01 12 2015

№230 (28708)1 желтоқсан

сейсенбі2015 жЫл

ҚАЗАҚСТАН ЖАҢА ЖАҺАНДЫҚ НАҚТЫ АХУАЛДА:

ӨСІм, РЕФОРмАЛАР, ДАмУ

ТұҢғЫш ПРЕЗиДЕНТ күНІ ҚұТТЫ бОЛСЫН!

Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы

қымбатты қазақстандықтар!құрметті Парламент депутаттары мен Үкімет мүшелері!

Ханымдар мен мырзалар! Санаулы күндерден кейін біз

азаттық туын желбіретіп, Тәуелсіз мемлекет атанғанымыздың 25 жылдығына аяқ басамыз. Бұл – тәуелсіздікті нығайту жолындағы өлшеусіз еңбег імізд ің ширек ғасырлық белесін қорытындылайтын мерейлі сәт. Тәуелсіздікті баян-ды ету оған қол жеткізуден де қиын. Мемлекеттілігіміздің тұғырын мызғымастай нығайта түсу үшін бізге әлі талай өткелі күрделі, өкпегі көп бұралаң жолдардан өтуге тура келеді.

Заманның беталысын өздеріңіз көріп отырсыздар. Аса күрделі, қиын кезеңге аяқ бастық. Жаңа қатерлері мен тың мүмкіндіктері қатар өрбіген жаһандық ахуал біздің көз алдымызда өзгеруде. Алпауыт елдердің текетіресі мен өзара санкциялар алмасу дүниені тұйыққа қарай бастауда. Біздің бас ты экспорттық өнімдеріміздің дүниежүзілік нарықтағы бағасы еселеп құлдырады. Бүгінгі ахуал – біздің жетістіктерімізді сынға салып, елдігімізді шыңдай түсетін уақыт тезі. Жауапты сәтте бірлігімізді сақтап, еліміздің игілігі үшін аянбай тер төгуіміз керек. Біріміз – бәріміз үшін, бәріміз – біріміз үшін де-ген қағиданы ұстанып, еңбек етуге тиіспіз.

Сәт сайын құбылған аласапы-ран заманға сай амал болуы ке-рек. Ең жақсы жоспар – уақыт талабына бейімделе алатын жоспар. Біз де заманның беталысы-на қарай межелерімізді белгілеп, жоспарларымызды жөндеп оты-рамыз. Біздің мақсатымыз – елі бақытты, жері гүлденген қасиетті Отанымыз Қазақстанды «Мәңгілік Ел» ету! Әлемдегі ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылып, бай да қуатты елдермен иық түйістіру. Біз бұл мақсатымызға міндетті түрде жетеміз . Мен бүгін жаңа сынқатерлері мен тың мүмкіндіктері қатар өрбіген жаңа жаһандық нақты ахуалда дамудың басты бағыттарын айқындайтын Қазақстан халқына Жолдауымды жария етпекпін.

Рухы биік, еңбегі ерен, бірлігі мығым

Мәңгілік Ел болу үшін бізде бәрі бар. Тәуелсіздіктің туын

желбіретіп, тұғырын нығайтқан біздің та-

рих алдында жүзіміз жарқын! Біздің

тірегіміз – тәуелсіздік, тілегіміз – тұрақтылық,

білегіміз – бірлік!Мен халқыма сенемін.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ.

бүгінгі нөмірде:

ХАлық құРмЕтіНіңқАдіРлі өНЕгЕсі

14-бет

ХАлықАРАлық АУқымдА тАНылҒАН тұлҒА

15-бет

ЕлБАсыНың әлЕмдік АБыРойы

17-бет

(жалғасы 2-бетте).

www.egemen.kz2 1 желтоқсан 2015 жыл

Қымбатты қазақстандықтар!Құрметті Парламент

депутаттары, Үкімет мүшелері!Ханымдар мен мырзалар!

Бірнеше күннен кейін тарих ел Тəу-елсіздігінің 25 жылдығының есебін бас-тайды. Небəрі ширек ғасырда Қазақстан жаһандық шаруашылық байланыстарға қосылған егемен ұлттық экономика жəне ұлттардың əлемдік отбасының толыққанды қатысушысына айналған мемлекет ретінде қалыптасты. Біз бəріміз бірге көптеген сынақтарға төтеп бердік, шынықтық жəне нығайдық. Біз өзіміздің бүкіл тарихымызда көз көрмеген табыс-ты экономикалық даму қарқынына қол жеткіздік. Біздің халқымыз бұған дейін ешқашан бүгінгідей жақсы өмір сүрген емес. Біз көп нəрселерге қол жеткіздік.

Қазір əлем шапшаң қарқынмен өзгеруде. Басқаша дəуір туып келеді. Біздің көз алдымызда өзгеше мүмкіндіктері мен тəуекелдері бар жаңа жаһандық нақты ахуал пайда болуда. Бүгінде Қазақстан экономикасына əлемдік рыноктардағы құлдырау туындатқан бірқатар сыртқы факторлар теріс əсерін тигізуде. Жаһандық дағдарыстардың шығу төркіні біздерге байланысты емес. Жаһандық дағдарыстар ықпалынан ешкім де сақтанып қала ал-майды.

І. Жаңа жаһандық нақты ахуалдың сын-қатерлері

Бүгінде бізге де əлем дамуының бүкіл сын-қатерлерін көре білудің маңызы зор.

Біріншіден, қазіргі жаһандық дағдарыс жаппай қамту сипатына ие. Іс жүзінде барлық əлемдік рыноктар – қаржы, көмірсутегі, металдар, азық-түлік жəне басқа да рыноктар тұрақсыз. Біздің экспорттық өнімдерімізге сұраныстың төмендеуінің негізгі себебі де осында.

Екіншіден, əлемнің барлық эко-номикаларында да экономикалық өсімнің баяу лауы байқалуда. Бүгінде жаһандық ІЖӨ өсімінің үнемі төмендеуі жөніндегі болжамдар ешкімді де таңқалдырмайды. 2011 жылдың күзінен бастап Халықаралық валюта қоры олар-ды 5-тен 3 пайызға дейін төмендете оты-рып, болжамдық көрсеткіштерді 6 рет қайта қарады. Жəне, шамасы, бұл да шек емес сияқты.

Үшіншіден, бүгінде мұнайдан түсетін супертабыстар жоқ.

Төртіншіден, жаһандық экономика саяси факторлардың қысымын сезінуде. Əлем тұрақсыз бола түсті. Жетекші державалар бір-біріне қарсы санкция-лар енгізді. Олардың арасындағы сенім күрт төмендеп кетті. Таяу жəне Орта Шығыс, Солтүстік жəне Орталық Африка өңіріндегі тұрақсыздық пен дау-жанжал-дар кең ауқымды босқындар ағынына апарып соқтырды. Əрбір күн террорлық актілер мен ондаған адамдардың қаза тапқандары туралы хабарлар жеткізуде. Бүгінде халықаралық терроризм əлемге елеулі қатер төндіріп тұр. Бұл тəуелсіз мемлекеттердің ішкі істеріне сыртқы күштердің араласуы жолымен мемлекеттіліктің күйреуінің нəтижесі.

Əлемнің дамуы күштердің əлемдік ж ə н е ө ң і р л і к о р т а л ы қ т а р ы н ы ң арасындағы қатаң бəсекелестік аясын-да жүретін болады. Жаңа жаһандық өмір шындығының сын-қатерлеріне біз өзіміздің нақты мүмкіндіктеріміз негізіндегі біртұтас іс-қимыл стратегия-сын қарсы қоюымыз керек.

ІІ. Қазақстанның дағдарысқа қарсы мүмкіндіктері

Жаһандық дағдарыс – ол тек қауіп қана емес, сонымен бірге жаңа мүмкіндіктер. Əлемдік ауқымдағы көптеген компания-лар дамудың дағдарыстық кезеңінде сəтті компанияларға айналды. Іс жүзінде соңғы жарты жүзжылдықта табысқа қол жеткізген елдердің бəрі тура мағынасында нөлден бастаған болатын. Біздің Қазақстанның өзі де дағдарыс дəуірінде өмірге келді. Алғашқы онжылдықта – Тəуелсіздіктің қалыптасуының ең қиын кезеңінде – біз негізінен «мұнайсыз» өмір сүрдік. Тəуелсіз Қазақстан əр кезде де сыртқы экономикалық стихияларға кереғар дамып отырды. Біз Тəуелсіздігімізді жариялаған өткен ғасырдың 90-шы жылдарының бірінші жартысы біз үшін қолайлы бола алды ма? Ол уақыттары өндіріс тоқтап, адамдар жұмыссыз жəне өмір сүруге қажетті қаржысыз қалды. Біз лайықты түрде, əрбір қадам сайын ол дағдарысты еңсере білдік. Біздің еліміз өзгерістердің алғашқы нəтижелерін енді

ғана сезіне бастаған сəтте 1997-1998 жылдардағы Оңтүстік-Шығыс Азиядағы қаржы дағдарысы келіп жетті.

Сол уақыттары қабылданған стратегиялық шешімдер мен іс-қимылдар маңызды оң сипатты мəнге ие бол-ды. Ол кең ауқымды жекешелендіру мен біздің экономикамызға көптеген трансұлттық компаниялардың келуі. Сол кезеңде біз жаңа елордамыз – Астананың құрылысын қолға алдық, Каспий құбырлы өткізгіш консорциумы жұмыс істей бастады, «Қазақстан-2030» Стратегиясы бас тау алды. 2007-2009 жылдардағы дүниежүзілік қаржы дағдарысы туындаған кезде Ұлттық қор құру туралы шешімнің маңыздылығы мейлінше айқын бола түсті. 20 милли-ард доллардай – Қазақстан ІЖӨ-сінің 14 па йызы – жұмыспен қамтуды қолдауға, жолдарды жөндеуге жəне салуға, қалалар мен ауылдарды көріктендіруге бөлінді. Банк секторы, шаруа қожалықтары, шағын жəне орта бизнес көмекке қол жеткізді. Арам ниетті құрылыс

салушыларға алданған мыңдаған үлестік құрылысқа қатысушылар мемлекеттің ізгілікті ерік-жігерінің арқасында жаңа тұрғын үйлер алып шықты.

Біз дағдарысқа қарсы екі жоспарды əзірлеп, дəйектілікпен жүзеге асырдық. Бұл біздің экономикалық қиындықтарды еңсерудегі зор да табысты тəжірибеміз. Қазіргі жаһандық дағдарыс біздің басымызға күтпеген жерден келіп түскен жоқ. Мен жаңа толқынның қайткенде де келіп соғатынын талай рет айтқанмын. Бұл жолы Қазақстан дағдарысқа қарсы алдын алу стратегиясын алғаш рет қолданып отыр.

Біріншіден, біз қазірдің өзінде индустриялық-инновациялық дамудың екінші бесжылдығын бастадық, яғни шикізат ресурстарына ғана қарап қалмайтын экономика құрудамыз.

Екіншіден, б із «Нұрлы Жол» Мемлекеттік инфрақұрылымдық даму бағдарламасын қабылдадық. Дағдарысқа қарсы шаралардың маңызды аспектісі ұлттық валютамыз теңгенің еркін бағамға көшуіне байланысты болды.

Үшіншіден, біз 5 институттық рефор-маны жүзеге асыру бойынша «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын жүзеге асырудамыз. Парламент Ұлт жоспарын заңнамалық қамтамасыз ету үшін жұмыс істеуде. Олар 80-нен астам заң. Олар біз жоспарлағандай, 2016 жылдың 1 қаңтарынан жұмыс істей бас тайды. Шағын жəне орта кəсіпкерлік үшін əкімшілік кедергілер жойылуда, мемлекеттік басқару, білім беру мен денсаулық сақтау жетілдірілуде. Осы шаралардың бəрі де мемлекетке, қоғамға, біздің экономикамызға қосымша төзімділік береді.

Төртіншіден, біз қажетті мемлекеттік қор мен алтын-валюта резервін жинақ-та дық.

Бесіншіден, менің тапсырмам бойын-ша, бұған дейін мен айтқандай, мұнай бағасы барреліне 30-ға дейін жəне 20 долларға дейін төмендеген жағдайларға ойластырылған іс-қимылдар нұсқасы əзірленді.

Алтыншыдан, Қазақстанда иннова-ция лық индустрияландыру шеңберінде

құрылған экономиканың жаңа секторла-ры экономикалық өсімнің драйверлеріне айналуда. Көптеген өңдеуші салалар өсім көрсетіп отыр. Бес жылда өңдеу өнеркəсібі 1,3 есе, химия өнеркəсібі мен құрылыс ма-териалдары өндірісі 1,7 есе өсті. Машина жасау өнімдерін шығару 2,2 есе, экспорт 3 есе артты. 800-ден астам индустриялық жобалар жүзеге асырылды. Биылғы жылы металлургия өнеркəсібі бірден 15 пайызға, химия өнеркəсібі 3,2 пайызға ұлғайды. Минералды өнімдер өндірісі 3,2 пайызға, киім-кешек өндіру 4 пайызға өсті. Дүниежүзілік банк пен Азия даму банкі Қазақстан үшін 2016 жылға жоғары экономикалық өсу қарқынын болжап отыр.

Жетіншіден, қазақстандықтардың экономикалық мінез -құлықтары өзгеруде. Еңбек өнімділігінің 60 па-йыздан астамға артқаны байқалып отыр.

* * *Біздің халқымыз ешқашан бүгінгідей

бақуатты тұрмыс кешіп көрген жоқ. Тəуелсіздік алғаннан бері 1300-ден астам денсаулық сақтау нысаны мен

1700-ден астам білім беру ошағын салдық. Олардың барлығын ең соңғы үлгідегі құралдармен жабдықтадық. Аса күрделі операцияларды өз елімізде, өз дəрігерлеріміз жасайтын жағдайға жеттік. Жалпы халықтың тұрмысының, денсаулығының түзелуі, санының өсуінің нəтижесінде қазақстандықтардың орташа өмір сүру ұзақтығы 72 жасқа жуықтады.

Мемлекет қандай жағдайда да əлеуметтік міндеттемелерін шашау шығармай орындап келеді. Тарихымызды түгендеп, мəдениетімізді өркендетуге қол жеткіздік. Жаңа жылдан бюджет қызметкерлерінің жалақысы, əлеуметтік жəрдемақылар мен шəкіртақы орта-ша алғанда 30 пайызға дейін көбейеді. Осының барлығы халықтың болашаққа сеніммен қарап, алаңсыз өмір сүруіне толық негіз болады.

Құрметті қазақстандықтар!О с ы д а н е к і ж ы л б ұ р ы н м е н

«Қазақстан-2050» Стратегиясын жария-ладым. Осы уақыттың өзінде-ақ біз

оны жүзеге асыруда, тіпті, жаһандық дағдарыстың теріс ықпалына қарамастан, орасан зор нəтижелерге қол жеткіздік.

Біріншіден, Давос экономикалық форумының Жаһандық бəсекеге қабілеттілік индексі көрсеткіші бойынша Қазақстан əлемде 42-ші орынға ие болды.

Екіншіден, бизнес үшін барынша қолайлы жағдайлар жасайтын елдердің əлемдік рейтингінде Қазақстан 41-ші по-зицияны иеленді.

Үшіншіден, бүгін, 30 қарашада Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымының заңды түрдегі толыққанды мүшесі бол-ды. Ол туралы ДСҰ-ның Бас кеңесінің отырысында ресми түрде хабарланатын болады. Бұл оқиға тəуелсіз Қазақстанның тарихындағы маңызды кезең болып та-былады. Ол біздің еліміздің толыққанды сауда-экономикалық əріптес ретінде мойындалуын айғақтайды. Қазақстанның ДСҰ-ға өтуі біздің экспорттаушыла-рымыз үшін де, экономикамыздың шешуші секторларына келетін шетелдік инвесторлар үшін де жаңа мүмкіндіктер ашады.

ІІІ. Біздің дағдарысқа қарсы басты стратагемамыз

Бүгінде көптеген жайттар Ұлы Қазақстан жолы мен Мəңгілік Ел идея-сын бастап отырған өзімізге байланысты. Біздің ұзақ мерзімді, орта мерзімді жəне таяу болашаққа арналған іс-қимыл стра-тегияларымыз бар.

Қазір жəне кез келген басқа уақытта біздің дағдарысқа қарсы басты страта-гемамыз үш қарапайым, бірақ маңызды – өсім, реформалар, даму ұғымдарымен үндес.

Біріншісі – өсім. Əңгіме ең алдымен, экономикалық өсім туралы болып отыр. Ағымдағы міндеттерге қатысты алғанда бізге Қазақстанның əлемнің неғұрлым дамыған отыздығына енуін қамтамасыз ететін экономикалық өсім қарқынын қалпына келтіру қажет. Біз жеке баста-маларды дамыта отырып, өсімнің жаңа ішкі көздерін ашуға тиіспіз.

Е к і н ш і – р е ф о р м а л а р . О л а р экономиканың, қоғам мен мемлекеттің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Қазір біз «100 нақты қадам» Ұлт жос-парын жүзеге асырып жатырмыз. Олар өз ауқымы жағынан біз 90-шы жылдары жүргізген реформалар ауқымына сəйкес. Бізге мемлекеттік жəне корпоративтік менеджментті, қаржы жəне фискалдық секторлар-ды неғұрлым тереңірек реформалау мейлінше қажет.

Үшінші – даму. ХХІ ғасырда қоғамның барлық салаларын үздіксіз жаңғырту дамудың басты факторына айналып отыр. Біз Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы, жоғары əлеуметтік жауапкершілік, халықтың неғұрлым əлсіз буындары-на атаулы көмек қағидаттарында бүкіл мемлекеттік, қоғамдық жəне жеке инсти-туттарды кең ауқымды жаңғырту бойын-ша жұмыстар жүргізудеміз.

IV. Дағдарысқа қарсы жəне құрылымдық жаңарулардың

бес бағытыТаяу уақыттарда бізге келесі бес

бағыт бойынша дағдарысқа қарсы жəне құрылымдық кешенді жаңаруларды жүзеге асыру қажет.

БІРІНШІ. Қаржы секторын тұрақтандыру

Біздің маңызды міндетіміз – қаржы жүйесін жылдам тұрақтандыру, оны жаңа жаһандық нақты ахуалға сəйкестендіру.

Біріншіден, қаржы секторының теңгенің еркін бағамы жағдайында тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету. Мұндағы қағидатты сəт сол, Ұлттық валютаның бағамына Ұлттық қор қаржылары есебінен шексіз қолдау көрсету тəжірибесіне қайта оралу бол-майды. Ұлттық банк банк секторының барлық субъектілеріне жұмыс істемейтін несиелер бойынша стресс-тестілеу жүргізуі қажет. Оның нəтижелері бой-ынша оларды мойындау жəне есептен шығару жөнінде шаралар қабылдау ке-рек. Капиталдандыру проблемаларын шеше алмаған банктер қаржы жүйесінен «кетуі» тиіс. Қазақстандық банктер барлық халықаралық стандарттарға, соның ішінде, Базель комитеті мен Халықаралық валюта қорының стан-дарттарына сəйкес келуі қажет. «Долларсыздандыру» құралдарын кеңейту арқылы ұлттық валютаға де-ген сенімді нығайтуға қол жеткізудің маңызы зор.

Екіншіден, инфляциялық таргет-теу шеңберінде Ұлттық банк орта мерзімді болашақта инфляция деңгейін 4 пайызға дейін төмендетуі керек. Ол үшін пайыздық мөлшерлемелерді икемді өзгерту тетігі толыққанды пайдаланы-луы тиіс.

Үшіншіден , Ұлттық банктег і институттық кемшіліктерді жою қажет. Біртұтас Зейнетақы қорын, Проблемалы несиелер қорын жəне басқа да қаржы инс титуттарын оның бақылауынан шығару керек.

Төртіншіден, 2016 жылы зейнетақы активтері жеке қазақстандық не-месе шетелдік компаниялардың басқаруына берілуі тиіс. Зейнетақы жиналымдарының табыстылығын арт-тыру мақсатында зейнетақы қаржы-ларын инвестициялауға көзқарастарды қайта қараған жөн. Зейнетақы қорына көзқарас пен басқару да Ұлттық қорға көзқарас пен басқару сияқты болуы керек.

ЌАЗАЌСТАН ЖАЅА ЖАЋАНДЫЌ НАЌТЫ АХУАЛДА:

ҐСІМ, РЕФОРМАЛАР, ДАМУ

● Президент Жолдауы

(Жалғасы. Басы 1-бетте).

(Жалғасы 7-бетте).

1 желтоқсан 2015 жыл www.egemen.kz 3ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «ҚАЗАҚСТАН ЖАҢА ЖАҺАНДЫҚ НАҚТЫ АХУАЛДА: ӨСІМ, РЕФОРМАЛАР, ДАМУ»

10 Жаһандық дағдарыс жағдайындағы ӘЛЕУМЕТТІК СЕНСАЦИЯ

2016 жылдың 1 қаңтарынан

денсаулық сақтау қызметкерлеріне еңбекақыны 28%-ға дейін өсіру

білім беру қызметкерлеріне еңбекақыны 29%-ға дейін өсіру

әлеуметтік қорғау қызметкерлеріне еңбекақыны 40%-ға дейін өсіру

инфляция деңгейінен 2% оза отырып, ынтымақты зейнетақыны индекстеу

«Б» корпусы мемлекеттік қызметшілерінің еңбекақыларын 30%-ға өсіру мүгедектігі және асыраушысынан айыры-луы бойынша әлеуметтік жәрдемақылар мөлшерін 25%-ға өсіру

шәкіртақылар мөлшерін 25%-ға өсіру

Жаңа әлеуметтік саясатты әзірлеу мемлекеттің рөлі – әлеуметтік әлсіз азаматтарды қолдау және адами капиталды инвестициялармен қамтамасыз ету Үкімет 3 ай ішінде әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесін оңтайландыру бойынша ұсыныстар енгізуі тиіс

Мемлекеттің әлеуметтік саясаттағы басымдығы – адами капиталды дамытуға ауқымды инвестициялар

бұрын қабылданған бағдарламаларға сәйкес білім беру және денсаулық сақтау салаларын жаңғыртуды жалғастыру

2017 жылдан жаңа жоба – «Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім»

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

«Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму»

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы

ПРЕЗИДЕНТ ЖОЛДАУЫ-2015

ЦИФРЛАРДАПрезидент Үкіметке

тапсырма берді16

10Президент жария етті:

жаһандық дағдарыс жағдайындағы

әлеуметтік сенсация

7

36

жаңа инвестициялық саясаттың бағыты

отандық қаржы секторын тұрақтандыру жөніндегі

ірі қадам

Қазақстан экономикасының инвестициялық әлеуетін өсіру және техникалық кадрлар даярлау жүйесін дамыту жөніндегі

жаңа қағидатты қадам

Еуразиялық интеграция институты əзірлеген

Президент Жолдауы

ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «ҚАЗАҚСТАН ЖАҢА ЖАҺАНДЫҚ НАҚТЫ АХУАЛДА: ӨСІМ, РЕФОРМАЛАР, ДАМУ»

7ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӘСЕКЕЛЕСТІКТІ ЫНТАЛАНДЫРУ БОЙЫНША ИННОВАЦИЯЛЫҚ ШЕШІМ

Тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз ету үшін ішкі ресурстарды босату

1. мемлекеттік сектор нысандарын жекешелендіруге шектеулерді алу 2. «Мемлекеттік мүлік туралы» Заң мен Азаматтық кодекстің бірқатар ережелерін қайта қарау 3. жекешелендіруге жатпайтын стратегиялық нысандар тізімін қысқарту 4. ҮКІМЕТКЕ – мемлекеттік меншіктегі барлық ұйымдарды қоса отырып, жаңа жекешелендіру бағдарламасын әзірлеу (оның ішінде «Самұрық-Қазына», «Бәйтерек» және «ҚазАгро»-ға кіретіндерді; жекешелендіруден кейін барлық үш басқару холдингі шағын ұйымдарға айналуы тиіс)

Әділ нарықтық баға бойынша, ашық және бәсекелес жағдайда жекешелендіру

жекешелендірудің шешуші тетігі – акцияларды қор рыногына орналастыру және ашық аукциондар 5. ҮКІМЕТКЕ – барлық акционерлердің бөгделендірілген активтерді алуға деген бүкіл басымдықты құқықтарын жою

Еркін және саламатты бәсекелестік үшін жағдайлар жасау

ҮКІМЕТКЕ – монополияға қарсы қызметті күшейту бойынша нақты ұсыныстар қалыптастыру 6. Оның мәртебесі мен жұмыс тәртібін нақты регламенттей отырып, монополияға қарсы ведомство туралы жеке заң әзірлеу

Бағаларды жасанды реттеу түрінде нарықтық ынталандыруды бұрмалауды жою

ҮКІМЕТКЕ – экономиканың барлық секторларында нарықтық баға қалыптастыруға одан әрі көшуді жалғастыру 7. Банкроттық үдерістер мен тиімсіз компанияларды оңалтуды тиімді реттеу ҮКІМЕТКЕ – жеке және заңды тұлғалар үшін нақты және түсінікті банкроттық ресімдер әзірлеу

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген


3 ТЕХНИКАЛЫҚ КАДРЛАРДЫ ДАЯРЛАУ ЖҮЙЕСІН ДАМЫТУ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН АРТТЫРУ БОЙЫНШАҚАДАМ

Техникалық кадрлар даярлау жүйесін барынша дамыту Инвестициялық саясаттың негізгі бағыттарын еске-ре отырып, Германиямен, Канадамен, Австралиямен және Сингапурмен бірлесіп кадрлар даярлау бойынша орталықтар құру Олар бүкіл ел үшін техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің моделіне айналады

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ – инвестициялық саясаттың негізгі бағыты

Болашақ экономикасын құру үшін негіз қалау смарт-технологиялар, жасанды интеллект, киберфизикалық жүйелер интеграциясы, болашақ энергиясы, жобалау және инжиниринг саласында құзырлылықты дамыту

Тиімді ғылыми-инновациялық жүйе құру Негіз – «Астана бизнес кампус» хайтек-паркі, Назарбаев Университет және Алматыдағы «Алатау» технопаркі базасында құрылатын қуатты зерттеу университеттері мен инновациялық кластерлер

Еур

азия

лық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген


7 ҚАДАМ Қазақстанның жаһандық дағдарыс жағдайындағы дағдарысқа қарсы мүмкіндіктері

Шикізат ресурстарына тәуелсіз, индустриялық-инновациялық дамудың 2-ші бесжылдығы

«Нұрлы Жол» мемлекеттік инфрақұрылымдық даму бағдарламасы

5 институттық реформаны жүзеге асыру бойынша «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын жүзеге асыру

Қажетті мемлекеттік қор мен алтын-валюта резервтері жинақталды

Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша мұнай бағасы барреліне 30 және 20 долларға дейін төмендеген жағдайдағы іс-қимылдар нұсқасы әзірленді

Инновациялық индустрияландыру шеңберінде экономиканың жаңа секторлары экономикалық өсімнің драйверлеріне айналуда

Қазақстандықтардың экономикалық мінез-құлықтары өзгеруде, еңбек өнімділігі 60 пайыздан астамға өсті

ӨСУ• Қазақстанның әлемнің неғұрлым дамыған елдерінің отыздығына енуін қамтамасыз ететін экономиканың өсу қарқынын қалпына келтіру • Жеке бастамаларды дамыту арқылы өсудің жаңа ішкі көздерін табу

РЕФОРМАЛАР• экономиканың, қоғам мен мемлекеттің тұрақтылығын қамтамасыз етеді• «100 нақты қадам» Ұлт жоспары• мемлекеттік және корпоративтік менеджментті, қаржы және фискалдық секторларды неғұрлым тереңірек реформалау

ДАМУ• Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы, жоғары әлеуметтік жауапкершілік, халықтың неғұрлым әлсіз топтарына атаулы көмек қағидаттарында барлық мемлекеттік, қоғамдық және жеке институттарды кең ауқымда қайта жаңғырту

ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ БАСТЫ СТРАТАГЕМА

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген


7 ЖАҢА ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТТЫҢ БАҒЫТЫ

ТАЯУДАҒЫ 10 ЖЫЛДА

• экономиканың жыл сайын 5%-дан кем емес деңгейде өсуін қамтамасыз ету • 660 мыңнан астам жаңа жұмыс орындарын құру, еңбек өнімділігін 2 есе ұлғайту

• өңделген тауарлар экспортын 2015 жылмен салыстырғанда кемінде 2 есе ұлғайту және оны $ 30 млрд.-ға дейін жеткізу • экономикаға жыл сайынғы инвестициялар көлемін $10 млрд.-дан астамға ұлғайту, бүтіндей алғанда 10 жылда $100 млрд.-дан кем емес

трансұлттық компанияларға салмақ сала отырып, жеке инвестициялар тарту

• «күрделі инвестициялар» тарту үшін қолайлы орта қалыптастыру • «Астана халықаралық қаржы орталығы» исламдық қаржыландыру, приват-банкинг және қайта сақтандыру саласында өңірлік хабқа айналады• инвесторлар тартуға және инвестициялық ахуалды жақсартуға бағдарланған Үкіметтік Кеңес құру, өңірлерде – жергілікті мәндегі жобаларды жүзеге асыру үшін инвестициялар тарту бойынша ұқсас Кеңестер құру

экономикалық өсімнің өңірлік драйверлерін қалыптастыру

6 макроөңір үшін жекелеген бағдарламалар әзірлеу: «ОҢТҮСТІК», «СОЛТҮСТІК», «ОРТАЛЫҚ – ШЫҒЫС», «БАТЫС» АСТАНА қ., АЛМАТЫ қ.

әлемдік және өңірлік рыноктарда экспорттық тауашаларды игеруді белсенділендіру

техникалық кадрлар даярлау жүйесін барынша дамыту Германиямен, Канадамен, Австралиямен және Сингапурмен бірлесіп кадрлар даярлау бойынша орталықтар құру

қазақстандық экономиканың инновациялық әлеуетін арттыру смарт-технологиялар, жасанды интелект, киберфизикалық жүйелер интеграциясы, болашақ энергиясы, жобалау және инжиниринг салаларында құзырлылықты дамыту

Еур

азия

лық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

1 желтоқсан 2015 жылwww.egemen.kz4 Президент Жолдауы

ПРЕЗИДЕНТ ЖОЛДАУЫ ТУРАЛЫ ҚЫЗЫҚТЫ ФАКТ12

Жыл сайын Жолдау арнау тәжірибесі 1995 жылы жаңа Конституцияға сәйкес енгізілді

2001 жылы Жолдау алғаш рет көктемде жария етілді

1995 және 1997 жылдардағы Жолдау Алматы қаласында жария етілсе, 1998 жылдан бастап Астана қаласында жария етіле бастады

Жолдау жарияланған барлық республикалық және өңірлік баспасөз БАҚ-тарының жалпы тиражы 70 миллион данадан асады

2004 жылдан бастап Президент Жолдауын іс жүзіне асыру жөніндегі Жалпыұлттық жоспар қабылданады

Барлық Жолдауларда қолданылған саны жағынан 10 негізгі сөз: «мемлекет», «экономика», «сапа», «инновация», «әлеуметтік», «қауіпсіздік», «бейбітшілік», «бірлік», «бәсекеге қабілеттілік», «бизнес»

Президент Жолдауы әлемнің 15 тіліне аударылды

2014 жылы ел Президенті алғаш 2 рет Жолдау жариялады – «Қазақстан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» (17 қаңтар) және «Нұрлы Жол – болашаққа бастар жол» (11 қараша)

Президенттің ең қысқа Жолдауы (1436 сөзден тұрады) 1999 жылы жарияланса, ең ұзағы (15 465 сөзден тұрады) – 2013 жылы жарияланды

14.12.2012 жылғы Қазақстан халқына арнаған «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Президент Жолдауында Мемлекет басшысы алғаш рет ХХІ ғасырдың 10 жаһандық сын-қатерін жария етті

Жолдауға арналған БАҚ-тардағы жалпы материалдар саны 1,5 миллион-нан астам

«Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы» деген сұранымға интернет қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде 5 миллионнан астам сілтеме береді

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы

«Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму»

ТРАНСҰЛТТЫҚ КОРПОРАЦИЯЛАРҒА БАСЫМДЫҚ БЕРЕ ОТЫРЫП ЖЕКЕ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАРТУ

• «күрделі инвестициялар» тарту үшін қолайлы орта қалыптастыру

• «Астана» халықаралық қаржы орталығы исламдық қаржыландыру, приват-банкинг және қайта сақтандыру саласындағы өңірлік хаб болады

• Үкімет – 3 ай ішінде инвестахуалды жақсарту жөніндегі нақты жоспарды белгілеуі керек

• инвестициялық ахуалды жақсартуға және инвесторлар тартуға бағытталған Үкіметтік кеңес құру

• жергілікті маңыздағы жобаларды іс жүзіне асыру үшін инвестиция тарту жөніндегі Өңірлік кеңестер құру

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ ӨҢІРЛІК ДРАЙВЕРЛЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

• алты макроөңір үшін жеке бағдарлама белгілеу – Оңтүстік, Солтүстік, Орталық – Шығыс, Батыс, Алматы және Астана

• «Бизнестің жол картасы-2020» кәсіпкерлікті қолдау бағдарламасы макроөңірлердің инвестициялық бағдарламаларының бір бөлігіне айналуы керек

• еңбек күші көп өңірлердегі еңбек ресурстарын еңбек күші жетіспейтін өңірлерге жұмылдыруды арттыру жөніндегі шараларды қарастыру

• макроөңірлер «Нұрлы Жол» шеңберіндегі бірыңғай көліктік, логистикалық және коммуникациялық архитектураға бірігуі тиіс

ЖАҢА ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ

ӘЛЕМДІК ЖӘНЕ ӨҢІРЛІК РЫНОКТАҒЫ ЭКСПОРТТЫҚ ТАУАШАЛАРДЫ БЕЛСЕНДІ ИГЕРУ

• Үкіметке – Еуразиялық экономикалық одақтың өңірлік шешуші рыноктармен еркін сауда туралы келісімдер жасау мәселесін пысықтау

• Сыртқа істер министрлігіне – осы міндетті орындау үшін шетелдердегі мекемелердегі қазақстандық ресурстардың барлығын іске қосу

ТЕХНИКАЛЫҚ КАДРЛАР ДАЯРЛАУ ЖҮЙЕСІН БАРЫНША ДАМЫТУ

• Германиямен, Канадамен, Австралиямен, Сингапурмен бірлесе отырып кадрлар даярлау бойынша орталықтар құру

• смарт-технология, жасанды интеллект, киберфизикалық жүйедегі интеграция, болашақтың энергиясы, жобалау және инжиниринг салаларында құзырлылықты дамыту

• Алатау технопаркі және Назарбаев Университет «Астана бизнес кампусы» хайтек-паркінің базасында құрылып жатқан инновациялық кластерлер мен қуатты зерттеу университеттерінің негізінде тиімді ғылыми-инновациялық жүйе құру

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы

«ҚАЗАҚСТАН ЖАҢА ЖАҺАНДЫҚ НАҚТЫ АХУАЛДА: ӨСІМ, РЕФОРМАЛАР, ДАМУ»

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСІМНІҢ ӨҢІРЛІК ДРАЙВЕРЛЕРІ экономикалық артықшылықтар мен ерекшеліктерді ескере отырып,

6 макроөңір үшін жекелеген бағдарламалар

«ОҢТҮСТІК»

«СОЛТҮСТІК»

«ОРТАЛЫҚ – ШЫҒЫС»

«БАТЫС»

АСТАНА ҚАЛАСЫ

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ

«БИЗНЕСТІҢ ЖОЛ КАРТАСЫ-2020» КӘСІПКЕРЛІКТІ ҚОЛДАУ БАҒДАРЛАМАСЫ МАКРОӨҢІРЛЕРДІҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БАҒДАРЛАМАЛАРЫНЫҢ БІР БӨЛІГІНЕ АЙНАЛУЫ ТИІС

• ҮКІМЕТКЕ – еңбек ресурстарының, бірінші кезекте, адамы көп өңірлерден адам аз өңірлерге көші-қонды ынталандыруға бағытталған еңбек ресурстарының жұмылғыштығын арттыру бойынша шаралар қарастыру

• макроөңірлер «Нұрлы Жол» шеңберінде біртұтас көліктік, логистикалық және коммуникациялық архитектурамен бірігуі тиіс


10 БЮДЖЕТ САЯСАТЫН ОҢТАЙЛАНДЫРУ БОЙЫНША ШЕШІМ

ҰЛТТЫҚ ҚОР ҚАРЖЫЛАРЫН АҒЫМДАҒЫ ШЫҒЫНДАРҒА ПАЙДАЛАНУДЫ ТОҚТАТУ

бірден-бір тетік – Ұлттық қордан республикалық бюджетке жыл сайынғы кепілдендірілген, шектеулі трансферт

Үкіметке – жаңа жаһандық ахуал жағдайында Ұлттық қор қаржыларын қалыптастыру мен пайдаланудың жаңа тұжырымдамасын әзірлеу

МЕМЛЕКЕТТІК КІРІСТЕР МЕН ШЫҒЫСТАРДЫҢ БҮКІЛ ЖҮЙЕСІН ҚАЙТА ҚАРАУ, БЮДЖЕТТІҢ КІРІС БАЗАСЫН ҰЛҒАЙТУ

2017 ж. – қазіргі ҚҚС орнына 5%-дық сатудан түсетін салықты енгізу

барлық тиімсіз салықтық жеңілдіктерді жою

салық режімдерін оңтайландыру – үш деңгей: жалпы, ЖК үшін патент, ШОБ және аграрлық сектор үшін арнайы салық режімі

БЮДЖЕТ ШЫҒЫСТАРЫН ОҢТАЙЛАНДЫРУ2017 ж. 1 қаңтарынан – кірістер мен шығыстарды жаппай декларациялау

мүлікті жария ету мерзімдері 2016 жылдың 31 желтоқсанына дейін ұзартылды

Үкіметке – барлық бюджеттік бағдарламаларға ревизия жүргізу• тиімсіз шығындарды немесе жеке сектор есебінен жабылуы мүмкін шығындарды бюджеттен шығару • бюджет шығындарын оңтайландырудан босаған қаржыларды, бірінші кезекте, халық үшін нақты нәтижелер әкелетін жобаларға бағыттау

өңірлік және индустриялық даму бағдар-ламаларына шығындарды қайта қарау

мемлекеттік субсидиялар жүйесін қайта қарау

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

1 желтоқсан 2015 жыл www.egemen.kz 5 Президент Жолдауы


6ҚАРЖЫ СЕКТОРЫН ТҰРАҚТАНДЫРУ БОЙЫНША АУҚЫМДЫ ҚАДАМ

1. ҰЛТТЫҚ ВАЛЮТА БАҒАМЫНА ҰЛТТЫҚ ҚОР ҚАРЖЫЛАРЫ ЕСЕБІНЕН ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ ТӘЖІРИБЕСІНЕН БАС ТАРТУ

2. ҰЛТТЫҚ БАНКТІҢ СТРЕСС-ТЕСТІЛЕУ ӨТКІЗУІ

• банк секторының барлық субъектілеріне жұмыс істемейтін несиелерге қатысты (қорытындысы бойынша оларды мойын-дау және есептен шығару жөнінде ша-ралар қабылдау; капиталдандыру про-блемасын шеше алмаған банктер қаржы жүйесінен «кетуі» керек)

3. ҰЛТТЫҚ ВАЛЮТАҒА СЕНІМДІ НЫҒАЙТУ

• «долларсыздандыру» құралдарын кеңейту арқылы

4. ҰЛТТЫҚ БАНКТІҢ ОРТА МЕРЗІМДІ БОЛАШАҚТА ИНФЛЯЦИЯ ДЕҢГЕЙІН 4%-ҒА ДЕЙІН ТӨМЕНДЕТУІ

• пайыздық мөлшерлемелерді икемді өзгерту тетігін толыққанды пайдалану

5. ҰЛТТЫҚ БАНКТІҢ ИНСТИТУТТЫҚ КЕМШІЛІКТЕРІН ЖОЮ

• Біртұтас зейнетақы қорын, Проблемалы несиелер қорын және басқа да қаржы институттарын Ұлттық банк бақылауынан шығару

6. 2016 ж. – ЗЕЙНЕТАҚЫ АКТИВТЕРІН ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЖЕКЕ НЕМЕСЕ ШЕТЕЛДІК КОМПАНИЯЛАРДЫҢ БАСҚАРУЫНА БЕРУ

• зейнетақы жиналымдарының табыстылығын арттыру үшін зейнетақы қаржыларын инвестициялауға көзқарасты қайта қарау

Еура

зиял

ық

инт

егра

ция

инст

итут

ы ə

зірл

еген

ЖАҢА ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ

5 БАҒЫТЫ

ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы«Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму»

Атаулы мемлекеттік көмек нақты мүдделі азаматтарға, олардың тұрмыс жағдайын және нақты кірістерін ескере келіп көрсетілетін болады

Ең төменгі өмір сүру деңгейінің көлемі, оның құрылымын өзгерте отырып, біздің азаматтарымыздың жекелеген нысандарының ерекшелігін (мүгедектер, көпбалалы отбасылар, қарттар) ескере келіп белгіленуі тиіс

Еңбек етуге қабілеттілерге – тек оларды қайта оқыту немесе еңбекпен қамту бағдарламаларына қатысуы негізінде ғана мемлекеттік көмек көрсету

Бұрын қабылданған бағдарламаларға сәйкес білім беру және денсаулық сақтау салаларын жаңғыртуды жалғастыру

2017 жылдан – «Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім» атты жаңа жоба бастау алады


1 желтоқсан 2015 жылwww.egemen.kz6 Президент Жолдауы

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы«Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму»

ЖОЛДАУ-2015-тен ӘРБІР ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ҮШІН МАҢЫЗДЫ 35 ФАКТ

«Тойота концерні» Қазақстанда автомобильдер шығаратын болады

Ұлт жоспарын іс жүзіне асыру үшін 80-нен астам заң жұмыс істейтін болады

2016 жылғы 1 қаңтардан Мемлекет басшысының

тікелей тапсырмасымен мұнай бағасының 1 баррелі 30 долларға дейін немесе 20 долларға дейін төмендеу жағдайлары орын алғанда, Қазақстанда 5 жылға дейін іс-қимыл жоспары белгіленді

Өңдеу өнеркәсібі 1,3 есе, химия өнеркәсібі және құрылыс материалдарының өндірісі 1,7 есе өсті.

Машина жасау өнімдерін өндіру 2,2 есе, экспорт 3 есе артты

2015 жылы Қазақстанда 800-ден астам индустриялық жобалар іс жүзіне асырылды

Металлургия өнеркәсібі бірден 15 пайызға, химия 3,2 пайызға артты

Минералды өнімдер өндірісі – 3,2 пайыз, киім-кешек 4 пайыз өсті

2015 жылыБүкіләлемдік банк және Азия даму банкі Қазақстан үшін экономикалық өсімнің жоғары қарқынын болжап отыр

Қазақстанда еңбек өнімділігінің 60 пайыздан астам өскендігі байқалды

Тәуелсіздік алған жылдардан бері Қазақстанда 1300 денсаулық сақтау нысаны, 1700 білім беру нысаны пайдалануға берілді

2017 жылықазіргі ҚҚС орнына са-тудан алы-натын салық енгізілетін болады

Салық режімі 3 деңгейге дейін оңтайландырылады – жалпы, жекелеген кәсіпкерлер үшін патент және ШОБ үшін, аграрлық сектор үшін арнаулы салық режімі

Үкімет Жекешелендірудің жаңа бағдарламасын дайындайды

Монополияға қарсы ведомство жөніндегі жеке заң қабылданатын болады

«Астана» халықаралық қаржы орталығы исламдық қаржыландыру, приват-банкинг және қайта сақтандыру саласындағы өңірлік хаб болады

Инвестициялық ахуалды жақсартуға және инвесторлар тартуға бағытталған Үкіметтік және өңірлік кеңестер құрылатын болады

Алты макроөңір – Оңтүстік, Солтүстік, Орталық – Шығыс, Батыс, Алматы және Астана үшін жекелеген бағдарламалар қабылданатын болады

«Бизнестің жол картасы-2020» макроөңірлердің инвестициялық бағдарламаларының бір бөлігіне айналады

«Нұрлы Жол» бағдарламасы шеңберінде «Орталық – Оңтүстік», Орталық – Шығыс, Орталық –Батыс шешуші бағыттары бойынша 11 жоба жүзеге асырылады, осының нәтижесінде 72 мың адам жаңа жұмыс орнымен қамтамасыз етіледі

Германиямен, Канадамен, Австралиямен, Сингапурмен бірлесе отырып кадрлар даярлау бойынша орталықтар құрылатын болады

20 жыл ішінде әлеуметтік салаға бөлінген мемлекеттік шығындар нақты көрсеткіштер бойын ша 3 есеге дейін өскен

Мемлекеттік басқару және әлеуметтік салаларда жұмыс істейтін қазақстандықтардың саны 1,2 миллион адамнан асады

Қазақстанда 1,5 миллион азамат мемлекеттік көмек және төлемдер алады

2016 жылдың бірінші тоқсанының соңына дейін Еңбекпен қамтудың жаңа жол картасы жасалады

Жаңа әлеуметтік саясат қабылданатын болады

2017 жылы – «Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім» атты жаңа жоба бастау алады

2014-2015 жылдары ШОБ-ты дамытуға 1 триллион теңге бөлінді

«Нұрлы Жол» бағдарламасы жобаларына 2,7 триллион теңге бөлінді

Қазақстанға халықаралық қаржы ұйымдары 9 миллиард доллар (2,7 триллион теңге) бөлді

ҚХР несие ретінде Қазақстанға 2,6 миллиард доллар (~ 800 млн.тг) бөлді

Жолдау-2015 жобаларын іс жүзіне асыруға 7,5 триллион теңге (21 миллиард доллар) тартылған

Мемлекет басшысының ҚХР-ға сапары қорытындысы бойынша шикізаттық емес салада 23 миллиард доллар көлеміндегі келісімдерге қол жеткізілді

Мемлекет басшысының Лондон және Парижге барған сапарларының қорытындысы бойынша жалпы көлемі 11,5 миллиард долларды құрайтын келісімшарттар жасалды


2017 жылғы 1 қаңтардан бас-тап кірістерді және шығыстарды жалпыға бірдей жариялау тетігі күшіне енетін болады

www.egemen.kz 71 желтоқсан 2015 жыл




Ұлттық банк қоғам мен қаржы мекемелеріне өз қызметінің мəселелері бойынша үнемі тиянақты ақпарат беріп тұруы тиіс. Қаржы секторына қатысушылардың бəрімен қалыпты жұмыс бабындағы үнқатысуды жолға қоюдың маңызы зор. Осы аталған барлық кезек күттірмес шараларды қабылдағаннан кейін ғана экономи-каны ынталандыруға, соның ішінде монетарлық тəсілдермен ынталандыруға кірісуге болады. Мен жаңа басшылықтың Ұлттық банкті сауатты басқаратынына сенемін. Біздің бəріміздің де ұлттық ва-лютамыз – теңгеге сенуіміз қажет. Теңге салымдары – бүгінде азаматтардың жи-налымдарын сақтаудың ең үздік құралы.

ЕКІНШІ. Бюджет саясатын оңтайландыру

«Көрпеге қарап көсілу» – бұл, əсіресе, жаһандық дағдарыстың ықпалы жағдайында біз үшін тексерілген қағидат жəне бюджет саясатының дұрыс моделі.

Бүгінде біз бюджетке салықтық түс імдерд ің 20 пайызға дерл ік төмендегенін айтып отырмыз. Қосылған құн салығын төлеу көлемі төрттен бірге, ал табысқа корпоративтік салық бо-йынша 13 пайызға төмендеді. Бұл бар болғаны бизнеске қосымша қысымды білдіретін болады. Бюджет шығындарын Ұлттық қор есебінен жабу – көрегендік емес. Біз алдағы жылдардың қандай боларын білмейміз. Сондықтан менің ұстанымым қағидатты – Ұлттық қор қаржыларын ағымдағы шығындарға пайдалану тоқтатылуы тиіс. Ұлттық қордан республикалық бюджетке жыл сайынғы кепілдендірілген, шектеулі трансферт бірден-бір тетік болуы керек. Үкіметке Ұлттық қор қаржыларын жаңа жаһандық өмір шындығы жағдайында қалыптастыру мен пайдаланудың жаңа тұжырымдамасын əзірлеуді тапсырамын.

Бізге мемлекеттік кірістер мен шығыстардың бүкіл жүйесін қайта қарау қажет. Ең алдымен, бюджеттің кіріс ба-засын ұлғайту керек. 2017 жылы қазіргі ҚҚС-тің орнына сатудан түсетін салықты енгізу қажет. Барлық тиімсіз салықтық жеңілдіктерді жойған жөн. Салықтық режімдерді оңтайландыру қажет – тек үш деңгей ғана қалуы керек. Олар – жалпы, жеке кəсіпкерлер үшін патент жəне шағын жəне орта бизнес, сондай-ақ, аграрлық сектор үшін арнайы салық режімі. Мұндай механизм «көлеңкелі экономиканы» жарыққа алып шығатын болады.

Салық саласының мөлдірлігін артты-ру Үкіметтің басты міндеті болуы тиіс. Тек осылай еткенде ғана экономиканың əрбір субъектісі салықтарды толық көлемде төлеуге мүдделі болмақ.

