem metin merkezli bilgileri hem de metin dışı genel dünya bilgisini
kullanır. Bu bağlamda özellikle metnin derin anlamına erişimde metin alıcısının, metin dışı
dünya bilgisini de işe koşarak erişim sağladığı metnin örtük (implicit) ve gömülü (latent)
görünümlerine erişimi mümkün kılan çıkarım türü bilginin kullanımı oldukça önemlidir.
Çünkü bu süreçte bireyler derin yapıda gömülü bilgilere erişim için metin yüzeyinde açık
biçimde ifade edilen bilgiden hareketle artalan bilgisini de (background information)
kullanarak örtük bilgiye erişime olanak tanıyan (Chikalanga, 1992; Zwiers, 2004) çıkarım
(inference) sürecini işletmek durumundadır.
Çıkarımla ilgili birçok sınıflama türü vardır. Bunların özeti niteliğinde bir
sınıflandırma Chikalanga (1992) tarafından yapılmıştır. Buna göre çıkarımlar sözcüksel,
önermesel ve kullanımsal düzeyde gerçekleşir. Sözcüksel çıkarımlar bilinmeyen sözcükleri
ve adılların gönderimlerini bulmaya ilişkindir. Önermesel çıkarımlarda metnin anlamsal
bağlamı içinde kalınır ve metin içi bilgilere dayalı çıkarımlarda bulunulur. Bunlar örtük
bilgilere erişmeyi amaçlar. Kullanımsal çıkarımlar ise metinde yer alan bilgi ile okurun
artalan bilgileri arasında gerçekleştirilir. Metinde açıkça ifade edilmeyen, metni
anlamlandırmada ilişkilendirilmiş durumda bulunan tüm içeriği saptamaya yöneliktir.
Bu çalışmanın amacı 2018 Türkçe Dersi (1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim
Programı çerçevesinde hazırlanan 5, 6, 7 ve 8.sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metin
altı sorularını çıkarım türlerine göre sınıflandırmaktır. Çalışma Chikalanga (1992)’nin
önerdiği çıkarım türleri sınıflaması temelinde yapılandırılmıştır. Metin altı sorulardaki
çıkarım türlerini sınıf düzeylerine göre sınıflandırmak ise çalışmanın alt amaçlarındandır.
Araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Doküman analizinde raporlar,
mektuplar, kitaplar, dergiler, kataloglar vb. veri kaynağı olarak kullanılır. Doküman analizi
eğitimle ilgili uygulamaları değerlendirmek ve açıklamak için yararlı bilgiler sunabilir
(Best & Kahn, 2006, ss. 257–258). Bu araştırmada dokümanlar ortaokul Türkçe ders
kitaplarıdır. Kitaplardaki sorular üç araştırmacı tarafından çıkarım türlerine göre
sınıflandırılacak ve araştırmacılar arasındaki uyum Kappa uyum analizi ile sınanacaktır.
Kaynakça
Best, J. W., & Kahn, J. V. (2006). Research in Education. Pearson.
Chikalanga, I. (1992). “A Suggested Taxonomy of Inference for the Reading Teacher”.
Reading in a Foreign Language, vol.: 8 (2), ss.: 697-703.
Zwiers, J. (2004). Making inferences and predictions. In: Money,M.M. (Ed.), Building
Reading Comprehension Habits in Grades 6-12: A Toolkit of Classroom Activities,
2.Edt.,Chapter 5, (ss.99-122) , Newark DE: International Reading Assoc.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
36
Türkçenin Yabancı Dil Olarak Ediniminde Sözcük Türetme Tercihleri
F. Nihan KETREZ
İstanbul Bilgi Üniversitesi
Diller yeni sözcük türetme bakımından kullanıcılarına farklı seçenekler sunmaktadır.
Örneğin, hem Türkçe hem de İngilizce dillerinde, hem sözcük kök ve gövdelerine ek
ekleyerek (örneğin, simit-simitçi) hem de bileşik sözcükler ile (örneğin, simit satıcısı)
sözcük türetmek mümkündür. Ancak diller bu seçeneklerin tercih edilme sıklıkları
bakımından farklılık göstermektedir (Lieber & Štekauer 2011, Štekauer & Lieber 2005).
İngilizce, Almanca gibi Germen dillerde daha çok bileşik sözcüklerin tercih edildiği,
aralarında Fransızcanın da bulunduğu Latin kökenli dillerde ise genellikle ek ekleyerek
sözcük türetildiği tespit edilmiş, bu eğilimlerin anadili edinimi sırasında çok erken yaşlarda
ortaya çıktığı gözlemlenmiştir (Clark 1993; Dressler, Ketrez & Kilani-Schoch; Verhoeven
1988). Türkçenin anadili olarak edinimi üzerine yapılan çalışmalarda çocukların erken
yaştan itibaren ek ekleyerek sözcük türettikleri, ancak yeni sözcük uydurmaları
gerektiğinde bileşik sözcükleri tercih ettikleri görülmüştür (Sofu 1995; Akyol-Bal & Sofu
2014). Bu çalışmada anadili ediniminde gözlemlenen bu tercihin yetişkinlerin anadili ve
yabancı dil kullanımında ve yeni sözcük türetme eğilimlerinde görülüp görülmediği
deneysel ortamda araştırılmaktadır.
Çalışmaya anadili İngilizce olan ve B1 seviyesinde Türkçe konuşan 48 üniversite
öğrencisi ile anadili Türkçe olan ve B1 seviyesinde İngilizce konuşan 46 üniversite
öğrencisi katılmıştır. Katılımcılardan, Türkçe ve İngilizce dillerinde, kendilerine verilen
uydurma sözcüklerden (muyut, tifit, satek vb.) yeni sözcükler türetmeleri istenmiştir:
“Muyut piyasaya yeni sürülen bir üründür. Bu ürünü satan kişiye ne denir?”
Anadili Türkçe olan katılımcıların kendi anadillerinde çoğunlukla sözcüklere ek
ekleyerek yeni sözcük türettikleri (örneğin, muyutçu, kadonist, pataftar, sateklendirici),
anadili İngilizce olan katılımcıların İngilizce sözcük üretirken büyük çoğunlukla bileşik
sözcük ürettikleri gözlemlenmiştir (örneğin, muyutman, tifit seller, pataf vendor). B1
seviyesinde yabancı dil olarak Türkçe öğrenenler sözcük türetme tercihleri bakımından
anadili Türkçe olanların seviyesine ulaşmıştır. Aynı seviyede yabancı dil olarak İngilizce
öğrenenler ise, anadili İngilizce olanlardan farklı davranmakta, tercihlerinde anadillerinin
özelliklerini göstermektedirler. Bu sonuç, Türkçe ve İngilizcenin yapısal özellikleri, ikinci
dil edinim kuramları, ve Türkçe ve İngilizcenin yabancı dil olarak öğretimindeki farklılıklar
bağlamında tartışılacaktır.
Kaynakça
Akyol-Bal, Ö. & Sofu, H. (2014). Türkçede yeni sözcük oluşturma. Turkish Studies
9(3).79-89.
Clark, E.V. (1993) The lexicon in acquisition. Cambridge: CUP.
Dressler, W. U., Ketrez, F. N. & Kilani-Schoch, M. (eds.) (2017). Nominal Compound
Acquisition. Amsterdam: John Benjamins.
Lieber, R. & Štekauer, P. (2011). Oxford handbook of compounding. Oxford: OUP
Sofu, H. (1995). Acquisition of Turkish lexicon. Çukurova Üniversitesi, Adana, Turkey.
Štekauer, P. & Lieber, R. (2005). Handbook of word formation. Dordrecht, the
Netherlands: Springer International Publishing.
Verhoeven, L. T. (1988). The bilingual child as a word maker: Word formation processes in
Turkish and Dutch. Axmayer, S., Jaisser, A. & Singmaster, H. (ed.). Proceedings of
the Fourteenth Annual Meeting of the Berkeley Linguistic Society (232-343).
Berkeley, CA: BLS.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
37
Alımlama Estetiği Bağlamında Türkçe Öğretmenliği Birinci Sınıf
Öğrencilerinin Zülfü Livaneli’nin Huzursuzluk Adlı Kitabına Yönelik
Görüşleri
Faik KANATLI, Yunus Emre ÇEKİCİ
Mersin Üniversitesi, Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
Alımla estetiği kuramına göre okur, metnin veya yazarın güdümündeki edilgen bir
alıcı değil, tersine metin ve yazarla hesaplaşan hem metni hem de kendini yeniden inşa
eden etkin bir üreticidir. Söz konusu kuram uyarınca edebî metnin tek başına anlamı
yoktur, anlam potansiyeli vardır. Okur, kendi arka alanı, birikimi, hayalleri ve ufku
ölçüsünde edebi metne yaklaşır, ondan anlam üretmeye çalışır. Okuyarak hem başkayla
hem de kendiyle buluşur. Bu süreçte hem metni hem de kendini değiştirir. Bunu sağlayan
temel etken, okurun beklenti ufku, edebî metindeki belirsizlik ve yazarın kasıtlı kasıtsız
bıraktığı boşluklardır. Okur, kimi zaman yazarın anlatmak istedikleriyle kesişir, kimi
zaman da yazarın bile aklına gelmeyen yeni anlam olanaklarının kapısını aralar. Çünkü
hiçbir yazar ürettiği edebî metnin olası bütün anlamlarını öngöremez, hiçbir okur da metnin
olası bütün anlamlarını tüketemez. Bu bağlamda alımlama estetiği ile Türkçe öğretmeni
yetiştirme süreci arasında bir bağlantı kurmak kaçınılmazdır. Ortaokul öğrencilerinin
okuma deneyimlerine eşlik edecek Türkçe öğretmenleri, bir edebî metni okuma sürecini
etkin bir biçimde yaşantılamalı, bu edebî metinde tek ve yalın bir anlam olmadığı
gerçeğinden hareketle, yorum gücünü geliştirmelidir. Bir Türkçe öğretmeni, öğrencilerine
edebî ufuk çeşitliliği sunmalı, ufukların kaynaşmasına zemin hazırlamalıdır.
Bu çalışmada Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü
birinci sınıf öğrencilerinin Zülfü Livaneli’nin Huzursuzluk adlı kitabına yönelik görüşlerini
alımlama estetiği bağlamında değerlendirmek amaçlanmıştır. Nitel modeldeki bu
araştırmada, doküman analizi yöntemi kullanılacaktır. Araştırma grubu, Mersin
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümünde 2018-2019 eğitim öğretim
döneminde öğrenim gören birinci sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Veriler nitel içerik
analizi basamaklarına göre analiz edilecektir. Araştırmanın hem Türkçe öğretmeni
yetiştirme sürecine hem de okuma eğitimi araştırma ve uygulamalarına katkı sağlayacağı
düşünülmektedir.
Kaynakça
Kanatlı, F. ve Çekici, Y. E. (2018). Okuma eğitimi alanındaki kuramsal kitaplarda
okumanın kavram alanına yönelik eleştirel bir değerlendirme. Mersin Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (1), 303-316.
Karagöz, M. ve Dilidüzgün, S. (2016). Alımlama boyutlarıyla metin türüne özgü okumalar
(S. Dilidüzgün, Ed.). Kuram ve Uygulama Bağlamında Türkçe Öğretimi içinde (s.
30-39). Ankara: Anı Yayınları.
Moran, B. (2002). Edebiyat kuramı ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınevi.
Warning, R. (1979). Rezeptionsästhetik. München: UTB.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
38
Yabancı Dil Olarak Türkçe ve İngilizce Öğretiminde Okuma
Metinlerinin Farklı Değişkenler Bağlamında Değerlendirilmesi
Fatma Burcu HANÇER
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
Yabancı dil öğretiminde amaç, öğrencilerin iletişimsel dil yetisini geliştirmektir.
Böylelikle öğrenci dili her bağlamda etkili olarak kullanabilecektir. Bu amaç doğrultusunda
yabancı dil öğretimi kitaplarında bulunan metinlerin Avrupa Ortak Dil Çerçevesi’nde
belirtilen özellikleri taşıması gerekmektedir. AODÇ’de, dil öğretimi sırasında hangi
düzeyde, hangi metin türlerinden yararlanılması gerektiği sezdirilmiştir. Çerçeve’de
“kitaplar, kurgu ürünü olan veya olmayan edebî dergiler; gazeteler; talimatnameler, ders
kitapları; broşürler, prospektüsler; el ilanları; reklam malzemesi; kamu levhaları ve ilanları;
süpermarket, bakkal, pazar tezgâhlarındaki levhalar; malların paketleri ve etiketleri;
biletler, vs.; formlar ve anketler; sözlükler, vb. (AODÇ, 2001: 91) gibi özgün metin türleri
yer almaktadır. Bu metin türleri kamusal, eğitsel, bireysel ya da mesleki alanlarda
kullanılmaktadırlar.(AODÇ,2001: 11).
Bu çalışmada, yabancı dil öğretimi amacıyla hazırlanan “Yedi İklim Türkçe B1 Ders
Kitabı” ve “New Headway Intermediate Student’s Book” adlı kitaplardaki okuma
metinlerini tür özellikleri, özgünlük durumları, dil kullanım alanı gibi ulamlara göre
değerlendirmek ve bu metinlerin Avrupa Ortak Dil Çerçevesi’ne uygunluğunu saptamak
amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda iki kitapta yer alan okuma metinleri, nitel
yöntemlerden doküman analizi ile incelenmiştir. Metin türleri sınıflandırılırken
Dilidüzgün’ün (2017:109) yapı ve işlevler bağlamında hazırlamış olduğu sınıflamadan
yararlanılmıştır. Ardından da bu kitaplarda yer alan metinler, özgünlük durumları ve dil
kullanım alanlarına göre incelenerek AODÇ’ye göre değerlendirilmiştir.
Yapılan çalışma sonucunda Yedi İklim Türkçe B1 ders kitabındaki metin türlerinin,
New Headway Intermediate kitabından daha fazla olduğu tespit edilmiştir çünkü Yedi İklim
Türkçe B1 kitabında daha çok okuma metnine yer vermiştir. Her iki kitapta da en çok
açıklayıcı metin türü yer almaktadır. Yedi İklim Türkçe B1 kitabına oranla New Headway
Intermediate Student’s Book adlı kitapta daha çok özgün metin kullanılmıştır. Dil kullanım
alanına göre incelendiğinde her iki kitapta da kişisel alana ait daha çok metne yer verildiği
görülmüştür.
Kaynakça
Aksan, D. (1993). Şiir Dili ve Türk Dili. Ankara: Be-Ta Basım Yayım.
Barın, E., Çobanoğlu, Ş., Balcı, M. ve Özdemir, C. (2014). Yunus Emre Türkçe Öğretim
Seti B1 Ders Kitabı. Ankara.
Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Günay, V. D. (2007). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Karagöz, Y. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Sivas: Nobel
Yayıncılık.
MEB (2001). Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni: Öğrenme – Öğretme –
Değerlendirme.
Soars, L. ve J. (2012): New Headway Fourth Edition Intermediate, Oxford: Oxford
University Press.
Yaylı, D., Bayyurt, Y. (2011). Yabancılara Türkçe Öğretimi. Ankara: Anı yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
39
B2-C1 Seviyesi Uluslararası Öğrencilerin İyelik Eklerinin Yazımında
Yaşadıkları Problemler
Ferda Merve KARAMANOĞLU, Nazik Müge TEKİN
Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu Üniversitesi
Günümüzde yabancı dil olarak Türkçe öğretimi giderek önem kazanmakta; alanda
yaşanan problemler ve bunların çözümüne ilişkin çalışmalar artmaktadır. Yabancı dil
öğretiminde yazma becerisi öğrenicilerin en zor kazandıkları dil becerilerinden biridir.
Üniversitelerimizde faaliyet gösteren TÖMER’ler ve DİLMER’lerde Türkçe öğrenimi
gören uluslararası öğrenciler, Türkçede iyelik eklerinin şahıslara göre ayrı ayrı şekillerde
bulunması, isimlerin iyelik kategorisi içinde geniş bir ekler sistemine sahip olması
sebebiyle yazma becerisi kapsamında iyelik eklerinin yazımında sıkça problemler
yaşamaktadır. Bu çalışmada Kastamonu TÖMER’de Türkçe öğrenimi gören B2-C1
seviyesindeki öğrencilerin iyelik eklerinin yazımında yaptıkları hatalar tespit edilmiş, bu
sorunun çözümüne ilişkin önerilerde bulunulmaya çalışılmıştır. Çalışmada tarama modeli
kullanılmıştır. Çalışmada Kastamonu Üniversitesi TÖMER’de öğrenim gören B2-C1
seviyesindeki 30 uluslararası öğrenciye iyelik eklerini kullanmalarını sağlayacağı
düşünülen “Başkalarının sahip olup sizin sahip olmadığınız ve hayatta sahip olmak
istediğiniz şeyler nelerdir?” konusu verilip öğrencilerden bu konu hakkında bir
kompozisyon yazmaları istenmiştir. Öğrencilerin uyrukları ve cinsiyetleri sınıflandırılıp
yazdıkları kompozisyonlarda kullandıkları iyelik ekleri tespit edilerek eklerin yazımında
yapılan hatalar saptanmıştır. Öğrencilerin verilen konu dâhilinde yazdıklarına bakıldığında
iyelik eklerinin yazımına ilişkin olarak iyelik ekini hiç kullanmadıkları ya da iyelik ekini
tamamen hatalı kullanmaları görülmüştür. Öğrencilerin şahıs ekleri ile iyelik eklerini
karıştırıp birbirinin yerine kullandıkları; iyelik eklerini hâl ekleri ile birlikte
kullandıklarında hatalar yaptıkları tespit edilmiştir.
Kaynakça
Altıntop, E. (2016). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Öğrencilerin
Kompozisyonlarındaki Ek Yanlışları ve Nedenleri. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Durmuş, M. (2013).Yabancılara Türkçe Öğretimi. Ankara: Grafiker.
Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım, Yayım Dağıtım.
Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. İstanbul:
Nobel Akademik Yayıncılık.
Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu
Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
40
Eleştirel Okuma Konulu Lisansüstü Tezlerin Değerlendirilmesi
Güliz ŞAHİN
Balıkesir Üniversitesi
Flynn (1989) okuma sürecinin en önemli amacını, “eleştirel okuma becerisinin
geliştirilmesi” olarak ifade etmektedir. Eleştirel okuma, Özdemir’in (2011, s. 18) ifadesiyle
“okurun aklını kullanarak, okuduklarını sorgulayarak yargıya varma süreci”dir. Eleştirel
okuma kavramı, eleştirel düşünmeden bağımsız ele alınamayacağı gibi yansıtıcı
düşünceden de ayrı düşünülemez. Çünkü yansıtıcı düşünme, neye inanacağımıza veya ne
yapacağımıza karar vermemize odaklanmıştır. “Bu tür kararları vermek için okuyucu, metni
alandaki deneyimlerden, araştırmalardan, öğretmenlerden ve uzmanlardan elde edilen dış
ölçütlerle karşılaştırır, bu nedenle arka plan bilgisi eleştirel okuma için çok önemlidir.”
(Roe, Stoodt, Burs, 1991). Üst düzey düşünme becerilerine sahip öğrenciler, düşünme,
yorumlama ve değerlendirme fırsatına sahip olmalıdır. Bu beceriler, düşüncenin
sürekliliğini gerekli kılmakta ve geliştirilmesi öncelenmektedir. Öğrencilerin, okuma
materyalinin gerçek anlamıyla yorumlanmasından daha fazlasına ihtiyacı vardır. Satırları
okuma ihtiyacı, satır aralarının okunması ve satırların ötesinde bir okumayı gerekli
kılmaktadır (Orr, 1989). PISA, TIMMS ve PIRLS gibi uluslararası sınavlarda ülkemizin
elde ettiği sonuçlara bakıldığında öğrencilerimizin okuduğunu anlama, öğrenilenleri günlük
yaşama aktarma ve problem çözme düzeylerinde diğer gelişmiş ülkelere kıyasla gerilerde
olduğunu söylemek mümkündür. Bu sebeple hem akademik anlamda hem de üst düzey
yaşam becerilerinin geliştirilmesi anlamında eleştirel düşünme ve eleştirel okuma
becerilerinin geliştirilmesi ve bu alanda yapılan akademik çalışmaların takip edilmesi ve
alan yazın için sağladığı katkıların tartışılması önemlidir.
Araştırmada eleştirel okuma ile ilgili 1997-2019 yılları arasında tamamlanmış
YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanına kayıtlı lisansüstü tezlerin yıl, lisansüstü düzey,
üniversite, enstitü ve program, hedef kitle, araştırmalarda benimsenen model ve kullanılan
veri toplama araçları açısından değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada herhangi
bir örnekleme yöntemine başvurulmayıp örneklemin tamamına ulaşılması amaçlanmıştır.
Nitel araştırma yönteminin benimsendiği araştırmanın verileri doküman incelemesi yoluyla
elde edilmiştir. Veriler içerik analizi ile çözümlenerek frekans ve yüzde değerleri dikkate
alınarak tablolaştırılacaktır.
Kaynakça
Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel Öğrenmeler İçin Eleştirel Okumanın Önemi Ve Onu
Geliştirme Yolları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 10, 1-
11.
Roe, B. D., Stoodt, B. D. ve Burns, P. C. (1991). Secondary School Reading Instruction:
The Content Areas, Houghton, Mifflin Co., 85-89.
Flynn, L. (1989). Developing Critical Reading Skills Through Cooperative Problem
Solving. The Reading Teacher, 42(9), 664-668.
Orr, Patricia B. (1989). Improving Critical Reading Skills by Use of Multiple Methods and
Materials. Paper presented as part of education specialist practicum, Nova
University.
Özdemir, E. (2011). Eleştirel Okuma. İstanbul: Bilgi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
41
Dinleme Eğitiminde Anlamaya Dayalı Tasarım Uygulamaları
Gülşah METE
MEB
Dinleme becerisi, ilk kazanılan dil becerisi olarak temel dil becerilerinin içerisinde
ayrı ve özel bir yere sahiptir. Daha dünyaya gelmeden önce, anne karnındayken
kullanılmaya başlanan dinleme becerisi, diğer dil becerileri olan konuşma, okuma ve
yazmanın öğrenilmesinde de çok büyük görevler üstlenir. Ayrıca temel dil becerileri
içerisinde en çok ve en sık kullanılan beceri dinleme becerisidir. Anlamaya Dayalı Tasarım;
öğretmenlerin öğretim programı, değerlendirme ve öğretimi planlama sürecine rehberlik
eden, öğretimin ve değerlendirmenin, öğrencide kalıcı anlama ve bilginin yeni bağlamları
transferini sağlayacak türden olması gerektiğine vurgu yapan bir tasarımdır. Bu çalışmanın
amacı Anlamaya Dayalı Tasarım ile tasarlanmış Türkçe dersinde (dinleme eğitiminde)
Barış Manço şarkılarını kullanarak dinleme kazanımlarına ulaşmaktır. “Sanat” teması için
“Sarı Çizmeli Mehmet Ağa” ve “Sağlık” teması için de “Nane Limon Kabuğu” şarkıları
dinleme eğitimi için tasarlanmış derslerde işlenmiştir. Çalışmada nitel araştırma
tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırma deseni olarak durum çalışması yöntemi tercih
edilmiştir. Çalışmaya 7. sınıfa devam eden 15 öğrenci katılmış, 8 öğrenci ile odak grup
görüşmesi yapılmıştır. Bunun haricinde öğretim ortamında başka bir Türkçe öğretmeni
tarafından gözlemler yapılmıştır. Toplanan veriler içerik analizi ile işlenmiştir. Yapılan
analizler sonucunda dinleme becerisi, Barış Manço, değer eğitimi ve sözcük öğretimi
temaları elde edilmiştir. Temaların sunumunda katılımcı görüşlerinden bir kısmı doğrudan
alıntı yapılarak verilmiştir. Katılımcıların söz konusu uygulama sayesinde arkadaşlarıyla
olan etkileşimleri artmıştır. Konuyla ilgili materyal hazırlama; derse ve Barış Manço
şarkılarına olan ilgiyi arttırmıştır. Son olarak katılımcıların bir şarkıyı anlamada
çıkarımlarda bulundukları ve dinleme kazanımlarına ulaştıkları belirlenmiştir.
Kaynakça
DOĞAN, Y. (2016) Dinleme Eğitimi, Ankara: Pegem Akademi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
42
Türk Edebiyatının Öğretiminde Bakış Açısı Sorunu
Gürkan YAVAŞ
Kocaeli Üniversitesi
Yaygın bir kabule göre, lise seviyesindeki edebiyat öğretimi, okul öncesinden
başlayarak devam eden dil eğitiminin önemli bir parçası sayılmakta; bunun yanında,
bireylere, dilin sanatlı kullanımı demek olan edebi metinlerden nasıl yararlanılacağını
öğreten bir sanat eğitimi olarak kabul edilmektedir (Çelik, 2011:1). Dil eğitimi, bireyin
çevresinde olup bitenleri anlamlandırabilmesi ve kendisini sözlü/yazılı olarak sağlıklı
biçimde ifade edebilmesini sağlamayı amaçlarken; edebiyat ve sanat eğitimi, bu ifade
olanaklarını –sanatın doğasından kaynaklanan özelliklerle- olabildiğince özgür biçimde
genişletmeyi ve çeşitlendirmeyi hedeflemektedir (Cemal, 2015:15). Söz konusu hedef,
sanat eğitimi alan ve edebiyat öğrenen bireylerde, kişiyi özgün ve bağımsız kılan bir bakış
açısı zenginliği oluşturma amacını da içermektedir. Bu bağlamda Türkiye’deki edebiyat
derslerinin temel kaynağı konumundaki ders kitaplarının nasıl bir bakış açısıyla hazırlanıp
öğrenciye sunulduğu; bu bakış açısının hızla değişen dünya koşullarına, uzun bir süredir
uygulanagelen yapılandırmacı yaklaşımın esaslarına, edebiyat öğretiminin genel ilkelerine
ve sanat eğitimin temel felsefesine hangi ölçüde uyum sağlayabildiği gibi sorunlar, büyük
bir önem kazanmaktadır.
Bu bildirinin amacı, liselerde okutulan Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarındaki
egemen bakış açısının unsurlarını saptamak ve bunların yukarıda ifade edilen genel esas ve
ilkelerle ne ölçüde bağdaştığını ortaya koymaktır. Bu unsurlar, ders kitaplarında yer verilen
‘tanım ve açıklamalar’, ‘örnek ve metinler’; ‘edebiyat tarihinden yararlanma biçimi’,
‘değerlendirme soruları’ ve ‘ders kitaplarının dil ve kompozisyonu’ başlıkları altında
sınıflandırılmıştır. Çalışmanın amaçlarından biri de söz konusu bakış açısının, öğrencinin
öğrenim düzeyi, bilgi dağarcığı ve düşünce evreni üzerindeki olası etkilerini tartışmaya
açmaktır.
Bildiride, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından
basılıp öğrencilere dağıtılan 9, 10, 11, ve 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarının
birer örneği ekseninde nitel bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada doküman ve içerik
çözümlemesi yöntemi kullanılmıştır (Best ve Kahn, 2017:272-274).
Kaynakça
Arslan, C. (2017). Türkçe-Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Best, J., Kahn, J.V. (2017). Eğitimde Araştırma Yöntemleri. (Çev. Ed.: Onur Köksal).
Konya: Eğitim Yayınevi.
Cemal, A. (2015). Sanat Üzerine Denemeler. İstanbul: Can Yayınları.
Cemiloğlu, M. (2015). Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi. İstanbul: Alfa Aktüel.
Çelik, T. (2011). Dil ve Edebiyat Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Çetin, İ. (Ed.) (2015). Dil ve Edebiyat Öğretim Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
Karaca, D. vd. (2018). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 10 Ders Kitabı. Ankara: MEB.
Karaca, D. vd. (2018). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 12 Ders Kitabı. Ankara: MEB.
Yücel, İ. vd. (2018). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 9 Ders Kitabı. Ankara: MEB.
Yücel, İ. vd. (2018). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 11 Ders Kitabı. Ankara: MEB.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
43
Yazma Motivasyonu Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik
Çalışması1
Hacer DENİZ, Sezgin DEMİR
Fırat Üniversitesi, Fırat Üniversitesi
Motivasyon, kişiyi belli bir amaç doğrultusunda harekete geçiren bir duygudur.
Yazma motivasyonu, içsel ve dışsal etkilerle bireyde birtakım değişiklikler meydana
getirerek bireyi yazmaya iten enerji ya da güç olarak tanımlanabilir. Yazma eğitiminin
temel hedefi olan yazma becerileri gelişimi ve yazma alışkanlığı kazanımı adına yazma
motivasyonun sağlanması önem oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı; ortaokul
öğrencilerinin yazma motivasyon düzeylerinin belirlenmesi için bir Yazma Motivasyonu
Ölçeği geliştirmektir. Araştırmanın evrenini 2018-2019 eğitim öğretim yılında ortaokul
düzeyinde eğitim gören ortaokul öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmada birbiriyle
kesişmeyen üç farklı örneklem grubu belirlenmiştir. Bu doğrultuda Açımlayıcı Faktör
Analizi 425, test-tekrar test 79, Doğrulayıcı Faktör Analizi 256 ortaokul öğrencisi ile
gerçekleştirilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda kümülatif değeri %30’un üzerinde
olan 13 maddelik tek faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Cronbach’s Alpha, Spearman-Brown
ve Guttman Split-Half güvenirlik katsayılarının %80’in üzerinde iyi düzeyde olduğu
belirlenmiştir. Ardından 15 gün arayla test-tekrar test işlemi gerçekleştirilerek ölçeğin iç
tutarlılık katsayısının .80’in üzerinde iyi düzeyde olduğu görülmüştür. İç tutarlılık
sağlandıktan sonra gerçekleştirilen Doğrulayıcı Faktör Analiziyle ölçeğin model uyumu
doğrulanmış, geçerli ve güvenilir bir Yazma Motivasyonu Ölçeği elde edilmiştir.
1 Bu çalışma “Öğrencilerin yazma kaygıları, yazma motivasyonları ve içsel motivasyonları arasındaki
ilişkilerin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi” adlı yüksek lisans tezinden hareketle
oluşturulmuştur.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
44
Aysel Gürmen’in “Selen’in Öyküleri” Üzerine Çocuğun Dil Gelişimine
Katkısı Bağlamında Bir Değerlendirme
Halit KAYA, Selahattin DİLİDÜZGÜN
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
Çocuk edebiyatı ürünlerinin seslendiği yaş aralığının kendine özgü bir takım
farklılıkları vardır. Bu dönem, gelişim açısından kritik dönem olarak yani çocuğun
gelişiminde en önemli zaman dilimi olarak da değerlendirilebilir. Gelişim psikolojisinin
verilerinden yararlanılarak, estetik bir kaygı ile oluşturulmuş her yapıt çocuğun çok yönlü
gelişimine olanak sağlar. Selen’in Öyküleri’ni temele alan bu çalışmanın amacı; ele alınan
kitaplardaki ana karakterin geliştirilmesindeki evrelerin, alanların incelenmesini ve gelişim
psikolojisi verileriyle tutarlı olup olmadığını ortaya koymaktır. Araştırmada on iki kitaptan
oluşan “Selen’in Öyküleri” dizisinden amaçlı örneklem türlerinden ölçüt örneklem
yöntemiyle dört kitap seçilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman
incelemesi yöntemiyle yapılan araştırmada; alanyazın taranarak gelişim psikolojisi
verilerine göre söz konusu kitaplar incelenmiştir. Elde edilen veriler betimsel analiz
yaklaşımıyla çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda söz konusu kitapların gelişim
psikolojisi verileriyle koşutluk gösterdiği gözlemlenmiştir. Bununla birlikte gelişim
psikolojisi ve çağdaş çocuk yazını verileri dikkate alınarak birtakım öneriler getirilmiştir.
Kaynakça
Aksan, D. (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu
Yayınları.
Alpöge, G. (1991). Çocuk ve Dil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Atay, M. (2005). Çocukluk Döneminde Gelişim. Ankara: Kök Yayıncılık.
Dilidüzgün, S. (2013). Ana Çizgileriyle Çocuk ve Çocuk Edebiyatı. Z. Güneş içinde, Çocuk
Edebiyatı (s. 37-54). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş Çocuk Yazını. İzmir: Tudem.
Gander, M. J., & Gardnier, H. W. (2004). Çocuk ve Ergen Gelişimi. Ankara: İmge
Kitabevi.
Günay, D. (2013). Söylem Çözümlemesi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Schopenhauer, A. (2016). Okumak, Yazmak ve Yaşamak Üzerine. İstanbul: Say Yayınları.
Selçuk, Z. (2003). Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel.
Senemoğlu, N. (2013). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Yargı yayınevi.
Sever, S. (2008). Çocuk ve Edebiyat. İzmir: Tudem.
Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem .
Sever, S. (2018). Sanatsal Uyaranlarla Dil Öğretimi. İzmir: Tudem.
Şirin, Mustafa Ruhi: TDK. (2014, Aralık). Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı.
Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi(756), s. 393-404.
Şimşek, T., & Yakar, Y. M. (2016). Çocuk ve Edebiyat. T. Şimşek içinde, Kuramdan
Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı (s. 13-44). Ankara: Grafiker.
Topbaş, S. S. (2015). Dil ve Kavram Gelişimi. Ankara: Kök .
Wittgenstein, L. (2001). Tractacus Logico-Philosophicus. London: Routledge Classics.
Yavuzer, H. (2018). Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara:
Seçkin.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
45
Türkçe Sınıf Söyleminde Sözcüksel Öbekler
Hamide ÇAKIR SARI
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
Sınıf içi söylemi temel alan bu çalışma, Türkçe derslerinde ne türden sözcüksel
öbeklere (lexical bundles) yer verildiğini ortaya koyarak öğretmenlerin söylem
alışkanlıklarını, sözcüksel öbeklerin bilgiyi ve aynı zamanda sınıf içindeki iletişimi
yapılandırmadaki rolünü belirlemeye çalışacaktır.
