01 deliblatska pescara

Deliblatska peščara

Deliblatska peščara oaza Evrope

Deliblatska peščara nalazi se u južnom banatu izmedu Dunava i zapadnih padina Karpata. Dugačka je oko 354 km, a široka oko 11 km i prostire se kao elipsa u pravcu jugoistok-severozapad. Po svom postanku, orografiji, klimi specificnosti flore i faune Deliblatska pešcara predstavlja jedinstven fenomen u Evropi, pa je svojevremeno nazvana Evropska Sahara. Impozantna veličina Deliblatske peščare, njena lepota i stalno smenjivanje boje cveća, lišca, prizemne i drvenaste flore cine ovaj dinski reljef izuzetno privlačnim. Svi se slažu da je ovaj prostor u jugoistočnom Banatu osoben i redak refugijum. Deliblatska peščara (“Evropska sahara„) jedinstvena u Evropi, nalazi se na 15 km od Bele Crkve. Prvo pošumljavanje radi vezivanja peska i sprečavanja razvejavanja započeto je 1818. godine za vreme Marije Terezije.

To je specijalni rezervat prirode, izletište i poznato lovište na krupnu divljač.

- 1 -


Deo ovog područja izlazi na Dunav gde se nalazi poznato stanište najraznovrsnijih ptica močvarica “ Labudovo okno „ . Po brežuljkastim padinama Bele Crkve nalaze se voćnjaci i vinogradi. Vekovna tradicija njihovog negovanja održala se do danas, pa je Bela Crkva poznata po kvalitetnom grožđu, kruškama, jabukama i rakiji jabukovači.

Deliblatska peščara se nalazi na krajnjem jugoistoku Vojvodine, U južnom Banatu, od Dunava - između sela Dubovac i Banatska Palanka, prema severozapadu do Vladimirovca - na teritoriji pet opština: Kovin, Vršac, Bela Crkva, Alibunar i Pančevo. Ima status specijalnog rezervata prirode, sa površinom od 29.639,59 ha.

Deliblatska peščara je geomorfoloska formacija eolskog porekla, nastala u deluvijumu, pripada retkom prirodnom fenomenu, jedinstvenom u Evropi, sa moćnim naslagama eolskog peska i izraženim dinskim reljefom. Nevezani pesak je nekada bio izuzetan problem, jer se pod dejstvom košave razvejavao širokim prostorima Panonske nizije. Zbog toga je Deliblatska peščara nazvana "Evropska sahara", ili "najstrarija pustinja u Evropi".

Dine žutog i sivog peska, sa maksimalnim visinskim kotama blizu 200 metara nadmorske visine (Pluc - 192 m, Cmi vrh - 189 m), pravilnog su jugoistočnog-severozapadnog (SE-NW) pravca prostiranja, kao što je usmeren i ceo kompleks Deliblatske peščare.

Fizičke osobine peska u tlu uslovljavaju specificnu hidrologiju i mezoklimu Deliblatske peščare, tako da površinskih vodotokova nema, a vodonosni horizonti su na većim dubinama, buseni bunari dubine od 100-400 m i tri stalne prirodne bare u manjim depresijama jugoistočnog dela - u "Niskoj peščari". Peščaru karakterišu velike dnevno-noćne i letnje-zimske amplitude kolebanja temperature vazduha i površine tla, rani jesenji

- 2 -


i pozni prolećni mrazevi, deficit vlage u tlu leti, uz intenzivnu sunčevu radijaciju, kao i izrazit sušni period tokom leta i jeseni. Košava je dominantni vetar, koji često duva uraganskim brzinama (do 180 km na sat).

Deliblatska peščara se odlikuje specifičnim i ekstremnim ekoloskim uslovima staništa, koji su uslovili specifičan živi svet, sa dominantnom zastupljenošću karakterističnih peščarskih i stepskih vrsta.

