4

10

1 1

17

2 2

2 7

3 3

3 6

4 4

51

5 5

60

ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ Peter Kolosimo

Ο ΖΑΚ ΚΟΥΣΤΩ Σ' ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑΣ

ΚΛΕΙΠΕΟΛΟΠΑ ΚΑΙ ΟΥΦΟΛΟΓΙΑ Solas Bocompagni

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΤΟΥΝΓΚΟΥΣΚΑ Γιώργος Ν. Μπαλάνος

Η ΤΗΛΕΠΑΘΕΙΑ Luciano Gianfranceschi

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑΣ James Wellard

ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ Anna Maria Pent

Ο ΖΩΔΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Isaak Asimof

ΟΙ ΔΙΩΡΥΓΕΣ ΤΟΥ ΑΡΗ Δρ. Πέτρος Ροβίθης

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΠΕΤΡΙΝΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ Matthew W. Stirling

Η ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΝΩΕ Mario Zanot

ΠΥΡΑΥΛΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

12

164362

ΦΙΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ ΓΡΑΦΟΥΝ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ Χρήστος Δ. Λάζος

ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Παρακαλούμε όσους άποστέ-λουν συνεργασίες στό περιοδικόνα είναι δακτυλογραφημένες.Χειρόγραφα δέν επιστρέφονται..

«ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ» μηνιαίο περιοδικό. Έτος ιδρύσεως 1975. ΙΔΙΟ-ΚΤΗΣΙΑ : Εκδόσεις «ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ» (Γ. Σωτηρόπουλος — Σ. Άλεβιζόπουλος) Ο.Ε.— Χρήστος Δ. Λάζος. Γραφεία Πανεπιστημίου 56, 3ος όροφος τηλ. 600.059. ΕΚΔΟ-ΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Σπύρος Άλεβιζόπουλος, Βούλγαρη 72, Πειραιεύς. ΔΙΕΥΘΥΝ-ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ Χρήστος Δ. Λάζος, Δημητρακοπούλου 65 - 67, Κουκάκι, 'Αθήνα.ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Δανάη Άρνέλλου - Λάζου. ΓΛΩΣ-ΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Μ. Φιλιππίδου, Συνεσίου Κυρήνης 5 - 7 'Αθήνα, τηλ. 6464-845.ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Ηλίας Καραμπατσάκης Ε.Ε. «ILMAK», 'Ασκληπιού 36, τηλ.632.984. ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Μιχάλης Μακέδος, Βουλγαροκτό-νου 26-28, τηλ. 6433.197. ΜΟΝΤΑΖ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ «GRAMAK» Ε.Π.Ε. Βουλγα-ροκτόνου 26-28 τηλ. 6433.197.ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ : «Εξάμηνη 180 δρχ. ετήσια 360. 'Οργανισμών κ.λπ. Εξάμηνη 300,ετήσια 600, έξωτερικού εξάμηνη 10 δολλάρια, ετήσια 20 δολλάρια. 'Επιταγές, εμβά-σματα, είς Σπύρο Άλεβιζόπουλο, Πανεπιστημίου 56, Αθήνα Τ.Τ. 142.Υπεύθυνος απέναντι τού Νόμου : ΣΠΥΡΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ

Ό Θεός του Καλαμποκιού τών Ζάποτεκ (αρ-χαίας φυλής του Μεξικού) αναπαριστάνεταιεδώ πάνω σε μία τεφροδόχο θήκη, από κερα-μικό υλικό. Το στήθος του κοσμούν δύο καλαμ-ποκόξυλα, ενώ στο διάκοσμο του κεφαλιού του,πού αποτελείται από φτερά και πούπουλα, δια-κρίνεται μια νυχτερίδα. Πάνω από αυτά βρί-σκεται ένα ενδεικτικό (συχνά χρησιμοποιούμενο)σύμβολο τών Ζάποτεκ, του όποίου η σημασίαπαραμένει άγνωστη.

Ή πείρα είναι αυτή, πού σε πλάθει με τέτοιο τρόποώστε νά βρίσκεσαι σε συνεχή συναγερμό, γιά νά δη-μιουργείς κάτι καινούριο, κάτι πού αρχίζει νά αρέ-σει σε όλους και πού εξελίσσεται σε συνήθεια καιανάγκη.

Πιστεύαμε ότι στον γενικότερο χώρο πού κινείται τοπεριοδικό και από τά θέματα πού θα παρουσίαζε, πολλάθά είχαν σαν πηγή τους τον 'Ελλαδικό χώρο. Και πρά-γματι ή Ελλάδα πολλά έχει νά παρουσιάσει, νά δείξειώστε νά ξαφνιάσει καί νά εκπλήξει. Από το τεύχοςαυτό σε συνεργασία με τον κ. Ν. Σνμεωνίδη, ΚαθηγητήΓεωλογίας και Παλαιοντολογίας θά παρουσιάσουμετους Παλαιοντολογικούς θυσαυρούς της χώρας μας.Είναι πάρα πολλοί και άγνωστοι. 'Ο μόχθος τών'Ελλήνων 'Επιστημόνων πού έφεραν στο φώς τουςθησαυρούς αυτούς άμοίφθηκε. Οι ανακαλύψεις αυτέςανέτρεψαν πολλές θεωρίες γιά τον Ελλαδικό χώρο,θεωρίες πού αφορούσαν την προϊστορία του, τη χλω-ρίδα και τά είδη τών ζώων πού υπήρχαν σ' αυτόν.

Σημαντικό σταθμό στην έρευνα τής προϊστορίαςτής χώρας μας θά αποτελέσουν οι εργασίες του ΖάκΚουστώ, (υποβρύχιες έρευνες) σχετικά με την 'Ατλαν-τίδα, πού πιστεύεται ότι είναι ή σημερινή Σαντο-ρίνη. Οι έρευνες του Ζάκ Κουστώ θά παρουσιάζον-ται τακτικά από τις στήλες του περιοδικού.

