001 okladka kontynenty 3 ok k pokor:layout 1 2013-09-10 … · 156 anna rÓŻaŃska, indie.theyyam,...

K NTYNENTYK NTYNENTY

K

NT

YNEN

TY

K

NT

YNEN

TY

BONI/BRALCZYK/BUŁAJ/CEGIELSKI/FERMOR/GOERKE/GOMULICKI/HOROWITZJAGIELSKI/KAPUŚCIŃSKI/KLEYFF/KOZAK/KYDRYŃSKI/MELLER/MIKOŁAJEWSKI/PAWLICCY

RÓŻAŃSKA/RUMIZ/SMOLEŃSKI/STASIUK/WARO/WILK/WŁODEK/YU HUA

CENA1

9,99Z

Ł(W

TYM8%

VAT)

MON IKA BU Ł AJ

MAURYCY GO MU L I CKI

CHRYSTUS WŚRÓD DIABŁÓW KAIRU

MEKSYK. TOPOGRAFIAZMYSŁOWAN ATASZA GO E R K EMALOWNICZA JEST BIEDA!JAROSŁAW MI KO Ł AJEWSKISYCYLIJSKA WYPRAWA POETÓWYU H UACHIŃSKIE BUJDY

AN DRZ EJ STAS I U KAZJA. CIEŃ

BU

ŁAJ/

KY

DRY

ŃSK

I/FE

RM

OR

/ HO

RO

WIT

Z/ K

AP

UŚC

IŃSK

I/M

IKO

ŁAJE

WSK

I/R

UM

IZ/ K

LEY

FF/ W

ILK

2013

3

20133

MON IKA BU Ł AJ

MAURYCY GO MU L I CKI

CHRYSTUS WŚRÓD DIABŁÓW KAIRU

MEKSYK. TOPOGRAFIAZMYSŁOWAN ATASZA GO E R K E

JAROSŁAW MI KO Ł AJEWSKISYCYLIJSKA WYPRAWA POETÓW

CHIŃSKIE BUJDY

AN DRZ EJ STAS I U KAZJA. CIEŃ

YU H UACHIŃSKIE BUJDY

MALOWNICZA JEST BIEDA!

001_OKLADKA KONTYNENTY 3 ok_k_pokor:Layout 1 2013-09-10 09:59

KONTYNENTY

Miej sce. Mia sto.Jest w Ra dźast ha nie mia sto, któ re trud no zna leźć na ma pach,ot, mie ści na, 50 tys. lu dzi, w ska liIn dii nic nie zna czą cy okruch. Ku ća man. Gó ru je nad nim1100-let ni za mek wa row ny, któ re go wła ści ciel, w chwi lo wymka pry sie, udo stęp nia go zwie dza ją cym. Do te go or le go gnia zda wie dzie

zyg za ko wa ta, wy ku ta w ska le dro ga. Dżip wspi na się 100 mprzo dem, 100 m ty łem, zno wu przo dem – prze cież nie za krę ci. Prze sie dzia łem noc na sta ro żyt nym dzie dziń cu te go zam ku,pa trząc w roz gwież dżo ne nie bo nade mną i roz świet lo ne mia sto po de mną. Z do łu do bie ga ły od gło sy we sel ne i trans o we śpie wy świą tyn ne, któ re ga sły po wo li ra zem ze świat ła mi mia sta. W gó rze pa no wa ła ci sza, a nie boroz świet la ło się tym moc niej, im sła biej świe ci ło mia sto.Mia sto i nie bo szu ka ły rów no wa gi. Na gle w mie ście za grzmia ła pal ba – tak bie siad ni cy koń czy liza ba wę. Dół zgasł. I nie mal w tym sa mym mo men cie da le kona nie bie uka za ły się trzy świa teł ka. Pły nę ły w stro nę zam ku,jak by chcia ły go ob jąć – uro sły i zga sły. Po czu łem dreszcz. Nie wiem, co to by ło. W tej ci szy, w tej ciem no ści, mię dzy gó rą a do łem, mię dzy mia stem a nie bem, mię dzy prze szłym a te raź niej szymzro zu mia łem, że w ogó le nie wie le wiem.Mia sta wiecz ne, trwa ją ce. Mia sta do raź ne,umy ka ją ce. Mia sta ro zedr ga ne, zmy sło we.Przed mie ścia, miej sca... Za pra szam do po zna wa nia.

DariuszFedor,

redaktornaczelny

Yu HuaWszyscy wszystkich bujają. Gdy biz-nesmen jedzie ubić interes – „wyruszana bujanie”, to samo mówi profesormający wygłosić wykład. Chińczyk niezawaha się powiedzieć: „został moimprzyjacielem dzięki bujdzie” czynawet „nabujałem i się zakochała”.

3 Spis treści

84

GOŚCIE SPECJALNI „KONTYNENTÓW”

STALE WSPÓŁPRACUJĄ: WOJCIECH JAGIELSKI (PAP), MARIUSZ WILK, PAULINA WILK, ANDRZEJ STASIUK,ALEKSANDRA KRZYŻANIAK-GUMOWSKA, KRZYSZTOF VARGA, KAROLINA MARIA WOJCIECHOWSKA(ARCHIWUM FOTOGRAFICZNE R. KAPUŚCIŃSKIEGO), JACEK HUGO-BADER, MARCIN KYDRYŃSKI

RYSZARD HOROWITZ:INSPIRACJĘ ZNAJDUJĘ CZASEM W SNACH, CZASEM W PRZYRODZIE.TO WYSTARCZY G

AL

ER

IA

WYCIECZKI OSOBISTE

6 JERZY BRALCZYK, MIEJSCE PRZESTRZENI

28 JACEK KLEYFF, SKWARNE MROZY

80 LUDWIKA WŁODEK, JAK WYSOKO? JAK DALEKO? JAK BLISKO?

ROZMOWA „KONTYNENTÓW”