Mase živog peska vejaca danas su, uglavnom, vezane vegetacijom, koja je nastala pošumljavanjem tokom poslednjih 180 godina. Od ukupne površine Deliblatske peščare, sume pokrivaju 61%, žbunasta vegetacija 19%, travna zajednica 14% i 5% su ostale površine. Sadašnje stanje prirodnih vrednosti Deliblatske peščare rezultat je dugogodišnjeg gazdovanja antropogenog uticaja, naročito na prirodne procese koji se odvijaju. Žbunasta vegetacija se nalazi u ekspanziji, naročito glog i kleka, na površinama pod travnim formacijama.

Za područje Deliblatske peščare od autohtonih vrsta drveća karakteristični su: hrastovi, lipe, topole - među kojima su neke grupe starije od vremena poslednjeg razaranja ekosistema i biocenoze Peščare. Posebno mesto i značaj ima kleka, kao pionirska vrsta, a zatim glog, ruj, smreka i druge vrste. Od unetih vrsta dominantno mesto ima bagrem, a zatim crni beli bor.

- 3 -


Flora Deliblatske peščare ima preko 900 vrsta, znacajno je prisustvo brojnih rariteta, relikata i endema, kao sto su: Pančićev pelen, banatski božur, stepski božur, stepski badem, serpet, panonski kozinac, gorocvet, kovilje, Kitaibelova ljubičica, preko 10 retkih vrsta orhideja. Za ovo područje karakteristične su bujne populacije kleke, jedinog samoniklog četinara Panonske nizije. Fauna Deliblatske peščare je, takođe, veoma specifična i raznovrsna, sa brojnim raritetima i endemima medu tipičnim peščarskim, stepskim i šumskim vrstama, kao na primer: mraviji lav - od insekata; banatski soko, orao krstaš, orao kliktaš, pčelarica - od bogate ornitofaune; stepski skočimis, slepo kuče, stepski tvor, tekunica, zatim brojni predstavnici lovne divijači (divlja svinja, srna, jelen, lisica i dr.) - od sisara. Vuk na Peščari ima jedina stalna staništa u Vojvodini.

Na području Deliblatske peščare zastupljeno je oko 40 biljnih i preko 200 životinjskih vrsta, u statusu prirodnih retkosti, za čija su staništa propisani režimi najstrožije zaštite prvog stepena. U postupku izrade "Crvene knjige flore Srbije", sačinjena je Crvena lista sa spiskom preko 400 vrsta biljaka, od kojih preko 50 vrsta raste na prostoru Deliblatske peščare.

Zavod za zaštitu prirode Srbije, u okviru rada na valorizaciji prirodnih vrednosti Deliblatske peščare, na lokalitetima Hatavice, Dubovački rit, Labudovo okno (Stevanove ravnice) ušća Karasa i Nere, Ada Čibuklija i Ada Žilava, Kajtasovačke livade, Dumača, Zagajička brda, Velika i Mala pustara - pašnjaci severno i južno od sela Šušare, Brandibul, Državni pesak, Vekerle i još nekoliko manjih lokaliteta uz obodni deo granice Rezervata. Osnovni cilj predloženog proširenja granica Rezervata jeste da se ukupan biodiverzitet oboda Deliblatske peščare objedini u jednu prirodnu celinu sa centralnim delom Peščare. Na taj način u Rezervat bi se uključili i prostori koji predstavljaju važna prebivališta i migratornu stanicu ptica močvarica, kao i prirodna mrestilišta brojnih vrsta ihtiofaune.

Deliblatska peščara nema smeštajnih i turističkih objekata ako izuzmemo lovni turizam koji kontrolišu Vojvodinašume. Isto kao i u drugim delovima Srbije, lovnom turizmu ne odgovara kretanje turista i biciklista zbog ometanja divljači. Još jedna otežavajuća okolnost je nedostatak vodenih površina. Pošto biciklistička populacija nije mnogo zahtevna oko smeštaja, a i manje turista koji prave buku i nered, daje mnogo veću šansu za pravu biciklističku avanturu prožetu adrenalinom, granicom fizičke izdržljivosti, taktikom i kompromisima na stotine staza i puteva isprepletanih međusobno.