Araştırmanın kuramsal çerçevesini Biber, Conrad ve Cortes’in (2004) sözcüksel
öbekler (lexical bundles) sınıflandırması oluşturmaktadır. Sözcüksel öbekler, bir kesit dil
içinde en sık tekrar eden çok sözcüklü birimler olarak tanımlanmaktadır (Biber ve diğ.
1999). Biber, Conrad ve Cortes (2004: 391) sözcüksel öbeklerin üç farklı işlevine dikkati
çekmektedir: duruşu belirleyen ifadeler (stance expressions), söylem düzenleyicileri
(discourse organizers) ve gönderimsel ifadeler (referential expressions). Sınıf içi söylemde
duruşu belirleyen ifadeler, yeni bilgiye bir çerçeve oluşturmakta ve söylem düzenleyicileri
yeni konuları tanıtarak ayrıntılandırmaktadır. Gönderimsel ifadeler ise konunun önemli
noktalarına odaklanmayı sağlamaktadır.
Bu araştırmada, Türkçe öğretmenlerinin sözcüksel öbek kullanımını incelemek
amacıyla "tek gruplu yarı deneysel desen" kullanılmıştır. Deney grubunun belirlenmesinde
amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılmıştır.
Farklı okullarda görev yapan 4 kadın 4 erkek olmak üzere 8 Türkçe öğretmeni ile çalışılan
bu kesitsel çalışmada, mesleki deneyim süreleri farklılaşan 8 öğretmenin, 7. sınıf
öğrencilerine verdikleri dersler 2’şer saat kamera ile kaydedilmiş ve toplam 640 dakikalık
karşılıklı konuşma kayıtları elde edilmiştir. Öğretmenler ve öğrencilerinin sınıf
ortamındaki karşılıklı konuşmaları temel alınarak bu 8 öğretmenin, sözcüksel öbekleri
kullanım stratejileri üzerine odaklanılmıştır. Çalışmanın bulguları, Türkçe öğretmenlerin
sınıflarında en fazla söylem düzenleyicilerini daha sonra gönderimsel ifadeleri ve en az
duruş ifadelerini yeğlediklerini göstermektedir.
Kaynakça
Aksan, M. & Aksan, Y. (2015). Multi-word Units in Informative and Imaginative Domains
(ss. 316-328). D. Zeyrek, Ç. Sağın Şimşek, U. Ataş & J. Rehbein (Eds). Ankara
Papers in Turkish and Turkic Linguistics. Berlin: Harrasowitz Verlag.
Biber, D., Johansson, S., Leech, G., Conrad, S., & Finegan, E. (1999). Longman Grammar
of Spoken and Written English. Harlow: Longman.
Biber, D., Conrad, S. & Cortes, V. (2004). “If you look at…: Lexical Bundles in University
Teaching and Textbooks”. Applied Linguistics, 25, 3, 371-405.
Csomay, E. & Cortes, V. (2010). Lexical Bundle Distribution in University Classroom
Talk. Language & Computers, 71, 153-168.
Hyland, K. (2012). Bundles in Academic Discourse. Annual Review of Applied
Linguistics, 32, 150-169
Mersinli, Ü. & Demirhan, U. (2014). Çok Sözcüklü Kullanımlar ve İlköğretim Ders
Kitapları. Türkçe Öğretiminde Güncel Çalışmalar (ss. 113-122). Mersin
Üniversitesi.
Herbel-Eisenmann, B., & Wagner, D. (2010). Appraising Lexical Bundles in Mathematics
Classroom Discourse: Obligation and Choice. Educ Stud Math, 75:43–63.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
46
Çocuk Edebiyatı Eserlerinde Göç ve Mültecilik Üzerine Bir İnceleme
Handan Çelik, Zehra Göre
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi
Çocuk edebiyatı, çocuğun sosyal gelişiminin tamamlanmasını, gerçek hayatı
öğrenmesini, insanları tanımasını ve onlarla empati kurmasını sağlayan araçlardan biridir.
Bu nedenle çocuk kitaplarında toplumun tecrübelerin aktarılması ve sosyal meselelere yer
verilmesi oldukça önemlidir (Sever, 2013). Günümüzün önemli sosyal meselelerinden biri
olan göç ve mültecilik de çocuk edebiyatı eserlerinde ele alınan konulardan biri olarak
karşımıza çıkmaktadır.
Bu çalışmada çocuk edebiyatı eserlerinde göçün ve mülteciliğin işlenme
biçimlerinin incelenmesi, göç etmek zorunda kalan çocukların yaşadıklarının eserlerde nasıl
yer verildiğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda çocuk edebiyatı
yazarlarının göç ve mültecilikle ilgili yazmış oldukları eserler evrensel bir bakış açısıyla
incelenmiş ve bulgular tematik bir şekilde ortaya konulmuştur. Ayrıca eserler, çocuğa
görelik bakımından değerlendirilmiştir. Araştırmada araştırılması hedeflenen olgu veya
olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsayan nitel araştırma
yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi kullanılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
Metinler, içerik analizi türlerinden metin çözümleme yöntemiyle çözümlenmiştir.
Çalışmanın evrenini göç ve mültecilik konusunu işleyen bütün çocuk kitapları;
örneklemini ise yazıldığı ülkelerde çeşitli edebiyat ödülleri almış olan Kuş Olup Evime
Uçsam, Benim Adım Hiç Kimse, Küçük Göçmen ve Hitler Oyuncağımı Çaldı isimli eserler
oluşturmaktadır. Bulut’un (2018) da belirttiği gibi incelenen çocuk kitaplarında zorunlu
göçe özgü bir döngü bulunmaktadır. Bu döngüde göçün sebebi, çocuğun yaşadığı kayıplar,
göç edilen ülkeye gidiş ve çocukların yaşadığı kimlik arayışı yer almaktadır.
Eserlerde, mültecilerin sosyal yaşamları, psikolojik durumları, kendine güven
duyguları, kimlik arayışları gibi konuların ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır. Eserlerin
toplumun mültecilere bakış açılarını ortaya koyduğu, onlarla empati kurmaya dolayısıyla da
toplumla kaynaşmasına olanak sağladığı sonuçlarına ulaşılmıştır.
İncelenen eserlerde özellikle savaş temasının, çocuğa göreliğe uygun bir şekilde
işlenmediği görülmektedir. Özellikle eserler sorun odaklı bir anlayışla ortaya koyulduğu
zaman çocuğa göreliğin göz ardı edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu noktada yazarların daha
duyarlı olması, okuyucu kitlesi olan çocukların dünyayı algılama biçimlerine uygun eserler
ortaya koymaları gerekir.
Kaynakça
Bulut, S. (2018). Çocuk Edebiyatına Sığınanlar: Zorunlu Göç Öyküleri. OPUS Uluslararası
Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 383-410.
Sever, S. (2013). Çocuk ve Edebiyat (7 baskı). İzmir: Tudem.
Yıldırım, A ve Şimşek H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara:
Seçkin.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
47
Öğretmen Kılavuz Kitaplarının Kaldırılmasıyla İlgili Türkçe
Öğretmenlerinin Görüşleri
Hasan KURNAZ
Siirt Üniversitesi
Türkçe öğretim programlarının yenilenmesi ile ilgili yapılan çalışmalara bağlı olarak
üçlü kitap modelinden (ders kitabı, çalışma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı) vazgeçilmiştir.
Ders kitabı ve çalışma kitabı birleştirilerek tek kitaba dönüştürülmüş, öğretmen kılavuz
kitapları ise kaldırılmıştır. 2017-2018 eğitim öğretim yılında kısmi olarak uygulanan bu
durum, 2018-2019 eğitim öğretim yılıyla birlikte bütün sınıf düzeylerinde uygulanmıştır.
Öğretmen kılavuz kitaplarıyla ilgili olumlu ve olumsuz pek çok şey söylenebilir.
Kılavuz kitaplar, öğretmenlerin yaratıcı düşünme becerilerini engelledikleri için pek çok
kişi tarafından eleştirilmektedir. Bu çalışmanın amacı, öğretmen kılavuz kitaplarının
kaldırılmasıyla ilgili Türkçe öğretmenlerinin görüşlerini incelemektir. Öğretmen kılavuz
kitaplarını daha önce kullanmış olan Türkçe öğretmenlerinin bu konuyla ilgili görüşleri,
alandaki tartışmalara önemli katkı sunacaktır.
Nitel bir çalışma olan bu araştırmada veriler, nitel veri toplama tekniklerinden
görüşme kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Siirt il merkezindeki
ortaokullarda görev yapan yirmi beş Türkçe öğretmeni oluşturmaktadır. Çalışma gurubunun
oluşturulmasında kolay ulaşılabilirlik ve gönüllülük esas alınmıştır. Araştırmada veri
toplama aracı olarak beş sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır.
Yarı yapılandırılmış görüşme formu, uzman görüşleri doğrultusunda geliştirilmiştir.
Görüşme yoluyla elde edilen verilerin analizinde, içerik analizi kullanılmıştır. İlk
olarak görüşmelerden elde edilen veriler, metin hâline getirilmiş ve ilgili kodlar
oluşturulmuştur. Kodlama yaparken ilgili alan yazın, araştırmanın genel amacı ve alt
amaçları göz önünde bulundurulmuştur. İkinci olarak ise kodlar birleştirilerek temalar
oluşturulmuştur. Elde edilen kodlar ve temalar, araştırmacı dışında Türkçe eğitimi alanında
uzman bir kişiye daha gönderilerek analizlerin geçerlik incelemesi yapılmıştır.
Araştırmanın bulgularından hareketle öğretmen kılavuz kitaplarının kullanılmasıyla
ilgili eleştiriler sorgulanacaktır. Araştırmanın sonuçlarına bağlı olarak öğretmen kılavuz
kitaplarının kullanılması ile ilgili başta MEB olmak üzere ders kitabı hazırlayan uzmanlara
ve bu konuda çalışan akademisyenlere yönelik önerilerde bulunulacaktır.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
48
Ortaokul 7. Sınıf Öğrencilerinin Yazma Özerkliği Düzeyleri
Hatice ALTUNKAYA
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Yazma becerisi; bilişsel, duyuşsal ve psikomotor becerilerin birbirini destekler
şekilde kullanılmasını gerektiren karmaşık bir beceridir. Bu beceri alanında öğrenen,
öğrendikleri bilgiler doğrultusunda bir metin ortaya koymak suretiyle becerisini görünür
kılar. Bu durum, öğrenenin öğrenmesinden sorumlu olmasını gerektirir. Kişinin kendi
öğrenmesinden sorumlu olması ve bu doğrultuda öğrenme sürecini yürütmesi, öğrenci
özerkliğidir. Yazma becerisinin öğrenimi sürecinde öğrencinin kendi öğrenmesinden
sorumlu olması ve bu doğrultuda yazma becerisi öğrenme sürecini yürütmesi, yazma
özerkliğidir. Araştırmanın amacı, ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin yazma özerkliği
düzeylerini çeşitli değişkenler açısından tespit etmektir. Bu ana amaç doğrultusunda
aşağıdaki soruların yanıtları da ortaya konulmaya çalışılacaktır:
1. Öğrencilerin yazma özerkliği düzeyleri, cinsiyete göre değişmekte midir?
2. Öğrencilerin yazma özerkliği düzeyleri, anne-baba eğitim durumuna göre
değişmekte midir?
3. Öğrencilerin yazma özerkliği düzeyleri, bir önceki sene okudukları kitap sayısına
göre değişmekte midir?
4. Öğrencilerin yazma özerkliği düzeyleri, bir önceki dönem Türkçe dersi karne
notuna göre değişmekte midir?
5. Öğrencilerin yazma özerkliği düzeyleri, okul öncesi eğitim alma durumlarına göre
değişmekte midir?
Çalışma grubunda, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Aydın ili Efeler ilçesinde
bulunan ortaokullarda öğrenim gören 7. sınıf öğrencileri yer almıştır. Araştırma, genel
tarama modeli ile yürütülecektir. Tarama modelleri geçmişte ya da halen var olan bir
durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan yaklaşımlardır (Karasar, 2013, s. 77).
Araştırmanın verileri, Tekşan ve Süğümlü (2018) tarafından geliştirilen “Yazma
Özerkliği Ölçeği” ile elde edilmiştir. Bu veriler, SPSS 22 programı ile analiz edilecektir.
Araştırma sonucunda, yazma becerisi eğitimine yönelik öneriler sunulacaktır.
Kaynakça
Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. (25. Basım). Ankara: Nobel Akademi
Yayıncılık.
Tekşan, K. ve Süğümlü, Ü. (2019). Yazma özerkliği ölçeği: geçerlik ve güvenirlik
çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2591-
2607.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
49
Dijital Yazma Ortamlarında Şiddet Görünümleri: Wattpad Örneği
Hatice YURTSEVEN YILMAZ, Ozan İPEK
Uludağ Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi
Wattpad, hem bilgisayar hem de akıllı telefonlar aracılığıyla erişilebilen popüler bir
metin yazma ve paylaşma uygulamasıdır. Katılımcılar, bu dijital ortam sayesinde kendi
ürünlerini yaratabilecekleri gibi aynı zamanda diğer kullanıcılar tarafından yazılan ürünleri
de okuyup kendi kütüphanelerini oluşturabilirler. Öğrencilere özgür bir yazma ve okuma
ortamı sunan Wattpad, özellikle ortaokul düzeyindeki öğrenciler tarafından sıklıkla
kullanılmaktadır (Tirocci, 2018). Wattpad, gençlerin akran desteği görmesi, zevklerini, ilgi
alanlarını, değerlerini ve duygularını paylaştığı sosyal bir ortam olması ve okul dışında
okuma - yazma deneyimlerini desteklemesi açısından dikkat çekici bir uygulamadır. Ancak
bu olumlu özelliklerin yanında, bir denetim sisteminin bulunmadığı bu uygulamaya her
yaştan çocuk ve gençlerin istedikleri anda kolaylıkla ulaşması birtakım riskleri de
beraberinde getirmektedir. Örneğin, Güran Yiğitbaşı (2018)’nın 332 Wattpad kullanıcısıyla
yaptığı araştırmaya göre, kullanıcıların büyük bir çoğunluğu Wattpad metinlerinin şiddet ve
cinsellik içerdiğini düşünmektedir. Bu kadar kolay ulaşılabilen metinlerin gelişim çağında
bulunan çocuklar üzerinde çeşitli etkiler bırakabileceği öngörülebilir. Çünkü gelişim
çağında bulunan çocuklar için okudukları metinlerdeki kahramanlar birer özdeşim ögesidir.
Yavuzer (2001:188)’e göre çocuk, kişiliğinin gelişiminde bir modelle kendini özleştirir. Bu
model başlangıçta anne, baba ve yakın akrabayken, zamanla yerini arkadaşa, film ve kitap
kahramanlarına bırakır. Bu bakımdan kitap kahramanlarının ahlâkî ve sosyal açıdan
sağlıksız olması, çocuğun kendisini kötü bir modelle özleştirmesine neden olur. Tüm bu
kuramsal gerekçeler ışığında, bu araştırmada Wattpad uygulamasında yer alan metinler
şiddet kavramı bağlamında incelenmiş ve yorumlanmıştır.
Nitel bir araştırma olarak tasarlanan bu çalışmada, Wattpad adlı dijital okuryazarlık
uygulamasında yayımlanan ödüllü yazılar şiddet kavramı çerçevesinde irdelenmiştir. Bu
amaca yönelik olarak, araştırmanın verileri her yıl Wattpad uygulaması kullanıcılarının
oylarıyla belirlenen Wattys Ödülleri kapsamında 2018 yılında ödül alan öykülerden
belgesel tarama yoluyla elde edilmiştir. Toplanan verilerin çözümlenmesinde,
alanyazındaki şiddet sınıflandırmaları kullanılacağından bu araştırmada betimsel analiz
yöntemi tercih edilmiştir. Bu kapsamda Polat (2016)’ın belirlediği şiddet
sınıflandırmasından yararlanılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre şiddet: fiziksel şiddet, cinsel
şiddet, duygusal şiddet, ekonomik şiddet ve siber şiddet olarak beş gruba ayrılmaktadır.
Wattpad’te yayımlanan ödüllü yazılar bu beş kategori etrafında incelenmiş ve ardından bu
kategorilere örnek oluşturan ifadeler bulgular kısmında belirtilmiştir.
Kaynakça
Güran Yiğitbaşı, K. (2018). Transmedya Hikayeciliği’nde Wattpad Örneği ve Okur
Tercihlerine Yönelik Bir Araştırma. (Turkish). AJIT-E: Online Academ¬ic Journal
of Information Technology, 9(30), 21-42. doi:10.5824/1309-1581.2018.1.002.x
Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları
Dergisi, 22, 1, s.15-34.
Tirocci, S. (2018). Wattpad. Carlos A. Scolari (Ed.), Teens, Media and Collaborative
Cultures içinde (s.93-97). Barcelona-Spain: European Comission.
Yavuzer, H. (2001). Doğum Öncesinden Ergenlik Sonuna Çocuk Psikolojisi. İstanbul:
Remzi Kitabevi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
50
İkinci/Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Söylem Belirleyicilerin
Yeri ve Kullanımı
Himmet SARITAŞ, Ahmet BENZER
Marmara Üniversitesi, Marmara Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı ikinci/yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde söylem
belirleyicilerin (SB’lerin) öğretimdeki yerini ve öğrenciler arasındaki kullanımlarını tespit
etmektir. Araştırmanın yöntemi nitel arştırma desenlerinden durum (örnek olay)
çalışmasıdır. Araştırma sürecinde üç farklı veri kaynağı kullanılmıştır: Başvuru Kaynakları
(İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitapları, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretim
Programı), Yarı Yapılandırılmış Okutman Görüşme Formu (OGF) ve Yarı Yapılandırılmış
Öğrenci Görüşme Formu (ÖGF). Buna göre araştırmanın katılımcıları İstanbul’da çalışan
ve seçkisiz olarak belirlenen 5 Türkçe okutmanı ve yine İstanbul’da farklı kurumlarda
eğitim gören B2 kurunu tamamlamış veya C1 kurunda olan 23 yabancı öğrencidir.
Başvuru Kaynaklarından elde edilen veriler doküman analiziyle, OGF’den elde
edilen veriler betimsel analizle ve ÖGF’den elde edilen veriler ise söylem analizi ile analiz
edilmiştir. Tüm görüşmelerde ses kaydı yapılmıştır. Öğrencilerle yapılan görüşmeler
CHILDES metoduna göre yazılarak biçimbirimsel olarak kodlanmıştır. Öğrencilerin
kullandıkları SB’lerin neler olduğu oluşturulan kod listelerine göre CLAN programı ile
hesaplanmıştır. Kodlamalar iki araştırmacı tarafından bağımsız olarak yapılmıştır.
Çalışmanın veri analiz süreci devam etmektedir. Ham verilerden elde edilen
sonuçlara göre derslerde SB nin doğrudan öğretimine yer verilmediği, bazı okutmanların bu
kavramdan haberdar iken bazılarının haberdar olmadığı tespit edilmiştir. Konuşma
sürecinde akıcılığı sağlamak için öğrencilerin evrensel boyutta kullanılan ee, ıı gibi
duraksama belirleyicilerini daha çok kullandıkları gözlenmiştir. Bununla birlikte, bazı
öğrencilerin bazı bağlaçları (ve, ama, ondan sonra gibi) ya da kendi dillerinde de olan
SB’leri (hem Arapçada hem de Türkçede olan şey, yani gibi) Türkçe konuşma edimlerinde
SB olarak kullandıkları görülmektedir.
Kaynakça
Cornbleet, S. ve Carter, R. (2001). The Language of Speech and Writing. New York:
Routhledge.
Erdoğan, Y. (2013). Interactional Functions of Şey in Turkish: Evidence From Spoken
Turkish Corpus. Dil ve Edebiyat Dergisi / Journal of Linguistics and Literature.
Sayı,10/2, s. 33-52.
Hernandez, T. (2011). The Role of Explicit Instruction and Input Flood on the Acquisition
of Spanish Discourse Markers. Language Teaching Research, 15(2), 159–182.
Jones, C. ve Carter, R. (2014). Teaching spoken discourse markers explicitly: A
comparison of III and PPP. International Journal of English Studies, 14 (1), 37-54.
Özbek, N. (1998). Türkçe'de Söylem Belirleyicileri. Dilbilim Araştırmaları, s. 37-47.
Ruhi, Ş. (2013). Interactional Markers in Turkish: A Corpus-Based Perspective. Dil ve
Edebiyat Dergisi / Journal of Linguistics and Literature. Sayı,10/2, s. 1-7.
Schiffrin, D. (1987). Discourse Markers. Cambridge: Cambridge University Press.
Uçar, A. (2005). Söylem Belirleyicisi Olarak İştenin Ezgi Örüntüleri. Dil ve Edebiyat
Dergisi. Sayı, 2/1, s. 35-50.
Urgelles-Coll, M. (2010). The Syntax and Semantics of Discourse Markers. London/New
York: Continuum International Publishing Group.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
51
Çokdilli Ortamlarda Translanguaging Yaklaşımı Temelli Türkçe Dersi
Işıl ULUÇAM-WEGMANN
Universität Duisburg-Essen
Çokdilli ortamlarda birinci ve ikinci dil öğretimi ile ilgili güncel çalışmalara
bakıldığında, çokdillilik olgusunun işlevsel ve etkileşimsel yanının ön planda
bulundurulduğu görülmektedir (Cook, 2003; Herdina ve Jessner, 2002, Franceschini, 2016,
Kirsch ve Mortini, 2016). García ve Wei (2014), bu bağlamda özellikle dilbilim ve
öğretimbilim alanlarında yapılacak çalışmalar açısından önem taşıyan “translanguaging“
(dillerötesilik) kavramına dikkat çekmektedirler. Çokdilliliğin, “çoklu bir edinç“ olarak
gelişmişlik gösterebilmesi için çokdilli öğretim ortamları için yeni bir perspektif sunan
translanguaging yaklaşımı, çokdilli ve çokkültürlü öğrencilerin sahip oldukları tüm dil
repertuvarlarının devreye sokulmasına olanak sağlayacak düzenlemeleri temel alarak bu
şekilde ele alınan konunun özümsenmesini hedeflemektedir. Bu yolla, bireylerin üstbilişsel
ve üstdilsel farkındalıklarının da gelişecebileceği dile getirilmektedir. Bireylerin hem dilsel
hem de bilişsel gelişimleri ise, “gelişmiş çokdilli“ bireyler olmanın bir koşulu olarak
görülmektedir (Ehlich 2010).
Sunumda, Almanya’nın Duisburg-Essen Üniversitesi ve Bochum Üniversitesi
işbirliği ile gerçekleştirilen ve Federal Almanya Eğitim ve Araştırma Bakanlığı (BMBF)
tarafından desteklenen SchriFT II (Schreiben im Fachunterricht der Sekundarstufe I unter
Einbeziehung des Türkischen - Eine empirische Studie zur Wirksamkeit von
schreibfördernden Konzepten im Fachunterricht und im Herkunftssprachenunterricht
Türkisch) projesi kapsamında Almanya’daki kökendili Türkçe dersleri için geliştirilen ve
orta dereceli okullarda uygulama aşamasında bulunan, çokdilli ve çokkültürlü öğrencilerin
sahip oldukları tüm dil repertuvarlarının devreye sokulmasına olanak sağlayacak bir model
ders konsepti üzerinde durulacak, sözkonusu model dersin geliştirilme gerekçeleri ve
amaçları açıklanacak ve model ders için üretilen ders materyalleri tanıtılacaktır.
Kaynakça
Cook, V. (Ed.) (2003). The Effects of the Second Language on the First. Clevedon:
Multilingual Matters.
Ehlich, K. (2010). Textraum als Lernraum. In: Pohl, Thorsten / Steinhoff, Torsten (Hg.):
Textformen als Lernformen. Konzeptionelle Bedingungen und Faktoren des
Schreibens und Schreibenlernens. Kölner Beiträge zur Sprachdidaktik in, Reihe A
(KöBeS) 7. Köln, 47–62.
Franceschini, R. (2016). Multilingualism and Multicompetence. In: Cook, V. / Wi, L. (Hg.).
The Cambridge Handbook of Lingusitic Multi-competence: A Handbook. Oxford,
97–124.
García, O. / Wei, L. (2014).Translanguaging: Language, bilingualism, and education.
London.
Herdina, P. & Jessner, U. (2002). A Dynamic Model of Multilingualism: Perspectives of
Change in Psycholinguistics. Clevedon, Multilingual Matters.
Kirsch, C. /Mortini, S. (2016). Translanguaging- Eine innovative Lern- und
Lehrstrategie.https://orbilu.uni.lu/bitstream/10993/28388/1/365_Kirsch_Mortini.pdf
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
52
Ses Temelli İlk Okuma Yazma Öğretiminde “ğ” Yazı Biriminin
Öğretimiyle İlgili Sorunlar
İclâl ERGENÇ, Mehmet Ali BAHAR
Ankara Üniversitesi, Yozgat Bozok Üniversitesi
Türk abecesindeki “ğ” yazı birimi, Millî Eğitim Bakanlığının Türkçe öğretimi ders
programları ve ders içeriklerinde geleneksel olarak ünsüzler ulamında ele alınmaktadır.
Ancak bu yazı biriminin özelliklerine ilişkin alanyazında üç öbekte toplanabilecek görüşler
dile getirilmiştir. Buna göre bu yazı birimi (a) ünsüzdür (Aksan, 1995; Ergin, 1993;
Banguoğlu, 1990), (b) ses bilgisi açısından olmasa da ses bilim açısından daraltıcı özellikler
taşıyan bir ünsüzdür (Kılıç ve Erdem, 2008) ve (c) laboratuvar çalışmalarında da
kanıtlandığı üzere ayrı bir ses olarak değerlendirilmesi olasılıklı olmayan, ancak söyleyişte
önemli işlevler üstlendiği için abecede yer alan bir imdir (Ergenç ve Bekâr Uzun, 2017;
Ünal Logacev, Zygis ve Fuchs, 2017; Yılmaz Davutoğlu, 2011; Özsoy, 2004; Selen, 1979).
Görüşler arasındaki bu farklılık, özellikle 2006 yılında ses temelli ilk okuma yazma öğretim
yöntemine geçilmesiyle eğitim uygulamalarında belirgin sorunlar yaşanmasına yol açmıştır.
Öyle ki öğrenciler sesel karşılığı belirlenemeyen bu imi öğrenmede ünsüzler arasında yer
alması nedeniyle ciddi güçlüklerle karşılaşmaktadır (Fidan, 2011). Bu çalışmada ilk okuma
yazma öğretiminde öğretmenlerin “ğ” yazı biriminin öğretiminde yaşadığı sorunları, bu
sorunları aşmak için geliştirdikleri etkinlikleri ve çözüm önerilerini belirlemek; onların
abece saydamlığı, “ğ” yazı biriminin özellikleriyle ilgili yeterlilik düzeylerini ortaya
koymak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda betimleyici fenomenolojik araştırma deseni
çerçevesinde Yozgat ili Merkez ilçesinde bulunan dört ayrı ilkokulda görev yapan sınıf
öğretmenleriyle görüşülmüş; onlardan ilk okuma ve yazma öğretimi, abece saydamlığı, ses
bilim ve “ğ” yazı biriminin öğretimiyle ilgili çeşitli sorulara yanıt vermeleri istenmiştir.
Toplanan veriler içerik çözümlemesiyle değerlendirilmiş ve katılımcıların “ğ” yazı
biriminin sesel karşılığı ve yazı birimi-ses kavramlarına ilişkin birtakım yanlış bilgilere
sahip oldukları, “ğ”nin öğretiminde birçok sorun yaşadıkları saptanmıştır.
Kaynakça
Aksan, D. (1995). Her yönüyle dil- ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu
Yayınları.
Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ergenç, İ. ve Bekâr Uzun, P. (2017). Türkçenin ses dizgesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Ergin, M. (1993). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Fidan, D. (2011). Teaching soft g (<ğ>) in acquisition of literacy processing. G. L. Uzun, &
Ü. Bozkurt (Dü.) içinde, Theoretical and applied researches on Turkish language
teaching (s. 101-112). Essen: Die Blue Eule Press.
Kılıç, M. A. ve Erdem, M. (2008). Türkiye Türkçesindeki ‘yumuşak g’ ünsüzünün fonetik
analizi. VI. Uluslararası Türk dili kurultayı bildiriler kitabı. Ankara: Türk Dil
Kurumu Yayınları.
Özsoy, S. (2004). Türkçenin yapısı-1 sesbilim. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Selen, N. (1979). Söyleyiş sesbilimi, akustik sesbilim ve Türkiye Türkçesi. Ankara: Türk
Dil Kurumu Yayınları.
Ünal-Logacev, Ö, Żygis, M. ve Fuchs, S. (2017). Phonetics and phonology of soft ‘g’ in
Turkish. Journal of the International Phonetic Association, 1-24.
Yılmaz Davutoğlu, A. (2011). Yumuşak g ünsüzünün akustik analiz yöntemiyle
sorgulanması. Konservatoryum, İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuarı Hakemli
Dergisi, (1), 21-38.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
53
Türkçe Öğrenen Faslı Öğrencilerin Yazılı Anlatımlarının Yanlış
Çözümleme Yaklaşımına Göre Değerlendirilmesi
İhsan KALENDEROĞLU, Serkan İPEK
Gazi Üniversitesi, Yunus Emre Enstitüsü
Bu çalışmanın amacı, 2017-2018 eğitim öğretim döneminde Rabat Yunus Emre
Enstitüsünde A1 seviyesinde öğrenim gören Faslı öğrencilerin yazılı anlatım becerilerini
yanlış çözümleme yaklaşımına göre değerlendirmektir. Araştırmanın verileri, öğrencilerin
A1 kur (bitirme) sınavındaki yazma sorusuna verdikleri cevaplar üzerinden elde edilmiştir.
Betimsel tarama yönteminin kullanıldığı bu çalışmada veriler; dil bilgisine bağlı yanlışlar,
sözcük seçiminden kaynaklı yanlışlar, söz dizimine bağlı yanlışlar, yazım ve noktalama
yanlışları olmak üzere gruplandırılmıştır. Daha sonra bu yanlışlar, dil içi ve gelişimsel
yanlışlar kapsamında sınırlandırılmış ve buna göre değerlendirilmiştir. Belirlenen
yanlışların oranları ve kategorik dağılımları yanlış çözümleme yaklaşımı doğrultusunda
yapılmıştır.
Araştırmanın sonucunda A1 seviyesindeki 30 Faslı öğrencinin yazılı anlatımlarında
toplam 738 yanlışın olduğu saptanmıştır. Bu yanlışların 306’sı dil bilgisine bağlı yanlışları,
51’i söz dizimine bağlı yanlışları, 79’u sözcük seçiminden kaynaklı yanlışları ve 302’si de
yazım ve noktalama yanlışlarını oluşturmaktadır. Bu bilgiden hareketle, yanlışların
oranlarına bakıldığında; %41,46’sı dil bilgisi, %6,91’i söz dizimi, %10,70’i sözcük seçimi
ve %40,92’si ise yazım ve noktalamayla ilgili olduğu görülmüştür. Araştırmanın son
aşamasında ise yazma becerisini geliştirmeye yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretimi, Yanlış Çözümlemesi,
Yazılı Anlatım, Fas.
Kaynakça
Albayrak, F. (2010) Türkçe öğrenen Moğol öğrencilerin yazılı anlatım yanlışlarının dil
bilgisi açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Boylu, E., Güney, E. Z. ve Özyalçın, K. E. (2017). Yanlış̧ çözümleme yaklaşımına göre
Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen B1 seviyesi öğrencilerinin yazılı anlatımlarının
değerlendirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching,
5(3), 184-202.
Bussmann, H. (2002). Lexikon der sprachwissenschaft. Stuttgart: Kröner.
Büyükikiz, K.K. ve Hasırcı, S.(2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin
yazılı anlatımlarının yanlış çözümleme yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Ana Dili
Eğitimi Dergisi, 1(4), 51-62.
Çetinkaya, G. (2015). Yanlış çözümlemesi: Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen B2
düzeyindeki öğrencilerin yazılı metinlerine ilişkin görünümler. International Journal
of Languages’ Education and Teaching, 3(1), 164-178.
Dede, M. (1985). Yabancı dil öğretiminde karşılaştırmalı dilbilim ve yanlış
çözümlemesinin yeri. Türk Dili Dergisi-Dil Öğretimi Özel Sayısı, C.47, S. 379-380,
123-135.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
54
İkinci Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Ünlü Boşluğu Dizilişlerinin
Sesbilimsel Görünümleri
İpek Pınar UZUN, Cemre Ece KIRCALI, Yasemin GÜÇLÜTÜRK
Ankara Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Ankara Üniversitesi
Bu çalışmada, benzer ses dizilişleri gösteren ünlülerarası konumdaki ünlü boşluğu
(Ü.Ü) dizilişleriyle, dudak-diş [ʋ] arasında bu dizilişlerin sesbilimsel yakınlık ya da uzaklık
içerip içermediğinin ortaya konulması, bu sürecin Türkçe öğretimindeki yerinin
belirlenmesi amaçlanmaktadır. Türkçede ünlü boşluğu (hiatus) (Ü.Ü) içeren ses dizilişleri,
ilk olarak Selen (1979)’da, ardından Ergenç (1995)’de /ğ/ yazıbiriminin ses olarak
üretilememesi nedeniyle, bu yazıbirimin dildeki işlevleri ünlü uzaması ve ünlü kayması
biçiminde sınıflandırılmıştır. Kabak (2007)’de, ünlü boşluğu sorununa kuramsal çerçevede
çözüm getirilerek, ünlü boşluğu içeren ses dizilişlerine [ʋ] soğan [soɰɑn]~[so.ɑn] ya da
tavuk [tɑʋUk]~[tɑ.Uk] örneklerindeki gibi dudaksıl artdamaksıl yarı ünlü olarak
tanımladığı [ɰ] ve diş-dudaksıl [ʋ] yarı ünlüleri yerleştirilmiştir. Türkçede ünlü kayması
görünümünün akustik açıdan desteklendiği Ergenç ve Bekâr Uzun (2017)’de, diş-dudaksıl
[ʋ] yarı ünlüsünün kavun [kɑʋUn] ve dövüş [dœʋYʃ] örneklerindeki gibi yuvarlak /o/, /ö/
ünlüleri ile düz /a/, /e/, /u/, /ü/ arkadil ve öndil ünlüleriyle kullanıldığında, yarı ünlü gibi
davrandığı belirtilmiştir. Çalışmanın örneklemi, 7 kadın (ort=22.125, SD=1.49) ve 7 erkek
(ort=23.16, SD=2.136) olmak üzere toplam 14 ölçünlü Türkçe anadili konuşucusundan
oluşmaktadır. Veriler, Ankara Üniversitesi Dilbilim Laboratuvarında dinamik profesyonel
mikrofon kullanılarak Audacity Programı aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen ses
kayıtlarının değerlendirilmesi sürecinde Praat 6.040 Programından yararlanılmıştır.