'Αρχίσαμε ήδη τη συνεργασία με τον Ιταλό συγ-γραφέα Πέτερ Κολοζίμο και καθιερώσαμε μια νέαστήλη: «Το λεξικό του Παρελθόντος», όπου άνθολο-γικά θά παρουσιάζονται ενδιαφέροντα θέματα πού-χουν σχέσει με το παρελθόν. Το δεύτερο άρθρο γιάτον Αρη του συνεργάτη μας Δρ. Πέτρου Ροβίθη,δεν κλείνει αναγκαστικά το θέμα «Αρης». Ή έρευνaγιά τον πλανήτη αυτόν μόλις τώρα άρχισε. Στό θέμαΠαραψυχολογία παρουσιάζουμε το πρώτο από τά τρίαάρθρα πάνω σε ενα άπό τά πιο ενδιαφέροντα θέματα,τής ΤΗΛΕΠΑΘΕΙΑΣ. Σημειώνουμε εδώ ότι δεν έχεικαμιά σημασία τι άρθρα παρουσιάζονται αλλά πώςπαρουσιάζονται και κατά πόσο συμβάλλουν στην βελ-τίωση και άνοδο του γενικότερου πνευματικού επι-πέδου. 'Εδώ φαίνεται ή ζωτική σημασία του άρθρουτου Άσίμωφ: Ό Ζωδιακός κύκλος πού καταρίπτειτις ανοησίες τών αστρολόγων και τοποθετεί στηνσωστή θέση της τήν προσπάθεια αυτή. Οι αστρολό-γοι χρόνια τώρα έκμεταλεύονται τήν άγνοια του κόσμουστό θέμα αυτό. Πρέπει κάποτε νά σταματήσει η κερ-δοφόρα αυτή επιχείρηση, σε βάρος τών αφελών.

οί εκδότες

Προτού αρχίσουμε τήν αλληλογραφίαπρέπει νά αναφέρουμε ότι τα τεύχη 1 και2 έχουν εξαντληθεί. Η ζήτηση είναι με-γάλη και για νά αντιμετωπιστεί έχουμεαρχίσει τήν ανατύπωση τών τευχών αυ-τών. Το 1ο υπάρχει σε ποσότητες άπό1ης 'Οκτωβρίου και τό 2ο άπό της 20ηςτου ίδιου μήνα.

Ενας όγκος γραμμάτων έφτασε καιαναφέρεται στην διένεξη κ. Λαγκαδά καιλοιπών. Μετά τήν απάντηση του κ. Μπα-λάνου, γράμματα μέ τέτοιο περιεχόμενοθα δημοσιεύονται μόνο όταν έχουν κάποιοιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως αυτό τουκ. Βάρβογλη, άπό τήν Ξάνθη. Εξ άλλουτά περισσότερα έχουν τό ίδιο σχεδόν κεί-μενο.

Ενδιαφέρουσες επιστολές δημοσιεύον-ται, πού σημαίνει ότι οι αναγνώστες αρχί-ζουν νά δραστηροποιούνται. Η δραστη-ριότητα αύτή δεν πρέπει νά σταματήσει.Εμπρός λοιπόν. Τά «ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥΣΤΜΠΑΝΤΟΣ» τό περιοδικό πού έσείςδιαμορφώνετε, τό περιοδικό ΣΑΣ, περι-μένει τήν δική σας πρωτοβουλία. Βαρε-θήκαμε νά μας στέλνουν συγχαρητήρια,φτάνουν. Πρωτοβουλίες λοιπόν μαζί μ'ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.

Προς τη διεύθυνση του περιοδικού«ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ»Αγαπητέ Κύριε,

Στό άρθρο «Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝΕΞΩΓΗΙΝΗ ΖΩΗ» στό τεύχος Σ/βρίου1975 του περιοδικού σας, γίνεται μιάαξιόλογη αναφορά στην αντιμετώπιση τουθέματος αυτού πού δίκαια ή άδικα, απο-τελεί ένα άπό τά πιό «γαργαλιστικά» ερω-τήματα πού απασχολούν τή σύγχρονηεπιστήμη.

Σ' ένα σημείο του παραπάνω άρθρουαναφέρεται οτι κατά τήν ανάλυση τηςσύστασης ενός μετεωρίτη βρέθηκαν σ' αυ-τόν ορισμένα αμινοξέα, πού ήταν τά μισάσχεδόν αριστερόστροφα και τά υπόλοιπαδεξιόστροφα. Σά συμπέρασμα βγαίνει ότι:έφ' όσον όλα τά αμινοξέα τών γήινωνοργανισμών είναι αριστερόστροφα, αυτότό εύρημα αποδεικνύει ότι προφανώς τάοργανικά υλικά σχηματίζονται στό διά-στημα περισσότερο μέ τή χημική παράμέ τή βιολογική όδό.

Γιά νά ρίξουμε λίγο περισσότερο φωςστην έρευνα του παρελθόντος μέ βάσητά αμινοξέα, ας αναφέρουμε τά έξης: Πρα-γματικά, τά αμινοξέα υπάρχουν στουςζώντες οργανισμούς μόνο μέ τήν αρι-στερόστροφη μορφή τους. Οταν όμως όοργανισμός πεθαίνει, αρχίζουν νά μετα-σχηματίζονται στά αντίστοιχα δεξιό-στροφα μέ τελική δημιουργία ίσομορια-κών ποσοτήτων τών δύο μορφών — ρα-κεμοποίηση—, ή οποία ολοκληρώνεται με-τά άπό ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Ηαναλογία τών δύο μορφών, σύμφωνα μέμιά τεχνική πού άναπτύχτηκε άπό τονΔρ. Τζέφφρεϋ Μπάντα του Scripps Insti-tution of Oceanography, μεταξύ άλλων,προσδιορίζει τήν ηλικία ενός ευρήματος,

άπό τό όποιο έχουν απομονωθεί τά αμι-νοξέα. Βέβαια, τά χρονικά διαστήματαστά όποία μπορεί νά επεκταθεί αυτή ήμέθοδος είναι μικρά σε σύγκριση μέ τιςδιαστημικές ηλικίες, ξεπερνούν όμως σα-φώς τό όριο τών 40.000 ετών του προσ-διορισμού της ηλικίας ευρημάτων μέ τήμέθοδο του C. 14.

Επομένως ή εύρεση του μίγματοςαριστερόστροφων - δεξιόστροφων αμινο-ξέων στον μετεωρίτη δέν αποκλείει μέκανένα τρόπο τή βιολογική προέλευσηαυτών και μάλιστα, αν οι ποσότητες τώνδύο μορφών έχουν μιά όχι ασήμαντη δια-φορά, είναι δυνατό νά πιθανολογηθεί όχρόνος θανάτου του όργανισμού συστή-ματος, στό όποιο άνηκαν. Η ύπαρξη ίσο-μοριακών περίπου ποσοτήτων τών δύομορφών μπορεί απλώς νά είναι αποτέ-λεσμα του μεγάλου χρόνου πού μεσολά-βησε άπό τό θάνατο του όργανισμού μέ-χρι τή στιγμή πού γίνεται ή ανάλυση.Επίσης, μέ βάση τό παραπάνω, τό θέματης γήινης μόλυνσης του μετεωρίτη πρέ-πει νά εξετάζεται μέ μεγάλη προσοχή.Ευχαριστώ γιά τή φιλοξενία

Κώστας Γ. Χριστόπουλος, ΦοιτητήςΙατρικής.