Smeštaj motelskog tipa od skoro postoji u izletištu Devojački bunar, prilično nov i opremljen, ima i restoran. Nalazi se na ulazu u izletište i zove se Plava Dama.

- 4 -


Bicikl opremiti širokim gumama sa kramponima (zadnji točak obavezno), poneti nekoliko rezervnih guma jer je šansa za bušenje velika. Lanac premazati lakim uljem ili teflon sprejem koji ne skuplja prašinu. Uvek imati oko 1,5 – 2 litre vode. Obavezna krema protiv krpelja, i krema za sunčanje. Kapa ili kaciga na glavi zbog toplotnog udara.

Dokazano je u praksi da se krpelj neće uhvatiti na izloženim golim delovima tela koji su namazani uljem za sunčanje koje ima intenzivan miris (bilo kakav).

Ovo područje je jedna od najvećih nekadašnjih kontinentalnih peščara u Evropi. Eolski pesak se tokom pleistocena nagomilavao u vidu dina. Područje je smešteno na južnom obodu Panonske nizije, u jugoistočnom Banatu. Pruža se sve od neposredne blizine Dunava, linije Dubovac–Ram na jugu, do puta B. Karlovac–Vladimirovac na severu. Istočnu granicu čini Grebenac, a zapadnu selo Deliblato. Pored peska koji dominira, geološka osnova je raznovrsnija uz Dunav, gde takođe susrećemo les i peskovite gline u aluvijalnim ravnima. Zastupljena je semiaridna kontinentalna podunavska klima i delom semiaridna kontinentalna panonska klima.

Dominantni tipovi staništa su evro-sibirske stepske šume sa Quercus spp. i panonskim peščarskim stepama. Prirodna potencijalna vegetacija je Querco-Tilietum tomentosae. Na području Deliblatske peščare je prisutno osam specifičnih biljnih zajednica. Ovde su

- 5 -


navedene prema staništima koja zauzimaju: na peščarskim staništima su zajednice Corispermo-Polygonetum arenariae i Festucetum vaginatae deliblaticum. Na stepskim staništima su prisutne tri zajednice: Koelerio-Festucetum wagnerii, Chrysopogonetum pannonicum i Festuco-Potentilletum arenariae. Na močvarnim staništima uz Dunav prisutne su zajednice Salicetum rosmarinifoliae i Molinietum coeruleae. Na šumskim staništima sada je prisutna zajednica Querco-Tilietum tomentosae. Što se vaskularne flore tiče, zabeležena je 651 vrsta.

Fauna dnevnih leptira ovog područja je dobro proučena, prve spiskove su objavili Petrik (1958) i Gradojević (1963), a skorije je svoj prilog dala i Anđus (2008). U području je ukupno zabeleženo 88 vrsta dnevnih leptira, a to je najveća raznolikost u Panonskoj oblasti Srbije. Stepen faunističkog poznavanja područja je dobar. Ovo Odabrano područje je domaćin nacionalno značajnim populacijama sledećih ciljnih vrsta: Zerynthia polyxena i Glaucopsyche alexis.

Zaštita i činioci ugrožavanja

Najznačajniji antropogeni pritisak se desio u 18. veku, kada je uništavanje autohtonih šuma (Quercion farnetto and Quercetalia pubescentis) dostiglo ogromne razmere. Pošumljavanje Deliblatske peščare se odvijalo po fazama. Prva faza je trajala od 1812. do 1872. i vodio ju je F. Bahofen. Druga je trajala 1872-1912 i vodio ju je J. Vesli. Treća faza traje od 1912. do danas, i u njoj se uvode alohtone vrste kao što su Robinia pseudoacacia, Pinus nigra, Pinus silvestris, Pinus strobus, Pinus jeffrey, itd. Pošumljavanje je ovo područje zaštitilo od eolske erozije, ali je narušilo autohtoni ekološki izgled oblasti. U današnje vreme su šumski požari kratkoročno posmatrano pretnja, ali dugoročno posmatrano su potrebni radi očuvanja područja.