Үкімет салықтық əкімшілендірудің тиімділігін қамтамасыз етуі керек. Бүгінде мүлікті жария ету мерзімдері 2016 жылдың 31 желтоқсанына дейін ұзартылды. Мүлік пен ақшаны заңды

айналымға қайтару үшін қосымша ы н т а л а н д ы р у л а р қ а б ы л д а н д ы . Құпиялылық пен сот қудалауынан қорғауға кепілдік беріледі. Үкіметке жария ету жағдайларына тағы бір рет талдау жасауды жəне қажет болған жағдайда, оған қатысушыларға кепілдікті күшейтуді тапсырамын. Мен мүлікті жа-рия етуге қатысу жөнінде əлі де ойланып жүргендердің барлығын осы мүмкіндікті пайдаланып қалуға шақырамын.

2017 жылдың 1 қаңтарынан кірістер мен шығыстарды жаппай декларациялау

күшіне енеді. Одан кейін, олар қайда бол-са да, олардың шығу төркіні мен салық салынуын анықтау үшін, соның ішінде Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымының көмегімен, есепшоттар мен активтерді анықтау бойынша шаралар қабылданатын болады.

Е н д і б ю д ж е т ш ы ғ ы н д а р ы н оңтайландыру жөніндегі шаралар ту-ралы. Үкіметке барлық бюджеттік бағдарламаларға толық ревизия жүргізуді тапсырамын. Дағдарыс жағдайында əр теңге де маңызды. Тиімсіз шығындар немесе жеке сектор есебінен жа-былуы мүмкін шығындар бюджет-тен шығарылуы тиіс. Өңірлік жəне индустриялық даму бағдарламаларының шығындарын қайта қарау қажет.

Мемлекеттік шығындар мен субси-диялар жүйесін де қайта қараған жөн. Бүгінде бүтіндей бір салалар мемлекет есебінен өмір сүруде. Сонымен бірге, мəселен, «ҚазАгро» корпорациясы арқылы көрсетілетін мемлекеттік қолдау

құралдары бүкіл ауылшаруашылық та-уар өндірушілердің тең жартысы үшін қолжетімді емес. Бюджет шығындарын жеңілдету үшін мемлекет-жекеменшік əріптестігі тетігін белсендірек қолдану қажет. Экономиканың басым салалары-на жеке инвестицияларды ынталандыру бойынша қосымша шаралар қарастыру керек. Жеке инвесторларды жол, газ құбыры, ауруханалар, мектептер жəне басқа да нысандар құрылысына ғана емес, сонымен бірге, оларды қайта жаңғыртуға жəне техникалық қызмет

көрсетуге тартудың да маңызы зор. Бюджет шығындарын оңтайландырудан босаған барлық қаржыны бірінші кезек-те халық үшін нақты нəтижелер əкелетін жобаларға бағыттау қажет.

ҮШІНШІ. Жекешелендіру жəне экономикалық бəсекелестікті

ынталандыруБүгінде тұрақты экономикалық өсімді

қамтамасыз ету үшін ішкі ресурстарды барынша босатудың маңызы зор. Ол үшін біз екі тиімді құралды – кең ауқымды жекешелендіруді жəне бəсекелестікті ұлғайтуды пайдалануға тиіспіз. Бүгінде өсім мен бəсекелестікті не ұстап тұр?

Ең алдымен, үлкен мемлекеттік сек-тор – 7 мыңнан астам кəсіпорындар. «Самұрық-Қазына» жəне «ҚазАгро» холдингтері өнеркəсіп пен ауыл ш а р у а ш ы л ы ғ ы н ы ң о р а с а н з о р активтеріне тиімді бақылау жасай ал-майды. «Самұрық-Қазына» қорының активтері ІЖӨ-нің 40 пайыздан астамын

құрайды, 500-ден астам «немерелер» мен «шөберелерден» тұрады. «ҚазАгро» жəне «Бəйтерек» холдингтері бюд-жет пен банктер арасындағы тиімсіз делдалдарға айналды. Осылардың бəрі далиған штаттармен жəне орасан бюджеттік ресурстармен қоса жүреді, сонымен бірге, жеке инвестициялар мен бастамаларды ығыстырып шығаруға апа-рып соқтырады.

Қазір мемлекеттік сектор нысан-дарын жекешелендіруге шектеулерді алып тастау маңызды. «Мемлекеттік

мүлік туралы» Заң мен Азаматтық кодекстің бірқатар ережелерін қайта қарап, жекешелендіруге жатпайтын стратегиялық нысандардың санын қысқарту қажет. Үкіметке мемлекеттік меншіктегі ұйымдардың бəрін қоса отырып, Жекешелендірудің жаңа бағдарламасын жасауды тапсырамын. Олардың ішінде, «Самұрық-Қазына», «Бəйтерек» жəне «ҚазАгроға» кіретіндері де бар. Жекешелендіруден кейін осы үш басқарушы холдингтің бəрі ықшам ұйымдарға қайта құрылымдалатын бо-луы тиіс.

Жекешелендіру əділетті нарықтық баға бойынша, ашық жəне бəсекелі жүзеге асырылуы керек. Мұнда акция-ларды қор нарықтарына орналастыру мен ашық аукциондар шешуші тетіктерге айналуы тиіс. Оған қазақстандық жəне шетелдік инвесторларды барынша мол қатыстыру үшін жағдай жасау ке-рек. Үкіметке барлық акционерлердің мүлкінен айырылғандардың активтерін

сатып алуға деген басым құқықтарын алып тастауды тапсырамын.

Əрі қарай, Үкімет еркін жəне саламат-ты бəсеке үшін жағдайлар жасауы тиіс.

Б і р і н ш і д е н , Ү к і м е т к е антимонополиялық қызметті күшейту бойынша нақты ұсыныстар жасауды тапсырамын. Бізге антимонополиялық ведомство туралы мəртебесі мен жұмыс тəртібі нақты регламенттелген жеке заң керек.

Екіншіден, бағаны жасанды реттеу түрінде нарықтық ынталандыруларға

қатысты бұрмалауларды жою қажет. Үкіметке экономиканың барлық сектор-ларында нарықтық баға қалыптастыруға əрі қарай көшуді жалғастыруды тапсы-рамын.

Үшіншіден, бəсекелестік саласындағы саясат банкроттық жəне тиімсіз ком-панияларды оңалтуды тиімді реттеу үдерістерімен қоян-қолтық жүруі тиіс. Нарықтық экономика – күштілердің бəсекесі. Жеңілгендер нарықтан кетуге немесе қайтадан бастауға мүмкіндік алу-лары керек. Бізде мұндай жоқ. Тиімсіз компаниялар мемлекеттен түрлі түрдегі субсидиялар мен жеңілдіктер алу үшін кезекке тұрады. Бірде-бір дамыған елде компаниялардың банкроттығы саланың ыдырауына немесе жұмысшыларын бо-сата отырып, кəсіпорынның тоқтауына алып келмейді. Тиімсіз менеджерлердің орнына өзімен бірге инвестициялар əкелетін жаңа меншік иелері келеді. Біз бəсекеге қабілетсіз компанияларды мемлекет есебінен «сүйремеуге» тиіспіз.

Үкіметке жеке жəне заңды тұлғалар үшін банкроттықтың нақты жəне түсінікті ресімдерін жасауды тапсырамын. Ол ба-рынша жеңілдетілген болуы тиіс.

Кəсіпкерлер, іскер азаматтар! Мемлекет сіздердің бизнестеріңізді

дамытып, аяққа нық тұруларыңызға барлық жағдайды жасады. Бүгінгідей сын сағаттарда сіздерге үлкен жауапкершілік артылады. Жекешелендірудің жаңа легіне белсенді қатысыңыздар, қаржыны заңдастырып, ашық жұмыс істеңіздер. Қуатты ел болу – бəсекеге қабілетті болу деген сөз. «Қазақстанда жасалған» əрбір бұйымда төрт қасиет – сапа-лы, ыңғайлы, əдемі жəне арзан болуы керек. Сонда ғана ісіміз өнімді, за-тымыз өтімді болады. Өзімізді өзіміз қамшылауымыз керек, бізді сырттан келіп ешкім жарылқамайды.

* * *Мен кəсіпкерлер табына, барлық

ауқатты қазақстандықтарға, барлық бизнесмендер мен іскер адамдарға с ө з а р н а ғ ы м к е л е д і . М е м л е к е т жекешелендіру мен экономикалық ырықтандыру бойынша біздің та-рихымызда бұрын-соңды болмаған қадамдарға барып отыр. Еліміз қазірдің өзінде көпшіліктеріңізге ақша табуға жəне іскерлік журналдардың бірінші беттерінен көрінуге мүмкіндік берді. Мен сіздерді капиталдарды заңдастыруға, жекешелендіру тендерлеріне белсенді қатысуға шақырамын. Осылайша сіздер өздеріңізге жəне Қазақстанға, барша халқымызға жəрдемдесетін боласыздар.

ТӨРТІНШІ. Жаңа инвестициялық саясаттың негіздері

Таяудағы онжылдықта Қазақстанның алдында тұрған міндеттер:

- экономиканың жыл сайынғы өсімін 5 пайыз деңгейінде қамтамасыз ету;

- өңделген тауарлардың экспортын 2015 жылмен салыстырғанда кем дегенде екі есе ұлғайтып, оны жылына 30 милли-ард долларға дейін жеткізу;

- экономикаға жыл сайынғы инвестициялардың көлемін 10 миллиард доллардан астамға ұлғайтып, тұтастай алғанда 10 жыл ішінде – кем дегенде 100 миллиард долларға жеткізу;

- 660 мыңнан астам жаңа жұмыс орындарын құру, еңбек өнімділігін 2 еседен астамға арттыру.

Экономикалық өсімнің мұндай қарқыны тек экспорттық табыстар ағынын мүмкін ететін жаңа драйверлер қалыптастыру есебінен ғана қамтамасыз етіле алады.

Жаңа жаһандық нақты ахуалдың мəні тек əртараптандырылған экономиканың ғана жаһандық дағдарыс салдарына тиімді қарсы тұра алатынында болып табылады. Сондықтан да біз индустрия-ландыру бағдарламасын жүзеге асыру үстіндеміз. Бізге жаңа инвестициялық саясат керек.

(Жалғасы. Басы 1-2-беттерде).

(Соңы 8-бетте).


Біріншіден, трансұлттық кор-порацияларға екпін түсіре отырып, жеке инвестициялар тарту маңызды. Біз «күрделі инвестициялар» тарту үшін оңтайлы орта қалыптастыруымыз ке-рек. Осы жылы «Астана» Халықаралық қаржы орталығын құру туралы шешім қабылданды. Ол исламдық қаржыландыру, приват-банкинг жəне қайта сақтандыру салаларында өңірлік хаб болады. Қазақстан күшті институтта-ры, білікті, тиімді жəне болжамды үкіметі бар өңірдегі көшбасшы-елге айналуы тиіс. Бізде озық техникалық кадрлар, əлемдік деңгейдегі инфрақұрылымдар болуы тиіс, қоғамдық тəртіп пен адамдардың жеке қауіпсіздігі қамтамасыз етілуі керек.

Инвестициялық ахуалды жетілдіруге бағытталған реформаларды əрі қарай жалғастыру ЭЫДҰ жəне басқа да халықаралық қаржы институттарымен бірлесіп жүргізілуі тиіс. Үкіметке үш ай мерзім ішінде инвестициялық ахуал-ды жақсартудың егжей-тегжейлі жос-парын жасап ұсынуды тапсырамын. Бұдан бөлек, инвесторлармен жұмысты белсенді ете түсу үшін инвесторлар тарту мен инвестициялық ахуалды жақсартуға бағдарланған Үкімет кеңесін құруды тапсырамын. Өңірлерде жергілікті маңыздағы жобаларды жүзеге асыру үшін инвестициялар тартуға қажетті осындай кеңестер құру керек.

Екіншіден, экономикалық өсімнің өңірлік драйверлерін қалыптастыру маңызды. Барлық инвестициялық жо-балар тікелей өңірлерде жүзеге асы-рылады. Сондықтан, 6 макроөңірлер – Оңтүстік, Солтүстік, Орталық – Шығыс, Батыс, Алматы жəне Астана үшін жеке бағдарламалар жасау қажет. Ірі өңірлік жобалар айналасында шағын жəне орта бизнесті дамыту керек. Сондықтан, кəсіпкерлікті қолдаудың «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы макроөңірлердің инвестициялық бағдарламаларының бір бөлігі болуы тиіс. Еңбек ресурстарының жұмылғыштығын жоғарылату бойынша, бірінші кезекте, еңбек күші артық өңірлердің еңбек күші жетіспейтін өңірлерге миграцияларды ынталандыруға бағытталған шараларды алдын ала қарастыру қажет.

Макроөң ірлер «Нұрлы Жол» бағдарламасы шеңберінде құрылатын біртұтас көліктік, логистикалық жəне коммуникациялық архитектура ая-сында бірігулері тиіс. Қазіргі кезде «Орталық – Оңтүстік», «Орталық – Шығыс», «Орталық – Батыс» шешуші бағыттары бойынша 11 жоба жүзеге асырылуда. «Боржақты – Ерсай», «Алматы – Шу» теміржол желілері мен Құрық портындағы паромдық өткел құрылыстары жүргізілуде. Бұл

жобалар қазірдің өзінде 72 мың адам-ды жұмыспен қамтып отыр. Үкіметке аталған бағдарламаларды жүзеге асыру ісін белсенді ете түсуді тапсырамын.

Сонымен қатар, экономикалық конъюнктураны есепке ала отырып, қаржыландыру көздерін əртараптандыру қажет. Менің ҚХР-ға сапарым бары-сында ЭксимБанкпен 2,6 миллиард доллар сомасында займ тарту туралы уағдаластыққа қол жеткізілді. Қазір мемлекеттік бюджет есебінен көптеген жолдар салынып жатыр. Бірақ, бұл жобаларға шетелдік жəне жергілікті инвесторларды да тарту керек. Жақын болашақта «Нұрлы Жол» бағдарламасы жобаларына жеке капиталды тарта оты-рып, қаржыландыру моделіне келтіру керек.

Үшіншіден, қазір əлемдік жəне өңірлік рыноктарда экспорттық тауа-шаларды белсендірек игерген жөн. Біз жақын жатқан елдердің экономикалық əлеуеттерін тиімді пайдалануға тиіспіз. Бірінші кезекте, бұлар – Қытай, Ресей, Иран, Моңғолия, Үндістан, Пəкістан, Орталық Азия жəне Кавказ елдері. Аталған елдер жыл сайын 3,5 трилли-оннан астам доллардың тауарлары мен қызметтерін импорттайды. Еуразиялық экономикалық одаққа шешуші өңірлік рыноктармен еркін сауда туралы келісім жасасу қажет. Үкімет аталған мəселелерді біздің əріптестерімізбен бірлесіп жа-сап, бəріміз үшін пайдалы етіп шешуі тиіс. СІМ-ге осы міндеттерді орын-дау үшін Қазақстанның шетелдердегі мекемелерінің барлық ресурстарын іске қосу қажет.

Төртіншіден, бізге техникалық кадр-лар дайындау жүйесін барынша дамыту қажет. Техникалық жəне кəсіби білім

беру инвестициялық саясаттың негізгі бағыттарының бірі болуы тиіс. Бұл үшін Германиямен, Канадамен, Австралиямен жəне Сингапурмен кадрлар дайындау орталығын бірлесіп құру керек. Олар бүкіл еліміз үшін техникалық жəне кəсіби білім беру жүйесінің моделі бо-лады.

Бесіншіден, Қазақстан эконо-микасының инновациялық əлеуетін арттырған жөн. Болашақтың экономи-касын құру үшін негіз қалау маңызды. Смарт-технологиялар, жасанды интел-лект, киберфизикалық жүйелер инте-грациялары, болашақтың энергетикасы, жобалау жəне инжиниринг салаларын-да біліктілікті дамыту қажет. Мұны тек тиімді ғылыми-инновациялық жүйе құру арқылы ғана жасауға болады.

Назарбаев Университеттің «Астана биз-нес кампусы» хайтек-паркінің базасы мен Алматыдағы «Алатау» технопаркінде қалыптастырылатын қуатты зерттеу университеттері мен инновациялық кластерлері оның негізіне айналады. Астанада ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізу бізге «жасыл технологияларға» негізделген жаңа энергетиканы белсенді дамытуға жақсы мүмкіндік береді.

БЕСІНШІ. Жаңа əлеуметтік саясатСерпінд і экономикалық өс ім

көптеген жылдар бойы бізге белсенді əлеуметтік саясат жүргізіп, адамдардың өмір сапасын бірнеше есе арттыруға мүмкіндік берді. Барлық жаһандық дағдарыстардың теріс ықпалына байла-нысты экономикамыз тап болған бүкіл қиындықтарға қарамастан, біз əркез қазақстандықтардың əл-ауқатын арт-тырып келдік. Он жылда əлеуметтік

саланың мемлекеттік шығындары нақты көрсеткіш бойынша 3 есеге жуық өсті. Əлеуметтік сала мен мемлекеттік басқаруда жұмыс істейтіндердің саны 1,2 миллион адамнан асады. Мемлекет жəрдемақы мен төлемдердің үлкен көлемін қамтамасыз етуде. Оларды 1,5 миллионнан астам азамат алады.

Экономикалық тəуекелдерге, жалпы, ештеңеге де қарамастан, біз халықты əлеуметтік қолдау шараларын жүзеге асы-руды жалғастырамыз. Мен 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап денсаулық сақтау саласы қызметкерлерінің еңбекақысы орташа алғанда – 28 пайызға дейін, білім беру саласы қызметкерлерінікі – 29 пайызға дейін, əлеуметтік қорғаудағы қызметкерлердікі 40 пайызға дейін ар-татынын жариялаймын. Мұнда бюджет

қызметкерлерінің түрлі категориялары-на қатысты сараланған тəсіл қолданған ұтымды. Алдағы жылы мүгедектігі мен асыраушысынан айырылуға бай-ланысты əлеуметтік жəрдемақылардың 25 пайыздық өсімі, сондай-ақ, сти-пендиялар қамтамасыз етілетін бола-ды. 2016 жылдың 1 қаңтарынан бас-тап біз инфляция деңгейінің алдын ала отырып, ынтымақты зейнетақыны 2 пайызға индекстейміз. 2016 жылы «Б» корпусындағы мемлекетт ік қызметшілердің еңбекақысы 30 пайызға арттырылатын болады. Бұл мақсаттарға қаржыны біз бюджеттік шығындарды оңтайландырғаннан кейін үнемдейміз. Осылайша біз еңбекақыны өсіру үшін қаржы тауып, өзіміздің халық алдындағы əлеуметтік міндеттемелерімізді орын-даймыз!

Мен барлық əлеуметтік жағынан əлсіз қорғалған жіктерге сөзімді арнамақпын. Біз мұқтаждарға қашанда көмек қолын

созып келдік. Сонымен қатар, əлеуметтік əділеттілік бұрмаланбауы тиіс. Өйткені, əрбір əлеуметтік төлем – бұл жай бюд-жетке ғана емес, əрбір жұмыс істейтін қазақстандыққа қосымша салмақ. Əлеуметтік əділеттілік идеясы жұмыс істейтін қазақстандықтарға қатысты əлеуметтік əділетсіздікке айнал мауы тиістігін нақты түсіну керек. Бұл – солардың ақшасы!

Бүгінде тек Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы ғана сыртқы сілкіністерге орнықты, тиімді экономиканың нақты негізі болуға қабілетті. Азаматтарға ə л е у м е т т і к қ о л д а у д ы к е ң е й т у мақсатында Үкіметке 2016 жылдың бірінші тоқсанының соңына дейін еңбекпен қамтудың жаңа Жол картасын жасауды тапсырамын. Бағдарламаларды қаржыландыру көлемі 2009-2010 жыл-дары жүзеге асырылған осыған ұқсас Жол картасымен салыстырғанда ұлғайтылатын болуы ти іс . Бұл жергілікті инфрақұрылымдарды дамы-ту мен елді мекендерді абаттандыру жобалары есебінен еңбек рыногының тұрақтылығын қамтамасыз ететін болады. Кадрларды кең ауқымды қысқа мерзімді қайта даярлау мен біліктілігін арттыру ұйымдастырылады. Кəсіпкерлікті дамы-ту үшін микронесиелеу кеңеюде.

Бүгін мен жаңа əлеуметтік саясат жасау міндетін қоямын. Мемлекеттің əлеуметтік саладағы рөлі əлсіз қорғалған азаматтарды қолдаумен жəне адам капи-талына инвестицияларды қамтамасыз етумен шектелетін болуы тиіс. Атаулы əлеуметтік қолдау тек мұқтаж адамдарға, олардың нақты табыстары мен өмір сүру жағдайын бағамдау негізінде, көрсетілетін болады. Басқалар ақшаны өздері, өздерінің еңбектерімен табула-ры тиіс. Азаматтарымыздың жекеле-ген топтарының ерекше сұраныстарын ескере отырып, өмір сүрудің ең төменгі деңгейінің құрылымдарын қайта қарау жəне оның түрлі деңгейлерін белгілеу қажет. Үкіметке үш ай ішінде əлеуметтік қамсыздандыру жүйесін оңтайландыру бойынша ұсыныс енгізуді тапсырамын.

Еңбек ете алатындарға мемлекеттік қолдау тек олардың қайта оқуға неме-се еңбекпен қамту бағдарламаларына қатысулары негізінде ұсынылатын бо-луы тиіс. Үкіметке əлеуметтік көмектің мұндай түрлерін 2017 жылдан бас-тап енгізуді тапсырамын. Əлеуметтік саясаттағы мемлекеттің басымдығы адам капиталын дамытуға кең ауқымды ин-вестициялар болуы тиіс. Біз бұған дейін қабылданған бағдарламаларға сəйкес, білім беру жəне денсаулық сақтау са-лаларын жаңғыртуды жалғастыруымыз керек. Мен 2017 жылдан бастап жаңа жоба – «Баршаға арналған тегін кəсіптік-техникалық білім» бағдарламасы баста-латынын жариялаймын. Үкіметке оны жасауға кірісуді тапсырамын.

Қазақстанның жас азаматтары! Б іл імді , еңбекқор , бастама-

шыл, белсенді болуға қазірден бас-тап дағдыланыңдар. Жұмыс пен сұраныс бар өңірге батыл барыңдар. Шеберліктің шыңына жете білсеңдер мамандықтың бəрі жақсы. Қазір техникалық мамандықтардың, ғылым мен инновацияның күні туған заман. Ерінбей еңбек еткен, талмай ғылым іздеген, жалықпай техника меңгерген адам озады. Тұрмысы жақсы, абыройы асқақ болады. Біз жүзеге асырып жатқан түбегейлі реформалар мен атқарып жатқан қыруар істердің бəрі сендер үшін, болашақ үшін жасалуда.

* * *Мен жастарымызды жұмысшы

мамандығын белсенді меңгеруге шақырамын. Жұмысшы мамандықтарын меңгеру керек. Кезінде мен де жұмысшы киімін киюден бастадым, домна пеші от-жалынының жанында тұрдым. Үлгі алыңдар! Жылдар өтеді, бірақ, осы өмірлік тəжірибелерің, сендер қандай өмір жолын таңдап алсаңдар да міндетті түрде кəделеріңе жарайды.

Тұтастай алғанда , Жолдауда ілгерілетіп отырған шаралардың барлығы нақты сипатқа ие жəне əдеттегісінше, сенімді қаржыландырумен қамтамасыз етілген. 2014-2015 жылдары шағын жəне орта бизнесті дамытуға 1 трилли-он теңге бөлініп үлгерілген болатын. «Нұрлы Жол» бағдарламалары жоба-ларына – 2,7 триллион теңге. 2,7 трил-лион теңге Қазақстанға халықаралық қаржы ұйымдары тарапынан бөлінді. Қытай Халық Республикасынан 2,7 мил-лиард доллар көлемінде несие берді. Тұтастай алғанда, осы Жолдау жобала-рын жүзеге асыруға 7,5 триллион теңге тартылмақ. Осы қаржыларды тиімді пай-далану – Үкіметтің басты міндеті жəне жауапкершілігі.

Қиындықтарды еңсеруде біз жалғыз емеспіз. Өзіміздің салмақты сыртқы саяси қызметімізбен біз бүкіл əлем бо-йынша көптеген достар таптық. Олар

бізді қолдап келеді. Сіздер менің сапар-ларым мен əлемнің жетекші елдерінің көшбасшыларымен келіссөздерімнің куəгерлері болдыңыздар. ҚХР-мен 23 миллиард долларға шикізаттық емес сектордағы ынтымақтастық туралы уағдаластыққа қол жеткізілді. Бұл – 40-тан астам жаңа кəсіпорын салынады де-ген сөз. Лондон мен Парижге сапарла-рым да, экономикалық ынтымақтастық тұрғысынан алғанда, табысты болды. Жасалған келісімшарттардың жалпы со-масы 11,5 миллиард долларды құрайды. Елімізге Ресей Президентінің сапары біздің дəстүрлі ізгі көршілестік қарым-қатынастарымыздың тұрақтылығы мен беріктігін жəне экономикалық интеграцияның дамып келе жатқанын көрсетті. Жапония премьер-министрінің с а п а р ы и н в е с т и ц и я л ы қ ж ə н е технологиялық ынтымақтастықтың көкжиегін кеңейтетін болады. Бізге тұңғыш рет «Тойота» концерні келіп, Қазақстанда автомобильдер шығарады.

Басты нəтижелердің бірі бізге халықаралық қаржы институттарының жоғары сенімі болып табылады. Осындай күрделі кезеңде біздің реформаларымыз-ды қолдай отырып, олар 9 миллиард дол-лар көлеміндегі қаржы ресурстарына қол жеткізуімізге жол ашты. Біз Еуропалық Одақпен тереңдетілген əріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімге қол қойдық. Біз əлемдік қоғамдастықпен ядросыз əлем үшін, терроризм мен экс-тремизмге қарсы күресте біргеміз. Біз кез келген жанжалдардың бейбіт жол-мен шешілгенін қалаймыз жəне осы үшін қолымыздан келгеннің бəрін жасаймыз.

Дүниежүзінде біз бастаған реформа-лар туралы, Жүз қадам туралы жақсы біледі жəне оларды қолдайды. Біз достарымыздың көңілін қалдырмауға тиіспіз. Бұл реформалар, мен аталған Жолдауда алға қойған олармен өзара байланысты міндеттерді орындау оңай болмайды, мүмкін, тіпті, ауыр соғуы ықтимал. Бірақ, оларға балама жоқ. Егер біз осының бəрін жасамайтын болсақ, онда əлемдік дамудан үмітсіз кейіндеп қаламыз. Бірақ біз, əдеттегідей, белгілегендеріміздің бəрін жасаймыз.

Құрметті отандастар!Жаңа 2016 жылдан Ұлт жоспары

шеңберінде қабылданған жаңа заңдар жұмыс істей бастайды. Бүгін мен экономикамызды, мемлекетіміз бен қоғамымызды нығайтуды көздейтін жаңа шаралар туралы хабарла -дым. Барлығымыздың мойнымызда еліміздің болашағы үшін орасан зор жауапкершілік жатыр. Алдымызда қиын жұмыстар күтіп тұр. Қазақстан халқына Жолдауымдағы барлық міндеттерді жүзеге асыруда мен «Нұр Отан» пар-тиясына ерекше орын беремін. Жолдау барлық партия мүшесі үшін іс-қимыл негізі жəне таяудағы жылдарға арналған бағдарлама болуы тиіс. Кең көлемді түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, адам-дарды жұмылдыру, қойылған барлық міндеттерді орындауда біріктіру ке-рек. Партиядан сайланған депутаттар дағдарысқа қарсы жəне құрылымдық қайта жаңғыруларды заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етулері тиіс. Мен барлық саяси партияларды, қоғамдық бірлестіктерді, барлық азаматтар-ды Отанымыздың игілігі жолындағы ортақ іске бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығара отырып жұмылып, аталған Жолдауды жүзеге асыруға белсене қатысуға шақырамын.

Келе жатқан күрделі кезең біз үшін еңсеру кезеңі болады. Біз жаңа жаһандық дағдарысты міндетті түрде жеңеміз. Бұл үшін бізде біртұтас ерік-жігер, халық бірлігінің берік дəстүрлері бар. Біз Қазақстанымызды дамудың жаңа шептеріне шығаратын боламыз!

Қымбатты қазақстандықтар! Дағдарыстардың бəрі өткінші,

өтеді де кетеді. Ел тəуелсіздігі, ұлт мұраты, ұрпақ болашағы сияқты ұлы құндылықтар ғана мəңгі. Мен айтып өткеннің барлығы жеңуге болатын, біз жеңе алатын бөгеттер. Біз көлденең шыққан кедергілерге кідірмей, дамыған 30 елдің қатарына қосылу мақсатына қадам басамыз.

Рухы биік, еңбегі ерен, бірлігі мығым Мəңгілік Ел болу үшін бізде бəрі бар. Тəуелсіздіктің туын желбіретіп, тұғырын нығайтқан біздің тарих алдында жүзіміз жарқын! Біздің тірегіміз – тəуелсіздік, тілегіміз – тұрақтылық, білегіміз – бірлік!

М е н х а л қ ы м а с е н е м і н . К ө к байрағымыздағы алтын қырандай еліміз қанатын кеңге жайып, асқар биіктерден көрінсін! Барды бағалап, жоқты жа-сай білген жасампаз жұртымыздың көк байрағы əрдайым биікте желбіресін!

Алға, Қазақстан!––––––––––––––––––––––

Суреттерді түсіргендерС.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.




(Соңы. Басы 1-2, 7-беттерде).


Ардагерлерге ақшалай сертификаттар табысталды

Мемлекеттік хатшы Гүлшара Əбді -қалық ова Мəскеу жəне Бейжің қа ла-ларында өткен Жеңіс шерулеріне қатысқан соғыс ардагерлерімен кездесті, деп хабар-лады Президенттің баспасөз қызметі.

Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті күні қарсаңында өткен кездесуге республикалық Ардагерлер ұйымы Орталық кеңесінің төрағасы Ө.Озғанбаев, Мəдениет жəне спорт вице-министрі М.Əзілханов, Астана қаласы əкімінің орынбасары Е.Аманшаев қатысты.

Биылғы жылы Мəскеу (Ресей) жəне Бейжің (Қытай) қалаларында өткен салтанатты шеру-лерге республиканың түрлі өңірінен 13 ардагер қатысып қайтты. Ұлы Жеңістің 70 жылдығына арналған қорытынды іс-шаралар аясында өткен Мемлекеттік хатшымен кездесуге Астана қаласының ардагерлері А.Бекмади, К.Жолдыбаев жəне О.Линник шақырылды.

Г.Əбдіқалықова өз сөзінде Қазақстан Президентінің тапсырмасы бойынша бүгін Астана, Алматы, Қарағанды, Павлодар, Талдықорған жəне Шымкентте Жеңіс шерулеріне қатысқан соғыс ардагерлерін марапаттау шаралары өткізіліп жатқанын айтты.

Мемлекеттік хатшы соғыс ардагерлері мен тыл еңбеккерлеріне деген қамқорлық мемлекеттің маңызды міндеті екенін Елбасы ұдайы айтып жүргеніне назар аударды. Мəселен, биылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша біржолғы материалдық көмек көрсету жəне мерекелік іс-шараларға қатысу үшін мемлекеттік бюджеттен 7,7 миллиард теңге бөлінді.

Г.Əбдіқалықова Ұлы Жеңіс үшін ардагерлер-ге деген шексіз ризашылығын білдіре отырып, олардың Отанымыздың тəуелсіздігі жолында жасаған өшпес ерліктері мен тылдағы қажырлы еңбектерін жадымызда сақтауды, ұрпақтан-ұрпаққа өсиет етуді қасиетті парыз санайтыны-мызды атап айтты.

Кездесу барысында ардагерлер Мемлекет басшысының ұдайы қамқорлығы мен ықыласына алғыстарын білдірді. Олар Елбасының жүргізіп отырған сарабдал əрі сындарлы саясатын қолдайтындарын айтты. Сол саясаттың арқасында елімізде бейбітшілік, бірлік жəне татулық салтанат құрып отырғанына тоқталды.

Кездесу соңында Мемлекеттік хатшы арда-герлерге Қазақстан Президентінің ізгі тілектерін жеткізіп, Мəскеу жəне Бейжің қалаларында өткен шерулерге қатысқан ардагерлерге «Самұрық-Қазына» ҰƏҚ» АҚ арнайы бөлген ақшалай сер-тификаттарды табыс етті.

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан».

Бұл ретте «Қазақстан Респуб ли-касының мемлекеттік рəміздері туралы» Конституциялық Заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жоба-сы Елбасының «Нұр Отан» партиясының XVII съезінде жəне Қазақ стан халқы Ассамблеясының ХХІІ сессиясында бер-ген тапсырмаларына орай əзірленгендігін айта кету керек. Негізгі мақсат – «Мəңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясын іске асыруға бағытталған «100 нақты қадам» – Ұлт жоспарында белгіленген шараларды іске асыру. Бұларды жүзеге асыру үшін заңдық құжатта мемлекеттік рəміздерді қолдану тəртібін кеңейту, наси-хаттау жəне қолдану жөніндегі Үкіметтің жəне уəкілетті органның құзырын нақтылау, Қазақстан Республикасының

мемлекеттік рəміздері күнін атап өтудің ережесін əзірлеу, Мемлекеттік рəміздер жəне геральдикалық белгілер мəселелері жөніндегі Сараптамалық кеңес құру қарастырылып отыр.

Мемлекеттік рəміздерді қолдануды кеңейту мақсатында мемлекеттік заңды тұлғалардың, ұлттық компания-лар мен холдингтердің жəне Қазақстан Республикасы жалғыз акционер болып табылатын жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мемлекеттік симво-ликалары мен экспозициялары үшін арнайы үй-жай бөлу қажеттігі заңдық құжатта көрініс тапқан. Бұдан басқа, еліміз аумағында қызмет жасайтын шетелдік ұйымдар туларының жанында Қазақстан Республикасы Мемлекеттік туының бір мезгілде орналастырылуын қарастыратын норма да бар екендігін айта кеткен лəзім.

Мəдениет жəне спорт министрлігі

Тілдерді дамыту жəне қоғамдық-саяси жұмыстар комитеті төрағасының орын-басары Василий Порубаймех экспози-цияда мемлекеттік рəміздерді дайындау тарихы, олардың авторлары жайындағы ақпараттар болатындығын ерекше атады. Тағы бір белгілі болғаны, қазіргі таңда мемлекеттік рəміздерді жасаушы 53 кəсіпорынға лицензия беріліпті. Жыл ба-сынан бергі жүргізілген тексерістер 2000-ға тарта стандарттарға сəйкес келмейтін немесе əбден тозығы шыққан мемлекеттік рəміздердің бар екендігіне көз жеткізіпті. Əрбір факт бойынша тиісті шаралар да қабылданған.

Сонымен қатар, кеше Мемлекеттік ту мен Мемлекеттік елтаңбаға қатысты стандарттардың өзгергендігі де атап көрсетілді. Мемлекеттік елтаңба параметрлері көрсетілген жаңа стандарт 2016 жылдың 1 қаңтарынан жұмыс істей бастаса, ал елтаңбаларды ауыстыру 2017 жылдың мамырына дейін деп ұзартылып отыр. Бұл кейбір кəсіпорындардың дай-ындалуына мүмкіндік береді. Негізінен, бұл стандарттар бойынша Елтаңбаның

бедеріндегі 40-тан астам атауларды бекітіп, тарихи мəні мен маңызын аша түседі деп күтілуде. Оның үстіне, мемлекеттік рəміздер заман талабына сəйкес жаңа технологиялар мен талаптар негізінде жасалатын болады.

Мемлекеттік елтаңбаның телавторы Жандарбек Мəлібеков мемлекеттік сим-волдарды қарау əрбір 5 жылда жүзеге аса-тынын тілге тиек ете келіп, оның ешбірі де түбегейлі өзгеріске ұшырамайтындығына сендірді. Ендігі мəселе – сол символдардың маңызын жастарға кеңінен түсіндіру. Сонда мемлекеттік рəміздерді қорлау сияқты келеңсіздіктер орын алмай-тын болады. Заң жүзінде əкімшіліктік жəне қылмыстық жауапкершіліктер қарастырылғандығы да белгілі. Айыппұл салудан бастап, 15 күнге дейін қамау не-месе 2 жылға дейін бас бостандығынан айыру шарасы да қарастырылған.

Жалпы, елімізде 5 мыңнан аса стан-дарт бар екен. Брифинг барысында кейбір кəсіпорындардың мемлекеттік символ-дарды қолдануы жайы да назардан тыс қалмады.

Динара БІТІКОВА,«Егемен Қазақстан».

Қазақстан Президенті – Қарулы Күштердің Жоғарғы Бас қол бас-шысы зауыттың өндірістік орынжай-ларын аралап, шығарылатын өнім түрлерімен танысты. Сонымен қатар, кəсіпорынның еңбек ұжымымен жүздескен Елбасы зауыттың жұмысы елдің қорғаныс қабілетін нығайту тұрғысынан маңызды екенін атап өтіп, жұмысшыларға табыс тіледі. Еңбек ұжымының мүшелері өз жетістіктері жөнінде əңгімеледі жəне бүгін жария етілген Қазақ стан халқына Жолдауды қолдай тын дарын жеткізді.

«Қазақстан инжиниринг Дис-трибьюшн» ЖШС мен «Парамаунт групп» (ОАР) компаниясы бірлесіп құрған зауыт оқ өткізбейтін доңғалақты машиналар өндіреді. Орталық Азияда алғаш рет жүзеге асырылған бұл жоба қорғаныс жəне машина жасау индустрия-сына сапалы серпіліс əкелетін кəсіпорын құруға мүмкіндік береді. Зауыттың өндіріс қуаты жылына 120 оқ өткізбейтін доңғалақты машина шығара алады. Техникалық жабдықталу деңгейі жоғары кəсіпорын əскери жəне азаматтық мақсатқа арналған тех-никалар өндірісі саласындағы кең ауқымды міндеттерді жүзеге асы-рады деп болжанып отыр. Зауыт технологиясы бірқатар жұмыстар айналымын, атап айтқанда, металл парақтарын лазермен пішу, брон-ды парақтарды балқыту, жабында-рына лак-бояулар жағу, жинасты-ру, сапасын қатаң бақылауға алу

сияқты жұмыстарды толығымен атқара алады.

Зауыттағы құрастыру бөлімдері мен қызмет көрсету орталықтары тапсырыс берушілердің талап-тарына сəйкес машиналарды əрі қарай жаңа үлгілерін əзірлеуге жəне жаңғыртуға, техникалық қамтамасыз етуге ықпал етуде. Зауыттан өндірілетін барлық тех-ника халықаралық стандарттар негізінде жасалатындықтан өнімді Қазақстанның өзінде де, соны-мен қатар, шетелде де айналымға жіберуге болады. Қазақстандағы өндіріске ұсынылып отырған бронды доңғалақты машина бар-лық көрсеткіштері бойынша үз-дік тердің бірі болады деп күтілуде.

Зауыт өнімдеріне қазірдің өзінде шетелдіктер тарапынан сұра ныс түсіп отыр. Мəселен, бүгін де Иордания оқ өткізбейтін 50 əс кери көлікке тапсырыс беріп үлге ріпті. Бұл туралы «Қазақстан Пара маунт Инжиниринг» ЖШС басшысы Ербол Сəлімов айтып берді.

«Лицензиялық келісім бойын-ша, көліктерді əлемнің 12 еліне, ТМД, Балтық мемлекеттеріне, Таяу Шығыс, Қытай, Ресейге сата аламыз. Мұнда арнайы бронды көліктермен қатар, азаматтық өнім де шығаруға болады. Сондай-ақ, біз қазір «КамАЗ» компаниясымен бірге олардың қозғалтқыштары мен электр жүйелерін осы көліктерге енгізуді көздеудеміз», деді ол. Е.Сəлімовтің айтуынша, зауыт жекеменшік иелікте, ин-вестициялар да жеке көздерден келді. Компания 50 де 50 үлеспен

құрылды. Инвестициялар көлемі – 7 млрд. 80 млн. теңге.

«Зауыт биыл қазан айында ашылды. Бірақ өндірістік қуатына енді ғана шықты. Біз екі корпусты аштық. Құрылыс 2014 жылдың сəуір айында басталды. Белсенді құрылыс 2015 жылы қолға алын-ды. Зауытты 6 айда бітірдік де-сек де болады. Біз Иорданияға 50 көлікті жеткізуді жоспарлаудамыз, тараптар арасында тиісті меморан-дум бар. Экспорт мəселесі Сыртқы істер министрлігінің деңгейінде шешілуде. Біздің елшіліктер мен əскери атташелер бірнеше мем-лекетпен келіссөздер жүргізуде. Белгілі бір байланыстар бар, себебі Қазақстанның логистикалық ерекшеліктеріне байланысты өнім сұранысқа ие болады деп ой-лаймыз. Біз үш түрлі көлік: 4х4 «Арлан», 4х4 «Номад» жəне 6х6 «Барыс» маркаларын шығарамыз. Кеңейтуге əзірміз, болашақта ар-найы көліктерді, инкассаторлық көліктерді, оқ өтпейтін доңғалақты көліктерді жасамақпыз. «Арлан» əскери көлігі қоршауда қалған адамдарды оқтан аман-есен алып шығаруға арналған. Ол миналар-дан, баллистикалық қарулардан қорғайды, оқ өткізбейді», деді за-уыт басшысы.

Бастысы, аталған кəсіпорын 150-ге жуық жұмыс орнын ашып отыр. Ал ондағы 55 инженер мен техника саласындағы мамандар Қазақстанда жəне шетелдерде білімдерін жетілдіріп келген. ––––––––––––––––––––––

Суреттерді түсіргендерС.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.

Мемлекет басшысы бүгін жарияланған Жолдауда əкімдер а л д ы н а н а қ т ы м і н д е т т е р қойылғанын атап өтті.

– Үкіметпен жəне Президент Əкімшілігімен бірлесіп жұмыс жүргізетін бірқатар бағыттар бар. Реформаларды жүзеге асы-ру үшін қажетті негізгі заңдар қабылданды. Егер жыл басы-нан сол заңдар бойынша жұмыс басталмаса, олар қағаз жүзінде

қалып кетеді, – деді Қазақстан Президенті.

Нұрсұлтан Назарбаев биыл қиындықтарға қарамастан, өңір-лер экономикасынан күтілетін өсім 2% мөлшерінен аз болмай-тынын айтты.

– Шикізат секторындағы т ө м е н д е у д і ң е с е с і н б і з ш и к і з а т т ы қ е м е с с а л а л а р есебінен толтырдық. Қызмет көрсету саласында өң деу ші

кəсіпорынның өсімі қамтамасыз етілді. Биыл егін жақ сы жинал-ды – 22 миллион тон на астық жəне майлы дақыл алын ды. 7 миллион шаршы метр бас пана пайдалануға берілді, барлық облыста жаңа əлеуметтік ны-сандар тапсырылды. Осының бəрі – өңірлерде де сіздердің Үкі метпен бірлесіп жүзеге асырған жұмыстарыңыздың нəтижесі. Қолда бар резервті пайдалана отырып, əрбір об-лыста жұмысы тоқтап қалған кəсіпорындарды іске қосқан жөн, олардың сатылымының

көлемін ұлғайту керек, – деді Мемлекет басшысы.

С о н д а й - а қ , Қ а з а қ с т а н Президенті автомобиль жолда-рын, əлеуметтік нысандарды салу ісінде мемлекет-жекеменшік серіктестігі тетіктерін белсене қолдануды тапсырды.

Мемлекет басшысы тартылған жеке инвестициялардың көлемі мен ашылған жұмыс орын-дарының саны əкімдер жұмысын бағалаудың критерийінің бірі бо-латынын атап өтті.

Бұдан бөлек, Нұрсұлтан Назарбаев қоғамдық-саяси тұрақ-тылық, халықтың қажет тілігін ескеру, еңбекақының, зейнет ақы-ның жəне жəрдем ақының уақ тылы төленуі, əлеу мет тік маңы зы бар тауарлар баға сының мо ниторингі, тұрғын үй-коммунал дық ша-руашылығының үздіксіз жұ мы сын жəне құқық қорғау ісі дең гейін ойдағыдай қамтамасыз ету аса маң ызды екеніне назар аударды.

Қазақстан Президенті елі-міз Тəуелсіздігінің алдағы 25 жылдығын артық бюджет шы ғы-нынсыз атап өткен жөн екеніне тоқталды.

Кездесу қорытындысы бойын-ша Мемлекет басшысы бірқатар нақты тапсырма берді.

Телефон арқылы сөйлестіЕлбасы Нұрсұлтан Назарбаев Түркия Президенті Реджеп Ердоғанмен

телефон арқылы сөйлесті, деп хабарлады Қазақстан басшысының баспасөз қызметі.

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан».

Брифингте алғашқы болып сөз алған Парламент Мəжілісінің депутаты Рамазан Сəрпеков Елбасының халыққа жария еткен Жолдауындағы тапсырма-лар «100 нақты қадам» Ұлт жоспары бағдарламасындағы міндеттермен астар-ласып жатқанына мəн берді. «Жолдауда Үкіметке, Парламентке, тіпті, əрбір об-лыс пен қала əкімдігіне нақты тапсыр-малар берілді. Сондықтан 2016 жылы Қазақстанның атқаратын міндеттері осы Жолдау аясында жүреді. Жолдаудан Қазақстан халқы елдің ішкі жəне сыртқы саясатына қатысты мол мағлұмат алды. Нақты тапсырмалар алған мемлекеттік органдардың барлығы алдағы 7-10 күн ішінде жұмыс кестелерін анықтап, 2016 жылдан бастап Жолдауды жүзеге асыруға кіріседі», делінген.

Ал танымал саясаткер Нұрлан Ерімбетов бұл жолғы Жолдаудың өзіне қатты ұнаған адами тұстарына жұрттың назарын аударды. «Биылғы Жолдау бұрынғыдан өзгерек. Өйткені, бүгін мұнда отбасылық, шынайы жүректен шыққан əңгімелерді естідік. Елбасы адами фак-торды бірінші орынға қойып отыр. Мен онымен толықтай келісемін. Əсіресе, ол жастарға назарын аударып, өзіңді де, болашағыңды да алдамай, қазірден бас-тап еңбек ету керектігін қадап айтты. Жастарға бір орында отыра берген жара-майды, еліміздің қай аймағында жұмыс, қызмет бар, сонда аттанып кету тиістігіне мəн берді. Шынында, айналаңдағы көзің көрген жерден алысқа назарыңды тіктеп, басқа аймаққа барып, есейіп, мол тəжірибе жинақтауға болады.Біздің барлығымыз мемлекетіміздің өсіп-өркендеуіне жа-уаптымыз. Сондықтан, кедергілер мен сəтсіздіктерге Үкіметті, билікті кінəлай бермей, қазірден əрекет етуіміз қажет. Əрбір жас өзі таңдаған мамандықтың шы-найы шебері болуға ұмтылуы тиіс. Егер өз саласының шынайы иесі болуға талпыныс жасаса, жұмыс та, қызмет те табылады», – деді ол.

Мəжіліс депутаты Николай Логутовтың журналистер назарын аударған мəселесі де жастарға қатысты болды. Ол өз сөзінде: «Біздің елімізде кəсіптік-техникалық білім беру жүйесі бар. Жолдауда 2017 жылдан бастап осы оқу орындарында тегін білім алу үшін қосымша гранттар бөлінетіні айтылды. Соның арқасында грантпен оқитындар саны артып, ақылы кəсіп игеремін деген жастардың саны кемиді. Осылайша мектеп бітіріп, жоғары оқу

орнына түсе алмаған жастардың кəсіптік-техникалық білім алуына мүмкіндік туа-ды», – деді депутат.

Брифингке қатысушылар журналистер тарапынан қойылған сауалдарға жауап берді. Мəселен, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының жекеменшік қолына өтуіне қатысты қойылған сауалға Рамазан Сəрпеков былай деп жауап берді: «Бірыңғай зейнетақы қорының Ұлттық банктің бақылауынан шығып, жекеменшікке өтуінен қауіптенудің еш негізі жоқ. Жалпы, бұл – əлемдік үрдіс. Осы үрдіске сай, кезең-кезеңімен біз зейнетақы қорын жекешелендіруге келе жатыр-мыз. Менің ойымша, зейнетақы қорының жекеменшікке өтуінің айтарлықтай үлкен салдары болмайды, сондықтан қауіптенуге еш негіз жоқ», – деді депутат.

Əрі қарай ол «Жолдау ертеңнен бас-тап баспасөзде жарық көреді. Қолымызға қалам ұстап, астын сызып тұрып, мəн бере оқитын боламыз. Бұл – əрбір қазақстандық үшін керек құжат, қандай қиындық болса да соның барлығын жеңіп шығамыз. Оған толық мүмкіндігіміз – қаражатымыз да, білікті мамандарымыз да, өсіп келе жатқан парасатты жастарымыз да бар. Елбасы Жолдауда бірнеше құндылықты атап айтты ғой. Біріншіден, тəуелсіздігіміздің тұғырын нық етіп, биікке көтеру, екіншіден, ел мұраты үшін адал еңбек ету, біріміз бəріміз үшін, бəріміз біріміз үшін тынбай еңбектену, үшіншіден, осының барлығын келешек ұрпақ мүддесі үшін жа-сау дегендей, бүгінгі брифингті қорытсақ, деп Жолдауды жүзеге асыруда қай-қайсымыздың да алдымызда міндеттер тұр деп журналистермен қоштасты.