8 MUZYKA WOLNOŚCI PACHNIE PRZYPRAWAMI.

Z DANYÈLEM WARO ROZMAWIA FILIP PAWLICKI

DROGA

12 ANDRZEJ STASIUK, AZJA. CIEŃ

EUROPA

20 JAROSŁAW MIKOŁAJEWSKI, AKCENTY SYCYLIJSKIEZDJĘC

IA: R

YSZA

RD H

ORO

WIT

Z, T

OM

ASZ

FEDO

R, A

P/IM

AGIN

ECHI

NA,

WAL

DEM

AR G

ORL

EWSK

I, IM

AGIN

ECHI

NA

WWW.FACEBOOK.COM/PISMO.KONTYNENTY

Jarosław MikołajewskiPrzypominam sobie, jak po godziniejazdy przez Sycylię Wisława Szym-borska zapytała mnie, czy wszystkiekwiaty na Sycylii są żółte, i gdziemożna zobaczyć niebieskie. Pytaniezostało bez odpowiedzi.

003_006_ BRALCZYK + spis H-ap_k_pokor:Layout 1 2013-09-17 16:03 Page 3

KONTYNENTY

BLISKI WSCHÓD

30 PAWEŁ SMOLEŃSKI, PIĘĆ SKRAWKÓW JEROZOLIMY

36 PAULINA WILK, BEJRUT. MIASTO UMYKAJĄCE

„KONTYNENTY” POLECAJĄ

35 PO DRODZE. FESTIWALE, PRZEGLĄDY, WYDARZENIA BLISKIE

„KONTYNENTOM”

43 BLOGI Z DROGI

AFRYKA

44 MARCIN KYDRYŃSKI, SOMALIA. LEKCJA EMPATII

108 ALEKSANDRA I JACEK PAWLICCY, WYBRZEŻE SZKIELETOWE.

POCZTÓWKA ZE ŚWIĘTEGO NIGDY

114 MONIKA BUŁAJ, EGIPT. CHRYSTUS WŚRÓD DIABŁÓW KAIRU

DOBRA KSIĄŻKA

58 KSIĄŻKI PODRÓŻNE

60 WSZYSTKIE DROGI PROWADZĄ DO KONSTANTYNOPOLA.

Z PATRICKIEM L. FERMOREM ROZMAWIA PAOLO RUMIZ

64 PATRICK L. FERMOR, MANI. WĘDRÓWKI PO PELOPONEZIE

70 RYSZARD KAPUŚCIŃSKI, HOTEL METROPOL

74 YU HUA, CHIŃSKIE BUJDY

GALERIA

84 RYSZARD HOROWITZ, KRAJOBRAZY WYOBRAŹNI

AMERYKA

79 PIOTR JAGIELSKI, GREENWICH VILLAGE –TO TYLKO ROCK’N’ROLL

126 MAURYCY GOMULICKI, MEKSYK. TOPOGRAFIA ZMYSŁOWA

AZJA

132 KATARZYNA BONI, JAPONIA. ICHIGO ICHIE ZNACZY JEDEN RAZ

136 MAXCEGIELSKI,TYBET. EZOTERYCZNA PODRÓŻ Z HELENĄ BŁAWATSKĄ

144 ANDRZEJ MELLER, FILIPINY WALCZĄCE

150 NATASZA GOERKE, NEPAL. MALOWNICZA JEST BIEDA!

156 ANNA RÓŻAŃSKA, INDIE. THEYYAM, BOGOWIE ZSTĘPUJĄ NA ZIEMIĘ

156

Fotografie na okładkach:RyszardHorowitz

112

30126

114

12 36

44ZD

JĘCIA

: SYL

WIA

MRÓ

Z, M

ONI

KA B

UŁAJ

, CHA

MEL

EONS

EYE /

SHUT

TERS

TOCK

.CO

M,

ANNA

RÓ

ŻAŃS

KA, M

ARCI

N KY

DRYŃ

SKI, A

NDRZ

EJ ST

ASIU

K, A

DAM

KO

ZAK


Jak w cza sie chwi le, tak miej sca są w prze strze ni. Dla nie któ rych prze strzeń to zbiór miejsc, czas – to zbiór chwil. A mo że prze strzeń jest ta kimmiej scem, w któ rym miesz czą się wszyst kie miej sca? Miej sce jest ja koś umiej sco wio ne, za pew ne w prze strze ni, ale mo że być roz leg łe. A prze strzeń, je śli jest, po win na być gdzieś, w ja kimś miej scu za tem. Na wet je śli my śli my, że jest wszę dzie, to i to „wszę dzie” jest ja koś umiesz czo ne. Pew nie w prze strze ni.Miej sce jest oczy wi ście w prze strze ni, a prze strzeń jed nak, co już mniej oczy wi ste, w ja kimś miej scu.

I sło wo miej sce, i sło wo czas mo gą się od no sić nie tyl ko do by tów kon kret nych, któ re gdzieś są, ale i do wy o bra żeń ab strak cyj nych. I oczy wi ście do cza su, bo prze cież wszyst ko ma swo je miej sce w cza sie.Czas ma na wet swo ją prze strzeń, ty le że je śli coś się w cza sie roz cią gnę ło,po wie my ra czej, że jest lub by ło nie w prze strze ni, lecz na prze strze ni.Na prze strze ni cza su – pro szę to so bie wy o bra zić ja ko ob raz.

Oba sło wa, o któ rych tu mo wa, czy li miej sce i prze strzeń,są za dzi wia ją co póź ne.

Za miast sło wa miej sce by ło kie dyś w pol szczyź nie sło wo mia sto,któ re zna czy ło zresz tą naj pierw ty le, co za miast, i któ re po ja wi ło się za miastjesz cze wcześ niej sze go miast. Mia sto miast miast, za miast za miastmia sto. Na pier wot ność mia sta wzglę dem miej sca w okre śla niu miej scaja ko miej sca wska zu je cza sow nik mie ścić się, zwią za ny ety mo lo gicz niez mia stem – cza sow nik umiej sco wić po ja wił się znacz nie póź niej. Z cza sem miej sce mia sta za ję ło miej sce, a sło wo mia sto za czę ło ozna czać miej sce szcze gól ne, miej skie.