Prema nacionalnom zakonodavstvu ovo područje ima status Specijalnog rezervata prirode (1965) i Značajnog područja za ptice. Takođe je i Ramsar lokacija i Objekat geološkog nasleđa Srbije. Oblast je Rezervat biosfere u okviru programa UNESCO-MAB (2001). Sem toga je ovo područje uključeno u listu potencijalnih Botanički značajnih područja u rbiji i u listu potencijalnih Emerald područja. Područje je na preliminarnom spisku Svetskog nasleđa pod zaštitom UNESCO.

- 6 -


Ostala zapažanja

Druge vrste zabeležene u Deliblatskoj peščari:

Vilini konjici: Calopteryx splendens, Sympecma fusca, Lestes viridis, Lestes barbarus, L. virens, L. dryas, L. sponsa, Platycnemis pennipes, Ischnura elegans, I. pumilio, Erythromma viridulum, Gomphus flavipes.

Ptice: Circaetus gallicus, Accipiter gentiles, A. nisus, Buteo buteo, Aquila heliaca, Falco cherrug.

Sisari: Crocidura suaveolens, Sicista subtilis, Spermophilus citellus, Spalax leucodon, Apodemus microps, Canis aureus.

GEO STRUKTURA

Deliblatska peščara je geomorfoloska formacija eolskog porekla, nastala u deluvijumu, pripada retkom prirodnom fenomenu, jedinstvenom u Evropi, sa moćnim naslagama eolskog peska i izraženim dinskim reljefom. Nevezani pesak je nekada bio izuzetan problem, jer se pod dejstvom košave razvejavao širokim prostorima Panonske nizije. Zbog toga je Deliblatska peščara nazvana "Evropska sahara", ili "najstrarija pustinja u Evropi".

Dine žutog i sivog peska, sa maksimalnim visinskim kotama blizu 200 metara nadmorske visine (Pluc - 192 m, Cmi vrh - 189 m), pravilnog su jugoistočnog-severozapadnog (SE-NW) pravca prostiranja, kao sto je usmeren i ceo kompleks Deliblatske peščare.

Fizičke osobine peska u tlu uslovljavaju specifičnu hidrologiju i mezoklimu Deliblatske peščare, tako da površinskih vodotokova nema, a vodonosni horizonti su na većim dubinama, bušeni bunari dubine od 100-400 m i tri stalne prirodne bare U manjim depresijama jugoistočnog dela - u "Niskoj peščari". Peščaru karakterišu velike dnevno-noćne i letnje-zimske amplitude kolebanja temperature vazduha i površine tla, rani jesenji i pozni prolećni mrazevi, deficit vlage U tlu leti, uz intenzivnu sunčevu radijaciju, kao i izrazit sušni period tokom leta i jeseni. Košava je dominantni vetar, koji često duva uraganskim brzinama (do 180 km na sat).

Svi se slažu da je ovaj prostor u jugoistočnom Banatu osoben i redak refugijum poslednjih stepa, peščara i prirodnih stepskih šuma u ovom delu Evrope, ali i prostor specifičnog edafona. Po poreklu Deliblatska peščara je jedinstvena u Panonskoj niziji a njen karakterističan dinski reljef ne sreće se tako izražen, nigde u ovom delu Evrope.

Deliblatska peščara je stanište velikog broja ptica i životinja, poznata po plemenitoj divljaći: jelenu i srni, ali i po tome što u njoj već vekovima živi vuk.

- 7 -


Danas je Deliblatska peščara zaštićena kao specijalni prirodni rezervat. U njenim granicama se nalaze 2 stroga rezervata, 16 rezervata genetskog fonda i 6 spomenika prirode.