Ι. Μεταξά 3 Καλλιθέα.

Ευχαριστούμε τον αγαπητό αναγνώ-στη γιά τήν επιστολή του αυτή. Η άποψητου είναι ενδιαφέρουσα και ευχαρίστωςθά παρουσιάζαμε κάποιο κείμενο, διεξο-δικότερο γύρω άπό τό θέμα. Η μόλυνσητου μετεωρίτη δέν νομίζετε ότι θά είχεληφθεί υπ' όψη; Εύχαριστούμε.

—Κορυδαλλός, τη 25 Σεπτεμβρίου 1975Αγαπητό ΠεριοδικόΜαζί μέ τήν άμέριστον συμπαράστασίν

μου έρχομαι σήμερα νά σέ ενοχλήσω ζη-τώντας απάντηση — εάν υπάρχει τοιαύτη—σ' ένα θέμα πού άπό καιρό μέ προβλημα-τίζει, χωρίς μέχρι τώρα νά κατορθώσωνά βρω απάντηση στό ερώτημα. Τό ερώ-τημα θά μπορούσα νά τό θέσω ως έξης:«Τό Μυστήριο του άριθμού 7 και ποίοτό μυστικιστικό του ύπόβραθρο άνά τουςαιώνας».

Πάμπολλαι αϊ «συμπτώσεις» γύρω άπότον αινιγματικό αυτόν αριθμόν πού ανα-πόφευκτα θέτουν τό δίλημμα: είναι συμ-πτώσεις; Κι αν όχι, ποιος ό λόγος τηςαθρόας χρησιμοποιήσεως του;

Και έτσι έχομεν: τά Επτά θαύματατου κόσμου, τους Επτά Σοφούς τηςαρχαιότητας, τους Επτά έπί Θήβας,τις Επτά πληγές του Φαραώ, τό Επτάτών Αλχημιστών, όπως επίσης και όθρησκευτικός τομέας δέν υστέρησε στηνχρησιμοποίηση του και έχουμε τή Δη-μιουργία σέ Επτά ήμερες, τήν Εβδο-μάδα και κατόπιν τά Επτά μυστήρια,τις Επτά λυχνίες, τήν εμπλουτισμένη μέΕπτάδες Αποκάλυψη: Επτά άγγελοι,επτά σφραγίδες, επτά εκκλησίες, επτά,επτά, επτά... μέχρι ακόμα και τήν Επταε-τή επικράτεια της ελεεινής μορφής στηνπατρίδα μας.

Βέβαια γιά τήν τελευταία έπτάδα δένμου είναι δυνατόν ν' αποδεχθώ άποψινπροκαθορισμού διαρκείας της... αλλά εί-ναι ένα ακόμη Ε π τ ά μέσα στά τόσαάλλα.

Γιατί λοιπόν; Ποια ή απόκρυφη ουσίατου άριθμού αύτού;

Αναμένοντας λοιπόν μιά κάποια απάν-τηση έπί του «προβλήματος» μου. Δια-τελώ μεθ' εκτιμήσεως.

Κων)νος Παπαδημητρίου - ΜηχανικόςΕ.Ν.

Υ.Γ. Θά ήθελα νά σας παρακαλέσωνά μου απαντήσετε, μέσω του περιοδικούσας, αν στό άμεσα προσεχές μέλλον δύ-ναμαι νά σας ενοχλήσω διά τήν άνάπτυ-ξιν ενός θέματος πού τραβά τον ενδιαφέ-ρον μου, αν φυσικά μέχρι τότε δέν τόαναφέρετε έσείς.

Φοβάμαι μήπως εξαντλώ τά όρια ανο-χής σας ώς αναγνώστης.

Ευχαριστώ Κ.Π.

Αγαπητέ φίλε αναγνώστη ή ερώτησησας σχετικά μέ τή χρήση του άριθμοΰ 7-επτά- είναι τρομερά ενδιαφέρουσα. Σάνμία απάντηση πρέπει νά σας αναφέρωότι οί διάφορες εγκυκλοπαίδειες παρέ-χουν αρκετά στοιχεία. Τό περιοδικό δένάπαντα σέ θέματα πού αναφέρονται στιςεγκυκλοπαίδειες γιά λόγους αρχής. Ά π 'ότι όμως κατάλαβα έχετε συγκεντρώσειστοιχεία γιά τό θέμα, πού θά πρέπει νάενδιαφέρουν άμεσα τό περιοδικό, έφ'όσον ασφαλώς δέν περιορίζονται σ' αυτάτών εγκυκλοπαιδειών.

Στείλτε μας τήν εργασία σας αυτή καιθά τήν παρουσιάσουμε μέ χαρά μας. Τά«ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ»ανήκουν σέ όλους τους αναγνώστες, στόλαό, και σκοπό τους έχουν τάξει νά τονπροσωθήσουν, πνευματικά ώστε νά μηνκαθυστερεί στην ενημέρωση και στηνεπιστημονική κατάρτιση άπό τους Ευ-ρωπαίους. Κάτω άπό αυτό τό πρίσμα,κάθε εργασία είναι απαραίτητη. Λοιπόνμήν διστάζετε. Περιμένουμε απάντηση

—Κον ΘΩΜΑ ΠΡΟΦΗ, Λάρισα: Μάςχαροποιεί ιδιαίτερα τό γεγονός ότι υπάρ-χουν άνθρωποι πού άσχολούνται μέ σο-βαρά επιστημονικά θέματα, χωρίς νάπεριμένουν οικονομικά ώφέλη. Λάβαμετό μελέτημα σας μέ τίτλο «Ο ΝΕΦΕΛΟ-ΕΙΔΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ: ΕΝΑΣ ΔΙ-ΠΛΟΣ ΑΣΤΗΡ», και μας χαροποίησεπολύ. Είναι μιά εργασία αξιόλογη καισωστά τεκμηριωμένη. Επειδή όμως πρό-κειται γιά εργασία πολύ ειδικευμένη, δένείναι δυνατόν νά δημοσιευθεί, γιά τον λό-γο ότι τό περιοδικό μας απευθύνεται σ'ευρύ κοινό και επομένως τά θέματα τουπρέπει νά παρουσιάζουν γενικώτερο εν-διαφέρον.