Katılımcılara ünlü boşluğu ve [ʋ] yarı ünlüsünü içeren [a.ı], [a.u], [o.a], [o.u] ve [ö.ü] olmak
üzere beş farklı ses dizilişi [Çocuk___dedi] şeklinde bir deney tümcesiyle sunulmuş ve
katılımcılardan üçer defa olabildiğince doğal biçimde sesletim yapmaları istenmiştir. Praat
Programı’ndan alınan veriler, ses çevrelerine göre bölütlenerek, ünlü boşluğu içeren
alanlarda F2 formant değerlerinin, ortalama (Hz), başlangıç (Hz) ve geçiş süreleri (ms) ile
F2 geçiş oranı (Hz/ms) ve sözcüğün toplam sesletim süresi (ms) gibi akustik değiştirgenler
üzerinde analiz gerçekleştirilmiştir. F2 geçiş oranı Ren (1986) ve Chitoran (2002)
temelinde çözümlendikten sonra, ses çiftleri arasında iki yönlü t-testi gerçekleştirilmiştir.
Elde edilen veriler, Türkçede ünlü boşluğu görünümü sergileyen ses dizilişleri ve
ünlülerarası konumda bulunan [ʋ]’nin varsayımları desteklediğini göstermiştir. Buna göre,
Türkçede ünlü boşluğu özelliği taşıyan ses dizilişleri ve [ʋ]’nin bulunduğu ünlülerarası
konum arasında yakın bir görünüm olduğu sonucu öngörülebilmektedir. Bu deneysel
bulgular, hem kuramsal yaklaşımları desteklemekte (Ergenç, 1995; Levi, 2001; Kabak,
2007), hem de Türkçenin ikinci dil olarak öğretiminde, ünlü boşluğu içeren sözcüklerin
sesdizimsel özelliklerinin belirlenmesi, seslem yapısının öğretimi gibi alanlarda önem
taşıyan pek çok konunun geliştirilmesine de katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Kaynakça
Chitoran, I. (2002). A perception-production study of Romanian diphthongs and glide-
vowel sequences. Journal of International Phonetic Association 32 (2): 203-222.
Ergenç, İ. (1995). Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü. Multilingual Yayınları.
Ergenç, İ. ve Bekâr Uzun, İ.P. (2017). Türkçenin Ses Dizgesi. Seçkin Yayınevi.
Kabak, B. (2007). Hiatus resolution in Turkish: An underspecification account. Lingua
(117): 1378-1411.
Ren, H. (1986). On the Acoustic Structure of Diphthongal Syllables. Yayınlanmış Doktora
Tezi, UCLA. (Published as UCLA Working Papers in Phonetics, 65).
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
55
Kitap Kavramının Metaforik Algılanma Biçimleri
Kamile KEMAL, Ceren KERVAN, Fulya TOPÇUOĞLU ÜNAL
Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
Temel dil becerilerinden biri olan okuma becerisinin en önemli materyali kitaplardır.
Kitap kavramı, bireylerde farklı öneme sahip olduğu, kişilerin zihinlerinde farklı izler
bıraktığı için bireylerin kitaplara bakış açısı ve kitaplar hakkındaki görüşleri kişiden kişiye
değişmekle beraber aynı kavramlar noktasında da birleşebilmektedir. Çalışmanın amacı
öğretmenlerin kitap kavramına ilişkin zihinlerinde yarattıkları metaforların incelenmesidir.
Kitapları, meslek eğitimi sırasında ve mesleğini icra ederken en çok kullanan, hem
ilişkilerinde hem de araç olarak en çok ihtiyaç duyan meslek grubu öğretmenler olduğu için
çalışma öğretmenler üzerinde yürütülmüştür. Öğretmenlerin kitabı neye benzettikleri
metaforlar yoluyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmadaki veriler metafor tekniği
kullanılarak elde dilmiştir. “Metafor; bir şeyi veya bir fikri ona çok benzeyen niteliklere
sahip başka bir şey ile genel olarak “gibi”, “benzer” sözcüklerini kullanmaksızın istenen
tanımlamayı yapmak, anlatıma üslup güzelliği ve kolaylığı katmak amacıyla kullanılan
sözcük ya da sözcük kümesidir. Bu araştırmada nitel araştırma modeli kapsamında
olgubilim (görüngübilim, fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırma grubu, amaçlı
örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılarak
oluşturulmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu sosyal medya platformunda hazırlanan
forma katılan 30’u erkek, 65’i kadın toplam 95 öğretmen oluşturmaktadır. Veriler çalışma
grubundaki öğretmenlere “Kitap nedir?” sorusu sorularak toplanmıştır. Katılımcılar verilen
soruların altına sosyal medya üzerinden kitap hakkındaki zihinlerinde canlanan metaforları
yazarak araştırmaya gönüllülük esasıyla katılmışlardır. Veriler elde edildikten sonra içerik
analiziyle yorumlanmış, tema ve kodlara ayrılmış, frekans ve yüzdeleri alınmıştır.
Araştırmaya katılan 95 öğretmenin geliştirdiği metaforlar incelendiğinde öğretmenlerin
“kitap” kavramına yönelik toplam 50 farklı metafor geliştirdiği tespit edilmiştir. Araştırma
sonuçlarına göre kitap kavramı için en çok sırasıyla; “ışık, pencere, ayna, dost” metaforları
kullanılmıştır. Katılımcı öğretmenlerin kitap kavramına ilişkin zihinlerinde canlandırdıkları
metaforlar kitap kavramını nasıl algıladıkları ve nasıl yorumladıklarını göstermektedir. Elde
edilen veriler doğrultusunda kitaplar için kullanılan metaforların olumlu olması, kitabın
katılımcılar için önemli bir yere sahip olduğu sonucuna ulaştırmıştır.
Kaynakça
Aydın, İ. S. (2011). Türkçe kavramının metaforik algılanma biçimleri, Folklor/ Edebiyat,
17(66) ,173-192.
Kılcan, B. (2017). Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi,
Ankara: Pegem Akademi.
Yıldırım, Ş., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
56
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Türkçe Dersi Öğretim Programına
Yansıması
Kemalettin DENİZ, Betül KERAY DİNÇEL
Gazi Üniversitesi, Aksaray Üniversitesi
Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi temel alınarak hazırlanan Türkiye Yeterlilikler
Çerçevesi (TYÇ) 2016 yılında yayımlanmıştır. TYÇ’nin temelini oluşturan sekiz seviyeden
üçüncüsü ortaokul öğrenim seviyesine denk gelmektedir. TYÇ, Millî Eğitim Bakanlığının
sorumlu olduğu yeterlilikleri de içermektedir. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesindeki sekiz
anahtar yetkinlik ana dilde iletişim, yabancı dillerde iletişim, matematiksel yetkinlik ve
bilim/teknolojide yetkinlikler, dijital yetkinlik, öğrenmeyi öğrenme, sosyal ve vatandaşlıkla
ilgili yetkinlikler, inisiyatif alma ve girişimcilik, kültürel farkındalık ve ifadedir.
Çalışmanın amacı Türkçe Dersi Öğretim Programında Türkiye Yeterlilikler
Çerçevesine ne kadar yer verildiğini belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma
yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan
dokümanlar Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından 2016 yılında yayımlanan Türkiye
Yeterlilikler Çerçevesi ile Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2018 yılında yayımlanan
Türkçe Dersi Öğretim Programıdır. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi
kullanılmıştır.
Genelde Millî Eğitim Bakanlığı öğretim programları, öğretim programlarının
amaçları, öğretim programının perspektifi, yetkinlikler özelde ise Türkçe Dersi Öğretim
Programının özel amaçları, öğrenme-öğretme yaklaşımı, ölçme ve değerlendirme yaklaşımı
bölümlerinde Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin vurgulandığı görülmektedir. Temaların
TYÇ’deki sekiz anahtar yetkinliğin tamamıyla bağlantılı olduğu belirlenmiştir. Kazanımlar
ise ağırlıklı olarak ana dilde iletişim, dijital yetkinlik ile matematiksel yetkinlik ve
bilim/teknolojide temel yetkinliklerle ilgilidir.
Kaynakça
MEB. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8.
sınıflar). Ankara: MEB.
MYK. (2016). Türkiye yeterlilikler çerçevesi. Ankara: MYK.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
57
Dil İşlevleri Açısından Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı
Kemalettin DENİZ, Yunus Emre ÇEKİCİ
Gazi Üniversitesi, Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
Avrupa’da dil öğretiminin temel başvuru kaynağı olan Diller İçin Avrupa Ortak
Öneriler Çerçevesi, önceden belirlenmiş dil yapılarından ziyade gerçek hayattaki iletişim
durumlarını temel alan dil işlevlerinin öğretilmesi gerektiğini savunmaktadır. Sadece dil
bilgisi, çeviri ve sözcük odaklı yaklaşımların öğrenicilerin gereksinimlerini karşılamadığı
bilinen bir gerçektir. Öğrenicilerin sosyal yaşamdaki sorunlarla başa çıkabilmeleri ve
başarılı bir biçimde iletişim kurabilmeleri, dil işlevlerine dayalı bir eğitimle olanaklıdır. Bu
bakımdan dil aracılığıyla gerçekleştirilen eylem, insanın dili kullanma amacı şeklinde
tanımlanan dil işlevleri, yabancı dil öğretiminin temelinde yer almaktadır. Çünkü dili
kullanmak, belirli işlevleri yerine getirmekle aynı anlama gelmektedir. İnsan dili kullanarak
betimlemek, sormak, sosyalleşmek, ikna etmek, bilgilendirmek gibi sayısız işlev içinden
birini veya birkaçını yerine getirmektedir. Öyleyse yabancı dil öğrenicilerine bu işlevler
kazandırılmalı, ders materyalleri buna göre hazırlanmalıdır. Yabancı dil olarak Türkçe
öğretimi materyallerinde de dil işlevlerine yer vermek, öğrenicileri hem gerçek yaşama
hazırlamak hem de onların iletişimsel yetilerini geliştirmek açısından önem taşımaktadır.
Bu çalışmada, Yunus Emre Enstitüsü tarafından, çocuklara yabancı dil olarak
Türkçe öğretmek amacıyla hazırlanan “Türkçe Öğreniyorum” ders kitabındaki etkinlikleri
ve okuma metinlerini dil işlevleri açısından incelemek amaçlanmaktadır. Nitel modeldeki
bu araştırmada, doküman analizi yöntemi kullanılacaktır. Yunus Emre Enstitüsü tarafından
hazırlanan “Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 1, 2 ve 3”, bu çalışmanın inceleme nesnesini
oluşturmaktadır. Veriler nitel içerik analizi basamaklarına göre toplanacak; kod, kategori ve
temalara ulaşılarak kitaptaki dil işlevleri sayısal olarak ortaya konulacak ve
çözümlenecektir. Araştırmanın, yabancı dil olarak Türkçe öğretimindeki materyal
geliştirme çalışmalarına yeni bir boyut kazandıracağı düşünülmektedir.
Kaynakça
Austin, J. L. (2007). Söylemek ve yapmak (L. Aysever, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Blondell, J., Higgens, J. & Middlemiss, N. (1982). Function in English. Oxford: Oxford
University.
CEFR (2018). Common Europen framework of reference for languages: learning, teaching,
assestment. Council of Europe.
Green, A. (2012). Language functions reviseted. Cambridge: Cambridge University Press.
Kılıç, V. (2002). Dilin işlevleri ve iletişim. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Searle, J. R. (2000). Söz edimleri (L. Aysever, Çev.). İstanbul: Ayraç Yayınevi.
Van Ek, J. A. & J. L. M. Trim (1990). Waystage 1990. Cambridge: Cambridge University
Press.
Van Ek, J. A. & J. L. M. Trim (2001). Vantage. Cambridge: Cambridge University Press.
Wilkins, D. A. (1976). Notional syllabuses a taxonomy and relevance to foreign language
curriculum development. Oxford: Oxford University Press.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
58
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Etkinliklerinin Görev Odaklı
Yaklaşıma Göre Değerlendirilmesi
M. Eyyüp SALLABAŞ, Eda TEKİN
Yıldız Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi
“Dil öğretimi iki temel bileşenden oluşmaktadır. Bunlardan biri dil iken diğeri
öğretim olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yüzden bir dil öğretimi programı hazırlanması
söz konusu olduğunda öğretim programını geliştirenler bir dilde ne öğretileceği ve bu dilin
nasıl öğretileceği hakkında ifadeler yazmaktadırlar. Bunlar dersler için kabul edilen veya
yazılan materyallerle sınıf düzeyinde gerçekleştirilmektedir; ancak uygulamada bu durum o
kadar da kolay değildir. Örneğin müfredat ile öğretimde kullanılan yöntemler arasında
sayısız çatışma bulunabilir” (Long, 1985: 77) Sınıf içerisinde öğretmenlerin müfredattaki
etkinlikleri nasıl gerçekleştirdikleri, öğrencilere bunları ne şekilde verdikleri önem arz
etmektedir. Dil öğretiminin nasıl yapılması gerektiği ile ilgili literatürde pek çok bilgi
bulunmaktadır; ancak literatürün uygulamaya nasıl yansıdığı ile ilgili fikir edinebilmek için
bu durum hakkında araştırma yapılması gerekir. Avrupa Ortak Başvuru Metni’nin (CEFR)
dil öğretiminde temel yaklaşımı görev odaklılık olduğu için öğrencilere de buna uygun
etkinlikler sunulması önemlidir. İkinci dil öğretiminde Avrupa Ortak Başvuru Metnine
(CEFR) uygun olarak hazırlandığı düşünülen kitaplarda öğrencilere etkinliklerle ilgili
görevler sunulmaktadır; ancak bu etkinlik görevlerinin ne derecede uygulandığı ve
öğreticilerin kitap haricinde öğrencilere kendi deneyim ve bilgilerinden hareketle nasıl ve
ne kadar görev odaklı etkinlik uyguladıkları durumunu yapılacak bir araştırmayla ortaya
koymak gerekmektedir. Bu çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğreticilerinin sınıf
içerisinde görev odaklı yaklaşımla etkinlik gerçekleştirip gerçekleştirmediklerinin
belirlenerek görev odaklı yaklaşımın yabancı dil olarak Türkçe öğretimindeki durumunun
tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum
çalışması kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Yıldız Teknik Üniversitesi TÖMER ve
İstanbul Üniversitesi DİLMER kurumlarındaki öğreticiler oluşturmaktadır. Kur düzeyi
olarak, ileri seviyedeki dil öğrenme durumunu belirten C1 kuru tercih edilmiştir. Verilerin
toplanmasında problem durumu ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Yabancı dil olarak
Türkçe öğreticilerinin görev odaklı yaklaşımla gerçekleştirdikleri etkinlikler
yapılandırılmamış gözlem formu ile gözlemlenmiştir ve öğreticilerle görüşme
gerçekleştirilmiştir. Literatür taraması, gözlem ve görüşme sonucu elde edilen verilerin
analizinde betimsel analiz yapılmıştır. Gözlem ve görüşme sonucu elde edilen bulgular
düzenlenerek tartışmaya açılmıştır.
Kaynakça
Diller için Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi ,CEFR. (2013). MEB.
https://www.telc.net/fileadmin/user_upload/Publikationen/Diller_iain_Avrupa_Orta
k_oneriler_AEeraevesi.pdf
Long, M. H. (1985). A role for instruction in second language acquisition: Task-based
language teaching. Modelling and assessing second language acquisition, 18, 77-99.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
59
Bitişik Eğik ve Dik Temel Yazı Bağdaşmazlığının Yazma Sürecine
Yansımaları
Mehmet Ali BAHAR
Yozgat Bozok Üniversitesi
Öğrencilerin birçok sorun yaşadıkları gözlenen (Akkaya ve Kara, 2012; Arslan ve
Ilgın, 2010; Duran ve Bitir, 2015; Durmuşçelebi ve Avcı, 2014; Özenç ve Özenç, 2016;
Palavan ve Gemalmaz, 2017; Sarıkaya ve Yılar, 2017; Şahin, 2012; Uysal, 2013; Yıldız,
2019) bitişik eğik yazı (BEY) ile ilk yazma öğretimi uygulamasından 2018 yılında
vazgeçilmiştir. Bu çalışmada BEY ile yazmayı öğrenen ancak daha sonraki dönemlerde dik
temel yazı (DTY) ile yazdığı gözlenen lisans öğrencilerinin yazılarını “sayfa düzeni”,
“okunaklılık”, “yazım ve noktalama” bakımından incelemek; DTY ve yazım-noktalama ile
ilgili eğitimin etkililiğini belirlemek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda 2018-2019 eğitim
öğretim yılı Yozgat Bozok Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nin Türkçe (67), Okul Öncesi
(125), İlköğretim Matematik (56) ve Fen Bilgisi (25) Öğretmenliği programlarında öğrenim
gören 273 gönüllü öğrenciyle dört aşamalı bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Verilerin “yanlış
çözümlemesi” ve “içerik çözümlemesi”yle değerlendirilmesiyle katılımcıların (a)
tamamının DTY ile yazdığı, (b) kendilerine ortaokul ve lisede yeterli bir yazma eğitimi
verilmediğini düşündükleri, (c) yazım yanlışı yapma sıklığı ve yapılan yanlışın türü
bakımından yaş, mezun olunan lise ve bölüm türü ile öğrenim görülen program,
üniversiteye yerleşme puanına göre ayrışmadığı, ancak erkek öğrencilerin daha sık yanlış
yaptığı, (ç) BEY’le yazmama gerekçeleriyle ilgili öğrencilerin verdiği bilgilerin daha önce
bu konuda yapılan araştırma bulgularıyla benzer olduğu ve (d) çoğu katılımcının bu çalışma
kapsamında verilen eğitimi yararlı bulduğu saptanmıştır.
Kaynakça
Akkaya, A. ve Kara, Ö. T. (2012) 6. sınıf öğrencilerinin bitişik eğik yazıda yaşadıkları
sorunların nedenleri üzerine görüşleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi. 14(2), 313-336
Arslan, D. ve Ilgın H. (2010). Öğretmen ve öğrencilerin bitişik eğik yazı ile ilgili görüşleri.
İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 69-92.
Duran, E. ve Bitir, T. (2015). Lise öğrencilerinin bitişik eğik yazıyı kullanım durumları.
International Journal of Academic Social Science Studies, (38), 49-59.
Durmuşçelebi, M. ve Avcı, Ö. Y. (2014). İlköğretim öğrencilerinin bitişik eğik yazıyı
kullanma düzeyleri. Turkish Studies, 9(3), 601-68.
Özenç, M. ve Özenç, E. G. (2016). Bitişik eğik yazı ile ilgili olarak yapılan araştırmalara
tümdengelimci bir bakış. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 84-97.
Palavan, Ö. ve Gemalmaz, N. (2017). Eğik el yazısıyla okuma yazma öğrenen öğrencilerin
eğik el yazısına ilişkin durumları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(4), 589-607.
Sarıkaya, İ. ve Yılar, Ö. (2017). Bitişik eğik yazı yazma süreçlerinin beceri ve görüşler
bağlamında incelenmesi: birinci sınıf öğretmenleri örneği. Hacettepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(4): 916-938.
Şahin, A. (2012). Bitişik eğik yazı öğretiminde karşılaşılan problemler. Eğitim ve Bilim,
37(165), 168-178.
Uysal, S. (2013). İlkokuma yazma öğretimine doğrudan bitişik yazı ile başlayan ilköğretim
5. Sınıf öğrencilerinin bitişik yazı örneklerindeki genel hatalar. Kastamonu Eğitim
Dergisi, 21(1), 31-56.
Yıldız, M. (2019). Türkiye’de bitişik eğik yazı reformu ve sonrası: ilköğretim öğrencileri
(4-8. sınıf) hangi el yazısı stiliyle yazıyor? Eğitim ve Bilim, 44(197), 209-222.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
60
Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretim Seti A-1/A-2 Ders Kitaplarının
Kültürel Ögeler Yönüyle Avrupa Ortak Çerçeve Metnine Göre
Değerlendirilmesi
Mehmet ÇİÇEK, Nesibe TAŞKIN
Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi
Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde, Türk kültürü de dil öğrenicileri için çoğu
zaman yeni ve yabancı bir kültürdür. Dil ile kültür arasındaki sıkı bağ göz önünde
bulundurulduğunda dil öğretimi ile birlikte kültürün de verilmesi neredeyse bir
zorunluluktur. Dil öğrenicilerine dil öğretiminin yanında öğretilen dilin kültürünü de
aktarma konusunda en kolay erişilebilen kaynak ders kitaplarıdır. Türkçenin, bu dili
sonradan öğrenenler için yabancı dil olduğu göz önünde bulundurulduğunda; bir yabancı
dil öğretiminin nasıl olması gerektiği, dil öğretiminde nelere dikkat edileceği gibi konular
hakkında Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Metninin [Common European
Framework of Reference for Languages (CEFR, 2001)] dil öğreticileri için bir rehber
niteliğindedir. Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Metninde dil ile birlikte kültürün de
verilmesi gerektiği görüşü egemendir. Bu çalışmada Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak
Çerçeve Metninde kültüre yönelik unsurlar sınıflandırılıp kategorize edilmiş, yabancı dil
olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarından Yunus Emre Enstitüsü Türkçe
Öğretim Seti A1-A2 ders kitapları (YEEDK), Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve
Metninden hareketle sözcük öğretimi üzerinden kültür aktarımı yönüyle incelenmiştir. Bu
amaçla, CEFR’in ölçütlerine göre hazırlanan ‘www.englishprofile.com’ adlı sitenin verileri
Türkçeye çevrilmiş ve oradan elde edilen sözcük setleri YEEDK’de kullanılan sözcüklerle
karşılaştırılmıştır. Yunus Emre Enstitüsü A1-A2 ders kitaplarının; –yer verilen kültürel
ögeler yönüyle–, CEFR’in kültür ile ilgili verileriyle örtüşen bir yapıya sahip olduğu
görülmüştür. Yunus Emre Enstitüsü A1’de tekrarlarıyla birlikte 430 kültürel ögeye
rastlanırken, Yunus Emre Enstitüsü A2’de bu sayının %36'lık bir artışla 585'e çıktığı
gözlemlenmiştir. YEEDK A1-A2 içerisinde yer alan kültür aktarımına yönelik unsurların
dağılımına bakıldığında dilin dört temel becerisine –dinleme, konuşma, okuma, yazma–
aynı ölçüde yer verilmediği göze çarpmaktadır. Kültürel ögelerin sıklığına göre YEEDK
A1-A2’deki frekans ortalamalarına bakıldığında beceriler sırasıyla; okuma (%72,5),
dinleme (%13), yazma (%12) ve konuşma (%2,5) şeklindedir. YEEDK A1-A2’deki
kültürel ögelerin Avrupa Ortak Başvuru Metnine göre dağılımı incelendiğinde, “yaşam
koşulları” kategorisinde diğer kategorilere göre daha fazla kültürel ögeye rastlanmıştır.
Kaynakça
Barın, E. vd. (Ed.). (2016). Yedi iklim Türkçe Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğretim seti
ders kitabı A1 (3. Baskı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık.
Barın, E. vd. (Ed.). (2016). Yedi iklim Türkçe Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğretim seti
ders kitabı A2 (4. Baskı). Ankara: Başak Matbaacılık.
CEFR, (2001). Common European Framework of Reference for Languages: Learning,
Teaching, Assessment. Cambridge: Cambridge University Press.
Durmuş, M. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretimi. (2. Baskı) Ankara: Grafiker Yayınları.
Durmuş, M. ve Okur, A. (Ed.). (2013). Yabancılara Türkçe Öğretimi El Kitabı. Ankara:
Grafiker Yayınları.
Göçer, A. (2012). “Dil-kültür ilişkisi ve etkileşimi üzerine”. Türk Dili, Dil ve Edebiyat
Dergisi, Cilt 3, Sayı 729.
Günay, V.D. (2016). Kültürbilime giriş: dil, kültür ve ötesi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Yalınkılıç, K. (2010). “Bir öğretim aracı olarak ders kitabı”. Ülper, H. (Ed.), Türkçe Ders
Kitabı İncelemeleri içinde (s. 3-20) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
61
Gazi Üniversitesi TÖMER Uluslararası Öğrenciler İçin Akademik
Türkçe I Adlı Kitaptaki Etkinliklerin Bilişsel Stratejiler Açısından
İncelenmesi
Mehmet KARA, Mustafa ULUTAŞ
Gazi Üniversitesi, Uşak Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı; Türkiye’de lisans ve lisansüstü öğrenim gören/görecek
yabancı öğrenciler için yazılmış Akademik Türkçe I adlı kitaptaki etkinliklerin bilişsel
öğrenme düzeyleri açısından özelliklerini belirlemektir. Çalışmanın amacına uygun olarak
kitaptaki etkinlikler, Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nde bulunan en alt (hatırlama)
düzeyden en üst (yaratma) düzeye kadar incelenmiş, bunların ilgili düzeylere göre dağılımı
tablolar hâlinde sunulmuştur.
Çalışmanın amacı, inceleme sürecinin nitel araştırma yöntemlerine göre
desenlenmesini zorunlu kılmış ve bu doğrultuda doküman incelemesinin kullanılması
uygun görülmüştür. Araştırmada kodlama güvenirliğini sağlamak için farklı uzmanlık
alanlarından kişiler (Türkçe eğitimcisi, eğitim programcısı), ders kitaplarında yer alan
etkinlik sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ndeki bilişsel seviyelerden hangisine
göre yazıldığını ayrı ayrı incelemiş ve her bir sorunun kendi içinde içerdiği bilişsel işlem ya
da eyleme dayanarak bir kodlama yapmışlardır.
Çalışmadan elde edilen verilere göre yenilenmiş taksonominin üst basamakları olan
“değerlendirme” ve “yaratma” becerilerinin kitaptaki etkinliklerde neredeyse hiç yer
almadığı görülmüştür. Tüm bilişsel düzeyler dikkate alındığında etkinliklerin daha çok
“anlama/kavrama” basamağı üzerinde yoğunlaştığı belirlenmiştir. Söz konusu kitaptaki
etkinliklerin hedef kitlenin eleştirel düşünme, irdeleme, analiz etme, yargılama, çözüm
üretme gibi üst düzey bilişsel becerilerin gelişimine yapacağı katkının sınırlı olacağı
düşünülmektedir.
Kaynakça
Anderson, L. W. & Krathwol, D. R. (Ed.). (2010). Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile
ilgili bir sınıflama. Durmuş Ali Özçelik (çev.). Durmuş Ali Özçelik). Ankara:
Pegem.
Durukan, E. ve Demir, E. (2017). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma
kitaplarındaki etkinliklerin Bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre
sınıflandırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6 (3), 1619-
1629.
Kara, M. ve Ulutaş, M. (2018). Millî Eğitim Bakanlığı Türkçe dersi 2018 öğretim
programındaki okuma kazanımlarının bilişsel stratejiler açısından incelenmesi,
Internatıonal Learnıng Teachıng And Educatıonal Research Congress (Ilter-2018) 6-
8 September 2018 - Amasya, TURKEY
Lyke, J. A. & Young, A. J. K. (2006). Cognition in context: Students’ perceptions of
classroom goal structures and reported cognitive strategy use in the college
classroom. Research in Higher Education, 47 (4), 477-490.
Ulutaş, M. ve Kara, M. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki
okuma etkinliklerinin yenilenmiş Bloom taksonomisi’ne göre incelenmesi, The
International Congress of Academic Studies on the Turkish-Russian World
(UTRAK), 14 – 16 Aralık 2018, Ankara, TURKEY.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
62
Dil ve Edebiyat Öğretiminde Parodi: Aşk ve Gurur ve Zombiler
Melda ORYAŞIN, Duygu AK BAŞOĞUL
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
Günümüz dil ve edebiyat öğretiminde ciddi (soylu, klasik vb.) nitelikteki yapıtların
okunması noktasında olumsuz (sıkıcı, ağır, güncellikten uzak vb.) bir bakışın olduğu ve
sorunlar yaşandığı bilinmektedir (İsen-Durmuş, 2011; Shelton, 2014; Karagöz, 2018). Bu
bağlamda Shelton (2014), bu tür yapıtların sınıf ortamında kullanılabilmesi için teknoloji,
medya, satir ve parodiden yararlanma gibi çeşitli yollar önermektedir. Önerdiği bu yollarla
öğrencilerin bu tür yapıtlarla daha yeni ve heyecan verici bir biçimde ilgilenebileceğini
savunmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, postmodernizm bağlamında ortaya çıkan
metinlerarasılığın alt kavramlarından biri olan parodinin Aşk ve Gurur ve Zombiler romanı
ve filmi üzerinden özgün yapıtla karşılaştırmalı olarak söylemsel görünümlerinin eleştirel
söylem çözümlemesi yöntemiyle belirlenip dil ve edebiyat öğretiminde kullanılabilirliğine
ilişkin değerlendirmelerde bulunmaktır.
Parodi, ciddi (soylu, klasik vb.) bir yazınsal dizgenin tümüyle alaycı ya da eleştirel
bir amaç taşımadan gülünç bir çelişki yaratacak biçimde gözler önüne serilerek ve
olabildiğince sıradan ve güncel bir konuya dönüştürülerek oyunsal düzende yeniden
üretilmesidir (Aktulum, 2004: 303; 2013: 141). Gülünçlük, kişilerin kendi dünyası ve değer
yargılarından farklı olanı yargılaması ve alay etmesi durumlarında ortaya çıkar. Bu gibi
durumlardan sonra yeni bir denge kurulur ve bu yeni denge kabul edilir. Gülünç metin
türleri, söyleşimsel ya da anlatısal metin tipinde olabilir. Anlatılardaki karakterler, edimleri
ve fiziksel yanlarıyla gülünçleştirilerek okur üzerinde etki yaratılmaya çalışılır. Bu tür
metinlerde eleştiriye de yer verilerek anlatım sıklıkla eleştirel söyleme dayalı biçimde
kullanılabilir (Günay, 2013: 389). Söylem kavramı; metin, söylemsel eylem ve toplumsal
eylem olmak üzere üç boyut içerir ve (eleştirel) söylem çözümlemesi için bu üç öğe
birbirleri için kaçınılmazdır. Söylem çözümleme anlayışı, söylemsel değişimle toplumsal
ve kültürel değişimin ilişkisini incelemektir (Fairclough, 2006: 73). Dolayısıyla
yapıtlardaki karakterlerin toplumruhbilimsel betimlemeleri de yapılarak kimlik sunumları
ayrıntılandırılmış; parodinin söylemsel görünümleri sunulmuştur.
Kaynakça
Aktulum, K. (2004). Parçalılık Metinlerarasılık. Ankara: Öteki Yayınevi.
Aktulum, K. (2013). 7. Ünite Metinlerarasılık. Saltık, E. (Ed.) Eleştiri Kuramları (128-
153). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Austen, J. (2006). Aşk ve Gurur. İstanbul: Oda Yayınları.
Austen, J. ve Grahame-Smith, S. (2016). Aşk ve Gurur ve Zombiler. İstanbul: Domingo
Yayınevi.
Fairclough, N. (2006). Discourse and social change. USA: Polity Press.
Günay, V. D. (2013). Metin Bilgisi-Hem Metin Çözümleme Hem de Yaratıcı Yazma.
İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
İsen-Durmuş, T. (2011). Klasik Eserlere Çocuklar Nasıl Yönlendirilmeli ve Buna İlişkin
Batıdaki Uygulamalardan Örnekler. Turkish Studies, 6(3), 929-937.
Karagöz, M. (2018). Türk ve Dünya Klasikleriyle Yapılandırılmış Dil ve Edebiyat Öğretimi
Tasarısı: Okulöncesinden Yükseköğretime (Bir Eylem Araştırması). Doktora Tezi,
Ankara Üniversitesi.
Shelton, A. N. (2014). The power of parody and satire in the 21st century English
classroom. Honors Projects, Paper 131, 1-20.
Aşk ve Gurur ve Zombiler (film):
https://www.youtube.com/watch?v=Rzxv8EZ0zxE&t=285s Erişim tarihi:
13.03.2019.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
63
Temel Düzeyde Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenlerin Telaffuz
Problemleri: Rabat Örneği
Melike ERDEM İPEK, Kürşat ARAMAK
Yunus Emre Enstitüsü, Yunus Emre Enstitüsü
Bu çalışmanın amacı, Rabat’ta Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen temel düzeydeki
öğrencilerin telaffuz problemlerini tespit etmek ve özellikle yurt dışında konuşma
becerisinin geliştirilmesine yönelik hazırlanacak materyal ve etkinliklere katkı sağlamaktır.
Çalışmanın katılımcı grubu, 2017-2018 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Rabat Yunus
Emre Enstitüsünde Türkçe kurslarına devam eden A1 ve A2 öğrencilerinden oluşmaktadır.
Nitel araştırma türünde, durum tespitine yönelik yapılan bu çalışmada veri toplama araçları
olarak Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti’ndeki seviyeye uygun konuşma soruları ve dönem
sonunda uygulanan kur ve sertifika sınavları kullanılmıştır. Bahse konu sorulara
öğrencilerce verilen cevaplar ses kayıt cihazı yardımıyla kaydedilmiştir. Elde edilen veriler,
içerik analizine tabi tutulmuş, belirlenen telaffuz problemleri kategorileştirilmiştir. Çalışma
temel düzeyde Türkçe öğrenen ve anadili Arapça olan 30 öğrenciden alınan veriler ile
sınırlıdır.