Banatsko šumsko područje kojim gazduje ŠG Banat Pančevo, kao deo sistema JP „Vojvodinašume“, obuhvata površinu od 50.545 ha državnih i 1.870 ha privatnih šuma. Rasprostire se na teritoriji 14 političkih opština. Obrasla površina iznosi 31.200 ha na kojoj je evidentirana masa od gotovo 4.000.000 m3, sa tekućim prirastom od 184.000 m3. Planom obnavljanja i podizanja šuma godišnje je obuhvaćeno oko 1.000 ha. Godišnji etat iznosi oko 180.000 m3. Područje je podeljeno na 12 gazdinskih jedinica, kojima se gazduje putem 8 šumskih uprava, RJ i službi gazdinstva i direkcije JP.

Područje je izuzetno kompleksno, po svim vidovima, od ekoloških karakteristika sve do načina gazdovanja, te se na osnovu toga jasno uočavaju tri kompleksa unutar područja, i to: mekolišćarsko u polojima reka, Vršački breg i Deliblatski pesak. Gazdinska jedinica „Deliblatski pesak“ je sastavni deo „Specijalnog rezervata prirode Deliblatska peščara“. To je specifična prirodna sredina koja ima ogroman privredni, zaštitni, naučni, istorijski, kulturni i obrazovni značaj.

Šumarska struka i nauka, ali i mnoge druge ostvarile su gigantsko delo i za gotovo dva stoleća rada, smirile i stabilizovale leteći pesak. Deliblatska peščara je najveća Evropska kontinentalna peščara. U istorijskom dobu je bila pod autohtonom šumskom vegetacijom hrasta i lipe i travnim formacijama stepske vegetacije. Nebrigom čoveka, počelo je brzo propadanje ekosistema. Najveći obim je ono zadobilo u toku 18. veka. Razlozi koji su doveli do toga su bile prekomerne seče, ispaša stoke i izazvani šumski požari. To je dovelo do brzog uništavanja šumskih i travnih formacija i ogoljavanja površina na velikim peščanim masama. Košava i drugi vetrovi lako su raznosili lako pokretljiv pesak i uticali na stvaranje Evropske sahare.

Širenje nevezanih peščanih masa zapretilo je pre svega obradivom zemljištu, naseljenim mestima i saobraćajnicama, te došao u pitanje i opstanak lokalnog stanovništva.

Nalogom Ugarskog parlamenta je rešavanje ovog pitanja dato temišvarskom direktoru šuma Vojne krajine Francu Bahofenu.

Nakon što je u periodu 1808-1812 izvršen prvi premer peščare, utvrđeno je da se pesak rasprostire na površini od 40.660 ha a da se na 16.800 ha nalazi otvorena pustinja koja se stalno širi, utvrđena je strategija vezivanja pokretnog peska, radi zaustavljanja i sprečavanja daljeg širenja erozije. Prvi korak je bila zabrana seča i ispaše stoke na području, a sledeći je bio podizanje zaštitnih pojaseva u graničnim delovima peščare. Na osnovu ranijih iskustava vezivanja peska u zemljama severne i srednje Evrope određene su vrste za pošumljavanje: beli bor, breza, bela i crna topola i jablan.

Pošumljavanja bagremom započeta 1853. godine pokazala su svoju efikasnost i primenu do današnjih dana.

- 8 -


Od 1912 godine zaštitne šume Deliblatske peščare dobijaju ekonomski značaj, te se od tada njima gazduje po uređajnim elaboratima. U periodu posle drugog svetskog rata ideja zaštite prirode preovlađuje, tako da Deliblatska peščara dobija status zaštićenog prirodnog dobra. Uredbom Vlade republike Srbije 2002. godine ovo područje dobija sadašnji status. Proglašeno je za SRP "Deliblatska peščara" , Uredbom je rezervat okategirisan kao poslednja i najveća oaza peščarske, stepske, šumske i močvarne vegetacije panonske nizije, kao jedan od najvećih centara biodiverziteta u Evropi i područje od izvanredne, univerzalne vrednosti za zaštitu prirode i nauku.