Σας ευχαριστούμε πάντως και σαςστέλνουμε μιά παρόμοια εργασία του συν-νεργάτη μας κ. Πέτρου Ροβύθη, Διδά-κτορος της Αστρονομίας, πού αναφέρε-ται στό Μ - Ι γενικότερα, άλλα και πάλιμέ τρόπο τόσο αυστηρό ώστε νά μήν είναιδυνατόν νά δημοσιευτεί στό περιοδικό.Επίσης, σας αναφέρουμε ότι πρό διετίαςπερίπου κυκλοφόρησε ένα βιβλίο πούαναφέρεται ολόκληρο στον Μ - Ι. Είναι

αυστηρά επιστημονικό και αρκετά δύ-σκολο ακόμα και για τους ειδικούς.Ευχαριστούμε και πάλι.

—Κύριε Διευθυντά,Στό τελευταίο τεύχος του περιοδικού

σας δημοσιεύτηκε μιά επιστολή με τίτλο«Το Διάστημα και οι συγγραφείς αχαλι-ναγωγήτου φαντασίας». Ζητώ τήν άδειασας ν' απαντήσω στον κ. Λ. Λαγκαδά,άπό τις στήλες του περιοδικού σας.

Αν δεν κάνω λάθος, ό Νταίνικεν δια-τύπωσε μιά θεωρία, σύμφωνα μέ τήνοποία, στους σκοτεινούς ακόμη χρόνουςτης Προϊστορίας, πριν εμφανιστεί ό omoLogicus άγνωστα όντα άπό τό Διάστημα,οι περίφημοι «Θεοί» έφτασαν στη Γηόπου ανακάλυψαν ένα κόσμο πού εσφυζεάπό ζωή. Οι Θεοί λοιπόν, αφού μελέτη-σαν τη ζωή της Γης σέ όλες τη τις μορ-φές, έφεραν πολλές άλλαγές πάνω τηςκαι βοήθησαν ώστε ένα είδος νά έξελι-χτεί ταχύτερα και να φτάσει εδώ πούέφτασε.

Οπως μάλιστα ομολογεί ό ίδιος όΝταίνικεν στά βιβλία του. προσπαθεί μ'αυτά νά πείση τους επιστήμονες ν' άσχο-ληθούν μέ τις ένδείξεις πού παρουσιάζειστα βιβλία του, οι όποίες, όπως ό ίδιοςπιστεύει, συνηγορούν υπέρ των άπόψεώντου. Αυτό βέβαια είναι δικαίωμα του νάτο πιστεύει, αλλά όταν ορισμένες ενδεί-ξεις προκαλούν τήν επιστήμη, τότε άπόαγάπη τουλάχιστον για τήν ερευνα, νο-μίζω, ότι πρέπει οι επιστήμονες νά μελε-τήσουν εξονυχιστικά τις ενδείξεις αυτέςκαι ν' αποφανθούν σχετικά. Και πιστεύωακόμα, ότι ό επιστήμων πρέπει νά είναιέτοιμος νά «δή» μέ καθαρό μυαλό κάθε πρό-βλημα της επιστήμης του, πιστεύονταςότι τίποτε δεν είναι απόλυτο. Αυτό πί-στευαν, φαίνεται, οι Brans - Dicke,οι όποίοι μή θεωρώντας σάν σωστή τήδιόρθωση πού έδινε ή θεωρία της Σχε-τικότητος στην μετατόπιση του περιη-λίου του Ερμη, τόλμησαν νά τήν αμφι-σβητήσουν μέ αποτέλεσμα ό Καθηγητήςτης Αστρονομίας κ. Ν. Σβολόπουλος νάμας πληροφορεί ότι:

«Εάν τελικώς άποδειχθή, ότι ή Κο-σμολογία τών Brans - Dicke είναι ορθή,τότε ή Γενική Θεωρία της Σχετικότητοςθά καταπέση».

—ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ - τεύχος 7 /1972.

Στήν επιστολή του ό κ. Λαγκαδάς μαςπαρουσιάζει τον Νταίνικεν όπως λέει,μέσω δύο Αμερικανών δημοσιογράφων,μέ σκοπό νά μας πληροφορήσει ότι όΝταίνικεν φυλακίστηκε γι' απάτη. Ηπαρουσίασις αυτή έκ μέρους του κ. Λαγ-καδά είναι ανεπιτυχής και επιστημονι-κώς άντιμεθοδολογική. Ανεπιτυχής, διό-τι δεν κρίνουμε τήν ιδιωτική ζωή τουΝταίνικεν και μάλιστα τις φορολογικέςτου ατασθαλίες — έάν κάνω λάθος ζητώσυγγνώμη, αλλά κάτι τέτοιο έγραψε τόSpiegel — άλλα τή θεωρία του. Επιστη-μονικώς άντιμεθοδολογική διότι προσπα-θούμε έτσι νά κρίνουμε μιά θεωρία μέκριτήρια τα εισοδήματα αυτού πού τήνδιετύπωσε και τους φόρους πού πλήρωσεστό Ελβετικό Δημόσιο.

Η ιδιωτική ζωή του Νταίνικεν, κ. Λαγ-καδά, μπορεί νά ένδιαφέρη τις υπηρεσίες

ασφαλείας της χώρας του, και όχι τήνεπιστήμη, οι υπηρέτες της όποιας, ευτυ-χώς δεν είναι αστυνομικοί.

Ό Νταίνικεν λοιπόν, κ. Λαγκαδά,ισχυρίζεται ότι οι δορυφόροι του Αρεωςείναι τεχνητοί. Αυτό βέβαια είναι λάθος.Αλλά γνωρίζετε ότι, πριν άπό τόν κ. Νταί-νικεν, ό Δρ. Ι. Σκλόφσκυ ισχυρίστηκε ότιό Φόβος, πρέπει νά είναι τεχνητός. Τόλάθος του Νταίνικεν ήταν, προφανώς,ότι δημοσίευσε τήν άποψη του Σοβιετι-κού αστρονόμου, πριν διαπιστώση έάνχρωστούσε στήν εφορία.

Mας λέτε ότι ό Χταίνικεν αναφέρει ότιό Άλτάιρ και ό Βέγα είναι αστερισμοί,ένώ όλοι Ξέρουν ότι είναι αστέρες. Σωστά.Αλλά γιά νά κρίνετε αντικειμενικά θάπρέπει νά δήτε λίγο τό Γερμανικό κεί-μενο άπό τό όποιο μεταφράστηκαν τάβιβλία του Νταίνικεν, μήπως πρόκειταιγιά λάθος μεταφραστικό. Ολα γίνονταικαμιά φορά.