Kaynakça
Açık, F. (2008). Türkiye’de yabancılara Türkçe öğretilirken karşılaşılan sorunlar ve çözüm
önerileri. Uluslararası Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu 2008’de sunulmuş
bildiri, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Kıbrıs.
Sunel, H. (2010) Türkçenin ana dil ve yabancı dil olarak öğretilmesinde telaffuz ve imlanın
önemi. V. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Bilkent Üniversitesi
Yayınları, Ankara.
Kara, M. (2013). Zenica üniversitesi Türkoloji bölümündeki Boşnak öğrencilerin Türkçe
metin okumadaki sorunları. International Periodical For The Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013, p. 939-950.
Emiroğlu, S. (2013). Konuşma eğitimi. Ed: M. Durmuş & A. Okur). Yabancılara Türkçe
öğretimi el kitabı içinde (s. 277-291). Grafiker Yayınları, Ankara.
Tüm, G. (2014). Çok uluslu sınıflarda yabancı dil Türkçe öğretiminde karşılaşılan sesletim
sorunları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 255-266.
Türk Dil Kurumu, (2009). Türkçe sözlük. Ankara: TDK.
Türk Dil Kurumu, (2012). Yazım kılavuzu (27. Baskı). Ankara: TDK.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
64
Yunus Emre Enstitüsü Yedi İklim Türkçe Setinin (Temel Seviye: A1)
Dinleme Etkinliklerinin Çerçeve Programı Ölçeğinde İncelenmesi
Mesut GÜN, Gizem ALPTEKİN
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Bu çalışmada bugün birçok Türkçe Öğretim Merkezi(TÖMER)’inde ders kitabı
olarak okutulan Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretim seti temel seviye ders kitabında yer
alan dinleme etkinlikleri Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni’nde temel seviye dinleme
becerileri için belirlenen ölçütlere uygunluğu, ders kitabında yer alan etkinlikler içerisinde
dinleme etkinliklerinin yeri ve dinleme etkinliklerinin dinleme sürecine uygunluğu
açılarından incelenmiştir. Bu amaçlar doğrultusunda doküman analizi yöntemi kullanılmış
Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretim seti temel seviye ders kitabı belirlenen ölçütler
doğrultusunda incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda dinleme etkinliklerinin basit,
sade, anlaşılır ve günlük hayatta kullanılabilecek diyaloglardan oluştuğu, dinleme öncesine
ait etkinliklerin yer almadığı, dinleme sırası ve sonrası etkinliklerinin ise aynı tip olduğu
bulgularına ulaşılmıştır. Bu bulgular ışığında söz konusu kitabın dinleme etkinliklerinin
Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni’ ne uygun olduğu, dinleme öncesi etkinliklerin yer
alması gerektiği ve dinleme sırası ve sonrası etkinliklerinin ise çeşitlendirilmesi gerektiği
belirtilmiştir.
Kaynakça
Başar, U. (2016). “Yunus Emre Enstitüsü Yedi İklim Türkçe Setinin (Temel Seviye:
A1,A2) Yapılandırmacılık Bağlamında Değerlendirilmesi” Aydın TÖMER Dil
Dergisi. Vol:1 Sayı:2, 55-77.
Gün, M., Yalçın, Ç., Memiş, M. (2017), İki Farklı Dilin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde
Kullanılan Temel Seviye Ders Kitaplarının Dinleme Etkinlikleri Bakımından
Karşılaştırılması, International Journal of Language Academy, Vol:5 Sayı:7, 387-
403.
Kemiksiz, Ö. (2017). Dinleme Becerisi Üzerine Yazılan Makalelerin Değerlendirilmesi,
International Journal of Languages Education and Teaching, Vol:5 Sayı:1, 511-
531.
Özaltun, H. (2018). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Sesli Metinlerin Dinlenebilirlik
Açısından Tanımlanması ve Sınıflandırılması, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi.
Tabak, G., Göçer, A. (2017). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde A1-C1 Düzey
Dinleme Etkinliklerinin İncelenmesi, Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi,
Vol:6 Sayı:3, 400-411.
Tuzcu Eken, D. (2012). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Temel Düzey Dinleme-
Anlama Becerisini Geliştirmeye Yönelik Etkinlikler, 5. Uluslararası Türkçenin
Eğitimi-Öğretimi Kurultayı, Mersin.
Tüm, G. (2016). Yabancılara Türkçe Ders Kitaplarındaki Dinleme Etkinliklerinin Avrupa
Ortak Başvuru Metnine Uygunluğu Üzerine Bir Çalışma, International Journal of
Languages’ Education and Teaching, Vol:4 Sayı:2, 125-142.
Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
Yüce, S. (2005), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi ve Avrupa Dil Ölçeği, Türk
Eğitim Bilimleri Dergisi, Vol:3 Sayı:4, 419-429.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
65
İkinci Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin Başvurdukları Dil Öğrenme
Stratejileri ile Dil Öğrenme Kaygıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Muhammet Raşit MEMİŞ
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Bu araştırmada, Türkçe öğrenen uluslararası öğrencilerin öğrenim sürecinde
başvurdukları dil öğrenme stratejileri ile Türkçe öğrenmeye yönelik kaygı durumlarının
belirlenmesi, dil öğrenme stratejileri ile yabancı dil kaygısının cinsiyet ve dil düzeyinden
etkilenip etkilenmediğinin ortaya çıkarılması ve yabancı dil öğrenme stratejilerinin
kullanımı ile yabancı dil öğrenme kaygısı arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığının tespit
edilmesi amaçlanmıştır. İlişkisel tarama modelindeki araştırmanın çalışma grubu, B1, B2
ve C1 düzeyindeki toplam 92 yabancı uyruklu öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada,
öğrenenlerin kullandıkları yabancı dil öğrenim stratejilerini belirlemek için Oxford (1990)
tarafından geliştirilen ve Cesur ve Fer (2007) tarafından Türkçeye uyarlanan “Dil Öğrenme
Stratejileri Envanteri”, öğrenenlerin yabancı dil kaygı durumlarını belirlemek içinse
Horwitz, Horwitz ve Cope (1986) tarafından geliştirilen ve Şakrak (2009) tarafından
Türkçeye uyarlanan “Yabancı Dil Sınıf Kaygısı Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın
verileri 2018-2019 eğitim-öğretim yılı içerisinde araştırmacı tarafından toplanmıştır.
Araştırmada, ikinci dil olarak Türkçe öğrenen yabancı uyruklu öğrencilerin Türkçe
öğrenirken dil öğrenme stratejilerine orta düzeyde başvurdukları ve kaygı durumların da
orta düzeyde olduğu anlaşılmıştır. Bu sonuç, Türkçe öğretimi sürecinde dil öğrenme
stratejilerinin kullanımının artırılmasına ve öğrenenlerin kaygı düzeyinin azaltılmasına
yönelik çalışmaların yapılması gerektiğine işaret etmektedir. Araştırmada, cinsiyet
değişkeninin hem strateji kullanım sıklığı hem de kaygı düzeyi üzerinde anlamlı bir
etkisinin olduğu belirlenmiştir. Bu sonuç cinsiyetin, gelecekte yapılması beklenen dil
öğrenme stratejilerinin eğitimi ve kaygı düzeyinin azaltılmasına yönelik çalışmalarda
dikkate alınması gerektiğini göstermektedir.
Öğrenenlerin bulunduğu dil seviyesinin hem yabancı dil öğrenme stratejilerinin
kullanım sıklığını hem de yabancı dil kaygı düzeyini etkilediği görülmüştür. Bu sonuca
göre; daha alt seviyedeki öğrenenlerin stratejilere daha az sıklıkta başvurdukları ve kaygı
düzeylerinin yüksek olduğu; daha üst seviyedeki öğrenenlerin strateji kullanım sıklığının
daha yüksek ve kaygı düzeylerinin daha düşük olduğu anlaşılmıştır. Yabancı dil öğrenme
stratejilerinin kullanım sıklığı ile yabancı dil kaygısı arasında tespit edilen negatif yönlü
anlamlı ilişki de seviyeler arasında ortaya çıkan bu değişimin nedenlerine ışık tutmaktadır.
Kaynakça
Cesur, M. O. ve Fer, S. (2007). Dil öğrenme stratejileri envanterinin geçerlik ve güvenirlik
çalışması nedir?. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. 4(2), 49-74.
Horwitz, E. K., Horwitz, M. B. ve Cope, J. (1986). Foreign language classroom anxiety.
Modern Language Journal, 70, 125-132.
Oxford, R. L. (1990). Language learning strategies, Boston: Heinle And Heinle Publishers.
Şakrak, G. (2009). The relationship between emotional intelligence and foreign language
anxiety in Turkish EFL students. Yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
66
Ortaokul Öğrencilerinin Anlama Becerisini Ölçen Ölçme Araçlarının
İncelenmesi
Murat ATEŞ, Emine SUR
Necmettin Erbakan Üniversitesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi
Okuma ve dinleme becerilerindeki eksiklikler bireyin yaşantısını olumsuz yönde
etkileyecek, bir dizi sorunun oluşmasına sebep olacaktır. Bu nedenle Türkçe eğitiminde en
önemli amaçlardan biri anlama becerilerinin gelişimini sağlamaktır. Bu amaç
doğrultusunda yapılan çalışmaların ne derece etkili olduğu, bireye ne düzeyde fayda
sağladığı, strateji, yöntem ve teknik kullanımı, durum analizi vb. konularda pek çok
akademik çalışma yapılmıştır. Söz konusu akademik çalışmaların büyük bir kısmında
öğrencilerin anlama beceri düzeylerini ölçen ölçme araçları kullanılmıştır.
Bu araştırmanın amacı ortaokul öğrencilerinin anlama becerilerini ölçmek üzere alan
uzmanları tarafından geliştirilen ya da uyarlanan ölçeklerin incelenmesidir. Bu amaç
doğrultusunda; okuma ve dinleme becerilerini ölçmek üzere geliştirilen veya uyarlanan
ölçme araçların neler olduğu, bu ölçeklerin özellikleri incelenmiştir. Çalışma kapsamında
46 ölçek incelenmiştir. Araştırma verileri nitel araştırma yöntemlerinden doküman
incelemesi yoluyla toplanmıştır.
Araştırma sonunda, 1993-2017 yılları arasında 12 doktora, 18 yüksek lisans
çalışması ve 4 makalede okuduğunu anlama ölçeği kullanıldığı görülmüştür. Ölçeklerde
araştırmacıların çoktan seçmeli soruları tercih ettiği, küçük bir kısmın açık uçlu soruları
kullandıkları görülmüştür. Okuduğunu anlamayla ilgili olarak 1 araştırmacı ölçek
uyarlamış, diğer araştırmacılar okuduğunu anlama ölçeklerini kendileri geliştirmiştir.
Doktora ve yüksek lisans çalışmalarında 4 araştırmacı karma ölçek geliştirmiş, diğer
araştırmacılar çoktan seçmeli sorularla ölçek hazırlamıştır. 2004-2016 yılları arasında 4
doktora, 9 yüksek lisans çalışmasında ve 3 makalede dinleme becerisini ölçen ölçek
geliştirilmiştir. Doktora ve yüksek lisans çalışmalarında 2 araştırmacı karma ölçek
kullanmış, 3 araştırmacı açık uçlu sorulardan oluşan ölçek geliştirmiştir. İki beceri ile ilgili
yapılan ölçekler kıyaslandığında dinleme becerisini ölçen ölçme araçlarının çok daha az
olduğu görülmektedir. Ölçeklerin büyük kısmı araştırmacılar tarafından geliştirilmiş, birkaç
tane uyarlama çalışması yapılmıştır. Yurt dışında yapılan uygulamalardan daha fazla
uyarlama yapılması bu alanda çalışan kişilere örnek teşkil etmesi bakımından oldukça
önemlidir. Geliştirilen ölçeklerin büyük çoğunluğunun hangi kazanımları ölçtüğü özel
olarak belirtilmemiştir. Kazanımların ayrıntılı olarak belirtilmesi çalışmayı daha sonra
inceleyip kullanacak araştırmacılar için daha faydalı olacaktır.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
67
Yabancı Dil olarak Türkçenin Anlamlandırılmasında Kelime Öğrenme
Stratejileri
Murat DEMİREKİN
Babaoğlu Koleji
Bu çalışmanın amacı, yabancı olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin hedef dili
anlamlandırma durumlarını kullandıkları kelime stratejilerini tespit etmektir. Bu ilişkiyi
belirleyebilmek maksadıyla, öncelikle katılımcı öğrencilerin kelime, dilbilgisi ve pragmatik
düzeylerde yaşadıkları anlamlandırma süreçleri ve demografik bilgilerine dair bulgular ele
alınmaktadır. Buna yönelik, Türkiye’de 10 farklı üniversitede yabancı dil olarak Türkçe
öğrenen öğrencilerin, kelime stratejilerini tercih etme durumları detaylı olarak
incelenmektedir.
Araştırmada, Oxford (1990) tarafından geliştirilen “Dil Öğrenme Stratejileri
Envanteri (DÖSE)” ile bu envanter esas alınarak uyarlanan “Kelime Öğrenme Stratejileri
Ölçeği” kullanılmıştır. Toplanan veriler betimsel istatistik, T-testleri, tek yönlü ANOVA ve
post-hoc testleri ile analiz edilmiştir. Ardından da bireysel strateji tercihlerini belirlemek
için araştırmacı tarafından hazırlanan açık uçlu görüşme formları uygulanmıştır. Nicel
bulgular ve nitel açık uçlu görüşme formlarında ortaya çıkan strateji tercihleri de karma
yöntemle karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin kelime öğrenme stratejileri ortalamalarının orta
düzeyde (X>2.5) olduğu tespit edilmiştir. Kelime öğrenme stratejilerinden en çok duyuşsal
stratejilerin kullanıldığı belirlenmiştir.
Çalışmada kadın öğrencilerin strateji kullanım genel ortalama puanlarının daha
yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca ana dillerin yer aldığı dil ailesine göre elde edilen
sonuçlara bakıldığında, diğer dil ailelerindeki öğrencilerin ortalama puanlarının Türk dili
kökenli öğrencilere kıyasla daha yüksek olduğu görülmüştür.
Kaynakça
Demir, N. ve Yılmaz, E. (2012). Türk dili el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
Kocaman, O. ve Kızılkaya Cumaoğlu, G. (2014). Yabancı dilde kelime öğrenme
stratejileri ölçeğinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 39(176), 293-303
Onan, B. (2011). Anlama sürecinde Türkçenin yapısal işlevleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
Oxford, R. L. (1990). Language learning strategies: What every teacher should know.
Boston: Heinle ve Heinle.
Randall, M. (2007). Memory, psychology and second language learning. Amsterdam, the
Netherlands: John Benjamins.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
68
Türkçe Öğreticilerinin Sınıftaki Farklılıklara Dönük Yeterlik Düzeyleri
Murat ŞENGÜL, Abdullah UĞUR
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Türkçe öğreticilerinin sınıftaki farklılıklara dönük yeterlik düzeylerini belirlemeye
yönelik yapılan bu çalışmada, betimsel nitelikli tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın
çalışma evrenini; Türkçe ve yabancı dil araştırma ve uygulama merkezlerinde, halk eğitim
merkezlerinde, geçici eğitim merkezlerinde ve çeşitli özel kurumlarda Türkçeyi yabancı dil
olarak öğreten Türkçe öğreticileri oluşturmaktadır. Çalışma evreninden örneklem seçiminde
uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak, Türkçe öğreticilerinin
demografik özelliklerini belirlemeye yönelik kişisel bilgi formu ve Kitsantas (2012)
tarafından geliştirilip Gezer ve İlhan (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan “Sınıftaki
Farklılıklar için Öğretmen Yeterlikleri Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde; Türkçe
öğreticilerinin sınıftaki farklılıklara dönük yeterlik düzeylerini saptamak için betimsel
istatistiklerden ortalama ve standart sapma değerleri incelenmiştir. Türkçe öğreticilerinin
sınıftaki farklılıklara dönük yeterlik düzeylerinin cinsiyet, yaş, eğitim durumu ve öğrenim
görülen lisans programı değişkenlerine göre incelenmesi için de bağımsız gruplar t-testi
yapılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına çalışma tamamlandığında yer verilecektir.
Kaynaklar
Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of
the Academy of Marketing Science, 16(1), 74-94.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016).
Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Çifci, M. (2011). Türkçe öğretmeni yetiştirme programı sorunu. Turkish Studies Dergisi,
6(1), 403-410.
Dursun, F. (2013). Bilişim teknolojileri öğretmen yeterliklerinin öğretim elemanı, öğretmen
adayı ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Aydın: Adnan
Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı.
Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
Gezer, M., & İlhan, M. (2016). Sınıftaki farklılıklar için öğretmen yeterlikleri ölçeğinin
Türkçeye uyarlaması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 187-200.
İlhan, A. Ç. (2005). 21. yüzyılda öğretmen yeterlikleri. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim
Dergisi(58), 55-58.
Karacaoğlu, Ö. C. (2008). Öğretmenlerin yeterlilik algıları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, V(I), 70-97.
Kitsantas, A. (2012). Teacher efficacy scale for classroom diversity (TESCD): A validation.
Revista de Currículum Formación de Profesorado, 16(1), 35-44.
Şişman, M. (2009). Öğretmen yeterlikleri modern bir söylem ve retorik. İnönü Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 63-82.
Tanrıöğen, A. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
69
Türkiye’de Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenler İçin Türkçe
Konuşmaya Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi
Mustafa ARMUT, Saule DAURENBEK
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Gazi Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için Türkçe
konuşmaya yönelik bir tutum ölçeği geliştirmektir.
Çalışmalar incelendiğinde yabancı dil olarak Türkçe öğrenme, Türkçe dersi, yazma
kaygısı ve dinleme becerileri üzerinde tutum çalışmaları olduğu görülse de (Aytan ve
Tünçel, 2015; Karatay ve Kartallıoğlu, 2016; Sülükçü, 2016; Serdar, 2016) yabancı dil
olarak Türkçe öğrenenlerin Türkçe konuşmaya yönelik tutumuna dair herhangi bir
çalışmaya rastlanmamıştır.
Çalışma, farklı illerden B düzeyindeki 350 katılımcıyla yürütülmüştür. Ölçek
geliştirme aşamasında öncelikle madde havuzu oluşturulmuştur. Öncelikle bu maddeler bir
ölçme ve değerlendirme uzmanının görüşüne sunulmuştur. Bu aşamanın ardından gerekli
düzenlemeler yapılmış ve uzmanın çıkarılmasını istediği maddeler havuzdan çıkarılmıştır.
Daha sonra elde kalan maddeler yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında lisansüstü
seviyede ders veren ve her biri Türkçe öğretimi merkezlerinde on yılın üzerinde yabancı dil
olarak Türkçe öğretmiş üç uzman ile hâlen bir Türkçe öğretimi merkezinde yabancı dil
olarak Türkçe öğreten bir öğretim görevlisinin görüşlerine sunulmuştur. Uzmanlardan gelen
görüşler doğrultusunda maddelerde gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Sonuçta kalan 46
maddelik beşli Likert tipindeki taslak ölçek katılımcılara sunulmuştur.
Ölçek geliştirme aşamasında SPSS.23 paket programı ve LISRELL 8.80 programı
kullanılmıştır. Geçerlilik çalışmaları kapsamında açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı
faktör analizi yapılmıştır. Güvenilirlik çalışması bağlamında ölçeğin Cronbah’s Alpha iç
tutarlılık katsayısına bakılmıştır.
Yürütülen çalışma sonunda, Türkiye’de Türkçe öğrenen yabancılar için 20 maddelik
ve iki alt boyutlu bir Türkçe konuşma tutumu ölçeğinin ortaya çıkması beklenmektedir.
Kaynakça
Aytan, N. ve Tunçel, H. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe yazma kaygısı ölçeğinin
geliştirilmesi çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi. 12(30).
Karatay, H. ve Kartallıoğlu, N. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenme tutumu ile dil
becerileri edimi arasındaki ilişki. Erişim tarihi: 05 Nisan 2018,
http://sbedergi.ibu.edu.tr.
Serdar, A. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin yazmaya yönelik tutum ve
kaygıları. erişim tarihi: 03 Nisan 2018, http://acikerisim.pau.edu.tr.
Sülükçü, Y. (2016). Türkçe eğitimi bölümü öğrencileri için yabancılara Türkçe öğretimi
dersine yönelik tutum ölçeği geliştirme. Erişim tarihi: 03 Nisan 2018,
www.researchgate.net.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
70
Öğretim Üyeleri ile Uluslararası Öğrencilerin Dil Becerilerinden
Kaynaklı Yaşadıkları İletişim Problemleri
Nazik Müge TEKİN, Ferda Merve KARAMANOĞLU
Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu Üniversitesi
Üniversitelerimizde bulunan TÖMER’ler ve DİLMER’lerde uluslararası öğrencilere
Türkçe hazırlık öğretimi verilmekte; Türkçe öğrenimlerini başarı ile tamamlayan öğrenciler
lisans eğitimlerine başlamaktadır. Öğrenciler yeterli seviyede Türkçe öğrenseler bile lisans
eğitimleri sırasında dil becerilerinden kaynaklı iletişim problemleri yaşamaktadır. Bu
iletişim problemlerinin tespiti ve çözümüne yönelik bir çalışma yapma ihtiyacı
duyulmuştur. Çalışmada uluslararası öğrencilerin iletişim problemlerini belirlemek
amacıyla çeşitli üniversitelerin Türkçe Eğitimi Anabilim Dalında görev yapan öğretim
üyelerinin görüşlerine başvurularak uluslararası öğrencilerin dil becerilerinde hangi
problemleri yaşadıkları tespit edilmeye, bu durumun çözümüne ilişkin önerilerde
bulunulmaya çalışılmıştır. Araştırmada, var olan bir durum saptanmaya çalışıldığı için nitel
araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Uluslararası öğrencilerin lisans
eğitimleri sırasında öğretim üyeleriyle yaşadıkları iletişim problemlerini saptamak amacıyla
öğretim üyelerine sorulacak açık uçlu sorular hazırlanıp görüşme formu oluşturulmuştur.
Öğretim üyelerinin sorulara verdikleri cevaplara bakıldığında sözlü iletişimde kelime
dağarcığı yetersizliği, kendi dillerine öykünmeler ve konuşmalarının akıcı olmadığı;
dinleme becerisinden kaynaklı sorunların ise mecaz kullanımları anlamama, alan
terminolojisini bilmemelerinden kaynaklandığı görüşü ağırlıktadır. Yazılı iletişimde
öğrencilerin cümlenin öge dizilişinde, kelime ve eklerin yazımında hatalar yaptığı
belirtilmiş; akademisyenlerin çoğu, öğrencilerin lisans eğitimine başlamadan önce
alanlarıyla ilgili akademik Türkçe hatta özel alan Türkçesi dersi almalarının alan
terminolojisini öğrenmelerine olumlu katkı sağlayacağı yönünde görüş bildirmiştir.
Kaynakça
Açık, F. (2008). Türkiye’de Yabancılara Türkçe Öğretilirken Karşılaşılan Sorunlar ve
Çözüm Önerileri. Doğu Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitim
Bölümü “ Uluslararası Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu.
Cüceloğlu, D. (2017). İletişim Donanımları. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Durmuş, M. (2013).Yabancılara Türkçe Öğretimi. Ankara: Grafiker.
Nurlu, M., Vargelen, H., Altunbay, M., Özdemir, ve O., İnan,K. (2015). Türkçenin
Yabancı/ikinci Dil Olarak Öğretimi Politikaları. (Ed. Sarıçoban, A.), Yabancı Dil
Olarak Türkçe Öğretimi Metodolojisi içinde (ss. 70-116). Ankara: Anı Yayıncılık.
Yardımcıoğlu, F., Beşel, F. ve Savaşan, F. (2017). Uluslararası Öğrencilerin Sosyo-
Ekonomik Problemleri ve Çözüm Önerileri (Sakarya Üniversitesi Örneği).
Akademik İncelemeler Dergisi, 12(1), ss. 203-254.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
71
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Akademik Yazma Becerilerine İlişkin
Görüşleri
Neslihan YÜCELŞEN, Zeynep ÇETİNKAYA EDİZER
İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
Yükseköğretimin amaçlarından biri, bilimsel araştırmalar ve çalışmalar yapmak,
bilgi üretimi sağlamaktır. Öğrencilerin yükseköğretime başladıkları andan itibaren
okudukları kaynakları, yaptıkları ödevleri, verdikleri sınavları kapsayan, belli ölçütleri olan,
öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir beceri olarak tanımlanabilecek akademik yazma bilgi
üretiminin temelini oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Türkçe öğretmeni adaylarının akademik
yazma ile ilgili görüş ve deneyimleri hakkında fikir sahibi olmak amaçlanmıştır.
Çalışma, nitel bir araştırmadır. Çalışmanın verileri, araştırmacılar tarafından
geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığı ile toplanmıştır. Görüşmeler 2018-
2019 eğitim öğretim yılı boyunca İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul Medeniyet
Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ile Marmara Üniversitesinde sürdürülmüş, toplam
45 Türkçe öğretmeni adayına ulaşılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizinden
yararlanılmıştır. Çalışmada ulaşılan bulgular, alanyazında yer alan veriler ışığında
değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır.
Kaynakça
Arıcı, A. F. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Yazılı Anlatım Hataları. Uludağ Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi. 21 (2), 209-220.
Bağcı, H. (2007). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Yazılı Anlatıma ve Yazılı Anlatım
Derslerine Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları,
21, 29-61.
Bayat, N. (2009). Türkçe ve İngilizce Öğretmen Adaylarının Akademik Yazılarında
Yapısal Özellikler. Dil Dergisi, 145, 48- 63.
Berger, A. A. (2008). The Academic Writer’s Toolkit. California: Left Coast Press.
Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Creswell, J. W. (2014). Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları Araştırma Deseni.
Ankara: Eğiten Kitap.
Kan, M. O. (2017). Akademik Yazma. Ankara: Eğiten Kitap.
Murray, R. & Moore, S. (2006). The Handbook of Academic Writing. New York: Open
University Press.
Swales, J. M. & Feak, C. B. (2012). Academic Writing for Graduate Students, 3rd Edition:
Essential Skills and Tasks. Ann Arbor : University of Michigan Press.
Şenöz Ayata, C. (2014). Bilimsel Metin Üretimi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Uzun, L. (2001). Bilimsel Metne Özgü Önbiçimlenişler ve Bilimsel Metin Yazma Edimi.
Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi. 12, 197-204.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.
Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Zemach & Rumisek (2005). Academic Writing from Paragraph to Essay. London:
Macmillan Press
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
72
Suriyeli Ortaokul Öğrencilerinin Türkçe Öğrenme ve Uyum
Süreçlerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi
Nurşat BİÇER, Hüsnü ÖZALTUN
Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Milli Eğitim Bakanlığı
Bu çalışmanın amacı Ortaokul düzeyinde öğrenim gören Suriyeli öğrencilerin
Türkçe öğrenme ve uyum süreçlerinin öğretmen görüşleri doğrultusunda
değerlendirilmesidir. Bu amaçla öğrencilerin Türkçe öğrenme sürecinde karşılaştıkları
sorunlar, bu sorunlara üretilen çözümler, öğrencilerin sınıf içi uyumları ve öğretmenlerle
olan iletişim biçimleri ortaya konmuştur. Betimsel özellikte yapılan bu çalışmada nitel
araştırma deseni kullanılmıştır. Çalışma Kilis ilinde ortaokul düzeyinde öğrenim gören
Suriyeli öğrencilerin dersine giren 16 Türkçe öğretmeniyle yürütülmüştür. Suriyeli
öğrencilerin Türkçe becerileri ve entegrasyon süreçleriyle ilgili öğretmenlerin görüşlerini
almak amacıyla araştırmacılar tarafından görüşme formu hazırlanmıştır. Formların
hazırlanma sürecinde Türkçe eğitimi alanında uzman olan bir öğretim üyesinden ve iki
Türkçe öğretmeninden görüş alınmıştır. Düzenlenen görüşme formu vasıtasıyla
öğretmenlerden yazılı olarak cevaplar alınmıştır. Görüşme yoluyla elde edilen nitel
verilerin çözümlemesinde betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmada kodlama
güvenirliğini sağlamak için araştırmacılar tarafından ayrı ayrı kodlamalar yapılmıştır.
Kodlama sonucunda oluşturulan ortak kodlar ile ilgili daha detaylı açıklamalar yapmak için
örnek ifadelere yer verilmiştir.
Öğretmenlerin görüşleri öğrencilerin karşılaştıkları sorunlar, öğretmenlerin nasıl
yardımcı oldukları, gelecekteki eğitim hayatları, sınıf içi davranışları, iletişim kurma
şekilleri, sorunların çözümüne ilişkin öneriler çerçevesinde ifade edilmiştir. Öğrencilerin
gelecekteki hayatlarına dair olumsuz düşüncelerin öne çıktığı, sınıf içi uyumları konusunda
şiddete eğilimin fazla olduğu ve kurallara pek uymadıkları anlaşılmıştır. Öğretmenlerin
öğrencilerle genellikle iyi bir iletişim kuramadıkları ve yaşanan sorunların çözümü için
okula başlamadan iyi bir hazırlık eğitimi almaları gerektiği belirtilmiştir.
Kaynakça
Man, F. (2015). “Some Reflections on Migration and its Effects on Host Country’s Labour
Market: Syrian refugees in Turkey”. International Journal of Academic Research in
Business and Social Sciences, 5(12) 232-240.
Roxas, K. C. (2011). “Creating communities: Working with Refugee Students in
Classrooms”. Democracy and Education, 19(2), 1-8.
Taylor, S. and Sidhu, R. K. (2012). “Supporting Refugee Students in Schools: What
Constitutes Inclusive Education?” International Journal of Inclusive Education,
16(1), 39-56.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
73
Nitelikli Çocuk Edebiyatı Yapıtlarıyla Tasarlanmış Türkçe Öğretimi
Ortamları: Eğitim Durumu Örneği
Nülifer KARADAĞ
Milli Eğitim Bakanlığı
Türkçe öğretimi; dili doğru ve bilinçli kullanan, dile karşı duyarlı olan, duygu ve
düşüncelerini yerli yerinde ve düzgün ifade edebilen, sorgulama ve eleştirel düşünme
becerisine sahip bireyler yetiştirmek gibi amaçlar taşımaktadır. Bu amaçların
gerçekleşebilmesi için Türkçe öğretiminde kullanılacak temel araç, yazınsal niteliği olan
metindir. Türkçe ders kitaplarında yer alan; doğrudan bilgi aktaran, kısaltılmış ve sayısı
fazla olan metinlerle bu amaçları gerçekleştirmek mümkün olmayabilir. Aynı zamanda
metinleri yetiştirme kaygısıyla hızlı ve özensiz biçimde yapılan çalışmalar, metinde
bulunan duygu ve düşüncelerin tam olarak anlaşılmasına engel olabilir. Bu engellerin
önüne geçebilmek amacıyla Türkçe öğretiminde yazınsal niteliği olan çocuk edebiyatı
yapıtlarından faydalanılması gerekir. Türkçe öğretiminde çocuk edebiyatı yapıtlarından
nasıl faydalanılabileceğini ortaya koymak amacıyla hazırlanmış bu eğitim durumunun,
öğrenciler, öğretmenler ve öğretmen adayları için faydalı olacağı düşünülmektedir.
Kaynakça
Ak, B. (2019). Yaşasın Ç Harfi Kardeşliği. İstanbul: Günışığı Kitaplığı Yayıncılık.
Aslan, C. (2010). Düşünme Becerilerini Geliştirici Dil ve Edebiyat Öğretimi Ortamları-Bir
Eğitim Durumu Örneği-. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
C:13, S:24, 127-152.
Aslan, C. (2017). Örnek Durumlarıyla Türkçe- Türk Dili ve Edebiyat Öğretimi. Ankara:
Anı Yayıncılık.
Çelik, T. (2013). Dil ve Edebiyat Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Dilidüzgün, S. (2003). İletişim Odaklı Türkçe Derslerinde Çocuk Kitapları. İstanbul:
Morpa Kültür Yayınları.
MEB. (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8.
Sınıflar). Ankara.
Sever, S. (2001). Öğretim Dili Olarak Türkçenin sorunları ve Öğretme- Öğrenme
Sürecindeki Etkili Yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakültesi Dergisi. C: 34, S:1, 11-22.
Sever, S. (2006). Türkçe Öğretiminin Çözülemeyen Sorunları. Varlık Dergisi, S: 1189,
Ekim, 8-16.
Sever, S. (2015). Çocuk edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem yayıncılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
74
Çocuk Kitaplarında Eğitimle İlgili Meslekler
Oğuzhan YILMAZ, Zeliha SERTTAŞ, Aycan ÜNAL
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi,
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi
Çocuk edebiyatı estetik anlamda çocukları geliştirmenin ve okuma zevki
edindirmenin yanında çocukları hayata hazırlama işlevine de sahiptir. Bu açıdan çocuk
kitaplarındaki mesleklerin sunuluş biçimi çocukların daha sonraki süreçte bu mesleklerle
ilgili algılarını ve gelecekte verecekleri kararlarını etkileyeceği düşünülmektedir. Bu temel
düşünce ekseninde çalışmada çocuk kitaplarındaki eğitim alanındaki mesleklerin sunuluş
biçimleri ve ortaokul öğrencilerinin bu mesleklere ilişkin düşünceleri irdelenmiştir.
Doküman analizi deseniyle yapılan çalışmada veriler iki aşamada toplanmıştır. Öncelikle
araştırmanın amacı doğrultusunda yayınevlerinin internet adreslerindeki kitap tanıtım
katalogları incelenmiş, araştırmanın amacına hizmet edebileceği düşünülen eserler temin
edilmiştir. İkinci olarak ise ortaokul öğrencilerinin eğitimle ilgili mesleklere ilişkin duygu
ve düşüncelerini belirlemek için onlarla yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
Çalışmada elde edilen veriler ilkin betimsel analize sonrasında ise içerik analizine tabi
tutulmuştur. Verilerin analizi sırasında eserlerdeki eğitim alanındaki meslekler; bu
meslekleri yapan karakterlerin cinsiyet durumları, fiziksel görünümleri, duygu ve
davranışları analiz birimi olarak belirlenmiştir. Çalışma sonucunda eğitimle ilgili
mesleklerin sunumunda cinsiyet ve fiziksel görünüm açısından birtakım kalıplamalar
yapıldığı, öğretmen ve idareci karakterlerin olumlu duygu ve davranışları ile olumsuz
duygu davranışlarının hemen hemen birbirine eşit olduğu, öğrencilerin ise eğitim
alanındaki mesleklere ilişkin düşüncelerinin kitaplardakinden yer yer farklılık gösterdiği
tespit edilmiştir.