Šumama Deliblatske peščare se ekonomski gazduje, te se na taj način obezbeđena sredstva koriste za zaštitu i unapređenje rezervata.

Jedan od najvećih problema zaštite šuma Deliblatske peščare su šumski požari.

Mnoge protivpožarne mere koje su se ranije organizovale i sprovodile stalno su se dopunjavale i adaptirale u cilju smanjivanja pojave od požara i njihovog brzog i efikasnog lokalizovanja.

Prirodne karakteristike i jedinstvenost ovog kraja čine ga pogodnim za rekreaciju, lov i ribolov, nautički turizam, a pre svega ekološki turuzam. U cilju zaštite ovog područja, Deliblatska peščara je proglašena za Specijalni rezervat prirode.

- 9 -


FLORA DELIBLATSKE PEŠCARE

Ovo područje je vekovima pod uticajem čoveka, a naročito za poslednjih 185 godina intenzivnih radova u šumarstvu, koji su umnogome izmenili nekadašnji predeoni lik peščare, pa je kao takva jedinstveno i neponovljivo ogledalo istorije prirode i čovekovog trajanja u njoj.

U biogeografskom pogledu ovo je jedinstveno područje. Lovište najvećim svojim delom, po kategorizaciji M a t v e j e v a (1961), i M a t v e j e v a i P u n c e r a (1989), pripada biomu južno-evropskih listopadnih šuma koje sa elementima stepe čine šumsko-stepske predele.

Bogata flora sa preko 900 vrsta, podvrsta i varijeteta obiluje raritetima, reliktima, endemima i subendemima, kao što su banatski božur, pančićev pelen, šerpet, bademić, peščarsko smilje i kleka – jedini samonikli četinar panonske nizije. Kao poslednja i najveća oaza peščarsko-stepske, šumske i močvarne vegetacije koja je nekada dominirala panonskom nizijom, SRP “Deliblatska peščara” je jedan od najvažnijih centara biodiverziteta u Srbiji i Evropi i najznačajnije stepsko područje kod nas. Stoga, Rezervat predstavlja jedinstven naučni poligon.

Najreprezentativniji deo banatskog lesnog platoa sa lesnim brdima i udolinama su Zagajačka brda i Dumača. Obodni pašnjaci sa očuvanim tradicionalnim stočarstvom značajno dopunjuju vrednosti Rezervata.

Bogatstvo flore ovog područija se ogleda u postojanju oko 900 vrsta viših biljaka, od kojeg su mnogi relikti i rariteti. Jedino se ovde u odnosu na čitav prostor Srbije nalaze: banatski božur, stepski božur, pančićev pelen, šerpet i kocanica Degenova. Svoje stanište ovde je "našlo" i 20 vrsta orhideja.

- 10 -


Predeli su prevashodno ekotonskog karaktera. Karakteristična staništa bioma šumo-stepa su: ostaci autohtonih šumsko-stepskih šuma; ravničarska travna stepa sa nešto žbunja po uvalama; brežuljkasta travna stepa sa nešto žbunja; stepske jaruge, itd.

Delovanjem čoveka znatno je narušen sastav i zastupljenost ovih karakterističnih staništa. Tako su danas u Rezervatu najzastupljenije šume bagrema, mestimično pomešane sa topolom (54 % površine je pod šumom).

Za njima po zastupljenosti dolaze šume belog i crnog bora - introdukovane vrste. Znatne površine zauzimaju i šumske progale i čistine. U celini uzev, smanjuju se površine sa stepskom vegetacijom. Bagremove šume su rezultat ljudskih aktivnosti na pošumljavanju Peščare i vezivanju živog peska u periodu od preko sto poslednjih godina. Autohtone šume su samo fragmentarno zastupljene.