Μπορεί νά έχετε δίκιο στά όσα μαςλέτε σχετικά μέ τόν Σείριο ή στά όσαμας λέτε σχετικά μέ τήν απόσταση Γης— Κέντρου Γαλαξία. Αλλά πιστεύετεότι τά δύο αυτά σημεία άρκούν γιά ν'αποδείξετε ότι όλες οι άνδείξεις του Νταί-νικεν είναι γιά πέταμα;

Εάν ναι, τότε σας πληροφορώ κι εγώμέ τήν σειρά μου, μετά τόν κ. ΣταύροΒασαρδάνη, ότι τό όράμα του Ιεζεκιήλ,αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης έκ μέρουςενός τεχνικού της ΝΑΣΑ, ό όποιος ότανδημοσίευσε τά αποτελέσματα τών μελε-τών του στό βιβλίο. «Και ήνσίχθησαν οιουρανοί», τότε ήνοίχθησαν οι οφθαλμοίμας άπό έκπληξη. Εάν δέν μελετήσατεαυτό τό βιβλίο πρέπει νά τό μελετήσετεοπωσδήποτε.

Βγάζετε τό συμπέρασμα ότι ό Τόμαςείναι μυθοπλάστης διότι έκτος τών άλλωνγράφει ότι ό πλανήτης Πλούτων άνεκα-λύφθη άπό τόν Tombauh ένώ έσείς μαςπληροφορείτε ότι άνεκαλύφθη άπό τόνLowell μέ υπολογισμό. Ε φ ' όσον κρί-νετε μέ τέτοια κριτήρια, πρέπει νά δε-χθήτε νά σας κρίνουν και οι άλλοι μέτέτοια κριτήρια. Λοιπόν, ό καθηγητήςτης Αστρονομίας του Πανεπιστημίουτης Καλιφόρνιας στό Μπέρκλεϋ, HyronSpin Rad μας πληροφορεί οτι: Ό Persi-val Lowell μελετώντας τις κινήσεις τουΟυρανού και του Ποσειδώνος κατέληξεστό συμπέρασμα ότι ένας πλανήτης, ση-μαντικής μάζης έκινείτο πολύ πέραν τηςτροχιάς του ΙΙοσειδώνα. Ε π ί μερικά έτηπριν άπό τόν Θάνατο του Lowell, τό1916, ή οπτική έρευνα προς άνακάλυψιντου πλανήτου έπροχώρησε, αλλά τό μόνοαποτέλεσμα υπήρξε ή τυχαία άνακάλυ-ψις πολλών αστεροειδών και μεταβλητώναστέρων. Και τελικώς ό Tombauh εύ-ρεν τό είδωλον του Πλούτωνος, έπί τριώνφωτογραφιών, ή δε άνακάλυψις άνηγγέλθηεις τάς 13 Μαρτίου 1930.

Αλλά και ό καθηγητής Gerard P. Kui-per μάς πληροφορεί ότι: «Η άνακάλυ-ψις του Ποσειδώνος ώδήγησεν εις έπα-νειλημμένας βραδύτερον προσπάθειας διάτήν έπέκτασιν του πλανητικού συστήμα-τος κατά μίαν βαθμίδα. Η άνακάληψιςτου Πλούτωνος εις τό ΆστεροσκοπείονLowell τό 1930, ύπήρξεν τό αποτέλεσματης παρακινήσεως εις τοιαύτας προσπα-

θείας, αν και ή άνακάλυψις αύτη ύπό τουTombahu ήτο έμπειρικόν αποτέλεσμαμιας καλώς σχεδιασθείσης και πολύ εξο-νυχιστικής φωτογραφικής έπισκοπήσεωςτου ούρανού». — Η Γη εις τό Διάστημα,Εκδόσεις Καραβία, σελ. 255 και 276αντιστοίχως.

Μέ τά κριτήρια πού χρησιμοποιήσατεκ. Λαγκαδά αποδεικνύεται λοιπόν ότιείστε μυθοπλάστης. Είστε;

Θά ήθελα όμως τήν γνώμη σας κ. Λαγ-καδά, πάνω σέ μιά ένδειξη πού δημο-σίευσε ό Νταίνικεν και έτσι έγινε γνωστή.Πρόκειται γιά έναν συνάδελφο σας, τόνκ. Dungan A. Lunan ό όποιος δημο-σίευσε ενα άρθρο στό περιοδικό «Spage-flight» έκδ. Βρεττανικής ΔιαπλανητικήςΕταιρείας — τεύχος 4)1973, σελίς 122,ύπό τόν τίτλο «Space Probe From Epsi-lon Bootis». στό όποιο μάς πληροφορείότι ό διπλός αυτός αστέρας ε - 800 έχειπλανητικό σύστημα και μερικά ακόμηενδιαφέροντα πράγματα τά όποία διεπί-στωσε όταν αποκρυπτογράφησε μερικάραδιοκύματα πού έλαβαν τό 1930 άπότό διάστημα μερικοί επιστήμονες.

Εάν δεν έχετε διαβάσει αυτό τό άρθρομπορώ νά σας στείλω ένα φωτοαντί-γραφο.

Θά μπορούσα νά σας απαντήσω καισέ άλλα σημεία της επιστολής σας, άλ-λα έχω κάνει ήδη κατάχρηση της φιλο-ξενίας και του χώρου του περιοδικού, άπότό όποιο και ζητώ συγγνώμη. Ισως τάξαναπούμε μιά άλλη φορά κ. Λαγκαδά