Kaynakça
Şimşek T. (Ed.) (2011). Çocuk ve Edebiyat. Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El
Kitabı. Grafiker Yayınları. Ankara.
Türkyılmaz M. (2012). Aytül Akal’ın Romanlarında Öğretmen. V. Ulusal Çocuk ve
Gençlik Edebiyatı Yaşayan Yazarlar Sempozyum Dizisi: Çocuk ve Gençlik
Edebiyatında Aytül Akal Sempozyumu. 329-334.
Uludağ, M. E. (2008). 1923-1950 Dönemi Çocuk Romanlarında Sevgi ve Korku
Motiflerinin Çocuk Eğitimine Etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Dicle
Üniversitesi, Diyarbakır.
Yılmaz, O. Ve Yakar, Y. M. (2017). Yazınsal Nitelikli Çocuk Kitaplarında Öğretmen ve
İdareci Karakterlerin Sunuluş Biçimi. 10. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi
Kurultayı. Okan Üniversitesi, İstanbul.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
75
Teknoloji Tabanlı Yeni Tip Okuryazarlıklar ve Kavramsal Alanları
Osman ÖZDEMİR
İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan teknoloji
tabanlı okuryazarlık kavramlarının çerçevesini alan yazındaki çalışmalar ışığında çizmek ve
medya okuryazarlığı, bilgi okuryazarlığı, dijital okuryazarlık, teknoloji okuryazarlığı, üst
okuryazarlık gibi terimlerinin sınırlarını ortaya koymaktır. Teknoloji çağının gelişi ile
birlikte bilgi edinme ve üretme yolu olan okuma ve yazma becerilerinin değiştirilmesi ve
geliştirilmesi gerekmektedir. Alan yazında yeni okuryazarlıklar olarak tanımlanan bu
kavramlar, yeni nesillere dijital çağda, her türlü teknolojik ortamda okuma ve yazma
becerisini nasıl kullanabilecekleri üzerine yoğunlaşmaktadır. Ancak bu konuda birçok
okuryazarlık terimi ortaya atılmakta ve bu terimlerin karşıladığı kavram alanlarının sınırları
konusunda bir muğlaklık göze çarpmaktadır. Dolayısıyla bu kavramların aralarındaki
sınırları ortaya koymak, alan yazındaki çalışmalar için önem arz etmektedir. Bu çalışma
oluşturulurken literatür taraması kullanılarak teknoloji tabanlı yeni tip okuryazarlık
modellerinin hangi özelliklere sahip olduğu, tanımlamaların kronolojik olarak ne şekilde
değiştiği üzerinde durulmuştur. Yapılan alan yazın taramasında, bilgi ve medya
okuryazarlığından dijital okuryazarlığa doğru bir gidiş görülmektedir. Buradaki temel
ayrım önceki okuryazarlıkların daha çok bilinçli tüketici (consumer) üzerine odaklanmasına
karşın dijital okuryazarlık kavramı ile birlikte yaratıcı/üretici (author) kavramına
odaklandığı görülmektedir. Sonuç olarak; dijital okuryazarlık tanımlamasının bugün için
daha geçerli bir kavram olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda, Türkçe öğretiminin
öğrencilerin çağın gereklerine uygun bir öğrenme öğretme sürecinden geçmesine yönelik
öneriler sunulmuştur.
Kaynakça
Alkalai, Y.E. ve Hamburger, Y.A. (2004). Experiments In Digital Literacy.
Cyberpsychology & Behavior. 7(4).
Aufderheide, P. (1993). Media Literacy. A Report of the National Leadership Conference
on Media Literacy. Aspen Institute, 1755 Massachusetts Avenue, NW.
Belshaw, D. (2012). What is' digital literacy'? A Pragmatic investigation (Doctoral
dissertation, Durham University).
Breakstone, J., McGrew, S., Smith, M., Ortega, T., & Wineburg, S. (2018). Why we need a
new approach to teaching digital literacy. Phi Delta Kappan, 99(6), 27-32.
Burnett, C. (2010). Technology and literacy in early childhood educational settings: A
review of research. Journal of early childhood literacy, 10(3), 247-270.
Ferris, S. P., & Wilder, H. (2006). Uses and potentials of wikis in the classroom. Innovate:
Journal of Online Education, 2(5).
Honan, E. (2008) Barriers to teachers using digitaltexts ın literacy classrooms. Literacy.
42(1). 36 – 43.
JISC (2014) Developing digital literacies. [Online]
http://www.jisc.ac.uk/guides/developing-digital-literacies.
Prenskey, M. (2001). Digital natives, digital immigrants part 1. On The Horizon, 9(5), 1-6.
Summey, D. C. (2013). Developing digital literacies: A framework for professional
learning. Corwin Press.
Van Deursen, A. J. (2017). Digital Divide: Impact of Media Literacy. The International
Encyclopedia of Media Effects, 1-8.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
76
Alfabe Farklılıklarının Yabancılara Türkçe Öğretimindeki Etkisi
Ömer ÇİFTÇİ, Rıdvan DEMİRCİ
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Milli Eğitim Müdürlüğü
Bu çalışmanın amacı, farklı ülkelerden Türkiye’ye gelen ve Türkçe öğrenen yabancı
uyruklu öğrencilerin Türkçeyi öğrenirken karşılaştıkları alfabe kaynaklı sorunların hangi
boyutlarda olduğunu ortaya koymaktır.
Çalışma nitel araştırma yöntemine göre düzenlenmiştir. Bu doğrultuda nitel veri
toplama tekniklerinden gözlem, görüşme ve doküman inceleme kullanılmıştır. Araştırmanın
verileri, çalışma grubunda yer alan öğrencilere uygulanan yapılandırılmış görüşme formları,
dikte yöntemiyle öğrencilere yazdırılan metinler ve çalışma kapsamında araştırmacı
tarafından yapılan gözlem aracılığıyla toplanmıştır. Toplanan verilerin analizinde ise içerik
analizi kullanılmıştır.
Araştırmanın çalışma grubunu 6 üniversitenin TÖMER’lerinde Türkçe öğrenen
yabancı uyruklu öğrenciler oluşturmaktadır. Bu öğrencilerin 52’si sadece Arap alfabesini
bilen, 14’ü sadece Kiril alfabesini bilen, 93’ü ise Latin alfabesini bilen öğrencilerdir. Arap
alfabesini bilen yabancı uyruklu öğrencilerden 29’u alfabe farklılıklarının Türkçe
öğrenmelerinde sorun oluşturduğunu belirtmiştir. Benzer bir şekilde Özdemir ve Yazıcı
(2014) da Mısır’da Türkçe öğrenen ve Arap alfabesini kullanan öğrencilerin iki dilde
kullanılan alfabenin farklı olması nedeniyle birtakım sorunlar yaşadığını belirtmiştir. Kiril
alfabesini bilen öğrencilerin ise 12’si alfabe farklılıklarının Türkçe öğrenmelerinde sorun
oluşturduğunu düşünmektedir. Kulamshaeva (2018) da alfabe farklılıklarının, Kiril
alfabesini kullanan Kırgızların Türkiye Türkçesini öğrenmelerinde büyük sorunlara yol
açtığını ve Türkiye Türkçesini öğrenmek isteyen bir Kırgız’ın alfabe farklılığı gibi ciddi ve
büyük bir engelle, aşması gereken bir duvarla karşılaştığını ifade etmiştir.
Ana dilinde Latin alfabesini kullanan ya da ikinci alfabe olarak Latin alfabesini bilen
yabancı uyruklu öğrencilerin 70’i alfabe farklılıklarının Türkçe öğrenmelerinde bir sorun
teşkil etmediğini ifade etmiştir. Sefer ve Konuk (2014) da yabancı dil olarak Türkçe
öğrenen Bosna Hersekli lise öğrencileri üzerinde yaptıkları bir çalışmada Türk alfabesinin
Latin temelli bir alfabe olması ve Bosna Hersek’te de Latin alfabesinin kullanılmasından
dolayı çalışma grubundaki öğrencilerin Türkçeyi öğrenmekte zorlanmadığını ifade etmiştir.
Çalışma kapsamında elde edilen sonuçlara göre yabancı uyruklu öğrencilerin Türkçe
öğrenme sürecinde alfabe farklılıklarından dolayı yaşadığı sorunlar, öğrencinin ana diline,
ana dilinde kullandığı veya ikinci alfabe olarak bildiği alfabelere göre değişkenlik
göstermektedir. Kiril alfabesini kullanan öğrenciler, Türk alfabesinde yer alan sessiz
harflerin, Arap ve Latin alfabesini kullanan öğrenciler ise sesli harflerin telaffuzunda sorun
yaşamaktadır. Türk alfabesinde yer alan harflerin yazımı konusunda Arap ve Latin
alfabesini kullananlar sesli harflerin yazımında, Kiril alfabesini kullananlar ise sessiz
harflerin yazımında sorun yaşamaktadır.
Kaynakça
Kulamshaeva, B. (2018). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Karşılaşılan
Morfonolojik Sorunlar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(70), 212-224.
Özdemir, V. ve Yazıcı, M. H. (2017). Araplara Türkçe Öğretiminde Alfabe Sorunu:
İskenderiye Örneği. Uluturkad, 2 (1), 55-70.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
77
Ses Temelli Tümce Yöntemine Göre /e/ Sesbiriminin Öğretimi,
Aksaklıklar ve Çözüm Önerileri
Özge CAN
Dokuz Eylül Üniversitesi
Ses Temelli Tümce Yönteminde öğrencilerin öğrenme yaşantılarının anlamlı bir
bütün olarak örgütlenmesi ve sunulması, kalıcı ve etkin öğrenmeyi sağlamaktadır. Bu
yöntemde sesbirimlerden seslemlere, seslemlerden sözcüklere, sözcüklerden tümcelere,
yani küçük birimlerden daha büyük birimlere ulaşılması hedeflenmektedir. İlkokul 1. sınıf
Türkçe öğretim programında hedefteki ilk sesbirim olan /e/ sesbirimi, >e< yazıbirimiyle
örtüştürülerek öğretilmekte, bu da ilgili öğretmenlerle yapılan Odak Grup Görüşmelerinden
(Focus Group Interviews) elde edilen verilere göre öğrencilerin ilkokuma sürecinde
aksaklıklara neden olmaktadır. Bu noktada çalışmamız, genel olarak sözcüklerdeki
sesbirimleri ayırt etme ve aralarındaki farkı gözetme, seslem, uyak vb. gibi söyleyiş
birimlerine yönelik farkındalık sürecine gönderimde bulunan (S)esbirimsel (F)arkındalık
(Phonemic/Phonological Awareness) ana ekseninde /e/ sesbiriminin öğretilmesi sürecindeki
sorun ve aksaklıkları ortaya koymayı; bunların giderilmesi için halihazırdaki programın ve
etkinliklerin sesbilimsel değişkeleri gözeterek yeniden düzenlenmesi yolunda çözüm
geliştirilmesi için öneriler sunmayı amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda, Seçkili
Örneklem (Selected Sampling) yöntemiyle İlköğretim Türkçe Öğretmen Kılavuz
Kitabı’ndaki ve ders içi/ders dışı (ev ödevi) için yararlanılan yardımcı ders etkinliklerindeki
ilgili bölümlerden /e/ sesbiriminin diğer sesbirimlerle bir araya gelerek sözcük başı, ortası,
sonu konumda yer aldığı tüm hedef sözcükler listelenmiş, /e/ sesbiriminin öğretiminde
belirlenen hedefler ve kazanımlar, yönergeler ve alıştırmalar ile birlikte SF araştırmaları
çerçevesinde değerlendirilmiştir. Elde edilen verilere göre, /e/ sesbiriminin sesletiminin
içinde bulunduğu sözcüğün seslem sayısına, seslemin açıklık/kapalılığına ve buna göre
içerdiği değişkenlere göre farklılaştığı gibi bilgilerin gözardı edildiği, yönergelerin de bu
yönde düzenlendiği, ilgili olduğu düşünülen görsellerin sistematik bir yapılandırmaya tabi
tutulmadığı sonucuna ulaşılmış, yöntemsel değişikliklerin yapılması için görsel ve işitsel
etkinlikler düzenlenerek çözüm önerileri sunulmuştur.
Kaynakça
Byrne, B. ve Fielding-Barnsley, R. (1991). Evaluation of a programme to teach phonemic
awareness to young children. Journal of Educational Psychology, 83, 104–111.
Castles, A. ve Coltheart, M. (2004). Is there a causal link from phonological awareness to
success in learning to read? Cognition, 91(1), 77–111.
Ehri, L. C., Nunes, S., Willows, D., Schuster, B., Yaghoub-Zadeh, Z. ve Shanahan, T.
(2001). Phonemic awareness instruction helps children learn to read: Evidence from
the National Reading Panel’s meta-analysis. Reading Research Quarterly, 36, 250–
287.
Ergenç, İ. (2002). Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü. İstanbul, Türkiye:
Multilingual.
Ergenç, İ. ve Bekar Uzun, P. (2017). Türkçenin Ses Dizgesi. Ankara, Türkiye: Seçkin.
Hulme, C., Hatcher, P. J., Nation, K., Brown, A., Adams, J. ve Stuart, G. (2002). Phoneme
awareness is a better predictor of early reading skill than onset–rime awareness.
Journal of Experimental Child Psychology, 82, 2–28.
Kozminsky, L. ve Kozminsky, E. (1995). The effects of early phonological awareness
training on reading success. Learning and Instruction, 5, 187–201.
Troia, G. A. (1999). Phonological awareness intervention research: a critical review of the
experimental methodology. Reading Research Quarterly, 34, 28–52.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
78
Yabancılara Türkçe Dilbilgisi Öğretiminde Metin Odaklı Bir Dilbilgisi
Öğretimi Modeli – B1 Düzeyi
Özlem YILMAZ, Şükran DİLİDÜZGÜN
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
Geleneksel yaklaşımlarda dil, dilbilgisel kalıpların yapısal dizgesi sayılırken çağdaş
yaklaşımlarda, iletişimsel bağlamlara uygun dilsel çeşitlilik olarak ele alınmaktadır.
Dolayısıyla, günümüzde dilin iletişimsel boyutu önem kazanmış ve dilin bağlam içinde
anlam kazandığı görüşü kabul görmüştür. Bundan dolayı, dilbilgisi çalışmalarının da ancak
iletişime katkıda bulunduğu ölçüde yararlı olabileceği düşünülmektedir. Dilbilgisi en iyi
bağlam içinde öğretilip pratik edilmekte ve metin, dilbilgisi öğretiminde başvurulabilecek
ana kaynaklardan biri olarak görülmektedir. Yabancı dil öğretiminde metin odaklı dilbilgisi
öğretiminin dayanak alındığı bu çalışmanın amacı, dilbilgisi öğretiminde dil yapılarının
işlevlerinin metinler içinde sorgulandığı, analiz edildiği ve öğrenciye sezdirildiği metin
odaklı bilinçlendirme etkinlikleriyle bu yapıların biçim, anlam ve kullanımlarının
içselleştirildiği yaratıcı dilbilgisi etkinlikleri sunmak ve dilbilgisi öğretiminin iletişimsel
edincin bir boyutu olarak değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çekmektir. Bu amaç
doğrultusunda, metin odaklı dilbilgisi öğretimi için B1 düzeyinde bir model
oluşturulmuştur. Metin seçim ölçütleri doğrultusunda düzeye uygun seçilen özgün bir metin
ve bu metin üzerine hazırlanan görev nitelikli dilbilgisi etkinlikleri için üç alan uzmanından
görüş alınmış ve gereken düzenlemeler yapılmıştır. Daha sonra, bu etkinlikler bir devlet
üniversitesinde Türkçe hazırlık sınıfında uygulanmış ve öğrencilerin görüşleri odak grup
görüşmesi ile alınmıştır. Bu çalışmada ise, hazırlanan etkinlikler, metin odaklı dilbilgisi
modelinin amacı doğrultusunda açıklanarak sunulacaktır.
Kaynakça
Dilidüzgün, Ş. (2012). “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminin Söylemsel Yeti Geliştirme
Bağlamında Değerlendirilmesi”, Ed. Engin Yılmaz, Mehmet Gedizli, Erdal Özcan
ve Yonca Koçmar. Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Üzerine Çalışmalar. Ankara: Pegem
Akademi. (s. 342-350)
Gower, R. Philips, D. ve Walters, S. (2005). Teaching Practice / A handbook for teachers in
training. Oxford: Macmillan..
Scrievener, J. (2003). Teaching grammar. Oxford University Press.
Thornbury, S. (2000). How To Teach Grammar. Spain: Longman.
Yılmaz, Ö. (2018). Yabancı Dil Öğretiminde Metin Odaklı Dilbilgisi Öğretimi. İstanbul:
İstanbul Üniversitesi. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
79
Türk Öğrencilerin PISA Okuma Becerileri Alanındaki Test
Maddelerini İşlemlemede Kullandıkları Stratejiler
Özler ÇAKIR, Devrim ALICI
Mersin Üniversitesi, Mersin Üniversitesi
Üçer yıllık periyodlarla yapılan PISA sınavının okuma becerileri alanına ilişkin
sonuçları incelendiğinde, Türkiye’nin sırasıyla 2009 yılında 65 ülke arasında 39., 2012
yılında 65 ülke arasında 42. ve 2015 yılında 72 ülke arasında 50. sırada olduğu
gözlenmektedir. Türkiye 2015 raporu, alt yeterlik düzeyinde yer alan öğrenci oranının
arttığını, buna karşılık üst yeterlik düzeyinde yer alan öğrenci oranının azaldığını
göstermektedir (MEB, 2019). Bu sonuçlar, Türk öğrencilerin bu alandaki test maddelerini
yanıtlamada sorunlar yaşadıklarını ortaya koymaktadır. Bu nedenle bu çalışmanın amacı,
“Sesli Düşünme Yöntemi”ni kullanarak, Türk öğrencilerin PISA Okuma Becerileri
alanındaki maddeleri işlemlemede kullandıkları stratejileri belirlemek ve bulgulardan yola
çıkarak okuduğunu anlama becerisini geliştirmeye yönelik öneriler sunmaktır. Araştırmanın
katılımcılarını Türkiye’de Mersin ili Merkez ilçesindeki çeşitli liselerde okuyan ve 2019
yılı itibarıyla 15 yaşını doldurmuş öğrenciler arasından gönüllü olarak çalışmaya katılan 45
öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada, PISA 2009 Okuma Becerileri Alanında MEB (2015)
tarafından yayımlanan örnek test maddeleri arasından seçilen 2 madde kağıt-kalem testi
şeklinde düzenlenerek uygulanmıştır. Uygulama aşamasında, öncelikle katılımcılara Sesli
Düşünme Yöntemi hakkında bilgilendirme yapılmış ve örnek bir uygulama
gerçekleştirilmiştir. Daha sonra her katılımcı ile bireysel uygulama yapılarak araştırmanın
verileri elde edilmiştir. Bu süreçte katılımcıdan metinleri işlemlerken ve maddeleri
yanıtlarken tüm düşüncelerini sesletmesi istenmiş ve bu sesletimler kayıt altına alınmıştır.
Katılımcıların sesletimlerinden elde edilen kayıtlar bilgisayar ortamında yazıya
aktarıldıktan sonra, elde edilen sesli düşünme protokolleri kullanılan stratejiler bakımından
çözümlenmiştir. Sesli düşünme protokollerinin devam etmekte olan çözümlenme sürecinde
elde edilen ön bulgular, katılımcıların metinleri işlemlemedeki başarısızlıklarının yanlış
okuma, dünya bilgisi yetersizliği, söz varlıklarındaki eksiklikler, metin-şekil ilişkisi
kurmadaki yetersizlikler, özet çıkarma stratejilerindeki yetersizlikler, metin içi bağlantı
kurma ve çıkarım yapma stratejilerindeki yetersizliklerden kaynaklandığı doğrultusundadır.
Kaynakça
Laing, P.S., and Kamhi, G.A. (2002). The Use of Think-aloud Protocols to Compare
Inferencing Abilities in Average and Below-average Readers. Journal of Learning
Disabilities, 35, 436-447.
Kendeou, P., and van den Broek, P. (2005). The Effects of Readers’ Misconceptions on
Comprehension of Scientific Text. Journal of Educational Psychology, 97, 235-245.
MEB (2015). PISA Örnek okuma becerileri soruları. http://pisa.meb.gov.tr/wp-
content/uploads/2015/02/pisa-ornek-sorular-okumabecerileri.pdf İndirildi:
05.02.2019
MEB (2019). 2015 PISA Ulusal Raporu. http://pisa.meb.gov.tr/wp-
content/uploads/2014/11/PISA2015_UlusalRapor.pdf İndirildi: 05.02.2019
Pepper, D., Hodgen, J., Lamesoo, K., Kõiv, P., & Tolboom, J. (2016). Think aloud: Using
cognitive interviewing to validate the PISA assessment of student self-efficacy in
mathematics. International Journal of Research & Method in Education, 15–28
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
80
Türkiyede Orta Dereceli Okullarda(Ortaokul ve Liselerde) Dil Bilgisi
Öğretimi
Rasim ÖZYÜREK
Bilkent Üniversitesi
Bir ulusu ulus haline getiren en önemli unsurlardan biri, bilindiği gibi o ulusun
“dilidir. Dil bir ulusun tarihi ve karakteridir. Bir ulusu bir arada tutma kudretine sahip
ruhsal bir güç, doğup büyüyen, gelişen, canlı bir varlık olarak dili görüyoruz. Öncellikle
şunu söylemeliyiz ki, anadili öğretimi her öğrencinin, dilsel, duyuşsal, zihinsel, bilişsel ve
psikolojik gelişimine uygun olmalıdır, böyle olmazsa ana dili öğretimi verimli olmaz,
çünkü çocuk dersi anlamayacağı için dersten nefret eder, nefret ettiği bir şeyi de
öğrenemez.
Dilbilgisi nedir?
Dil bilgisi, bir dilin kurallarını, sözcük ve cümle yapılarını, bunların görev ve
türlerini inceleyen, özetle, bir dilin mekanizmasını, sistematiğini ve kullanım ilkelerini
irdeleyen alandır, diyebiliriz. Ortaokul ve Liselerimizde dilbilgisi öğretimi çok önemlidir.
Okullarımızda dil bilgisi dersleri ismi, fiili öğretmekten ileri gidemiyor. Amaçlar
gerçekleşmiyor. Bu nedenle tüm Ortaokul ve Liselerimizde öğrencilere anadillerini
sevecekleri bir eğitim vermek her Türkçe ve Edebiyat öğretmeninin başlıca görevi
olmalıdır. Çalışmamın sınırları dahilinde anadili öğretimi konusu içerisinde “Dil bilgisi
öğretiminin yeri, bu öğretimin ülkemizde nasıl yapıldığı, ne gibi sorunların olduğu, bu
sorunların nasıl çözülebileceği, ortaokul ve liselerimizde nasıl bir dil bilgisi öğretimi
yapılması gerektiği” konularına değineceğim.
İnsanlar, içinde doğdukları milletin dilini herhangi bir öğretime gerek duymadan,
bilinçaltı yardımıyla öğrenirler. Ancak, dili doğru, anlamlı ve işlevsel kullanmak amacıyla
bu yapıyı bilinç seviyesine çıkartmak gerekir. Kişilerin etkin ve verimli bir iletişim
kurabilmeleri, dili doğru kullanmalarına, yani onun kurallarını ve işleyişini doğru bir
şekilde öğrenmelerine bağlıdır.
BU BAĞLAMDA;
Ortaokullarda Türkçe, Liselerde edebiyat ve dil bilgisi öğretimi yeniden gözden
geçirilmeli, Türkçe ve dil bilgisi derslerinin saatleri yeterli miktara getirilmeli. Türkçe
öğretmenlerine ders işleyişlerinde kullanabilecekleri, özellikle dil bilgisi konularını
metinlerle iç içe nasıl inceleyeceklerini gösteren, aynı zamanda derslerin nasıl daha zevkli
hale getirileceği hususunda yönlendirici kitapçıklar hazırlanmalı, sınıflarda kullanılacak
kaynaklar arttırılmalı, öğrenciler bunları kullanmaya teşvik edilmeli, öğrencileri sıkmadan,
onlara anadile dair dil becerileri edindirilmeli, böylelikle hepsinin etkin iletişim
yapabilmelerini sağlamalı, ortaokullarda Türkçe, liselerde edebiyat öğretmenlerinin
yetiştirilmesinde geleneksel dil bilgisi kitaplarından değil de, dilbilimsel çalışmaların
ışığında hazırlanmış kitaplardan yararlanılması sağlanmalıdır.
Unutulmamalıdır ki, anadil bir milletin sahip olduğu ortak değerlerden en
önemlisidir. Anadile ilişkin beceri ve alışkanlığı, sıkıcı dil bilgisi dersleriyle soğutmadan
öğrenciye kazandırmak, biz Türkçe ve Edebiyat öğretmenlerinin en önemli görevidir.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
81
Çağdaş Türkiye Türkçesi Dildüzeneği Öğretiminde Kafa Karıştırıcı Bir
Terim / Kavram: Cümle Dışı Unsur / Öge
Recai ÜNAL
T.C. Özel DİLMER Dil Okulu
Çalışmanın amacı cümle dışı unsur / öge denen cümle ögesinin terim ve kavram
olarak Çağdaş Türkiye Türkçesi’nin anadili eğitimi sürecinde dildüzeneği öğretiminde
ortaya çıkardığı sorunların, yol açtığı kafa karışıklığının, zihin bulanıklığının ele alınıp
açıkça gösterilerek bu konuda çeşitli öneriler sunulması, çözüm yolları önerilmesidir.
Çağdaş Türkiye Türkçesi’nin anadili eğitimi sürecinde dildüzeneği öğretiminde
genel olarak cümle ögelerinin, özel olarak da cümle dışı unsur ya da öge adı verilen cümle
ögesinin öğretiminde ciddî sorunlar yaşandığı, sözkonusu terimden ve kavramdan ötürü
kafaların karıştığı, zihinlerin bulandığı bir gerçektir. Çağdaş Türkiye Türkçesi’ndeki cümle
ögeleri ve sınıflanmaları genellikle dilbetimi, dizimbetimi çalışmalarında kimi terim
ayrımlarıyla, kimi değişik bölütleştirmelerle (kategorileştirmelerle), birbirinden az çok
ayrımlı anlayışlarla ele alınmıştır. Çağdaş Türkiye Türkçesi’ndeki cümle ögelerini ele alan
bazı araştırmacılar sınıflamalarında cümle dışı unsur / öge adını verdikleri ve genellikle
“cümlenin kuruluşuna doğrudan doğruya katılmayan, ara cümleler / ara sözler, bağlama
edatları / bağlaçlar, seslenmeler / hitaplar, ünlemler, ünlem edatları, ünlem grupları gibi
unsurlar” biçiminde tanımladıkları bir unsura yer vermişlerdir (Ergin, 1984: 401; Karahan
2018: 36-38; Göker, 2001: 80-81; Özkan, 2004: 208; Erkul, 2004: 42-43; Gülensoy, 2005:
433; Keskin, 2007: 215-216; Özkan-Sevinçli, 2008: 124-126; Kültüral, 2009: 42-43;
Karaağaç, 2012: 512).
Çalışma bir yazılı belgeler, kaynaklar araştırması-incelemesidir. Çalışmada
kullanılan veriler Çağdaş Türkiye Türkçesi üzerine yazılmış dilbetimi (gramer, dilbilgisi),
dizimbetimi (sentaks, sözdizimi) yapıtlarından (kitap, makale) alınmaktadır. Çalışmada yer
verilen örnekler genellikle Çağdaş Türkiye Türkçesi’nin yazın yapıtlarından seçilmekte,
zaman zaman ve yer yer; Çağdaş Türkiye Türkçesi’nin anadili konuşuru olan bildiri
yazarının ürettiği örnekler de kullanılmaktadır. Çalışmada genellikle tümevarım yöntemi
kullanılmakta, kimileyin ise tümdengelim yöntemine yer verilmektedir. Çalışma geleneksel
dilbetimi anlayışına, yaklaşımlarına, yöntem düzenceğine olabildiğince çağcıl dilbiliminin
bulgularıyla, verileriyle karşılık sunup onları etkisiz kılmaya uğraşmakta, ele aldığı
sorunsalı çözmeye çaba göstermektedir. Sözkonusu çalışma bunları yapmaya uğraşırken de
bilimsel, nesnel ve gerçekçi tutumdan kopmamaya özen göstermektedir. Ayrıca çalışmanın
yordam (teknik) bakımından hem çözümlemeye (analize), hem de bireşime (senteze) yer
verdiği dile getirilmelidir.
Çalışmada cümle dışı unsur / öge terimi yerine yeni bir öneride bulunulmaktadır:
Bağlayıcılar ve Katkı Vericiler. Görüşümüzce; önerilen bu terim kullanılmakla; Çağdaş
Türkiye Türkçesi’nin dildüzeneği ve dizimdüzeneği betimleme çalışmaları daha sağlıklı,
daha tutarlı, daha az sorunlu olarak yapılabileceği gibi anadili eğitimi-öğretimi de daha
seçik (net) terim / kavramlarla, daha sağlıklı biçimde gerçekleştirilebilecektir.
Kaynakça
Atabay, N.-ÖZEL, S.-Çam, A. (1981). Türkiye Türkçesinin Sözdizimi. Ankara: TDKYay.
Banguoğlu, T. (1986). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yay.
Beserek, A. (1991). Türkçede Cümle Yapısı. İstanbul: M.E.B. Yay.
Bilgin, M. (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz. Ankara: Anı Yayıncılık.
Bozkurt, F. (1991). Türkçemizin ABC’si. İstanbul: Simavi Yay.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
82
Bozkurt, F. (2004). Türkiye Türkçesi, Türkçe Öğretiminde Yeni Bir Yöntem. İstanbul: Kapı
Yay.
Burdurlu, İ. Z. (1974). Tümce Çözümlemeleri ve İncelemeleri. İzmir: İzmi Eğitim Enstitüsü
Yay.
Delice, H. İ. (2007). Türkçe Sözdizimi. İstanbul: Kitabevi.
Demiray, K. (1980). Temel Dilbilgisi Lise 1.2.3. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
Demir, N.-Yılmaz, E. (2006). Türk Dili El Kitabı. Ankara: Grafik Yay.
Deny, J. (Tercüme Eden: A. U. Elöve)(1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi).
İstanbul: Maarif Vekâleti Neşriyatı.
Dizdaroğlu, H. (1976). Tümcebilgisi. Ankara: TDK Yay.
Ediskun, H. (1988). Türk Dilbilgisi, Sesbilgisi-Biçimbilgisi-Cümlebilgisi: İstanbul: Remzi
Kitabevi.
Eker, S. (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yay.
Emre, A. C. (1945). Türk Dilbilgisi, Türkçenin Bugünkü ve Geçmişteki Gelişmeleri Üzerine
Gramer Denemesi. İstanbul: TDK Yay.
Ergin, M. (1984). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yay.
Erguvanlı Taylan, E. (1998). “Türkçe’de Tümce Yapısına Sahip Tümleç Yantümceleri”,
Doğan Aksan Armağanı. Ankara: AÜDTCF Yay., s.155-164.
Erkman-Akerson, F. (1993). “Eş İşlevli Dilbilgisel Yapıların Kullanım Değerleri -Ortaçlı
ve Koşullu Yapılar-“, VII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri 13-14 Mayıs 1993
(Yayınlayanlar: Kâmile İmer-N.Engin Uzun). Ankara: A.Ü. D.T.C.F. Yayını, s.95-
103.
Erkul, R. (2004). Cümle ve Metin Bilgisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
Göğüş, B. (1968). “Türkçede Cümlemsilerin Kuruluşu ve Temel Cümleciğe Bağlanma
Şekilleri”, TDAY Belleten 1968. Ankara: TDK Yay., s.89-142.
Göker, O. (2001). Uygulamalı Türkçe Bilgileri III. Ankara: M.E.B. Yay.
Göknel, Y. (1976). “Üretici-Dönüşümlü Dilbilgisi ve Türkçe Sözdizimi”,Türk Dili (Dil ve
Edebiyat Dergisi), Nisan 1976, C:XXXIII, S:295. Ankara: TDK Yay., s.263-270.
Gülensoy, T. (2005). Türkçe El Kitabı. Ankara: Akçağ Yay.
Güneş, S. (1997). Türk Dili Bilgisi. İzmir: D.E.Ü. Yay.
Hatiboğlu, V. (1982a). Türkçenin Sözdizimi. Ankara: AÜDTCF Yay.
Hatiboğlu, V. (1982b). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: AÜDTCF Yay.
Karaağaç, G. (2009). Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yay.
Karahan, L. (1995). “Türkçede Birleşik Cümle Problemi”,“TürkGramerinin
Sorunları” Toplantısı (22-23 Ekim 1993). Ankara: TDK Yay., s.36-39.
Karahan, L. (1999). Türkçede Söz Dizimi – Cümle Tahlilleri-. Ankara: Akçağ Yay.
Keskin, R. (2007). Türkçe Dil Bilgisi ve Kompozisyon Bilgileri. Konya: Çizgi Kitabevi.
Koç, N. (1990). Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Koç, S. (1991). “Türkçe’de İçtümce Örgüsü”, Dilbilim Yazıları 1991 (Derleyenler: Ayhan
Sezer-Sabri Koç). Ankara: USEM Yay., s.17-26.
Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
Kültüral, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Cümle Bilgisi. İstanbul: Simurg Yay.