Қазақстанда жасалған әскери көліктерге сұраныс бар

Кеше Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан Парамаунт Инжиниринг» ЖШС бірлескен кəсіпорнының броньды доңғалақты машиналар шығаратын зауытын-да болды.

Әкімдерді қабылдады

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев облыстардың, Астана жəне Алматы қалаларының əкімдерімен кездесу өткізді, деп ха-барлады Президенттің баспасөз қызметі.

Телефонмен əңгімелесуге Түркия та-рапы бастамашылық етті.

Мемлекеттер басшылары екіжақты қарым-қатынас ахуалы мен перспектива-ларын, сондай-ақ бірқатар өңірлік жəне халықаралық өзекті мəселелерді талқылады.

Тараптар Сириядағы дағдарыстық жағдай мен ресейлік Су-24М ұшағына қатысты оқиға жөнінде пікір алмасты.

Қазақстан Президенті болған оқиғаға байланысты өкініш білдіріп, Ресей-Түркия қарым-қатынасы нашарлауына алаңдаушылығын жеткізді. Мемлекет басшысы бұл байланыстар ұзақ жылдар

бойы қалыптасқандықтан оны сақтап қалу үшін тараптар жауапкершілік та-нытуы қажеттігін атап өтті. Осыған бай-ланысты оқиғаның мəн-жайын анықтап, қалыптасқан жағдайдан шығу жолдарын іздестіру үшін екіжақты комиссия құру ұсынылды.

Р.Ердоған өз кезегінде Ресей Пре зи ден-ті В.Путинмен таяу арада кездесуге дайын екенін айтты.

Нұрсұлтан Назарбаев жағдайды ушық-ты рмау үшін тараптар мүмкіндігінше бар-лық шараны қолданады деп үміттенетінін білдірді.

Мемлекеттік символдар – елдіктің еңселі ұстыны

100 қадаммен астарласқан Жолдау

Кеше Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев жариялаған «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» атты Жолдауынан соң Орталық коммуникация қызметінде өткен брифингте тұтас елдің ал-дына қойылып отырған міндеттер сөз болды.

Орталық коммуникациялар қызметінде «Мемлекеттік символдар саласындағы жұмыстарды ұйымдастырудың маңызды мəселелері тура-лы» деген тақырыпта брифинг өтіп, жақында қол қойылған мемлекеттік рəміздерге қатысты заңдық құжаттағы өзгерістер жайы да сөз етілді.


ЖАЅА ЖАЄДАЙДАЄЫЕл болып еѕсереміз

Їлкен реформаларєа ерекше назар аударылды

– Мұрат Жұрынұлы, Мемлекет басшысының Қа зақ стан халқына Жол дауы ның басты ерекше лігі жөнінде не айтар едіңіз?

– Елбасының Қазақстан халқына Жолдауының басты ерекшелігі елді экономикалық дағдарыстан шығаруға басымдық беріп отырғандығында. Тəуелсіздік алғаннан бергі жерде еліміздің экономикасы жан-жақты өркендеп, əлемнің алдыңғы қатарлы отыз елінің қатарынан көрінуге ұмтылып келеміз. Соңғы кездері əлемдік эко-номика дағдарысқа кезігіп, Қазақстан түгілі алпауыт елдер экономикасының да-муы да бəсеңдеген жайы б а р . Т ө р т к і л д ү н и е н і шарпыған экономикалық дағдарыстан Қазақстан да шет қала алмайды, сыртқы экономикалық қарым-қатынастарға тəуелді. Алайда, төл экономикамыздың қарқынын бəсеңдетпес үшін жаңа жол-дарды, жаңа тəсілдерді меңгеруіміз қажет. Елбасы Қазақстан халқына арнаған Жолдауында ел экономика-сын өрістету, халықтың əлеуметтік жағдайын жақсарту төңірегіндегі осын-дай қадау-қадау төрелі ойларын ортаға салды.

– Мемлекет басшысы Жолдауда жаңа инновациялық-индустриялық бағдарлама жөнінде баса айтты емес пе. Бұл жөнінде не айтасыз?

– Ең бастысы, инновациялық-индустриялық бағыттағы атқарылып жатқан істерді жалғастыра беруіміз ке-рек. Өйткені, кез келген мемлекеттің экономикасына индустрияландыру қуат бітіреді. Əрине, ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркəсібі сияқты басқа салалардың рөлін ешкім жоққа шығармайды. Əйтсе де, ешбір сала индустрия саласы сияқты елдің экономикасының өсуіне елеулі ықпал ете алмайды. Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауында индустрияландыруға, сондай-ақ шағын жəне орта бизнесті дамытуға айрықша тоқталып отырғаны да сондықтан. Осының бəрі экономика-ны əртараптандыруға мүмкіндік береді. Экономикасы əртараптандырылған елдердің халқы дағдарыс кезінде қинала қоймайды. Металлургия саласы дағдарысқа ұшыраған жағдайда басқа са-лалар экономиканың өсу тұрақтылығын

қамтамасыз етеді. Мысалы, мəшине жа-сау өндірісі құлдыраса, басқа салалар оның олқы тұсын ортайтпайды.

– Қазақстанның шикі зат көздерін экспортқа шығаруға тəуелді бо-лып келгені белгілі. Мұнай бағасы төмендеп кетіп еді, экономикамызға да өзіндік əсерін тигізді емес пе?

– Қазір қара алтынның бағасы төмендеді, мыстың бағасы, алюминийдің бағасы төмендеді. Бірақ, құдайға

шүкір, Қазақстанның басқа да салалары бар, соларды өркендетуіміз керек. Мысалы, еліміз жерге бай. Қазақстан ұнды экспорттау жағынан дүние жүзінде бірінші орын алады екен. Осыны алдағы уақытта əрі қарай дамытуға мол мүмкіндіктер бар. Əлем халқының саны 7 миллиардқа жетіп жығылады. Сондықтан,

халықты азық-түлікпен қамтамасыз ету алдағы уақытта жаһандық деңгейде күрделі мəселеге айналады. Осындай тұста Қазақстан сияқты жері бай, елі бай мемлекеттер алдыңғы қатарға шығады. Осыдан келіп Нұрсұлтан Əбішұлының барды ұқсата білу, өңдеу саласына басымдық беру жөніндегі өрелі ойлары экономикамыздың өркендеуінің негізгі өзегіне айналмақшы.

Мен Араб елдерін , Африка м е м л е к е т т е р і н к ө п а р а л а д ы м . Олардың жері құм мен тас. Сонда да олар сол жерде тіршілік қылып, егін егіп, ағаш егіп, соның жемісін жеп күнелтіп отыр. Басқасын айтпай-ақ қоялық, əлі толыққанды игерілмеген Бетпақдаланы алайық, ол арабтардың шөлейт аймақтарынан мың есе жақсы. Өйткені, шөп өседі ғой. Шөп өседі де-ген соң, тіршілік бар деген сөз. Тек су жоқ. Ал жер астындағы судың көзін та-уып, қажетке жарататын болсақ,талай сұранысымызды өтейтін болады.

– Елбасы Жолдауда «көрпеге қарай көсілу» мəселесіне де тоқталды. Бұл туралы не айтар едіңіз?

– Біз Елбасы айтқандай, алдағы уақытта ысырапсыз өмір сүруге бейімделетін болсақ, дағдарысты мейлінше тезірек еңсереміз. Жалпы, ысырап етпеу деген халқымызда бұрыннан бар. Бұл туралы Құранда да нақты айтылған. Мəдениетіміз жоғарылаған сайын ысырапсыз экономиканың көзін тауып, елді алға

дамыту алдымызда тұрған тірлік. Өйткені, қазына қаржысын осы күнге дейін оңды-солды молынан үлестіріп, тіпті оны жеткілікті деңгейде игере алмай келгеніміз де рас. Ендігі жерде басы артық шығындарды қысқартып, Елбасы айтқандай, əлеуметтік жағынан аз қорғалған азаматтарға ғана қолдау көрсеткен жөн.

– Мемлекет басшысы Қазақстан халқына Жолдауында кəсіптік-техникалық білім беру мəселесіне де ерекше тоқталды. Бұл туралы не айтарыңыз бар?

– Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Жолдауда мектеп түлектерінің барлығы жоғары оқу орнына түсе алмайтындығын, солар үшін мемлекет жаппай кəсіптік-техникалық мамандықтарды тегін меңгеруге мүмкіндік беріп отырғандығын атап көрсетті. Бұл да инновациялық-индустриялық бағдарламаны жүзеге асырудың жалғасы іспетті. Өйткені, бірі дəнекерлеуші, бірі құрылысшы, бірі аспаз мамандығын игерген жастар ел экономикасының өркендеуіне қызмет ететін болады. Өз кезегінде мыңдаған жас жұмыс орнымен қамтылады деген сөз.

– Елбасының кəсіпкерлер мен іскер адамдарға қарата айтқан сөзі де жұртшылықты бейжай қалдырмаса керек.

– Кезінде Кеңес өкіметі байлардың мүлкін тəркілеп, қудалады емес пе? Содан қалған менталитеттің жұрнағы қоғамда əлі бар. Еліміз тəуелсіздікке ие болып, нарықтық экономикаға көшкеннен кейін, мем-лекет адамдардың кəсіпкерлікпен шұғылдануына мүмкіндік берді ғой. Осы мүмкіндікті пайдаланған ілкімді жандардың біразы қоржыны толып, байыды. Бірақ, кеңестік кезеңнен қалған «ертең осы байлықты мемлекет тар-тып алмай ма деген» қасаң қағидадан арыла алмай əлек. Осындай оймен байлардың біразы тапқан-таянғанын шетелге асырды. Мемлекет басшысы: «Маңдай теріңмен тапқан қаржыңды туған мемлекетіңнің өркендеуіне, халқыңның тұрмысын жақсартуға жұмса», деп айтып отыр ғой. Əрі табысыңды молайтасың, əрі халқының сауабын аласың. Шетелдегі қаржының Қазақстанға қайтарылуына беріліп отырған бұл бір мүмкіндік. Қысқасы, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында елімізді дағдарыстан шығару ғана емес, отандық экономиканы дамытудың қадау-қадау басымдықтары айқындалды.

– Əңгімеңізге рахмет.

Əңгімелескен Ғабит ІСКЕНДЕРҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан».

Қазақстан Республикасының Прези-денті Н.Ə.Назарбаевтың кезекті Жолдауы қиын кезеңде, күллі ғаламды жаһандық дағдарыс əрі-сəрі еткен тұста жасалып отыр.

Бұл дағдарысқа дейін де Тəуелсіз мем лекетіміз сан қилы қиындықтарды сəтті еңсергенін жақсы білеміз. Солар-дың барлығынан да ел бірлігінің арқа-сында абыроймен өттік. Осыған дейін екі мəрте дағдарысқа қарсы жоспар жа са лып, сəтімен жүзеге асырылды. Осын дай өмірлік тəжірибелердің қашан

да дағ да рысты жеңуге көмектесетіні Елбасының осы Жолдауында да жан-жақты айтылды.

Дағдарыстан күллі əлем елдері етек-жеңдерін қымтап жатқан тұста біздің мемлекетіміз де əр қазақстандықтың жайлы да бақуатты тұрмыс кешуіне жағдай жасауға ұмтылды. Тіпті, осы тұста тарихымызды түгендеп, Қазақ хандығының 550 жылдық мерейлі мерекесін бүкілхалықтық деңгейде а т а п ө т к і з д і к . Ұ л ы О т а н ы м ы з – Қазақстанды «Мəңгілік Ел» ету

барысында осынау шара еліміздің əр азаматына тигізген ықпалы орасан болды. Жастарымыздың патриоттық сезімінің шыңдалуына айрықша əсер еткен игі шара болашақта да елімізді ерен жеңістерге бас тай беруге руха-ни негіз.

«Рухы биік, еңбегі ерен, бірлігі мығым Мəңгілік Ел болу үшін бізде бəрі бар. Тəуелсіздіктің туын желбіретіп, тұғырын нығайтқан біздің тарих ал-дында жүзіміз жарқын! Біздің тірегіміз – тəуелсіздік, тілегіміз – тұрақтылық,

білегіміз – бірлік», – деп атап өтті Елбасы өз Жолдауында.

Рухымыз биік болуы үшін ру-хани байлықтарымызды көзіміздің қарашығындай сақтап, қадірлей білуіміз керек екендігі белгілі. Бұл жолда əдебиетіміз бен мəдениетімізді ілгері дамытушы зиялы қауымның атқарар рөлі айрықша. Осы орайда ұлт ру-хын көтеретін қандай да бір рухани байлықтарымыздың өз топырағымызда дүниеге келетінін баса айтқан жөн. Ендеше, Президенттің өз Жолдауында

«Қазақстанда жасалған» деген ұлттық брендке баса назар аударуы жайдан жай емес. Елбасы айтқандай, «Өзімізді өзіміз қамшылауымыз керек, бізді сырттан келіп ешкім жарылқамайды».

Зиялы қауым алдына қойылатын ендігі мақсат – Елбасының Жолдауын халық арасында насихаттап, əрбір қазақстандықтың жүрегіне жеткізу. Халық аузында айтылатын «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» деген сөз дəл бүгінгі жағдайға толық орайласады. Елбасымыздың көреген саясатын көп болып қолдап, жарқын болашаққа батыл бетбұрыс жасауымыз керек. Сол арқылы біз бағдардан айнымай, Мəңгілік Ел болуға қадам басамыз.

Əлеуметтік мемлекеттіѕ əлеуеті зор

Елбасы Жолдаулары елдің өміріне берік сіңісті. Жыл соңында Қазақстан халқы Президент сөзін күтіп отырады. Соның өзінде де биылғы күтудің жөні бөлек дей аламыз. Өйткені, өмір өзгеріп кетті. Бүкіл жаһандағы жағдай

өзгеріп кетті. Əлемдік экономикаға қатты кіріккен ел ретінде біз бұл өзгерістердің салдарларын қатты сезініп отырмыз. Біз арқа сүйейтін қуат көздеріне баға күрт төмендеді. Бюджетке кіріс азайды. Осы кез-де халықты шынықтырып, шира-тып, елдің еңсесін көтеретін, ру-хын биіктететін Елбасы сөзі керек болып тұр еді. Сол сөз дер кезінде айтылды. Барлық мəселе қамтылып, барлық салаға қатысты əңгіме айтыл-ды. Қай саланың қалай дамуы, қай министрліктің қай бағытта жұмыс істеуі, қай өңірдің қандай шаруаларға бейімделуі керектігі – бəрі де қолмен қойғандай түсіндірілді. Бұрынғы кеңбалақ жүрістің, селқос қимылдың, селсоқ көңілдің күні өткенін, күні өтуге тиістілігін қадап көрсетті Елбасымыз. Қалтаға қарап өмір сүру, көрпеге қарап көсілу керектігін де айтты Президент. Соның өзінде де осы Жолдаудан біздің қандайлық үлкен мемлекет болып қалыптасқанымыз, қуатты экономика жасап үлгергеніміз сезіліп тұрды. Өйткені, осындай кезде де 7,5 триллион теңге ақшаны экономиканы қолдауға жұмсай алатын ел – мықты ел. Бюджеттегі қызметкерлердің, əсіресе жүз мыңдаған адамдар-ды қамтитын дəрігерлер мен мұғалімдердің айлығының осынша өсетіндігі біздің баршамызды қатты қуантып отыр. Мұндай жағдайда жалақының үштен бір бөлігіндейге өсуі шын мəнінде үлкен жетістік. Демек, біздің халқымыздың асып-сасатын ештеңесі жоқ. Əлеуметтік мемлекеттің əлеуеті зор. Əрине, солай екен деп босаңсуға, бар мəселені биліктің бір басына үйіп-төгіп қарап отыруға болмай-ды. Əркім өз тірлігіне бекем бо-луы керек. Бар екен деп шашып-төге берудің жөні жоқ. Осы елдің арқасында байыған азаматтардың мұндай кезеңде өзгелерге қарасуы, қайырымдылықпен айналысуы өте қажет. Бұл əр азаматтың ойланатын кезі. Ел болып ойлансақ, толғансақ, біз шешпейтін мəселе жоқ, біз алмай-тын қамал жоқ.

Өмірбек БАЙГЕЛДИ,мемлекет жəне қоғам қайраткері.

Сабақты ине сəтімен деген. Қазақстан Республикасының П р е з и д е н т і Н ұ р с ұ л т а н Əбішұлы Назарбаевтың бүкіл халыққа арнаған биылғы Жолдауын бəріміздің де тықырши тосқанымыз рас. Ө й т ке н і , а л да ғ ы ж ы л ы Тəуелсіздігімізді алғанымызға 25 жыл толмақшы. Сол ширек ғасыр ішінде жүз жылдықтар мен мың жылдықтарға бара-бар тари-хи оқиғаларды бастан кештік. Ең бас-тысы халықтың биік мұраттар мен асыл мақсаттарға жетуге белді бе-кем бууы болса керек. «Уайым түбі – тұңғиық, батасың да кетесің, тəуекел деген желқайық, мінесің де өтесің», дейтіні рас екен. Өткен ширек ғасыр бұған көзімізді анық жеткізді.

Сонау 90-шы жылдардағы қыстың көзі қырауда Маңғыстау түбегінде алыс жайылымдарда сайлаушылармен кезде-су өткізіп жүрген күндерім əлі есімде. Талай бала ішерге ас, киерге киім таба алмай, жалаң аяқ, жалаң бас мектепке бара алмай үйлерінде пештің түбінде бүрісіп отырды. Түбек арқылы əрлі-берлі өтетін пойыздарда иін тірескен əйелдер мен арқалаған қапшықтарынан аяқ алып жүре алмайсыз. Жергілікті жұрт жаңа шығарған теңгені əлі күнге дейін қолына ұстап көрмепті. Осындай қиын-қыстау кезде мен бəрімізді алда тосып тұрған жарқын болашақ туралы əңгімеледім. Сонда адамдар аузын ашып, ұйып тыңдап отырды.

Ол болашақтың келетініне мен сендім, олар да сенді. Расында да ол кездегі қиындықтар өтті ме? Өтті. Елдің ыңыршағын айналдырған жоқшылықтар кетті ме? Кетті. Құлазып жатқан қу меди-ен даланы шартараппен байланыстыра-тын тас жолдар, теміржолдар тартылды ма? Тартылды. Əуе, су жолдары ашылды ма? Ашылды. Тоқтап қалған зауыттар қайта жұмыстарына кірісте ме? Кірісті. Мұнай кəсіпшіліктері қауырт қарқын алды ма? Алды. Тек кейінгі жылдардың өзінде Атырау, Ақтау, Жаңаөзен жол-дары ұлғайтылып, қайта салынуда. Жаңаөзен, Түрікменстан, Бейнеу, Сексеуіл теміржолдары тартылды. Боржақты – Құрық салынып жатыр. Енді мұнай жəне газ кеме флотымен Кавказ елдеріне, тың өлкесінің астығы, Орталық Қазақстан мен Алтайдың кендері пойыз-бен Таяу шығысқа тасымалданбақ. Бұрынғы кəсіпорындарға қоса жүздеген жаңа кəсіпорындар ашылмақ.

Өңір өзгеруде. Өңірмен қоса өмір өзгеруде. Бір кездегі қыста дірдектеген малшы ауылдарға ауыз су, газ, электр

э н е р г и я с ы , ұ я л ы т е л е -фон, теледидар барып тұр. Мұндай өзгерістер жалғыз Маңғыстауда ғана емес, елімізді түгел қамтып отыр. Елбасымыз əлденеше рет атап өткендей, бұрын-соңды қазақ тұрмысы Тəуелсіздік алған жылдарымыздағыдай жаңғырып, гүлденіп көрген емес.

Бұдан бəрін бітірдік, дегенге жеттік деген сөз шықпайды. Жаңару мен жа-саруда шек жоқ. Өмір өзгере береді. Өзгерістің де деңгейі биіктей бер-мек. Жүріс тоқтамайды, жұмыс көбейе түседі. Мұнай ұңғыларынан қаражат қара нөпір болып ақтарылған сақи жылдардағы шашпалық тыйылып, тиын санайтын, тарыдан таудай дəулет жиюға үйренетін күн туды. Реформалардың түп мəні – болатын өзгерістерді алдын ала байқап, уақтылы жүйелей білу. Əйтпесе, кеш қаламыз, опық жейміз. Ол асқынып, бірінен бірі туындайтын үлкен дағдарыстарға ұшыратады.

Осындай дағдарыстардың нəти-жесінде мүмкін болған Тəуел сіздігіміз өмірде кездесетін қиындықтардың дамудың тежеуіші емес, қайта алға бас тырушы қаруы, батыл қадамдарға итермелейтін жетекші күші екенін анықтады. Тəуелсіз 25 жылымызда та-лай-талай дағдарыстарды бастан кештік. Қайсысының тұсында да қол қусырып қарап отырмадық. Бəрінен де шығатын амал-айла қарастырдық. Құбылыстардың алды-артын байқап, тиісті шаралар іздестіре білуге үйрендік.

Бұл жолғы дағдарыста да айға қарап отырмаппыз. Елбасымыз Нұрсұлтан Əбішұлы болып жатқан өзгерістерді жіліктеп шағып, жүзеге асырар шаруа-лар туралы нақты ұсыныстарын байып-пен баяндады. Ұғынар құлақ болса, елді ұйытатындай кемел де көреген ой-лар айтылды. Ендігі əңгіме солардың ыждағатпен жүзеге асуында болып отыр.

Ол үшін халықтың ауызбірлігін, болашаққа деген нық сенімін нығайтқан үстіне нығайта түсуіміз қажет секілді.

Бүгінде Қазақстан басшысынан қосшысына дейін үлкен əлеуметтік оп-тимизмге – жасампаз тəуекелге бел буып отыр. Ондай тəуекел, ондай оптимизм қандай қиындықты да жеңетіні анық.

Қандай қиындықты да ел болып еңсереміз.

Əбіш КЕКІЛБАЙҰЛЫ, Қазақстанның Еңбек Ері.

АСТАНА.

Елбасы, «Нұр Отан» партиясының Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаев атап өткендей, жаһандық гео саяси тұрақсыздық, экономикалық дағдарыс еліміз үшін жаңа талаптар қоюда.

Сонымен бірге, Елбасы бұл дағдарыс жаңа мүмкіндіктер екендігін де ескертті. Яғни, тиісті қорытынды шығарып, етек-жеңді жинап, ширай түсуге шақырды.

Еліміздің бұл сыннан да сүрінбей өтеріне сеніміміз кəміл. Өйткені, Мемлекет басшысы ширек ғасырға жетіп отырған тəуелсіз тарихымызда бұдан да қиын сынақтарды жеңіп, дамып келе жатқанымызды негізге ала отырып, осы ғаламдық дағдарыстың əсерінен туындап отырған қиындықтарды еңсеретін нақты жолдарды ұсынды. Нақты жос пар, тиісті қаржы да қамтамасыз етілген.

Екіншіден, дағдарысқа қарамастан əлеуметтік міндеттемелер толығымен орындалатынына ерекше тоқталды. Оған қоса 2016 жылдан бастап денсаулық

сақтау, білім салалары жəне «Б» корпусының мемлекеттік қызметкерлерінің жала қы-сы орташа есеппен 30%-ға дейін, əлеуметтік қам тамасыз ету 40%-ға артады. Ал 2017 жылдан «Жал пыға бірдей тегін кəсіби-техникалық білім беру» басталмақ.

Жолдауда жаңа жылдан басталғалы отырған үлкен

реформаларға ерекше назар ауда-рылды. Осы арада халыққа түсіндіру жұмыстарын Мемлекет бас шысы «Нұр Отан» партиясына жүк теді. Бүгінде бұл жұмыстар партия та ра пынан басталып та кетті.

Елбасы қиындықтардың болмауы үшін межелеп отырған айқын, нақты міндеттердің ойдағыдай орындалуы баршамызға ортақ іс екенін сөз соңында жеткізді. Бұл барлығымызға үлкен жауапкершілік жүктейді.

Асқар МЫРЗАХМЕТОВ, «Нұр Отан» партиясы Төрағасының

бірінші орынбасары.

Н.Ə. Назарбаевтыѕ Ќазаќстан халќына арнаєан Жолдауына ќатысты Ќазаќстан Жазушылар одаєыныѕ МƏЛІМДЕМЕСІ

ҰҒА президенті, академик Мұрат ЖҰРЫНОВ:

Ќайтќан ќаржыныѕ ќайтарымы да бар


ЖАЅАША ЖОЛДАУ

Е л б а с ы н ы ң х а л ы қ қ а ж а ң а Жолдауында қазіргі əлемдік саяси-əлеуметтік шындық сыни тұрғыдан талданып, дағдарыстың ерекшеліктері мен экономикалық, саяси-əлеуметтік, рухани жолдары анықталды.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың жаңа Жолдауының өзекті мəселесі адам, халықтың экономикалық ойының өзгеруі, өмірінің мəні оның рухания-тымен тығыз байланысты. Адам өзінің бойындағы рухын асқақтата, рухани қуатын əлемге паш етуі арқылы өзінің өмірінің мəнін пайымдайды. Руханилық дамымаған жерде əртүрлі кикілжің де, қақтығыс та көп болады. Дүниежүзілік қаржылық дағдарыстың түкпірінде рухани азғындаудың белгілері жатыр. Пайдаға деген ашкөздік, қандай жол-мен болса да құныққан əрекеттерге бару осы руханисыздықтың анық көрінісі

болып табылады. «Қанағат қарын тойғызады» деген ұстанымның ар жағын да терең əлеуметтік-филосо-фия лық ой жатыр. Демек, адам дар арасындағы ізгілікті қа рым-қатынас орнату əр уа-қытта əлеуметтік кеңістікті байыпты етеді, халықтарды, мəдениеттерді, өркениеттерді бір-біріне жақындата түседі.

Бес институттық реформаны жүзеге асыруға бағытталған 100 нақты қадам дағдарыстан рухтанып барып шығудың тиімді жолы болып табылады. Оларда халықтың экономикалық санасын одан əрі дамыту көзделген.

Қаржылық дағдарыс, түптеп кел-генде рухани-адамгершілік, адамның əлемге қатынасының дағдарысы. Адам капиталын бүгінгідей күрделі жағдайда

дамыту дағдарыстан шы-ғудың кілті сияқты, өйткені, адам «барлық заттың өл-шемі». Бұл бір кіндікті жаһанданудың дағдарысы. Адамдардың өте тез өзгеріп жатқан жаңа заман жағдайына бейімделіп өмір сүруі күн тəртібіне қойылып отыр. Өте жоғары адамгершілігі мен руханилығы қалыптасқан

зияткер ұлт қана дағдарыстан дұрыс шығады. Үкімет дағдарыстан аман-есен алып шығатын бағдарламаны ұсынып, келесі жылдың басынан бастап іске асы-руды жоспарлап отыр.

Бүгінгі əлемдік дағдарыс қаржылық қана емес, қазіргі əлемнің геосаяси жүйесінің дағдарысы. Президент бұл дағдарыс адамдарға үлкен сабақ болады, тойымсыздықтан тыйылып, қанағатқа,

ысыраптан бойды аулақ ұстап, сала-уатты үнемділікке үйретеді деп атап көрсетті. Осыған орай біз бірлік пен бірегейлік, ынтымақ арқылы біртұтас ұлт болып ұйып шығамыз. Сөйтіп, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ғылыми негізделген Ұлт жоспары, бес институттық реформасын жүзеге асыруға бағытталған 100 нақты қадам арқылы əлемдік дағдарыстан жаңарып барып шығамыз. Мақсат ортақ, ол – Тəуелсіз елімізді мəңгілік тұғырлы ету. Елімізде осыдан қасиетті ұғым жоқ.

Барлық қиыншылықтарды жеңе оты-рып, «Қазақстан – 2050» Стратегиясын іске асыру барысында экономикалық өсу арқылы реформаларға жəне дамуға көшеміз. Бұл – біздің нұрлы жолымыз. Жаңа Жолдау осыған үндейді.

Əбдімəлік НЫСАНБАЕВ, Мемлекеттік сыйлықтың

лауреаты, академик.

АЛМАТЫ.

Жігерді жаныєан Жолдау

Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың бұл жолғы Жол дауы саналыға ой салатын, зерделіге жол нұсқап, жігерліге рух беретін құжат болып тарихымызға жазылары хақ.

«Ел ерге қараған» шақ та Ел басы хал-қы на жігер беріп сөйледі. Ұлтын сүйген ұл, көш бастаған кемеңгер ғана осылай-ша бүгінгіні бүкпесіз айтып, болашақты батыл болжап, көсіліп сөйлейді. Ел болам

десең, кешегіңді есте ұста, ұмытпа, деді-ау Ұлт Көшбасшысы!Бұл Жолдауда естір құлақ, ұғар сана болса, ел тағдырына

қатыс ты талай дүние айтылды. Төл тең ге міз төрде болуы керек деді Елба сы! Ұлттық валютамыз азат ел екені мізді айқындап тұрар қуатты құралы мыздың бірі емес пе?! Мен мұны қуана құптадым!

Елбасының Жолдауын теледидардан тыңдап отырып, арғы-бергі тарихқа ой жүгірттім. Біз үшін дүниедегі ең ұлы құндылық – Қазақстанның тəуелсіздігі! Қазақстанның экономикасы қарыштап дамыса ғана біздің елдігіміз мықты, еңсеміз биік болады. Мемлекет бай-қуатты болуына барлық жағдайын жасаған дəулетті азаматта-рымыз енді өз еліне қызмет жасап, шетелдердегі жиған-тергенін Қазақстанға қайтарып, жекешелендірудің келесі толқынына қатысуы керек! Елбасының бұл пікірін біздің бəріміз бір ауыздан қолдаймыз. Ел қайда болса, ер сонда болуы керек! Асқақ болсақ, Алашпенен асқақпыз! Халықтан алғанды халыққа қайтаратын кез келді!

Серік АҚСҰҢҚАРҰЛЫ,ақын, халықаралық «Алаш» əдеби сыйлығының лауреаты,

Қазақстан Жазушылар одағы Қарағанды облыстық филиалының директоры.

ҚАРАҒАНДЫ.

Мемлекеттік мереке – Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күнінің дəл қарсаңында жария етілген Елбасы Жолдауы елд ік мəселеге қай уақытта бол-сын көздің қарашығындай жауапкершілікпен қарауды міндеттеп отыр. Жолдаудың «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформа-лар, даму» деп аталуының өзі отаншыл жанның санасын селт еткізеді. Жаңа жаһандық нақты ахуал – сіз бен бізден өзімізге, əлемге ақылмен, парасатпен, адамшылықпен, жүрекпен қарауды та-лап ететін кезең. Айналамыздағы түрлі мүдделер тоғысқанда, кейде нəзік те шетін, кейде найзағай отындай, кейде – жұмбақ жағдайлар қат-қабат келіп жата-ды. Бірақ заман дамыған сайын адамзат ақылы əлгі қилы қиындық пен күрделілік түйінін шешуге жұмылады.

Жолдауда Елбасы «Ең жақсы жос пар – уақыт талабына бейімделген жоспар» дей отырып, өсу мен дамуды қамтамасыз ететін кешенді іс-шараларды нақтылап айтты. Білім саласының өкілі ретінде біз Мемлекет басшысының осы Жолдауда «2017 жылдан бастап жалпыға бірдей тегін кəсіптік-техникалық білім беру» жаңа жобасы басталатынын жариялай-мын деген шешімін зор өрлеу үстінде қабылдадық.

Расында, мемлекеттік əлеуметтік саясаттың басымдығы – адами капиталға бағытталған инвестицияны дамытуға негізделетіні мəлім. Ал, білім мен тəрбие жүйесі – адами капиталдың арқауы. Елбасы Жолдауда: «Бұл деген не? Бұл – ең алдымен қабылданған бағдарламалар аясында білім беру, денсаулық сақтау саласын жаңғыртуды жалғастыру дегенді білдіреді. Біз дəл осы салалар-дан ешқандай да үнемдемейтін боламыз. Өйткені, білім беру де, денсаулық сақтау салалары да – бұл біздің болашағымыз, бұл – біздің азаматтар» деп тереңнен толғады.

Осы тұста Мемлекет басшысы бұ рын-нан жүйелеп жүрген жəне осы жолы ше-гелеп айтқан жұмысшы мамандығының қадірі деген ұғымға екпін түсіре кеткіміз келеді. Нұрсұлтан Əбішұлы айтқандай, айналамыздың бəрі жұмысшының ал-тын қолымен тұрғызылып, гүлденген, баянды етілген. Жыл сайын өсіп-жетіліп, ауысып отыратын жаңа толқынға осыны санасына кіретіндей айтып отырмасақ, құндылықтардың бүгін, ертең жəне болашақта танылуына, қабылдануына зияны тиюі əбден мүмкін.

Кез келген бастауыш техникалық кəсіпті меңгерген азамат, ұлт ұғымымен байыптасақ, «жерде қалмайды». Мұны ХІХ ғасыр соңында дана Абай да айтқаны белгілі. Тарихқа көз салсаңыз, ұлт зиялыларының бəрі дерлік мек-теп жасында-ақ бір кəсіпті лайықты меңгерген. Бұл олардың тіршілігінде, қайраткерлік дамуында көп пайда тигізген. Қазақта тағылымды нақыл бар: «Ерінбеген – етікші болады» де-ген. Жасырып не керек, қазір де, бұрын да сапалы етік бағаланған. Ал, «мықты етікші болуды армандаған жан шебердің жанында бес жыл жүріп үйренгені» ескі деректерде жазылған. Кəсіби шеберлік,

мамандық жолында ерінбеу, іздену деген – осы! Мұның қызығын алғаш өзі, онан соң халқы көреді. Кəсіптік техниканың əрбір саласына осындай ұстаным қажет.

Жолдауда білім саласына қатысты нақтыланған тағы бір шешім – 2016 жылдың қаңтарынан мұғалімдер жалақысының 29 пайызға

дейін көбейтілетіні. Рас, бұл – ұстаздар үшін елеулі көмек. Сонау тəуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бері педагогтер қауымы күн-түн демей оқушы-жастарға орнықты тəрбие, білім, өнеге беріп келеді. Осыны ескеріп, Президент тап-сырмасымен ұстаздар секілді əлеуметтік маңызды мамандардың тұрғын үй мəселесін шешу бағдарламалары да жүзеге асты. Нарықтың аты нарық болса да, мемлекетіміздегі мұғалім мəртебесін көтеру, оларды лайықты құрметтеу мен ынталандыру қоғамның міндеті екенін ұмытпауымыз керек. Өркениетті барлық елде осындай. Ендеше, озық 30 ел қатарына кіруге жұмылған Қазақстан азаматтары балаларын оқытып жүрген мұғалімдер қауымын бағалаудың, пе-дагог мамандық қадірін арттырудың тетігін табуды бірлесіп ақылдасуы тиіс деп санаймыз.

Елбасы осы жолы Қазақстан аймақтары өндіріс пен шаруашылықты дамытуға мамандануы қажет дегенді айтты. Мысалы, дəстүрлі «жемісті өңір», «өндірісті өңір», «бидайлы өңір», «мұнайлы өңір» т.б. дегендей. Ал, ел жүрегі – Астана мен ХХ ғасырдың күрделі кезеңдерінде республикаға орталық болған Алматыны «ақылды қала» ретінде даму болашағын айқындады. «Ақылды» деген анықтама – ғылым мен тех-нологиясы дамыған, мəдениеті мен сəулеті жаңа заманға сай түзілген дегенді білдіреді. Мысалы, 17 мыңға жуық білім алушысы, 3 мыңға тарта ғалымдары мен оқытушылары бар Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті зерттеу оқу орны ретінде талантты шəкірттерімен, ғылыми жаңалықтарымен «қала ақылына» ақыл қосады. Оның əлеуетін көтереді. Елорданың табиғи ғылыми-технологиялық жанды тетігіне айналады. Астанамен бірге тыныстайды, өседі, өрістейді, қарыштайды. Ел жүрегі мен орталық қалалар ақылды, парасатты болса, технологиялық жетістіктерге қол жеткізсе, мемлекеттің зор, тегеурінді күшіне айналады. Солай болғанда, бізді дағдарыс та, «жау» да алмайды.

«Дағдарыс – өткінші, ел тəуелсіздігі, ұлт мұраты, ұрпақ болашағы – мəңгі» деді Елбасы. Жолдауды жариялау барысын-да Нұрсұлтан Əбішұлы халқымыз үшін құнды ұғым, асыл арман – «Мəңгілік Ел» идеясын тұжырымдап, түйіндеп отыр-ды. Рас, мəңгілік – мəңгілікті ойлаған, мəңгілік үшін күрескен əр сəттен, əр күннен тұрады. Осындай үзіліссіз ой мен табанды күресті Елбасы тағы бір жа-рия етті. Елдің де, елдіктің де абыройы көтерілді.

Ерлан СЫДЫҚОВ,Л.Н.Гумилев атындағы

Еуразия ұлттық университетінің ректоры, академик.

Е л б а с ы б и ы л ғ ы Жолдауда барша халықты елдің игілігі, мемлекеттің өркендеуі үшін аянбай еңбек етуге шақырды. Байлық пен мансапты бас ты орынға қою – бақыт əкелмейтінін ескертті. Əлемнің даныш-пан, кемеңгер тұлғалары адамның дəулеті мен билігі

халықтың игілігіне жұмсалса, қайырымды амалы арқылы жалпы жұрттың алғысына бөленсе, пенде сонда ғана бақытқа қол жеткізетінін ай-тып кеткен. Мемлекет бас-шысы осы мəселені де көркем түрде түсіндіріп өтті.

Пайғамбарымыз Мұ-хаммедтен (Алланың оған

салауаты мен сəлемі болсын) бір кісі: «Ең жақсы адам кім?» – деп сұраған екен. Сонда Алла Елшісі: «Ең жақсы адам – қоғамға пайдасы тиген пенде», – деп жауап берген. Елбасы осы Жолдауда да халықтың ризалығын алғаннан артық бақыт жоқ екенін қадап айтты.

Біз, дін қайраткерлері, имамдар халыққа насихат айтқанда, мешіт-медресе тұрғызудан бөлек, жол салып,

ауылға ауыз су тартудың, балабақша салудың, жалпы халық үшін пайдалы амал жасаудың сансыз сауабы жайлы да уағыз жүргіземіз. Дінімізде елдің ортақ игілігі үшін салынған ғимарат, көпір, жол, тағы басқа амалдар «садақа жария» деп аталады. «Садақа жария» амал жасаған адам өмірден өтсе де оған сауап жазыла береді.

Алла тағала баршамызды елдің игілігі жолында қызмет етіп, халықтың ықыласына бөленуді нəсіп еткей! Əмин!

Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫ,Қазақстан мұсылмандары діни

басқармасының төрағасы, Бас мүфти.

Елбасы бүгінгі əлемдік экономикалық дағдарысқа байланысты еліміз тап болған экономикалық қиындықтарды жəне одан қалай шығудың жолдарын өте қарапайым тілмен айтып түсіндірді. «Өз көйлегің өз денеңе жақын», деген орыстың мақалы сияқты біздің қарттар мен мүгедектер

ертеңгі күнгі өздерінің жағдайы қандай боларын Жолдаудың мазмұнынан түсінді. Осыған дейін, бұрынғы Ұлттық банк бас-шысы Келімбетов мырза зейнетақы қорының келешегі туралы бұлыңғыр болжамдар айтқан еді. Бүгінгі Жолдауда ол туралы айқын да нақты айтылды. Елбасы осыған

дейін қандай дағдарыс болса да əлеуметтік салаға əсер етпейтіндігін айтқан болатын, сол тұжырымы бүгінгі Жолдауда өзінің нақты көрінісін тапты.

Нұрсұлтан Назарбаев халқымыздың жəне мемлекетіміздің ертеңі тура-лы толғанысқа толы ойларын ортаға са-лып, даму бағдарларын қарапайым тілмен түсіндіріп берді. Бұл жерде қазақ тілінде кəсіпкерлерге қаратып айтқан сөздері халықтың ойынан шықты ғой деп ойлаймын. «Осыған дейін Үкімет сендерге қолдау жа-сап, барлық жағдайды жасағаннан осындай

қаржы таптыңдар, енді сол қаржыларыңды елімізге əкеліп, экономикамызды дамытуға жұмсауларың керек», – деді Н.Ə.Назарбаев.

Бұл Жолдаудан біз, Қазақстан халқы жұмыла кіріссе, барлық қиындықтардан, дағдарыстан шығар жол бар екенін айқын түсіндік. Біз қарттар үйі тұрғындары мен қызметкерлері атынан Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың көрегендік саясатына, келешекті дұрыс болжай алатындығына дəн риза болғандығымызды шынайы лебізіміз арқылы жеткізгіміз келеді.

Еркін ДƏУЕШҰЛЫ,Астанадағы қарттар мен мүгедектерге

арналған əлеуметтік-медициналық мекеменің қызметкері.

Елдік абыройы

Шыдамдылыќ ширатады

Адамныѕ алєысын алєан пенде Алланыѕ ризалыєына бґленеді

Ќарттарєа ќамќорлыќАстана қаласының Қарттар мен мүгедектерге арналған əлеуметтік-

медициналық мекемесінің əлеуметтік қамқорлыққа алынған тұрғындары мен қызметкерлері теледидар арқылы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған кезекті Жолдауын зор ынтамен көріп, тыңдады.

Суретті түсірген Орынбай БАЛМҰРАТ.

Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.


ЖАЅА ЖАЄДАЙДАЄЫ

Елбасы Нұрсұлтан Назар-баев тың Қазақстан халқына жолдаған кезекті Жолдауын теледи дардан мұқият тыңдадық. Нұрсұлтан Əбішұлының бұ-рынғы Жолдаулары да алға нақты

міндеттер қоюымен маң ызды бола-тын. Бұл жолғы Жол дауы тіпті ерек-ше деп айтар едім. Өйткені, əлемді тығы рық қа тіреген дүниежүзілік дағ дарыстың салқыны біздің елдің экономикасына да тиіп отыр. Оның

үстіне дамыған мемлекеттердің бір бірін санкциямен тұқыртуы экономиканы əлсіретіп қоймай, саяси дағдарысты да күшейтетін түрі бар. Елбасы көш азабына айналғандай заманның түйе тай-ды тұсында тығырықтан шығатын жəне дағдарыстан өтудің жолда-рын нұсқады.

Н ұ р с ұ л т а н Ə б і ш ұ л ы н ы ң кəсіпкерлерді, еліміздегі алпауыт байларды қаржысын жасырмай, мемлекеттің нығаюына қызмет етуге шақырғаны маған қатты əсер етті. Расында, Қазақстанда адамдардың баюына кедергі болмағаны уақыт шындығы еді. Бірақ ешкім түпкілігінде ештеңені ешқайда арқалап кетпейді. Тапқан табысты адамдармен бөліскен адамгершілікт ің ең жоғары көрінісі. Адамдарға жасаған жақсылық – мемлекеттің да-муына, елдің көркеюіне еткен еңбек деп түсіну керек. Мыңдаған гектар жерге егін егіп отырған шаруашылықтар орналасқан

ауылдарда кейде балабақша бол-майды. Осы адамгершіліктің ісі ме? Сол егінді маңдай терін сы-пырып, егіп, жинап жатқан сол кішкентай бүлдіршіндердің ата-анасы емес пе? Біздің Шолақсай ауылында ата-аналар балабақшаға айына екі мың теңге ғана төлейді. Диірменіміз, наубайханамыз бар, астық та өзіміздікі, сондықтан бір бөлке нанның бағасы біздің ауыл-да 25 теңгеден асқан емес.

Нұрсұлтан Əбішұлы əрбір Жолдауында жастарға сөз арнап отырады. Бұл жолы да оларды жұмысшы мамандығын игеруге шақырды. Өзінің де жас кезінде еңбек жолын қолына күрек алып бастағанын айтты. Елбасымен замандаспыз, біздің ұрпақтың барлығы еңбектен, ізденіп оқудан жалыққан жоқпыз. Елбасы шағын жəне орта бизнесті экономика-ны дамытатын негізгі тетіктің біріне санап келеді. Оны жа-стар қолға алмағанда кім ала-ды? Ал қыздарымыз өзі тігінші

болмай ателье, технолог бол-м а й а у ы л ш а р у а ш ы л ы ғ ы н өңдейтін кəсіпорын аша алмайды, ұлдарымыз механизатор, агроном, зоотехник мамандықтарын игер-мей ауылда егін егіп, мал өсіре алады дегенге де сене алмаймын. Өйткені, бүкіл ғұмырым ауыл шаруашылығымен байланыс-ты адаммын. Сондықтан Елбасы Жолдауындағы 2017 жылдан бас-тап кəсіптік-техникалық білім деңгейін мемлекет тарапынан қаржыландыру дер уақытындағы, уақыт күткен шешім деп айтар едім.

Елбасы жолды нұсқады, оны жеріне жеткізіп орындау əр қазақстандықтың парызы да, міндеті де болмақ.

Өмірзақ ИХТИЛЯПОВ,еңбек ардагері, «Парасат»,

«Құрмет» ордендерінің иегері.

Қостанай облысы, Науырзым ауданы, Шолақсай ауылы.

● Жолдауға жедел үнқосу

Асхат БЕКЕНОВ, Парламент Мəжі-

лісінің депутаты:– Мемлекет бас-

шысы өзінің халыққа арнаған Жолдауында н а қ т ы м ə с е л е л е р д і атап көрсетті. «Қазіргі дағдарыс жағдайында біз не істеуіміз керек, қандай міндеттерді орындағанымыз жөн?» дегендей күрделі сұрақтарға тиісті, тұшымды жауаптар берілді.

Тəуелсіздіктің алғашқы жыл-дарында түрлі қиындықтармен бетпе-бет келгеніміз талайдың есінде болар. Сол ауыртпалықтарды кезінде жеңе білдік. Ендеше, бүгінді дағдарыстан туындаған түйткілдерді де еңсеруге əлеуетіміз жетеді. Өйткені, бағытымыз, мақсатымыз айқын.

Елбасының сарабдал саясаты арқасында Қазақстан көптеген ел-дермен сенімді серіктес болып отыр.

Бұл еліміздің əлемдік қау ым дастықтағы бе де-лін көрсетеді.

Елбасы айтқандай, қазіргі күрделі кезең-ге қарамастан, ха лық-аралық ірі қаржы инсти-туттары Қазақстанмен бірлесе жұмыс істеуге құлшыныс білдіруде. Бұдан біз, олардың Қа-зақстанға сеніммен

қарайтынын ұғамыз. Əрине, ха лық-аралық қаржы институттары кіммен серіктес болу қажеттігін жақсы біледі...

Президенттің тапсырмасына сəйкес, қазіргі таңда Астананы халықаралық қаржы орталығына айналдыру бағытында көптеген жұмыстар атқарылуда. Бұл мəселе төңірегенде де Жолдауда жақсы айтылды.

Қысқасы, Елбасы Жолдауы ел өміріне серпін беретіні сөзсіз. Бұған сенімім мол.

Шаймерден НҰ РЫ-МОВ, рес публикалық ұй ғыр этномəдени бір-лестігінің төрағасы:

– Президент ім і з Нұрсұлтан Назарбаев қазақстандықтарға ар-налған Жолдауында қазіргі алдымыздан шыққан кедергілерге кідіріп қалмай, əлемде д а м ы ғ а н 3 0 е л д і ң қатарына қосылу мақ сатына қарай қадам басатынымызды шегелеген-дей етіп, нық сеніммен айтып берді. Міне, бұл еліміздің алдына қойған өміршең мақсат-міндеттеріне жету үшін ілгері қарай баса беретінімізді білдіреді. Қазіргі дағдарыс өтеді де кететінін, ел Тəуелсіздігі мен ұрпақ болашағы сияқты ұлы құндылықтар мəңгі жасайтынын атап өтті.

Мемлекет басшысы, сондай-ақ, Үкіметке жаңа экономикалық саясат əзірлеуді тапсыра келіп, мемлекеттің əлеуметтік саясаттағы рөлі шектелуі екеніне тоқталды. Алдағы уақыттарда əлеуметтік қолдау-көмектер əлеуметтік жағынан

нашар қорғалған, яғни тұрмыс-жағдайы төмен жандарға ғана жасала-тын болады. Ал атау-лы əлеуметтік көмектер о с ы н д а й ж ə р д е м г е мұқтаж жандарға ғана беріледі.

Елбасы Жолдауда ерекше атап өткен көп мəселенің тағы бірі – жастарға мамандық иге-

руге байланысты кеңес беруі дер едім. Президенттің айтуынша, алтын қолды жұмысшы жасаған дүниелер өте көп. Еңбек адамының төккен терінің қайтарымы болуы, ол əркез еленуі тиіс. Сондықтан жастар жұмысшы мамандықтарын игеруден қашпауы керек. Мемлекет басшысы осыған қатысты өзінің еңбек жолынан мысал да келтірді. Бұл – көпшілікке, əсіресе, жастарға үлгі-өнеге болатын іс. Сонымен бірге, Президент 2017 жылдан бас тап «Жалпыға бірдей тегін кəсіптік-техникалық білім беру» жаңа жобасы басталатынын жа-рия етті.