Πέτρος Π. Βάρβογλης - Ξάνθη

Αγαπητέ αναγνώστη ευχαριστούμε γιάτήν επιστολή τήν τόσο τεκμηριωμένη καισαφή. Αλλά άναρωτιώμαστε. Τό άστείοτης θεωρίας του Δρ. Ι. Σκλόφσκυ περίτου ότι ό Φόβος είναι τεχνητός δέν θάέπρεπε νά ελεγχθεί άπό εκείνον πού θάχρησιμοποιούσε τήν θεωρία αυτή γιά νάυποστηρίξει κάποια δική του υπόθεση;Η μήπως ό Φόν Νταίνικεν τήν ενστερνί-στηκε επειδή τήν βρήκε βολικά. Ξέναπεριοδικά τόν αποκαλούν «έμπορο τηςΟυτοπίας», πολλοί δε του έχουν υποβά-λει μηνύσεις γιά διαστρεβλωμένη χρησι-μοποίηση τών θεωριών τους. Άναντί-ρητα πρόσφερε πολλά. Τά «νέα» μάτιαγιά κάτι καινούργιο. Αλλά τίποτα παρα-πάνω. Πιστεύουμε ότι ή χρησιμοποίησητών φορολογικών του ατασθαλιών ήτανάστοχη έκ μέρους του κ. Λαγκαδά, αλλάμήπως πάντοτε δέν άξιολογούμε τόν άν-θρωπο άπό τήν γενική του υπόσταση καιβίωση. Οπωσδήποτε μιά θεωρία δένεξαρτάται άπό τήν ηθική αυτού πού τήνδιατυπώνει, αλλά πάντοτε τά κριτήριαμας γιά όλους τους δημόσιους και διάση-μους εξαρτώνται και άπό τήν ιδιωτικήτους ζωή. Εκτος δέ άπό αυτά τά όσαδήλωσε σχετικά μέ κάποια σπήλαια στήΒραζιλία αποδείχτηκαν απάτη, ό ίδιοςδέ ό Μόρις τόν εμήνυσε γιά απάτη. Στόβιβλίο «Τό φαινόμενο Εριχ Φόν Νταί-νικεν» πού κυκλοφορεί και στά ελληνι-κά υπάρχουν πολλά παρόμοια.

Μέ μεγάλη μας ευχαρίστηση θά διαβά-ζαμε τό φωτοαντίγραφο του άρθρου τουD.A. Lunan πού αναφέρετε. Περιμέ-νουμε απάντηση σας.

3

οι κορεςτου ηλιου

PETER KOLOSIMO μετάφραση Κλειώ Κοασίν

Πέτρες πυρακτωμένες, θυσιαστήρια, γλίστρες όμοιες μέ τις Περουβια-νές, αγάλματα πού θυμίζουν τους άστροναύτες της προκολομβιανής Αμε-ρικής. Ενα πανόραμα άπό το ανησυχητικό παρελθόν μας. Στό άρθρο τουαυτό ό γνωστός ιταλός συγγραφέας Πέτερ Κολοζίμο αναφέρεται σέ πε-ρίεργα ντοκουμέντα άπό την πατρίδα του.

Αν ακούσετε νά αποκαλούντό Τουρίνο μιά απ' τις πρω-τεύουσες τής μαγείας, νά

τό πιστέψετε. Κι αυτό όχι γιατίπαρανοϊκοί οραματιστές ή χασο-μέρηδες αφιερώνονται σέ δόγματακαι δοξασίες, πιό πολύ απίθανεςκαι κουτές παρά παράξενες, αλλάγιατί φτάνει νά κάνεις τέσσερα βή-ματα έξω άπό τήν πόλη γιά νά δειςκοιλάδες και βουνά νά βρίθουνάπό ξωτικά.

Οί Πιεμοντέζοι τά λένε «μάσκες»άπό μιά παλιά λατινική λέξη. Τήνέφεραν έδώ οί Ρωμαίοι, και κατάτό μεσαίωνα είχε τρομερή έννοια,όμως μέ ρίζες πολύ παλιές και αλ-λοιωμένες άπ' τά χρόνια.

Κατά τά φαινόμενα, είναι πε-ρίεργο τό ότι οί μάγισσες του βορ-ρά κάγουν συγκεντρώσεις: και μά-λιστα όπως οί όποιοιδήποτε αξιο-σέβαστοι συνάδελφοι, στό παγωμέ-νο φεγγαρόφωτο, γιά νά λατρεύουνόμως τόν ήλιο. Μας λέει σχετικάό Μάριο Σαλομόνε, ό αρχαιολόγοςφωτογράφος τής Εταιρείας Προϊ-στορικών Μελετών, ότι «κοντάστην πόλη Μποργκόνε ντί Σούζα,είναι ακόμα ζωντανή ή παράδοσηκαι ή συνήθεια νά συγκεντρώνον-ται οί «μάσκες» τή νύχτα τής παν-σελήνου στα μέσα του χρόνου, κάθεΙούνιο δηλαδή, και νά διαβαίνουντραγουδώντας μέσα άπό μιά φυσικήπόρτα, ένα άνοιγμα, στό βράχο μέ-χρι μιά στρογγυλή πέτρα, όπουανάβουν φωτιές, και σέ απάντησηανάβονται άλλες άπ' τήν απέναντιπλευρά τής κοιλάδας. Από κειρίχνουν στό κενό τό θύμα τους,

γιά νά εξευμενίσουν τόν ήλιο».Οπως είπαμε, φαινομενικά, ή

συμπεριφορά τών Πιεμοντέζων μα-σκοφόρων μαγισσών είναι παρά-ξενη. Η προσέγγιση του «άστρουτής ημέρας» μέ τό «άστρο τής νύ-χτας» είναι πράξη κοινή σέ πολ-λούς λαούς, και τι πιό λογικό άπ'τό νά παρακαλούν μέσα στό σκοτά-δι γιά τήν επιστροφή του φωτός.

Τό «Παραμύθι» τής κοιλάδας τήςΣούζα, έχει οπωσδήποτε αληθινέςαιτίες, πολύ παλιές. Τό ωραίο όμωςείναι ότι ή θυσία, έτσι ακριβώςόπως γίνεται έδώ, γινόταν και στην

Ασία και στην Κεντρική Αμερικήκαι εξακολουθεί νά γίνεται ή ίδιασέ ορισμένες φυλές τής Αφρικήςτου Ισημερινού.

Στρίγγλες και βαμπίρ

Αναρωτιέται κανείς αν ό θρύ-λος τών Αλπεων είναι γέννημαφαντασίας ή απόηχος μακρινώναναμνήσεων, και μήπως οί άναλω-γίες τών τελετών πού είπαμε είναιαπλώς συμπτωματικές.

Ομως όχι, δέν είναι συμπτομα-τικές και έχουμε πολλές αποδείξεις.

Το ονειρικό τοπίο της Βάλ Σούζα όπως φαίνεται άπό ένα ύψωμα πάνωαπ' την πόλη Μποργκόνε.

4

Η εντυπωσιακή βραχώδης προεξοχή πάνω στην οποία εκτελούσαν τιςανθρωποθυσίες· 600 μέτρα τη χωρίζουν απ' την κοιλάδα κάτω.

Ας ακούσουμε τον ερευνητή τήςΕταιρείας Προϊστορικών Μελε-τών πού μας μιλάει γιά το Μπορ-γκόνε. Εχουμε έδώ τό «Ρόκ ντέιΦό» — βράχος της φωτιάς — όπουοί «μάσκες» άναβαν τις φωτιές τους,σύγχρονα μέ άλλες, πού έκαιγανπάνω στό τραμπολίνο του Μπελιάντό όποιο βρίσκεται ακριβώς απέ-ναντι άπό τό θυσιαστήριο, σέ ύψος1.148 μ. και σέ απόσταση 600 μ.