Sło wo prze strzeń w XVIII wie ku by ło uży wa ne na ozna cze niebel ki głów nej pod bel ko wa niem pu ła pu – nie wia do mo, czy znał to zna cze nieDio ni zy Kniaź nin, kie dy w 1777 ro ku za pro po no wał poe tyc kie sło wo prze strzeń w dzi siej szym od nie sie niu za miast daw niej sze go prze strzeń stwo. Prze strzeń jest krót sza i ład niej sza, w każ dym ra ziefi zy kom się po do ba ła i od XIX wie ku już nie mo że my się bez nie go obyć, choć mie liś my już daw niej prze stwór i prze stwo rze. W ję zy ku pra sło wiań skim był rze czow nik per stor, od cza sow ni ka ster ti (dla po rów na- nia: po ła ci nie ster no to „ście lę”), ale na sza prze strzeń mu sia ła dłu go cze kać. Hi sto ria zresz tą by ła cie ka wa, bo ster ti da ło rze czow nik ster na,pro to pla stę na szej stro ny, a tak że przy miot nik pro ster ti, czy li „roz leg ły”.Ster ti nie po zo sta wi ło cza sow ni ka strzeć, ale po ja wi ły się de ry wa ty po strzeć i roz po strzeć, któ rych związ ki z prze strze niąsą wi docz ne. In na rzecz, że naj pierw cho dzi ło o zna cze nie bar dzo kon kret ne, roz po ście ra ło się na przy kład, czy li roz kła da ło po zio mo i sze ro ko, sie ci ry bac kie. Po dob ne zna cze nie pew nie i w tej bel ce pod pu ła pem mo że my do strzec.

Każ dy z nas za wsze jest w ja kimś miej scu. Ale wciąż szu ka my:i swo je go miej sca w ży ciu, i prze strze ni dla sie bie, dla swo ichza mie rzeń. I czu je my nie do god no ści. Tym, cze go nam naj bar dziej bra ku jew prze strze ni, jest prze strzeń. Wszyst kie miej sca zda ją się za ję te, a my byś mychcie li po czuć prze strzeń nie ja ko bez miejsc lub z miej sca mi wol ny mi. I to naj le piej prze strzeń pry wat ną, włas ną, choć prze cież wszy scy ma my prze strzeń pu blicz ną – ty le że ona ko ja rzy się nam z wal kąo miej sce w niej róż nych pod mio tów, też zresz tą do syć pu blicz nych.

Brak prze strze ni da je się od czuć zwłasz cza w tak zwa nej prze strze ni miej skiej. Zaj mu ją ją prze de wszyst kim miej sca pu blicz ne, któ re łą czą się z róż ny mi ogra ni cze nia mi. Wpraw dzie wie my,

że wszyst kie miej sca wy peł nia ją ce prze strzeń też ją współ two rzą, ale chcia ło by się cza sem prze strze ni prze stron nej. Gdzie mo gli byś mysię sa mi roz prze strze nić. I w tęsk no cie do prze strzen no ścisa mi wy peł nia my prze strzeń, zaj mu jąc w niej co raz wię cej miej sca.

Wycieczki osobiste

M I E J S C EP R Z E S T R Z E N I

ZDJĘC

IE: A

LBER

T ZA

WAD

A6

}} Jerzy Bralczyk

KONTYNENTY


KONTYNENTY

ZDJĘC

IA: M

AT. P

RASO

WE

Po drodze 35

AMERICAN FILM FESTIVALWrocław, od 22 do 27 październikahttp://www.americanfilmfestival.pl

V FESTIWAL KULTUR REGIONÓW EUROPY. TRACJA – STAROŻYTNY REGION BUŁGARIIPoznań, od 24 do 26 październikawww.dombretanii.org.pl

7. FESTIWAL FILMOWY „PIĘĆ SMAKÓW”Warszawa, od 4 do 11 listopadawww.piecsmakow.pl

7. FESTIWAL FILMÓW ROSYJSKICH„SPUTNIK NAD POLSKĄ”Warszawa, od 7 do 17 listopadawww.sputnikfestiwal.pl

XXI MIĘDZYNARODOWY FESTIWALFILMOWY „CAMERIMAGE”Bydgoszcz, od 16 do 23 listopadawww.camerimage.pl

20. MIĘDZYNARODOWY FESTIWALFILMOWY ETIUDA & ANIMAKraków, od 22 do 28 listopadahttp://etiudaandanima.com

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMOWY „WATCH DOCS”Warszawa, od 6 do 12 grudniawww.watchdocs.pl

F E S T I W A L E , P R Z E G L Ą D Y , W Y D A R Z E N I AB L I S K I E „ K O N T Y N E N T O M ”

9. WARSZAWSKI FESTIWAL„SKRZYŻOWANIE KULTUR.

WORLD MUSIC. WYSPY ŚWIATA”Warszawa, od 25 do 29 września

www.festival.warszawa.pl

FESTIWAL MUZYKI FILMOWEJKraków, od 26 do 29 września

www.fmf.fm

GRECHUTA FESTIVAL 2013Kraków, od 9 do 13 października

www.grechutafestival.pl

MIĘDZYNARODOWY TEATRALNYFESTIWAL „DIALOG”