Mansuroğlu, M. (1955). “Türkçede Cümle Çeşitleri ve Bağlayıcıları”, TDAY Belleten
1955. Ankara: TDK Yay., s.59-71.
Mehmedoğlu, A. (2006). Türkiye Türkçesinde Cümle Ögelerine Yeni Bir Bakış. İstanbul:
Değişim Yay.
Özkan, M. (2004). Tarih İçinde Türk Dili. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Özkan, M.-Sevinçli, V. (2008). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: 3F Yayınevi.
Özsoy, A.S. (1991). “Türkçenin Sözdizimi ve Kuramsal Dilbiliminde Evrensellik
Kavramı”, Dilbilim ve Türkçe. Ankara: Dil Derneği Yay., s.45-55.
Sağlam, S. (1977). Türkçenin Sözdizimi, Örneklerle Tümce Çözümlemeleri. Diyarbakır.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
83
Şimşek, R. (1987). Örneklerle Türkçe Sözdizimi, Tümceler-Belirtme Öbekleri-Çözümleme.
Trabzon: Kuzey Gazetecilik Matbaacılık.
Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Ulaş, A.H. (2003). Cümle ve Metin Bilgisi. Ankara: Aktif Yayınevi.
Ünal, R. (2010). Çağdaş Türkiye Türkçesi’nde Başlıca Zaman Ulaçları. İstanbul: DİLMER
Yay.
Ünal, R. (2011). “Çağdaş Türkiye Türkçesinde Çokyüklemli Yapılar”, X. Dil, Yazın ve
Deyişbilimi Sempozyumu (3-5 Kasım 2010, Gazi Üniversitesi, Ankara) Bildiriler
Kitabı, 2.Cilt. Ankara: Bizim Büro Basımevi, s. 449-455 Üstüner, A. (1998).“Cümlenin Ögeleri Konusundaki Karışıklıklar”, Türk Dili (Dil ve
Edebiyat Dergisi), Ocak 1998, S: 553. Ankara: TDK Yay., s.18-30.
Tanpınar, A. H. (1992). Bir Tren Yolculuğu, Türk Edebiyatından Seçme Hikâyeler I (Haz.:
Erhan Sezai Toplu). İstanbul: M.E.B. Yay., s.38-49.
Abasıyanık, S. F. (1980). “Hişt, Hişt!”, Sait Faik Abasıyanık, Hayatı, Sanatı, Eserleri
(Hazırlayan:Muzaffer Uyguner). İstanbul: Varlık Yay., s.75-78.
Abasıyanık, S. F. (1980). “Haritada Bir Nokta”, Sait Faik Abasıyanık, Hayatı, Sanatı,
Eserleri (Hazırlayan:Muzaffer Uyguner). İstanbul: Varlık Yay., s.52-59.
Atay, O. (1985). Tutunamayanlar. İstanbul: İletişim Yay.
Karaosmanoğlu, Y. K. (2008). Yaban. İstanbul: İletişim Yay.
Meriç, N. (1994). “Keklik Türküsü”, Modern Türk Öyküleri 50 Yazar, 50 Öykü. İstanbul:
Tempo Kitapları, s.69-74.
Soysal, S. (1994). “Barış Adlı Çocuk”, Modern Türk Öyküleri 50 Yazar, 50 Öykü. İstanbul:
Tempo Kitapları, s.155-162.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
84
Ana Dili Türkçe Olan Bireylerin ve Yabancı Dili Türkçe Olan
Bireylerin Yazılı Anlatımlarının Düşünceyi Geliştirme Teknikleri
Açısından İncelenmesi
Remzi CAN, Mustafa ARMUT
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de yabancı dil olarak Türkçe öğrenen bireylerle ana
dili Türkçe olanların yazılı anlatımlarını düşünceyi geliştirme teknikleri açısından
incelemektir.
CEFR (2017) mevcut basamaklandırmada en üst düzeye işaret eden C2’nin bir “ana
dili konuşuruna”, “iyi eğitimli bir ana dili konuşuruna” ya da “ana diline yakın” bir
konuşmaya gönderme yapmadığını vurgulamaktadır. Bununla birlikte metinde, C2 düzeyi
ile kastedilenin oldukça başarılı öğrenenlerin konuşmalarını yansıtır biçimde dilde
uygunluk ve kolaylık olduğu belirtilmektedir. Buradan hareketle, bu çalışmada da bu
uygunluk ve kolaylığın sağlanıp sağlanmadığını ortaya koymak amaçlanmaktadır.
Bu çalışmaya Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Türkçe Öğretimi Uygulama ve
Araştırma Merkezinde Türkçe öğrenmekte olan orta düzeyin üstündeki 80 yabancı ve aynı
üniversitenin Türkçe Eğitimi Anabilim Dalının 1. sınıfında öğrenim görmekte olan 80 Türk
öğrenci katılmaktadır.
Katılımcılardan veri elde etmek amacıyla her bir katılımcıya, ön yüzünde 10 yazma
konusunun olduğu, arka yüzünde de en az 500’er kelimelik birer metin yazabilecekleri alan
olan birer kâğıt verilmiştir. Katılımcılardan toplanan yazılı ürünler düşünceyi geliştirme
tekniklerini kullanma bakımından değerlendirilmiştir. Bu amaçla Paragrafta Düşünceyi
Geliştirme Teknikleri Değerlendirme Ölçeği (Can, 2012) kullanılmıştır.
Bu çalışmada ana dili Türkçe olanların düşünceyi geliştirme yollarına daha fazla ve
daha yüksek çeşitlilikte başvurmakta oldukları beklenmektedir. Kadınların erkeklere göre
düşünceyi geliştirme tekniklerini daha yetkin kullanmaları umulmaktadır. Düşünceyi
geliştirme tekniklerini kullanmada bir çeşitlilik beklenmemektedir. Her iki grupta da en
fazla örneklendirme, benzetme ve sayısal verilerden yararlanma tekniklerine başvurulması
olası bir sonuç olarak beklenmektedir.
Kaynakça
Can, R. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinin yazılı anlatımlarında paragraf düzeyinde
bağdaşıklık ve tutarlılık. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Common European framework of reference for languages: learning, teaching, assesment
(2017). Council of Europe.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
85
Türkçe Öğretmeni Adaylarının 21.Yüzyıl Öğrenen Becerileri Kullanım
Düzeylerinin İncelenmesi
Saadet MALTEPE, Emre BAYRAKDAR
Balıkesir Üniversitesi, Ankara Üniversitesi
Eğitim-öğretim uygulamaları da, diğer pek çok şeyde olduğu gibi, teknolojik
gelişmelerden ve değişen toplumsal yapılardan etkilenmektedir. Bu gelişim ve değişimler
çerçevesinde yaşanan dönüşümde, eğitim-öğretim sisteminin paydaşları olan öğrenen ve
öğretmenlerin etkin rol aldığı söylenebilir. Bundan dolayı 21. yüzyıl bilgi toplumunun
gereksinimlerine göre birey özellikleri belirlenmeli ve öngörülen beceri ve yeterlikler
öğrenen ve öğretmenlere kazandırılmalıdır. “Bireylerin meydana gelen değişimlere uyum
sağlaması ya da tepki vermesi, teknolojiyi yakalayabilmeleri, hızla üretilen bilgi yığınları
arasında bilgiyi seçerek, analiz ederek ve değerlendirerek elde etmeleri, elde ettikleri bilgiyi
günlük yaşamlarında kullanabilmeleri ve ürüne dönüştürebilmeleri için temel becerilerinin
yanı sıra üst düzey beceri ve yeterliklere sahip olması gerekmektedir. Bilgi toplumunda
bireylerin sahip olması gereken bu beceri ve yeterlilikler 21. yüzyıl becerileri olarak
adlandırılmaktadır” (Anagün, Atalay, Kılıç ve Yaşar, 2016: 161). Bireylerin söz konusu bu
becerilere sahip olmasında Türkçe dersinin ve Türkçe öğretmelerinin de önemli bir role
sahip olduğu söylenebilir. Öğretmenler, hedef kitleye uygun yöntem ve teknikleri
kullanabildikleri ve pedagojik becerilerini etkili biçimde sergileyebildikleri ölçüde öğrenci
performansını olumlu yönde değiştirebilirler. Bu durum 21. yy. öğrenenlerinin Türkçe
derslerini yürüten öğretmenlerin, sınıf içi etkinliklerde 21. yy. öğreten becerilerini
kullanmaları gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Türkçe öğretmenlerinin bu becerileri etkili
bir şekilde kullanabilmeleri, öğrenen konumundayken sözü edilen becerileri ne derece
içselleştirebildikleri ile doğrudan ilişkilidir. Buradan hareketle çalışmada; Türkçe öğretmeni
adaylarının 21. yüzyıl öğrenen becerileri (bilişsel beceriler, otonom beceriler, işbirliği ve
esneklik becerileri ve yenilikçilik becerileri) kullanım düzeylerinin bazı değişkenler
(cinsiyet, sınıf düzeyi, başarı durumu) açısından belirlenmesi amaçlanmıştır. İlişkisel
tarama modelinin kullanıldığı araştırmanın çalışma grubu, Balıkesir Üniversitesi Necatibey
Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Türkçe Eğitimi Ana Bilim
Dalında 2018-2019 eğitim öğretim yılında öğrenim gören toplam 259 kişiden oluşmaktadır.
Veri toplama aracı olarak Orhan Göksun (2016) tarafından geliştirilen 21. yy. Öğrenen
Becerileri Kullanım Ölçeği kullanılmıştır. Beşli Likert tipinde ve 31 maddeden oluşan
ölçeğin puanlanması; hiçbir zamandan (1) her zamana (5) doğru 1-5 biçiminde yapılmıştır.
Ölçekteki 31 madde; bilişsel beceriler, otonom beceriler, işbirliği ve esneklik becerileri ve
yenilikçilik becerileri olmak üzere dört faktör altında toplanmıştır. Elde edilen verilerin
analizinde; betimsel analiz için ortalama, değişkenler dikkate alınarak yapılan
karşılaştırmalar için t-testi ve varyans analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada Türkçe
öğretmeni adaylarının 21. yüzyıl öğrenen becerileri kullanım düzeylerinin yalnızca ölçeğin
“yenilikçilik becerileri” boyutunda erkekler lehine farklılaştığı; sınıf düzeyi ve not
ortalaması arttıkça katılımcıların 21. yüzyıl öğrenen becerileri kullanım düzeylerinin de
arttığı sonucuna ulaşılmıştır.
Kaynakça
Anagün, S. Ş., Atalay, N., Kılıç, Z. ve Yaşar, S. (2016). Öğretmen Adaylarına Yönelik 21.
Yüzyıl Becerileri Yeterlilik Algıları Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik
Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40 (2), 160-175.
Orhan Göksun, D. (2016). Öğretmen Adaylarının 21. Yy. Öğrenen Becerileri ve 21. Yy.
Öğreten Becerileri Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
86
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Şiir Okuma Becerilerinde Bürün
Olgularını Yansıtabilme Durumları
Safa ÇELEBİ, Rahime ŞENTÜRK
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Şiirin insanların duygu, düşünce ve hayal dünyalarının gelişmesine sağladığı
katkının yanında ahenk yönüyle de dilin melodik yapısının kazandırılmasında önemli bir
işlevi bulunmaktadır. Türkçe öğretim programında şiir türündeki metinlere sıkça yer
verilmesi, öğrencilerin akıcı okuma düzeylerinin geliştirilmesi amacıyla öğretmenin
rehberliğinde sesli okuma, vurgu-tonlama, anlamlı okuma, koro hâlinde okuma gibi
etkinliklerin yaptırılması şiirin bu işlevinin önemini ortaya koymaktadır. Eğitim/öğretim
ortamlarında bu etkinliklerin yaptırılmasına rehberlik edecek Türkçe öğretmenlerinin de bu
becerilere sahip olması gerekmektedir. Bu araştırmada, öğrencilere doğru ve akıcı okuma
becerisi kazandırmada model olmaları beklenen öğretmen adaylarının bu becerilere yönelik
durumlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır.
Betimsel tarama yönteminin kullanıldığı araştırmanın çalışma grubunu, Recep
Tayyip Erdoğan Üniversitesi (30 katılımcı) ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi (30 Katılımcı)
Türkçe Öğretmenliği Programının 2. Sınıfında öğrenim gören çalışmaya katılmakta gönüllü
60 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, “Etkili İletişim Dersi”
kapsamında katılımcıların Necmettin Halil ONAN’ın “Bir Yolcuya” adlı şiirini sesli
okumaları ve ses kaydına alınmalarıyla elde edilmiştir. Katılımcıların okumalarında bürün
olgularını yansıtabilme durumlarının değerlendirilebilmesi amacıyla şiir, Türkçe Eğitimi
alanında üç uzman tarafından sesli okunmuş ve okumalar ses kaydına alınmıştır. Elde
edilen ses kayıtları, araştırmacı tarafından Praat 6100 ses çözümleme programının
özelleştirilmiş versiyonu aracılığıyla tonlama, odak ve durak bakımından çözümlenmiştir.
Uzmanların sesli okumalarından ortaya çıkan ortak verilerle katılımcıların tonlama, odak
verileri sözcük temelinde, duraklama becerileri de “yapılması gereken durak” ve
“yapılmaması gereken durak” şeklinde iki açıdan karşılaştırılarak puanlanmıştır. Ortaya
çıkan nicel veriler istatistiksel yöntemlerle tablolar hâlinde sunulacaktır. Ayrıca
katılımcıların ve uzmanların perde görüntülerine ait görsellere de karşılaştırmalı bir şekilde
yer verilecektir.
Araştırmada, katılımcıların şiirde ahenk ve anlam ilişkisini kuramadıkları, mısralar
arasında dizimsel bir bağ olmasına rağmen şiiri mısra mısra okudukları bundan dolayı da
tonlama, odaklama ve duraklama hataları yaptıkları tespit edilmiştir. Bu bulgulardan
hareketle Türkçe öğretmeni adaylarının şiir okuma becerilerinde bürün olgularını
yansıtabilme düzeylerinin yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır.
Kaynakça
Aksan, D. (2013). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili (Dilbilim Açısından Bakış). Ankara: Bilgi
yayınevi.
Demircan, Ö. (2013). Türkçenin Ses Dizimi. İstanbul: Der Yayınları.
Ergenç, İ. (2002). Konuşma dili ve Türkçenin söyleyiş sözlüğü. İstanbul: Multilingual
Yayınları.
Kavcar, C., Oğuzkan, F. ve Sever, S. (2005). Türkçe öğretimi: Türkçe ve sınıf öğretmenleri
için. Engin Yayınevi.
Kaya, M. (2013). Okuma-yazma öğretiminde şiir. Dil ve Edebiyat Dergisi, 10(1), 49-96.
Mertens, Piet (2011), The Prosogram (Sürüm 2.8) [Praat programı için eklenti].
İndirilme adresi: http://bach.arts.kuleuven.be/pmertens/prosogram/.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
87
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Anlam Derinliği Sağlama
Aracı Olarak Sözlükler
Selçuk MOĞUL
Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde, sürecin sağlıklı ve verimli bir şekilde
gerçekleştirilebilmesi için birtakım araç ve materyaller kullanılmaktadır. Aynı zamanda dil
öğretimi için önemli olan noktalardan birisi de öğrenicinin zihnine çeşitli yönlerden etki
eden ve zihinsel altyapıyı ifade eden anlam derinliği kavramıdır. Öğretim sürecinde, sözü
edilen anlam derinliğini sağlamak için de çeşitli kaynaklar kullanılmaktadır. Birbirine yakın
bu iki süreçte de kullanılabilecek kaynaklardan olan sözlükler, çalışmada ana unsur olarak
ele alınmaktadır. Dilin etkin kullanımını sağlamada önemli bir yerde bulunan sözlükler, dil
öğretimi sürecine çeşitli yönlerden katkılar sunmaktadır. Dolayısıyla yabancı dil olarak
Türkçe öğretiminde de öğrenicinin zihninde sağlam bir arka plan oluşturma aşamasında
sözlükler hem bir rehber hem de kayda değer bir öğretim materyali olarak karşımıza
çıkmaktadır. Sözlükler bu açıdan bakıldığında, özellikle Türkçenin geçirdiği tarihsel
aşamaların, sosyal tecrübelerin ve bunun sonucunda şekillenerek günümüzde de devam
etmekte olan Türkçe faaliyetlerinin bir raporu niteliğindedir. Sözlükler bu özelliklerinin
yanı sıra dilin yazılı kurallarının dışında, ana dil konuşurlarının zihinsel altyapısında yer
alan, sosyal açıdan, doğal olarak ve genetik mirasları sayesinde edindikleri ya da
kazandıkları dil unsurlarını muhafaza etme görevi üstlenir. Yabancı dil olarak Türkçe
öğrenme amacıyla sürece dâhil olan bir öğrencinin, mümkün olduğu kadarıyla bu dilsel
altyapıdan ve toplumun oluşturduğu arka plandan faydalanması anlamlı olacaktır. Sözlükler
bu görevi yerine getirebilme açısından Türkçeye ayrıca bir değer katabilme hacminde
olmalıdır.
Çalışmada, Türkçenin sözlüklerle ilgili tarihsel aşamaları esas alınarak günümüze
kadar olan süreç esas alınmıştır. Bununla birlikte tarihsellik, bir yardımcı unsur olarak ele
alınmaktadır. Metinde daha çok, günümüzdeki sözlük türleri ve sözlük alışkanlıkları
üzerinden gerçekleştirilecek bir tespit ve değerlendirme silsilesi oluşturmak
amaçlanmaktadır. Sözlük türleri kendi içerisinde değerlendirildiğinde, yabancı dil olarak
Türkçe öğretiminde tek dilli ve iki dillileştirilmiş sözlüklerin, öğrenicinin düşünselliğini
etkileyecek anlamda değerlendirilebileceği görülmektedir. Anlam derinliği sağlama ve
diğer öğrenme etkinliklerine destek olma açısından da özellikle tek dilli sözlüklerin ve buna
bağlı olarak yenilenen yeni nesil sözlüklerin önemi göz önüne alınmaktadır. Çalışma
genelinde sözlük türleri, yabancı dil olarak Türkçe öğretimi sürecinde bir materyal olarak
ele alınarak anlamsal derinliği oluşturmadaki görevleri irdelenmektedir.
Kaynakça
Eminoğlu, E. (2010). Türk Dilinin Sözlükleri ve Sözlükçülük Kaynakçası, Sivas: Asitan
Yayınları.
İlhan, N. (2007). Geçmişten Günümüze Sözlükçülük Geleneği ve Türk Dili Sözlükleri,
Elazığ: Manas Yayınları.
Jackson, H. (2016). Sözlükbilime Giriş (Çev. M. Gürlek, E Pollat), İstanbul: Kesit
Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
88
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Sözlük Kullanımına İlişkin
Öğrenci Görüşleri
Sercan HALAT, Hatice FIRAT
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi,
Bir anadilini veya yabancı dili konuşabilmek için gerekli olan temel ve en önemli
unsur gelişmiş bir söz varlığıdır. Söz varlığının geliştirilmesi sürecinde öğrencilerin, yeni
kelime bilgisi edinirken en çok kullandıkları öğrenme araçlarının başında ise sözlükler
gelmektedir. Sözlük kullanımı sayesinde öğrenciler hem sözcükleri kendi bağlamları, hem
de konuşma ve yazma başta olmak üzere dilin temel beceri alanları içerisinde kullanmayı
öğrenir. Bu nedenle öğrencilerin, yabancı bir dili öğrenme sürecinde sözlükleri etkili bir
biçimde nasıl kullanabileceklerini de öğrenmeleri gerekmektedir. Öğreniciler genellikle
sözlükleri kullanırken, basılı ya da çevrimiçi fark etmeksizin sözlük kayıtlarında sağlanan
zengin bilgilerden, tarama/göz atma esnasında faydalanamamaktadırlar. Sözlük
girdilerindeki bu önemli bilgilere erişilememesine sebep olarak öğrencilerin sözlük
kullanma becerilerinin yeterince gelişmemiş olması veya sözlüklerin hedef kitlenin
ihtiyaçlarına uygun biçimde hazırlanmamış olması gösterilebilir. Sözlüklerin verilen
dönütler doğrultusunda öğrenicilerin ilgi ve ihtiyaçlarına uygun biçimde hazırlanması ve
sözlük kullanımına yönelik açıklayıcı bilgi ve eğitimlerin verilmesi halinde bireyler,
yabancı bir dili kullanırken kendilerini daha yetkin hissedeceklerdir. Buradan hareketle
çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin sözlük kullanımına ilişkin görüşleri, sınıf
içinde ve dışında sözlük kullanımına yönelik görüş ve tercihleri araştırılmıştır. Alanyazında
yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin sözlük kullanımına ilişkin görüşlerini geniş
kapsamlı şekilde ortaya koyan araştırma sayısı yok denecek kadar azdır. Betimsel tarama
modelinin kullanıldığı bu araştırmanın çalışma grubunu Jagiellonian Üniversitesi (Polonya)
Türkoloji bölümü, Gazi Üniversitesi ve İstanbul Aydın Üniversitesi Türkçe Öğretim,
Uygulama ve Araştırma Merkezleri’nde (TÖMER) 2018-2019 eğitim-öğretim yılı güz ve
bahar yarıyılında öğrenim gören 332 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı
olarak uzman görüşleri doğrultusunda, araştırmacılar tarafından geliştirilen ve iki alt
boyuttan oluşan öğrenci görüşleri anketi ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış,
veriler SPSS 22 programı ile analiz edilerek yorumlanmıştır. Elde edilen bulgular
neticesinde yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin, derste ve ders dışında sözlüklere
sıklıkla başvurdukları görülmektedir. Sözlük kullanım alışkanlığı boyutunda öğrenciler,
daha çok kelimelerin yazılışı, anlamı, telaffuzu, cümledeki kullanımı ve eş-zıt anlamlarına
bakmaktadırlar. Sözlük kullanım tercihleri boyutunda ise öğrencilerin çevrimiçi ve
teknoloji tabanlı sözlükleri, basılı sözlüklere oranla daha çok tercih ettikleri, görselliğe
önem verdikleri, iki dilli ve tematik sözlükleri daha kullanışlı buldukları görülmektedir.
Ayrıca katılımcılar, Türkçe söz varlığını geliştirme sürecinde, Türkçe öğretimi için
hazırlanmış sözlüklere ihtiyaç duyulduğunu vurgulayarak bu alandaki eksikliğe dikkat
çekmektedirler.
Kaynakça
Akalın, Ş. H. (2010). Sözlüğün tarihi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XCII, 268-279.
Arı, G. (2006). Kelime öğretimi. C. Yıldız (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi.
Ankara: Pegem Akademi.
Berber, C. (2012). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde yardımcı kaynak hazırlama:
Sözlük modeli ön çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Fontenelle, T. (2008). Introduction. T. Fontenelle (Ed.), Practical lexicography a reader.
New York: Oxford University Press.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
89
Golynskaia, A. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde tek dilli öğrenici sözlüğü:
Model, yöntem ve ilkeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Hartmann, R.R.K. (1996). Solving language problems: From general to applied linguistics.
Devon, UK: Exeter Press.
Karçığa, S. (2016). Görsel sözlükler ve kelime ağları. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar
Dergisi, 1 (1), 10-19.
Nation, I.S.P. (2006). How large a vocabulary is needed for reading and listening?. The
Canadian Modern Language Review, 63 (1), 59-81.
Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2013). Türkçe öğrenen yabancıların sözlük kullanma
becerileri üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi 1 (1), 13-23.
Prichard, C. (2008). Evaulating L2 readers’ vocabulary strategies and dictionary use.
Reading in a Foreign Language, 20 (2), 216-231.
Tüfekçioğlu, B. (2013). Derlem tabanlı çevrim içi Türkçe öğrenici sözlüğü: Ön adlar A
madde başı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim
Bilimleri Enstitüsü. Mersin.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
90
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Mikro Öğretim Uygulamalarında
Gözlenen Planlama ve Uygulama Sorunları: Okuma Eğitimi Örneklemi
Serpil ÖZDEMİR
Bartın Üniversitesi
Eğitim programlı bir davranış değiştirme sürecidir (Varış, 1978). Genelden özele
doğru eğitim programı, öğretim programı, yıllık plan, ünite planı, günlük plan ve ders planı
aracılığı ile hedeflenen davranış değişikliklerinin gerçekleştirilmesine çalışılmaktadır. Ders
planı, belli bir dersin amaçlarının davranışa dönüştürülmesi, içeriğin konular ve alt başlıklar
halinde sunulması, öğretim ortamının düzenlenmesi ve değerlendirme araçları hakkında
ayrıntılı planlamayı içermektedir (Külahçı, 1995’ten aktaran Demirel, 2010). Ders planı,
öğretim programındaki kazanımlara adım adım ulaşılmayı sağlamaktadır. Eğitim öğretimi
planlama becerisi öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri arasındadır (MEB, 2017).
Öğretmen adaylarının planlama ve yaptıkları planları uygulayabilme becerisi
kazanmalarında uygulamalı dersler önemli bir fırsattır. Bu çalışmanın amacı okuma eğitimi
uygulamalarında öğretmen adaylarının ders planı yapma ve uygulamada yaşadıkları
sorunları belirlemektir.
Araştırma nitel araştırma desenlerinden durum çalışması yönteminde yürütülmüştür.
Araştırmanın çalışma grubunu Batı Karadeniz’de bir eğitim fakültesinin Türkçe
öğretmenliği bölümünde okuyan üçüncü sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmada 51
öğretmen adayı gözlenmiştir. Veriler araştırmacının ders gözlemleri, uygulamaların video
kayıtları ve öğretmen adaylarının hazırladıkları ders planları incelenerek toplanmıştır.
Yapılan analizler sonucunda öğretmen adaylarının planlama ile ilgili (f=15) sorunlar
yaşadıkları, uygulamada planda yazandan farklı bir yöntem/teknik kullandıkları (f=9)
belirlenmiştir. Dersin giriş bölümünde dikkat çekme aşamasını ihmal etme (f=3), dikkat
çekme ile güdülemeyi karıştırma (f=5), güdüleme yapmama (f=4), güdülemeyi sınavlarla
ilişkilendirme (f=4), amacı belirtmeme (f=11), konuyu günlük yaşamla ilişkilendirmeme
(f=6) sorunları belirlenmiştir. Dersi geliştirme sürecinde okuma eğitimi süreçlerine ilişkin
stratejileri kullanmama (f=11), stratejileri amaca uygun kullanmama (f=4), sınıfın tamamını
etkinliklere katmama (f=7), yönlendirme yapmama (f=3), yüzeysel/anlaşılmaz
yönlendirmeler yapma (f=8); soru sorma (f=11), dönüt verme (f=3), pekiştireç verme
(f=40) ile ilgili sorunlar gözlenmiştir. Kapanış aşamasında dersi özetlememe (f=4),
değerlendirme yapmama (f=8) ve özdeğerlendirme formuna kazanımla ilgisiz ölçütler
yazma (f=3) sorunları belirlenmiştir. Bu sorunların katılımcıların deneyimsiz olmaları, alan
bilgilerinin yetersiz olması ve sınıfın yapay ortamı ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Plan yazmada öğrencileri geliştirmek için belirlenen bir kazanım üzerinden ders
planının her aşaması sınıfta ayrı ayrı çalışılmalıdır. Uygulama öncesi bir çalışma da
öz/akran değerlendirmeye yönelik ölçütler yazma konusunda yapılmalıdır. Diğer sorunlar
deneyimsizlikten kaynaklanmaktadır. Deneyim kazanmanın tek yolu da uygulamaya dayalı
çalışmalardır.
Kaynakça
Demirel, Ö. (2010). Öğretme sanatı öğretim ilke ve yöntemleri. (16. Basım). Ankara:
Pegem Akademi.
MEB. (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri
http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_
MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf Erişim Tarihi: 13.02.2019
Varış, F. (1978). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
91
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Japon Öğrencilere Görme Duyu
Fillerinin Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar −Japonca ‘Miru’ ve
Türkçe Görme Duyu Fiillerinin Karşılaştırılması−
Seval DİRİK
Osaka Üniversitesi
Türkçe, görsel algıyı betimleyen ‘bak-/gör-/izle-/seyret-’ gibi görme fiilleri ve bu
fiillerin çokanlamlı kullanımı açısından zengin bir dildir. Özellikle ‘bak-’ ve ‘gör-’ fiilleri
temel anlamlarının yanı sıra, bu anlama bağlı yan anlamlarda da sıkça kullanılır. Ayrıca
morfo-sentaktik kullanımları gereği ‘bak-’ fiili yönelme eki alırken, ‘gör-’ fiili belirtme eki
almaktadır. Bu durum yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin söz dizimsel ve anlamsal
farklara göre görme duyu fiillerinin ayrımını yapmasını zorlaştırır.
Bu çalışmanın amacı ana dili Japonca olan öğrencilerin ‘bak-/gör-/izle-/seyret-’ gibi
görme duyu fiillerini kullanırken yaptıkları hataların saptanması, bu hataların sebepleri
üzerinde durulması ve bu fiillerin Japoncadaki karşılığı olan en temel görme duyu fiili
‘miru’ ile karşılaştırılmasıdır. Bu doğrultuda Osaka Üniversitesi Yabancı Diller Fakültesi
Türkçe Bölümü öğrencilerinin (A1/A2 seviye) yaptığı sınıf içi etkinliklerden elde edilen
yazılı materyallerin analizi yapılmış olup, öğrencilerin ‘bak-/gör-/izle-/seyret-’ fiillerinin
kullanımına yönelik sık yaptıkları hatalar tespit edilmiştir. Sonuç olarak Japon öğrencilerde
Türkçe konuşurken ya da yazarken bütün görme duyu fiilleri yerine ‘gör-’ ya da ‘bak-’
fiillerini kullanma eğilimi görülmüştür. Örneğin, sınıf içi sözlü ve yazılı etkinliklerde
‘İstanbul’u baktım. / Güzel denizi bakabildim. / maç gördüm./ ...bir karşılaştırma
çalışmasını bakıp oradaki problemleri tanımladım./ Televizyonu baktım.’ gibi hatalar
saptanmıştır. Bu hataların başlıca sebebi ise ana dilin etkisi olduğu düşünülmektedir.
Japoncada en temel görme duyu fiili ‘miru’ dur ve Türkçede ‘bak-/gör-/izle-/seyret-’
fiillerine karşılık gelir. Türkçede ‘yürürken önüne bak’, ‘arkasını dönünce kızın yüzünü
gördü’ , ‘televizyon izlemek’ ya da ‘manzara seyretmek’ gibi cümlelerdeki eylemler
Japoncada çokanlamlılığı ile dikkat çeken tek bir fiil ‘miru’ ile ifade edilir. Türkçe
cümlelerin anlamı doğru idrak edilse de anadildeki ‘miru’ kullanımının etkisiyle Türkçe
fiiller cümle içinde yanlış kullanılmaktadır. Ayrıca, Japonca ‘miru’ fiilinin Türkçedeki
belirtme ekine benzer kullanımı olan ‘wo’ eki alması, Japon öğrencilerin ana dilden gelen
alışkanlık sonucu ‘bak-’ fiilini de belirtme eki ile kullanmalarına sebep olmaktadır.
Kaynakça
Aksan, M.; Demirhan, U.F. (2017) Bakmak Eylemi ve Söylem İşlevleri: Eşdizimlilik
Örüntülerinin Gösterdikleri. MEÜ Dil ve Edebiyat Dergisi.14(2), 85-107
Hirik, E. (2017) Türkiye Türkçesi Duyu Fiillerinde Anlam ve Kelime Sıklığı İlişkisi.
SUTAD. Bahar 2017,(41): 53-74
Langacker, R.W. (2008) Cognitive Grammar: A Basic Introduction. New York:
Oxford University Press.
Kubota, M. (2016) A Cognitive Linguistic Analysis of Visual Perception Verbs in
Natural Language―With Special Reference to English Verbs "Look" and "See"—.
Doctoral Dissertation. Foreign Studies Research Division Graduate School. Kansai
Gaidai University
Tanaka, S. (1996) Doshi ‘Miru’ no Tagi Kozo (The Polysemic Structure of miru
(See). Gengo Kenkyu (Journal of the Linguistic Society of Japan). 110,120-142
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
92
Behiç Ak’ın Tombiş Kitaplar Dizisinde Sözvarlığı
Sevgen ÖZBAŞI
Başkent Üniversitesi
Bir dilin sözvarlığını oluşturan atasözü, deyim, ikileme, ilişki sözleri gibi dilsel
yapılar, içinde doğduğu dilin ve kültürün en önemli izlerini taşır. Bu izler irdelenerek –
kültürel değerlerin yanı sıra- o dilde tarihi süreç içinde gerçekleşen ses-biçim-anlam
değişikleri ortaya konup dilin yapısal özelliklerine ulaşılabilir. Bir dilin sözvarlığı öğeleri
de kendini en uygun ve en doğru biçimde o dilde verilen sözlü-yazılı kültür ürünlerinde
gösterir. Dil gelişimi için kritik dönem olan okulöncesi süreçte de çocuk ne kadar çok
nitelikli uyaranla karşılaşırsa, söz dağarcığı ve kavram alanı o kadar çok genişleyebilir.
Dilsel ve görsel uyaranlar içeren en temel ve en kolay ulaşılabilir kaynak ise çocuk
edebiyatı yapıtlarıdır. Dolayısıyla bu yapıtlardaki dilsel birimler incelenerek dilin düzeyi,
sözvarlığı öğelerinden nasıl yararlanıldığı, bunların çeşitliliği, anlamsal değerleri, çocuk
okura uygun olup olmadığı gibi durumlar saptanabilir. Bu çalışmanın amacı da çocuk
edebiyatı alanında özgün yapıtlar kazandıran, hem yazar hem çizer kimliğiyle öne çıkan
Behiç Ak’ın “Tombiş Kitaplar Dizisi”nde yer alan sözvarlığı öğelerini belirlemek; bu
öğelerin kurmaca metne olan anlamsal katkılarını değerlendirip yorumlamaktır. Betimsel
nitelik taşıyan bu çalışmada, kurgusal bir yapı üzerinde tarama yöntemi kullanılmış;
ilişkisel tarama yapılarak kitaplardaki sözvarlığı öğeleri incelenmiştir. Öncelikle Behiç
Ak’ın “Tombiş Kitaplar Dizisi”ni oluşturan beş resimli çocuk edebiyatı yapıtı baştan sona
taranarak bunlarda yer alan sözvarlığı öğeleri (deyim, atasözü, ikileme vb.) saptanmış ve
kendi içlerinde bölümlendirilmiştir. Sonrasında bunların kurmaca metne olan anlamsal
katkıları -metinlerden örneklerle de desteklenerek- değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır.