Απ' τό βράχο τής φωτιάς, οίιέρειες ανέβαιναν μετά στό θυσια-στήριο, τό όποιο ονόμαζαν Σαφιόπού σημαίνει ακριβώς «πήδημα στό

κενό». Εκεί κοντά βρίσκεται κιένας μισοστρόγγυλος βράχος άπόσχιστόλιθο, πού στην αρχή ήτανίσως στρογγυλός και κατόπιν άπόεδαφολογικές μεταμορφώσεις κατάτήν αρχαία περίοδο πήρε τό σχήμαπού έχει σήμερα. Τά σχέδια πούείναι χαραγμένα πάνω σ' αυτούςτους βράχους είναι ημισφαιρικέςγραμμές σέ διάφορα μεγέθη, διά-μετρο, βάθος και γραφές. Λίγο πιόπέρα μιά άλλη στρογγυλή πέτραμέ άλλα σχήματα ημισφαιρικά καιάλλες γραφές, ανάμεσα τους όμωςδιαγράφεται και ξεχωρίζει αλάν-

θαστα τό παγκόσμιο «δένδρο τήςζωής».

Οί κόρες του Ηλιου — αν πι-στέψουμε τους θρύλους, είχαν οπω-σδήποτε λιγότερο άγρια καθήκον-τα άπ' τις ιέρειες τών θυσιαστηρίων.Κοντά στό Μαργκόνε πάντοτε βρί-σκουμε ενα είδος πίστας χορού. Εί-ναι μιά πέτρα λεία, μέ διάμετρο8 μέτρων περίπου και πάχος 2,30 μ.Οί κάτοικοι τής κοιλάδας επηρεα-σμένοι ίσως άπ' τά περιοδικά τήςμόδας, πιστεύουν ότι οί αρχαίεςκόρες, χόρευαν πάνω στην πέτρα,μέχρι νά χαραχτούν τά σημάδιατών ποδιών τους. Πράγματι, είναιχαραγμένα πάνω στις πέτρες κάτιημισφαιρικά σχήματα, ή σημασίατών οποίων μας είναι άγνωστηκαι αινιγματική. Επίσης ένα μυ-στήριο ακόμα, είναι ότι κάτω άπ'τόν βράχο βρίσκεται μιά «κάμαρα»,σχεδόν σφαιρική ύψους 1 μέτρουκαι 80 εκατοστών.

Οί στρίγγλες όμως είχαν και τήναξιόλογη συντροφιά τους. Εκείκοντά είναι και ή φωλιά τών βαμ-πίρ. Είναι ενα φυσικό σπήλαιο σέσχήμα διαδρόμου μάκρους 4 μέ-τρων, φάρδους 1,50 και ύψους 1,95,τό όποιο τελειώνει σέ μιά σχεδόνστρογγυλή κάμαρα όπου ζουν εκα-τοντάδες νυχτερίδες. Και πάντοτεστην ίδια περιμετρική ζώνη, βρί-σκουμε τό «Τραπέζι τών μασκών»,πέτρινο κι αυτό 4 μέτρων μάκρουςκαι 2,50 φάρδους, ύποβασταζόμενο-άπό δύο χοντρές βραχόπετρες. Πα-ραμερίζοντας τους θρύλους και τιςπαραδόσεις, πρέπει νά πούμε ότιτό μέρος αυτό κατοικήθηκε άπόδιάφορες προϊστορικές κοινωνίες,όπως αποδεικνύεται άπ' τά αναρί-θμητα ίχνη πού μας φανερώνονταιτώρα και πού ανάγονται στην επο-χή του χαλκού ή του σιδήρου.

Αμερικανικό Πιεμόντε

Οί αρχαιολόγοι μας λένε ότιόλα αυτά πού αναφέραμε ανήκανστή Θρησκεία και τις τελετές τώνΚελτών και έχουν δίκιο νά υπο-στηρίζουν ότι οί ρίζες τους είναιακόμα πιό παλιές. Δέν μπορούμεπαρά νά δεχτούμε αυτές τις υποθέ-σεις, αν παρατηρήσουμε ότι τά πέ-τρινα σκαμνιά - θυσιαστήρια τουήλιου έχουν ύποστή μέ τό πέρα-σμα του χρόνου παράξενες αλλοιώ-σεις. Βλέπουμε ότι, τόν πρώτο και-ρό τής θρησκείας τους, άπλά κομ-μάτια βράχου, μερικώς φυσικούσχήματος και μερικώς κατασκευα-σμένα, μεταφέρονται και τοποθε-τούνται, μέ άγνωστο σέ μας τρόπο,

5

Ο Μάριο Σαλομόνε, αρχαιολόγοςκαι μέλος της Εταιρείας Προϊστο-ρικών Μελετών, κοντά στο θυσια-στήριο. Δίπλα του ή αχώριστη καιθαρραλέα τετράποδη φίλη του, ήZόρρa.

πάνω άπό φοβερά απόκρημνα μέ-ρη.

Ιερείς και ιέρειες έσκυβαν με τόπρόσωπο προς τό βάραθρο εκλι-παρώντας τό Θεό Ηλιο και εκσφεν-δονίζοντας χωρίς άλλο τα διαλε-γμένα θύματα τους στό βάραθρο.Ξέρουμε ότι αυτό συνέβαινε στόΠιεμόντε, στην Κορσική, στηνΑφρική και στό Νέο Κόσμο (βλ.Αστροναύτες στην Προϊστορία).Στή συνέχεια ή πράξη αυτή πήρεχαρακτήρα λιγότερο δραστικό. Τάθυσιαστήρια τοποθετούνταν τώραπάνω από επιφάνειες νερού, λίμνες,κ.λπ. Αν οί προσφερόμενες παρθέ-νες ήταν αρκετά εξασκημένες στήβουτιά και στό κολύμπι, μπορού-σαν νά σωθούν. Οπωσδήποτε ό

Τό τραπέζι των μασκών, μια μεγάληλίθινη πλάκα, πού φανερώνει την πα-ρουσία αρχαιοτάτων κοινοτήτων στόΠιεμόντε.