А й м а н М Ұ С А -ҚОЖАЕВА, Қазақ ұлттық музыка акаде-миясының ректоры:

– Президент Қа-зақстан халқына ар-наған Жолдауында мем лекетімізді қай та жаңғырту бағдар ла-масын жария етті десем болады. Қазіргі əлемдік дағдарыс мең деген шақта бары-мызды сақтай отырып, еліміз да-муын əрі қа рай да еселей түсу міндеті алдымызда тұр. Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамын құру жəне инвестиция мен жаңа баға са-ясаты дағдарыстық жағдайдан шығудың төте жолы болуға тиіс. Əркім өз жұмыс орнында əрекет етсе, алынбайтын қамал жоқ.

Экономиканы дол-лар сыздандыру арқы-лы теңгені күшейту өзге де шаралар өр-к е н и е т т і м е м л е -к е т қ ұ р у д а а й т а р -лық тай табыстарға жете леуі тиіс. Елба-сының əлемдегі өр ке-ниетті деген елдердің «отыздығына»

е н у т у р а л ы м і н д е т і ү л к е н жауапкершілік жүк тейтінін білеміз. Сон дықтан да капитал-ды жариялау мен жекешелендіру экономикамыздың өрге басуына өзіндік үлесін қосады деп ой-лаймын. Осы орайда, əлеуметтік салаға қолдау көрсету мəселесі де назардан тыс қалмағанын ерекше атап көрсеткен жөн.

М ұ р а т Б А Қ -Т И Я Р Ұ Л Ы , П а р -ла мент Сенатының де пу таты:

– Елбасының Жол-дауы қазіргі қиын да күрделі жағдайда жа-рия етіліп отыр. Жол-даудың аты айтып тұрғандай, негізінен мұнда дамудың əрі қа-райғы бағыттары айқындалған. Бұл рет те, кадрлар даяр лау мəселесіне, оның ішінде кə сіп-тік жұмысшы кадрларына ерек-ше ден қойылғандығын айта ке-ту керек. 2017 жылдан бастап кə сіптік мамандықтарға тегін оқы ту мəселесі көңіліме ұнады. Өйт кені, мектепті бітіргеннен кейін түлектердің 20-30 пайызы назардан тыс қалып қояды. Олар

жоғары оқу орында-рына бара алмайды не-месе жұмыссыз жүріп қалады.

Екінші бір үл кен мəселе – ауыл ша руа-шылығына субсидия бөлу мəселесі. Бас-ты басымдықты тауар өндірушілерге бұ рып, қаржы бағыттау жайы

дұрыс шешім. Менің пайымымша, биылғы Жолдау мем лекетіміздің экономикасы мен əлеуметтік салаға бағытталған. Жəне де шағын жəне орта бизнесті дамыту арқылы орта тапты қалыптастыру мен жұмыспен қамту мəселесіне ерекше назар ауда-ру жəне ең бастысы, онда əлеуметтік жағынан аз қорғалған азаматтар-ды мемлекет тарапынан барынша қолдау жайы көрініс тапқан.

Зағипа БАЛИЕВА,Парламент Мə жі-

лісінің депу таты:– Қазіргі жаһандық

ө р к е н и е т ə л е м і н д е еліміз қай деңгейде, алдымызға қойылған мақсаттарымыз қандай, жаһандық қауіптерге қарсы келе алатын қауқарымыз бар ма, де-ген сан сауалдарға жа-уапты Елбасының Жолдауынан таптық деп айта аламын. Қалай да-мимыз, қандай реформалар жүзеге асады, неге назар аудару керек де-ген тұрғыда нақты шешім жолдары ашып көрсетілді.

Мұның бедерінде 2017 жылдан бастап кəсіптік мамандарды тегін

оқыту да менің көңілімнен шыққандығын айта кетпекпін. Егер біз бұған дейін Конституциямызда барша қазақстандықтарға тегін орта білім беруге міндеттеліп келсек, енді оған орта кəсіптік білім беру қосылып отыр.

Еліміз бұдан бы-лай қайта өңдеу са-ласына ерекше ма ңыз

беріп отырған шақта жұмысшы кадрларының жетіс пеушілігі аңғарылуда. Сөз реті келген-де, «Нұр Отан» партиясы өзінің əлеуметт ік міндеттемелерін д е р к е з і н д е о р ы н д а п к е л е жатқандығына ерекше назар аудартқым келеді.

Елбасы баєытты нўсќады, жол табу əр ќазаќстандыќтыѕ міндеті

Қымбатты отандастар!Қазақстан халқы тарихи оқи ғаның –

Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» атты Жолдауының куəгері жəне қатысушысы бол-ды.

Ассамблея жылында жəне Қазақ стан Республикасы Конс ти туциясының 20 жылдығында жасалған бұл Жолдау – жиыр-масыншы Жолдау болып отыр.

Мемлекет басшысының Жол даулары – бұл Тəуелсіз Қазақстан тари хының өткелдері, Отанымыздың дамуының жаңа кезеңдерін атап өтіп жатқан Ұлы Дала елінің біртұтас халқының қиындыққа толы жеңісті жолы.

Мерейтойлық Жолдау – халық пен елдің ең басты, көкейкесті жəне зəру мəселелеріне жа-уап беретін, маңызы жөнінен теңдессіз құжат.

Мемлекет басшысы басты мақ сатты айқындады – ол Отанымыз Қазақстанды бақытты да өркендеген халқы бар Мəңгілік Елге айналдыру, əлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіру, бай да қуатты елдермен теңесу.

Қазақстан жаһандық шаруашы лық бай-ланыстарына кірген егемен ұлттық экономи-ка ретінде, дүниежүзілік ұлттар отбасының толыққанды қатысушысы болған мемле-кет ретінде орнықты. Біз бүкіл тарихымыз-да болмаған табысты экономикалық даму қарқынына қол жеткіздік. Бұрын ешқашан біздің халқымыз қазіргідей жақсы өмір сүрген емес. Қазақстандықтар өмірінің орташа ұзақтығы 10 жыл ішінде 64-тен 72 жасқа жетті.

1300 денсаулық сақтау жəне 1700-ден астам білім нысандары салынды.

Сонымен қатар, Президент Н.Ə.Назарбаев «қазіргі кезде жаңа мүмкіндіктер мен жаңа қатерлер ұштасқан шиеленісті де ауыр кезең туып отыр», деп атап көрсетті.

«Жаһан дық дағдарыс – тек қауіп қана емес, бұл жаңа мүмкіндіктер». Біздің қол жеткен табыстарымыздың сынға түсетін уақыты жəне қазақстандық мемлекеттікті нығайтатын уақыт туып отыр.

М е м л е к е т б а с ш ы с ы « б і з д і ң дағдарыстарды еңсеру тəжірибеміз бар. Жаңа жаһандық қатерлерге біз өзіміздің нақты мұмкіндіктеріміздің негізінде тұтас іс-қимыл стратегия сын қарсы қоюға тиістіміз», деп атап айтты.

Осынау жауапты кезеңде бірлікті сақтау қажет, «біріміз – бəріміз үшін, бəріміз – біріміз үшін» қағидатын ұстана отырып, ел игілігіне тер төге еңбек ету керек.

Президент дағдарысты еңсеру жөніндегі тұтас іс-қимыл стратегиясын – Бес нақты іс-шарадан құралған дағдарысқа қарсы тұру жəне алдын алу стратегиясын айқындады.

Жолдауда экономикалық рефор-малар негізінде дағдарыс жағ дайындағы экономикалық өсуді қамтамасыз етуге бағытталған экономика саласындағы кезек күттірмейтін жəне пəрменді қадамдар бойын-ша аса анық тапсырмалар бар.

Бұл – жеке бастамашылық арқылы экономикалық өркендеу.

Бұл – 100 нақты қадам реформалары.Бұл – Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы жəне

əр азаматтың əлеуметтік жауапкершілігі. Бұл дегеніміз – өз теңгемізді қолдану, қаражатымызға сəйкес өмір сүру, мемлекеттік-жеке меншік серіктестігін дамыту.

Реформалардың міндеттеріне мына өзекті ин-новацияларды енгізу кіреді – ұлттық валютаның құбылмалы курсы, жаңа инвестициялық сая-сат, активтерді жария ету, бюджет саясатын оңтайландыру, жеке бастамашылықты, еркін жəне дұрыс бəсекелестікті дамыту үшін жағдай жасау, еңбек өнімділігін екі есе арттыру.

Ел экономикасының 5% дең гейінде өсуін

қамтамасыз ету, эко номикаға салынатын ин-вес тицияның жыл сайынғы көлемін 10 млрд. доллардан артық, жалпы 10 жыл ішінде 100 млрд. доллардан кем емес көлемге арттыру міндеті қойылды.

Бұл инвестициялар – Қазақстан ның əр азаматының өмірін жақсартуға арналған үлес!

660 мыңнан аса жұмыс орындары ашыла-ды, тегін кəсіби техникалық білім қамтамасыз етіледі!

Мемлекет басшысы білім, ден саулық сақтау салаларында жалақыны көбейтуді, зейнетақы жинақтарын индекстеуді, сондай-ақ Жұмыспен қамтудың жаңа жол картасын əзірлеуді тапсырды.

Жұртшылықтың əлсіз топтарын қолдауға бағытталған мемлекеттің жаңа əлеуметтік саясаты əзірленетін болады. Мұның бəрі Қазақстанның əр азаматының жəне баршаның эко номикалық əлеуметтік жəне қоғамдық қауіпсіздігі үшін жасалады.

Мемлекет басшысы «100 нақты қадам – баршаға ортақ қазіргі за манғы мемлекет» Ұлт жоспарын 90-жылдардағы Тəуелсіздіктің аяғынан тұру кезеңіндегі реформалармен қатар қоюға болады», деді.

Жолдау 5 институттық реформа идеясын шығармашылықпен дамытудың, «100 нақты қадам – баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет» Ұлт жоспарында көр сетілген міндеттерді шешудің нақты тетігі болып отыр.

Жолдау халқымыздың Көшбас шысы, Қазақстан Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың тұрақты да гүлденген Қазақстан құруға, қуатты мемлекет, дамыған экономика жəне салиқалы əлеуметтік сая-сат негізінде болашағы біртұтас ұлт құруға бағытталған дəйекті саяси бағдарын терең жəне объективті түрде көрсетеді.

Қазақстан халқы Ассамблеясы, бірегей елдің барлық азаматтары Мемлекет басшысының жаңа

Жолдауындағы міндеттерді толық қолдайды. Бұл міндеттерге балама жоқ!

Біз Елбасы қойған міндеттерді орындау үшін бұл Жолдау қуатты жұмылдыру күші, бастау болатынына сенімдіміз, аталмыш міндеттердің шынайылығын жəне орындала-тынын атап айтамыз.

Қазақстан халқы Ассамблеясы, Елбасы қойған міндеттер жалпы ұлттық бірліктің жəне қоғамдық келісімнің арқасында, Нұрсұлтан Назарбаевтың бейбітшілік жəне келісім моделінің арқасында жүзеге асатынын атап көрсетеді.

Қазақстан халқы Ассамблеясы Жолдау міндеттерінің баршамызға жəне еліміздің əр азаматына қатысы бар екендігіне сенімді.

Əрқайсымыз бастамашыл, жо ғары білімді жəне бəсекеге қабілетті болуға ұмтылуымыз керек! Біз əр азаматтың жаңа экономикалық мəдениетін, мінез-құлығын қалып тастыруға тиіспіз.

Біз, бүгінгі Жолдаудың міндет терін жүзеге асыру Қазақстан дамуы ның көлемді ілгерілеуі үшін мүмкіндік болады деп сенеміз.

Біз, Жолдауды орындау – бұл Отанымыздың əр патриотының азаматтық парызы, жауапкершілігі жəне ар-ожданы екендігіне сенім діміз.

Біз , Қазақстан халқын Мемлекет басшысының Жолдауындағы жаңа көлемді міндеттерді орындау үшін, біздің қасиетті Ұлы Дала елі жерінде тұрақты гүлденген Қазақстанды – «Мəңгілік Елді» құру үшін бірігуге шақырамыз!

Біз, Қазақстанымызды дамудың жаңа белестеріне шығарамыз!

Алға, Қазақстан!

Қазақстан халқы Ассамблеясының Кеңесі,

Астана қаласы, 2015 жылғы 30 қараша.

Елбасыныѕ «Ќазаќстан жаѕа жаћандыќ наќты ахуалда: ґсім, реформалар, даму» атты Ќазаќстан халќына Жолдауын іске асыру бойынша Ќазаќстан халќы Ассамблеясыныѕ ел азаматтарына

ЇНДЕУІ

Кеше Президент Нұрсұлтан Назар-баевтың «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» атты ел халқына Жолдауынан кейін Қазақстан халқы Ассамблеясы Кеңесінің мүшелері баспасөз мəслихатын өткізді. Онда Ассамблея Төрағасының орынба-сары Ералы Тоғжанов төрағалық ете отырып, Кеңес тарапынан мемлекет аза-маттарына үндеу жасады.

Эльмира МƏТІБАЕВА,«Егемен Қазақстан».

Сөз басында ел халқын 1 жел тоқсан – Қазақстан Рес пуб ли ка сының Тұңғыш Президенті күнімен құттықтай отырып, ол бұл мейрамның қазақстандықтар үшін маңызды екендігін атап өтті. Сонымен қатар, атаулы дата қарсаңында Елбасының дүйім жұртқа арнаған Жолдауында ашық та нақты жəне ұғынықты ой-жоспары ортаға салынғанын жеткізді.

Бұл ретте ҚХА Кеңесінің мүшесі Болат Оспанов дағдарыс – дамудың бастамасы, алға жылжудың мүмкіндігі екендігін тілге тиек етті. Ол Елбасымыз биыл ғы Жолдауында «Жаһандық дағдарыс – бұл тек қауіп қана емес, бұл – жаңа мүмкіндіктер», дегенін жеткізді. Жəне де сол үшін Қазақстан дағдарысқа қарсы тұрудың, оны пайдаланудың стра тегиясын қабылдап отыр. Сонымен қатар, Қазақстанның ішкі мүмкіндігі қандай да қиын шылықты жеңуге жетеді. Ең ал-дымен, бірлігі жарасқан еліміз бар, екіншіден, білікті билігіміз бар, бəрінен де осының барлығын бас тайтын, қолдайтын, сертіне берік, саяси ерігі мықты, елін сүйген ер – Елбасымыз бар, деген ойын жеткізді. Кеңес мүшелері бірқатар тілек-лебіздерін ортаға сала келе, жиын соңында Қазақстан халқы Ассамблеясы Кеңесінің үндеуін жариялады.

Ассамблея мїшелері ґз ойларымен бґлісті


ЖАЅАША ЖОЛДАУ

30.11.2015 16:34 АрқаҚазір дүниежүзінің көптеген елдерінде

дағдарыс. Өзіміз кейде үлгі тұтатын Батыс елдерінде де жұмыссыздық, жұмыс орын-дарын қысқарту белең алып жатыр. Оны күнде көріп, біліп жүрміз. Енді осындай жағдайда Қазақстанға не істеу керек? Бұл сұраққа жауапты Президент Жолдауда жақсы айтты. «Он екі мүшең сау болса, жұмыс істе», деді. Қазақ еріншек, жалқау халық емес. Біз өзімізді өзіміз осылай кемсіте береміз. Қазақ – еңбекқор. Кешегі 90-шы жылдарда қиындыққа мойынсұнбай, елдегі ауыр жағдайды жеңіп шықты. Қазір біздің халыққа осындай рух керек.

30.11.2015 16:43 ҚамарЖолдауды жұмыста отырып қарадым.

Президент барлығын жасырмай айтты. Назарбаев шындықты айтады. Қазір елімізге белдікті тартып, жұмыс істейтін кез. Кешегі қымбат мұнайдың бағасы кетті. Енді алдағы кезде мұнай жəне газдың бағасының қандай болатынын бір Құдай біледі. Бізге бұдан да қиын күндерге дайын болу керек. Президент осыны жасырмай айтты.

30.11.2015 16:49 ҚайратПрезидиденттің Жолдауынан жақсы əсер

алдым. Əсіресе, Нұрекеңнің қағазға қарамай, көбіне өз сөзімен айтқандары ұнады. Президент халықтан шыққан елдің адамы екенін көрсетті. «Жас кезімде жұмысшы болдым. 15 килограмм лом ұстайтынмын» дегені əсерлі шықты. Жолдауда еңбек адамдарын құрметтеу керектігін айтты. Рас, соңғы кездері жұмысшыларды назар-дан тыс қалдырып барамыз. Оның орнына

телеарналардан əнші-бишілерді көп береміз. Əрине, көңіл көтеру де керек. Дегенмен, жұмысшылардың қоғамдағы орнын көрсету, оларға құрметпен қарау, жалақыларын көбейту, балаларына ұялмай қарайтындай жағдайларын жасау – елдің міндеті, парызы.

30.11.2015 18:30Жанар, Балқаш.Қазір дағдарыстың салқыны бүкіл əлемге

тиіп жатыр. Осындай қиын-қыстау кезеңде алдағы бағыт-бағдарды айқындап, жүрер жолымызды бір шолып алғанымыз өте дұрыс. Бүгінгі Жолдаудан кейін біздің дағдарысты еңсеретінімізге деген сеніміміз бұрынғыдан да күшейе түсті. Əсіресе, бірлік пен ынтымақтың маңызды екенін Елбасы өте дұрыс айтты. Егер осы құндылықтарымызға берік болсақ, кез келген келеңсіздіктен аман-есен өтеміз.

30.11.2015 18:53 Аслан БақтиярЕлбасы жастарға қаратып өте орынды сөз

айтты. Қазір білім алудан шаршауға болмай-ды. Жалқаулық танытып, бүгін жасайтын нəрсені ертеңге қалдырған адам, қазақшалап айтқанда, көштің соңында қалады. Себебі, қазір күн сайын емес, минут, тіпті секунд сайын бір ғылыми жаңалық ашылып жатқан кез. Ал сондай сəтте бір тəулікке кешігудің салдары кері əсерін тигізеді. Осыны ескерген Елбасы жастарды белсенді болуға, ерінбеуге, əр нəрсеге жауапкершілікпен қарауға, ба-тыл əрекеттер жасауға шақырып отыр. Президенттің бұл сөздері жастардың рухын көтеріп, жігерін жанитыны анық. Бəсекеге қабілетті ел болудың негізі – алдымен сол елдің жастарын соған лайық тəрбиелеу. Ендеше, жастардың жалындап жанатын шағы туды деп санаймын.

30.11.2015 19:08 МейірімКəсіпкерлер туралы өте жақсы айтты.

Расымен мемлекет осыған дейін оларға жағдайларын жақсартып алу үшін барлық мүмкіндікті жасап берді. Енді соның қарымын қайтаратын кез келді. Ақшаларын шетелде сақтау меніңше дұрыс емес. Кəсібің қай елде болса, табыстың да басым бөлігі сол елде болуы тиіс. Əйтпесе, Қазақстанда кəсіппен айналысып, бүкіл ақшасын сыртта сақтайтындар бар. Енді Елбасының бүгінгі сөзінен кейін кəсіпкерлер арасында сең қозғалады деп ойлаймын.

30.11.2015 19:17Дулат АсқарұлыБиылғы Жолдау көп жайтты анықтап,

айқындап берді. Отандық кəсіпкерлер, Елбасы айтқандай, əлемдік жəне аймақтық нарықтағы экспорттық бос кеңістіктерді жау лап алудың қамын жасауы тиіс. Сондай-ақ, көрші елдердің əлеуетін тиімді пайда-лануымыз керек. Ең бастысы, жалқаулық танытуға ешқандай рұқсат жоқ. Еңбек ет-кен адам ғана тығырықтан аман шығады. Сондықтан бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығарып жұмыс істейтін кез келді.

30.11.2015 19:19Тау баласыЖолдаудың жүгі ауыр. Олай дейтінім,

Президент ел алдына үлкен міндеттер жүктеді . Қазір бүкіл дүниежүзінде дағдарыс. Кейбір елдерде жұмыссыздық нағыз қоғамның ауруына айналды. Соның кесірінен халықтың үкіметке наразылығы туындап жатыр. Осындай қысылтаяң кез-де Қазақстан халқы ақылға салып, елде бейбіт өмір сүріп жатқаны қуантады. Бұл – Президент саясатының арқасы.

Қалай десек те, Назарбаевтың 24 жылда халықтар достығы үшін жасаған еңбегі ерен. Соның арқасында еліміз бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтауда жер жүзіне үлгі бо-лып отыр. Міне, осындай тату-тəтті тұрсақ, Қазақстан халқының алмайтын қамалы қалмайды. Дағдарысты да бірге жеңеміз. Ең бастысы, еліміз аман, тыныш болсын!

30.11.2015 19:21 Төлебай Аянов, ЖетібайЖолдаудан өте жақсы əсер алдым.

Кəсіпкер ретінде кейбір толғандырып жүрген сұрақтарымның жауабы табылды. Ерекше айтып өтетін жайт, ірі ұлттық ком-паниялар туралы Елбасы жақсы айтып кетті. Енді Президент атап өткен компаниялар ширақ қимылдап, белсенділіктерін артты-рады деп ойлаймын.

30.11.2015 19:26 ҚазбекБарша қазақстандықты бүгінгі тарихи күн

– Дүниежүзілік сауда ұйымына толыққанды мүше болуымызбен құттықтаймын. Бұл деген – елдің дамуына оң əсерін тигізетін қадамдардың бірі. Ең бастысы, отандық тауарлардың бəсекеге қабілеттілігі артады. Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауда осы мəселені назарға алғаны ұнады. Жолдаудың ел дамуындағы ең маңызды құжаттардың бірі екеніне бүгін тағы бір рет көз жеткіздім.

30.11.2015 19:28 ТорғайЕліміз тəуелсіздігін алған жылы, одан

кейінгі тəу етіп дамыған елдердің қатарына қосыламыз деп талаптанған кездері қазақ халқы небір қиындықтар көрді. Əсіресе, жабылған облыстардың жағдайы ауыр болғанын бəріміз білеміз. Сол жабылған үш облыстың бірі – Торғай өңірі өткен ғасырдың 90-шы жылдары, қазіргі кезде де Үкіметке алақан жаймай, өз күшімен, талаптанып, ты-рысып, тіршілік етіп келеді. Торғай халқының қазіргі шыдамдылығына таңғалмасқа шараң жоқ. Бүгін Президент Қазақстан халқына Жолдауында жақсы нəрселерді айтты. Соның бірі – жұмыс орындарын көбейтіп, халықты жұмыспен қамтамасыз етуді жалғастыру. Қазір Арқалықта ТБРУ деген кəсіпорын жұмыс істейді. Сонда істейтін адамдардың айтуынша, ол 5 жылдан кейін жабылатын көрінеді. Ал басқа жұмыс орындары жоқтың қасы. Осындай жағдайда Үкімет Арқалық пен Торғай өңірінің ауылдарына қолдау көрсетсе деген тілегіміз бар. Торғай – Алаш арыстарының, қазақтың көптеген зиялы қауым өкілдерінің шыққан жері. Батырлар мен билердің, ақындар мен жыраулардың мекені болған өңір қолдауға, дамуға лайық.

● Сайт сөзі

Кґлденеѕ кезіккен кедергілерге кідірмеуіміз керекҚазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан

Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған кезекті Жолдауын жұртшылық əдеттегідей өте жылы қабылдады. Мұны газетіміздің сайтында осы құнды құжаттың жарияланатыны мен осыған арналған жиынның өтіп жатқаны туралы кеше таңертеңнен бері жарық көрген ақпараттармен, содан соң, əрине, Жолдаудың өз мəтінімен танысушылар қатарының айтарлықтай көп болғаны жəне оқырмандардың біраз бөлігінің осы оқиғаға байланысты білдірген пікірлерінің тізбегі анық байқатып берді. Сайтты пайданушылардың тағы бір қалың легі Жолдауда көтеріліп, айтылған пікірлерге өз ойла-ры мен ұсыныстарын білдірді.

Біздің оқырмандарымыз өз комменттерінде Мемлекет басшысының қазіргі күллі əлемді кеулеп бара жатқан ала-сапыран заманның талабына сай əрекет етудің жолдарын көрсетіп, осы қысталаң шақтарда елімізді адастырмай алға баратын бағыт-бағдарды белгілеп бергенін айрықша атап отыр. Рас, қиын қиылыстарға, күрделі күндерге қарай аяқ басып барамыз. Ертеңгі күннің бұдан да төмен болуы мүмкін.

Бұған əлемдегі алпауыт елдердің арасында болып жатқан текетірес те өзінің залалын тигізіп жатыр. Өзара алмасқан санкциялар əлемнің қайсы бір мүйістерін де тығырыққа тіреуде. Біздің басты экспорттық өнімдеріміздің дүниежүзілік нарықтағы бағасы еселеп құлдырады. Бүгінгі ахуал – біздің жетістіктерімізді сынға салып, елдігімізді шыңдай түсетін уақыт тезі. Көрпемізге қарай көсілетін шақ туды. Мұның бəрі біздер үшін сынақ болмақ.

Осы тұста Президент бірлігімізді сақтап, еліміздің игілігі үшін аянбай тер төгуіміз керек екенін айтты. Біріміз – бəріміз үшін, бəріміз – біріміз үшін деген қағиданы ұстанып, еңбек ету-ге тиіспіз. Сонда қазіргі қиыншылықтардың бəрін жеңуге жол ашылады. Бүгінгі дағдарыстың бəрінің өткінші екені де анық. Ал елдің тəуелсіздігі, ұлттың мұраты, ұрпақтың болашағы біздің мəңгілік құндылықтарымыз болып қала бермек. Ендеше, көлденең кезіккен кедергілерге кідірмеуіміз керек. Көпшілік Елбасының осы сөзіне ұйып отыр. Ал төменде Жолдаумен алғашқы лекте теледидар арқылы танысып шыққан бір топ оқырмандардың пікірлерін жариялап отырмыз.

Мəдина ЖҰМАДІЛОВА, Қазақ гуманитарлық-заң

университетінің студенті:– Президентіміздің

Жолдауын өте жылы қабылдадым. Өйткені, о н д а с ө з б о л ғ а н мəселелердің халқымыз үшін маңыздылығы зор. Тəуелсіз еліміздің бүгініне, болашағына қатысты көкейімде жүрген сауалдар көп еді. Міне, солардың барлығына Елбасы Жолдауынан жауап таптым.

Маған Президенттің қиын-дықтардың барлығы өтетінін, оның барлығы еңсерілетінін сеніммен айтқаны қатты ұнады. Сондай-ақ, Елбасы Қазақстанның келешегі баянды болу үшін атқарылуы тиіс əрбір істі бірлесе жүзеге асыру жемісті болатынын айта отырып, кəсіпкерлерді, қалталы азаматтарды ел игілігіне қызмет етуге шақырғаны

ерекше əсер етті. Бұған қоса, мектепті жаңадан бітіріп, жұмысқа қайда орналасарын білмей қалатын

көптеген жастарға тегін техникалық білім берудің қолға алы-нуы өте орынды бас-тама болды. Өйткені, жұмыс таппай жүрген жастардың қандай да бір мамандық иесі ата-нып, сол бойынша еңбек еткені бүкіл қоғамға пайдалы іс. Жастардың

мамандық алып, еңбекке ертерек араласуы оның дұрыс азамат бо-лып қалыптасуына əсерін тигізбей қоймайды. Бұл – нағыз тəрбие.

Негізінде, Президентіміз өзінің осы Жолдауы арқылы алдымызда тұрған мақсат-міндеттерді тағы бір айқындап берді. Елбасының жүрегінен шыққан жүйелі сөз бірлігін ту еткен мемлекетімізді жарқын болашаққа бастай беретініне сенімім мол.

Көпен ƏМІРБЕК,жазушы:– «Қазақстан жаңа

жаһандық нақты ахуал-да: өсім, реформа-лар, даму» тақыры-бына арналған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев-тың дəс түрлі Жолдауын мұ қият тыңдадым. Пре-зи денттің əрбір сөзі жү-ректен шықты.

Біз талай қиыншылықты көрдік. Көптеген нəубетті бастан өткердік. «Көппен көрген ұлы той» дейтін қазақ барлық ауыртпашылықтарды жеңіп, бүгінгідей бейбіт өмірге жетіп отыр. Бұл Тəуелсіздігіміздің арқасы. Елбасы айтқандай, біздің Тəуелсіздігіміз – басты құндылығымыз. Оны сақтау, нығайту үшін ең бас тысы бірлік

керек. Біздің бірлігіміз, ынты ма ғымыз жара-сып, осы лайша алға қарай жылжи бер-сек, əлемдік қау ым-дастықтағы өз орны -мызды тауып, абы ройы-мыз биіктей береді.

Е л б а с ы Ж о л д а -уын да көп мəселелер қозғалды. Бұ лардың

барлығы да халқымыз үшін зор мəнге ие. Əсіресе, хал қымыздың əлеуметтік жағдайын жақсартуға байланысты айтылған сөздер Ж о л д а у д ы ң м а ң ы з ы н а р т -тыра түскендей. Сондай-ақ, кəсіпкерлерді еліміздің дамуы на үлес қосуға шақырғаны көңі лі-ме жақсы əсер етті. Менің ойым-ша, бұл Жолдауды халық қызу қолдайды.

Ирак ЕЛЕКЕЕВ, заңгер:– Мемлекет бас-

шысы өзінің халыққа арнаған Жолдауын ж а т ы қ , ж а с қ а д а , кəріге де ұғынықты тілмен баяндап берді. Жолдаудың «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, рефор-малар, даму» деген тақырыбынан-ақ көп дүниені аңғаруға бола-ды. Елбасының əрбір сөзінен болашаққа деген сенім күшін сезіне білдім.

Жолдаудағы экономикалық, ə л е у м е т т і к ж ə н е б а с қ а д а мəселелер орынды қозғалды. Айналып келгенде , мұның барлығы да ел бірлігін нығайта түсудің, мемлекет дамуын жүзеге асырудың қамы ғой. Əсіресе, маған Елбасының 2017 жылдан бастап қазақстандықтарға тегін кəсіби-техникалық білім беріледі

деген сөзі жағымды əсер етті. Бұл қарапайым еңбек адамын шынайы қолдау деген сөз. Мен алғашқы еңбек жо-лымды қара жұмыспен бас тадым. Сондықтан, Елбасының əлгі сөзін толық қуаттаймын.

П р е з и д е н т а т а п көрсеткендей, 2017

жылдан бастап «Баршаға арналған тегін кəсіптік-техникалық білім» атты жаңа жоба іске қосылмақ. Шынында, мектепті тəмамдап, содан кейін қандай жұмыс істерін білмейтін жас азаматтар көп. Міне, бұл жоба жастар үшін өте тиімді. Түсіне білгенге, бұл үлкен игі шара.

Жалпы, Елбасы Жолдауынан е л і м і з д і ң м а қ с а т - м ү д д е с і н анық көруге болады. Халық та Президенттен осындай мəн-мағынасы терең сөз күтті деп ой-лаймын.

Асылжан МАМЫТБЕКОВ,А у ы л ш а р у а ш ы л ы ғ ы

министрі:– Өз салам бо -

йынша айтар бол-сам, 2020 жылға дейін салалық бағдарлама қабылданған. Соған сəйкес мемлекет та-рапынан қолдау арта береді. Ендігі мəселе олар тиімді де рынокқа барынша бейінделген болуы керектігін ескерсек, зама-науи технологияларды ендіріп,

бəсекеге барынша қабілеттілікті арттырғандар ғана алға озып шыға

алмақ. Сондықтан бұл мəселеге кешенді түрде келген дұрыс.

Əсіресе, бəсе ке лес-тікті қорғау мен баға белг ілеуді рет імен шешіп алған жөн. Баға нарықтық жағдайға бейімделген болуы тиіс жəне əлеуметтік аз қамтылған топта ғы-

ларды ғана атаулы түрде қолдау қажет деп есептеймін.

Серік АҚЫЛБАЙ,Парламент Сенаты

Конституциялық заң-нама, сот жүйесі жəне құ қық қорғау орган-дары комитетінің төра ғасы:

– Елбасының бұл жолғы Жолдауы ерек-ше Жолдау болды. Онда маңызды мəсе-лелер көтерілетіндігінен халық хабардар. Əрине, бұл ретте əлемдегі күрделі де қиын саяси жəне экономикалық жағдай орын алып отырғандығын қаперге алған жөн. Парламентке тағы да үлкен міндеттер жүктелетінін сезініп отырмыз. Қазіргі кезде 56 заң қабылдадық, енді экономикамыз-ды одан əрі жандандыру үшін жекешелендіруге қатысты бірқатар заңдарға өзгерістер енгізу қажет болады. Соның ішінде Азаматтық

кодекске, баға белгілеу, банкроттық заңдарына өзгерістер енгізілетінін ерекше атап кеткен жөн.

Елбасы орынды ай-тып кеткендей, шетел-дерде бір кəсіпорын банкрот болса, сала əрі қарай да жұмыс істей береді, ал бізде

кəсіпорын тоқтасымен, бүкіл сала тоқтап, жұмысшылардың жұмыссыз қалатыны ащы да болса шыңдық. Сондықтан о с ы ж а ғ д а й д ы б о л д ы р м а у үшін банкроттық туралы заңға өзгерістер енгізетін боламыз. Яғни, алдымызда үлкен жұмыстар күтіп тұр. Парламент оған дай-ын. Менің ойымша, жаңа жыл-дан кейін де біздер көптеген заңдармен белсенді жұмыс істейтін боламыз.

Елбасы Жолдауында əлемдегі қазіргі дағдарысты талдап берді. Шынында да жаһан жұрты қаржы дағдарысынан абды-рап отыр. Оның үстіне кейбір елдер бір-біріне экономикалық санкцияларды енгізіп, қырғиқабақ танытуы да от май құйғандай əсер еткені даусыз. Əлемде осындай аху-ал қалыптасса да дағдарыстың өткінші екендігі даусыз. Бұған біздің еліміз алдын ала жоспарлы шаралар қарастырып, отандық экономиканың құлдырауына, халықтың əл-ауқатының төмендеуіне жол берген жоқ. Өйткені, біздің мұратымыз – Мəңгілік Ел болу. Бұған Елбасының Жолдауын тікелей эфир арқылы тыңдағанда тағы да көзіміз жете түсті.

– Ел тəуелсіздігі, ұлт мұраты, ұрпақ болашағы сияқты ұлы құндылықтар ғана мəңгі. Мен айтып өткеннің барлығы жеңуге болатын, біз жеңе алатын бөгеттер. Біз көлденең шыққан кедергілерге кідірмей, дамыған 30 елдің қатарына қосылу мақсатына қадам басамыз. Рухы биік, еңбегі ерен, бірлігі мығым Мəңгілік Ел болу үшін бізде бəрі бар. Тəуелсіздіктің туын желбіретіп, тұғырын нығайтқан біздің тарих алдында жүзіміз жарқын! Біздің тірегіміз – тəуелсіздік, тілегіміз – тұрақтылық, білегіміз – бірлік! – деп Нұрсұлтан Əбішұлы елді дамытудың алдағы мақсат-мұратын айқындап берді.

Шынында да отандық экономиканы өркендету үшін бізде барлық мүмкіндік бар. Мұны əрине, экономиканың жетекші саласы – мұнай-газ өнеркəсібіне қатысты айтар болсақ, өндірісте жаңа технология-лар енгізіліп жатыр. Қоршаған ортаға зиянын келтірмей, мұнай мен газды жаңа технологиямен өндіру ісі біздің «Ембімұнайгаз» акционерлік қоғамында

да жолға қойылды. Біздің кəсіпорынның мамандары кəсіби біліктілігін ұдайы жаңғыртып, жаңа технологиялармен жұмыс істеуге машықтанды. Сөйтіп, жеріміздің табиғи байлығын ел игілігіне жарату-да ортақ мүддеге жұмылып отыр. Қазір біздің кəсіпорында 5000-нан астам адам еңбек етеді. Бізде мұнайшылардың жұмыс орны сақталады, олардың əлеуметтік ахуа-лын жақсартуға бағытталған жоспарлы

шараларымыз бар. Жергілікті əкімдікпен арадағы ынтымақтастық меморандумына сəйкес əлеуметтік жауапкершілікті де жете сезініп отырмыз.

Елбасы орынды атап өткендей, бұл дағдарыс та өткінші құбылыс. Біз бірлікті сақтаған, қиындыққа бірге қарсы тұра алатын ел екенімізді дəлелдегенбіз. Бұл дағдарыстан да қиналмай өтіп, тəуелсіз Қазақстанның əлемдегі дамыған 30 елдің

біріне айналу мақсаты орындаларына бек сенемін. Атырау мұнайшылары осы мақсаттың орындалуы үшін бір мүддеге тоғысып отыр.

Айболат ҒАБДУЛЛИН,«Ембімұнайгаз» АҚ бас директорының

орынбасары.

Атырау облысы.

Тірегіміз – тəуелсіздік, тілегіміз – тўраќтылыќ

Қазақстан Республикасы Президентінің биылғы «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» атты дəстүрлі Жолдауын біз ұжым бо-лып көгілдір экраннан көріп, тыңдадық. Көкейіме түйгенім, қандай уақытта бол-масын, кез келген мемлекеттің бүтіндігіне, беріктігіне, татулық пен ынтымақ өте қажет екен. Өйткені, кешегі дағдарыстан еліміз «Ырыс алды – ынтымақ» деген қазақы

даналықты берік ұстағандықтан бүтіндігін сақтап, бүгінде əлем халықтары санасатын үлкен мемлекетке айналып отыр. Бұл жерде айтайын деген ойым Елбасы: «Дағдарыстың бəрі келеді, кетеді. Қайта осын-дай өтпелі кезеңде ұтымды шешімдер қабылдап, қарекет ету қажет» деген құнды сөзін ұғындыра білуі бізді

марқайта түсті.Олай дейтінім, 2015 жылы Қазақстан халқы Ассамблеясы жылы болып жариялануына байланысты Жетісу жерінде бір жарым мыңнан астам түрлі деңгейдегі шараларды өткіздік. Соның барлығына өңірде тұратын 102 этнос өкілі қатысып, белсене атсалысты. Бұл ел бірлігінің беріктігін, татулықты тірегіне

айналдыруға қалыптасқанын аңғартпайды ма. Сондықтан, əрдайым Елбасымен бірге

алға басу біздің перзенттік парызымыз, азаматтық борышымыз деп санаймын. Жолдауды тыңдай отырып, Қазақстан халқы бірлігін берік ұстана отырып, барлық экономикалық қиындықтарды жеңетініне сенімім нығая түсті.

Ғабит ТҰРСЫНБАЙ,Алматы облыстық Қазақстан халқы

Ассамблеясы төрағасының орынбасары, хатшылық меңгерушісі.

ТАЛДЫҚОРҒАН.

Болашаќќа баєдар

● Жолдауға жедел үнқосу

1 желтоқсан 2015 жылwww.egemen.kz14

Бүгінде жаңа тұрпаттағы жа-сампаз Қазақ елінің жаңғыруынан бас тап, мемлекеттік дамудың да-риялы жолындағы табыстардың то ла йымын өз отандастары мыз ғана емес, барша əлем жұрт шы -лығы Елбасы Нұрсұлтан Əбіш-ұлы Назарбаевтың есімімен бай ланыстыратыны ақиқат. Ел Президентінің мызғымас мем-лекеттің жарқын үлгісі – «Мəңгілік Ел» құрудағы өлшеусіз тарихи еңбегі халықтың шынайы құрметі мен шексіз сенімінің қадірлі өнегесіне айналды. Сондықтан, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күні мемле-кеттік мерекесі – тəуелсіздік шежірес індег і ең маңызды даталардың бірі. Елбасының егемендіктің елең-алаңындағы «алдымен – экономика, сонан соң саясат» атты өміршең тарихи қағидаты мен сындарлы саясаты республикамыздың экономикалық кемелденуіне даңғыл жол са-лып, Қазақстанның терезесі тең, керегесі кең мемлекетке айнал-уына жол ашты. Соның арқасында тəуелсіздіктің тамыры тереңдеп, халықтың əлеуметтік əлеуеті артты, ынтымағымыз бекіп, ыры сымыз еселенді, тарихымыз түгенделіп, тіліміз, дініміз, мəдениетіміз бен ата дəстүріміз қайта жаңғырды.

Тұңғыш Президент күні мерекесі – мемлекеттің үстем мерейі, үлкен мəртебесі. Өйткені, бұл өрлеудің, өркендеудің, жаңғырудың, жаңашылдықтың өлшемі. Ұлтты қастерлеудің, ұлыны ұлықтаудың ұлағаты. Тарихи деректерге жүгінсек, мемлекетті қалыптастырудың бас тауында тұрған тұлғаны ұлық-тау, егемен елдің іргетасын қала-ған қайраткерді ардақтау əлем елдерінде, оның ішінде əлеуметтік-экономикалық, демократиялық тұрғыдан қарыштап алға кеткен іргелі мемлекеттерде қалыптасқан дəстүр екеніне көз жеткіземіз. Мəселен, үндістандықтар 2 қа-зан да ресми түрде Махатма Гандидің туған күнін атап өтсе, Түркияда 19 мамыр Ататүрікті еске алу күні деп жарияланған, Гана Республикасында Ұлы-британияның отарлық режімінен азаттық əперген тұңғыш прези-дент Кваме Нкруманың құрметіне «Мемлекет негізін қалаушының күні» мерекесі белгіленген. Ал АҚШ-та мұндай мереке 22 ақпанға белгіленіп, 1880 жылдан бері ата-лып келеді. Яғни, АҚШ халқы Джордж Вашингтонның еңбегіне тарихи тұрғыдан зор баға беріп, бұл мерекені елдік деңгейдегі Президент күні ретінде атап өту туралы шешім қабылдаған. АҚШ-та бұл күнді мерекелеу бүгінде мазмұны байи түсіп, Америка мектептерінде Құрама Штаттардың барлық президенттерінің тарихын оқып біліп, елдің дамуын зерделеу күніне айналған. Мұндай дəстүр – халықты игілікті бастамаларға, жас ұрпақты ұлы мұраттарға жетелеп қана қоймай, жақсыны бағалауға, кеткен кемшіліктерден сабақ алуға үйрететін жақсы өнеге.

Елдің қамын жеген көсемді құрметтеудің қаншалықты ізгілікті қасиет екендігін Мұхаммед пай-ғамбарымыз өз хадисінде: «...əділ патшаны құрметтеу – Ал-ланың ұлықтығын мойын даумен бірдей» деген екен. Мемлекет басшысының: «Мен – өз халқым-ның жолында басымды бəйгеге тіккен адаммын. Маған ары үшін жанын садаға ететін осындай текті халыққа, перзентім деп төбесіне көтерген халыққа, арғы-бергідегі қазақ баласының бірде-бірінің пешенесіне бұйырмаған бақытты – Тəуелсіз мемлекет құру дың ба-сында болу бақытын бұйыртқан халыққа қызмет етуден артық ештеңе жоқ, осы жолда мен бойымдағы бар қайрат-қабілетімді, білім-білігімді аямай жұмсаймын, қандай да бір тəуекелге барамын», деген сөздері бұл ойды бекемдей түседі деп ойлаймын.

Тəуелсіздіктің ширек ғасырынан арна тартатын 24 жыл ішінде Елбасы Нұрсұлтан Назар баев үз-діксіз ел дамуының стратегиялық нақты бағыттарын белгілеп ке-леді. Соның нəтиже сінде «Қазақ-стан-2030» бағдар ламасы мерзі-мінен бұрын жемісті жүзеге асып, дамудың келесі даңғыл жолы – «Қазақстан-2050» Стратегиясын бекітті. Халқымыз түгел сөздің түп атасына балаған Майқы бидің «Хан – халықтың қазығы» деген сөзінің астарында терең мазмұн жатыр. Түгел елдің түпқазығына айналып, алыстағыны айқын ажы-ратып, келешектің тамыр соғысын тап басып, қиядағыны жазбай шалатын Елбасының өзі атап көрсеткендей: «Бүгінде көптеген

табысты елдер – Қытай, Малайзия, Түркия ұзақ мерзімді жоспар бо-йынша жұмыс істеуде. ХХІ ғасырда стратегиялық жоспарлау ең өзекті қағида болып саналады. Егер ел өз бағыты мен баратын айлағын білмесе, ешқандай жел оңынан соқпайды. «2050» Стратегиясы ай қын шамшырақ секілді бас-ты мақсатымыздан көз жазбай, азаматтарымыздың күнделікті тіршілігінің мəселелерін шешуге

мүмкіндік береді. Бұл біздің 30-50 жылда емес, жыл сайын халық тұрмысын жақсартатынымызды білдіреді».

Мемлекет басшысы межеле-ген елдің өз бағыты мен баратын айлағының бағдары биылғы жылы елді жан-жақты жаңғыртудың жаңаша белестері, Бес институттық реформамен толысып, бағыт ба-рынша айқындалды. Жалпы, «100 нақты қадам» Ұлт жоспары – Елбасы тереңнен ойластырған, əлеуметтік жаңғыртудың аса қуатты да іргелі əрі икемді бағдар-ламасы ретінде бірден-ақ əлем жұртшылығының жоғары бағасын алды. Мемлекет басшысы ұдайы ізденіп, өзге елдердегі рефор-малармен салыстырып, дəйім жетілдіріп ұсынатын бастамалар ішінде бұл – ерекше, түбегейлі институттық реформалар көзделіп отырған құжат. Оны іске асыруға бүкіл қазақстандық қоғамның қатысуы көзделгендіктен, Ұлт жоспарын оны тікелей орындау-шылар – қазақстандықтардың қабылдауының мəні зор. Бүгінде біз мемлекеттілігімізді нығайтуға бағытталған жоспардың бар-ша қазақстандықтар үшін нақты бағдар болғанын жəне əлемдік экономикалық дағдарыстың қа-зіргідей қиын жағдайында да сол қалпында қалып отырғанын айта аламыз. Өйткені, Бес инсти туттық реформаның əрбiрi – өз алды-на кешендi бағдарлама, келелі міндеттер. Оларды кезең-кезеңмен iске асыру арқылы Қазақстан жаһандық жəне iшкi сын-қатерлерге жауап беріп қана қоймай, жаңа та-рихи жағдайда əлемнің ең озық 30 елінің қатарына кiруiне жарқын жол салатын болады.

Сарапшылар əлемдік деңгей-дегі саяси тұлғалардың ел басқару-дағы табыстарына баға беруде Ли Куан Ю, Махатхир Мохамад жəне Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбектерін ерекше бөле-жара атап көрсететінін аңғарамыз. Өрлеудің ғажайып үлгілерін жаса-ған аталған Мемлекет басшыла-ры елдегі шикізат қоры немесе өзге де материалдық игіліктерге емес, ең əуелі халықтың шынайы сеніміне арқа тұтты. «Бұл тұлғалар өз халқын күнделікті жаңаруға, жасампаздыққа, жарқын істерге бастайтын мызғымас өз идеоло-гияларын қалыптастырған» деген пікірлердің ақиқаттығына Елбасы кейінгі кезде белгілеген халықтық реформалардың терең дігі арқылы көз жеткізе түсеміз.

Айталық, бiрiншi институттық реформаны іске асыру, яғни «Кə-сiби мемлекеттiк аппарат құру» арқылы өз iсiн жетiк бiлетiн, бiлiмдi əрi бiлiктi, дарынды, адал əрі отаншыл мемлекеттiк қызметшiлердің қалың шоғыры қалыптаспақ. Екiншi институттық реформа – «Заңның үстемдiгiн қамтамасыз ету» үдерiсiнде сот жүйесі заманға сай реттеліп, заңның үстемдiгiн қамтамасыз ету барысында сот төрелiгiне мəн

берiліп, бес сатылы сот жүйесiнен үш сатылы сот төрелiгi жүйесiне өтпек. «Индустрияландыру жə не экономикалық өсiм» атты инс-титуттық реформаның үшiншi жүйесi отандық экономиканың даму серпінін белгiлейтiн индус-трияландыруға бағытталса, «Бiр-тектiлiк пен бiрлiк» деп аталған реформаны іске асыру арқылы бар-ша халықты ел Президенті ұсынған «Мəңгілік Ел» жалпыұлттық

патриоттық идеясының айналасына топтастыратын боламыз. Сонымен бірге, бесінші институттық рефор-ма «Есеп беретiн мемлекеттiлiктi қалыптастыру» арқылы билік пен халық арасын барынша жақын-дастырып, мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасы жоғары латыл-мақ.

Дүниені мекендеген жүздеген ұлттардың барлығы бірдей даму дың мұндай дара бағытын қалыптастырмақ түгілі, өз мем-лекетінің шаңырағын құрып, Конституциясын бекітіп, шека-расын шегендеп, əскерін қалып-тастыра алмай отырғаны шындық. Бұл орайда, тəуелсіз ел болу біздің халықтың маңдайына біткен ерекше бақыты десек, сол елдің іргесін нығайтып, Қазақстанды бүкіл əлемге танытып, сан алу-ан державалардың өзі санасатын мəртебелі мемлекетке айналдырған Тұңғыш Президентіміз – Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың өлшеусіз еңбегі екенін жұртшылық ерекше бағалайды.

Ұлы Дала төсін дүбірлеткен ер бабалардың асыл мұратын іске асырған Елбасы қазіргі заманғы іргелі мемлекет құрып қана қоймай, мыңжылдықтарда да мызғымайтын «Мəңгілік Ел» құрудың тарихи бағдарын ұсынды. Елбасының: «Біз үшін ортақ тағдыр – бұл біз-дің Мəңгілік Ел, лайықты əрі ұлы Қазақстан! Мəңгілік Ел – жал-пы қазақстандық ортақ шаңы-рағымыздың ұлттық идеясы. Баба-ларымыздың арманы.