Çalışmanın ana amacı yapıtlardaki sözvarlığını nicelik olarak belirlemek olmasa da en sık
kullanılan dilsel yapıların deyim ve ikileme; en azının da atasözü olduğu görülmüştür.
Sonuç olarak yazarın yapıtlarının –seslendiği yaş grubu da göz önünde bulundurularak-
Türkçenin sözvarlığını yansıttığı ve bu öğelerden yararlanarak anlatımına özgünlük,
akıcılık, şiirsellik, zenginlik kattığı; yapıtların çocuk okurun sözcük dağarcığını ve kavram
alanını genişletebilecek nitelikte olduğu söylenebilir.
Kaynakça
Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil – Ana Çizgileriyle Dilbilim. (5.Baskı). Ankara: TDK
Yayınları.
Anaz, Z. (2018). Mavisel Yener'in Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Dil Özellikleri, Sözvarlığı,
Anlatım Teknikleri ve Dış Yapı Özellikleri Bakımından İncelenmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
Lüle Mert, E. (2009). Türkçenin Sözvarlığı Açısından Eflatun Cem Güney’in Derleyip
Yazdığı Masallar (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Özdemir Mete, Ö. (2016). Sevim Ak’ın Çocuk Romanlarının Sözvarlığı Açısından
Çözümlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Sever, S. (2012). Çocuk ve Edebiyat. (6.Baskı). İzmir: TUDEM.
Sever, S. ve Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel’in Derleyip Yazdığı Masal Kitaplarında Yer
Alan Sözvarlığı Öğelerinin İncelenmesi. Folklor / Edebiyat, 20 (77), 173-188.
Yazıcı Okuyan, H. (2006). Türkçenin Sözvarlığı Açısından Fakir Baykurt'un Romanları
(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
93
Çocuk Edebiyatı Eserleri ile Tarih Bilinci-Kültürel Miras Eğitimi
Kazandırma
Sevil ÜREMEN, Selahattin DİLİDÜZGÜN
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa,İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
Bu çalışma, Betül AVUNÇ’un “İkiz Gezginler” isimli çocuk kitapları serisinin
Türkçe Öğretim Programındaki “Milli Kültürümüz” temasının “aile, bayrak, gelenekler,
geleneksel sporlar, insan ilişkileri, kültürel miras, mekânlar, millî bayramlar, şehirlerimiz,
sıla, tarihî mekânlar, tarihî şahsiyetler, tarihî eserlerimiz, Türkçe, vatan, yurdumuz, özellikli
şehirler vb.” konu örneklerine ne tür katkılar sağlayacağını ortaya koymayı
amaçlamaktadır. Yazarın çocuk edebiyatı alanında verdiği “İkiz Gezginler” serisindeki dört
kitap, çalışmanın kaynağını temsil etmektedir. Araştırmada temel nitel desen- ölçüt
örneklem yöntemleri uygulanmıştır. Araştırmacıların ifadelerinden oluşturulan ölçüt
tablosuyla efsanelere sıkça yer vererek kurgulanmış kitapların çocuklarda kültürel miras
bilinci kazanımına katkı sağlayabileceği bulgulanmıştır. 5. sınıf düzeyindeki Türkçe ders
kitaplarına alınabileceğini düşündüğümüz bir bölüme etkinlik önerisi sunulmuştur.
Kaynakça
Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş Çocuk Yazını, Yazın Eğitimine Atılan İlk Adım. İzmir:
Tudem Yayınları.
Gökalp, Z. (2016). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Gökalp, E. (2012). Sosyolojiye Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Güvenç, B. (1994). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Nas, R. (2014). Örneklerle Çocuk Edebiyatı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
Negiz, N. (2017). Kentlerin Tarihsel Sürdürülebilirliğinde Kültürel Miras: Önemi ve Değeri
Üzerine Düşünmek. Isparta: Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 3.
Oğuz, E. S. (2011). Toplum Bilimlerinde Kültür Kavramı. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28
(2), 123 - 139.
Oğuz, Ö. (2004). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyumu Bildirileri.
Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını.
Oğuz Ö. (2007). UNESCO, Kültür ve Türkiye, Millî Folklor, Yıl 19, Sayı 73.
Sever, S. ( 2015). Çocuk ve Edebiyat. İzmir, Tudem.
Şirin, H. (2007). Eğitimin Etki Alanında Sivil Toplum ve Kültürel Değişim. (38.
Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Ankara.
Tanrukulu, M. (2015). Türkiye Coğrafyasında Genel Kültür, Alt Kültür ve Mozaik Kültür,
TÜCAUM VIII. Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Sayı 473-480.
Tezcan, M. (2015). Gençlik, Kültür ve Toplum. Ankara: Anı Yayıncılık.
UNESCO, (1989). Third Medium-Term Plan (1990-1995),25 C/4, UNESCO, Paris, France.
Williams, R. (1993). Kültür. (E. Başar). Ankara: İletişim Yayınları.
Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara:
Seçkin Yayınları.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
94
Türkçe Öğretmen Adaylarının Dijital Ortamlardan Yararlanma
Durumlarına İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi
Sevim Nilay IŞIKSALAN
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı, Türkçe öğretmen adaylarının dijital ortamlardan öğrenme
sürecindeki yararlanma durumlarını belirlemektir.
Türkiye’nin de üye olduğu Avrupa Birliği Eğitim Komisyonunun belirlediği
öğretmen yetiştirme ölçütlerini yerine getirme zorunluluğu içinde öğretmen adaylarının
teknolojik beceri ve donanımlarla en üst düzeyde yetişmesi başlıca koşuldur.
Dijital ortamları amaca uygun, etkin ve yararlı biçimde kullanma, öğrenmeyi
kolaylaştıracağı gibi kalıcılığını da sağlayacaktır.
Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama deseni kullanılmış,
araştırmaya katılan öğretmen adaylarına yarı yapılandırılmış görüşme formu uygulanmıştır.
Araştırmanın çalışmanın grubunu, İç Anadolu bölgesindeki bir üniversitenin Türkçe
Eğitimi Ana Bilim dalı son sınıfında öğrenim gören 30 öğretmen adayı oluşturmaktadır.
Gönüllülük esasına göre belirlenen öğretmen adaylarının 18’i kız, 12’si erkektir.
Adaylara yarı yapılandırılmış, 7 soruluk görüşme formu uygulanmıştır. Sorular,
dijital platformları ve araçları niçin tercih ettikleri, onlardan yararlanma durumlarını
belirlemeye yöneliktir.
Soruların geçerliği ve güvenirliği için iki alan uzmanından görüş alınmış,
uzmanlardan gelen dönütler doğrultusunda sorularda gerekli düzeltmeler yapılmış, görüşme
formuna son şekil verilerek uygulama aşamasına geçilmiştir. Öğretmen adaylarının
görüşme formları kodlanıp her bir öğrencinin görüşü, birbirinden bağımsız olarak okunmuş,
benzer ve farklı görüşler kendi aralarında toplanarak boyutlandırılmış, aynı kategoride yer
alanlar bir başlık altında bir araya getirilmiş, elde edilen bulgular ilgili tablolarda betimsel
olarak gösterilmiştir.
Araştırma sonucunda, Türkçe öğretmen adaylarının görüşme formuna verecekleri
yanıtlara göre, dijital ortam ve araçları, basılı kaynaklara oranla daha çok kullandıkları
öngörülmektedir. Bunların başında akıllı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve tabletler
gelmektedir. Dijital platformlar olarak da adayların eğlence, bilgi kaynağı ve sosyal
paylaşımlarda bulunma konularında en çok facebooku kullandıkları, onu twitter ve
instagramın izlediği söylenebilir.
Kaynakça
Yalın, H.İ. (2010). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayınevi.
Çağatay, K ve Göktaş, Y. (ed), (2013). Öğretim Teknolojilerinin Temelleri: Teoriler,
Araştırmalar, Eğilimler. Ankara: Pegem Akademi.
Güneş, F. (2016). Kağıttan ekran okuma alanındaki gelişmeler. Bartın Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 5(1).1-18.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
95
Türkçe/TDE Derslerinde Geri Bildirim ve Dönüşümlü Düşünme
Sibel AKKUZU
Adapazarı ENKA Lisesi
“Eğitim uygulamalı bir bilim alanıdır. Bu nedenle eğitim problemlerine masa
başında ve kağıt üzerinde değil, problemin kaynağında, okulda ya da eğitim sisteminin
bütününde çözüm aramak gerekir. Eğitim sisteminde ortaya çıkan problemlerin çözümü, bir
ülkede izlenen Milli Eğitim Politikasına, okuldaki öğrencinin davranışa dönüştürmesi söz
konusu olan programların geliştirilmesine bağlı bulunmaktadır. Eğitimde program
geliştirme süreci, program öğeleri olan hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve
değerlendirme boyutları arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.” (Demirel,2007,syf 105)
Sunulacak bildiride öğrencilerin, eğitim yıllarında içinde bulundukları akademik ve
sosyal gelişim süreci basamakları planlanırken öğrenmeyi etkileyen unsurlardan “öğrenen”
ve “öğreten” payına düşenler ile ilgili düşünülmesi, değerlendirilmesi, geliştirilmesi
önerilen başlıklar ele alınacaktır.
Bir ölçme değerlendirme ve program geliştirme yöntemi olarak da ele alınacak olan
geri bildirim ve dönüşümlü düşünme yaklaşımlarının sadece öğretmenden öğrenciye bir
akış şeklinde kalmayarak planlandığında ve sürdürüldüğünde, öğrencinin öğrenme
güdülenmesine, eleştirel düşünme ve yazma becerilerine etkisi /katkısı üzerine örnekler
paylaşılacaktır. Bu uygulamanın sürdürülebilir olma koşulları öğretmenin bu konudaki
yeterlikleri, öğrenenin öğrenme ile ilgili sahip olduğu fiziksel ve duygusal ortam üzerinden
açıklanacaktır.
Öğrencilerin konuşma, dinleme, yazma, düşünme, sorgulama becerilerini
kullandıkları her türlü etkinlik öncesinde, sırasında ve sonrasında kullanılan yöntemler
yorumlandığında; gelişimlerinin, iyi yaptıkları yönler vurgulanıp eksik ya da yanlış
yaptıkları yönler ise yanlışa odaklanıp görmesi sağlanarak ve olması gerekene doğru
yönlendirilerek sağlandığı görüşünü destekleyen uygulama örnekleri gösterilecektir. Bu
örneklerin uygulama alanının tek bir ders disiplininde kalmaması sağlandığında, öğrenenin
yaşam boyu öğrenme yaklaşımı içindeki edinimlerine katkısı da değerlendirilecektir.
Öğrenmenin her basamağında gelişimin önemli bir parçası olan geri bildirimin de
sonucu olarak dönüşümlü düşünmenin öğrenci özelinde öğrenmeye, öğrenme ortamı
özelinde öğrenmeye katkıları paylaşılacaktır.
Öğrenci öz değerlendirme, Öğretmen değerlendirme, Akran değerlendirme,
Dönüşümlü düşünme yöntemlerinin sistemli uygulanması sonucunda öğrencilerin;
1. Sürdürdükleri görevin gelişimsel yönlerini daha hızlı keşfettikleri ve
yorumladıkları
2. Eleştirel yorumlamalara karşı yaklaşımlarının geliştiği ve bu yaklaşımı her alanda
tercih eder hale geldikleri,
3. Yaptıkları yanlışlar ya da eksikler noktasında daha az tekrara düştükleri
4. Üniversite giriş sınavlarında karşılaştıkları sorulardaki yaklaşımlarının ve
zorlanma derecelerinin akranlarına göre olumlu yönde olduğu
Kaynakça
Karabilgin, Ö , Şahin, H . "EĞİTİM ETKİNLİĞİNİ DEĞERLENDİRMEDE ÖĞRENCİ
GERİ BİLDİRİMİNİN KULLANIMI". Tıp Eğitimi Dünyası 21 (2006): 27-33
http://dergipark.org.tr/ted/issue/21306/228640
ÜLPER, H . "Öğrencilerin Ürettikleri Taslak Metinlerine Yönelik Geri Bildirim Almaya
İlişkin Yeğleyişleri". Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1
(2012): 280-300 http://dergipark.org.tr/maeuefd/issue/19395/206026
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
96
Ortaokullarda Türkçe Dilbilgisi Öğretiminin Tartışmalı Bazı
Konularına İlişkin Eğitim Durumu Önerileri
Tülay KUZU, İlknur KARŞI, Dilara KESKİN, Ekin SOYTÜRK
Başkent Üniversitesi, Başkent Üniversitesi, Başkent Üniversitesi, Başkent Üniversitesi
Çağdaş dil öğretimi yaklaşımları dilbilgisi öğretiminin amacını dil becerileri,
iletişim, anlama, etkileşim, işlevsellik, kavramları geliştirme ve zihinsel becerileri
geliştirme olarak belirtmektedir. Günümüzde ise dilbilgisi öğretimi belirli kalıplar, kurallar
ve tanımlara dayalı, biçime odaklanan bir yaklaşımla yürütülmektedir. Bu yaklaşımla dilin
iletişim ve bildirişim boyutu ikinci plana atılmakta, dil becerisi kazandırmak yerine dilin
kuralları ve işleyişi ezberletilmektedir. Oysa bilişsel becerilerin gelişmesinde de önemli
rolü olan dilbilgisi öğretimi, iletişimin temelini oluşturan anlama ve anlatma becerilerinin
kazandırılmasında temel alınmalıdır.
Bu çalışmanın amacı, ortaokul Türkçe dersi kapsamındaki öğretilmesi sorunlu
görülen dilbilgisi konuları ile bunların öğretilmesinde uygulanan yöntem ve yaklaşımları
belirleyerek bu konuların çağdaş dilbilimsel yaklaşımlar doğrultusunda öğretimine ilişkin
örnek eğitim durumları önermektir.
Çalışma, karma yöntemli bir çalışma olarak planlanmış olup çalışmanın amacı
doğrultusunda öğretmen görüşme formlarının ve Türkçe ders kitaplarının incelenmesi
amacıyla doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Görüşmede Milli Eğitim Bakanlığı’na
bağlı ortaokullarda görev yapan ve rastgele seçimle belirlenen 5., 6., 7. ve 8. sınıf
öğretmenlerinden 20 Türkçe öğretmenine yarı yapılandırılmış görüşme tekniği
kullanılarak, araştırmacılar tarafından hazırlanıp uzman görüşü alınmış 3 soru
yöneltilmiştir.
Görüşme formlarının incelenmesi sonucunda tartışmaya açık başlıca dilbilgisi
konuları; eylemsi, birleşik tümce, birleşik zamanlı eylem, eylemde çatı ve kipler olarak
belirlenmiştir.
Dilbilgisinin tartışmalı konularının öğretilmesinde işlevsel dilbilgisinin öğretim
ortamlarına yansıması gerektiği anlayışıyla hazırlanan eğitim durumlarının, uygulayıcılar
için örnek oluşturabileceği düşünülmektedir. Bu doğrultuda hazırlanan çalışmanın,
öğretmenler tarafından öğretimi sorunlu olarak nitelendirilen konuların sezgisel ve anlam
odaklı öğrenmeyi içeren dilbilime dayalı çağdaş yaklaşımlar ile öğretilmesi konusunda
alana katkı sağlayacağı söylenebilir. Çalışma; önerilen eğitim durumlarının sınıf
ortamlarında deneysel çalışmalarla sınanmasıyla sürdürülecektir.
Kaynakça
Balyemez, S. (2016). Dil Bilgisi Üzerine Açıklamalar, Ankara: Pegem Akademi Yay.,
s.180-181.
Delice, H. İ. (2012). Yapı Açısından Cümle Sorunu.Turkish Studies, 7(3), s. 871-876
Karahan, L. (1994). Türkçede Birleşik Cümle Problemi.Türk Dili, S. 505, s. 19-23
Karahan, L. (2000). Yapı Bakımından Cümle Sınıflandırmaları Üzerine. Türk Dili, S. 583,
s. 16-23
Uzun, E. (2004) Dünya Dillerinden Örnekleriyle Dilbilgisinin Temel Kavramları Türkçe
Üzerine Tartışmalar, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 39, 216
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
97
İlk Gençlik Yaş Grubunun Sanal Ortamda Türkçeyi Kullanma
Eğilimleri
Ufuk AŞIK
Yavuz Sultan Selim Ortaokulu
“Dil kendi kanunları içerisinde yaşayan ve gelişen canlı bir varlıktır. Dil seslerden
örülmüş bir ağ niteliğindedir.” Dilin en temel tanımından yola çıktığımızda kendi kanunları
içinde canlı olarak tanımladığımız dilin canlılığını, değişme durumunu, vb değişkenleri
sayısal olarak sunmak için kullanım sıklığı çalışmalarına ağırlık verildiğini görüyoruz.
Bütünce çalışmalarında yetişkin yaş grupları üzerine ya da belli bir yaş aralığının
belirtilmediği çalışmaların yapıldığını görüyoruz. Yaş aralığı belirlenmiş bir grup üzerine
yapılan sıklık çalışmaları yardımıyla belirlenmiş yaş grubu adına daha net sonuçlara
ulaşabildiğimiz gibi başka bir yaş grubu için ulaştığımız sonuçlarla karşılaştırılmasını
sağlayabiliriz.
Günümüzde ilk gençlik dönemindeki kişilerin dil kullanımları her ortamda
bilinçsizlik, bilgisizlik olarak eleştirilmektedir. Bu durumun ne oranda gerçeği yansıttığı, ne
oranda kişisel yargılar olduğunu tartışıp sonuca bağlamayı hedefliyoruz. İlk gençlik
dönemindeki bireylerin dile karşı tutumları çalışmamızın temel tartışma eksenini
oluşturacaktır. İlk gençlik dönemi bireylerin sanal ortamda yazılı kullanım sıklığı
çalışmalarından oluşturulan bütüncemiz ile genel bütüncenin karşılaştırılması ve
karşılaştırma sonucuna göre betimlemesi ile çalışmamız sonuca bağlanacaktır.
Toplumun kullanmakta olduğu dil aynı zamanda toplumun yaşantısı hakkında bilgi
vermektedir. “Bir dilin sözvarlığı, o dilin tarihine geniş ölçüde ışık tutmakta, yüzyıllar
boyunca ortaya çıkan ses, biçim, sözdizimi ve anlam değişikliklerini yansıtmakta, hangi
dillerin etkisiyle, ne türden değişimlerin gerçekleştiğini göstermektedir” (Aksan, 2007: 11).
Buna bağlı olarak 13 yaş grubu bireylerin sanal ortamdaki dil kullanımından yola çıkarak
hangi dillerden etkilendikleri, dil eğilimleri, dil kullanımındaki hatalar ya da farklılıkları
sunmak için sayısal verileri işlemleyip sonuçlara ulaşacağız.
Bu çalışmada ilk gençlik yaş grubu bireylerin sanal ortamda kullandıkları doğal dil
üzerine yazılı havuzda bütün veriler toplanacaktır. Havuzdaki verilerin kullanım sıklığı
bilgisayar programı ile belirlendikten sonra bu yaş grubuna ait ilk defa bir bütünce
oluşturulmuş olacaktır. Genel bütüncedeki kullanım sıklığı yüksek sözcükler ile bizim
bütüncemizdeki kullanım sıklığı yüksek sözcüklerin farkları, kullanım sıklığı yüksek
sözcüklerin betimlenmesi, kullanım sıklığı yüksek sözcüklerin kültürü yansıtması, dilimizin
diğer dillerden etkilenme durumu gibi başlıklar kullanım sıklığı yüksek sözcüklere göre
tartışılacaktır. İlk gençlik yaş grubu bireylerin dil kullanım durumlarını günlük kavramlarla
sürekli eleştirdiğimiz kadar olumsuz olup olmadığını sayısal verilerle ortaya koymuş
olacağız. Bu yaş grubunun dil bilinci, yabancı sözcük kullanma oranı, argo ve kaba
ifadelere olan yatkınlıkları, yerel kullanımlara ne oranda yer verdikleri, kısaltma durumları,
hitap şekilleri, tutumları, psikolojik eğilimleri, ilgi alanları gibi konulardaki durumları da bu
sıklık çalışmasına bağlı olarak belirlenebilecektir.
Kaynakça Aksan D.(2007), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları
Banguoğlu, Tahsin (1986) Türkçenin Grameri, Ankara:TTK Basımevi, 2. Baskı.
Günay, V. D. (2007) Sözcükbilime Giriş, İstanbul: Multilingual Yayınları.
Göz, İ. (2003), Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları.
Say, B. (2006) Türkçe İçin Bir Derlem Geliştirme Çalışması. Bilgisayar Destekli Dil Bilimi
Çalıştayı Bildirileri. (14 Mayıs 2005). Ankara: TDK Yayınları
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
98
Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuma Kültürü Düzeylerinin
İncelenmesi
Yasemin BAKİ, Bekir GÖKÇE
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Bu araştırmada Türkçe öğretmeni adaylarının okuma kültür düzeylerinin
belirlenmesi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Betimsel tarama
modeliyle gerçekleştirilen araştırmanın çalışma grubu seçkisiz örnekleme yöntemlerinden
basit seçkisiz örnekleme yoluyla belirlenmiştir. Katılımcılar; 2018-2019 Akademik
Yılı’nda Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği Programı 1., 2., 3. ve 4.
sınıflarda öğrenim gören toplam 223 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmada elde
edilen veriler Okuma Kültürü Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Bu ölçme aracıyla Türkçe
öğretmeni adaylarının okuma kültürlerinin; cinsiyet, sınıf düzeyi, anne baba eğitimi düzeyi,
okumayı sevme, haftalık okunan sayfa sayısı ve yıl içerisinde okunan kitap sayısı
değişkenleri açısından manidar düzeyde farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir.
Verilerin analizinde iki değişken arasındaki anlamlılığı test etmek için t testi, ikiden fazla
değişken arasındaki anlamlılığı test etmek için de tek yönlü varyans analizi (One Way
Anova) kullanılmıştır.
Araştırmadan elde edilen bulgulara göre Türkçe öğretmeni adaylarının okuma
kültürleri; bireysel gelişim ve okuma ilişkisi, temel okuma becerisi, kitap seçimi ve ölçeğin
toplamında kadın öğretmen adayları lehine manidar düzeyde farklılık gösterirken görsel
okuma boyutunda cinsiyet açısından benzer özelliklere sahip olduğu tespit edilmiştir. Sınıf
düzeyine ilişkin bulgular incelendiğinde bireysel gelişim dışında tüm boyutlarda ve ölçeğin
toplamında sınıf seviyesine göre manidar farklılık göstermektedir. Bu bulgulara göre sınıf
seviyesi arttıkça okuma kültürünün geliştiği söylenebilir. Baba eğitim düzeyinin okuma
kültürünün boyutları ve ölçeğin toplamında benzer özelliklere sahip olduğu görülmüştür.
Anne eğitim düzeyi, kitap sayısı, sayfa sayısı ve okumayı sevme değişkenleri açısından ise
görsel okuma ve kitap seçimi boyutlarında benzer özelliklere sahip oldukları bireysel
gelişim, temel okuma becerileri ve ölçeğin toplamında manidar düzeyde farklılıklar
gösterdiği tespit edilmiştir. Türkçe öğretmeni adaylarının okuma kültürü düzeyleri ise
ortalamanın üzerindedir.
Kaynakça
Akyol, H. (2008). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Demirel, Ö. ve Epçaçan, C. (2012). Okuduğunu anlama stratejilerinin bilişsel ve duyuşsal
öğrenme ürünlerine etkisi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi,
2(2), 71-106.
Durmuş, G. (2016). Metinsel aşkınlık ilişkileri kuramına göre düzenlenen metin işleme
süreçlerinin okuduğunu anlama becerisine ve okuma tutumuna etkisi. Turkish
Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish
or Turkic, 12(6), 277-368.
Epçaçan, C. ve Erzen, M. (2010). Okuduğunu anlama becerileri ölçeği geçerlik ve
güvenirlik çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 39 (185), 22- 31.
Fırat, H. (2017). Türkçe öğretmeni adaylarının bölümde okumaya başladıktan sonra kitap
okuma durumlarında meydana gelen değişimler. Turkish Studies International
Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(4),
193-216.
Manguel, A. (2004). Okumanın tarihi. İstanbul: YKY
Ungan, S. (2008). Okuma alışkanlığımızın kültürel altyapısı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, 7(1), 218-228.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
99
Çocuk Kitaplarında Arkadaşlık İlişkileri
Yasin Mahmut YAKAR, Hatice Derya YILMAZ
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi
Çocuğun aileden sonra toplumsal yaşam becerilerini kazanmasını sağlayan
bağlardan biri de arkadaşlık ilişkileridir. Sağlıklı kurulan bu ilişkiler çocuğun çok yönlü
gelişimini (toplumsal, bireysel, psikolojik) destekler. Bu yönüyle kurulan arkadaşlık
ilişkileri çocuğun birey olma serüveninde ve karakter gelişiminde oldukça önemli bir
noktada durmaktadır. Çocuğun kendine yönelik algısını geliştirip kendini tanıması
hususunda arkadaşlık ilişkileri belirleyici konumdadır. Bu sebeple hayata hazırlayıcı bir
konumda yer alan çocuk kitaplarında arkadaşlık ilişkilerinin nasıl ve ne ölçüde yer aldığının
önemli olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda çalışmada “Çocuklar için yazılmış kitaplarda
arkadaşlık ilişkileri nasıl yer almaktadır?” sorusunun cevabı aranmıştır. Çalışmada ayrıntılı
incelemelere fırsat vermesi bakımından doküman analizi deseni kullanılmıştır. Çalışmaya
kaynaklık edecek veriler iki aşamada elde edilmiştir. Öncelikle arkadaşlık ilişkilerinin
sunuluş biçimleriyle ilgili alan yazın taraması yapılmıştır. Daha sonra kurgusunda
arkadaşlık ilişkileri bulunan ve farklı yaş gruplarına hitap eden yirmi iki çocuk kitabı bir
alan uzmanından yardım alınarak temin edilmiştir. Okunan kitaplar “arkadaşlık ilişkileri”
odağında betimsel analize tabi tutulduktan sonra elde edilen veriler içerik analizine tabi
tutularak ana ve alt başlıklar belirlenmiştir. Bu gruplandırmada erkek-erkek arkadaşlık
ilişkileri, kız-kız arkadaşlık ilişkileri ve erkek kız arkadaşlık ilişkileri ana başlıkları altında
toplanmıştır. Çalışma sonucunda arkadaş gruplarının kendi içlerinde dayanışma içerisinde
oldukları, yardımlaşma ve fedakârlığın üst seviyede olduğu görülmektedir. Erkek
karakterlerin kendi aralarındaki arkadaşlık ilişkilerinin ise fedakârlık, kavga etme,
dayanışma, futbol oynama gibi bir takım davranış biçimleriyle yansıtıldığı görülmektedir.
Kız çocuğu karakterlerin ise küslük, kıskançlık, rekabet, birlikte hayal kurma gibi
davranışlarla ön plana çıktıkları göze çarpmaktadır. Bu çerçevede çocuk kitaplarında
arkadaşlık ilişkilerinin önemli izleklerden birisi olduğu ve kitapların çocuk okura hayata
hazırlanma bağlamında yardımcı olacak şekilde kurgulandıkları dikkat çekmektedir. Ancak
kitapların geleneksel toplumsal cinsiyet algısından önemli ölçüde etkilendiği gözden
kaçmamaktadır.
Kaynakça
Akal, A. (2015). Süper Gazeteciler-1. Ankara: Tudem Yayınları.
Alpay, Ulviye. (2008). Çocukların Sırrı. İstanbul: Dünya Ağacı Yayınları.
Avcı Çakman , K. (2016). Köye Yazar Geldi. İstanbul: Can Çocuk.
Çınaroğlu, A. (1997). Mavi Boya. İstanbul: Uçanbalık Yayınları.
Ekim Özen, B. (2018). Çelebi Zinciri. İstanbul: Doğan Egmont.
Erdoğan, F. (2009). Ayşegül’e Ne Oldu?. İstanbul: Mavibulut.
Erdoğan, F. (2009). Korsan Kitap Çetesi. İstanbul: Mavibulut.
Gülay, H. (2009). Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi (12), 22, 82-93.
Gür, M. (1997). Küçük Ev. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kılıçoğlu, H. (2010). Bugün Adım Kaktüs Benim. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
Kıral, G. (2015). Umut Sokağı Çocukları. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
Özcan, C. (2013). Şakacı Çocuklar. İstanbul: Nesin Yayınevi.
Sever, Sedat. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem Yayınları.
Şimşek, T. (2009). Çocuk Edebiyatı. Konya: Suna Yayınları.
Yavuzer, H. (2008). Okul Çağı Çocuğu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yener, M. (2012). Dolunay Dedektifleri-Dehşet Mektupları. Ankara: Bilgi Yayınevi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
100
İlköğretim 7. Sınıf Öğrencileri Tarafından Yazılan Bilgilendirici Metin
Özetlerindeki Sözbilimsel Yapıların Görünümü
Yusuf AYDIN
Akdeniz Üniversitesi
Metini oluşturan birimlerin mantıksal ve anlamsal olarak birbirlerine bağlanması
metnin tutarlı olmasını sağlar (Uzun, 2013). Tutarlılığın oluşumunu açıklayan kuramlardan
biri de Mann ve Thompson (1989) tarafından ortaya konulan sözbilisel yapı kuramıdır.
Sözbilimsel yapı kuramının temelinde çekirdek ve eklenti olarak adlandırılan metin
birimleri arasındaki ilişki yer alır. Bu ilişkiler tek çekirdekli ve çok çekirdekli olmak üzere
ikiye ayrılır. Tek çekirdekli ilişkiler bir çekirdek (nucleus, N) ve bir eklenti veya diğer
adıyla uydudan (satellite, S) oluşur. Çok çekirdekli ilişkilerde ise eklenti yoktur ve birden
fazla çekirdek vardır.
Çekirdek olarak adlandırılan birim metin yazarı için daha önemli olan bilgiyi içerir.
Eklentiler ise bu bilgileri zenginleştirir. Metni anlamak için çekirdekler eklentilerden daha
önemlidir. Çekirdekler kolayca değiştirilmez. Ancak eklentiler kolayca değiştirebilir ve bu
değişiklikler metnin yapısında önemli bozukluklara yol açmaz (Chiarcos & Krasavina,
2008, s. 100; Mann, Matthiessen, & Thompson, 1989, s. 8). Mann ve Thompson’a göre
(1987, s. 32) metinde yalnızca eklenti konumunda bulunan birimler silinse bile ortaya çıkan
metin bağdaşıktır ve orijinal metnin iletmek istediği anlamı taşır. Yani bir metinde yalnızca
eklenti işlevine sahip birimler silinirse ortaya metnin özeti çıkar. Oysa bir metinde çekirdek
konumunda bulunan birimler silinirse metnin ana iletisini anlamak zor veya imkânsız olur.
Yani sadece eklenti olan birimler çıkarılırsa metnin özeti elde edilir.
Bu çalışma bir tarama araştırmasıdır. “Tarama araştırmalarında görece büyük bir
gruptan belirli bir zamanda veri toplanır. Tarama araştırmalarında tek tek bireylerin
özellikleri dikkate alınmaz. Gruptan toplanan verilerin istatiksel olarak yorumlanır” (Best &
Kahn, 2006, s. 121).
Bu araştırmada 7. Sınıf öğrencileri tarafından yazılan bilgi verici metin özetlerindeki
sözbilimsel yapıların görünümünü ortaya koymak amaçlanmıştır. Kaynak metinin
sözbilimsel yapısını ortaya koymak ve bu sözbilimsel yapıların metin özetlenirken nasıl
değiştiklerini belirlemek de amaçlar arasındadır.
Kaynakça
Best, J. W., & Kahn, J. V. (2006). Research in education. Pearson.
Chiarcos, C., & Krasavina, O. (2008). Rhetorical distance revisited –A parameterized
approach. Içinde A. Benz & P. Kühnlein (Ed.), Constraints in Discourse. John
Benjamins Publishing Company.
Mann, W. C., Matthiessen, C. M. I. M., & Thompson, S. A. (1989). Rhetorical structure
theory and text analysis.
Mann, W. C., & Thompson, S. A. (1987). Rhetorical structure theory: A theory of text
organization. University of Southern California, Information Sciences Institute.
Uzun, L. (2013). Metindilbilim: Temel ilke ve kavramlar. Içinde A. S. Özsoy & Z. E.
Emeksiz (Ed.), Genel Dilbilim: II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
101
Öğretmen Adaylarının Eleştirel Okuma Özyeterlik Algılarının
İncelenmesi
Zeynel HAYRAN
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Öğrenme ve bilgilenmenin en temel yollarından biri olan okuma, bir metni
öğeleriyle görme, algılama sürecidir. Okurun bir metinde anlatılanları yalnızca anlamak
yerine, çözümleyebilmesi, yeni bireşimler yapabilmesi için eleştirel okuma özyeterliğini
kazanmış olması gerekir. Eleştirel okuma kişilerin okuduklarını, okuma yoluyla
öğrendiklerini kendi bilgi ve birikim süzgeçlerinden geçirme, yazarın niyeti ve bakış açısını
anlama, okuduğu metince üzerinde düşünme, okuduklarını değerlendirme ve okuduklarına
ilişkin kendi yargılarını kullanmayı alışkanlık durumuna getirme çabasıdır. Özyeterlik
algısı, davranışların oluşmasında etkili olan bir nitelik ve bireyin belirli amaçları
oluşturmasında gerekli olan davranışı organize etmesi, yerine getirme kapasitesine ilişkin
kendi inancı olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir deyişle, bireyin gelecekte karşılaşabileceği
güç durumların üstesinden gelmesinde ne derece başarılı olabileceğine ilişkin kendi
hakkındaki yargısı ve inancıdır.