Wrocław, od 11 do 18 październikawww.dialogfestival.pl

29. WARSAW FILM FESTIVALWarszawa, od 11 do 20 października

http://www.wff.pl

18. KONFRONTACJE TEATRALNE Lublin, od 12 do 19 października

http://18.konfrontacje.pl

CONRAD FESTIVALKraków, od 21 do 27 października

www.conradfestival.pl

035_PO DRODZE_fed_pokor:Layout 1 2013-09-12 16:55 Page 35

To miejsce, ten czas

KONTYNENTY

ZDJĘC

IE: A

RCHI

WUM

RED

AKCJ

I

PO JE CHA ŁEM TAM ZA RAZ POPRZY LO CIE DO NO WE GO JOR -KU. Gre en wich Vil la ge zna łem prze cież– z okład ki pły ty Bo ba Dy la na „Fre ew he lin’”.Oj ciec po wie sił ją na ścia nie za miast ob ra zu.Mło dy Dy lan, skulony z zimna, z dłu go wło sądziew czy ną. Wy glą da ją na szczę śli wychi bez tro skich.Ta kim chcia łem to miej sce zo ba czyć. Wy sia dłem z me tra i sta ną łem na uli cy wśródkil ku pię tro wych ka mie nic, wy glą da ją cych– w po rów na niu z man hat tań ski mi dra pa cza -mi chmur – jak pu de łe czka od za pa łek. Prze -sze dłem ka wa łek i zna laz łem się przy łu kutrium fal nym na Was hin gton Squ a re Park,w sa mym ser cu Wio ski.Z każ de go mi ja ne go ok na, każ dych otwar -tych drzwi, któ re mi ja łem, do bie ga ła mu zy -ka, ze wsząd in na. Ci, dla któ rych niestar czy ło miej sca, sie dzie li na kra węż ni kach,po pa la jąc skrę ty z ma ri hu a ną. I ja po czu łem,że mu szę od po cząć.

W ma łym skle pie pły to wym we Wschod niejWio sce wpa dła mi w rę ce kon cer to wa pły tazes po łu The Black Cro wes. Słu cha łem ich mu -zy ki od lat, ale tej pły ty aku rat ni gdy nie wi- dzia łem. Nie by ło od twa rza cza, na któ rymmóg łbym ją prze słu chać. – Zna to pan? – za-py ta łem dłu go wło se go sprze daw cę. – Do bre?– Do bre – od po wie dział nie spiesz nie. – Je ślilu bisz rock and rol la.A po tem, jak by dla za chę ty, do dał.– Chris Ro bin son miesz ka nie da le ko. Czę stotu za glą da. Od po nad dwu dzie stu lat bra cia Chris i RichRo bin so no wie wal czą o do bre imię roc ka.Wskrze sza ją hip pi sow skie ide a ły, któ re współ -czes ny świat, po chło nię ty bez resz ty wy ści -giem za ka rie rą i pie niędz mi, daw no ode słałmię dzy baj ki.

Od po nad stu lat Vil la ge cie szy się sła wą sto li -cy cy ga ne rii, dzi wa ków i wszel kiej ma ści bun- tow ni ków. Ży li tu Ed gar Al lan Poe i WaltWhit man, Nor man Ma i ler i Ja mes Bal dwin, JackKe ro u ac i Al len Gin sberg, Bob Dy lan i Ji mi Hen drix.Miesz ka li w Wio sce poe ci i ma la rze, mu zy cyi ak to rzy, zbun to wa ni prze ciw ko ro dzi comstu den ci i dłu go wło si hip pi si. Spa cer po Vil la -ge jest jed no cześ nie prze chadz ką po jej nie -zwy kłej hi sto rii.W ta wer nie Whi te Hor se za pił się na śmierćwa lij ski poe ta Dy lan Tho mas, od któ re go Bob

GRE

ENW

ICH

VIL

LAG

EW NOWYMJORKU, KTÓRY PONOĆNIGDY NIE ŚPI,GREENWICHVILLAGE WYRÓŻNIA SIĘ NADPOBUDLI-WOŚCIĄ

Dy lan wziął swo je ar ty stycz ne na zwi sko. Sam Dy lan, któ ry zje chałtu na po cząt ku lat 60., śpie wał naj czę ściej w Ca fe Wha?. Pier wszew No wym Jor ku kon cer ty da wał tu Ji mi Hen drix, gry wał tu tak żeEric Clap ton, gru pa Vel vet Under gro und.W klu bie Vil la ge Van gu ard, mek ce jaz zu, wy stę po wa ło słyn ne trioBil la Evan sa. Na su fi cie na dal moż na po dzi wiać dziu rę i roz trza -ska ny ref lek tor – pa miąt ki po kon cer cie ge nial ne go kon tra ba si styChar le sa Mi ngu sa. Mu zyk wściekł się, że ktoś na wi dow ni głoś noroz ma wiał pod czas je go wy stę pu, i w ata ku fu rii cis nął w su fit in- stru men tem.

Sym bo lem hip pi sow skie go eto su są w Gre en wich Vil la ge bra ciaRo bin so no wie. Ich zes pół The Black Cro wes stał się wy rzu tem su -mie nia roc ka. Two rzą mu zy kę w sta rym sty lu – na gry wa ją na ży -wo, nie uży wa jąc naj no wszych no wi nek tech nicz nych, któ re ła twoka muf lu ją brak ta len tu czy war szta tu. W cza sach, gdy świat mu zycz ny bar dziej niż twór czo ścią za ję ty jestin te re sa mi i pro mo cją, bra cia Ro bin so no wie i ich zes pół są ba stio -nem au ten tycz no ści i na iw nej, roz czu la ją cej wia ry w si łę roc ka.„Cią gle ktoś nam mó wi: pa no wie, to już nie jest rok 1969. Wy do -ro ślej cie wresz cie, na li tość bo ską” – przy znał Chris Ro bin sonw jed nym z te le wi zyj nych wy wia dów. „Kie dyś pew nie rze czy wi -ście bę dzie my mu sie li się obu dzić i spoj rzeć praw dzie w oczy, żema my już prze cież rok 1973” – wtrą cił ze śmier tel ną po wa gą je gomłod szy brat Rich.