Spisak zastupljenih vrsta:

- Bagrem (Robinia pseudoacacia L.)- Borovi (Pinus spp.)- Virdžinijska borovica (Juniperus virginiana L.)- Kleka (Juniperus communis L.)- Hrastovi (Quercus spp.)- Dudovi (Morus spp.)- Lipe (Tilia spp.)- Crni orah (Juglans nigra L.)- Glog (Crataegus monogyna )- Rašeljka (Prunus mahaleb L.)- Crni trn (Prunus spinosa L.)- Sremza (Prunus serotina Ehrh.)- Popina kapica (Evonimus europaea L.)- Kalina (Ligustrum vulgare L.)- žutika (Berberis vulgaris L.)- Ruj (Rhus cotinus L.)- Jaseni (Fraxinus spp.)- Pasdren (Rhamnus spp.)- Breza (Betula verrucosa E.)- Topole (Populus spp.)- Dren (Cornus mas L.)- Svib (Cornus sanguinea L.)

BOGATA FAUNA

Među retkostima faune ističu se vrste sa stepskih staništa: pustinjski mravi, mravlji lav, banatski soko, orao krstaš, stepski skočimiš, tekunica, slepo kuče, stepski tvor i druge. Za neke od njih, Deliblatska peščara je jedino ili jedno od malobrojnih preostalih staništa u Srbiji. Specifičnost Rezervata je i stalna populacija vuka.

- 11 -


U zaštićenom prirodnom dobru nalazi se deo reke Dunav sa ritovima i adama. Vode bogate ribom i mrestilišta značajno su stecište i masovno zimovalište ptica vodenih staništa, zbog čega je Deliblatska peščara 1989. godine proglašena za međunarodno značajno stanište ptica (IBA). Ovde se gnezde mnoge retke vrste: mala bela čaplja, žuta čaplja, ibis i lasta bregunica. Mali kormoran – globalno ugrožena vrsta u Srbiji – tu ima jedino stabilno gnezdilište.

Životinjski svet predstavlja: sirijska češnjarka (Paleobates syriacus), stepski gušter (Podarcis taurica), zelembać (Lacerta viridis), belouška( Coluber caspius), a ptice stepski soko (Falko cherrug), i orao krstaš(Aquila heliaca), orao kliktaš (Aquila pomarina), pčelarica (Pernis apivorus), poljska ptica (Burchinus oedicnemus), mali vranac (Phalacrocorax pygmaeus), bregunica (Riparia riparia), tekunica (Sicista subtilis), slepo kuče (Spalax leucodon), hrčak (Scirius citelus), slepi miš (Myotis emarginatus), vuk (Canis canis), ris (Linx linx) i dr.

Vukovi žive u čoporu, koji predvode dominantni mužjak i ženka. Samo se oni pare i ceo čopor je dužan da se brine o njihovom podmlatku. Ukoliko se okoti mladunče dominantnog mužjaka sa drugom ženkom iz čopora, ono retko uspe da preživi zbog agresivnosti dominantne ženke i nebrige ostatka čopora. Pare se zimi, a dva meseca kasnije na svet dolaze slepi mladunci, teški oko pola kilograma. Obično ih ima četiri do šest, ali ih može biti i do 14. Do treće nedelje ostaju u jazbini, a sisaju dok ne navrše dva i po meseca. U početku se o njima brine samo majka, a zatim joj ceo čopor priskače u pomoć...

U spisima iz kraja 18. i početkom 20. veka, vuk se spominje kao štetočina, a kao glavni cilj organizovanja lovova je uništavanje vukova i lisica u cilju zaštite korisne divljači i stočnog fonda na pašnjacima. Ceo 19. vek obeležen je organizovanim hajkama od strane državnih vlasti, pri čemu je učešće lovaca imalo obavezan karakter. U prvoj polovini ovog veka, odnosno 1912. godine, populacija vukova svedena je na minimum (skoro je potpuno uništena), jer je organizovano trovanje strihninom.