Öğretmen adaylarının eleştirel okuma özyeterlik algısı düzeylerini cinsiyet,
anne/baba eğitim durumu, kayıtlı olunan program türü, okunulan kitap sayısı değişkenleri
bakımından anlamlı bir farklılık veya ilişki gösterip göstermediğini belirlemeyi amaçlayan
bu çalışmada ilişkisel tarama modeli/deseni kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, 2018-2019
eğitim öğretim yılı bahar döneminde Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi
sekiz eğitim programında kayıtlı öğrencilerden toplanmıştır. Bu araştırmada uygun
örneklem tercih edilmiştir. Araştırmada gerekli olan veriler "Eleştirel Okuma Özyeterlik
Algısı Ölçeği" ile toplanmıştır. Örneklem ile ilgili bulgular tablolaştırılmış, açıklanmış,
veriler de uygun istatistikler kullanılarak çözümlenmiştir. Sonuçlar alan yazın eşliğinde
tartışılmış, ulaşılan sonuçlarla benzeşik olan ya da çelişen bazı araştırmaların sonuçlarına
değinilmiştir. Elde edilen bulgular çerçevesinde, öğretmen adaylarının eleştirel okuma
özyeterlik algısı düzeyleri konusunda ilgililere yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Kaynakça
Aşılıoğlu, B.(2008). Bilişsel Öğrenmeler İçin Eleştirel Okumanın Önemi ve Onu Geliştirme
Yolları. D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10: 1-11.
Ateş, S. (2013). Eleştirel Okuma ve Bir Beceri Olarak Öğretimi. Turkish Journal of
Education,2, 3:40-49.
Bandura, A. (1997). Self efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman and
Company.
Karadeniz, A.(2014). Eleştirel Okuma Özyeterlilik Algısı Ölçeğinin Geçerlilik ve
Güvenirlik Çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 1: 113–140.
Karatay, H.(2014). Okuma eğitimi. Ankara: PEGEMA.
Özdemir, S.(2017). Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Okuma Özyeterlikleri. Mehmet Akif
Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5, 7: 41-55.
Senemoğlu, N. (2011). Gelişim öğrenme ve öğretim. Ankara: Anı.
Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı.
Temizkan, M.(2009).Metin türlerine göre okuma eğitimi. Ankara: Nobel.
Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Ankara: Nobel.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
102
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metin Altı Soruların Kavrama
Düzeyi Açısından Değerlendirilmesi
Zeynep CİN ŞEKER
Atatürk Üniversitesi
Türkçe eğitiminde temel ders materyali ders kitabı ve dolayısıyla ders kitabında yer
alan metinlerdir. Türkçe dersinin en önemli amaçlarından biri öğrencinin okuduğu metni
anlamasını ve anlamlandırmasını sağlamaktır. Bu bağlamda Türkçe ders kitaplarında farklı
biçimlerde tasarlanmış etkinliklere yer verilmektedir.
Öğrencilerin bir metni anlaması ve anlamlandırabilmesi için metnin dünyasına
girebilecek ve metinden hareketle düşünce üretebilecek, tahminde bulunmayı sağlayacak,
çözümleme sınıflama, birleştirme gibi üst düzey becerileri geliştirecek çalışmalarla
karşılaşmaları gerekmektedir. Bu bağlamda ders kitaplarındaki metinlere yönelik olarak
hazırlanan metin altı sorular büyük önem taşımaktadır. Metin altı sorular öğrencinin metnin
dünyasına girmeye başladıkları ilk adım olarak kabul edilebilir. Öğrencilerin doğrudan
metinde bulabilecekleri cevapları içeren metin altı sorular, üstü düzey düşünme
becerilerinin gelişimine katkı sağlamayacaktır. Metinle ilişkili olarak sorulacak her soru bir
amaca ve öğrenciyi metin unsurları üzerine yoğunlaştırmak yerine metinden hareketle üst
düzey düşünme becerilerini harekete geçirecek niteliğe sahip olmalıdır. Bu bağlamda
çalışmada ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan bilgilendirici, öyküleyici metinlere ve
şiir metinlerine yönelik metin altı sorularının kavrama düzeyi açısından değerlendirilmesi
amaçlanmıştır.
Çalışmada nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmada ortaokul Türkçe ders
kitaplarında yer alan metin altı soruları kavrama düzeyine göre değerlendirmek amaçlandığı
için doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Toplanan veriler, içerik analizi yöntemiyle
çözümlenmiştir. İçerik analizi yapılırken Ülper ve Yalınkılıç’ın (2010) kavrama türlerine
yönelik sınıflandırmaları kullanılmıştır.
5. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan toplam 24 metne yönelik 136 metin altı
sorunun, %45.6’sının yüzey metin, %34.6’sının yorum/değerlendirme ve %19.8’ini derin
metin soruları oluşturmaktadır. 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan toplam 24 metne
yönelik 318 metin altı sorunun % 63.2’sinin yüzey metin, %24.2’sinin
yorum/değerlendirme ve %12.6’sının derin metin soruları olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 7.
sınıf Türkçe ders kitabında yer alan 24 metne yönelik 111 metin altı sorunun %87.4’ünün
yüzey metin, %9’unun yorum/değerlendirme ve %3.6’sının ise derin metin sorularından
oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. 8. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan 24 metne yönelik
toplam 124 metin altı sorunun %50.8’inin yüzey metin, %33.1’inin yorum/değerlendirme
ve %16.1’inin ise derin metin sorularından oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar
ilgili araştırmalarla birlikte tartışılacaktır.
Kaynakça
Dilidüzgün, Ş. (2010). Türkçe derslerinde metin etkinliklerinin okuma-anlama
kazanımlarını gerçekleştirme yeterliği- bir öykü örneği. Hasan Ali Yücel Eğitim
Fakültesi Dergisi, 7(1), 13-30.
Göktürk, A. (1988). Okuma uğraşı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
İşeri, K. (1998). Okuma ediminin eğitimsel işlevi. Dil Dergisi, 70, 5-18.
Ülper, H. ve Yalınkılıç, K. (2010). Son iki Türkçe programına göre hazırlanan Türkçe ders
kitaplarındaki metin sonu sorularının nicel ve nitel görünümü. Uluslararası Sosyal
Araştırmalar Dergisi, 3 (12), 449-461.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
103
YUVARLAK MASA SUNU ÖZETLERİ
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
104
Yabancılar İçin Türkçe Görsel Sözlük ve Etkinlik Kitabı (A1- A2)
Dilek FİDAN, Büşra TOMRUKCU KÜÇÜKÖZTÜRK, Merve BASUT, Hümeyra
ARSLAN
Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi
Konusu, öğrenici sözlükleri olan bu çalışmanın amacı, Türkçenin yabancı dil olarak
öğretildiği ortamlarda, A1 ve A2 düzeyi kullanıcıları için hazırlanan görsel sözlük ve bu
sözlükteki sözvarlığını pekiştirmek üzere oluşturulmuş etkinliklerin yayına hazırlanma
süreci ve ortaya çıkan ürün hakkında bilgilendirme yapmak; bu konuda çalışma planlayan
araştırmacılarla deneyimleri paylaşmaktır.
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen bireyler için hazırlanan ‘sözlük’ temelli
akademik çalışmalar (Berber, 2012; Tüfekçioğlu, 2013; Golynskaia, 2017) incelendiğinde
bu çalışmaların, genellikle çevrimiçi sözlükler ve sözlük ön modeli çalışmaları olduğu
görülmektedir. Öğretim ortamlarında ise Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlere,
çoğunlukla anadili konuşucuları için hazırlanmış sözlüklerin ya da içerik, dil düzeyi, dil
ihtiyaçları, Avrupa Dilleri Ortak Çerçeve Programı’na (ADOÇP) uygunluk, pedagojik
yeterlilik vb. açısından geliştirilmeye ihtiyaç duyulan çalışmaların öğrenicilere tavsiye
edildiği görülmektedir. Alanyazında (Sözer, 2016; Ağrıkan, 2016; Mucan ve Ağrıkan,
2017, Yılmaz, 2018) başlangıç düzeyine hitap eden az sayıda çalışma bulunmasına karşın,
bu konuda duyulan ihtiyaçları gidermek üzere, bu çalışmada tanıtılacak olan A1 ve A2
düzeyi görsel sözlük oluşturulmuştur.
Sözlüğün oluşturulmasında, doküman analizi yöntemiyle alanda kullanılan dil
öğretim setleri incelenmiş, ADOÇP kriterleri de gözetilerek A1 ve A2 düzeyi kullanıcıların
ihtiyaçlarına yönelik temel sözvarlığını oluşturacak temalar ve alt temalar belirlenmiştir. Bu
belirlemeler sonucunda oluşturulan veri tabanına ait sözcükler, görsellerle desteklenmeye
ek olarak, öğrenicinin sözcüğü dört temel beceri açısından da kullanabilmesi için
sözcüklerin sesbilgisel yazımları, sesletimleri, örnek tümceleri ve sözvarlığını pekiştirmek
üzere de etkinlikler, planlanmıştır. Son olarak da çalışmaya çokdilli bir dizin dahil
edilmiştir.
Kaynakça
Ağrıkan, E. (2016). Resimli Türkçe Sözlük. İstanbul: İmak Ofset. ISBN:978-605-030-266-
0
Berber, C. (2012). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde yardımcı kaynak hazırlama:
Sözlük modeli önçalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Golynskaia, A. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde tek dilli öğrenici sözlüğü:
Model, yöntem ve ilkeler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensititüsü.
Mucan,Y. & Ağrıkan, E. (2017). Resimli Üç Dilli Sözlük. İstanbul: İmak Ofset. ISBN:978-
605-67839-2-0
Sözer, Z. (2016). Resimlerle Türkçe. İstanbul: Dilmer Yay. ISBN:978-975-6479-74-2
Tüfekçioğlu, B. (2013). Derlem tabanlı çevrim içi Türkçe öğrenci sözlüğü: Önadlar A
madde başı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Eğitim
Bilimleri Enstitüsü.
Yılmaz, E. (2018). Yabancılar İçin Başlangıç Düzeyi Türkçe Sözlük (A1). Pegem:
Ankara.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
105
Kavramsal Metafor Kuramı: Yöntem ve Uygulamalar
Mustafa AKSAN, Sevgi ÇIKRIKÇI, Yeşim AKSAN, Devrim ALICI
Toros Üniversitesi, Universität Duisburg-Essen, Toros Üniversitesi, Mersin Üniversitesi
Yuvarlak Masa Konu Başlıkları: Kavramsal Metafor Kuramı ve Eğitim
Alanındaki Çalışmalar (Mustafa Aksan & Sevgi Çıkrıkçı); Kavramsal Metafor Kuramında
Yöntem Tartışmaları (Yeşim Aksan); Metafor Belirleme Yöntemlerinin Geçerlik Açısından
İncelenmesi (Devrim Alıcı)
Lakoff ve Johnson (1980, 1999)’ın geliştirdiği Kavramsal Metafor Kuramı (KMK),
soyut kavramları anlaşılabilir kılmada kullanılan metaforların insanın kavramsal dizgesinin,
düşüncesinin bir ürünü olduğunu söyler. KMK alan yazınında dilsel metaforları saptamada
ve bunların ilişkili olduğu kavramsal metaforları bulmada kullanılan iki temel yaklaşımdan
söz edilmektedir (Steen ve diğ., 2010; Cameron & Maslen, 2010; Kövecses, 2011). Bunlar
(i) sezgi temelli yaklaşım (Lakoff & Johnson, 1980; Köveces, 2000) (ii) kullanım temelli
yaklaşımdır (Charteris-Black, 2004; Deignan, 2005; Semino, 2008). Kullanım temelli
yaklaşım doğal dil kullanımı verisi üzerinden söylem çözümlemesi ya da derlem
dilbiliminin araçlarını kullanarak kavramsal metaforları belirlerken; sezgi temelli yaklaşım
ile dilsel metaforlar ve bunların kavramsal metaforları oluşturması sıklıkla yönlendirici
tamamlama soruları, yazılı anlatımlar, çoktan seçmeli sorular, görüşme, anket ve ölçek
uygulaması gibi yöntemler aracılığıyla gerçekleştirildiği göze çarpmaktadır. Eğitim
alanındaki pek çok araştırma anahtar sözcüklerin belirlenmesini metaforların belirlenmesi
olarak görmekte ve üst bir ulamlamaya gitmeksizin bu sözcükler temelinde metaforlar
üretmektedirler. Bu tür bir yaklaşımla çalışmaların verisini sınıflamak metafor kavramının
çok yüzeysel ve eksik anlaşıldığının bir göstergesidir. Bu çalışmada belirli bir katılımcı
grup üzerinden veri toplama yolu ile bir tartışma gerçekleştirilmemiş; bunun yerine eğitime
ilişkin çeşitli araştırmalardaki uygulama örnekleri dikkate alınarak meta-analitik bir
tartışma çerçevesi oluşturulmuştur. Bu amaçla öncelikle dilsel ve kavramsal metafor
arasındaki ilişkinin nasıl kurulması gerektiği üzerinde durulmuş, daha sonra da metafor
algılarının belirlenmesinde özellikle sezgi temelli yaklaşımı kullanan çalışmaların bilimsel
nitelikleri tartışmaya açılarak, metaforları belirlemek amacıyla ölçme aracı geliştirmede
geçerlik sorunu ele alınmıştır. Metafor algılarının belirlenmesinde ve çözümlenmesinde
kullanılan yöntemler ve yapılan çalışmalarla ilgili mevcut bulgular, metafor çalışmalarının
geçerliği açısından tartışmaların yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Kaynakça
Cameron, L. & R. Marslen (Eds.) (2010). Metaphor analysis. London: Equinox.
Charteris-Black, J. (2004). Corpus approaches to critical metaphor analysis. Basingstoke:
Palgrave Macmillan.
Deignan, A. (2005). Metaphor and corpus linguistics. Amsterdam: John Benjamins.
Kövecses, Z. (2000). Metaphor and emotion: Language, culture, and body in human
feeling. Cambridge: Cambridge University Press.
Kövecses, Z. (2011). Methodological issues in conceptual metaphor theory. H. Schimd &
S. Handel (Eds.) Windows to the mind (ss. 23-40). Berlin: Mouton de Gruyter.
Lakoff, G. & M. Johnson (1980). Metaphors we live by. Chicago, IL University of Chicago
Press.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1999). Philosophy in the flesh. New York, NY: Basic Books.
Semino, E. (2008). Metaphor in discourse. Cambridge: Cambridge University Press.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
106
PANO SUNUSU
Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitaplarında Dil Bilgisi Öğretiminin
Tümevarım ve Tümdengelim Yaklaşımları Açısından İncelenmesi
İlke ALTUNTAŞ GÜRSOY, Gökçe TÜRKEN
Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi
Türkçenin yabancı dil olarak dil bilgisi öğretiminde tümdengelim ve tümevarım
yaklaşımları vardır. Tümdengelim, genelden özele gitme (Arıcı, 2006), öğrenmeye
kurallarla başlama ve daha sonra bu kuralların uygulanmasını sağlama olarak
tanımlanmaktadır (Prince ve Felder, 2007). Kurallar açık biçimde sunulur ve daha sonra
kurallarla ilgili örnekler ve etkinlikler verilir. Tümevarımda, örneklerden ve etkinliklerden
yola çıkılarak kurallar sezdirilir. Hangisinin öğrenmeyi kolaylaştıracağının ve kalıcı
duruma getireceğinin ders kitaplarındaki metinler, etkinlikler incelenerek belirlenmesi ve
bu anlayışın kitaplarda dil bilgisi öğretimi için kullanılan metinlere, etkinliklere
yansıtılması önem taşımaktadır. Çalışmanın amacı, yabancılar için Türkçe ders kitaplarında
(A1 ve A2 düzeyleri) dil bilgisi öğretiminin tümevarım ve tümdengelim yaklaşımları
açısından incelenmesidir. Çalışma niteldir ve veriler doküman incelemesi yoluyla
toplanmıştır. Yeni Hitit, Gazi Üniversitesi TÖMER, Yedi İklim ve İstanbul Yabancılar İçin
Türkçe ders kitapları araştırmanın veri kaynağını oluşturmaktadır. Veriler içerik
çözümlemesi ile çözümlenmiştir. Çözümlemeler sonucunda Yedi İklim kitaplarında dil
bilgisi öğretiminin büyük ölçüde tümevarım, diğer kurumların kitaplarının ise tümdengelim
yaklaşımıyla hazırlandığı söylenebilir. Tümevarımın, bilinçli bir farkındalık oluşturarak dil
yapılarıyla ilgili işlemlerin bilinçaltında hızlı bir şekilde işlenmesini sağladığı (Brown,
2007) ve öğrencilerin dil yapılarını keşfederek, somuttan soyuta, özelden genele doğru
ilerleyerek öğrenmesine olanak verdiği (Güneş, 2013) söylenebilir. Tümevarım, gözlem,
deney ve araştırmaya dayandığı için çocuklarda ezbercilik yerine bilimsel düşünme
alışkanlığının gelişmesine olanak sağlar (Kavcar, Oğuzkan ve Sever, 2005). Böylece dil
bilgisine ilişkin yapılar, öğrencilerin belleklerinde işlenir, yapılandırılır; öğrenciler bu
yapıları bilişsel şemalarındakilerle karşılaştırır. Bu nedenlerle kitaplarda özellikle A1 ve A2
düzeylerinde tümevarım yaklaşımıyla dil bilgisi öğretiminin yapılması; öğrencilerin bilişsel
süreçlerinin işletilmesine yardımcı olması amacıyla etkinliklerin, örneklerin ve
alıştırmaların bu yaklaşımla hazırlanması önerilebilir.
Kaynakça
Arıcı, A. F. (2006). “Türkçe Öğretiminde Kullanılan Strateji-Yöntem ve Teknikler.”
Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol: 7 Sayı: 1, 299-307.
Brown, H. D. (2007). Principles of Language Learning and Teaching. New York: Pearson
Education.
Gazi Üniversitesi TÖMER Yabancılar İçin Türkçe (A1 ve A2 Temel Düzey) (2016).
Mustafa Kurt, Nezir Temur (Ed.). Ankara: Başak Matbaacılık.
Güneş, F. (2013). “Yapılandırıcı Yaklaşımla Dil Bilgisi Öğretimi”. Eğitimde Kuram ve
Uygulama Dergisi, Vol: 9 Sayı: 3, 171-187.
İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı (A1 ve A2 Temel Düzey) (2013-2014). Ferhat
Aslan (Ed.). İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
Kavcar, C., Oğuzkan, F. ve Sever, S. (2005). Türkçe Öğretimi. Ankara: Engin Yayınevi.
Prince, M.,& Felder, R. (2007). The Many Faces of İnductive Teaching and
Learning. Journal of College Science Teaching, 36 (5), 14-27.
Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı (A1 ve A2 Temel Düzey) (2018). Engin
Uzun, Özlem Dağ Tarcan (Ed.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Yunus Emre Enstitüsü Yedi İklim Türkçe Ders Kitabı (A1 ve A2 Temel Düzey) (2017).
Erol Barın, Şaban Çobanoğlu, Şeref Ateş, vd. (Ed.). Ankara: Başak Matbaacılık.
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
107
YAZARLAR
Ad Soyad Unvan Kurum e-posta
ABDULLAH UĞUR Uzman Nevşehir Hacı Bektaş Veli
Üni.
AHMET BAŞKAN Araş. Gör. Dr. Dicle Üniversitesi [email protected]
AHMET BENZER Doç. Dr. Marmara Üni. [email protected]
AHMET HAKAN AYAZ YL öğrencisi Hacettepe Üni. [email protected]
AHMET ZEKİ GÜVEN Doç. Dr. Akdeniz Üni. [email protected]
ALİ GÖÇER Prof. Dr. Erciyes Üni. [email protected]
AYCAN ÜNAL Öğr. Gör. Erzincan Binali Yıldırım
Üni.
AYKAR SÖNMEZ Dr. Şehit Erol Olçok Anadolu
İmam Hatip Lisesi
AYŞEGÜL KAPLAN Öğr. Gör. Dokuz Eylül Üni. [email protected]
BANU ÖZDEMİR Dr. Öğr. Üyesi Kütahya Dumlupınar Üni. [email protected]
BAYRAM BAŞ Doç. Dr. Yıldız Teknik Üni. [email protected]
BEKİR GÖKÇE Dr. Öğr. Üyesi Recep Tayyip Erdoğan Üni.
BELGÜZAR KARAKAŞ
DOĞAN
YL öğrencisi Gazi Üni. [email protected]
BELKIS ORHAN YL öğrencisi [email protected]
BETÜL KERAY DİNÇEL Dr. Öğr. Üyesi Aksaray Üni. [email protected]
BİLAL FERHAT
KARADAĞ
Araş. Gör. Erzincan Binali Yıldırım
Üni.
BİLGE BAĞCI AYRANCI Doç. Dr. Aydın Adnan Menderes
Üni.
BURAK İKİZÇINAR YL öğrencisi Nevşehir Hacı Bektaş Veli
Üni.
BÜŞRA TOMRUKCU
KÜÇÜKÖZTÜRK
Araş. Gör. Kocaeli Üni. [email protected]
CANAN NİMET MERT
DURAN
Araş. Gör. Adıyaman Üni. [email protected]
CANSU AKSU RAFFARD Öğr. Gör. Yaşar Üni. [email protected]
CEMRE ECE KIRCALI YL öğrencisi Ankara Üni. [email protected]
CEREN KERVAN YL öğrencisi Kütahya Dumlupınar Üni. [email protected]
ÇİSEM GÖÇMEN Öğr. Gör. Yalova Üni. [email protected]
D. BARIŞ KIR Araş. Gör. Yıldız Teknik Üni. [email protected]
DENİZ IŞIKOĞLU Araş. Gör. Atatürk Üni. [email protected]
DEVRİM ALICI Doç. Dr. Mersin Üni. [email protected]
DİLARA KESKİN Öğr. Gör. Başkent Üni. [email protected]
DİLEK FİDAN Doç. Dr. Kocaeli Üni. [email protected]
DİLEK KOCAYANAK Öğr. Gör. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üni.
DİLEK ÜNVEREN
KAPANADZE
Dr. Öğr. Üyesi Süleyman Demirel Üni. [email protected]
DUYGU AK BAŞOĞUL Öğr. Gör. Dr. İstanbul Üni. -Cerrahpaşa [email protected]
DUYGU AYDIN GÖNÜL Öğretmen Şair Fevzi Kutlu Kalkancı
Ortaokulu
DUYGU UÇGUN Doç. Dr. Pamukkale Üni. [email protected]
ECE ESMİOĞLU YL öğrencisi Dokuz Eylül Üni. [email protected]
EDA NUR KARAKUŞ
AKTAN
Araş. Gör. Gazi Üni. [email protected]
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
108
EDA TEKİN Araş. Gör. Yıldız Teknik Üni. [email protected]
EKİN SOYTÜRK TR öğretmeni-
YL Öğrencisi
Başkent Üni. [email protected]
ELÇİN ESMER Doç. Dr. Mersin Üni. [email protected]
ELİF AKTAŞ Doç. Dr. Alaaddin Keykubat Üni. [email protected]
EMİNE SUR Öğretmen Karatay MEB Mehmet
Bayır İHO
EMRE BAYRAKDAR Öğr. Gör. Ankara Üni. [email protected]
ERHAN ŞEN Dr. Öğr. Üyesi Van Yüzüncü Yıl Üni. [email protected]
ERSİN GÜLAY Öğr. Gör. Dr. Recep Tayyip Erdoğan Üni.
ERSOY TOPUZKANAMIŞ Arş. Gör. Dr. Balıkesir Üni. [email protected]
ESMA DUMANLI KADIZADE
Doç. Dr. Mersin Üni. [email protected]
ESRA KARAKAŞ KURT Dr. Uluslararası Kıbrıs Üni. [email protected]
ESRA KARAKUŞ TAYŞİ Dr. Öğr. Üyesi Kütahya Dumlupınar Üni. [email protected]
EYLÜL AKSOYAN YL öğrencisi Dokuz Eylül Üni. [email protected]
EZGİ KAYA Doktora
Öğrencisi
Ankara Üni. [email protected]
F. NİHAN KETREZ Doç. Dr. İstanbul Bilgi Üni. [email protected]
FAİK KANATLI Prof. Dr. Mersin Üni. [email protected]
FATMA BURCU HANÇER Doktorant İstanbul Üni. -Cerrahpaşa [email protected]
FERDA MERVE
KARAMANOĞLU
Öğr. Gör. Kastamonu Üni. [email protected].
tr
FEYZA ULUSOY YL öğrencisi Akdeniz Üni. [email protected]
FULYA TOPÇUOĞLU
ÜNAL
Doç. Dr. Kütahya Dumlupınar Üni. [email protected]
GİZEM ALPTEKİN YL öğrencisi Nevşehir Hacı Bektaş Veli
Üni.
GÖKÇE TÜRKEN Öğr. Gör. Jandarma ve Sahil
Güvenlik Akademisi
GÖKÇEN BİLGİN AKSOY Araş. Gör. Ankara Hacı Bayram Veli
Üni.
GÜLİZ ŞAHİN Araş. Gör. Dr. Balıkesir Üni. [email protected]
GÜLŞAH METE Dr. MEB [email protected]
GÜRKAN YAVAŞ Öğr.Gör. Dr. Kocaeli Üni. [email protected]
HACER DENİZ uzman Fırat Üni. [email protected]
HALİT KAYA YL öğrencisi İstanbul Üni.-Cerrahpaşa [email protected]
HAMİDE ÇAKIR SARI Dr. Öğr. Üyesi Niğde Ömer Halisdemir
Üni.
HANDAN ÇELİK Araş. Gör. Necmettin Erbakan Üni. [email protected]
HASAN KURNAZ Dr. Öğr. Üyesi Siirt Üni. [email protected]
HATİCE ALTUNKAYA Dr. Öğr. Üyesi Aydın Adnan Menderes Üni.
HATİCE DERYA YILMAZ uzman Erzincan Binali Yıldırım
Üni.
HATİCE FIRAT Doç. Dr. Muğla Sıtkı Koçman Üni. [email protected]
HATİCE YURTSEVEN
YILMAZ
Araş. Gör. Dr. Uludağ Üni. [email protected]
HİMMET SARITAŞ Doktorant Marmara Üni. [email protected]
HÜMEYRA ARSLAN Öğrenci Kocaeli Üni. [email protected]
HÜSNÜ ÖZALTUN Öğretmen Milli Eğitim Bakanlığı [email protected]
IŞIL ULUÇAM-
WEGMANN
Prof. Dr. Universität Duisburg-
Essen
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
109
İCLÂL ERGENÇ Prof. Dr. Ankara Üni. [email protected]
İHSAN KALENDEROĞLU Prof. Dr. Gazi Üni. [email protected]
İLKE ALTUNTAŞ Öğr. Gör. Dr. Jandarma ve Sahil
Güvenlik Akademisi
İLKNUR KARŞI TR öğretmeni Başkent Üni. [email protected]
İPEK PINAR UZUN Dr. Öğr. Üyesi Ankara Üni. [email protected]
KAMİLE KEMAL YL öğrencisi Kütahya Dumlupınar Üni. [email protected]
KEMALETTİN DENİZ Doç. Dr. Gazi Üni. [email protected]
KÜRŞAT ARAMAK Uzman Yunus Emre Enstitüsü [email protected]
M. EYYÜP SALLABAŞ Doç. Dr. Yıldız Teknik Üni. sallabaş@yildiz.edu.tr
MEHMET ALİ BAHAR Dr. Öğr. Üyesi Yozgat Bozok Üni. [email protected]
MEHMET ÇİÇEK Prof. Dr. Gaziantep Üni. [email protected]
MEHMET KARA Doç. Dr. Gazi Üni. [email protected]
MELDA ORYAŞIN Dr. İstanbul Üni.-Cerrahpaşa [email protected],
MELEK KARANİSOĞLU
GÜDER
Öğretmen Ali Cevat Özyurt İlkokulu [email protected]
om
MELİKE ERDEM İPEK Uzman Yunus Emre Enstitüsü [email protected]
MELTEM AYABAKAN
İPEK
Öğr. Gör. Ankara Üni. [email protected]
MERVE BASUT YL öğrencisi Kocaeli Üni. [email protected]
MESUT GÜN Doç. Dr. Nevşehir Hacı Bektaş Veli
Üni.
MUHAMMET RAŞİT
MEMİŞ
Dr. Öğr. Üyesi Ondokuz Mayıs Üni. [email protected]
MUSTAFA AKSAN Prof. Dr. Toros Üni. [email protected]
MURAT ATEŞ Doç. Dr. Necmettin Erbakan Üni. [email protected]
MURAT DEMİREKİN Dr. Babaoğlu Koleji [email protected]
MURAT ŞENGÜL Doç. Dr. Nevşehir Hacı Bektaş Veli
Üni.
MUSTAFA ARMUT Araş. Gör. Kırşehir Ahi Evran Üni. [email protected]
MUSTAFA ULUTAŞ Araş. Gör. Dr. Uşak Üni. [email protected]
NAZİK MÜGE TEKİN Öğr. Gör. Kastamonu Üni. [email protected]
NESİBE TAŞKIN Öğr. Gör. Gaziantep Üni. [email protected]
NESLİHAN YÜCELŞEN Araş. Gör. İstanbul Medeniyet Üni. [email protected]
NİL UCUZSATAR Araş. Gör. Yıldız Teknik Üni. [email protected]
NURŞAT BİÇER Doç. Dr. Kilis 7 Aralık Üni. [email protected]
NÜLİFER KARADAĞ Doktorant Milli Eğitim Bakanlığı [email protected]
OĞUZHAN YILMAZ Doç. Dr. Erzincan Binali Yıldırım
Üni.
OSMAN ÖZDEMİR Dr. Öğr. Üyesi İstanbul Sabahattin Zaim
Üni.
OZAN İPEK Araş. Gör. Uludağ Üni. [email protected]
ÖMER ÇİFTÇİ Doç. Dr. Van Yüzüncü Yıl Üni. [email protected]
ÖZGE CAN Doç. Dr. Dokuz Eylül Üni. [email protected]
ÖZLEM YILMAZ TR. Öğretmeni İstanbul Üni. -Cerrahpaşa [email protected]
ÖZLER ÇAKIR Prof. Dr. Mersin Üni. [email protected]
RAHİME ŞENTÜRK Araş. Gör. Ondokuz Mayıs Üni. [email protected]
RASİM ÖZYÜREK Prof. Dr. Bilkent Üni. [email protected]
RECAİ ÜNAL Doktorant T.C. Özel DİLMER Dil
Okulu
REMZİ CAN Doç. Dr. Kırşehir Ahi Evran Üni. [email protected]
12. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı Bildiri Özetleri
03-05 Ekim 2019 / İzmir- Türkiye
110
RIDVAN DEMİRCİ öğretmen Milli Eğitim Bakanlığı [email protected]
SAADET MALTEPE Doç. Dr. Balıkesir Üni. [email protected]
SAFA ÇELEBİ Dr. Öğr. Üyesi Ondokuz Mayıs Üni. [email protected]
SAULE DAURENBEK Gazi Üni. [email protected]
SELAHATTİN
DİLİDÜZGÜN
Prof. Dr. İstanbul Üni.-Cerrahpaşa [email protected]
SELÇUK MOĞUL Öğr. Gör. Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üni.
SERCAN HALAT Araş. Gör. Muğla Sıtkı Koçman Üni. [email protected]
SERKAN İPEK Doktorant Yunus Emre Enstitüsü [email protected]
SERPİL ÖZDEMİR Dr. Öğr. Üyesi Bartın Üni. [email protected]
SEVAL DİRİK- GOMEZ DE LA FUENTE
Öğr. Üyesi Osaka Üni. [email protected]
SEVGEN ÖZBAŞI Araş. Gör. Başkent Üni. [email protected]
SEVGİ ÇIKRIKÇI Jun.Prof.Dr. Duisburg-Essen Üni. [email protected]
SEVİL ÜREMEN Öğretmen MEB [email protected]
SEVİM NİLAY
IŞIKSALAN
Prof. Dr. Kırşehir Ahi Evran Üni. [email protected]
SEZGİN DEMİR Doç. Dr. Fırat Üni. [email protected]
SİBEL AKKUZU TR. Öğretmeni Adapazarı ENKA Lisesi [email protected]
SONER ÖZKAN öğretmen Aşkale Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Erzurum
ŞÜKRAN DİLİDÜZGÜN Doç. Dr. İstanbul Üni.-Cerrahpaşa [email protected]
TÜLAY KUZU Prof. Dr. Başkent Üni. [email protected]
UFUK AŞIK TR. Öğretmeni Yavuz Sultan Selim
Ortaokulu
YASEMİN BAKİ Dr. Öğr. Üyesi Recep Tayyip Erdoğan
Üni.
YASEMİN GÜÇLÜTÜRK Öğr. Gör. Ankara Üni. [email protected]
YASİN MAHMUT YAKAR Dr. Öğr. Üyesi Erzincan Binali Yıldırım
Üni.
YEŞİM AKSAN Prof. Dr. Toros Üni. [email protected]
YUNUS EMRE ÇEKİCİ Öğr. Gör. Adana Alparslan Türkeş
Bilim ve Teknoloji Üni.
YUSUF ASLAN TR öğretmeni Mersin Üni. [email protected]
YUSUF AYDIN Araş. Gör. Akdeniz Üni. [email protected]
ZEHRA GÖRE Prof. Dr. Necmettin Erbakan Üni. [email protected]
ZELİHA SERTTAŞ YL öğrencisi Erzincan Binali Yıldırım
Üni.
ZEYNEL HAYRAN Dr. Öğr. Üyesi Kırşehir Ahi Evran Üni. [email protected]
ZEYNEP CİN ŞEKER Araş. Gör. Dr. Atatürk Üni. [email protected]
ZEYNEP ÇETİNKAYA
EDİZER
Doç. Dr. İstanbul Üni. -Cerrahpaşa [email protected]