Kil ka dni po pier wszej wi zy cie w skle pie pły to wym wró ci łem doWschod niej Wio ski, że by po szu kać w niej in nych mu zycz nychskar bów.Me ta licz nie za ter ko tał sta ro świec ki dzwo nek za mo co wa ny naddrzwia mi, a w pro gu mi ną łem się z Chri sem Ro bin so nem – osta t -nim ob roń cą rock and rol la.Wie dzia łem, że mu szę coś po wie dzieć, więc zde cy do wa łem siępo wie dzieć to, co na praw dę my ślę.– Uwiel biam twój zes pół. – Dzię ki, sta ry, to bar dzo mi łe – uśmiech nął się bro da ty pio sen karz.– Po kój z to bą. I fak tycz nie po czu łem, jak spły wa na mnie po kój. o

Piotr Ja giel ski, PAPtO t

ylko

roc

k’n’ro

ll

79

079_greenwich H_fed_ap_k_pokor:Layout 1 2013-09-12 16:01 Page 79

132 Japonia

KONTYNENTY

ICHIE

ICHIGO

a132_135_japonia H skrót-fed_ap_k_pokor:Layout 1 2013-09-11 15:30 Page 132

133

KONTYNENTY

znaczy jeden raz

JJa poń czy cy ce nią ideę jed ne go spot ka nia, któ re ni gdy się nie po -wtó rzy. Nie zo ba czy my się wię cej w ta kim skła dzie, przy ta kiejpo go dzie, wśród ta kich po ema tów wi szą cych na ścia nie z ta kiejja ko ści her ba tą w czar kach. Ichi go ichie – je den raz. Na tej wą -skiej ulicz ce ob sy pa nej ró żo wy mi płat ka mi Ja poń czyk za my ślił bysię w bo les nym za chwy cie nad ulot no ścią cza su. Ale we mnie bu -dzi się ogrom ny żal, a wraz z nim pa zer ność. Zo ba czyć, do tknąć,po znać, prze żyć, zba dać, zro zu mieć. Mieć. Rwę Ja po nię wiel ki mikę sa mi. Wę szę jak my śliw ski pies. Chwy tam frag men ty i ukła damwłas ną ukła dan kę. Ja po nia mnie za cza ro wa ła, rzu ci ła na mnie urok,po mie sza ła mi zmy sły. To nie ja ją, ale ona mnie wy ży ma i pa trzy,co zo sta nie.

Al fa betDla ko goś, kto czy ta kom pul syw nie wszyst ko – od ulo tekw przy chod ni, przez pla ka ty w ka wiar nia nych kib lach, po przy -stan ko we ogło sze nia na jed no zda nie – Ja po nia jest pu sty nią.To, co za pi sa ne, nie ist nie je. Pis mo jest for mą, ele gan ckim zna -kiem, este tycz nym maź nię ciem pędz la. Z jed nej stro ny od po -czy nek, z dru giej syn drom od sta wie nia.

Fa sa daBu dy nek Hi ha ra: ele gan ckie czer wo ne mar mu ro we pły ty i tak nieza cie ra ją wra że nia zu ży cia, jak by la ta świet no ści miał już daw no zaso bą. Re sta u ra cji Na ka ji ma, któ ra w po rze lun chu ser wu je wy łącz -nie sar dyn ki na pięć róż nych spo so bów, nie mu szę dłu żej szu kać.Na wy ło żo nych ka fel ka mi scho dach pro wa dzą cych do piw ni cyusta wi ła się dłu ga ko lej ka. W Ja po nii to naj lep szy dro gow skaz.Tu taj nic nie jest na wierz chu. Skle py kry ją się w pod zie miach, a knaj -py na pię trach wie żow ców. Uli ce gu bią na zwy, nu me ry nie ukła da -ją się po ko lei. Nie wy star czy adres. Po trze ba do kład nie opi sa nejdro gi: jak wy glą da skrzy żo wa nie, na któ rym mam skrę cić w pra wo?Jak wy glą da bu dy nek na prze ciw ko? Ja ki ko lor ma neon na ścia nie?Gdzie do kład nie jest wej ście? Na ty łach par kin gu? A mo że za miastwej ścia jest win da, któ ra wie zie pro sto do ba ru? To nie po win nodzi wić w kra ju, w któ rym od za wsze su ge stię ce ni się bar dziej niżsło wa wy po wie dzia ne wprost (a spod nia war stwa ki mo na mó wio jego wła ści ciel ce wię cej niż wierz chnia). Ja po nia się ukry wa. Bezprze wod ni ka po tym świe cie nie za jrzysz do środ ka.

Sus hi

Yu ko ma na so bie zło tą błysz czą cą su kien kę, kol czy ki z drob nychpe re łek, po pie la ty swe ter, wło sy zwią za ne w kok, z któ re go ucie -ka ją nie sfor ne pa sem ka, nie wy so kie ob ca sy i musz tar do wą to reb -kę Lon gchamp. Spo ty ka my się w po łud nie w Gin zie – naj bar dziejele gan ckiej dziel ni cy To kio. Po obie dzie idzie my do her ba ciar niw sty lu współ czes nym (za miast ogro do we go pa wi lo nu, któ ryuda je wiej ską cha tyn kę, bu dy nek, któ re go jest wię cej wzdłuż niżwszerz i w któ rym na każ dym pię trze ser wu je się in ną her ba tę).Za czy na my od set ki sa ke. „Dla roz luź nie nia”, tłu ma czy Yu ko.W bia łej czar ce przy no szą mło dą zie lo ną her ba tę – dla po bu dze -nia sma ku. Ko lej ne czar ki są peł ne bo ga tej w sma ku ten ka i chi– do słow nie: nu mer je den gdzie kol wiek pod słoń cem. Na nie -wiel kich ta le rzy kach do sta je my jesz cze mniej sze ka wał ki ciast ka– pro sto ką ty kro jo ne jak by od li nij ki. No gi za ło żo ne na no gi. Czar -ki ob ję te dłoń mi. For ma jest wsze cho bec na, wy da je mi się, że wy peł nia po wie trze mię dzy na mi. Bo ję się, że by le ruch roz -trza ska na drob ne ka wał ki atmo s fe rę, któ rej nie po tra fię opi saćin ny mi sło wa mi niż: sub tel ność, de li kat ność, ulot ność. Mo gę tyl -ko po wta rzać ge sty Yu ko ni czym lu strza ne od bi cie. I słu chać:o ki mo nach, pa sach obi, te a trze ka bu ki, pra cy w ban ku, ce nachw To kio i naj lep szym sus hi w Gin zie. Py tam, czy na praw dę jest ta -ka róż ni ca w ja ko ści, że sus hi (któ re na ryb nym tar gu Tsu ki ji kosz- tu je 3500 je nów) w Gin zie mo że kosz to wać na wet dzie sięć ra zywię cej. Yu ko ki wa gło wą: z pew no ścią. A po tem za sty ga z czar -ką her ba ty, bie rze wdech i mó wi:– Ka siu, mu szę ci się do cze goś przy znać. Ja nie lu bię sus hi.Śmie je się za kło po ta na, za sła nia jąc rę ką usta.