- 12 -


Canis lupus L., banatski vuk pripada biocenozi biotopa Deliblatske peščare i njene uže okoline. Procenjuje se da na ovom prostoru danas ma 35-40 vukova, mada taj broj varira.

U Specijalnom rezervatu prirode “Deliblatska peščara”, na lokalitetu Korn, danas je otvoreno hranilište za retke ptice grabljivice “Orlovac” i osmatračnica namenjena posetiocima ovog zaštićenog dobra. Otvaranje hranilišta i osmatračnice podržali su Pokrajinski sekretarijat za zaštitu životne sredine i Pokrajinski zavod za zaštitu prirode.

Velike ptice grabljivice, koje su pokazatelj očuvanih prirodnih staništa, u našoj zemlji su u nestajanju. U cilju zaštite biodiverziteta, kroz vraćanje nestalih retkih vrsta ptica grabljivica i povećanje brojnosti ugroženih vrsta, uspostavljena je nacionalna mreža hranilišta. Deo te mreže je i hranilište na lokalitetu Korn, u Specijalnom rezervatu prirode “Deliblatska peščara”. Reč je o najvećem hranilištu za ptice grabljivice u Srbiji, dimenzije 120x60m, gde se tokom čitave godine, a posebno u periodu septembar -mart, dostavlja hrana ugroženim vrstama ptica. Otvaranjem ovog hranilišta stvoreni su uslovi za povratak orla krstaša, orla belorepana, gavrana, surog orla i drugih vrsta ptica.

Pokrajinski sekretar za zaštitu životne sredine i održivi razvoj dr Slobodan Puzović istakao je da je revitalizacija lokaliteta Korn, na području Specijalnog rezervata “Deliblatska peščara”, započela pre šest godina.

- Ceo ovaj kompleks, gde se sada nalaže livade bio je zarastao i obrastao glogom i drugim invazivnim vrstama biljaka, izgubivši većinu svojih nekadašnjih prirodnih vrednosti. Postepenim čišćenjem lokaliteta dobili smo najveći otvoreni prostor stepskih staništa u celoj Deliblatskoj peščari, na kojem se polako vraćaju nekadašnje biljne vrste, kao što je božur, a pre dve godine ovde smo naselili i tekunicu, najvažnijeg stanovnika ovakvih staništa i značajne karike u lancu ishrane, pogotovu u procesu vraćanja ptica grabljivica – rekao je dr Slobodan Puzović. On je dodao da je osim uspostavljanja tradicionalnog stočarstva i zaštite i povratka retkih i ugroženih vrsta ptica, namera da se na ovom području razvija održivi ekoturizam, jer mozaičnost staništa Deliblatske peščare pruža mogućnosti za razvoj ove oblasti.

LOV I TURIZAM

Lovište "Deliblatska peščara" je poznato po jelenskoj divljači, srnama, vukovima i divljim svinjama. Jugoistočni ograđeni deo lovišta na obali Dunava - "Dragićev Hat", zauzima površinu od 1.900 hektara i predstavlja lovno-uzgojni centar specijalizovan za proizvodnju i lov jelena i divlje svinje.

Lovište se svojim južnim obodom u dužini od 7 km naslanja na Dunav, tako da jugoistočni delovi peščare imaju dovoljno podzemne vode koja na mnogim mestima izbija na površinu ("Dragićev Hat"). Ostali delovi su siromašni vodom, tako da su životinje prinuđene da vodu koriste iz kanala, iz barica posle obilnih kiša i u pojilištima koje je izgradio čovek.

- 13 -


Prirodne karakteristike i jedinstvenost ovog kraja čine Deliblatsku peščaru pogodnom, pored lova, za rekreaciju, ribolov, nautički turizam, a pre svega ekološki turIzam. U cilju zaštite ovog područja, Deliblatska peščara je proglašena za Specijalni rezervat prirode.

- 14 -

01 deliblatska pescara

Documents