Олар көктен түскен жоқ. Бұл құндылықтар – уақыт сынынан өткен Қазақстандық жол тəжірибесі. Біріншіден, бұл – Қазақстанның тəуелсіздігі жəне Астанасы. Екіншіден, бұл – қоғамымыздағы ұлттық бірлік, бейбітшілік пен келісім. Үшіншіден, бұл – зайыр-лы қоғам жəне жоғары руханият. Төртіншіден, бұл – индустрия-ландыру мен инновацияларға негізделген экономикалық өсім. Бесіншіден, бұл – Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы. Алтыншыдан, бұл – тарихтың, мəдениет пен тілдің ортақтығы. Жетіншіден, бұл – еліміздің ұлттық қауіпсіздігі жəне бүкілəлемдік, өңірлік мəсе ле-лерді шешуге жаһандық тұрғыдан қатысуы. Мəңгілік Ел – ата-бабаларымыздың сан мың жыл-дан бергі асыл арманы. Ол ар-ман – əлем елдерімен терезесі тең қатынас құрып, əлем кар-тасынан ойып тұрып орын ала-тын Тəуелсіз Мемлекет атану еді. Ол арман – тұрмысы бақуатты, түтіні түзу ұшқан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты Ел болу еді. Біз армандарды ақиқатқа айналдырдық. Мəңгілік Елдің іргетасын қаладық», деген сөздері ата-бабалардың барша мұрат-мақсатымен қабысып, қол жет-кізілген арманның көкжиегін көрсетіп тұр.

Б а б а л а р ы м ы з д ы ң с о н а у Күл тегін жазуларындағы ке-меңгер ойларының басты кеңіс-тігінің ауқымы бейбіт заман, берекелі тірлікті мұрат тұтқаны байқалады. Ұлт болып ұйыса бастаған кейінгі ғасырлардың

өзінде «Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұламада», одан кейінгі де талай озбыр жаугершілік, отар-шыл саясаттың теперішін көрген, қынадай қырылған қазақ халқының бүгінгідей заманды аңсағаны та-рихтан мəлім.

Елбасының ішкі жəне сырт-қы саясаттағы сындарлы стра-тегиясының арқасында хал-қымыз арман еткен осынау «қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған»

бақытты да берекелі заманға қол жеткізді. Мемлекет басшысының ел ырысын еселеуді мақсат тұтқан көреген саясатының нəтижесінде елімізде экономикалық өрлеумен қатар ел бірлігі, тұрақты даму, бейбітшілік пен келісім құнды-лықтары жаңа қазақстандық дəс түр мен ділдің негізін жасақ тады. Осы құндылықтар Қазақстан қоғамының ұйыс тырушы факторына айналды. Сарапшылардың есептеуінше, əлемдегі саяси-экономикалық өмір айнасындағы соңғы кездердегі дағдарыстардың салқыны көп ұлтты елдің береке-бірлігіне іріткі сала алмаған дəл Қазақстандай мемлекетті дүниежүзі бүгінде фе-номен ретінде қабылдайды. Яғни, Елбасы сөзімен өрбітсек: «Қазақ та-рихы – ешкімнен ұялмайтын тарих, үнемі бірігу, тұтастану тарихы» екенін шынайы сезінеміз.

Республикамызда Тұңғыш Пре-зидент күні мерекесін атап өту жұртшылыққа арналған мəдени іс-шаралар мен еңбек, əлеуметтік, денсаулық сақтау, білім, құрылыс салаларында қол жеткізілген жетістіктердің таныстырылымы осы Ұлт жоспарын іске асыру-мен ұштастырыла жүргізілуімен ерекшеленуде. Мұндай игілікті бастамалар өңірлерде де жақсы жалғастығын табуда. Айталық, биылғы жылы мерекеге арналған іс-шаралар қараша айының алғашқы онкүндігі өтісімен-ақ бастау алды. Алматыдағы Қазақ мемлекеттік қыздар университетінде өткен Қазақстан Республикасы Прези-дентінің жанындағы Əйелдер істері жəне отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия БҰҰ-ның Даму бағдарламасымен бірлесе өткізілген «100 нақты қадам – халықтық реформалар жоспары» ғылыми-тəжірибелік конференция-сы жəне басқа да осы тақырыптағы өнегелі іс-шаралар тұр.

Алтын Орда дəуірінде өмір сүрген əйгілі ақын Сəйф Сарай-дың «тайып бара жатқанға тая-ныш бол» деген қанатты сөзі Елбасының ел-жұрттың еңсесін тіктеп қана қоймай, еңкейгенге қолын созатын, жығылғанға жəр-дем беретін қайырымдылық қасиетін айшықтап тұр деуге болады. Тұңғыш Президентіміздің тарихи тұлғасымен қатар айтылып, ажырағысыз ұғым ретінде бекіген Қазақстан халқы, Тəуелсіздік, Астана сияқты ұлағатты сөздердің қатарын бүгінде «Президент жəне қайырымдылық» деген сөз тіркесі орынды толықтыра түседі деп есептеймін. Мемлекет басшысы таяуда Бес институттық реформаның аясында «Қайырым-дылық туралы» Заңды бекітті. Елбасының өз еңбектері үшін алған қаламақыларын түрлі қорларға аударғаны туралы халық бұқаралық ақпарат құралдары арқылы хабар-дар. Айталық, биылғы көктемде өзіне табыс етілген «Жібек жолы» бейбітшілік сыйлығының 600 мың доллар қаражатын «Милосердие» ерікті қоғамы мен Мемлекеттік тілді дамыту қорына бөліп бере отырып, Президент əлеуметтік бастамаларға жан-жақты қолдау көрсетудің маңызды екендігін атап көрсетті.

Ұлы Далада ежелден ор нық -қан адамгершілік пен жомарттық қасиеттері біздің рухани мəдение-тімізді биіктетіп, ұрпақтан ұрпаққа ізгілікті мұра етіп қалдырудың жарқын жолына айналды. Бүгінде елде мұндай қозғалыстың өрбіп келе жатқанына, оған мемлекеттік органдар да, жеке тұлғалар да ын-талы екендігіне көз жеткізе аламыз. Солардың ішінде шоқтығы биігі – Қазақстан халқы Ассамблеясы бастамашылық жасап отырған «Қайырымдылық керуені» ұлттық науқаны. Тұңғыш Президент күніне арнап он күн бойы еліміздің бар өңірінде өткізілген бұл науқан аясында əлеуметтік тұрғыдан дəрменсіз адамдарға, науқас бала-ларға, аз қамтылған отбасыларға қайырымдылық ұйымдары, ме-ценаттар қайырымдылық көмек көрсетті. Тереңіне үңілсек, бұл нау қан ның мақсаты жаһандық даму жылдамдығына ілескен қоғамда адамдардың бойындағы ізгі қасиеттерді ояту, қайырымды адам, қайырымды ел болуға үндеу екенін аңғарамыз.

Орайы келгенде, Елбасы ұсынған «100 нақты қадам» – Ұлт жоспарының адами құн-дылықтарды дамыту, бір тұтас азаматтық қоғамды қа лып тас-тыруға бағытталған «Болашағы біртұтас ұлт» реформасын заңнама-лық қамтамасыз ету мақсатында Мем лекеттік хатшының 9 өкімі бекітілгенін айта кетуіміз керек. Соның бірі – үш жыл кезеңге есеп-телген «Үлкен ел – Үлкен отбасы» жалпыұлттық жобасын іске асы-ру басталып та кетті. Жоспарда «Мəңгілік Ел» құндылықтар жүйесі мен «Ұлы Дала елі» идея-сын ілгерілетуге бағытталған 35 ауқымды іс-шара көзделген.

Болашағы біртұтас ұлт ұр-пақтарының бойында адами ізгі қасиеттердің мол болуы елімізде орныққан қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайтуға септігін тигізері сөзсіз. Осыны еске-ре отырып, Ұлттық комиссияның отбасын жəне рухани-адамгер-шілік құндылықтарды нығайту жөніндегі жалпыұлттық жос-пары жас буынның бойында қазақстандық патриотизм сезімін ұялату бағытында берілетін тəрбиені күшейту көзделген іс-шаралармен толықтырылды.

Отанымыздың тыныс-тір-шілігіне зер салсақ, мем ле кеттік ор-гандар мен қоғамдық ұйымдардың, алпауыт корпорациялар мен шағын жəне орта бизнес субъектілерінің осы күнге белгілеген жоспарлы жұмыстарынан хабардар боламыз. Ең бастысы, ол – алыс жəне жақын шетелдерде ел мерейін өсіруге, мемлекеттілігімізді нығайтуға өлшеусіз еңбек сіңірген Тұңғыш Президентімізге өз жетістіктері арқылы құрметін білдіргені деп есептеуіміз керек. Кеңірек айтсақ, қаншама мемлекетпен тереземізді тең ету үшін, халықаралық сайыстарда көк туымыз желбіреуі үшін, Біріккен Ұлттар Ұйымының мінберінен ана тіліміз естілуі үшін, ұлттық рухымыз бен рухани құндылықтарымызды сақтау үшін, өзі айтқандай, «бойын-дағы бар қайрат-қабілетін, білім-білігін аямай жұмсап» жүрген Тұлғаға ризашылығы мен ықыласын халқы осылай білдірудің дəстүріне айналғандай.

Осыдан бірнеше жыл бұ-рын қабылданған Қазақстан Рес публикасының мемлекеттік тəуелсіздігінің 20 жылдығы декла-рациясында Елбасы туралы: «...Қазақстан мемлекеттілігінің негізін қалаушы – еліміздің Тұңғыш Пре-зиденті Н.Ə.Назарбаев халықты жарқын істерге жұмылдыру, қоғамдағы татулық пен келісімді нығайту, бүкіл халықаралық қоғамдастықтың ризашылығы мен құрметіне ие болған жаһандық жəне өңірлік бейбіт бастамалардың авторы ретінде елдің сыртқы саяси бағытын дəл айқындау ісіне орасан зор үлес қосты», деп жазылған.

Бұл – Мемлекет басшысының қызметіне берілген саяси баға болса, ел халқы Елбасына деген ықыласты ақжарма тілегімен, от-аншыл жүрегімен, ақыл-ойымен, күш-қуатымен, өнерімен, жет-кен жетістіктерімен білдіруде. Елбасы бастаған көшке ерген жұрт елде жүргізіліп отырған сындар-лы ішкі жəне сыртқы саясаттың арқасында саяси жəне əлеуметтік сілкіністерге ұшырамай, əлем басы-нан өткеріп отырған экономикалық дағдарыстарды нақты еңсеретініне сенімді. Сондықтан да жасампаз ай – желтоқсанның алғашқы күніндегі Тұңғыш Президент күні – уақыт өткен сайын маңызы арта түсіп, рухани сана-мызды жаңғыртып, қуаттандыратын, жаңа мұраттарға жетелейтін мерейлі мереке екені анық.

Гүлшара ƏБДІҚАЛЫҚОВА,Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы.

ХАЛЫЌ ЌЎРМЕТІНІЅЌАДІРЛІ ҐНЕГЕСІ

● Ел жəне Елбасы

Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ,жазушы.

Біздің Президент!Осы сөзді айтқанда кеудеңді

бір керемет қуаныш сезімі кер-нейді. Еліне деген махаббатын соқтықпалы-соқпақты саясат қана емес, ең алдымен өнген өлкесі, өскен ортасы оятқанынан шығар, бəлкім. Жазушымен жүздессе – жазушы, ақынмен ақылдасса – ақын, өнер иелерімен шүйіркелессе – өнерпаз, спорт саңлақтарымен пікірлессе – спортшы, жұмысшыдан жағдай сұрасса – жұмысшы, ғалымдармен мəслихат құрса, ғұлама деңгейіне көтеріліп кете баратыны, сірə, осы болмыс иелеріне ғана тəн тамаша қасиеттің бəрі халқының қаны бо-лып, алпыс екі тамырында бүлк-бүлк соғып тұрғандығынан шығар, мүмкін.

Мұны Елбасының өмір жолы да айтып тұр. Мына бір көне суретке назар салыңыздаршы: кімнің кім екенін қызыл тілдің көмегінсіз-ақ көкейлерге құйып тұр емес пе?!.

Күні кеше ғана Нью-Йорктегі даңқты «Мэдисон-сквер-гарден» рингіне Ұлы Дала елінің иесі – Қазақ халқының шапанын киіп шығып,

жеңіске жеткен жəне күллі əлем бір ауыз сөзіне құлақ қойып, сілтідей тынып тұрған сəтте қазақ тілінде «Үлкен рахмет, сіздерге!» деген Геннадий Головкинге хат жазды.

Бақсақ, бұл – Мемлекет басшы-сы болған соң жасалатын кезекті мезіреттердің бірі емес, сол мезірет-марапаттардың ірісі – Қазақ деген халықтың атын əлемге танытқан талантты боксшыға деген біздің Президенттің ішкі жандүниесінің шынайы ілтипаты екен. Оның ар жағында, кезінде өзі де киген бокс қолғабы мен өзі де еліктеп өскен атақты боксшыларға деген ықылас, құрметпен бірге Генаға деген əкелік қамақорлық та менмұндалар.

Біздің Президент!Осы сөзді айтқанда кеудеңді

бір керемет қуаныш сезімі кер-нейді. Еліне деген махаббатын соқтықпалы-соқпақты саясат қана емес, ең алдымен өнген өлкесі, өскен ортасы оятқанынан шығар, бəлкім.

Қысқасы, «Біздің Президент!» деген бір ауыз сөзге хакім Абай тұжырған толық адамға тəн қасиет-тің бəрі сыйып тұр!

ТАРАЗ.

Біздіѕ Президент!Бозбала кезінде бокс ќолєабын Нўрсўлтан Əбішўлы да киген

Аса құрметті Нұрсұлтан Əбішұлы!

Қазақстан халқының өміріндегі атаулы дата – Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті

күні қарсаңында Қазақстан халқы Ассамблеясының атынан Сізге деніңізге саулық, елімізге ізгілік,

бейбітшілік пен амандық тілеген ыстық лебізімізді, орасан зор алғысымызды қабыл алыңыз.

2015 жыл Тəуелсіз Қазақстан тарихында ерекше жыл болды.Бұл жылы тарихымыздағы елеулі белестер – Қазақстан

Республикасы Конституциясының 20 жылдығы, Қазақстан халқы Ассамблеясының жылы, Қазақ хандығының 550 жылдығы, Ұлы Жеңістің 70 жылдығы аталып өтті.

Тұңғыш Президент күні Сіздің Мемлекет басшысының кезектен тыс сайлауындағы айтулы жеңісіңіздің аясында өтуде. Бұл жеңіс Сіздің бейбітшілік пен келісім саясатыңызға деген бүкілхалықтық сенімнің салтанаты болды, болашаққа сенімділікті, тұрақтылықты жəне жалпыұлттық бірлікті ныйғайтуды қамтамасыз етті.

Биылғы жылы Қазақстанды əлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына шығаруға бағытталған орасан зор Бес институттық реформаны жүзеге асыру бастау алды.

Сіздің «100 нақты қадам: баршаға ортақ қазіргі заманғы мемлекет» Ұлт жоспарыңыз Қазақстан халқының «Мəңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясы құндылықтарының аясында біріккен Болашағы біртұтас ұлт ретінде дамуының стратегиялық келешегін айқындап берді.

Тұңғыш Президент күні қарсаңында Сіз Қазақстан халқына арналған «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, рефор-малар, даму» атты Жолдауын жария еттіңіз. Онда дүниежүзілік экономикалық дағдарыс жағдайында Қазақстанның үдемелі жəне сенімді дамуын қамтамасыз ету жөніндегі жаңа міндеттер қойдыңыз.

Жолдау еліміздің экономикалық жəне əлеуметтік дамудың барлық салалары бойынша Қазақстанның əр азаматының мүддесіне сай келетін маңызды да қажетті шешімдерінің бар екенін көрсетті.

Біз Сіздің барлық бастамаларыңызды толық қолдаймыз, олардың Қазақстан халқын Сіздің тапсырмаларыңыз бен міндеттеріңізді орындауға жұмылдыратын жасампаздық қуатына сенімдіміз.

Біз Сізді құттықтаймыз, құрметті Елбасы! Сүйікті Отанымыз – Қазақстан Республикасының əл-ауқаты артып, өсіп-өркендеуі жолында Сізге мықты денсаулық, сарқылмас күш-қуат жəне шығармашылық тілейміз!

Қазақстан халқы Ассамблеясы.

Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан халқы Ассамблеясының Төрағасы

Н.Ə.Назарбаевты Қазақстан халқы Ассамблеясының құттықтауы

Нўрлы ЖолНұрлы жолға енді, міне, түсті елім,Қолына алып жасампаздық істерін.Көрмегенде көз де соқыр, жүрек жоқ,Арқалады Елбасымыз ғасырлардың жүктерін.

Жалғыз өзі ашты əлемнің есігін,Тербетуде болашақтың бесігін.Келер ұрпақ мақтанышпен айтады,Назарбаев Нұрсұлтанның есімін.

Мына заман неткен ғажап ертегі,Жастық шағым қайта айналып келсе еді...Қазақстан, Ғажапстан – туған ел,Мақтан тұтам, қуат көрем мен Сені!

Смағұл РАХЫМБЕК.

1 желтоқсан 2015 жыл www.egemen.kz 15

ХАЛЫЌАРАЛЫЌ АУЌЫМДА ТАНЫЛЄАН ТЎЛЄА

– Үстіміздегі жылы, Қазақ-стан Республикасы Конс ти-туциясының жəне Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығын, Ұлы Жеңістің 70 жылдығын, Қазақ хан-дығының 550 жылдығын той-лай отырып, тағы бір айту-лы мереке – Президент лауа-зымы тағайындалуының 25 жылдығы солардың тасасында қалып қойғандай. Президенттік институттық мемлекет пен қоғам дамуындағы рөлі мен маңызы қандай?

– 1990 жылғы 24 сəуірде Жоғарғы Кеңес «Қазақ КСР-і н і ң П р е з и д е н т і л а у а з ы -мын тағайындау жəне Қазақ КСР-інің Конституциясына (Негізгі Заңына) өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақ КСР-інің Заңын қабылдады.

Негізгі Заңда бекітілген нақ осы президенттік басқару нысаны қоғам жəне мемле-кет өмірінің барлық жақтарын сəттілікпен реформалау үшін саяси-құқықтық жағдай жасауға мүмкіндік берді, тұрақтылық пен қоғамдық келісімді қамтамасыз етті. Қазақстанда президенттік басқару нысанын құруға мы-надай объективті жағдайлар: азаматтық қоғамның, саяси, эко-номикалық жəне əлеуметтік-мəдени қатынастардың жай-күйі жəне оның одан əрі өзгеруі; осы проблематиканың мейлінше кең мəнінде мемлекеттік билікті жан-жақты жаңғырту; жаһандағы жағ дай, сондай-ақ басқа да ерек-шеліктер, бой көрсетулер мен қауіп-қатерлер түрткі болды.

Кейіннен 1991 жылғы 1 жел-тоқсанда алғаш рет өткен бүкіл-халықтық сайлауда 98 па йыз-дан астам қазақстандықтың қол-дауына ие болған Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев ел Президенті болып сайланды. Азаматтарымыз өздерінің жəне өз елінің бола-шағын Елбасының қолына тапсы-рып, күні бүгінге дейін оған толық сенім артып келеді.

Қазақстанның Тұңғыш Прези-дентінің сіңірген ерен ең бегін бүкіл халық болып баға лаудың нышаны ретінде Қазақстанда 1 желтоқсанда Республиканың Тұңғыш Прези дентінің күні атап өтілуі тегін емес. Нұрсұлтан Назарбаев жаңа тəуелсіз Қазақ-станның іргесін қалады, оның басшылығымен еліміз егеменді жəне теңқұқылы мемлекет бо-лып қалыптасты, кең ауқымды экономикалық, саяси жəне əлеуметтік реформалар іске асы-рылды.

Тəуелсіздігіміздің алғашқы жылдарынан бастап Мемлекет басшысы іске асырып отырған дұрыс жəне дəл айқындалған конституциялық саясаттың ар-қасында Қазақстанның мем-лекеттілігі жарияланып жəне 1995 жылғы Конституцияда бекі-тіліп қана қоймай, ел ішінде де, халықаралық қоғамдастықта да танылды.

– Республика Президенті еліміздің конституциялық дамуының тұжырымдамасын қалайша дұрыс айқындай алды?

– Қолданыстағы Негізгі Заң-ның жобасын əзірлеу үстінде Елбасы, Қазақстанның əркезде даңқын асырған қуатты құқықтық

мектептің танымал өкілдерін маңайына топтастырып, түйткілі көп осы жұмысқа өзі жетекшілік етті. Əлемнің əртүрлі құқықтық жүйеге жататын жиырмадан астам елінің конституцияларының мəтіндерін зерделеп шығып, ол алдыңғы қатарлы құқықтық идеяларға қозғау салып, еліміздің болашақ Конституциясының сұлбасын айқындауда жемісті пікірталас өрбуін қамтамасыз етті.

– Қазіргі президенттік институттың конституциялық-құқықтық негіздері қандай?

– Конституцияның 2-бабының 1-тармағына сəйкес Қазақстан Республикасы – президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. Бұл еліміздегі жоғары билік бүкіл халық болып сайлаған Президентке тиесілі екенін, ол мемлекет басшысы болып та-былатынын, мемлекеттің ішкі жəне сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын мем-лекеттің ең жоғары лауазымды тұлғасы болып табылатынын білдіреді.

Қазақстан Республикасының Президенті – халық пен мем-лекеттік билік бірлігінің, Конс-титуцияның мызғымас тығының, адам жəне азамат құқықтары мен бостандық тарының ны-шаны əрі кепілі, мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін жəне өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді.

Президенттің халық пен мем-лекеттік билік бірлігінің нышаны ретіндегі конституциялық си-паттамасы Президенттің Қазақ-стан қоғамы мен мем лекетіндегі топтастырушы, жүйе құраушы рөлінен дерек береді. Ол халықты бір ікт іру , бейбітшілік пен келісімді нығайту үдерісіне елеулі үлес қосып келеді.

– Бұл конституциялық ере-желер практикада қалай іске асырылады?

– Этностық жəне діни қақ-тығыстар бірқатар елдердің тұрақты дамуына қатер төндіріп отырған қазіргі уақытта, Қазақ-стан осы салада туындайтын проб ле маларды жүйелі негізде шеше алатынын көрсетіп келеді. Қазақстан ұлтаралық бейбітшілік пен келісімнің бірегей үлгісін жа-сап, оны бір халықты екіншісінен жоғары қоюдың теріс ықпалды идеологиясына қарсы қойды.

Республикада өмір сүріп отырған барлық этностық топ-тардың экономикалық, сая-си жəне мəдени дамуы үшін елі мізде тең жағдай жасалған. Қазақстандықтардың этностық тегіне жəне діни сеніміне қарамай бір-бірін құрметтеуі, олардың теңдігі, қоғамдық келісімді ұдайы нығайту, ұлттар достығы Қазақстанның мемлекеттік саясатының мəйегі болып келді жəне бүгін де жалғасып келеді. Қазақстан жерінде əлемдік жəне дəстүрлі діндердің бес съезі өтіп, олардың көшбасшылары бір үстел басында жиналды.

Түрлі конфессиялардың өзара əрекеттесуі жөніндегі б іздің тəжірибемізді БҰҰ, ЕҚЫҰ, ЮНЕСКО жəне басқа да халықаралық ұйымдар мен сарапшылар зерттеуде. Əлемдік сахнада Қазақстан бейбітшілік

пен келісімнің, мəдениеттер мен діндер жақындасуының аумағы ретінде қабылданады.

– Елімізде құқықтық мемле-кет қағидаттарын орнықтыруда Мемлекет басшысының рөлі қандай?

– Президенттің ең жоғары мəртебесі мен ерекше рөлінің тағы бір көрінісі – ол елімізде Конституцияның, адамның жə-не азаматтың құқықтары мен бостандықтарының кепілі. Бұл Қазақстан өзін құқықтық мем-лекет ретінде орнықтырады де-ген конституциялық нормалар тұрғысынан өте маңызды.

Елімізде Конституцияға сəй-кес адамның құқықтары мен бостандықтары танылады жəне оларға кепілдік беріледі. Өмір сүруге, бас бостандығына, жеке өміріне қол сұғылмауына, жеке жəне отбасы құпиясына, абыройы мен ар-ожданының қорғалуына, заң мен сот алдындағы теңдігіне құқығы жəне басқа да құқықтар əркімге тумысынан тиесілі, абсолютті деп танылады жəне олардан ешкім айыра алмай-ды, заңдардың жəне өзге де нормативтік-құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуын айқындайды.

Президент, Мемлекет басшы-сы ретінде, Конституцияның осы ережелерінің қалтқысыз іске асы-рылуына өзінің конституциялық айрықша құзыретімен ғана емес, Президент алдында жауап беретін мемлекеттік институттардың барлық мүмкіндігімен жəне əлеуетімен кепілдік береді.

– Мемлекеттік басқару жүйесінің б іртұтастығын қамтамасыз етуде президенттік институттық миссиясы неден байқалады?

– Президент өкілеттіктерінің жиынтығы мемлекеттік билік-тің басқа органдарының өкілет-тіктерімен тепе-теңдікке кел-тіріліп, ынтымақтастық пен өзара тежемеліктің жүйесін құрайды. Мемлекет басшысының топтасты-рушы, бітімгерші рөлі арқасында биліктің барлық тармағының, «орталық» пен «өңірлердің» өзара келісіп, үйлесімді іс-қимыл жасауы қамтамасыз етіледі, Қазақстанның ілгері қарай, про грессивті жолмен жəне кикілжіңсіз дамуына жағдай жа-салады.

Осылайша, Президенттің конституциялық мəртебесі мен өкілеттіктері мемлекеттік биліктің біртұтастығы, тежемелік əрі тепе-теңдік тетігін қоса отырып оның тармаққа бөлінуі қағидатын, мемлекеттік органдар арасындағы тиімді өзара іс-қимылды кешенді түрде іске асыруға мүмкіндік береді. Бұл орайда, Мемлекет басшысы, билік тармақтарынан теңдей қашықтық сақтай тұрып, билік органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді. Бұл жағдайда, бірінші кезекте, мемлекеттік билік органдарының саяси жауап-кершілігі туралы сөз болып отыр.

– Мемлекет басшысының сыртқы саясаттың негізгі бағыттарын айқындау жөнін-дегі өкілеттіктері қалай іске асырылуда?

– Елбасы Қазақстанның халық-аралық беделін, халықаралық қауіпсіздікт і жəне өңірлік тұрақтылықты нығайтуға жіті назар аударады.

Т ə у е л с і з д і к ж ы л д а р ы н -да Қазақстан əлемдік қоғам-дастықтың толыққанды мүшесі болды жəне БҰҰ, ТМД, АӨСШК, ҰҚШҰ, ШЫҰ, ЕҚЫҰ, ИЫҰ,

түркітілдес мемлекеттер мен басқа да халық аралық ұйымдар мен фо-румдар ынтымақтастық кеңесінің қызметіне жауапты қатысушы болып табылады. Қазақстан əлеуетін халықаралық деңгейде тану: біздің еліміздің 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға жəне 2011 жылы ИЫҰ-ға төрағалық етуі; 2017 жылы Астана қаласында болашақ энер-гиясын, баламалы энергия көздері мен «жасыл экономика» ретінде адамзаттың барлық осындай маңызды салаларда жаһандық экономиканы дамытудағы қа-зіргі заманғы көзқарасты көр-сететін ЭКСПО-2017 халық-аралық мамандандырылған көрмесін өткізу туралы шешім қабылдануы; үстіміздегі жылғы 27 шілдеде Қазақстанның əлем дік шаруашылық қаты-настарға еліміздің кірігуі үшін жаңа мүмкіндіктер беретін Дүниежүзілік сауда ұйымына қосылуы туралы хаттамаға Жене-вада қол қою болды.

Еліміздің халықаралық бас-тамалары ең жоғары деңгейде іске асырылуда. Жыл сайын 29 тамызда əлемдік қоғамдастық Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдың халықаралық күнін атап өтеді. Оны БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы Қазақстанның ұсынысы бойынша 2009 жылдың желтоқсан айында (64/35-қарар) жариялаған болатын. Атап айт-қанда, 1991 жылғы 29 тамызда Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың Семей ядролық полигонын жабу тура-лы тарихи жəне батыл шешімі қабылданды, сол арқылы бүкіл əлем Қазақстанды жаһандық антия дролық қозғалыстың көш-басшысы ретінде таныды.

Осы жылдар ішінде, Мемлекет басшысы еуразиялық шоғырлану деп аталатын идеяны кезең-кезеңмен жəне і с жүз інде өмір ге енгізіп, ол алғаш рет М.В.Ломоносов атындағы Мəскеу мемлекеттік университетінде 1994 жылы жария ланды. 20 жыл бойы бұл идея бірте-бірте нақты бейнесін тапты жəне өңірлік интеграциялық ұйым – Кеден одағын, ал енді одан да неғұрлым өкілді құрылым – Еуразиялық экономикалық одақ құруда нақты орнын тапты.

Қазақстан Көшбасшысының БҰҰ Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясы шеңберінде БҰҰ-ның штаб-пəтерін Азияға көшіру ту-ралы жуырда айтқан ұсынысы еуразиялық идеяның қисынды жалғасы болды. Олар ұсынған Жаһандық стратегиялық баста-малар жоспары – 2045 əлемдік қоғамдастықта қуатты дүрбелең туындатты. Бұл – əлемдік құры лымға, ресурстарға жəне рыноктарға барлық ұлттардың қолжетімділігінің, сондай-ақ, əлемдік экономикалық жəне құқықтық тəртіп эволюциясының жалпы үрдіс і көрсет ілген, адамзаттың тұрақты дамуы мақ-сатында бейбітшілікті, халық-аралық қауіпсіздікті, халық-аралық құқықты нығайту жолымен біздің мемлекетіміздің көзқарасы ұсынылған əділетті жағдайлар негізіндегі дамудың жаңа тренді.

Осылайша, географиялық жағынан Еуразияның «орта-лығы» болатын Қазақстан өз Көшбасшысының қажырлы еңбегі арқасында шын мағы-насында, соның ішінде қаржы-экономикалық, мəдени-гума-нитарлық, саяси-құқықтық жəне басқа да өлшемдер бойынша, осындай мемлекет болуға батыл қадам жасады.

– Қазақстанда «құқық тұр-ғысындағы» жəне «іс жүзіндегі» Конституцияны ұштастыру қамтамасыз етілген деп ойлай-сыз ба?

– Конституциялық құн ды-лықтар, идеялар жəне Негізгі Заң-ның ережелері кешенді түрде ел Президентінің саяси-құқықтық шешімдерінде – мемлекеттік жос-парлау жүйесінің құжаттарында, бірінші кезекте, «Қазақстан-2030» Стратегиясында жəне оны да-мыту мақсатында қабыл дан-ған «Қазақстан-2050» Стра -тегиясында, Мемлекет басшы-сының Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауларында, Ел бірлігі доктринасында жəне бірқатар басқа да тұжырымдамалар мен мемлекеттік бағдарлама ларда іске асырылады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 20 жыл-дығына арналған халықаралық ғылыми-практикалық кон-ференцияда Қазақстан Рес-публикасының Пре зидент і Н.Ə.Назарбаев: «Не бəрі жиырма жылдың ішінде біз, Конституция ережелерін басшылыққа ала отырып, ұлы жолды жүріп өттік. Қа зақ стан – бүгінде əлемдегі қа-лыптасқан, құрметті жəне абы-ройлы мемлекет. Бұл – біздің Негізгі Заңымыздың барлық ережелері мен қағидаттарының өмірде нақты жүзеге асуы. Тек жақсылыққа қарай өзгертуге қабілетті мемлекеттік жəне қоғамдық құрылыс қана тиімді болып табылады. Біздің Негізгі Заңымызда табысты даму үшін де, ұлттың іштей жаңаруы үшін де барлық құқықтық құралдар бар. Біз алдымызға жаһандық мақсат – ғасырдың ортасы-на қарай, 2050 жылға дейінгі кезеңге əзірленген стратегиялық бағдарлама негізінде Қазақ-станды əлемнің неғұрлым дамыған 30 елінің біріне айнал-дыру мақсатын қойдық», – деді.

– Сіз жүргізіліп жатқан ре-формаларды конституцио-налист ретінде қалайша баға-лайсыз?

– Бүгін Қазақстан өз дамуының жаңа кезеңінің табалдырығында тұр. Елімізде «Мемлекеттік құрылыстың одан арғы 100 нақты қадамы» атты Ұлт жоспарына сəйкес «Нұр Отан» партиясының XVI съезінде Қазақстан Рес-пуб ликасының Президент і Н.Ə.Назарбаев белгілеген бес институттық реформаны кезең-кезеңмен жүзеге асыру бойын-ша жұмыс жүргізіліп келеді. Соның ішінде: заманауи, кəсіби жəне автономды мемлекеттік аппарат қалыптастыру; заңның үстемдігін қамтамасыз ету; əр-тараптандыруға негізделген ин-дустрияландыру жəне эконо-микалық өсу; болашағы біртұтас ел; транспаренттік жəне есепті мем лекет.

Бірқатар заңнамалық жəне институттық шаралар қа был-данып қойды.

Қазақстан Президентінің инс титуттық реформаларын іске асыру ел Конституцияның үстемдігін одан əрі нығайтуға еліміздің өркендеуіне ықпал ететін болады.

Біздің қоғамымыз бен мем-лекетімізге өз мақсаттарына жету жолында көп еңбек етуіне тура келеді. Ал осы қиын жол-да Елбасы ай қындаушы рөл атқаратын болады.

ƏңгімелескенСамат МҰСА,


Ќазаќстан Республикасы Конституциялыќ Кеѕесініѕ тґраєасы Игорь РОГОВПЕН əѕгіме

Нəзира ЖƏРІМБЕТОВА,«Егемен Қазақстан».

Өзбекстандағы ағайындар Қостанай өңіріне Моңғолия қазақтары секілді еліміз Тəуел-сіздік алысымен келген жоқ. Олардың көші мұнда жаңа ғасырдың басынан басталды десе болғандай. Өзбекстаннан Қостанай өңіріне бағытталған көштің алғашқы легімен 2001 жылы Ербол Жүнісов те кел-ген еді. Рудный қаласы оларға өздерінің үйреншікті мекеніндей жылы көрінді. Өйткені, қан-дастарымыз көп тұратын Үш-құдық маңы алтын өндіретін ірі кеніші бар жер еді. Сол жерді қоныс еткен қазақтардың басым көпшілігі өндірісте істейтін. Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігіндегі жұмыстарды қазақ жастарының ешқайсысы да жатырқаған жоқ. Мұндағы

Жапониядан алдырылған алып экскаваторлар мен кен таситын машиналарды Үшқұдықтан кел-ген жастар ұршықша иіреді.

Е.Жүнісов те Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігінің құрылыс бөлімінде жұмысқа тұрған болатын. Қазір осындағы білдей ағаш ұстасы. Қанша атажұрт дегенмен «көрмеген жердің ой-шұқыры көп» де-ген ғой. Алғашқы жылдары аза маттықты күткен, баспа-на мəселесіне байланысты тосырқаған кездер болмай қалған жоқ. Бір жақсы жері, Рудный қаласының қазағы да, орысы да иманжүзді, сырттан келдің екен деп ешкімді ешкім кемітіп, мұқатқан жоқ. Сұраса түсіндіріп, жөнін айтады. Көрші-көлеммен де жылқыдай кісінесіп, танысып, араласып кетті.

Ал Өзбекстаннан атажұртты аңсап, қоныс аударған ағайын үшін қазақтың əні, домбыра-сы, дəстүрі, дастарқаны, Ел-басы, мемлекеттік рəміздер – Туы, Елтаңбасы, Əнұраны –барлығы тіл жетіп айта алмай-тын, жүрекпен ғана сезінетіндей құндылық болатын. Мемлекеттік мекемелердің төбесінде ілулі тұратын көк Туды көрген сайын жүрек бір шым етіп бұлқынып қоятын. Ал Елбасыны көру, оның қасында тұру, қол беріп амандасу оның үш ұйықтаса түсіне кірмейтін. Ол 2003 жылы жаздың аяғында шаруасымен Өзбекстанға барып келді.

– Əр нəрсенің сəті бола-ды деген осы шығар. Мен де Рудныйға келдім, ертеңіне: «Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Өзбекстаннан келген жастармен кездеседі, соған келсін», деген шақыру алдым. Мен сол күндерді ең бақытты кезім деп ойлай-мын. Үшқұдықтан бір күн ерте шыққаныма сондай қуанайын. Бір күн кешіккенімде сол кез-десуден қалып қояды екенмін, – деп əңгімені қыздыра сөйледі Е.Жүнісов.

2003 жылы облыс əкімі Өмір-зақ Шөкеев болатын. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қостанай өңіріне келген сайын кен алыбы – Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігіне соғып кететін. Еліміз дағдарыстан шығуға енді бет бұрған, əбден əлсіреген эконо-мика белін тіктей бастаған тұс болатын. Республиканың да, облыстың да бюджетіне қаржы құятын, өндірістің флагманы Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігі де дағдарысты басынан өткізген. Ал Өзбекстаннан көшіп

келген ағайындар жұмысқа осы кен өндірісіне орналасты. Елбасы уақытының сондай тығыздығына қарамастан, об-лыс əкімі Өмірзақ Шөкеев пен ССКӨБ президентінің əлеуметтік мəселелер жөніндегі орынбасары Нұрлан Итемгенов «өндірісте Өзбекстаннан қоныс аударған жастар жұмыс істейді» деген соң олармен кездесу туралы ұсынысты да дұрыс деп шешіпті.

– Елбасы қасымызға келіп, бəріміздің қолымызды алып, амандасты. Өзін асыға, жүрегіміз лүпілдеп күтіп тұрған біздерге жақындай бере: «Бауырлар!» деп келді. Маған осы сөз басым-нан сипағандай, керемет жылы естілді. Атажұртқа келген соң жұмысқа тұру, азаматтығымызды алу бар, құжаттармен есіктен есікке жүгіріп жүрген кезімізде, барлығы да: «Оралмансың ба?» деп сұрайтын. Осы сөз сырт-

тан келген біздерге аса ұнай қоймайтын. Өз есіміңді өшіріп, келеке ат қойғандай, бізді бөлектегендей естілетін. Нұр-аға: «Бауырлар!» деп жып-жылы айтқанда, толқығаннан тамаққа өксік тығылғандай болды. Ол біздің жағдайымызды сұрады. «Ел, жер деген осы. Бабаларың амалсыз тастап кеткен атажұртқа Тəуелсіздіктің арқасында қайта келдіңдер. Енді елге қызмет етіңдер», деп, бізбен бұрыннан таныс адамдай емен-жарқын сөйлесті, – дейді Е.Жүнісов.

Ол Елбасымен сол жолғы кездесу жастарға рух бергенін, бойында уақытша қиындықтарға мойымайтындай күш дарытқанын айтады. Жастар да кейін қайт-қан жоқ, рудныйлық болып кетті. Қазірде балалары қазақ мектептерінде оқиды. Тəуелсіздік жылдарына дейін Рудный қала-сында 2 пайыз ғана қазақ бо-латын. Осы 2 пайыздың ішінде осы қаладағы институт пен пе-дагогика училищесінде оқитын қазақ жастарының үлесі басым еді. Қазақ мектебі атымен болған емес. Бүгінде кеншілер қаласында бір емес, үлкен екі қазақ мектебі бар. Рудный индустриялық инсти-туты мен педагогика колледжінде Өзбекстаннан келген ағайынның балалары мамандық меңгеріп шығады.

– Қазір Рудныйға қоныс аударғаныма 15 жылдай уақыт болды. Қуансақ та, қиналсақ та өз елімізбен бірдей көріп отыр-мыз. Атажұртта арқамызды там ға сүйегендей болып, кең тыныстап жүреміз. Қалғанының барлығы да тіршіліктің ұсақ-түйегі деп білемін. Қазақ қазаққа оралман емес, Елбасы айтқандай, бауыр емес пе? Балалар өсіп, осында білім алып, мамандық меңгеруде. Жастар табысып, Өзбекстаннан қоныс аударғандар қостанайлықтармен құдандалы болып жатыр. Біз өз елімізге тамырымызды жая бастадық, – дейді Ербол Жүнісов.

Сол кездесуді жастар сурет-ке түсіріп алған екен, Ербол оны отбасылық альбомында осы күнге дейін шетін сындырмай сақтап жүр. Жүнісовтер отбасы оны үйіндегі құнды дүниенің біріндей көреді.

– Мұндай сурет əркімнің үйінен табыла бермейтіні рас. Үйге келгендерге мақтанып көрсететін кезіміз де болады, – дейді ол. Жылы кездесудің шуағы сейілмегендей сезіледі.

Қостанай облысы,Рудный қаласы.

«Нўраєаныѕ «бауырлар» деген сґзі есімнен кетпейді»– дейді атажўртќа оралєан Ербол ЖЇНІСОВ



Сур

етте

рді т

үсір

генд

ер С

.БО

НД

АРЕ

НК

О, Б

.ОТ

АРБ

АЕ

В, Е

.ОМ

АРО

В.

Елімен етене Елбасы


– Мұрат Абдурейімұлы, біздің еліміз татулығы мен бірлігі жа-расым тапқан əлемдегі бірден-бір мемлекет десем, қателесе қоймаспын. Көптеген елдерге арман болып келе жатқан баға жетпес осы игіліктерге қалай жеттік?

– Халықтың достығы мен бірлігі мемлекеттің басты құнды-лықтарының бірі болып табыла-ды. Ресми статистика бойынша, еліміздің этностық құрамы сан алуан, яғни 130-дан астам этнос тұратыны белгілі. Осындай алу-ан түрлілік жылдар бойы қалып-тасты. Себебі, Кеңес заманы кезінде Қазақстан аумағына түрлі ұлттар мен діндердің мың даған өкілдері жіберілді. Сол қиын-қыстау жылдары ел басына түскен қиыншылықтар бүкіл халық үшін үлкен сынақ болды. Біреулер өз еркімен келді, ал көпшілігі қазақ жеріне күштеп көшірілген еді. Дəлірек айтқанда, жер аударыл-ды. Ашаршылық жəне басқа да себептер қоныс аударушылардың рухын сындыра алмады. Қайта қайырымы мол қазақ халқының қолдау-көмегімен шынығып, бір шаңырақ астына бірікті.

Бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығара білді, асқан ұйымшылдық танытты. Осындай тағаттылық жəне қажырлылық танытудың арқасында еліміздегі барлық эт-ностар бірігіп, Қазақстанның бір бөлшегіне айналды. Бұл тату-тəтті өмір сүру тəжірибесі, шын мəнінде, халықаралық деңгейде ұлттық сая-сатты табысты іске асыру үшін өте маңызды рөл атқарды. Бүгінде елімізде мемлекеттің қолдауымен ұлттық театрлар жұмыс істейді, ондаған тілде газет-журналдар жарық көреді. Ұлттық тілдерде білім беретін 88 мектеп тағы бар. Олар ешнəрседен тапшылық көріп жатқан жоқ. Қажетті қолдау-көмекті мүмкіндігінше көріп отыр деп айта аламын.

– Мемлекет басшысының «Мəңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясының мəні мен мақсаты туралы не айта-сыз?

– «Мəңгілік Ел» идеясы – ол ұлттық бірлік идеясы. Сонымен қатар, қазақстандық жолдың жалпыұлттық құндылықтарын декларациялау, сақтау жəне оны нығайту негізгі мақсаты бо лып табылады. Бұл барлық қазақстандықтарды біріктіретін жəне еліміздің болашақ негізін құрайтын құндылықтар санала-ды. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында Президент Əкімшілігіне, Үкіметке, Қазақстан халқы Ассамблеясына «Қазақстан-2050» Жалпыұлттық қозғалысымен бірлесіп, «Мəңгілік Ел» патриоттық актісін əзірлеп, қабылдауды ұйымдастыруды тап-сырды. Осы бағытта Ассамблея белсенді жұмыс істеп келеді. Алдағы уақытта да табысты жұмыс істейтініне сенімдімін.

– Құрылғанына 20 жыл-дан асқан Қазақстан халқы Ассамблеясы уақыт өте келе айтулы іс-шараларды ұйым-дастыруға ұйытқы болумен қатар, аса ірі жобаларды жүзеге асыруға да араласа бастады. Бұл Ассамблеяның атқаратын қызметі бұрынғыдан кеңейе түскендігін білдіріп тұрғандай.

– Біріншіден, Қазақстан халқы Ассамблеясы қазіргі кезде Мемлекет басшысы жетекшілік ететін конституциялық органға айналды. Бұл Ассамблеяның ерек-ше мəртебесін нақты көрсетіп тұр . Ек іншіден , Қазақстан халқы Ассамблеясы Парламент Мəжілісінің 9 депутатын сайлай-ды. Ол еліміздің барлық этностық топтар мүдделерінің жиынтығы ретінде, оның мүддесін көздейтін ең жоғары заң шығару органында

этностық топтардың өкілдігін қам-та масыз етеді. Үшіншіден, Ассам-блеяның өзі еліміздің барлық өңір лері мен аймақтарында түр-лі этностардың басын қосқан эт-но мəдени бірлестіктердің қыз-метінен құрылған. Тіпті, қазіргі ҚХА Кеңесінің мүшелері дəл осы этностық топтардан сайланған де-легаттар болып саналады. Осының арқасында бүгінде барлық этнос-тық топтардың дəстүрін, тілін жəне мəдениетін дамытуға бағытталған ондаған əлеуметтік бағдарламалар табысты іске асырылып жатыр.

– Қазақстан – көп этносты ғана емес, көп дінді де мемле-кет. Еліміздегі дінаралық жəне конфессияаралық келісімді қалай бағалайсыз?

– Қазіргі кезде Қазақстанда бейбітшілік пен өзара келісімді ту еткен 130-дан астам этностық топтар мен 18 конфессия өкіл-дері тұрып жатыр. Қоғамда дін нің рөлінің ерекше екенін əуел бастан білген Елбасымыз Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшыларының съезін Астана-да өткізу бастамасын көтер-ді. Содан бері діндер съездері еліміздің елордасы – Астана қала сында өтіп келеді. Съездерді Қазақстанда өткізу əлемдік қо-ғам дастыққа елімізді танытты. Сонымен қатар, ол əлемге ұлттық консенсус пен қоғамның топтасу үлгісін көрсетті. Біздің еліміздің ұлтаралық жəне дінаралық келі-сімді қамтамасыз етуде өте бай тəжірибесі бар. Сондықтан да Астанада өткен Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшылары съездерінің жұмысы əлемдік мəдениет пен өркениет арасындағы үнқатысудың жаһандық үдерісінің дамып, қанат жаюында ерекше маңызды болып табылады.

– Этномəдени бірлестіктердің жұмысына жəне олардың өзара келісім мен татулықты нығай-тудағы рөліне тоқталып өтсеңіз.

– Этномəдени бірлестіктердің негізгі принциптері Қазақстан Республикасында тұратын эт-ностар арасындағы достықты нығайту, білім беру мен мəдениет деңгейінің сапасын көтеру, жас-тарды патриотизмге, жоғары азаматтық пен имандылық рухын-да тəрбиелеу жəне мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту болып табылады. Биыл еліміз ай-тулы оқиғалар – Қазақстан халқы Ассам блеясының 20 жылдығын, Қазақстан Республикасы Консти-туциясының 20 жылдығын, Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығын жəне Қазақ хан-дығының 550 жылдығын атап өтуде. Барлық осынау мере-келер еліміздегі этномəдени бірлестіктердің белсенді қаты-суымен өтіп келеді. Солардың бірі – Шаймерден Нұрымов ж е т е к ш і л і к е т е т і н Ұ й ғ ы р этномəдени бірлестігі. Бірлестік төрағасының өз қызметі ба-р ы с ы н д а Қ а з а қ с т а н х а л қ ы Ассамблеясы аясында шағын этномəдени б ірлест іктерд і мүмкіндігіне қарай біріктіріп, оларды ірілендіруге қатысты жұмысын құптауға болады жəне оны атап өткім келеді.

Биыл Ұйғыр этномəдени бірлестігі бірқатар іс-шараларды ұйымдастыруға ұйытқы бол-ды. Атап айтқанда, «Ана күні» мерекесі, Ұлы Жеңісті мереке-леу, Қазақстан Республикасының Конституциясы күніне арналған мерекелік кеш, «Бірлік» қоғамдық қорымен бірлесе отырып өткізген «Отбасы күні» фестивалі, «Менің Қазақстаным!» салтанатты іс-шарасы, Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған жəне басқа да мəдени жəне рухани іс-шаралар.

ƏңгімелескенƏлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ,


Сыйластыќ пен тїсіністік– еліміздіѕ еѕ басты ќўндылыќтарыЌазаќстан Республикасы Парламенті Мəжілісініѕ депутаты Мўрат АХМАДИЕВПЕН əѕгіме

Жабал ЕРҒАЛИЕВ,жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Парламент Сенатының депутаты.

Бес құрлықтың шартарабын шарлап кеткен осынау сөзді Қазақстан Республикасының Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев осыдан тура бес жыл бұрын, яғни 2010 жылдың 1 желтоқсан күні Астана қала-сындағы Тəуелсіздік сарайын-да Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымының (ЕҚЫҰ) саммитіне жиналған əлемнің 38 мемлекеттері мен үкіметтері басшыларының, 33 халықаралық жəне діни ұйымдардың мəртебелі мей-мандарының алдында қазақ жеріндегі ұлы жиынды ашқан кезінде айтып еді.