Au to matPrzed ho te lem w jed nym z trzech au to ma tów ku pu ję pusz kę go -rą cej ka wy. Cza su co raz mniej, a wszyst kie go trze ba do tknąć.Wbie gam na targ, gdzie tuń czy ka sprze da je się na wet po osiemty się cy do la rów za ki lo gram, ale gdzie nie ma za pa chu ryb. Pu sty -mi wia duk ta mi nad mo rzem idę do wy peł nio nych po brze gi mal -li ze sztucz ny mi za cho da mi słoń ca i wnę trzem urzą dzo nym jakwło skie mia sto: piaz za, mar mu ro we fon tan ny, jest na wet ka te -dra. Prze la tu ję przez mu zea, któ re po ka zu ją, jak by ło, i przez sa-

ZATRZYMUJĘ SIĘ W PÓŁ KROKU NA WĄSKIEJ ULICZCE OBSYPANEJ PŁATKAMI PŁACZĄCEJ WIŚNI.

PO DRUGIEJ STRONIE PRZEBIEGŁA KOBIETA W KWIECISTYM KIMONIE, W SZAREJ WODZIE

KANAŁU BRODZI CZAPLA. JASNE PROMIENIE DELIKATNIE OTULAJĄ MŁODE LISTKI. PARALIŻUJE

MNIE MYŚL: TO NIE MOŻE WIECZNIE TRWAĆ. TA CHWILA WYDARTA BOGOM ZARAZ

SIĘ SKOŃCZY. WZOREM POETY BASH–O, KIEDY JESTEM W KIOTO, JUŻ TĘSKNIĘ ZA KIOTOKatarzynaBoniDziennikarkapodróży


134 Katarzyna Boni

KONTYNENTY

lo ny wy sta wo we, któ re po ka zu ją,jak bę dzie. Pod glą dam kel ner kiw ko stiu mach sprzą ta czek z do -cze pio ny mi ró żo wy mi kró li czy miusza mi i od ma wiam pro po zy cjommło dych chłop ców w skó rach,z wło sa mi po sta wio ny mi na żel.Od po czy wam w me trze, gdzie nachwi lę zmniej sza się bań ka in tym -no ści, ale i tak wszy scy cho wa jąsię za ekra na mi wiel kich jak ceg łyko mó rek. Naj częst szy kon taktmam z au to ma ta mi. Bi le ty ku pu jęw au to ma tach, pi cie ku pu ję w au to ma tach, na wet je dze nie za- ma wiam w au to ma cie, kli ka jąc na zdję cie mi ski z ry żem. Po ko jew ho te lu też moż na wy brać na pod świet la nej tab li cy. Wszyst kodzia ła bez ob słu go wo. I bez błęd nie. Kie dy au to mat po ły ka mi stoje nów, nie chcę w to uwie rzyć i wrzu cam ko lej ne pięć set, my śląc,że się za tkał. Nic to nie da je. Ja po nia też się cza sem za ci na.

OgródSie dzę na drew nia nym po de ście. Prze de mną pro sto kąt wy sy -pa ny drob nym, rów no za gra bio nym żwi rem. Na żwi rze wy sep kimchu i wię kszych ka mie ni. Po mię dzy so bą bu du ją pu stą prze -strzeń – to ona jest tu taj naj waż niej sza. Z ty łu gli nia sta ścia na. Zanią drze wa, jesz cze da lej gó ry, któ re też są czę ścią ogro du.Wbieg łam dwa dzie ścia mi nut przed zam knię ciem, uspo ka jam bi- ją ce ser ce, da ję od po cząć spuch nię tym no gom. Ogród zen wy -ma ga uczest nic twa, a nie tyl ko po dzi wu. Ga pię się bez myśl nie nasza rość, mcho wa tość i ka mien ność. Już po chwi li do ga nia mniena tręt ny od ruch: po der wać się, bo prze cież „już dość, trze baiść”. Wca le nie mam dość i nie chcę iść. Pa trzę, ale tak na praw dęnie wi dzę. Za tka łam się wra że nia mi. Nic wię cej już się nie mie ści.Na wet pust ka.

KluczPo mi mo sza leń stwa Ja po nia mnie po rząd ku je. Ob da ro wu je sło -wa mi opi su ją cy mi to, co do tej po ry po zo sta wa ło nie naz wa ne.Czę stu je słod ko-gorz ki mi mie szan ka mi, o któ rych na wet nie wie -dzia łam, że ist nie ją. Poz wa la do tknąć uczuć, któ rych wcześ niejnie zna łam. W przer wa nych w pół sło wa roz mo wach, w wy da -rze niach bez zna cze nia, w prze lot nych spot ka niach od kry wamznacz nie wię cej niż tyl ko Ja po nię.