Міне, əлемнің бар назары Астанаға ауып, дүниежүзі көз тіккен осы бір тарихи сəттің тура бес жылдан кейінгі планетарлық бүгінгі маңызына қайырадан ой жүгіртер болсақ, Қазақстан жəне оның Көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаев толғағы мен толғауы күн сайын қаттылау болып бара жатқан мына заманның адамзат баласының алдынан шығар жаңа сынақтар мен, тіпті, болжап та бол-майтын қауіп пен қатерлердің ал-дын алудың қажеттілігі жөніндегі сол кездегі алаңдаушылығының негізсіз болмағандығын ұғындыра түсері бар.

Араб мемлекеттеріндегі ала-сапыран... Ресейге қарсы санкция-лар мен Еуропаны кезіп жүрген босқындар... Дүниені жайлап бара жатқан дағдарыс... Мысыр аспанында Ресей ұшағын жарып жіберу... Париждегі лаңкестік... Сол бес жылдан кейінгі дүниенің сыйқы, міне, осы!

Адамзат өз дамуының жаңа бір дағдарысын басынан өткізіп жатқан осы бір өліара тұста, ендігі дүниені сақтап қалудың жəне жер бетіндегі адам баласының алаңсыз да тыныш өмір сүрулері мен еңбек етулерін қамтамасыз етудің, яғни əлемді тыныштандырудың, əлемді сабасына түсірудің жаңа саяса-ты мен жаңа көзқарасы қажет сыңайлы. Ең əуелі ол үшін қуатты да дамыған мемлекеттерге ынсап керек! Демократия дегеніңіздің негізг і арқауы ең əуелі əр халықтың ұлттық ұстанымы мен салтын, діні мен ділін құрметтеуге бағытталмайынша, əлімжеттілік пен күшімжеттілікке салып, менің айдағаныммен жүресің, менің айтқаныммен боласың деген біреуге біреудің үстемдігін ендігі арада ешкімнің де қабылдай алма-сы анық. Бұл əлемдегі наразылық əрекеттерін, тіпті, лаңкестіктің өзін қоздырып, өршіте түспекші. Өйткені, кез келген халықтың қай-қайсысының болса да ұлттық санасындағы сол ұлттың өзіне ғана тəн қасиетін «бомбалап» та, түрмеге салып та жоя алмасың басы ашық мəселе.

Қ а з а қ с т а н П р е з и д е н т і Нұрсұлтан Назарбаев осы орайда əлемдік саясаттағы өзара сенім мен өзара құрмет мəселесін үзбей айтып келеді. Елбасы кешегі болып өткен Бірікен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясының жалпы дебатын-да сөйлеген сөзінде осы мəселені тағы да алға тартты. Қазіргі уа-қытта əлемдік қоғамдастық Жер бетінің əр жерлеріндегі əскери қақтығыстарды ақылға қонымды шешудің түйінін табуға тырысып баққандарымен, сол қақтығыстар азайып жатқан жоқ. Сол əскери қақтығыстар салдарынан жан-түршігерлік халықаралық терро-ризм қаупінің бұлты қалыңдай түсуде.

«Адамзат соғыстардың ал-дын алу жəне қақтығыстардың салдарын еңсерудің ескірген т əс іл дер інен оларды мəн-мағынасыз ететін жаңа даму стратегиясына өтуге тиіс.Ол үшін алыстағы болашаққа батыл көз салып, Біріккен Ұлттар Ұйымына 100 жыл толатын кездегі əлемнің қандай болатынын көре білуіміз керек . Мен Жер бет індег і өркениет таяудағы отыз жылда соғыстар мен қақтығыстардың шиеленген түйінін даналықпен тарқату үшін күш-жігер таба алатынына сенімдімін», – деген Нұрсұлтан Назарбаевтың осы бір келелі ойында адамзаттың ХXI ғасырдағы ең басты міндеті əлемді соғыс қатерінен мүлде арылтатын жəне оның себептерін жоятын

стратегияны жүзеге асыру болуға тиісті деген əуелгі бір ойымен сабақтасып жатқандығын айтуы-мыз керек.

Осы орайда көне тарихтың беттерінен мəңгі өшпейтін бір оқиға, 2010 жылдың желтоқсан айының 1-2-сі күндері Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымының Астана Саммитінде Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымы мен АӨСШК-нің келе-шектегі əлеуетін біріктіріп, Еуразия қауіпсіздігінің бірыңғай тұғырнамасын құру идеясы бүгінгі жаһандық қауіпсіздіктің алғышарты болуымен əлі де тари-хи маңыз иелене түсері бар.

Сол кезде айтқан: «Егер де адамзат тез арада Назарбаевтың айтып отырған осы тұжырымын жаһандық жəне өңірлік қауіпсіз-

дікті қамтамасыз етудің басты шарты мен құралы екендігін ұғынып, соны басшылыққа алып, оны жүзеге асыра алмаса, ертең кеш болуы əбден мүмкін», – де-ген мына бір пікірімізді қайыра жаңғырта отырып, осыдан тура бес жыл бұрын қазақ жерінде, Қазақ елінің елордасында жасал-ған Еуроатлантика жəне Еуразия кеңістігінде сенім мен бірлікті орнықтырудың тарихи да маңызды қадамын одан əрі нығайту мен өрістетудің қажеттілігін дүниенің қазіргі дамуы терең ұғындыра түскені бар.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назар-баевтың Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйы-мының Астана Саммитінде жəне Бірікен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясының жалпы дебатын-да сөйлеген сөздерінде тари-хи сабақтастық жатыр жəне де адамзаттың жаһандық қауіп-сіздігін қамтамасыз етудегі ой-ларын бүгінгі күннің қазіргі ақиқатымен ұштастыра білгендігін айтқан лəзім.

Қазақстан Президентінің БҰҰ Бас Ассамблеясында сөйлеген сөз інде барлық ұлттардың ə л е мд і к и н ф р а қ ұ р ы л ы м ғ а , ресурстарға жəне нарықтарға қол жеткізуінің əділ шарттары негізінде əлемдік дамудың жаңа трендін қалыптастыру, сондай-ақ, адамзаттың дамуы үшін жалпыға ортақ жауапкершілікті орнықтыру мақсатында Бірік-кен Ұлттар Ұйымының 100 жыл дығына орай Жаһандық Стратегиялық Бастама – 2045 жос-парын əзірлеуді, Біріккен Ұлттар Ұйымының Экономикалық жəне əлеуметтік кеңесін Жаһандық даму кеңесіне айналдыруды, Ядролық қарудан азат əлемге қол жеткізу жөніндегі жалпыға ортақ декларация қабылдауды, халықаралық құқықтың қадірінің азаюы мен жаһандық инсти-туттар рөлінің əлсіреуін ескере отырып, сол үшін 2016 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының халықаралық құқықтың арқаулық қағидаттарын бекітуге арналған жоғары деңгейдегі халықаралық конференциясын шақыруды ұсынуы Нұрсұлтан Назарбаевтың Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымының Астана Саммитінде қабылданған Декларацияны бүгінгі күннің ойларымен толықтыруы деп санағанымыз жөн.

Жəне де Нұрсұлтан Назар-баевтың БҰҰ-ның штаб-пəтерін Азияға ауыстыру мəселесін ойлас-тыруды ұсынуы, бұл орайдағы өз ойын: «Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылған кезде оның штаб-пəтерін Нью-Йоркте орналастыруға шешім қабылданды. Бұл сол кезеңде халықаралық қатынастар бойынша Батыс Жарты шарының рөлі артқандығына байланысты болған еді. Содан бері көп нəрсе өзгерді, əлем өзгеше қалыптасты. ХХІ ғасырда даму орталығы əлемнің ең үлкен континенті – ғаламшар тұрғындарының үштен екісі мекендейтін, ірі ресур-стар шоғырланған Азияға қарай

ойысады. Азияның дамып келе жатқан экономикаларының қуатты серпіні жаһандық үдерістердің жаңа сипатын танытып отыр. Осы үдерісті ескере отырып, мемлекеттердің өзара қарым-қатынасына жаңа серпін беру үшін бұл тарихи мүмкіндікті пайдаланудың маңызы зор», – деп ендігі арада Азияның əлемдегі рөлінің арта түсетіндігін алға тартты.

Қ а ш а н б о л с ы н б і з д і ң Елбасының ой мен пікірлері, ұсыныстары əлемдік қоғамдастық жəне əлемдік деңгейдегі сая-сатшылар тарапынан да үлкен серпіліс туғызып, əрдайым жаңа ойлар туындаттырып, зор ықыласты қолдауға ие болып жататындығы сияқты бұл жолы да солай болды. БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун Қазақстан басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың БҰҰ Бас Ассамблеясы алаңында ядролық қаруды таратпау режімін күшейту мен ядролық қарусыздану, өңірлік жəне жаһандық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мəселелері туралы айтқан жəне де дағдарысқа қарсы дүниежүзілік жоспар идеясын, терроризм, босқындар, миграция секілді құбылыстар жаһандық дағдарыстың салдарынан ту-ындап отырғандығы жөніндегі ойлары мен айтқан пікірлерінің жаһандық маңызы барлығына жоғары бағасын берді.

Жапонның ықпалды басылы-мы «The Diplomat» «Қазақстан əлемдік державалардың орта-сына кіруде ілгері қадамдар жа-сап отыр, ел БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мү шесі дəрежесін алуға ниетті. Н.Назар-баев өз сөзінде идеялар жəне Бірік кен Ұлттар Ұйымының болашағын қалай көретінін айт-ты», – деп жаза келіп, Қазақ-стан лидері Назарбаевтың эко-номикалық сипатта жасаған ұсыныстарының қатарында БҰҰ-ның Экономикалық жəне əлеуметтік кеңесін Жаһандық даму кеңесіне өзгертіп, оған жа-һандық экономикалық реттегіш қызметтерін беру ұсынысының əлемдік маңызы бар деп атап көрсетеді. Сондай-ақ, «The Diplomat» өзінің осы мақаласында Нұрсұлтан Назарбаевтың ядролық қаруға қарсы бастамаларын ерек-ше атай отырып, «Ел Кеңес Одағының ыдырауынан кейін көлемі жағынан төртінші ядролық арсеналдан өз еркімен бас тарт-ты. Оның аумағында МАГАТЭ қарауындағы төмен байытылған уранның халықаралық банкі құрылмақ, бұл бейбіт атом энер-гетикасын дамытып отырған мемлекеттер үшін тұрақты жет-кізілімдерді қамтамасыз етеді», – деп те атап өтеді.

Қытайдың «Синьхуа» агенттігі Нұрсұлтан Назарбаевтың БҰҰ-ның штаб-пəтерін Азияға көшіру идеясына баса көңіл бөліп, Қазақстан Президентінің ХХІ ғасырда даму орталығы Азияға – Жер шарындағы тұрғындардың екіден үш бөлігін мекендеп отырған, үлкен ресурстары бар əлемнің ең үлкен құрлығына ауысып отырғандығын жəне де Азияның дамып келе жатқан

экономикаларының мықты сер-пілісі жаһандық үдерістердегі жаңа шындықты белгіледі деген тың ой-ымен дүниенің ендігі дамуының тамырын дөп басып танып отырғандығын айтып, сүйсінеді.

Бүгінгі күнгі əлемдік геосая-си жағдайдағы кейбір оқиғалар мен алаңды жағдайлар ендігі ара-да мемлекеттердің тəуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын қам-тамасыз ету мəселесінің де бар екендігінің қылаң көрінісін алға тарта бастағандай. Кейбір алып мемлекеттердің «стратегиялық мүддеміз бар» деген желеу-мен сонау ХIХ ғасырдағы жəне ХХ ғасырдағы бұрынғы колонизаторлық иелікке көшкісі келетін инстинктері қайыра оянып бара жатқан жоқ па деген қауіпті бір ойдың да алаңдататыны анық.

Адамзаттың бүг інг і да -муын дағы əлеуметтік жəне эко номикалық дамуындағы ала-құлалыққа бүгінгі діни алауыздықты əкеліп қоссаңыз, жуыр арада бітіспестей болып жатқан дүниенің елесі көз алдыңа келеді. Елбасы сол бітіспес дүниені жарастырудың бар ама-лын жасап та келді жəне жа-сап та жатыр. Қазақстан жəне оның Көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаев Украина дағдарысын, Сириядағы жанталас пен қан-төгісті бейбіт жолмен реттеуге деген шынайы жанашырлығы мен араағайыншылығын əлем біліп те, жоғары бағалап та отыр.

Адамзаттың бұрынғы қателігін қайталамау жөнінде Нұрсұлтан Назарбаевтың Біріккен Ұлттар Ұйымының Нью-Йоркте айтқан пікірінің ендігі адам баласының бүгінгі де жəне болашақтағы да тағдырын анықтаудың мəніне келіп саяды. Жəне де біздің Пре-зидентіміздің: «Елдердің өздерінің халықаралық міндетте мелерін орын-дауы қазіргі əлемдік тəртіптің ең басты мəселесі болып қала береді. Қазір барлық күш-жігерді халықаралық қаты настарда үн-қатысуды, өзара түсіністікті жəне сенімді қалпына келтіруге жұмылдыру керек», – дегенін Қазақ елінің төр қаласы Астанада өткен Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымының жетінші саммитінде Нұрсұлтан Назарбаевтың ұста нымы болған «адамзаттың Жаратушыдан жазған өмір сүру хақына ешкім-нің де қол сұғуына хақысы жоқ екендігін» санасы қалғып тұрған əлемнің есіне тағы да бір қайырадан салғандығы дер едік.

«Көне тарихтың беттерінен мəңгі өшпейтін б ір оқиға , Еуроатлантика жəне Еуразия кеңістігінде сенім мен бірлікті орнықтырудың сол бір маңызды қадамы жасалған 2010 жылдың желтоқсан айының 1-2-сі күндері Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымының Астана Саммитін өткізу арқылы Назарбаев ұзақ жылдар бойы үні шықпай келе жатқан осы ұйымының бедел ін сақтап қала алды жəне осы ұйымның тоқтап қалудың аз-ақ алдында тұрған жүрегіне нəр беріп, сана-сына тың ойлардан дем салып, қуаттандырып, рухтандырып

жүре берді», – деген сол тұста айтқан осы бір пікірімізді тағы да қайталай отырып жəне де Елбасы күні кешегі Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясының жалпы дебатындағы жаңа ұсыныстары мен тың ойлары арқылы Адам-зат мүддесінің алдындағы əр мемлекеттің де, олардың əр лидерлері мен əр саясатшысының да ұлы жауапкершілігін дəл анық-тап бере алды.

Осыдан бес жыл бұрын Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Астана Саммиті арқылы бейбітшілікті сақтау жөніндегі əлемнің қалғып кеткен санасын бір оятса, енді, міне, Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясының жалпы деба-тында дүниедегі адам баласының мүддесіне қатысты мəселелерді мемлекеттердің бас қосып, бірлесе шешуі арқылы өркениетті алдағы уақыттағы қатерлерден сақтап қалудың бірден-бір жолы екендігін, Жер бетіндегі бір ғана мемлекеттің тыныштығы жəне де оның бай да қуатты болуы ендігі арада оларды да əр елге төнген қауіп пен қатерден сақтап қала алмасын ұғындырып, адамзаттың ортақ мекені – Жер болса, сол Жер шарының мекенділері – адам ба-ласы мен жан-жануарларының тіршілігін, соларды қоршаған ортасын бүліну мен қираудан, əлемдік мəдениеттердің бұзылу мен құрып кетуден сақтау шара-ларын бірлесіп ой қосып, бірлесіп ақылдасып, бірлесіп шешудің ойын қайыра бір зерделеп, тағы да тізбектеп беріп отыр.

Адамзаттың алдындағы ұлы жауапкершілікті Қазақстан жəне оның Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтай сезіне білу керек деген ой-пікірімізді Ел басының жаһандық саясаттағы ұстанымы мен кемел көре гендігі айғақтай түседі жəне де Қазақстанның « с е н і м , д ə с т ү р , а ш ы қ т ы қ , төзім ділік» ұранымен өткізген Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымындағы сəтті де абыройлы төрағалығы еліміздің, Тұңғыш Президентіміздің əлемдік қоғам дастықтың кез келген ұйымының төрінде отырып, билік айта алар ақылы мен параса-тын, кемеңгерлігі мен кеңдігін, даналығы мен даралығын кешегі Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамб леясының 70-ші сессия-сының жалпы дебаты тағы да паш еткендей еді.

Біз – адамзаттың бүгінгі тарих көшінде Мəңгілік Ел болуды мұрат етіп отырған елміз. Осы орайда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың дүниенің бүгінгідей толқымалы шағында елдің бірлігі мен тыныш-тығын сақтау жолындағы ай-тып жүрген ұлағатты да өсиетті сөздері мен іс-əрекеттерінің аса маңыздылығы мен өміршеңдігін ұлы уақыттың өзі бізге баяғыда-ақ ұғындырды деп санаймыз. Олай болса, сол ел бірлігі мен ынтымағына қылау түсірмейік! Бүгін бізге керегі де осы!

АСТАНА.

«Қазақстан халқы атынан Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық саммитіне жиналған мəртебелі меймандарды ыстық ықыласпен қарсы алғаныма қуаныштымын. Тəуелсіздігін таяуда алған мемлекеттердің ішінде Қазақстан тұңғыш рет осы маңызды халықаралық форумды ұйымдастырып отыр. Бүгін Еуразияның жүрегінде, байырғы қазақ жерінде мыңжылдықтар бойы адамзат тарихын жасаған ұлы халықтардың диалогы басталды».

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ.

● Тəуелсіздік табыстары

ЕЛБАСЫНЫЅ ƏЛЕМДІК АБЫРОЙЫ

1 желтоқсан 2015 жылwww.egemen.kz18

Тұңғыш Президент күнін тойлау – бұл, ең алдымен, Мемлекет басшысына, оның Отан алдындағы, халқының алдындағы сіңірген қызметіне деген құрмет көрсету. Қазақстандықтар Мем-лекет басшысының зор қыз ме-тін атай отырып, біріншіден, өз Пре зидентіне еліміздегі ең бас-ты жағдай – бейбітшілік пен тұрақтылық үшін алғыс білдіреді. Елбасының арқа сында бүкіл халық болашаққа нық сеніммен қарайды.

Біздер осы датадан, яғни 1 жел-тоқсаннан бастап мемлекетіміздің тəуелсіздігінің тарихы бас тал-ғанын мақтанышпен сезінеміз, ал əлемдік саясатта «қазақстандық даму жолы» деген жаңа ұғым пайда болды.

Қазақстанның бүгінгі таңда əлемдік қоғамдастықта өзінің ла йық ты орны бар жəне ол да-мыған экономикасы мен тұрақты қоғамдық-саяси жағдайы бар ел ретінде де танымал. Біздің елімізді əлем жұртшылығы мой-ындауда. Қазақстанда, қазіргі таңда ЕҚЫҰ саммиті сияқты аса маңызды қоғамдық-саяси жəне діни шаралар, əлемдік жəне дəстүрлі діндер лидерлерінің съездері, ЭКСПО-2017 Бүкіл-əлемдік көрмесі, басқа да көптеген халықаралық жəне спорт тық ша-ралар өткізілуде.

Мемлекет басшысының жеке беделінің арқасында, Астана сұхбат пен өзара келісімнің, бей-бітшілік пен өрлеудің бірден-бір əлемдік орталығына ай нал -ды. Қазақстанның дау-жан-жалсыз ұлтаралық жəне кон-фессияаралық қатынастарды ор-нату жөніндегі сəтті тəжірибесін Батыс пен Шығыс елдері мой-ындап отыр. Осы жетістіктердің барлығының негізі – Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың көреген сыртқы саяси қызметі болып табылады.

Президенттің Қазақстанның астанасын Алматыдан ауыстыру туралы табандылығы мен жаңа Астананың құрылысы – бұл шын мəнісінде аса күрделі оқиға бо-лып, еліміздің экономикасының дамуына қуатты қарқын берді. Астана қаласы тек біздің астана-мыз ғана емес, ол əйгілі əлемдік брендке, Қазақстанның символы мен мақтанышына айналды.

Қазақ елі мен Қазақстан ха-лық тарының ерк інд ік пен тəуелсіздік туралы көптеген ғасырлар бойы арманын біл-ді ретін мемлекеттік рəміздер – Қазақстан Республикасының Əн ұраны, Елтаңбасы жəне Туы қазақстандықтардың, жастар дың мақтаныш пен патриоттық сезімін тудырады.

Қазақстандықтар елімізде жа са лып жатқан кең көлемді эко номикалық жəне əлеуметтік

реформаларды толығымен қолдайды, олар халықтың, ең-бекшілердің игілігіне бағыт-талған. Жəне осыған байланысты Мемлекет басшысының осы жыл-дар бойы кəсіподақтарға, олардың еңбек адамының еңбек құқықтары мен мүдделерін қорғау, қоғамдағы кəсіподақтардың рөлі мен беде-лін арттыру ісіндегі жасампаз қызметіне қолдау көрсеткенін жəне қолдайтынын айта кеткен жөн.

Мемлекет басшысының тап-сырмасы мен қолдауы бойынша қызметкерлердің құқықтары мен мүдделерін қорғауға, қоғамдағы əлеуметтік тұрақтылыққа қол жет кізуге, кəсіподақтардың рө лін арттыруға бағытталған «Кəсіп одақ тар туралы» жаңа заң əзірленіп, 2014 жылы қабылданған болатын. Бүгінгі күні осы заңның арқасында барлық кəсіподақ құрылымдарының қызметін заңнамалық негізде жаңарту мен реформалау жүріп жатыр. Жаңа заңның басты идеяларының бірі – Қазақстан кəсіподақтарының бір лігін күшейту, нығайту болып табылады.

Қазіргі таңда Қазақстанның əлеу меттік-экономикалық дамуы н, оның экономикалық қуат ты-лы ғын құрудағы шешуші күш ретіндегі еңбек адамының рөлі мен беделін, оның қоғамдағы мəртебесін артты рудағы Мем-лекет басшысының ай рық ша рөлі мен ерен еңбегін атап өткен жөн.

Кəсіподақтар Президентімізге кəсіптік мерекелерді қалпына келт іру жөніндег і шешімі үшін алғыс білдіреді. Өткен 2014 жылы кəсіпорындар мен ұйымдардың еңбек ұжымдары алғаш рет «Еңбек күнін» атап өтті, оны тойлауға жыл сайын Қазақстанның салалық білім жəне ғылым қызметкерлерінің кəсіподақ ұйымдары да белсенді қатысады. Үкімет «Еңбек ар-дагері» – «Ветеран труда» медалін тағайындады, жыл сай-ын еліміздегі еңбеккерлердің бір тобы Президенттің Жарлығымен жоғары мемлекеттік награда-лармен марапатталады. Бұл іс-ша ралардың барлығы През и-дентіміз үшін ең алдымен біздің тəуелсіз Қазақстанды жасаушы – қарапайым еңбеккердің мүд-десінің биік екенінің бір дəлелі.

Қазақстан тəуелсіздігінің ал ғашқы күндерінен бастап Мемлекет басшысы жастарға, еліміздегі өскелең ұрпаққа, білім саласын дамытуға басты на-зар аударып келеді. «Нұр Отан» партиясының «Жас Отан» жастар қанатының съезінде сөйлеген сөзінде Елбасы: «Жастардың бүгінгі күні мен бо лашағына қамқорлық таныту əрқашан менің саясатымның мəні болып та-былады», деген болатын. Ал

Қазақстан халқына арналған «Қазақстан жолы-2050: бір мақ-сат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында еліміздің Президенті барлық саяси партия-ларды, қоғамдық бірлестіктерді Қазақстанды дамыту стратегия-сын жүзеге асыруға белсенді қатысуға шақыра отырып, «Əсіре-се, жастарымызға мынаны айта-мын. Бұл Стратегия сіздерге арналған. Оны жүзеге асыратын да, же місін көретін де сіздер. Өз жұ мыс орындарыңызда отырып, осы жұмысқа əрқайсыңыз ат са-лы сыңыздар», деп атап өткен бо-латын. Бұл айтылғандардан жаңа Қазақстанның құрылысындағы жас тардың ерекше рөлі нақты жəне анық көрініп отыр.

Елімізде тəуелсіздік жылдары Мемлекет басшысының игі бас-тамасы мен ерекше қолдауының арқасында түпкі мақсаты қоғам-дағы анағұрлым маңызды əлеу-меттік-экономикалық бағдар-ла маларды шешу жəне ең бас-тысы, Қазақстанның əлемдегі 30 дамыған елдер қатарына кіруі болып табылатын білімді дамыту саласында мемлекеттік мақсаттық бағдарламалар қабылданып, жүзеге асырылуда.

Осыдан 20 жыл бұрынғы елі-мізде кəсіпорындар тоқтап қа-лып, жалақы болмай, зейнеткер-лер зейнетақыларын, студент-тер болса – шəкіртақыларын ала алмай жүрген мемлекетіміз бен қоғамдағы ауыспалы қиын кезеңдерге қарамастан, Нұрсұлтан Əбішұлы Қазақстанның келешегі үшін қамқорлық танытып, «Бола-шақ» бағдарламасына жол ашқан болатын. Енді, міне, соның нəтижесі – осы жылдар ішінде мың даған жас қазақстандықтар əлемнің көптеген елдеріндегі за-манауи мықты жоғары оқу орын-дарында білім алып, қазіргі таңда тəуелсіз Қазақстанның игілігі жо-лында еңбек етіп жүр. Бұл біздің Президентіміздің шын мəніндегі көрегендігі, дұрысына келгенде, Мемлекет басшысының еліміздің əлеуметтік-экономикалық даму-ына баға жетпес инвестициясы.

Мұның барлығы біздің Елбасы Н.Ə.Назарбаевтың халықаралық стандарттарға жауап бере ала-тын жоғары білікті жəне бəсекеге қабілетт і жас мамандарды даярлау да, білім жүйесіндегі реформаларды жүзеге асыру-да көптеген бастамалар мен и деял ар дың баст амаш ысы болуының тағы бір айғағы.

Мен, өз қатарында жар ты мил-лионнан астам əйел-мұғалімдерді біріктіретін Қазақстанның сала -лық білім жəне ғылым қыз мет-керлері кəсіподағының басшы-сы ретінде еліміздегі аналар мен балаларға көрсетілетін мем-лекеттің қам қорлығы туралы айт-пай кете алмаймын. Президент жанындағы əйелдер істері, от-басы жəне демографиялық са-ясат жөніндегі ұлттық комис-сия жұмыс жасап, 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдіктің стратегиясын қабылдап, оны жүзеге асыруда. Бала туғанда бір жолғы төлемдер, бала күтіміне байланысты жəрдемақылар төленеді. Қазақстанда тек өткен жылдың өзінде 500-ден астам ба-лалар бақшасы іске қосылды.

Президенттің бастамасы бойын-ша жыл сайын өт кізілетін «Мерейлі отбасы» байқауы арқылы басты тұлға əйел-ана, əйел-тəрбиеші, отба сының ұйытқысы жəне əйел-еңбеккер ретінде көрсетіліп, оның қоғамдағы тəрбиешілік рөлінің маңыз дылығын арттыруда. Бұл бай қаудың мақсаты – қоғамдағы əйел дердің мəртебесін арттыру, қазақ стандықтардың өскелең ұрпа-ғын тəрбиелеу үшін аса қажет əрі маңызды өнегелі құндылықтарды жəне отбасы мен некенің жағымды бейнесін насихаттау болып табы-лады.

2009 жылы басталған «Дип-лом мен – ауылға!» жобасының міндеті ауыл мектептерін жоғары білікті педагог кадрлармен бекіту болып, бағдарлама ая-сында 30 мыңнан астам жас маман қамтылды. Жəне бұл ак-ция Президенттің универси-тет түлектері – мұғалімдермен, дəрігерлермен кездесуінде олар-дың ауылдарға барып, халыққа көмектесулеріне арнаған Жол-дауына жастардың жауабы болды.

Əрбір қазақстандықтың əл-ауқатына бағытталған көптеген басқа да мақсатты əлеуметтік-эко но микалық бағдарламалар барша қазақстандықтардың көңі-ліне жақын əрі түсінікті. Бұл – «Балапан», «100 мектеп жəне 100 аурухана», «Қолжетімді баспа-на» бағдарламалары, еңбекпен қамтамасыз етудің жаңа страте-гиясы, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңарту, шағын жəне орта бизнес пен кəсіпкерлікті жəне т.б. қолдау мен дамыту жөніндегі қыруар шаралар.

Жəне де , «Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясаты мен Ұлт жоспары – «100 нақ -ты қадам». Бұл – геосаяси эко-но микалық дағдарыс кезіндегі қазақстандық даму жолы. Осы жағдайлардың барлығын ескере отырып, барша қазақстандықтар, біздің əрқайсымыз аса жоғары ұйымдастырушылық пен бірі-гушілік танытып, барлық күш-жігерімізді Мемлекет бас шы-сының саясатын қолдауда бір адамдай жұмыла əрекет етуге тиіспіз.

Кəсіподақ ұйымдарының бас-ты міндеттерінің бірі – заманауи

жастар саясатын жүзеге асыру, жастарды кəсіподақтар қатарына тарту, кəсіподақтың жастар қанатын құру, олардың өзекті əлеуметтік мəселелерін шешу-ге жəрдемдесу болып табылады. Қазіргі таңда саламызда салалық кəсіподақтың жастар кеңесі жəне аймақтық кəсіподақ ұйымдарында 300-ден астам жастар комиссия-сы құрылып, өз жұмыстарын атқарады. Жастарды салалық кəсіподақ қызметіне тартудың дəстүрлі нысаны олардың маңыз-ды мəселелерін талқылай оты-рып, жастар форумын, фес ти-вальдер мен конференциялар өткізу болып отыр. Жəне осы жастармен жұмыстың, оларды салалық кəсіподақ қызметіне белсенді тартудың кəсіподақ ұйымдарының құрамында жас-тардың кəсіподақ мүшелігінің едəуір өсуіне септігін тигізгенін көруге болады. Бүгінгі күні қазақ стандық салалық кəсіподақ 307 мыңнан астам жастарды – кəсіподақ мүшелерін біріктіреді, бұл оның жалпы санының 35 пай-ызын құрайды.

Кəсіподақ ұйымдарының жас-тар кеңесінің бастамасы бойын-ша қазақстандық қоғамдағы ма-ңызды қоғамдық-саяси оқиға-ларға арналған облыстық, респуб-ликалық форумдар өткізілді. 2015 жылдың 13 сəуірінде Астана қала-сында Қазақстан Республикасы Пре зидентін кезектен тыс сай лау-да Н.Ə.Назарбаевтың кандидату-расын қолдау жөнінде «Жастар – Н.Ə.Назарбаевты қолдайды!» атты форум өтті.

2015 жылдың 27 қарашасында Қостанай қаласында Қазақстан Рес публикасының Тұңғыш Пре зиденті күніне арналған Республикалық жастар фору-мы өткізілді. Форумның бір ғана мақсаты – тəуелсіздік жылдары ішінде елімізді тұрақты дамытудың іргетасы болған Елбасы идеялары мен саясатының айналасына жас-тарды біріктіру.

Біз кəсіподақтармен, жастар ұйымдарымен өткізіліп отырған жұмыстардың əлі де болса жеткіліксіз екенін білеміз, өз шешімін таппаған сұрақтар мен мəселелер əлі де баршылық. Түрлі акциялардың, бұқаралық шаралардың артын-да жастардың нақты əлеуметтік-экономикалық мəселелерінің тұрғанын естен шығармағанымыз жөн. Əрине, кəсіподақтар жас-тарды біреудің есебінен күн кө-руге жəне тұтынушылық қаты-нас қа итермелемейді, дегенмен осы жəне өзге де мəселелер би лік органдарының, жастар ұйым да-рының, жұмыс берушілер мен кəсіподақтардың бірлесіп əрекет етуін талап етеді.

Майра АМАНТАЕВА, Қазақстан салалық білім

жəне ғылым қызметкерлері кəсіподағының төрайымы.

Қазақстандықтар 1 желтоқсанда мемлекеттік мереке – Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күнін атап өтеді. Бұл мерекелік датаны таңдауға 1991 жылы болған тарихи оқиға – еліміз өзінің Тұңғыш Президенті Н.Ə.Назарбаевты сайлауы себеп болды.

КƏСІПОДАЌТАР ЌОЛДАУЫ


Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан».

Мəжіліс залында Елбасының кітап көрмесі ұйымдастырылған. LED-экраннан Мемлекет бас-шысының Қазақстан Тəуелсіздік алған жылдарда биік мінберлерден сөйлеген сөздері, алдағы мақсаттар, өркениетті елдердегі жақсы тə-жірибелерді басшылыққа ала оты-рып, Қазақстанның тəуелсіз сот жүйесін қалыптастыру жайындағы толғамдары көрсетілді.

Мемлекеттік мəселені ұйым-дастыруға үлкен жауап кершілік керек. Облыстық сот төрағасы Нұр-серік Шəріпов мұндай істе кім-кімге де үлгі. Тəуелсіздіктен кейін туған жастар Қазақстанның қалыптасу жолын толық ұғыну үшін тарихтың бетін қалқымай, тереңнен толғау қажет. Облыстық сот басшылығы осы жағына жеткілікті мəн беріпті.

– Осынау мерекенi елiмiздiң сот билiгi жыл сайын жоғары дең гейде атап өтедi. Елбасының мемлекетiмiздiң əлеуметтiк-эко-номикалық ахуалын жақсарту, Қазақстанның саяси тұрақтылығын нығайту мақсатында жəне халық-аралық беделiн арттыру бағытында жазған еңбектерiнiң рухани маңызы зор. Сондай-ақ, өткен 20 жылда Ата Заңымыз өзiнiң заман тала-бына лайықты екенiн дəлелдеп, осы уақыт iшiнде елiмiзде бiрнеше ауқымды реформа жүзеге асы-рылды. Елбасының бастамасы-мен сот жəне құқық қорғау сала-ларында да нəтижелi реформалар жүргiзiлдi, елiмiзде тəуелсiз сот жүйесi қалыптасты, – дедi облыстық соттың төрағасы Н.Шəрiпов.

Ардагер судьялар, заңгер ғалымдар, облыстық, аудандық сот судьялары мен мамандары қа тыс қан келелі жиында белгілі ғалым, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Мекемтас Мырзахметов «Елбасының «Мəңгілік Ел» жалпы-ұлттық идеясы – елімізді ұлы мақсат тарға жеткізетін тұғырлы бастама» тақырыбында баяндама жасады. Жұбан ақын айтқандай, қилы тарихында «мың өліп, мың

тірілген» қазақтың көрмегені жоқ. Жерінің кеңдігі, елінің байлығы үлкен көршілерінің көзтүрткісіне айналған қазақ алапат соғыс, қолдан ұйымдастырылған нəубеттер бол-маса 90 млн.-ға еркін жететін еді.

Осы қалың тарихты жік-жігімен таратып берген М.Мырзахметов баршаны бодандық қамытын үзген, əлемдегі ең озық мемлекеттердің қатарына бастап келе жатқан Елбасының маңына топтасуға ша қырды. «Мəңгілік Ел» тұғыр-намасы мен ұлы Абайдың «Толық адам» идея сы бір мақсатта тоғы-сатындығын айтты.

Келелі жиында Оңтүстік Қа-зақстан облыстық сотының су-дьясы А.Сағындықова «Н.Ə.На-зарбаевтың консти туциялық ре-формалары – мемлекеттік құқық жүйесінің түпқазығы», Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының судьясы, облыстық соттың Оқу орталығының жетекшісі М.Пар-менов «Елбасы бастамалары – сот реформасының қайнар көзі», Сарыағаш мамандандырылған əкімшілік сотының судьясы С.Кусембаева «Мемлекет басшы-сы ұсынған: «100 нақты қадам» Ұлт жоспары сот жүйесін түбегейлі өзгертудің негіз ін қалайды» тақырыбында баяндама жасады.

Оңтүстік Қазақстан облыстық чешен-ингуш этномəдени бір-лестігінің төрағасы, облыстық сот-тың жанындағы қоғамдық кеңестің мүшесі Х.Бациев «Н.Ə.Назарбаев – Қазақстандағы тұрақтылық пен татулықтың тірегі» тақырыбында ой бөлісіп, жүздеген ұлттардың басын біріктіріп, туған Отанындай қамқорлығына алған Қазақстан жай-лы, елді үркіншілікке ұшыратпай бір мақсат, бір мүддеге тұтастырған Елбасы жайлы толғады.

«Мəңгілік Ел», «100 нақты қадам», «Қазақстан-2050» Стра-тегиясы бүгінгі сот жүйесінің негізі, адастырмас темірқазығы. Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төрағасы Н.Шəріпов қорытынды сөзін осылай тұжырды.

ШЫМКЕНТ.

Тəуелсіз сот жїйесін ќўрудаєы Елбасыныѕ рґлі

Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының ғимаратында Тұңғыш Президент күніне орай «Назарбаев оқулары: тəуелсіз сот билігін қалыптастырудағы Президенттің рөлі» тақырыбында іс-шара өтті.


Осы Заң топырақты ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету-ге, дұрыс тамақтануды қалыптастыруға жəрдемдесуге жəне қоршаған ортаны қорғауға бағытталған органикалық өнім өндірудің құқықтық, экономикалық, əлеуметтік жəне ұйымдық негіздерін айқындайды.

1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдарОсы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:1) органикалық өнім – осы Заңның талаптарына сəйкес

өндірілген ауыл шаруашылығы өнімі, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімі, жабайы өсімдіктерден алынған өнім жəне оларды қайта өңдеу өнімдері, оның ішінде тамақ өнімі;

2) органикалық өнім өндіруші – органикалық өнімді əзірлеу (жасау), өндіру жөніндегі қызметті жүзеге асыратын жеке не-месе заңды тұлға;

3) органикалық өнімді таңбалау – тұтыну орамасына, көлік-тік орамаға немесе тұтыну орамасына жəне (немесе) көліктік орамаға жапсырылған немесе оларға салынған не оларға қоса берілетін өзге де ақпарат жеткізгіш түріне жазбалар, сурет-тер, белгілер, символдар, өзге де белгілемелер жəне (немесе) олар дың комбинациялары түрінде түсірілген органикалық өнім туралы ақпарат;

4) органикалық өнімнің ұлттық сəйкестік белгісі – органи ка-лық өнім өндіру мен органикалық өнімнің Қазақстан Респуб ли-касының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасында белгіленген талаптарға сəйкестігін растау рəсімінен өткені туралы ақпарат беретін тіркелген сəйкестік белгісі;

5) органикалық өнім өндіру – Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасында көздел-ген əдістер мен тəсілдерге сəйкес келетін, нəтижесі органи-ка лық өнім болып табылатын қызмет түрлерінің жиынтығы;

6) органикалық өнім өндіру саласындағы уəкілетті орган – өз құ зы ре ті ше гінде мемлекеттік саясатты қалыптастыруды жəне іске асы ру ды, сондай-ақ органикалық өнім өндіру саласындағы сала ара лық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган.

2-бап. Осы Заңның қолданылу аясыОсы Заң органикалық өнім өндірушілер, өзге де жеке жəне

заң ды тұлғалар, органикалық өнім өндіру саласындағы уəкі-летті органдар арасында туындайтын қатынастарды реттейді.

3-бап. Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасы Қазақстан Республикасының Консти-туциясына негізделеді жəне осы Заң мен Қазақстан Респуб-ликасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халық-ара лық шартта осы Заңда қамтылғаннан өзге де қағидалар белгі-лен се, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

4-бап. Органикалық өнім өндіру саласындағы құқықтық рет теудің мақсаттары мен міндеттері

1. Органикалық өнім өндіру саласындағы құқықтық рет-теудің мақсаттары:

1) органикалық өнім өндіруді дамыту үшін қолайлы жағ-дайлар жасау;

2) табиғи ресурстарды сақтау;3) топырақты, суды, ауаны, биологиялық əртүрлілікті сақ-

тау ды қоса алғанда, табиғи ресурстарды басқарудың орнық ты жүйелерін пайдалану;

4) тамақ өнімдерінің сапасын арттыру;5) органикалық өнімнің ұлттық брендін жасау болып та-

былады. 2. Органикалық өнім өндіру саласындағы құқықтық реттеу-

дің міндеттері:1) халықтың денсаулығын сақтау жəне тұтынушылардың

құқықтарын қорғау;

2) қоршаған ортаның сақталуына жəрдемдесу;3) органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімді инс-

пекциялау жəне сертификаттау;4) органикалық өнімнің ішкі нарығын дамыту жəне Қазақ-

стан Респуб ликасы халқының органикалық өнімге қажет-тіліктерін қанағаттандыру;

5) органикалық өнімнің экспортын ұлғайту;6) органикалық өнім өндірушілерге мемлекеттік қолдау

шараларын ұсыну болып табылады.5-бап. Органикалық өнім өндіру саласындағы қағидаттарОрганикалық өнім өндіру саласындағы қағидаттар:1) дұрыс тамақтануды қалыптастыруға жəрдемдесу;2) жаңартылмайтын табиғи ресурстарды пайдалануды

шектеу;3) экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жəне экология-

лық жүйелерді сақтау;4) топырақ құнарлылығын сақтау жəне молықтыру болып

табылады.

2-тарау. ОРГАНИКАЛЫҚ ӨНІМ ӨНДІРУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

6-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің органикалық өнім өндіру саласындағы құзыреті

Қазақстан Республикасының Үкіметі:1) органикалық өнім өндіру саласындағы мемлекеттік сая-

саттың негізгі бағыттарын əзірлейді жəне оларды жүзеге асы-руды ұйымдастырады;

2) өзіне Конституциямен, осы Заңмен, Қазақстан Республи-ка сының өзге де заңдарымен жəне Қазақстан Республикасы Прези дентінің актілерімен жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

7-бап. Уəкілетті органдардың органикалық өнім өндіру саласындағы құзыреті

1. Органикалық өнім өндіру саласындағы уəкілетті орган өз құзыреті шегінде:

1) органикалық өнім өндіру саласындағы мемлекеттік сая-сатты қалыптастыру мен іске асыруды, сондай-ақ салааралық үйлестіруді жүзеге асыруды қамтамасыз етеді;

2) органикалық өнім өндірушілердің тізілімін жүргізу қағидаларын əзірлейді жəне бекітеді;

3) халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламат-тылығы саласындағы уəкілетті органмен жəне тұтыну шы-лардың құқықтарын қорғау саласындағы уəкілетті органмен келісу бойынша органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларын əзірлейді жəне бекітеді;

4) халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламат-тылығы саласындағы уəкілетті органмен жəне тұтынушы-лардың құқықтарын қорғау саласындағы уəкілетті орган мен келісу бойынша органикалық өнім өндіру кезінде қолданы-латын, рұқсат етілген құралдар тізімін əзірлейді жəне бекітеді;

5) Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасын жетілдіреді;

6) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңда-рында, Қазақстан Республикасы Президентінің жəне Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілет-тіктерді жүзеге асырады.

2. Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламат-тылығы саласындағы уəкілетті орган өз құзыреті шегінде:

1) Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасында белгіленген талаптардың сақта-лу ына мемлекеттік бақылауды ұйымдастырады, үйлестіреді жəне жүзеге асырады;

2) мыналарды:органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларын;органикалық өнім өндіру кезінде қолданылатын, рұқсат

етіл ген құралдар тізімін келісуді жүзеге асырады;3) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де

заңда рында, Қазақстан Республикасы Президентінің жəне Қазақстан Респуб ликасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілет тіктерді жүзеге асырады.

3. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы уəкі-летті орган өз құзыреті шегінде:

1) органикалық өнімді өткізу сатысында Қазақстан Респуб ли-касының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасында белгіленген талаптардың сақталуына мемлекеттік бақылауды ұйымдастырады, үйлестіреді жəне жүзеге асырады;

2) мыналарды:органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларын;органикалық өнім өндіру кезінде қолданылатын, рұқсат

етілген құралдар тізімін келісуді жүзеге асырады;3) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарын-

да, Қазақстан Республикасы Президентінің жəне Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілет-тік терді жүзеге асырады.

4. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың жəне астананың жергілікті атқарушы органдары өз құзыреті шегінде:

1) халыққа органикалық өнім өндіру туралы ақпарат беруді қамтамасыз етеді;

2) органикалық өнім өндірушілер қызметінің Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасы талаптарының сақталуына мемлекеттік бақылауды жəне мониторингті жүзеге асырады;

3) Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасының талаптарына сəйкес келмейтін органикалық өнімді анықтау жəне оны өткізуге жол бермеу жөніндегі шараларды əзірлеу мақсатында ішкі сауда объек-тілеріне бақылауды жəне мониторингті жүзеге асырады;

4) Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін жергілікті мемлекеттік басқару мүдделерінде өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

8-бап. Органикалық өнім өндірушілерді мемлекеттік қол дау жəне ынталандыру шаралары

Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес органи-калық өнім өндірушілерді мемлекеттік қолдау жəне ынталан-дыру шаралары органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімнің сəйкестігін растағаннан кейін жүзеге асырылады.

3-тарау. ОРГАНИКАЛЫҚ ӨНІМ ӨНДІРУДІҢ НЕГІЗГІ ШАРТТАРЫ МЕН РƏСІМДЕРІ

9-бап. Органикалық өнім өндірушілер мен оның айна-лымын жү зеге асыратын тұлғалардың міндеттері

1. Органикалық өнім өндірушілер мен оның айналымын жүзеге асыратын тұлғалар органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жəне Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасын сақтауға міндетті.

2. Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасын бұзушылықтар анықталған жағдайда, органикалық өнім өндірушілер мен оның айналы-мын жүзеге асыратын тұлғалар өнімді кері қайтаруды жəне органикалық өнімнің ұлттық сəйкестік белгісін жоюды дереу қамтамасыз етеді.

10-бап. Органикалық өнім өндіруге өту шарттары1. Органикалық өнім өндіруге өту органикалық өнім өндіру

мен оның айналымы қағидаларына сəйкес жүзеге асырылады.2. Органикалық өнім өндіруге өту кезінде мынадай шарт-

тар сақталуға тиіс:1) органикалық өнім өндіруші сəйкестікті растау жөніндегі

органмен органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімнің сəйкестігін растау рəсімін жүргізуге шарт жасасады;

2) өтпелі кезең ішінде органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларында белгіленген органикалық өнім өндіруге қойылатын талаптар сақталады;

3) органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағида-ларына сəйкес органикалық өнім өндіру органикалық өнімге жатпайтын өнімді өндіруден бөлек жүзеге асырылады;

4) өнімді «өтпелі органикалық өнім» ретінде өткізуге жəне таңба лауға рұқсат етіледі.

3. Органикалық өнім өндіруге өтудің ұзақтығы органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларында белгіленеді.

11-бап. Органикалық өнім өндіру шарттары1. Органикалық өнім өндіру кезінде мынадай шарттар:1) сау жануарлар жəне өсімдіктерді, жануарлар жəне өсім-

діктерден алынған қауіпсіз өнім мен шикізатты пайдалану; 2) органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағи да-

ларында көзделгендерді қоспағанда, синтетикалық зат тарды, пестицидтерді (улы химикаттарды), гормондарды, анти-биотиктерді жəне тамақ қоспаларын қолдануды болғызбау;

3) генетикалық түрлендірілген объектілерді қолдануды болғызбау;

4) топырақты пайдаланбай өсімдік шаруашылығы өнімін өндіру əдістерін қолдануды болғызбау;

5) иондаушы сəулені қолдануды болғызбау;6) топырақ құнарлылығын сақтау жəне молықтыру;7) жаңартылмайтын табиғи ресурстарды пайдалануды ба-

рынша азайту;8) жабайы өсімдіктерді өңдеудің химиялық əдістерін

болғызбау;9) өсімдіктен жəне жануардан қалған қалдықтарды жəне

олардан алынған жанама өнімдерді қайталама пайдалану олар ды орга никалық өндіру жағдайларында алған кезде ғана мүмкін болады;

10) өндіру үшін органикалық өнімнің нақты түрін таңдаған кезде экологиялық жүйелерді сақтау;

11) зиянкестерге, арамшөптерге жəне өсімдіктердің аурула-рына төзімді тиісті ауыспалы егістерді, өсімдіктердің түрлері мен сұрыптарын таңдауды қамтитын, алдын алу шараларының көмегімен өсімдіктерді қорғау;

12) өсімдіктерді зиянкестерден, арамшөптерден жəне өсімдіктердің ауруларынан қорғаудың механикалық, биологиялық жəне физикалық əдістерін артықшылықпен қолдану;

13) тиісті үй-жайлар мен жайылым жағдайларын қамтамасыз ету, олардың табиғи мінез-құлқын ескеру, табиғи иммунитетін ынталандыру арқылы жануарлардың саулығына қамқор болу;

14) жергілікті жағдайларға бейімделген төзімді өсімдік тер-дің түрлерін, сұрыптарын жəне жануарлардың тұқымдарын таңдау;

15) органикалық өнім өндіру нəтижесінде, сондай-ақ табиғи жолмен алынған заттардан тұратын ингредиенттерден азықтар мен азық қоспаларын мал шаруашылығында қолдану сақталуы тиіс.

2. Органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидала-рына сəйкес араласып кетуін болғызбау үшін органикалық өнім өндіру өндірудің, сақтаудың жəне тасымалдаудың барлық кезеңдерінде органикалық өнімге жатпайтын өнімді өндіруден бөлек болуы тиіс.

3. Органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидала-рымен органикалық өнімге жəне (немесе) оның өмірлік циклі процестеріне қойылатын міндетті талаптар белгіленеді.

4. Органикалық өнімді қайта өңдеу кезінде органикалық өнім өндірушілер тамақ қоспаларын, азық қоспаларын қол да-ну ды шектеуге міндетті, оларды технологиялық немесе зоотех-никалық қажеттілік жағдайында не емдəмдік мақсаттарда пайдалануға жол беріледі.

12-бап. Органикалық өнім өндіру мен органикалық өнім нің сəй кестігін растау жəне оларды инспекциялық бақылау

1. Органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімнің сəй-кес тігін растау ерікті сипатта болады.

Органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімнің

сəй кестігін растау осы Заңға, органикалық өнім өндіру мен оның ай налымы қағидаларына, сондай-ақ қолданыстағы стандарт тарға сəйкестікке жүзеге асырылады.

Органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімнің сəйкес-тігін растау нəтижесі – сəйкестік сертификаты болып табылады.

2. Органикалық өнім өндіруші органикалық өнімді өндіру мен органикалық өнімнің сəйкестігін растау рəсімінен өткен-нен кейін органикалық өнімге ұлттық сəйкестік белгісін қоюға құқығы бар.

3. Сəйкестікті растау жөніндегі органдар облыстардың, респуб ликалық маңызы бар қалалардың жəне астананың жергі -лікті атқарушы органдарына органикалық өнімді өнді ру дің жəне органикалық өнімнің сəйкестігін растау мен инспек-циялық бақылаудың нəтижелері туралы ақпарат жібереді.

13-бап. Органикалық өнім өндірушілердің тізілімін жүргізу

Органикалық өнім өндіру саласындағы уəкілетті орган облыс тардың, республикалық маңызы бар қалалардың жəне астананың жергілікті атқарушы органдары ұсынатын деректер негізінде органикалық өнім өндірушілердің тізілімін жүргізеді.

14-бап. Органикалық өнімді таңбалауға қойылатын мін дет ті талаптар

1. Органикалық өнімді таңбалау Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен жүзеге асырылады.

2. Сертификатталған органикалық өнімді өндіретін жəне (немесе) өткізетін кəсіпкерлік субъектілерінің органикалық өнімнің ұлттық сəйкестік белгісін пайдалануға құқығы бар.

3. Органикалық өнімді таңбалау жəне оны жарнамалау ке зінде органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларында келтірілген, «био» жəне «эко» деген сияқты олардан туындай-тын белгілемелерді немесе қысқартылған нысандарын бөлек немесе сөз тіркесінде пайдалануға рұқсат беріледі.

Осы өнім немесе оны өндіру кезінде қолданылатын ингреди-енттер Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасына сəйкес келеді деп тұтынушыны жаңылыстыруға əкеп соғуы мүмкін, сауда таңбалары пайда-ланатын белгілемелерді, сондай-ақ таңбалау жəне жарнама-лау əдістерін қоса алғанда, осы тармақта көзделген кез келген белгілемелерге жол берілмейді.

4-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР15-бап. Органикалық өнім өндіру саласындағы мемле-

кет тік бақылауОрганикалық өнім өндіру саласындағы мемлекеттік бақы-

лау Қазақстан Республикасының Кəсіпкерлік кодексіне сəйкес жүзеге асырылады.

Органикалық өнім өндіру саласындағы мемлекеттік бақылаудың өзге де нысандары Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес жүзеге асырылады.

16-бап. Қазақстан Республикасының органикалық өнім өн ді ру саласындағы заңнамасын бұзғаны үшін жауап-тылық

Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру сала сындағы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заң дарына сəйкес жауаптылыққа əкеп соғады.

17-бап. Дауларды шешуОсы Заңнан туындайтын даулар Қазақстан Республикасының

заңдарында белгіленген тəртіппен қаралады.18-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тəртібіОсы Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты

ай өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда, 2015 жылғы 27 қараша№ 423-V ҚРЗ


Қазақстан Республикасының Заңы

Органикалық өнім өндіру туралы

Қазақстан Республикасының ЗаңыҚазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне органикалық өнім өндіру жəне

агроөнеркəсіптік кешенді дамыту мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы1-бап. Қазақстан Республикасының мына заңнамалық

актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:1. 1999 жылғы 1 шілдедегі Қазақстан Республикасының

Азаматтық кодексіне (Ерекше бөлім) (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 16-17, 642-құжат; № 23, 929-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; № 10, 244-құжат; № 22, 408-құжат; 2001 ж., № 23, 309-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 10, 102-құжат; 2003 ж., № 1-2, 7-құжат; № 4, 25-құжат; № 11, 56-құжат; № 14, 103-құжат; № 15, 138, 139-құжаттар; 2004 ж., № 3-4, 16-құжат; № 5, 25-құжат; № 6, 42-құжат; № 16, 91-құжат; № 23, 142-құжат; 2005 ж., № 21-22, 87-құжат; № 23, 104-құжат; 2006 ж., № 4, 24, 25-құжаттар; № 8, 45-құжат; № 11, 55-құжат; № 13, 85-құжат; 2007 ж., № 3, 21-құжат; № 4, 28-құжат; № 5-6, 37-құжат; № 8, 52-құжат; № 9, 67-құжат; № 12, 88-құжат; 2009 ж., № 2-3, 16-құжат; № 9-10, 48-құжат; № 17, 81-құжат; № 19, 88-құжат; № 24, 134-құжат; 2010 ж., № 3-4, 12-құжат; № 5, 23-құжат; № 7, 28-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112-құжат; 2011 ж., № 3, 32-құжат; № 5, 43-құжат; № 6, 50, 53-құжаттар; № 16, 129-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 2, 13, 14, 15-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 12, 85-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 92-құжат; № 20, 121-құжат; № 21-22, 124-құжат; 2013 ж., № 4, 21-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 15, 82-құжат; 2014 ж., № 1, 9-құжат; № 4-5, 24-құжат; № 11, 61, 69-құжаттар; № 14, 84-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 21, 122-құжат; № 23, 143-құжат; 2015 ж., № 7, 34-құжат; № 8, 42, 45-құжаттар; № 13, 68-құжат; № 15, 78-құжат; 2015 жылғы 29 қазанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жол-көлік инфрақұрылымын, көліктік логистиканы жəне авиатасымалды дамыту мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 27 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2015 жылғы 29 қазанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруге байланысты өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 27 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы):

1012-бап мынадай редакцияда жазылсын:«1012-бап. Селекциялық жетiстiктердi пайдалануға жіберу Құқықтық қорғау берiлген (патентi бар) селекциялық жетiс-

тiктер пайдалануға жіберiледi.».2. 2008 жылғы 10 желтоқсандағы «Салық жəне бюджет-

ке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Рес публикасының Кодексіне (Салық кодексі) (Қазақстан Рес пуб ликасы Парламентінің Жаршысы, 2008 ж., № 22-I,22-II, 112-құжат; 2009 ж., № 2-3, 16, 18-құжаттар; № 13-14, 63-құжат; № 15-16, 74-құжат; № 17, 82-құжат; № 18, 84-құжат; № 23, 100-құжат; № 24, 134-құжат; 2010 ж., № 1-2, 5-құжат; № 5, 23-құжат; № 7, 28, 29-құжаттар; № 11, 58-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112-құжат; № 22, 130, 132-құжаттар; № 24, 145, 146, 149-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 21, 25-құжаттар; № 4, 37-құжат; № 6, 50-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 116-құжат; № 14, 117-құжат; № 15, 120-құжат; № 16, 128-құжат; № 20, 151-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 11, 15-құжаттар; № 3, 21, 22, 25, 27-құжаттар; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 6, 43, 44-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 11, 80-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 92-құжат; № 15, 97-құжат; № 20, 121-құжат; № 21-22, 124-құжат; № 23-24, 125-құжат; 2013 ж., № 1, 3-құжат; № 2, 7, 10-құжаттар; № 3, 15-құжат; № 4, 21-құжат; № 8, 50-құжат; № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 12, 57-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 76, 81, 82-құжаттар; № 16, 83-құжат; № 21-22, 114, 115-құжаттар; № 23-24, 116-құжат; 2014 ж., № 1, 9-құжат; № 4-5, 24-құжат; № 7, 37-құжат; № 8, 44, 49-құжаттар; № 10, 52-құжат; № 11, 63, 64, 65, 69-құжаттар; № 12, 82-құжат; № 14, 84-құжат; № 16, 90-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 21, 122-құжат; № 22, 128, 131-құжаттар; № 23, 143-құжат; № 24, 145-құжат; 2015 ж., № 7, 34-құжат; № 8, 44, 45-құжаттар; № 11, 52-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 78-құжат; 2015 жылғы 29 қазанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне арнайы экономикалық аймақтарды жетілдіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу тура-лы» 2015 жылғы 27 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2015 жылғы 29 қазанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жол-көлік инфрақұрылымын,

көліктік логистиканы жəне авиатасымалды дамыту мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 27 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2015 жылғы 29 қазанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сауда қызметін реттеу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 27 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы):

156-баптың 1-тармағының 13-1) тармақшасының үшінші жəне отызыншы абзацтары мынадай редакцияда жазылсын:

«тірі ірі қара мал;»;«Осы тармақшаны қолдану мақсатында өнім түрлерін

айқындау (осы тармақшаның үшінші абзацында көрсетілген өнім түрінен басқа) техникалық реттеу саласындағы уəкілетті мемлекеттік орган бекіткен Экономикалық қызмет түрлері бойынша өнім сыныптауышына сəйкес жүзеге асырылады;».

3. 2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2014 ж., №18-І, 18-ІІ, 92-құжат; №21, 122-құжат; №23, 143-құжат; № 24, 145, 146-құжаттар; 2015 ж., № 1, 2-құжат; № 2, 6-құжат; № 7, 33-құжат; № 8, 44, 45-құжаттар; № 9, 46-құжат; № 10, 50-құжат; № 11, 52-құжат; № 14, 71-құжат; № 15, 78-құжат; № 16, 79-құжат; 2015 жылғы 29 қазанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казах станская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақ стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сауда қызметін реттеу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 27 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2015 жылғы 29 қазанда «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруге байланысты өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 27 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы):

1) мазмұнында:22-тараудың тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «22-тарау. Өсімдіктерді қорғау мен өсімдіктер карантині,

астық нарығы мен астықты сақтау, мақта саласы, тұқым шаруа-шылығы жəне мемлекеттік ветеринариялық-санитариялық бақылау мен қадағалау, асыл тұқымды мал шаруашылығы, органикалық өнім өндіру, сондай-ақ азық-түлік тауарларының өңірлік тұрақтандыру қорларын қалыптастыру жəне пайдалану саласындағы əкімшілік құқық бұзушылықтар»;

мынадай мазмұндағы 408-1-баптың тақырыбымен толық-тырылсын:

«408-1-бап. Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасын бұзу»;

2) 22-тараудың тақырыбындағы «жəне асыл тұқымды мал шаруа шылығы» деген сөздер «, асыл тұқымды мал шаруашы-лығы, орга никалық өнім өндіру» деген сөздермен ауыстырылсын;

3) 402-баптың бірінші бөлігінің 2) жəне 3) тармақшалары алып тасталсын;

4) 407-баптың бірінші бөлігінде:1), 2) жəне 6) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын: «1) жеке жəне заңды тұлғалардың бонитирлеуден (бағалау-

дан) өтпеген асыл тұқымдық өнімді (материалды) өткізуі;2) жеке жəне заңды тұлғалардың асыл тұқымдық куəлік бер-

мей асыл тұқымдық өнімді (материалды) өткізуі;»;«6) жеке жəне заңды тұлғалардың бонитирлеуден (баға-

лау дан) өтпеген асыл тұқымды малдарды өсімін молайту мақсатында пайдалануы;»;

7) тармақшадағы «бағалау нəтижелерін бұрмалауы» деген сөздер «бонитирлеу (бағалау) нəтижелерін бұрмалауы түрінде жасалған бұзушылық – » деген сөздермен ауыстырылсын;

8) жəне 9) тармақшалар алып тасталсын;5) мынадай мазмұндағы 408-1-баппен толықтырылсын:«408-1-бап. Қазақстан Республикасының органикалық

өнім өндіру саласындағы заңнамасын бұзу1. Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру

саласындағы заңнамасының талаптарына сəйкес келмейтін органикалық өнімді шығару жəне өткізу түрінде жасалған, Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру сала-сын дағы заңнамасын бұзу –

жеке тұлғаларға – отыз, шағын кəсіпкерлік субъектілеріне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – алпыс бес, орта кəсіпкерлік субъектілеріне – бір жүз, ірі кəсіпкерлік субъек ті -леріне – екі жүз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға əкеп соғады.

2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген, əкімшілік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған əрекет (əрекетсіздік) –

жеке тұлғаларға – қырық бес, шағын кəсіпкерлік субъек тіле-ріне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – бір жүз жиыр-ма, орта кəсіпкерлік субъектілеріне – екі жүз, ірі кəсіпкерлік субъек тілеріне – төрт жүз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айып пұл салуға əкеп соғады.»;

6) 701-бап «358,» деген цифрлардан кейін «408-1,» деген цифрлармен толықтырылсын;

7) 729-баптың бірінші бөлігі «405 (екiншi бөлiгiнде),» деген сөздерден кейін «408-1,» деген цифрлармен толықтырылсын;

8) 804-баптың бірінші бөлігінде: 22) тармақша «314,» деген цифрлардан кейін «408-1,» деген

цифрлармен толықтырылсын;50) тармақша «404 (тоғызыншы бөлігі),» деген сөздерден

кейін «408-1,» деген цифрлармен толықтырылсын.4. «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» 1998 жылғы

9 шiлдедегi Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1998 ж., № 16, 220-құжат; 2001 ж., № 23, 318-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 22-құжат; 2008 ж., № 15-16, 60-құжат; 2009 ж., № 18, 84-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 11, 102-құжат; 2012 ж., № 2, 16-құжат; № 15, 97-құжат; № 21-22, 124-құжат; 2013 ж., № 9, 51-құжат; № 14, 75-құжат; 2014 ж., № 2, 10-құжат; № 10, 52-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 23, 143-құжат):

1) бүкіл мəтін бойынша «рұқсат етілген» деген сөздер «ұсынылатын» деген сөзбен ауыстырылсын;

2) 1-бапта:3) тармақша алып тасталсын; 4), 7) жəне 8) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын: «4) асыл тұқымдық куəлiк – уəкілетті орган бекіткен тəртіп-

пен республикалық палата беретін, асыл тұқымдық өнімнің (материалдың) тұқым-тегін, өнімділігін жəне өзге де сапала-рын растайтын құжат;»;

«7) асыл тұқымды мал – республикалық палатада тіркелген, тұқымның өнімділік бағыты мен деңгейіне сай келетін таза тұқымды мал;

8) асыл тұқымды малдың жеке карточкасы – уəкілетті орган бекіткен тəртіппен ресімделетін, оның шығу тегi туралы, өнiм-дiлiгі жəне өзге де сапалары жөніндегі деректерді қамтитын, шаруашылық ішіндегі бастапқы есепке алу нысаны;»;

14) тармақша алып тасталсын;15) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «15) асыл тұқымдық өнім (материал) – асыл тұқымды мал,

сондай-ақ асыл тұқымды малдан алынған ұрық, эмбриондар, инкубациялық жұмыртқа, тəуліктік балапандар, уылдырық, құртшабақтар мен жас балықтар, асыл тұқымды аналық бал аралары, асыл тұқымды бал ара ұялары жəне бал ара пакеттері;»;

17), 21) жəне 22) тармақшалар алып тасталсын;23-1) жəне 23-2) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын: «23-1) бонитер (сыныптаушы) – бонитирлеу (бағалау) бой-

ынша қызмет көрсету жөніндегі қызметтің басталғаны туралы уəкілетті органды хабардар еткен жеке тұлға;

23-2) бонитирлеу (бағалау) – тиiстi сынып немесе ин-декс бере отырып, шаруашылыққа пайдалы белгілер кешенi (тұқымдылығы, өнiмдiлік сапалары, сыртқы тұрпаттық-бiтiмдiк ерекшелiктерi) бойынша малдардың асыл тұқымдық құндылық деңгейін айқындау;»;

мынадай мазмұндағы 23-3), 23-4) жəне 26-1) тармақшалармен толықтырылсын:

«23-3) бірінші санаттағы асыл тұқымды ірі қара мал – тұқым стандартына сəйкес келетін, тегінің кемінде үш қатары бой-ынша ақпараты, əкесі бойынша шығу тегінің генетикалық са-раптамасы бар жəне республикалық палатада тіркелген таза тұқымды ірі қара мал;

23-4) екінші санаттағы асыл тұқымды ірі қара мал – тұқым стандартына сəйкес келетін, əкесі бойынша тегінің кемінде үш қатары бойынша ақпараты бар жəне республикалық палатада тіркелген таза тұқымды ірі қара мал;»;

«26-1) зауытшы – мал туылған кездегі оның енесінің иесі;»;35) жəне 36) тармақшалар алып тасталсын;мынадай мазмұндағы 36-1) тармақшамен толықтырылсын:«36-1) таза тұқымды мал – бір тұқым бойынша кемінде он

алтыдан он бес қан үлесі бар мал;»;41) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «41) тұқым стандарты – республикалық палаталар бекітетін,

фенотиптік жəне өнiмдiлiк көрсеткіштері бойынша тиiстi тұқымдағы асыл тұқымды малдар үшiн қойылатын ең төменгі талаптар;»;

3) 13-бапта:4) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «4) малдардың асыл тұқымдық құндылығын бонитир-

леу (бағалау) жəне өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықты əзірлейді жəне бекітеді;»;

5), 14-1), 17) жəне 19) тармақшалар алып тасталсын;26) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «26) мыналарды:асыл тұқымдық өнімнің (материалдың) əр түріне субсидия-

лар нормативтерін;асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуды субсидия-

лау тəртiбiн;мал шаруашылығы салалары бойынша асыл тұқымдық

өнімді (материалды) есепке алу нысандарын;асыл тұқымдық өнімнің (материалдың) барлық түрлеріне

асыл тұ қымдық куəліктердің нысандарын жəне оларды беру (жою) тəр тібін;

асыл тұқымдық өнім (материал) мəртебесін беру (тоқтата тұру, күшін жою) тəртібін;

асыл тұқымды малдың жеке карточкасын толтыру нысаны мен тəртібін əзірлейді жəне бекітеді;»;

4) 14-бапта:3) тармақшадағы «ірi қара мал тұқымдары жөніндегі» деген

сөздер алып тасталсын;6) тармақша алып тасталсын;5) 15-бап мынадай редакцияда жазылсын:«15-бап. Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалар-

дың жер гілікті атқарушы органдарының құзыретіАудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті

атқарушы органдары:1) тиісті əкімшілік-аумақтық бірлікте асыл тұқымды малдың

мемлекеттік тіркелімін жүргізу үшін деректер жинауды жүзеге асырады;

2) Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жергі-лікті мемлекеттік басқару мүдделерінде жүзеге асырады.»;

6) 16-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:«3. Асыл тұқымды мал шаруашылығы жөнiндегi мемлекеттік

инспекторлар:1) бюджеттік субсидиялар алған жеке жəне заңды тұлғалар-

дағы селекциялық жəне асыл тұқымдық жұмыстың жай-күйін, оның есепке алынуы мен есептілігін мемлекеттік бақылауды жүзеге асыруға;

2) асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы субъек-тілердің, бюджеттік субсидиялар алған жеке жəне заңды тұлға-лардың малды күтіп-ұстау, азықтандыру, сондай-ақ асыл тұ-қым ды өнiмдi (материалды) сақтау жағдайларының Қазақстан Респуб ликасы заңнамасының талаптарына сəйкестігін мемле-кеттік бақылауды жүзеге асыруға;

3) асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы субъек-тілер малды бонитирлеу (бағалау) жəне өсімін молайту жөнiндегі көрсететiн қызметтердің сапасына мемлекеттік бақы лауды жүзеге асыруға;

4) асыл тұқымдық куəліктерде көрсетілген деректердің анықтығын тексеруге;

5) барлық бақылау жəне қадағалау объектілеріне кедергісіз баруды, Қазақстан Республикасының асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы заңнамасын анықталған бұзу-шылықтарды жою жөніндегі орындау үшін міндетті нұсқа малар беруді қоса алғанда, жергілікті атқарушы органдардың Қазақстан Республикасының асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы заңнамасын сақтауын мемлекеттік бақылауды жүзеге асыруға;

6) Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген тəртіппен асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы əкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға жəне əкімшілік жазалар қолдануға;

7) нұсқамалар беруге жəне олардың орындалуын бақылауға;8) «Рұқсаттар жəне хабарламалар туралы» Қазақстан Рес-

публикасының Заңында белгіленген тəртіппен жеке жəне заң ды тұлғалардан асыл тұқымды мал шаруашылығы сала-сындағы қызметтің басталғаны туралы хабарламаларды қабылдауға құқылы.»;

7) 16-2-бапта:2 жəне 3-тармақтар алып тасталсын;4-тармақта:

бірінші бөліктің 3) тармақшасындағы «бағалау» деген сөз «бонитирлеу (бағалау)» деген сөздермен ауыстырылсын;

екінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:«Хабарламаға мынадай құжаттар:1) заңды тұлғаны (заңды тұлға үшін) мемлекеттік тіркеу

(қайта тіркеу) туралы анықтама;2) объектіге ветеринариялық-санитариялық қорытындының

жəне есепке алу нөмірінің берілгені туралы растаудың көшірмелері;3) тиісті əкімшілік-аумақтық бірліктің атқарушы органы бөлім-

шесінің ветеринариялық дəрігері берген инфекциялық ауру лар (туберкулез, бруцеллез, лейкоз, лептоспироз, кампилобактери-оз, трихомоноз, қойдың эпидидимиті, хламидиоз, жыл қының күйеңкі ауруы, эпизоотиялық лимфангит) бойынша, сон дай-ақ Халықаралық эпизоотиялық бюро тізіміндегі аурулар бо йынша тиісті əкімшілік-аумақтық бірлік аумағындағы эпизо отиялық жағдай туралы ветеринариялық анықтаманың көшірмесі;

4) өнiмдiлігі жоғары асыл тұқымды тұқымдық малдың бо-луын растайтын асыл тұқымдық куəліктердің көшірмелері;

5) меншік немесе ұзақ мерзімді (кемінде бес жыл) жалға алу шарты немесе лизинг шарты құқығында өндірістік үй-жайлар кешенінің (ауыл шаруашылығы малының тұқымдық малын күтіп-ұстауға арналған үй-жайдың, тұқымдық малдың ұрығын төменгi температурада мұздатуға жəне сақтауға арналған зертхананың, ветеринариялық-санитариялық тексеру өткізетін орынның, карантиндік үй-жайдың, изолятордың, зертханалық жəне криогендiк жабдықтардың) болуын растайтын құқық белгілейтін құжаттардың көшірмелері;

6) сəйкестендіру жүргізілгенін растайтын ветеринариялық паспорттардың көшірмелері;

7) селекциялық жəне асыл тұқымдық жұмыстардың ақпарат-тық базасының болуын растайтын жергілікті атқарушы орган анықтамасының көшірмесі қоса беріледі.»;

5-тармақтың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «Хабарламаға мынадай құжаттар:1) заңды тұлғаны (заңды тұлға үшін) мемлекеттік тіркеу

(қайта тіркеу) туралы анықтама;2) объектіге ветеринариялық-санитариялық қорытындының жə-

не есепке алу нөмірінің берілгені туралы растаудың көшірмелері;3) тиісті əкімшілік-аумақтық бірліктің атқарушы органы

бөлімшесінің ветеринариялық дəрігері берген инфекциялық ау-рулар (туберкулез, бруцеллез, лейкоз, лептоспироз, кампилобак-териоз, трихомоноз, қойдың эпидидимиті, хламидиоз, жылқының күйеңкі ауруы, эпизоотиялық лимфангит) бойынша, сондай-ақ Халықаралық эпизоотиялық бюро тізіміндегі аурулар бойынша тиісті əкімшілік-аумақтық бірлік аумағындағы эпизоотиялық жағдай туралы ветеринариялық анықтаманың көшірмесі;

4) меншік немесе ұзақ мерзімді (кемінде бес жыл) жалға алу шарты немесе лизинг шарты құқығында, стационарлық биоқоймалары бар өндiрiстiк үй-жайларды, зертханалық жəне криогендiк жабдықтарды қоса алғанда, материалдық-техникалық базасының болуын растайтын құқық белгілейтін құжаттардың көшірмелері қоса беріледі.»;

9-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «9. Республикалық палаталар асыл тұқымды мал шаруашы-

лығы саласындағы қызметін уəкілетті органға хабарламай жү зеге асырады.»;

8) 16-3-бап мынадай редакцияда жазылсын: «16-3-бап. Асыл тұқымдық өнiмдi (материалды) мемле-

кет тiк есепке алуБюджеттік субсидиялар алған жеке жəне заңды тұлғаларға

тиесілі асыл тұқымдық өнiм (материал) мемлекеттік есепке алуға жатады.

Асыл тұқымды малдың саны, сапасы мен өнiмдiлiгi тура-лы деректер асыл тұқымды малдың мемлекеттiк тiркелiмiне малдың түрлерi мен тұқымдары бойынша енгiзiледi.

Асыл тұқымды малдың шығу тегі, өнімділігі жəне өзге де сапалары бойынша неғұрлым құндылары туралы деректер асыл тұқымдық кітапқа енгізіледі.

Асыл тұқымдық кiтапқа жəне асыл тұқымды малдың мем-лекеттiк тiркелiмiне енгiзiлген деректер мүдделi тұлғалар үшiн қолжетiмдi болып табылады.

Малдың шығу тегін, өнімділік жəне өзге де сапаларын растау мақсатында жеке жəне заңды тұлғалар уəкілетті ор-ган бекіткен тəртіппен жəне нысан бойынша асыл тұқымды малдың жеке карточкасын немесе асыл тұқымдық куəлігін ресімдейді.»;

1 желтоқсан 2015 жылwww.egemen.kz20(Соңы. Басы 19-бетте).

9) 16-5-баптың 2) тармақшасындағы «малды бағалау, оның асыл тұқымдық құндылығына баға беру жəне малды өз төлiнен өсiру» деген сөздер «малдардың асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) жəне олардың өсімін молайту» деген сөздермен ауысты-рылсын;

10) 4-тараудың тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын: «4-тарау. Асыл тұқымдық өнiмдi (материалды) тану жəне пайда-

лану мен оны бонитирлеу (бағалау)»;11) 17-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «1. Өнiм (материал) егер:1) республикалық палата берген асыл тұқымдық өнім (материал)

мəртебесі жəне асыл тұқымдық куəлігі немесе асыл тұқымды малдың жеке карточкасы болған;

2) ұрық асыл тұқымдық орталықтарда асыл тұқымды тұқым дық малдан алынған жəне өңделген жəне асыл тұқымдық куəлiгi болған;

3) эмбрион асыл тұқымды малдан алынған жəне асыл тұқым дық куəлігі болған;

4) аурудан амандығы жəне бактериялар қонбағандығы туралы ветеринариялық сертификаты болған жағдайларда, асыл тұқымдық деп танылады.»;

12) 18-бапта:үшінші бөлік алып тасталсын;төртініш бөліктегі «бағалаудан өткен жəне бағаланған» деген

сөздер «бонитирлеуден (бағалаудан) өткен» деген сөздер мен ауыс-тырылсын;

мынадай мазмұндағы бесінші бөлікпен толықтырылсын:«Асыл тұқымды малдар алынған шаруашылықтар туралы

деректерді сақтау мақсатында зауытшылар туралы мəліметтер асыл тұқымдық куəліктерде көрсетіледі.»;

13) 19 жəне 23-баптар мынадай редакцияда жазылсын:«19-бап. Бонитирлеу (бағалау)Республикалық палатада тіркелген асыл тұқымды малдар уəкілетті

орган бекіткен нұсқаулыққа сəйкес бонитирлеуге (бағалауға) жатады.Бонитирлеуден (бағалаудан) өтпеген асыл тұқымды малдарды асыл

тұқымдық мақсаттарда өткізуге жол берілмейді. Бонитирлеуді (бағалауды) бонитерлер (сыныптаушылар)

жүргізеді.»;«23-бап. Асыл тұқымды мал шаруашылығы саласын дағы

субъектiлердiң түрлерi Асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы субъек тiлерге:1) асыл тұқымдық орталықтар;2) дистрибьютерлiк орталықтар;3) бонитерлер (сыныптаушылар);4) техник-ұрықтандырушылар;5) эмбриондарды транспланттау (ауыстырып салу) жөнін дегі ма-

мандар;6) республикалық палаталар жатады.»;14) 24 жəне 25-баптар алып тасталсын;15) 26-баптың 1-тармағының 6) тармақшасындағы «жүзеге асыру;»

деген сөздер «жүзеге асыру болып табылады.» деген сөздермен ауыс-тырылып, 7) тармақшасы мен 2-тармағы алып тасталсын;

16) 27-баптағы «, сондай-ақ оларға асыл тұқымдық куə ліктер беру» деген сөздер алып тасталсын;

17) 28-баптың 1-тармағындағы «бағалау» деген сөз «бонитирлеу (бағалау)» деген сөздермен ауыстырылсын;

18) 28-1-бап алып тасталсын;19) 28-2 жəне 28-3-баптар мынадай редакцияда жазылсын: «28-2-бап. Республикалық палата 1. Республикалық палата асыл тұқымды малдарды өсiрудi жəне

(немесе) өсімін молайтуды жүзеге асыратын жеке жəне заңды тұлғалардың мүдделерiн iске асыру жəне қорғау үшiн құры латын жəне жұмыс істейтін, коммерциялық емес, өзiн-өзi қаржыландыратын ұйым болып табылады.

2. Республикалық палата заңды тұлға болып табылады жəне Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тəртiппен əдiлет органдарында тiркеледi.

3. Республикалық палата облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың аумағында өзінің құры лымдық бөлімшелерін (филиалдары мен өкілдіктерін) құруға құқылы.

4. Республикалық палатаның қызметi Қазақстан Республи касының заңдарымен жəне палатаның алқалы органы қабыл даған жарғымен реттеледi.

5. Қазақстан Республикасының аумағында ірi қара малдың əр тұ-қымы бойынша ірі қара малдың тиісті тұқымы жөніндегі бiр респуб-ликалық палата құрылады жəне жұмыс істейді.

Қазақстан Республикасының аумағында қой шаруашылығы, жылқы шаруашылығы жəне құс шаруашылығы республикалық палаталары қойлардың, жылқылардың жəне құстардың əр өнімділік бағыты бо-йынша біреуден құрылады.

Қазақстан Республикасының аумағында түйе шаруашы лығы, шошқа шаруашылығы, ешкі шаруашылығы, марал шаруа шылығы (бұғы шаруашылығы), қоян шаруашылығы, аң шаруа шылығы, бал ара шаруашылығы, балық өсіру шаруашылығы республикалық па-латалары ауыл шаруашылығы малының əр түрі бойынша біреуден құрылады.

6. Асыл тұқымды малдардың бір тұқымын немесе қойлар дың, жылқылардың жəне құстардың өнімділік бағыттары бойынша өсіруді жүзеге асыратын жеке жəне заңды тұлғалардың өтініші бойынша жеке республикалық палатаны құру жұмыс істеп тұрған республикалық пала-таны қайта ұйымдастыру немесе тарату шартымен жүзеге асырылады.

7. Республикалық палатаның кірісін (мүлкін) қалыптастыру көздері:1) республикалық палата мүшелерінен жарналардың түсуі;2) асыл тұқымдық куəліктерді беру бойынша қызметтер көрсетуден

алынған кірістер (бланкінің құны);3) ерікті мүліктік жарналар мен қайырмалдықтар;4) Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған

басқа да көздер болып табылады.28-3-бап. Республикалық палатаның құрылымы мен өкі лет-

тіктері1. Республикалық палатаның құрылымы селекциялық жəне асыл

тұқымдық жұмысты жүргізу мен үйлестіруге бірлесіп жауап беретін алқалы органнан, республикалық палата кеңесінен жəне атқарушы органнан тұрады.

2. Алқалы орган – республикалық палата мүшелерінің жиналысы, ол жоғары басқару органы болып табылады.

Алқалы орган республикалық палатаны дамытудың стратегиялық бағыттары бойынша шешімдерді айқындайды жəне қабылдайды.

3. Республикалық палатаның жарғысына сəйкес республи калық палата кеңесін бір жыл мерзімге алқалы орган сайлайды жəне ол республикалық палата мүшелерінің мүдделерін білдіреді.

4. Республикалық палата кеңесі Қазақстан Республикасының заңдарында жəне республикалық палатаның жарғысында белгіленген құзыретке сəйкес республикалық палата қызметіне жалпы басшылықты жəне оны басқаруды жүзеге асырады.

5. Республикалық палата кеңесіне ғылыми-бейінді ұйымдар дың өкілдері мен республикалық палатаның мүшелері кіреді.

6. Республикалық палата кеңесінің төрағасы республикалық пала-та кеңесі мүшелерінің арасынан сайланады жəне оны алқалы орган бекітеді.

7. Республикалық палата кеңесінің отырысы республикалық палата жарғысына сəйкес белгіленеді.

8. Республикалық палата кеңесі:1) жұмыс регламентін айқындайды жəне атқарушы орган ның

қаржылық-шаруашылық қызметін бақылауды жүзеге асырады;2) республикалық палатаның бюджетін бекітеді;3) алқалы органға тарифтік саясатқа өзгерістер енгізуді ұсынады;4) алқалы органға атқарушы директор кандидатурасын бекітуге

ұсынады;

5) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы кел мейтін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

9. Атқарушы орган:1) уəкілетті орган бекіткен тəртіппен асыл тұқымдық өнім (матери-

ал) мəртебесін беру (тоқтата тұру, күшін жою) арқылы асыл тұқымды мал шаруашылығының таңдалған бағытына қарай асыл тұқымды мал басын есепке алуды ұйымдастырады;

2) уəкілетті орган бекіткен, малдардың асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) жəне олардың өсімін молайту жөніндегі нұсқаулыққа сəйкес асыл тұқымды малдар дың, оның ішінде асыл тұқымды тұқымдық малдардың асыл тұқымдық құндылығын айқындайды;

3) уəкілетті орган бекіткен тəртіппен асыл тұқымды өнімге (материалға) асыл тұқымдық куəліктер беруді (жоюды) жүзеге асы-рады;

4) импортталған асыл тұқымдық өнімге (материалға) экспорттау-шы елдердің құзыретті органдары берген асыл тұқымдық куəлікті немесе оған балама құжатты уəкілетті орган бе кіт кен тəртіппен та-нуды жүзеге асырады;

5) бюджет қаражаттары шегінде асыл тұқымдық өнімге (материалға) субсидиялар бөлу бойынша облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарына ұсыныс енгізеді;

6) таза асыл тұқымды малдар бойынша асыл тұқымдық кітаптарды бөлек жүргізеді жəне басып шығарады;

7) бонитирлеу (бағалау) туралы деректерге мониторингті жүзеге асырады жəне мүдделі тұлғаларға оның нəтижелері туралы хабар-лайды;

8) алқалы органмен келісу бойынша тұқым стандартын бекітеді;9) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы кел мейтін өзге

де өкілеттіктерді жүзеге асырады.10. Асыл тұқымдық өнімге (материалға) мəртебе мен асыл

тұқымдық куəлік беруді – республикалық палатаға мүшелігіне қарамастан, жеке жəне (немесе) заңды тұлғаның өтініші негізінде республикалық палата жүзеге асырады.

Асыл тұқымдық өнімге (материалға) асыл тұқымдық зауыттар, асыл тұқымдық шаруашылықтар жəне асыл тұқымдық репродуктор-лар берген асыл тұқымдық куəліктер республикалық палата осындай асыл тұқымдық өнімге (материалға) мəртебе бергенге дейін өз күшін сақтайды.».

5. «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 19, 655-құжат; 2004 ж., № 17, 100-құжат; 2005 ж., № 21-22, 87-құжат; 2007 ж., № 5-6, 37-құжат; 2009 ж., № 24, 129-құжат; 2011 ж., № 1, 7-құжат; № 11, 102-құжат; 2012 ж., № 2, 13, 16-құжаттар; № 14, 95-құжат; 2014 ж., № 2, 10-құжат; № 19-І, 19-ІІ, 96-құжат; 2015 ж., № 7, 34-құжат):

1) бүкіл мəтін бойынша «рұқсат етiлген», «жiберiлген» жəне «жiберiлетiн» деген сөздер «ұсынылатын» деген сөзбен ауысты-рылсын;

2) 2-бапта:3) жəне 4) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын: «3) асыл тұқымды мал – республикалық палатада тіркелген,

тұқымның өнімділік бағыты мен деңгейіне сай келетін таза тұқымды мал;

4) асыл тұқымдық өнім (материал) – асыл тұқымды мал, сондай-ақ асыл тұқымды малдан алынған ұрық, эмбриондар, инкубациялық жұмыртқа, тəуліктік балапандар, уылдырық, құртшабақтар мен жас балықтар, асыл тұқымды аналық бал аралары, асыл тұқымды бал ара ұялары жəне бал ара пакеттері;»;

22) тармақша алып тасталсын.6. «Бал ара шаруашылығы туралы» 2002 жылғы 12 наурыздағы

Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2002 ж., № 5, 55-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; 2011 ж., № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2013 ж., № 14, 75-құжат; 2014 ж., № 19-І, 19-ІІ, 96-құжат):

1) 1-баптың 2) тармақшасы алып тасталсын;2) 17-баптың 2 жəне 3-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын: «2. Бал араларының тұқымдарын сақтау жəне жақсарту мақсатында

жеке жəне заңды тұлғалар бал аралар мекендейтін ареалдарда таза тұқымды асыл тұқымды бал араларын өсіру мен жəне өткізумен айна-лысатын шаруашылықтарын құра алады.

3. Шаруашылықтардың төңірегінде жеті километр радиуста қорғау учаскелері белгіленеді, олардың аумағына басқа тұқымды бал аралар мен аналық бал араларды, сондай-ақ шығу тегі белгісіз бал аралар мен аналық бал араларды əкелуге тыйым салынады.».

7. «Тұқым шаруашылығы туралы» 2003 жылғы 8 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., № 3, 16-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 22-құжат; № 24, 148-құжат; 2009 ж., № 18, 84-құжат; № 24, 129-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; 2011 ж., № 1, 2, 7-құжаттар; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 14, 92-құжат; № 15, 97-құжат; 2013 ж., № 9, 51-құжат; № 14, 75-құжат; 2014 ж., № 10, 52-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 23, 143-құжат):

1) заң жобасының бүкіл мəтіні бойынша «рұқсат етiлген» жəне «жіберілген» деген сөздер «ұсынылатын» деген сөзбен ауыстырыл-сын;

2) 6-баптың 1-тармағында:11-1) тармақша алып тасталсын;мынадай мазмұндағы 13-1) тармақшамен толықтырылсын:«13-1) табиғи-климаттық жағдайлар бойынша қолайсыз жыл-

дарда облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың жəне астананың жергiлiктi атқарушы органдарының өтiнiштерi негiзiнде тұқым шаруашылығы саласындағы ұлттық стандарттарда жəне стандарттау жөніндегі өзге де нормативтік құжаттарда белгiленген тұқым сапасының көрсеткiштерiн бiр жылдан аспайтын мерзімге төмендетуді келіседі;»;

3) 6-1-бап мынадай мазмұндағы 10-2) тармақшамен толық-тырылсын:

«10-2) тиісті аумақта тұқым ресурстарының мониторингін жүзеге асырады;»;

4) 13-бапта:1-тармақтың 2) жəне 3) тармақшалары мынадай редакцияда жа-

зылсын: «2) осы Заңда белгiленген тəртiппен егу сапасына сараптамадан

өтпесе;3) гендік инженерия (генетикалық жағынан түрлендірілу) негізінде

алынса, оларды өткізуге жəне егу (отырғызу) үшiн пайдалануға ты-йым салынады.»;

2 жəне 2-2-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын: «2. Сұрыптық жəне егу сапалары бойынша Қазақстан Республикасы

заңнамасының талаптарына сəйкес келмейтiн тұқымдарды өткізуге, сондай-ақ егу (отырғызу) үшiн пайдалануға тыйым салынады.»;

«2-2. Осы Заңның 6-бабы 1-тармағының 13-1) тармақшасына сəйкес уəкілетті органмен келісу бойынша тұқым шаруа шы лығы саласындағы ұлттық стандарттарда жəне стандарттау жөніндегі өзге де нормативтік құжаттарда белгіленген көрсеткіштерге қарсы төмендетілген сапа көрсеткіштері бар ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің тұқымдарын өткізуге жəне егу (отырғызу) үшін пайдалануға жол беріледі.»;

3 жəне 4-тармақтар алып тасталсын;5) 14-бапта:1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «1. Тұқым өндiрушiлер тұқым өндiру көлемдерiн өз бетiнше

айқындауға құқылы.»;2-тармақтың 2) тармақшасы алып тасталсын;6) 19-баптың 2, 3, жəне 6-тармақтары алып тасталсын.8. «Агроөнеркəсіптік кешенді жəне ауылдық аумақтарды

дамытуды мемлекеттік реттеу туралы» 2005 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2005 ж., № 13, 52-құжат; 2007 ж., № 5-6, 42-құжат; № 18, 145-құжат; 2008 ж., № 23, 124-құжат; 2009 ж., № 17, 82-құжат; № 24, 129-құжат; 2010 ж., № 1-2, 5-құжат; № 5, 23-құжат; № 15, 71-құжат; 2011 ж., № 1, 2, 7-құжаттар; № 2, 26-құжат; № 11, 102-құжат; 2012 ж., № 2, 16-құжат; № 14, 94-құжат; № 15, 97-құжат; 2013 ж., № 9, 51-құжат; № 14, 72, 75-құжаттар; 2014 ж., № 2, 10-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 22, 131-құжат; № 23, 143-құжат; 2015 ж., № 11, 52-құжат):

1) 1-баптың 13) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:«13) ауыл шаруашылығы өнiмi – бал ара шаруашылығын қоса

алғанда, өсiмдiк шаруашылығы мен мал шаруашылығының, оның ішінде органикалық өндіру арқылы алынған шикiзаты жəне өнiмi, сондай-ақ оларды бастапқы қайта өңдеу арқылы алынған өнiмдер;»;

2) 3-баптың 1-тармағы 4) тармақшасындағы «жасау болып табы-лады.» деген сөздер «жасау;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 5) тармақшамен толықтырылсын:

«5) органикалық өнім өндіруді дамытуды қамтамасыз ету бо лып табылады.»;

3) 5-бапта:1-1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «1-1) агроөнеркəсіптік кешен саласындағы дайындаушы ұйымдарға

субсидияланатын қосылған құн салығы сомасының мөлшерін айқындау үшін қолданылатын, жеке қосалқы шаруашылықтан са-тып алынған ауыл шаруашылығы өнімінің нақты көлемінің норма-ларын бекіту;»;

мынадай мазмұндағы 2-1) тармақшамен толықтырылсын:«2-1) органикалық өнім өндіру саласында мемлекеттік саясаттың

негізгі бағыттарын əзірлеу жəне олардың жүзеге асырылуын ұйымдастыру;»;

4) 6-баптың 1-тармағында: 41-3) тармақша алып тасталсын;мынадай мазмұндағы 41-7) тармақшамен толықтырылсын:«41-7) бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уəкілетті органмен

келісу бойынша ауыл шаруашылығы малдарының табиғи кему (өлу) нормаларын бекіту;»;

5) 11-бапта:2-тармақтың 8-4) тармақшасы алып тасталсын;5-тармақтың бірінші бөлігінің 1) тармақшасы жəне екінші бөлігі

мынадай редакцияда жазылсын: «1) тірі ірі қара малды;»;«Осы тармақты қолдану мақсатында өнім түрлерін айқындау (осы

тармақтың бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көрсетілген өнім түрінен басқа) техникалық реттеу саласындағы уəкілетті мемлекеттік орган бекіткен Экономикалық қызмет түрлері бойынша өнім сынып-тауышына сəйкес жүзеге асырылады.»;

6) 16-1-баптың 3-тармағы алып тасталсын.9. «Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы» 2007 жылғы

21 шіл де дегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2007 ж., № 17, 133-құжат; 2009 ж., № 18, 86-құжат; 2011 ж., № 1, 2, 7-құжаттар; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 2, 16-құжат; 2013 ж., № 14, 75-құжат; 2014 ж., № 1, 4-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 23, 143-құжат):

1) 1-бапта:мынадай мазмұндағы 22-1) тармақшамен толықтырылсын:«22-1) органикалық тамақ өнімі – өзінің құрамында органи калық

өнім өндіру қағидаларына сəйкес алынған тамақ ингре диенттерінің кемінде тоқсан бес пайызын қамтитын, түпкілікті өнімде қалған ингредиенттердің барынша көп құрамы барлық ингредиенттер массасының (ас тұзы мен суды қоспағанда) бес пайызынан аспайтын қайта өңделген тамақ өнімі;»;

27) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «27) тамақ өнімдері – шикiзат, тамақ өнімдері, органикалық тамақ

өнімі, арнайы мақсаттағы тамақ өнiмi, ауыз су, адам тұтынатын тамақ қоспалары жəне тамаққа биологиялық активті қоспалар, адам үшiн тамақ көздерi болып табылатын жануарлар пайдаланатын азық жəне азық қоспалары;»;

2) 6-бапта:1-тармақтың екінші абзацы «қауіпсіздігін» деген сөзден кейін «жəне

Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасына сəйкестігін» деген сөздермен толықтырылсын;

2-тармақта:3) тармақшадағы «Қазақстан Республикасының санитарлық-

эпидемиологиялық қадағалануға тиісті» деген сөздер «сани тар лық-эпидемиологиялық қадағалауға жататын, Қазақстан Рес публикасының органикалық өнім өндіру саласындағы жəне» де ген сөздермен ауыс-тырылсын;

6) тармақшада:үшінші абзац «тиіс» деген сөзден кейін «, органикалық өнім өндіру

саласындағы жəне» деген сөздермен ауыстырылсын;төртінші абзац «Қазақстан Республикасының» деген сөзде рден

кейін «органикалық өнім өндіру саласындағы жəне» деген сөздермен толықтырылсын;

7) тармақша «тиісті» деген сөзден кейін «, Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасының талаптарына сəйкес келмейтін органикалық өнімді жəне» деген сөздермен толықтырылсын;

10) тармақша «Қазақстан Республикасының» деген сөздерден кейін «органикалық өнім өндіру саласындағы жəне» деген сөздермен толықтырылсын;

4-тармақтың 1) тармақшасы «регламенттердің» деген сөзден кейін «жəне Қазақстан Республикасының органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасының» деген сөздермен толықтырылсын;

3) 10-бап мынадай мазмұндағы 8-1) тармақшамен толық тырылсын:«8-1) органикалық тамақ өнімін Қазақстан Республикасының

органикалық өнім өндіру саласындағы заңнамасында белгіленген талаптарға сəйкес келген кезде органикалық өнімнің ұлттық сəйкестік белгісімен таңбалауға;»;

4) 16-баптың 2-тармағы «13-бабының 3-тармағында» деген сөздерден кейін «жəне 26-1-бабында» деген сөздермен толық-тырылсын;

5) мынадай мазмұндағы 26-1-баппен толықтырылсын: «26-1-бап. Органикалық тамақ өніміне қойылатын арнайы

та лаптар1. Органикалық тамақ өнімін өндіру Қазақстан Респуб ликасының

органикалық өнім өндіру саласындағы заңнама сының талаптарына сəйкес жүзеге асырылады.

2. Органикалық тамақ өнімі осы баптың 1-тармағында белгіленген талаптар сақталған кезде ғана органикалық өнімнің ұлттық сəйкестік белгісімен таңбаланады.».

10. «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» 2010 жыл-ғы 4 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2010 ж., № 9, 43-құжат; 2011 ж., № 11, 102-құжат; 2014 ж., № 1, 4-құжат; № 21, 122-құжат; № 22, 128-құжат; № 23, 143-құжат):

25-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 4-1) тармақ шамен толықтырылсын:

«4-1) егер өнім Қазақстан Республикасы заңнамасының талапта-рына сəйкес органикалық өнім болып табылса, оған жатқызу туралы мəліметтерді;».