ŚwiątyniaJa poń czy cy twier dzą, że przy na ro dzi nach to wa rzy szy im sin to,ślu by bio rą ja ko chrze ści ja nie (bo ład nie wy glą da się w bia łej suk -ni), a umie ra ją ja ko bud dy ści. W świą ty ni bud dyj skiej za wsze jestmiej sce na ka pli cę dla miej sco we go ka mi – esen cji rze czy w re -li gii sin to. W chra mie sin to i stycz nym mo że stać ka mien na fi gu -ra Bud dy, któ ry prze cież jest ema na cją ka mi.Nie za leż nie do wy zna nia go nię za szczę ściem. Za wie szam drew- nia ne tab li czki ema z wy pi sa ną czar nym fla ma strem proś bą. Zda -ję się na ła skę drew nia ne go smo ka i poz wa lam mu wy cią gać dlamnie bia łe kar te czki z wróż bą. Je śli są nie przy chyl ne, przy wią zu -

ję je do ga łę zi świą tyn ne godrze wa. Scho dzę w głąb zie mi,za prze wod ni ka ma jąc tyl kosznur w pra wej rę ce, że by okrą -żyć pę pek świa ta. Zło tym ku -be czkiem na dłu gim pa ty kuna bie ram wo dę szczę ścia z wo -dos pa du o trzech stru gach(kub ki dez yn fe ku je się, wkła da -jąc do drew nia nej skrzyn ki z ul-tra fioletową lam pą – ze środ kapro mie niu je nie ziem skie świat -ło). Ku pu ję świą tyn ne amu le ty:

na mi łość, na po wo dze nie w biz ne sie, na pod róż. Pa pie ro we,drew nia ne, me ta lo we z wy pi sa ny mi imio na mi ka mi, któ re bę dąchro nić mnie i mój dom. Na de li kat nym pa pie rze za pi su ję drę czą -ce mnie kosz ma ry, spę dza ją ce sen z po wiek prob le my i pa trzę,jak roz pusz cza ją się w wo dzie, jak tra cą na zna cze niu, zni ka ją.

Łaź niaW nie wiel kiej wio sce Ki no sa ki bi je sie dem go rą cych źró deł. Po -dob no pier wsze wy trys nę ło z zie mi w VIII wie ku, po tym jak bud- dyj ski mnich me dy to wał w ci chej do li nie przez ty siąc dni. Nadźró dła mi, po ja poń sku na zy wa ny mi on sen, wy bu do wa no łaź nie.Po bru ko wa nych uli czkach stu ka ją drew nia ne san da ły, wcza so wi -cze ubra ni są w let nie ba weł nia ne ki mo na – yu ka ty. Cho dzi myz nie wiel ki mi to reb ka mi, w któ rych ma my ma łe ręcz ni ki i bi le tywstę pu do łaź ni. W Gos ho no-yu, urzą dzo nej na wzór ce sar skie -go pa ła cu, pod be to no wy mi ścia na mi sto ją ma łe stoł ki i drew nia -ne ce brzy ki. Za nim wej dzie się do ka mien ne go ba se nu peł ne gogo rą cej wo dy, trze ba się wy pu co wać, wy szo ro wać, wy czy ścić.Ścia na z okien jed no cześ nie od gra dza i przy bli ża do stro me gozbo cza po roś nię te go la sem. Go rą ca wo da pa ru je, kro pel ki skra pla -ją się na su fi cie z wiel kich ce dro wych pni. Wy cho dzę do ze -wnętrz ne go ogro du otu lo ne go ska ła mi. Sia dam na ka mie niuz no ga mi we wrząt ku. Szu mi wo dos pad, wiatr sze le ści mło dy miliś ćmi klo nu. Pa da. Wcho dzę głę biej, skó ra czer wie nie je. Roz pły -wam się. Wra cam do ho te lu mię ciut ka i za ró żo wio na.

Szlaf rokW biz ne so wym ho te lu, z da le ka od cen trum Osa ki, na ma te ra -cach w po ko jach o wiel ko ści trzech mat ta ta mi, czy li oko ło pię- ciu me trów kwa dra to wych, le żą nie bie skie szlaf ro ki wią za ne nacien kie tro czki. Ho tel ma osiem pię ter, na każ dym po jed nej to a -le cie. Przed wej ściem do po ko ju brą zo we kap ciusz ki. Przed wej -ściem do to a le ty ró żo we klap ki. Na par te rze jest łaź nia z ba se nemz go rą cą wo dą i sa u ną pach ną cą mor ską so lą. Od 20 do 22 pa no -wie, od 22 do 24 panie. Mi ja my się w nie bie skich szlaf ro czkachw win dzie. Sto i my obok sie bie, kur czo wo trzy ma my ręcz ni ki,moc no ści ska my kos me ty czki. Go li pod spo dem ga pi my się naogło sze nia przy cze pio ne do ścian win dy: „Dro dzy go ście, prze -pra sza my, ale to jest dźwięk wen ty la to ra. To nie prob lem win dy.Pro szę o nic się nie mar twić. Dzię ku je my za zro zu mie nie”. W tychsa mych szlaf ro czkach spo ty ka my się przed kom pu te ra mi i na po- ran nej her ba cie. Pa trzy my tak, że by nie pa trzeć, ale że by jed nak

„Piękno – w

rozdartym papierze

drzwi Droga

Mleczna”Issa


135

KONTYNENTY

wszyst ko zo ba czyć. W koń cu chi ra ri – prze lot ne spoj rze nie, to w Ja po nii ka te go ria este tycz na.

Cmen tarzWiatr zrzu ca na zie mię ga łę zie kil ku set let nich ce drów. Ka mie niesą mo kre od desz czu. Mrok roz świet la ją la tar nie usta wio new rów nych rzę dach. Oku no in to naj wię kszy bud dyj ski cmen tarzw Ja po nii. Mo kry mech po ra sta drze wa, przy ko na rach zbie ra sięmgła. Idę z Yves’em, cho wa my się pod pa ra so la mi. Yves wczo -raj wie czo rem ob ser wo wał mni cha w po ma rań czo wych sza tach.Zgar bio ny sta ru szek po grą żo ny w mo dli twie. Yves pa trzył w mil -cze niu, nie wie, jak dłu go sta li. Na gle mnich drgnął. Po kło nił sięka mien ne mu na grob ko wi i znik nął za ro giem świą ty ni. Yves po -szedł za nim. Ścież ka przed świą ty nią by ła pu sta. W od da li mi -gnął lis. A ja je stem pew na, że to kit su ne: ma gicz na isto ta, któ ra– je śli tyl ko nie jest zło śli wa – mo że wspie rać nas swo ją mą dro -ścią. Do bry znak. Ktoś ma Yves’a pod opie ką.

MgłaMa ło zna ny po za Ja po nią ma larz Ka zuo Ta mu ra w swo ich pej za -żach pró bo wał odzwier cie dlić po wie trze Ja po nii. Je go ob ra zy sąnie bie ska we, sta lo we, fio le to we, wrzo so we, si we, li lio we. Jak byktoś za snu wał nam oczy mgieł ką. Czy to dla te go nic tu nie jestostre?

UcztaRoz su wa ne pa pie ro we drzwi pro wa dzą na prze szklo ną we ran dę,z któ rej wi dać om sza ły ogród i frag ment ka mien ne go mo stuprze rzu co ne go nad sta wem z czer wo ny mi kar pia mi. Je dy ny me -bel to ni ski stół z czar nej la ki, w któ rym za dnia od bi ja się drze -wo zza ok na, a wie czo rem okrąg ła lam pa. Przy sza fie le żąręcz ni ki i ba weł nia ne ki mo no: ró żo we w czer wo no-żół to-srebr -ne kwia ty. Prze cież to czas, kie dy kwit ną wiś nie – ubie ram sięsto sow nie do oka zji. Ostroż ne pu ka nie, Yu ri ko prze su wa drzwi,klę ka w pro gu, sta wia ta cę na ta ta mi i kła nia się ni sko. No si zło -te ki mo no prze wią za ne fio le to wym pa sem, część grzyw ki za -plot ła w fi kuś ny war ko czyk. Za raz za cznie się uczta. Ka i se ki to ja poń ska sztu ka go to wa nia. Tak jak w ike ba nie, ka li -gra fii czy ce re mo nii her ba ty tu też wszyst ko mu si być do pa so -wa ne. Sma ki uzu peł nia ją się na wza jem, tek stu ra na czy niapod kre śla kon sy sten cję da nia. Ca łość zo sta je skom po no wa naz te go, co se zo no we i lo kal ne, tak że by odzwier cie dlać po rę ro -

ZDJĘC

IA: M

ARIO

BAB

U, D

E-V/

SHUT

TERS

TOCK

.CO

M, JA

KUB

PUCH

ALSK

I

ku i miej sce, w któ rym się znaj du je my. Nie wy bie ra się dań z me -nu, to szef kuch ni de cy du je, jak bę dzie wy glą dał nasz po si łek.My ma my pa trzeć, po dzi wiać i sma ko wać. Ar cy dzie ło ide al ne,bo dzia ła na wszyst kie zmy sły.Yu ri ko wra ca z ta cą ozdo bio ną kwia tem wiś ni. Ró żo wa sa ke, dwama leń kie kal ma ry z ostrzej szym so sem, ce ra micz na mi ska z gril -lo wa ną ryb ką i blan szo wa ny mi wa rzy wa mi. Za czy na się trzy go -dzin ny spek takl, pod czas któ re go Yu ri ko, ni czym do bra wróż ka,bę dzie prze de mną wy cza ro wy wać ko lej ne po tra wy: ma leń kiemi se czki, bul go czą ce na ogniu zu py, ta le rze peł ne lo du z czte -re ma ka wał ka mi sas hi mi uło żo ny mi na li ściu bam bu sa, rzod kiew -ki roz cię te tak, że by przy po mi na ły płat ki wiś nio we go kwia tu,mi ski z la ki z ry bą o ró żo wej skó rze, de li kat ne bam bu sy, kwa -sko wa te pi kle, kra ba ugo to wa ne go na pa rze i ga la ret ki z to fu.Na stę pu ją ce po so bie sma ki bu du ją peł ną mie szan kę – ni cze gonie po mi nię to. By ło mdłe, by ło ostre, by ło tłu ste, by ło lek kie,by ło ko lo ro we, by ło bla de, by ło słod kie, gorz kie, sło ne, kwaś nei uma mi. Ko lej ne na zwy, ko lej ne kon sy sten cje, wszyst ko ozdo -bio ne ja dal ny mi liś ćmi, któ re na da ją po tra wie za pach. Jem wios -nę: de li kat ną, świe żą, pach ną cą. Cza sem za ska ku ją cą ostrzej szymsma kiem, któ ry od świe ża jak za pach ko szo nej tra wy.Choć jem przez trzy go dzi ny i nie je stem głod na, ża łu ję, że po rcjesą tak ma łe. Mi kro sko pij ne wer sje dań. Na je den, gó ra dwa ką ski. Na Za cho dzie, je śli coś jest do bre, chcesz te go wię cej. Że by osią -gnąć po czu cie speł nie nia, mu si my się naj eść, aż bę dzie my mie lidość. Smak mu si wy brzmieć, wy peł nić się. Prze kro czyć gra ni cę, także by już nam się nie chcia ło. Tyl ko wte dy ma my pew ność, że nicnas nie omi nę ło. A w Ja po nii to nie do syt jest w ce nie. Nut ka ża lui po zo sta wia nie rze czy wy o braź ni. Nie do słow ność. Nie do koń -czo ność. Prze cież to, co skoń czo ne, nie mo że się już roz wi jać. o

„Oto zapalam

świecępłomieniem

świecywieczór

wiosenny”Buson

„KONTYNENTY” POLECAJĄ„Poza utartym szlakiem”, Mercator, 2012Najlepsze teksty konkursu zorganizowanegoprzez peron4 – niezależny portal podróżniczy.Wśród nich – opowieść Katarzyny Boni o festiwalu wegetariańskim w Tajlandii. Więcej tekstów i zdjęć: Peron4.pl


001 okladka kontynenty 3 ok k pokor:layout 1 2013-09-10 … · 156 anna rÓŻaŃska, indie.theyyam,...

Documents