2-бап. Осы Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының ПрезидентіН.НАЗАРБАЕВ


Қазақстан Республикасының Заңы«2015 – 2017 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы»

Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

1-бап. «2015 – 2017 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» 2014 жылғы 28 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2014 ж., № 22, 133-құжат; 2015 ж., № 5, 22-құжат) мына-дай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) 1, 2 жəне 10-баптар мынадай редакцияда жазылсын:«1-бап. 2015 – 2017 жылдарға арналған республикалық бюджет

тиісінше 1, 2 жəне 3-қосымшаларға сəйкес, оның ішінде 2015 жылға мынадай көлемдерде бекітілсін:

1) кірістер – 5 806 766 099 мың теңге, оның ішінде:салықтық түсімдер бойынша – 3 012 966 049 мың теңге;салықтық емес түсімдер бойынша – 151 440 677 мың теңге;негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер бойынша – 9 758 247 мың теңге;трансферттер түсімдері бойынша – 2 632 601 126 мың теңге;2) шығындар – 6 805 804 245 мың теңге;3) таза бюджеттік кредиттеу – 77 386 247 мың теңге, оның ішінде:бюджеттік кредиттер – 190 765 812 мың теңге;бюджеттік кредиттерді өтеу – 113 379 565 мың теңге;4) қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо –

181 292 385 мың теңге, оның ішінде:қаржы активтерін сатып алу – 182 652 385 мың теңге;мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер – 1 360

000 мың теңге;5) тапшылық – -1 257 716 778 мың теңге немесе елдің ішкі жалпы

өнімінің 3 пайызы;

6) бюджет тапшылығын қаржыландыру – 1 257 716 778 мың теңге.2-бап. 2015 жылға арналған республикалық бюджетте Ресей

Федерациясының «Байқоңыр» кешенiн пайдаланғаны үшін 26 568 354 мың теңге сомасында жəне əскери полигондарды пайдаланғаны үшін 5 136 648 мың теңге сомасында жалдау ақыларының түсiмдері көзделсiн.»;

«10-бап. 2015 жылға арналған республикалық бюджетте Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығында айқындалған мақсаттарға нысаналы трансферт 755 286 663 мың теңге сомасында көзделсін.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан нысаналы трансфертті бөлу жəне (немесе) оны пайдаланудың тəртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.»;

2) 15-бапта:9) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:«9) ауызсумен жабдықтаудың баламасыз көздері болып та-

былатын сумен жабдықтаудың аса маңызды топтық жəне оқшау жүйелерінен ауызсу беру жөнінде көрсетілетін қызметтердің құнын субсидиялауға;»;

23) тармақша алып тасталсын;мынадай мазмұндағы 23-1) тармақшамен жəне 31) тармақшадағы

«санын ұстауға 2015 жылға арналған ағымдағы нысаналы трансферттердi бөлу жəне (немесе) оларды пайдаланудың тəртiбi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi негiзiнде айқындалады.» деген сөздер «санын ұстауға;» деген сөздермен ауыстырылып, 32)

тармақшамен толықтырылсын:«23-1) «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы шеңберінде

жеке кəсіпкерлікті қолдауға;»;«32) инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдарды сатып алуға

2015 жылға арналған ағымдағы нысаналы трансферттердi бөлу жəне (не-месе) оларды пайдаланудың тəртiбi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi негiзiнде айқындалады.»;

3) 22, 24 жəне 26-баптар мынадай редакцияда жазылсын:«22-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылға арналған

резервi 322 134 421 мың теңге сомасында бекiтiлсiн.»;«24-бап. 2015 жылға арналған республикалық бюджетте мемлекет

кепiлдiк берген қарыздарды өтеу жəне оларға қызмет көрсету үшiн 340 056 мың теңге көзделсiн.»;

«26-бап. 2015 жылғы 31 желтоқсанға үкiметтiк борыш лимитi 8 200 000 000 мың теңге мөлшерiнде белгiленсiн.»;

4) көрсетілген Заңға 1 жəне 4-қосымшалар осы Заңға 1 жəне 2-қосымшаларға сəйкес редакцияда жазылсын.

2-бап. Осы Заң 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.



«2015 - 2017 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 30 қарашадағы № 425-V ҚРЗ Заңына

1-қосымша

«2015 - 2017 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 28 қарашадағы № 259-V Заңына

1-қосымша2015 жылға арналған республикалық бюджет




(Жалғасы. Басы 20-бетте).

1 желтоқсан 2015 жылwww.egemen.kz22(Жалғасы. Басы 20-21-беттерде).



1-бап. Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан кепілдендірілген трансферттің мөлшерлері Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан 2016 – 2018 жылдарға арналған республикалық бюджет-

ке кепілдендірілген трансферттің мынадай мөлшерлері бекітілсін:2016 жыл – 2 400 000 000 мың теңге;2017 жыл – 2 400 000 000 мың теңге;2018 жыл – 2 400 000 000 мың теңге.

2-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тəртібі1. Осы Заң 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі. 2. «Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан 2015 – 2017 жылдарға арналған

к е п і л д е н д і р і л г е н т р а н с ф е р т т у р а л ы » 2 0 1 4 ж ы л ғ ы 2 8 қ а р а ш а д а ғ ы Қ а з а қ с т а н Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2014 ж., №22, 132-құжат) күші жойылды деп танылсын.



2007 жылғы 6 қазандағы Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына мүше мемлекеттердің құқық қорғау органдары мен арнайы қызметтерін жарақтандыру үшін арнайы техника мен арнайы құралдарды жеткізудің жеңілдікті шарттары туралы келісімге өзгерістер енгізу туралы 2014 жылғы 23 желтоқсанда Мəскеуде жасалған екінші хаттама ратификациялансын.



Қазақстан Республикасының ЗаңыҚазақстан Республикасының Ұлттық қорынан 2016-2018 жылдарға арналған кепілдендірілген трансферт туралы

Қазақстан Республикасының Заңы2007 жылғы 6 қазандағы Ұжымдық қауіпсіздік туралы

шарт ұйымына мүше мемлекеттердің құқық қорғау органдары мен арнайы қызметтерін жарақтандыру

үшін арнайы техника мен арнайы құралдарды жеткізудің жеңілдікті шарттары туралы келісімге

өзгерістер енгізу туралы екінші хаттаманы ратификациялау туралы

1-бап. 2016 – 2018 жылдарға арналған республикалық бюджет тиісінше 1, 2 жəне 3-қосымшаларға сəйкес, оның ішінде 2016 жылға мынадай көлемдерде бекiтiлсiн:

1) кiрiстер – 6 847 486 534 мың теңге, оның iшiнде:салықтық түсiмдер бойынша – 3 494 770 635 мың теңге;салықтық емес түсiмдер бойынша – 154 171 650 мың теңге;негiзгi капиталды сатудан түсетiн түсiмдер бойынша – 16 383 224 мың теңге;трансферттер түсiмдерi бойынша – 3 182 161 025 мың теңге;2) шығындар – 7 406 543 406 мың теңге;3) таза бюджеттiк кредиттеу – 86 544 407 мың теңге, оның iшiнде:бюджеттiк кредиттер – 179 635 074 мың теңге;бюджеттiк кредиттердi өтеу – 93 090 667 мың теңге;4) қаржы активтерiмен жасалатын операциялар бойынша сальдо – 77 843 536 мың теңге, оның iшiнде:қаржы активтерiн сатып алу – 80 493 536 мың теңге;мемлекеттiң қаржы активтерiн сатудан түсетiн түсiмдер – 2 650 000 мың теңге;5) бюджет тапшылығы – -723 444 815 мың теңге немесе елдiң iшкi жалпы өнiмінің 1,6 пайызы;6) бюджет тапшылығын қаржыландыру – 723 444 815 мың теңге.2-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте Ресей Федерациясының «Байқоңыр» кешенiн

пайдаланғаны үшін 34 500 000 мың теңге сомасында жəне əскери полигондарды пайдаланғаны үшін 6 227 100 мың теңге сомасында жалдау ақыларының түсiмдері көзделсiн.

3-бап. Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына жiберiлетiн 2016 жылға арналған бюджетке түсетiн түсiмдердiң көлемдерi 4-қосымшаға сəйкес бекiтiлсiн.

4-бап. Тиiстi бюджеттiң кiрiсiне мыналар есептелетiн болып белгiленсiн: Бiрыңғай бюджеттiк сыныптаудың бюджет түсімдері сыныптамасының «Пайдалы қазбаларды өндіруге

салынатын салық» коды бойынша – жер қойнауын пайдаланушылардың роялти бойынша берешегі, сондай-ақ салық режимі тұрақтылығының кепілдіктері сақталатын жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар бойынша роялти;

Бiрыңғай бюджеттiк сыныптаудың бюджет түсімдері сыныптамасының «Əлеуметтiк салық» коды бойынша – бұрын Зейнетақы қорына, Зейнетақы төлеу жөнiндегi мемлекеттiк орталыққа, Мiндеттi медициналық сақтандыру қорына, Мемлекеттiк əлеуметтiк сақтандыру қорына, Жұмыспен қамтуға жəрдемдесу қорына аударылып келген жарналар бойынша берешек, сондай-ақ бұрын автомобиль жол-дарын пайдаланушылардың Жол қорына түсiп келген аударымдары.

Бұл ретте салық режимі тұрақтылығының кепілдіктері сақталатын жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар бойынша қызметті жүзеге асыратын салық төлеушілер жоғарыда көрсетілген аударымдар-ды немесе əлеуметтік салықты «Міндетті əлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес есептелген Мемлекеттік əлеуметтік сақтандыру қорына аударымдардың сомасына азайтады;

«Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген бензин (авиациялық бензинді қос пағанда) жəне дизель отыны» коды бойынша – бұрын Жол қорына түсiп келген бензиннен жəне дизель отынынан алы-натын алым бойынша берешек.

5-бап. Жұмыс берушiлер еңбекке уақытша жарамсыздығы, жүктiлiгi мен босануы бойынша, бала туған кезде, жерлеуге есептеген, Мемлекеттiк əлеуметтiк сақтандыру қорынан төленiп келген жəрдемақы сомаларының көрсетілген қорға аударымдардың есепке жатқызылған сомасынан асып түсуі нəтижесiнде 1998 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша құралған терiс сальдо ай сайын жалақы қорының 4 пайы-зы шегiнде əлеуметтiк салық төлеу есебiне жатқызылады.

6-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте облыстық бюджеттерден жəне республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттерінен республикалық бюджетке бюджеттiк алып қоюлардың көлемдерi 213 852 809 мың теңге сомасында көзделсiн, оның iшiнде:

Атырау облысынан – 73 202 568 мың теңге;Маңғыстау облысынан – 25 712 825 мың теңге;Алматы қаласынан – 97 684 008 мың теңге;Астана қаласынан – 17 253 408 мың теңге.7-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте Ақмола, Қарағанды, Қостанай жəне Маңғыстау

облыстарының облыстық бюджеттерінен облыстардың ішкі істер департаменттерінің оқу орталықтарын күтіп-ұстауға арналған шығыстарды республикалық бюджетке беруге байланысты 424 637 мың теңге со-масында трансферттер түсiмдері көзделсін.

8-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте Ақмола, Алматы, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан облыстарының облыстық бюджеттерінен жан басына шаққандағы қаржыландыруды ендіру бойынша сынақтан өткізу үшін мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарына сəйкес орта білім беру ұйымдарында 10 – 11-сыныптар үшін білім беру процесін жүзеге асыруға көзделген шығыстарды беруге байланысты 883 579 мың теңге сомасында трансферттер түсiмдері көзделсін.

9-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан кепiлдендірiлген трансферт мөлшерi 2 400 000 000 мың теңге сомасында көзделсiн.

10-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығында айқындалған мақсаттарға нысаналы трансферт 567 000 000 мың теңге сомасында көзделсін.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан нысаналы трансфертті бөлу жəне (немесе) оны пайдаланудың тəртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.

11-бап. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап:1) жалақының ең төмен мөлшерi – 22 859 теңге;2) мемлекеттiк базалық зейнетақы төлемiнiң мөлшерi – 11 965 теңге;3) зейнетақының ең төмен мөлшерi – 25 824 теңге;4) жəрдемақыларды жəне өзге де əлеуметтiк төлемдердi есептеу, сондай-ақ Қазақстан Республикасының

заңнамасына сəйкес айыппұл санкцияларын, салықтарды жəне басқа да төлемдердi қолдану үшiн айлық есептiк көрсеткiш – 2 121 теңге;

5) базалық əлеуметтiк төлемдердiң мөлшерiн есептеу үшiн ең төмен күнкөрiс деңгейiнiң шамасы 22 859 теңге болып белгiленсiн.

12-бап. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап азаматтық қызметшiлерге еңбекақы төлеу жүйесiнiң жаңа моделi бойынша еңбекақы төлеу, сондай-ақ оларға лауазымдық айлықақыларына ерекше еңбек жағдайлары үшiн 10 пайыз мөлшерiнде ай сайынғы үстемеақы төлеу белгiленсiн.

13-бап. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап əскери қызметшілерге (мерзiмдi қызметтегі əскери қызметшілерден басқа) жəне арнаулы мемлекеттік жəне құқық қорғау органдарының, мемлекеттік фельдъегерлік қызметтің қызметкерлеріне тұрғынжайды күтіп-ұстауға жəне коммуналдық қызметтерге ақы төлеуге ақшалай өтемақының айлық мөлшерi 3 739 теңге сомасында белгiленсiн.

14-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте республикалық бюджеттен облыстық бюд-жеттерге берiлетiн субвенциялар көлемдерi 836 882 948 мың теңге сомасында көзделсiн, оның iшiнде:

Ақмола облысына – 52 707 119 мың теңге;Ақтөбе облысына – 8 621 042 мың теңге;Алматы облысына – 91 087 781 мың теңге;Шығыс Қазақстан облысына – 80 124 382 мың теңге;Жамбыл облысына – 94 008 044 мың теңге;Батыс Қазақстан облысына – 37 001 397 мың теңге;Қарағанды облысына – 16 132 736 мың теңге;Қызылорда облысына – 80 719 104 мың теңге;Қостанай облысына – 55 912 375 мың теңге;Павлодар облысына – 7 278 411 мың теңге;Солтүстiк Қазақстан облысына – 57 470 936 мың теңге;Оңтүстiк Қазақстан облысына – 255 819 621 мың теңге.15-бап. Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерiне:1) дағдарыстық жағдай қаупі төнген жəне туындаған кезде іс-қимылдар бойынша оқу-жаттығулар

жүргізуге;2) жергілікті атқарушы органдардың агроөнеркəсіптік кешен бөлімшелерін ұстауға;3) қайта өңдеушi кəсiпорындардың ауылшаруашылық өнiмiн тереңдете қайта өңдеп өнiмдер өндіруі

үшiн оны сатып алу шығындарын субсидиялауға;4) инвестициялық салымдар кезінде агроөнеркəсіптік кешен субъектісі шеккен шығыстардың бір

бөлігін өтеуге;5) агроөнеркəсiптiк кешен субъектiлерiнiң қарыздарын кепiлдендiру жəне сақтандыру шеңберiнде

субсидиялауға;6) агроөнеркəсіптік кешен саласындағы дайындаушы ұйымдарға есептелген қосылған құн салығы

шегінде бюджетке төленген қосылған құн салығының сомасын субсидиялауға;7) əкімшілік мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысының деңгейін арттыруға;8) азаматтық хал актілерін тіркеу бөлімдерінің штат санын ұстауға;9) мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында мемлекеттік білім беру тапсырысын іске асыруға;10) орта білім беру ұйымдарының 10 – 11-сыныптарында жан басына шаққандағы қаржыландыруды

сынақтан өткізуге;11) техникалық жəне кəсіптік білім беру ұйымдарында мамандарды даярлауға арналған мемлекеттік

білім беру тапсырысын ұлғайтуға;12) жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде техникалық жəне

кəсіптік білім беру ұйымдарында білім алушылардың стипендияларының мөлшерін ұлғайтуға;13) жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде техникалық

жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің медициналық ұйымдарында білім алушылардың стипендияларының мөлшерін ұлғайтуға;

14) «Өрлеу» жобасы бойынша шартты ақшалай көмекті ендіруге;15) аудандық маңызы бар жəне селоның денсаулық сақтау субъектілерінің халыққа медициналық көмек

көрсетуіне жəне амбулаториялық-емханалық көмек көрсетуге;16) онкологиялық науқастарға медициналық көмек көрсетуге;

Қазақстан Республикасының Заңы2016 – 2018 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы

17) тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін қамтамасыз етуге жəне кеңейтуге;18) дəрілік заттарды, вакциналарды жəне басқа да иммундық-биологиялық препараттарды сатып алуға;19) жергiлiктi бюджеттерден қаржыландырылатын азаматтық қызметшiлерге еңбекақы төлеу жүйесiнiң

жаңа моделiне көшуге, сондай-ақ оларға лауазымдық айлықақыларына ерекше еңбек жағдайлары үшiн ай сайынғы үстемеақы төлеуге;

20) арнаулы əлеуметтік қызметтер көрсету стандарттарын енгізуге;21) үкіметтік емес ұйымдарда мемлекеттік əлеуметтік тапсырысты орналастыруға;22) Қазақстан Республикасында мүгедектердiң құқықтарын қамтамасыз ету жəне өмiр сүру сапасын

жақсарту жөнiндегi 2012 – 2018 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарын іске асыруға;23) кохлеарлық импланттарға сөйлеу процессорларын ауыстыру жəне теңшеу жөніндегі көрсетілетін

қызметтерге;24) жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қолдауға;25) елді мекендерді шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау үшін жерасты суларына іздестіру-барлау

жұмыстарын ұйымдастыруға жəне жүргізуге;26) көлiк инфрақұрылымының басым жобаларын қаржыландыруға;27) профилактикалық дезинсекция мен дератизация жүргізуге (инфекциялық жəне паразиттік

аурулардың табиғи ошақтарының аумағындағы, сондай-ақ инфекциялық жəне паразиттік аурулардың ошақтарындағы дезинсекция мен дератизацияны қоспағанда);

28) жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау жөніндегі уəкілетті органның штат санын ұстауға;29) сəулет, қала құрылысы, құрылыс жəне мемлекеттік сəулет-құрылыс бақылауы істері жөніндегі

жергілікті атқарушы органдардың штат санын ұстауға;30) ауызсумен жабдықтаудың баламасыз көздері болып табылатын сумен жабдықтаудың аса маңызды

оқшау жүйелерінен ауызсу беру жөнінде көрсетілетін қызметтердің құнын субсидиялауға;31) өңiрлерде жеке кəсiпкерлiктi қолдауға 2016 жылға арналған ағымдағы нысаналы трансферттерді

бөлу жəне (немесе) оларды пайдаланудың тəртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.

16-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте жалға берілетін тұрғын үй құрылысы үшін 30 жыл мерзімге «Бəйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» акционерлік қоғамын бюджеттік кредиттеу тетігі арқылы кейіннен 19 092 292 мың теңге бере отырып, 2016 жылғы 31 наурызға дейінгі мерзімге жергілікті атқарушы органдарды бюджеттік кредиттеу тетігі арқылы бұрын басталған кредиттік тұрғын үй жобала-рын аяқтауға «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» акционерлік қоғамы үшін 19 092 292 мың теңге сомасында 2015 жылы бөлінген бюджеттік кредиттерді қайтару көзделсін.

«Бəйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» акционерлік қоғамын бюджеттік кредиттеу қаражатын пай-далану тəртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.

17-бап. Мынадай:1) облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттеріне тұрғын үй жобалауға

жəне (немесе) салуға кредит беру;2) инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалау, дамыту жəне (немесе) жайластыру;3) коммуналдық тұрғын үй қорының тұрғын үйін жобалау жəне (немесе) салу, реконструкциялау

бағыттары бойынша іске асырылатын Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы шеңберінде қаражатты бөлу жəне (немесе) оны пайдаланудың тəртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.

18-бап. Облыстық бюджеттерге моноқалаларда, шағын қалалар мен селолық елді мекендерде кəсіпкерлікті дамытуға жəрдемдесуге 2016 жылға кредиттер сомаларын бөлу Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.

19-бап. Жұмыспен қамту 2020 жол картасын іске асыруға арналған қаражатты бөлу жəне (немесе) оны пайдаланудың тəртiбi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi негiзiнде айқындалады.

20-бап. Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін базалық қаржыландыру бой-ынша қаражатты бөлу Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.

21-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2016 жылға арналған резервi 409 145 845 мың теңге со-масында, оның iшiнде арнайы резерв 225 543 493 мың теңге сомасында бекiтiлсiн.

22-бап. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлiгi шығындарының құрамында мемлекеттiк материалдық резервті қалыптастыруға жəне сақтауға республикалық бюджет кірістерінде жаңарту тəртібінде шығарылған материалдық құндылықтарды өткізуден түскен 9 054 814 мың теңге сомасындағы қаражатты көрсете отырып, 8 975 732 мың теңге сомасында қаражат көзделгені ескерілсін.

23-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджетте мемлекет кепiлдiк берген қарыздарды өтеу жəне оларға қызмет көрсету үшiн 557 039 мың теңге көзделсiн.

24-бап. 2016 жылы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк кепiлдiктерiн беру лимитi 1 500 000 000 мың теңге мөлшерiнде белгiленсiн.

25-бап. 2016 жылғы 31 желтоқсанға үкiметтiк борыш лимитi 8 924 000 000 мың теңге мөлшерiнде белгiленсiн.

26-бап. 2016 жылы мемлекеттiң кепiлгерлiк беру лимитi 107 616 000 мың теңге мөлшерiнде белгiленсiн.27-бап. 2016 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік концессиялық міндеттемелерінің

лимиті 1 369 497 307 мың теңге мөлшерінде белгіленсін.28-бап. 2016 жылға арналған республикалық бюджеттi атқару процесiнде секвестрлеуге жатпайтын

республикалық бюджеттiк бағдарламалардың (кіші бағдарламалардың) тiзбесi 5-қосымшаға сəйкес бекiтiлсiн.

2016 жылға арналған жергiлiктi бюджеттердi атқару процесiнде 6-қосымшаға сəйкес жергiлiктi бюджеттiк бағдарламалар секвестрлеуге жатпайды деп белгiленсiн.

29-бап. Осы Заң 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.


Астана, Ақорда, 2015 жылғы 30 қараша№426-V ҚРЗ

«2016 – 2018 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы»

Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 30 қарашадағы № 426-V ҚРЗ Заңына

5-ҚОСЫМША

2016 жылға арналған республикалық бюджетті атқарупроцесінде секвестрлеуге жатпайтын республикалық

бюджеттік бағдарламалардың (кіші бағдарламалардың) тізбесі


Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 30 қарашадағы

№ 426-V ҚРЗ Заңына6-ҚОСЫМША

2016 жылға арналған жергілікті бюджеттерді атқару процесіндесеквестрлеуге жатпайтын жергілікті бюджеттік бағдарламалардың тізбесі Атауы Білім беру Жалпы білім беру Арнаулы білім беру бағдарламалары бойынша жалпы білім беруМамандандырылған білім беру ұйымдарында дарынды балаларға жалпы білім

беру Денсаулық сақтау Аудандық маңызы бар жəне ауыл денсаулық сақтау субъектілерінің медициналық

көмекті жəне амбулаториялық-емханалық көмекті халыққа тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде көрсетуі

Республикалық бюджет қаражаты есебінен көрсетілетін жəне аудандық маңызы бар жəне ауылдың денсаулық сақтау субъектілері көрсететін медициналық көмекті қоспағанда, бастапқы медициналық-санитариялық көмек жəне медициналық ұйымдар мамандарын жіберу бойынша денсаулық сақтау субъектілерінің стационарлық жəне стационарды алмастыратын медициналық көмек көрсетуі

Жергілікті денсаулық сақтау ұйымдары үшін қанды, оның құрамдауыштары мен препараттарын өндіру

Салауатты өмір салтын насихаттау Республикалық бюджет қаражаты есебінен көрсетілетін жəне аудандық маңызы

бар жəне ауылдың денсаулық сақтау субъектілері көрсететін медициналық көмекті қоспағанда, жедел медициналық көмек көрсету жəне санитариялық авиация

Туберкулез, жұқпалы аурулар, психикалық күйзеліс жəне мінез-құлқының бұзылуынан, оның ішінде психикаға белсенді əсер ететін заттарды қолдануға бай-ланысты, зардап шегетін адамдарға медициналық көмек көрсету

Қазақстан Республикасында ЖИТС-тің алдын алу жəне оған қарсы күрес жөніндегі іс-шараларды іске асыру

Туберкулезбен ауыратын науқастарды туберкулезге қарсы препараттармен қамтамасыз ету

Диабетпен ауыратын науқастарды диабетке қарсы препараттармен қамтамасыз етуОнкогематологиялық науқастарды химия препараттарымен қамтамасыз етуСозылмалы бүйрек функциясының жетіспеушілігі бар, аутоиммунды, орфандық

аурулармен ауыратын, иммунитеті жеткіліксіз науқастарды, сондай-ақ бүйрегін транспланттаудан кейінгі науқастарды дəрілік заттармен қамтамасыз ету

Онкологиялық науқастарға тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде медициналық көмек көрсету

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде скринингтік зерттеулер жүргізу

Жаңадан іске қосылатын денсаулық сақтау объектілерін күтіп-ұстауХалықтың жекелеген санаттарын амбулаториялық деңгейде дəрілік заттармен жəне

балаларға арналған жəне емдік тағамдардың арнаулы өнімдерімен қамтамасыз етуАзаматтардың жекелеген санаттарын дəрілік заттармен амбулаториялық емдеу

деңгейінде жеңілдетілген жағдайда қамтамасыз етуГемофилиямен ауыратын науқастарды қанды ұйыту факторларымен қамтамасыз етуХалыққа иммундық профилактика жүргізу үшін вакциналарды жəне басқа

медциналық иммундық биологиялық препараттарды орталықтандырылған сатып алу жəне сақтау

Жіті миокард инфаркті бар науқастарды тромболитикалық препараттармен қамтамасыз ету

Шұғыл жағдайларда сырқаты ауыр адамдарды дəрігерлік көмек көрсететін ең жақын денсаулық сақтау ұйымына дейін жеткізуді ұйымдастыру

Ана мен баланы қорғау бойынша қызмет көрсету


Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»

Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 30 қарашадағы № 425-V ҚРЗ Заңына

2-ҚОСЫМША

«2015 – 2017 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы «28» қарашадағы № 425-V ҚРЗ Заңына

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына жіберілетін 2015 жылға арналған бюджет түсімдерінің көлемі

Кіші бағдарлама

(Соңы. Басы 20-22-беттерде).

1 желтоқсан 2015 жылwww.egemen.kz24Құрметті акционерлер!

«Банк ЦентрКредит» акционерлік қоғамы, орналасқан мекенжайы: Алматы қ., Əл-Фараби д-лы, 38 2015 жылғы 11 желтоқсанда Директорлар кеңесінің бастамасы бойынша жергілікті уақытпен сағат 10-да акционерлердің кезек-тен тыс жалпы жиналысын жоғарыда көрсетілген мекенжайда, акционерлер отырысының күн тəртібіндегі мəселе акционерлердің жалпы жиналысының құзыреттілігіне мүлде қатысты болмауына байланысты өткізілмейтіндігі туралы хабарлайды.

Сіздерді қызықтыратын барлық сұрақтар бойынша мына телефондарға хабарласуды сұраймыз: 2 598 598, ішкі 10430, 12327.

Уважаемые акционеры!Акционерное общество «Банк ЦентрКредит», находящееся по адре-

су: г.Алматы, пр. Аль-Фараби, 38 уведомляет об отмене проведения по инициативе Совета директоров 11 декабря 2015 года в 10 часов местно-го времени внеочередного общего собрания акционеров по указанному выше адресу в связи с тем, что вопрос повестки дня заседания собрания акционеров не относится к исключительной компетенции общего со-брания акционеров.

По всем интересующим Вас вопросам просьба обращаться по телефонам: 2 598 598, вн. 10430, 12327.

Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Ғылыми-зерттеу институты директорының бос лау-азымына орналасу үшін конкурс жариялайды.

Конкурс қатысушыларына қойылатын талаптар: тиісті мамандық бой-ынша жоғары (немесе жоғары оқу орнынан кейінгі) білімі; ғылыми жұмыс өтілі немесе басшы лауазымдарда еңбек өтілі кемінде 5 жыл, ғылым докто-ры (кандидаты) ғылыми дəрежесі болған жағдайда – ғылыми-педагогикалық жұмыс өтілі кемінде 3 жыл болуы тиіс.

Конкурсқа қатысу үшін мына құжаттар тапсырылуы қажет: өтініш; кадрларды есепке алу бойынша жеке парағы; өмірбаян; жоғары білімі мен академиялық жəне ғылыми дəрежесі туралы дипломдардың, ғылыми атағы туралы құжаттардың көшірмелері жəне салыстыру үшін түпнұсқалары; қайта даярлау жəне біліктілікті арттыру туралы сертификаттардың көшірмесі (болған жағдайда) жəне салыстыру үшін түпнұсқалары; ғылыми жұмыстар мен өнертабыстардың тізімі (болған жағдайда); № 086 нысанындағы медициналық анықтама; Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика жəне арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің есептері бойынша тұлғаның қылмыстық құқық бұзушылық жасауы туралы мəліметтердің болуы не болмауы туралы анықтама.

Конкурсқа құжаттарды тапсыру мерзімі – хабарландыру жарияланған күннен бастап отыз күнтізбелік күннен кешіктірілмей, сағат 18.30-ға дейін.

Құжаттар мына мекенжай бойынша қабылданады: 010000, Астана қаласы, Абай даңғылы, 33а, 1106-кабинет.

Қосымша ақпарат алу үшін мына телефондарға хабарласыңыздар: 8(7172)753295, 753505, www.pa-academy.kz; [email protected]

Академия государственного управления при Президенте Республики Казахстан объявляет конкурс на замещение вакантной должности директора Научно-исследовательского института.

Требования к участникам конкурса: высшее (или послевузовское) образование по соответствующей специальности; стаж научной работы или на руководящих должностях не менее 5 лет, при наличии ученой сте-пени доктора (кандидата) наук – стаж научно-педагогической работы не менее 3 лет.

Для участия в конкурсе необходимо представить следующие доку-менты: заявление; личный листок по учету кадров; автобиография; копии дипломов о высшем образовании , академической и ученой степени, документ об ученом звании и подлинники для сверки; копии сертификатов о пере-подготовке и повышении квалификации (при наличии) и подлинники для сверки; список научных работ и изобретений (при наличии); медицинская справка по форме № 086; справка о наличии либо от сутствии сведений по учетам выдаваемая Комитетом правовой статистике и специальным учетам Генеральной прокуратуры Республики Казахстан о совершении лицом уго-ловного правонарушения.

Срок подачи документов на конкурс – не позднее тридцати календарны х дней со дня опубликования объявления, до 18.30 часов.

Прием документов осуществляется по адресу: 010000, г.Астана, пр. Абая, 33а, каб. 1106.

За дополнительной информацией обращаться по тел. 8 ( 7172)753295, 753505, www.pa-academy.kz; [email protected]

Исахова Майра Альмахановнаға Еңбек Қызыл Ту орденді Абай атындағы Қазақ педагогикалық институты берген ТВ-І № 195825 дипломы жəне қосымшасы жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын.

Назар аударыңыз!Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік жəне

жекешелендіру комитеті сауда-саттық өткізу туралы «Егемен Қазақстан» газетінің 2015 жылғы 28 қарашадағы № 229 (28707) санында жарияланып, Астана қаласының уақыты бойынша 10.00 сағатта www.gosreestr.kz Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында 2015 жылғы 15 желтоқсанға белгіленген ақпараттық хабарламасындағы «Алматы қаласы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті бойынша» бөліміндегі 3-13 жолдар жəне 15-37 жолдар алынып тасталатындығын хабарлайды.

Анықтама үшін телефон: 8(727) 313-07-85.

Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №703 ek

Меншік иесі:“Егемен Қазақстан”

республикалық газеті”акционерлік қоғамы

ПрезидентСауытбек АБДРАХМАНОВ

Вице-президент – бас редакторЖанболат АУПБАЕВ

Вице-президентЕркін ҚЫДЫР

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А.

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-07-87.БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru, egemenkz@maіl.kz. Интернет-редакция: [email protected]Алматыда: факс (727) – 273-07-87, электронды пошта – [email protected]

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – 8 (712-2) 31-74-13;

Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91;Қарағанды – 8 (721-2) 43-69-31;Қостанай – 8 (714-2) 39-12-15;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (775) 336-47-57;

Өскемен – 8 (778) 454-86-11;Павлодар – 8 (718-2) 54-31-56;Тараз – 8 (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, [email protected] Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, [email protected]

Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.А

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы

5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне

ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009

Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы203 394 дана.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 12 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921

Газет мына қалалардағы:010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС,050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС,110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС,030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ,080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,090000, Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы,070002, Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШС баспаханаларында басылып шықты.

Нөмірдің кезекші редакторы

Жақсыбай САМРАТ.

Конгресс «100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет» Ұлт жоспары бойынша институттық реформаларды жүзеге асыру аясында Мəдениет жəне спорт министрлігінің қол дауы мен Қазақ ғылыми-зерттеу мəдениет инсти-тутымен бірлесіп өткізіліп отырған шара.

Сонымен қоса, бұл Конгресс ЮНЕСКО-ның, Халықаралық Кітап-ханалық ассоциациялар мен меке-мелер федерациясының (ИФЛА) жəне Еуразия кітапханашылары ассоциациясының (ЕКА) қолдауы-мен өтті.

Конгреске Мəдениет жəне спорт министрі Арыстанбек Мұха-медиұлы, Ресей Жазушылары

одағы басқармасының хатшысы, қоғам қайраткері, ақын, аударма-шы Владимир Бояринов, Қытай Халық Республикасы Мемлекеттік сый лы ғының лауреаты, жазушы Акбар Мəжитұлы, Мимар Синан университетінің профессоры Аб-дуакап Қара (Түркия), ақын, аудар-машы, Қырғызстан жас қаламгерлері одағының төрағасы Нұрлан Калы-беков, Б. Ельцин атындағы прези-дент кітапханасы ақпараттық ресурс-тарды құру жəне өңдеу бөлімінің библиографы Яна Рыженкова (Ре-сей, Санкт-Петербург), «Элар» кор-порациясының кітапханалармен жұмыс департаментінің директоры Вадим Андрейнюк (Ресей, Мəскеу), Əзербайжан Ұлттық кітапханасының

кітапханатану ғылыми-зерттеу бөлімінің меңгерушісі Айгюн Гад жиева (Əзербайжан, Баку), т.б.қатысты.

Аталған шараға көрнекті қа-зақ стандық қоғам жəне саясат қайраткерлері, ғалымдар, ақын-жазушылар, меценаттар, мəдениет-танушылар мен баспагерлер, жур-налистер, оқытушылар, мемлекеттік мекемелердің жетек шілері мен жауапты қызметкерлері, мəдениет, білім жəне ғылым саласы өкілдері, кітапханашылар қатысты.

Конгрестің түпкі мақсаты – болашақ буынның шығармашылық жəне əлеуметтік белсенділігін арт-тыру, ұлттың интеллектуалдық əлеуетін көтеру құралы, мəдениеттің маңызды элементі ретіндегі оқуға жан-жақты қолдау көрсету, ұлттың интеллектуалдық жəне рухани дең гейін көтеруге қажетті құрал іспетті оқуға халықты тарту. Жалпы

Конгресс бағдарламасында 8 секция жоспарланған екен. Атап айтсақ, үнқатысу алаңы: «Нұрлы Жол – болашаққа бастар жол»; «Мəңгілік Ел ұлттық идеясы» оқуды дамыту мен ақпараттық коммуникациялар контекстінде» Н.Гаркавец «Кодекс Куманикус»: Жаңа оқы лым жəне жаңа толық басылым»; Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, жазушы-драма-тург, «Жəңгір хан» пьесасының авто-ры Р.Қ.Отарбаевпен кездесу; «Балалар жəне кітап – бүкіл əлемдік мүдде».

«Əдебиет шексіз» шығар ма-шы лық алаңы» (Қазақстандағы Мем лекеттік сыйлық иегерлерімен жəне Қазақстан, Қытай, Түркия, Қырғызстан, Ресейдің көрнекті ақын-жа зушыларымен кездесу), т.б.

Бұдан өзге «Жүз жылдан кейінгі көзқарас: шағатай, араб, парсы жəне басқа да тілдердегі сирек жəне құнды басылымдарды сақтау əрі пайдалану»;

Республикалық «Бір ел – бір кітап» акциясы. «2015 жыл кітабы – І. Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясы екенін айта кетелік.

С о л с е к і л д і Қ ұ р б а н ғ а л и

Хали дидің «Тауарих-и хамса-ий шар-ки» атты қазақ тіліне тəржімаланған кітабының тұсаукесері өтіп, «Қазақ-стан халқы əдебиеті жəне ұлттық ұқсастықтар» сұхбат алаңы көп мəселенің ұйытқысы болды.

«English for all» тіл үйрену клу бы ұйымдастыруымен өтетін мүмкіндігі шектеулі оқырман дардың сұхбат алаңы да көңілден шықты.

«Оқырман қауым – Ұлы Дала елінің болашағы» тақырыбында жа-зушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Ұлттық кі тап хананың бас директоры Ə.Ас қаров баяндама жа-сады.

Алқалы жиын қорытындысында – І.Есенберлиннің «Көш пенді лер» трилогиясына арналған «Үздік əде-би-поэтикалық шығарма» жəне І.Есенберлиннің «Көш пен ділер» трилогиясына үздік иллюстрация», «Оқу – бұл сəнді!» фотосуреттер байқауы ұйым да с тырылды.

Раушан ТƏУІРХАНҚЫЗЫ, журналист.

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан».

Облыстық мұрағатта қойылған «Тəуелсіз Қазақстанның Тұң ғыш Президенті» көрмесін қызық-таушылар көп. Экспонаттар ара-сында Мемлекет басшысының еңбектері мен құнды құжаттар, болат балқытушының киімі, жер-гілікті суретші Александр Ши мов салған портрет, Ресейден, Алма-тыдан жеткізілген сирек жəдігерлер айрықша назар аудартады.

– Шараның басты мақсаты – егемендігімізді қалыптастыру мен

дамытудағы, əлемдік қоғам дастыққа танытудағы Елбасының көп вектор-лы саясатын көрсету, бүгінгі ұрпаққа үлгі ету. Көр меге 1990-1991 жылда-ры Сол түс тік Қазақстан облысын-да бол ған жұмыс сапары кезіндегі фото құжаттар алғаш қойылды,–дейді облыстық мұрағаттың дирек-торы Сəуле Мəлікова.

Осы шара аясында Елбасының өмірі мен қызметі жайлы жан-жақты сыр шертетін танымдық сабақтарға қатысушылардың қатары қалың. Мектеп оқушылары, арнайы орта жəне жоғары оқу орындарының студенттері «Тəуелсіз Қазақстанның

Тұңғыш Президенті» дəрістерін тыңдауға аса құлықты. Елбасының балалық шағы, еңбек жолы, сая-си қызметі туралы мағлұматтар алты бөлімге топтастырылған.

Тарих-экспозиция бөлімінің ма-маны Айгүл Сəрсенованың ай-туынша, осыдан үш жыл бұрын ашылған Тұңғыш Президент залын тамашалаушыларды «Мəңгілік Ел»

жасампаздық идеяларында, «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында алға тартылған мақсатты бағдарламалар қатты қызықтыратын көрінеді.

Сөз арасында жұртшылықтың қатысуымен жергілікті танымал тұлғалар мен естелік даталарды қамтитын күнтізбенің тұсаукесері де өткізілгенін айта кеткен жөн. Оған 331 атаулы дата мен 22-ден астам ақпараттық анықтама, өлке тарихы, экономикалық, ғылы-ми, мəдени салалардағы ең ма-ңызды оқиғалар, есімдері облыс тарихымен тығыз байланысты жер-лестеріміздің өмірбаяндары қам-тылған. 2016 жылдың басты оқиғасы – Тəуелсіздігіміздің ширек ғасыр мерейтойына топтамалар арналған.Солтүстік Қазақстан облысы.

Астана қаласындағы Назарбаев Зияткерлік мек-тебінің оқушылары «Asia park» ойын-сауық орталығында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күніне орай мерекелік флеш-моб ұйымдастырды.

Зияткерлік мектептің 40-қа жуық күйшісі көпшілік алдында Құрманғазының «Балбырауын», «Адай», «Көрұғлы» күйлерін шертті.

Қазақстандық пат рио-тизмді қалыптастыру, ұжым-ның ауызбіршілігін арттыру

мақсатында өткен шараға оқушылар бірнеше апта бұрын дайындалған.

Сауда орталығына кел-ген қонақтар аяқ астынан болған тосынсыйдың ерекше əсерлі болғандығын атайды. «Қазақтың қоңыр домбыра-сы шертілгенде бойымызды елжандылық сезім кернеп, күй делебемізді қоздырды», – дейді көрермендер.

Айта кетейік, еліміздің барлық облыс орталықтары мен қалаларындағы Назарбаев Зияткерлік мектептерінің оқушылары «Біз – Ұлы Дала ұрпағымыз» атты флеш-мобты бір уақытта орында-ды, деп хабарлады Астана қаласындағы Назарбаев Зияткерл ік мектеб ін ің баспасөз қызметі.

Білім жəне ғылым министрлігі жəне «Бөбек» балалар қорының бастамасы бой-ынша Астана қаласы білім басқармасының ұйымдастыруымен барлық жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдарда дəстүрге айналған «Ризашылық – балалар игілігі үшін жақсылық» атты жыл сайынғы мере-ке атап өтілді.

Оның «Қазақстан балалары – Нұрлы Жол мен» атты тақырыбы ағымдағы жылғы қоғамдық-маңызды оқиғалар – Қазақ хандығының 550 жылдығымен, Қазақстан Республикасы Конституциясының 20 жыл-дығымен, Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығымен ұштастырылды.

Іс-шараның мақсаты – жетім жəне ата-ананың қамқорлығынсыз қалған балалардың мəселесіне қоғамның назарын аудару, олардың адамгершілік-рухани дамуына ықпал ету, бойларында патриоттық сезім ояту, Отанға, еліне, жеріне деген сүйіспеншілікті сіңіру.

Мерекелік шара барысында түрлі тақы-рыптық іс-шаралар, соғыс жəне еңбек ардагерлерімен, Қазақстан халқы Ассам-блеясының мүшелерімен, аналар жəне əкелер кеңестерімен, балалар үйлерінің табысты түлектерімен, саясат, ғылым, мəдениет, өнер, спорт сынды түрлі салаларда жоғары көрсеткіштерге қол жеткізген танымал адам-дармен кездесулер өткізілді. Сондай-ақ, бала-лар шара аясында этномəдени орталықтарда, тарихи-өлкетану мұражайларында, театрлар-да, көрме залдарында, кітапханалар мен өзге де өнер ошақтарында болды.

Іс-шараға барлығы 300-ден астам жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мекеме тəрбие-ленушілері қатысты.

Аталмыш қайырымдылық іс-шарасы мейірімділіктің, ізгілік пен өзара түсініс-тіктің дəстүрлі мерекесі болып табылады.

Даниел ШАЙЫНҒАЗИН.

Серік ПІРНАЗАР, «Егемен Қазақстан».

Біз осыған дейін планетаның ең күшті адамы саналып кел-ген Хоссейн Резазадемен был-тырғы жылғы қыркүйек айында Алматыда өткен ауыр атлети-кадан əлем чемпионаты кезінде

жолығу бақытына ие болып едік. Дидарласу барысында Олимпиялық ойындардың екі дүркін, əлемнің төрт мəрте, Азия ойындарының екі рет, Азия-ның үш кезек чемпионы атанған «Иран Геркулесінің» өмір жолда-рына барлау жасап, жан сырынан хабар беретін біраз деректерге

қаныққанбыз. Біріншілікке өз елінің құрамасын əрі федерация президенті, əрі бас жаттықтырушы ретінде бастап келген толымды тұлға сонда өзі жөнінде өте жақсы əсер қалдырған. Сол кездесудің қорытындысында газет бетінде «Əлемдегі ең күшті адам» де-ген бастақырып берілген сұхбат жариялағанбыз. Бірақ сұхбатқа сонда алынған деректердің бəрі бірдей енгізілген жоқ. Мəселен, оның ұлтының əзербайжан екенін ашып айтқан жоқпыз. Ал 1978 жылы өмірге келген болашақ даңқты спортшы Ирандағы екі əзербайжан автономиясының біріне қарайтын Ардебиль қала-сында туып-өскен болатын.

Ө з і н і ң ə ң г і м е с і к е з і н д е

Хоссейн мырза қазіргі кездегі ат-леттер арасында осы кезге дейін тұғыр үстінде ешкімге жеңіліп көрмеген бір тарлан болса, оның қазақстандық Илья Ильин екенін айтып та айрықша сүйсінген еді. Мұнысы рас енді. Содан кейін өзінің де ересектер сайысына қатыса бастаған жылдардан бері қарай алдына ешкімді түсіріп көрмегенін байқатқан. Айтса айтқандай, ол 15 жыл мерзім бойы мызғымай тұрған қоссайыстағы рекордын ең алдымен 2000 жылы Сидней Олимпиадасында жа-сады. Австралия жерінде ол бірден үш рекордқа ен тақты. Алдымен жұлқа көтеруде 210 кило салмақты төбесінде тік ұстап тұрды. Сосын серпе көтеруде

262,2 килоны бағындырды. Ал осы екеуінің жиынтығы 472, 5 кило болып шыға келді. Үшеуі де ең үздік көрсеткіш! Бұдан кейін 2004 жылы Афинада өткен Олимпиялық ойындарда тағы бір рекордқа қол жеткізіп, қоссайыстағы көрсеткішін қай-талады. Нақтылай айтқанда, жұлқа көтеруде 209 килоны алды да, серпе көтеруде 263,5 кило салмақпен өз рекордына өзі өзгеріс енгізді. Бұл екеуінің қосындысы тағы да 472,5 кило болып тұра қалды.

Алматыдағы сырласу сə-тінде Хоссейн Резазаденің өз ре кордының енді ұзақ тұра бермейтінін де сөз еткені бар еді. Бұған соңғы жылдары əлемнің əр түкпірінен талантты ауыр салмақты атлеттердің көптеп көріне бастағаны себеп. Алайда, оны нақты кімнің жасауы мүмкін еке нін айту қиын. Ол тек сөз сорабында 2011 жылы жұлқа көтеруде 214 килоны алып, өзінің

бір рекордын жаңғыртқан шəкірті Бехдад Салимикордасиабиден кезінде көп үміт күткенін, бірақ оның кейін допинг дауымен талай алтын уақытын жіберіп алып, үлкен жарыстардан шеттеп қалғанына өкініш білдіріп қойған.

Енді, міне, Хоссейн келтірген болжам арада жылдан сəл ғана асқан шамада орындалып отыр. Əлемнің ең күшті адамының тұлғасы өзгерді. Бірақ ол көп-шіліктің күтпеген жерінен шықты. Оған осы кезге дейін жаһандық жа-рыста топ жарып көрмеген алып қол жеткізді. Ол – 26 жастағы Алексей Ловчев 2013 жылы Польшаның Вроцлав қаласында өткен əлем чемпионатында қола жүлделі болса, 2014 жылы Израильдің Тел-Авив шаһарында тұғыр теңселткен Еуропа біріншілігінде алтын медальдің иегері атанған еді. Ал Ресейдің 2014 жəне 2015 жылдарғы чемпионы. Оны өз əкесі Владимир Ловчев жаттықтырады.

Планетаның жаңа ең күшті

адамы туралы қолдағы бар мə-лімет осы. Оның күтпеген жер-ден болғаны сондай, Ресей басылымдарының өзі Алексей турасында əлі көсілтіп кеңінен жаза алмай жатыр. Дегенмен, ауыр атлетика көгіне жаңа жарық жұлдыздың келгенін енді бүкіл əлем мойындап отыр.

Сөз соңында Хьюстонда өткен əлем чемпионатында Қазақстан құрамасының да жақсы өнер көрсеткенін айта кетуіміз ке-рек. Командаға алғашқы алтын медальді Ниджат Рагимов əперген болса, келесі сондай жүлдені 105 килоға дейінгі салмақтағы Александр Зайчиков жеңіп алды. Бұлардан басқа, Алмас Өте-шов пен Жазира Жаппарқұл – күміс, ал Жасұлан Қыдырбаев қола медальдардың иегерлері атанды. Тағы екі спортшымыз – Маргарита Елисеева мен Светлана Подобедова алғашқы алтылықтың қатарынан табылып, командаға қажетті ұпайларын əперді.

Елімен етене Елбасы

Достық дəнекері

Спорт

Дїниежїзіндегі еѕ кїшті адаммəртебесі ресейлік ауыр атлет Алексей Ловчевке кґшті

Қарашаның 29-ына қараған түні Американың Хьюстон қаласында өтіп жатқан ауыр атлетикадан əлем чемпиона-тында 105 килодан жоғары салмақтағы ресейлік зілтемірші Алексей Ловчев қоссайыс қорытындысында рекордтық көрсеткіш – 475 кило салмақ көтеріп, чемпион атанумен бірге əлемдегі ең күшті адам мəртебесіне де қол жеткізді. Сөйтіп, ирандық атақты атлет Хоссейн Резазаденің 15 жылдан бері мызғымай тұрған рекордын жаңартты. Сондай-ақ, Ресей спортшысы осы жолы парсы алыбының серпе көтерудегі ре-кордына да өзгеріс енгізді.

Тўѕєыш Президентке арналєан кґрмеӨңірде Тұңғыш Президент күніне орай отыздан астам шара ұйымдастыру жоспарланса, солардың біріне Мемлекет басшы-сы Нұрсұлтан Назарбаевтың суреттерінің бірегей көрмесінің ашылғанын айтуға болады.

Халыќаралыќ оќу конгресі Жақында Астанадағы Ұлттық академиялық кітапханада Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күніне арналған «Оқырман қауым – Ұлы Дала Елінің болашағы» атты тақырыпта халықаралық оқу конгресі болып өтті.

Ќала білім беру мекемелеріндегі мереке

Оќушылар ґткізген флеш-моб

«Егемен Қазақстан» газетінің келесі нөмірі 2 желтоқсан, сəрсенбі күні шығады.

www.egemen.kz24

01 12 2015

Documents