Θεός Ηλιος έμενε ικανοποιημέ-νος μέ μόνο τό θέαμα. Η τελετήήταν πολύ προσφιλής στους προ-κολομβιανούς κατοίκους του Μεξι-κού, της Κολομβίας και του Περού.Σήμερα γνωρίζουμε ότι και στήΣομαλία γινόταν ή ίδια τελετή καιέχουμε δίκιο νά υποθέτουμε ότιήταν διαδομένη και στό Πιεμόντετης Ιταλίας. Διότι κάτω απ' τήνπροεξοχή του βράχου του Μπε-λιάν, στό παρελθόν πρέπει νά υπήρ-χε μια μεγάλη λίμνη.

Τέλος ή τελετή πήρε μόνο συμ-βολικό χαρακτήρα. Τις επικίνδυ-νες βραχώδεις προεξοχές αντικα-τέστησαν μέ ενα είδος καναλιούή γλιστράς, κατά μήκος του βου-νού, απ' όπου τό θύμα γλιστρούσεστην κοιλάδα και αυτό είχε τόνόημα της παλιάς θυσίας. Στό Πε-ρού υπάρχουν πολλές τέτοιες γλί-στρες ή τσουλίθρες σκαμμένες στόβουνό και σήμερα οί απόγονοι τωνΙνκας, μέσα στά παράξενα έθιματους, έχουν κι αυτό σά διασκέδασηκατά τις εορτές του καρναβαλιού,όπου μένει ακόμα κάποιος απόη-χος άπ' τις παλιές θρησκευτικέςτελετές.

Πριν άπό λίγο καιρό μιά νεαρήερευνήτρια της Εταιρείας Προϊ-στορικών Μελετών στην Κοιλάδατής Σούζα, όπου ό Σαλομόνε ανα-κάλυψε ένα διπλό κανάλι ακριβώςδμοιο μέ τά περουβιανά, δοκίμασετήν πέτρινη γλιστρά. Στά περίχω-ρα του Μποργκόνε οί άγνωστοι λά-τρεις του Ηλιου, έσκαψαν κι έφτια-

6

ξαν με μεγάλη υπομονή μία κυλιν-δρική τσουλίθρα πού βλέπει ανα-τολικά και έχει μήκος 8.25 μέτρα.Μερικοί κάτοικοι της περιοχήςδιηγούνται ενα θρύλο, πού λέειότι στά παλιά τά χρόνια οί μασκο-φόρες ιέρειες καθόντουσαν εκείκαι ύστερα γλιστρώντας σιγά-σιγάάνοιγαν τά χέρια τους σά νά παρα-καλούσαν τό άστρο του φωτός.

«Διαστημικές» κάσκες

Σέ απόσταση 9 χλμ. άπ' τή γλί-στρα, στην κοινότητα του Κιομόν-τες τής Σούζα, βρίσκουμε ένα άλ-λου είδους παράξενο υπόλειμματής προκολομβιανής Αμερικής:είναι ένας γλυπτός μπούστος απόενα είδος βραχόπετρας πού δεν βρί-σκεται πια στή γύρω περιοχή.

Οπως οι απόγονοι των Ινκας, ήΝικολέττα Φράσκα, ετοιμάζεται νάκυλήσει κατά μήκος τον καναλιούτον Ηλιου.

Ο αινιγματικός μπούστος του Κο-μόντε. Φτιαγμένο από ένα είδοςβραχόπετρας που δε βρίσκεται πλέονσ' αυτήν την περιοχή, παρουσιάζειχαρακτηριστικά όμοια με των αμε-ρικανικών αγαλματιδίων πού παρα-μένουν ανεξήγητα.

Στήν κοιλάδα του Γκράβιο στο Πιεμόντες, κοντά στά σταυροειδή χαρά-γματα πού αντιπροσωπεύουν δίχως άλλο ανθρώπινες φιγούρες, βρίσκουμεδιάφορα ηλιακά σημεία, που βρέθηκαν ήδη στήν Ευρώπη κατά τη Λίθινηεποχή — στις βρεττανικές νήσους, στά Πυρηναία, στήν Κύπρο και στήνΚρήτη — στήν Ασία, σε πολλές περιοχές πού βρέχονται άπό τον Ίνδόκαι το Γάγγη — στήν Πολυνησία καί τήν Αμερική—στήν Αμαζονία καικοιλάδα του Μισισιπή.

Και άλλα παράξενα σχέδια στο Πιεμόντε: Πρόκειται ασφαλώς για τήναναπαράσταση ενός ανθρώπου, ενός κερασφόρου ζώου καί μιας καλύβας.

Ενα άγαλμα του Νέου Κόσμου. Φαί-νεται καθαρά τό σκέπασμα τών αυ-τιών του κασκέτου.

Η μικρή φωτογραφία: Ενας απ'τους περίφημους «χορευτές του δια-στήματος» του Μεξικού.

Εχει τή μύτη σπασμένη λέει όαρχαιολόγος Σαλομόνε, πού τόβρήκε, όπως σχεδόν όλα τά αγάλ-ματα πού πέφτουν στο έδαφος.Αυτό πού κάνει εντύπωση είναιτά περίεργα χαραγμένα μάτια τουκαι προ πάντων τό περίβλημα τηςκεφαλής του, πού πρέπει νά είχεανεξήγητα χαρακτηριστικά, μέ τάμόλις διακρινόμενα αυτιά του. Εί-ναι ακριβώς τά ίδια μάτια πού βλέ-πουμε στους «διαστημικούς χορευ-τές» του Μόντε Αλμπάν, τά ίδιακασκέτα - καπέλα μέ τών αγαλ-μάτων πού βρέθηκαν στό Μεξικό

αλλά και στό Περού και πού έκα-ναν ορισμένους ευφάνταστους ερευ-νητές νά σκεφτούν ότι πρόκειταιγιά εξωγήινους αστροναύτες.

Και οί συγκριτικοί παραλληλι-σμοί δέν τελείωσαν ακόμα. Τάαγαλματίδια αυτά έχουν πολλά κοι-νά σημεία μέ μερικά γλυπτά τώνΚελτών, προσθέτει ό Σαλομόνε.Τά παρατήρησε και ένας εξάδελ-φος μου, αρχαιολόγος στό Παρίσι.Και ακούγοντας δύο χωρικούς νάσυνομιλοϋν, είδε κατάπληκτος ότιμπορούσε νά συννενοηθεί περίφη-μα μαζί τους μιλώντας αρχαία γαλ-

λικά. Στήν αλυσίδα λοιπόν τών αρ-χαιολογικών αινιγμάτων προσθέ-τονται τώρα και αυτά του Πιεμόν-τε. Μήπως μας φέρνουν κάποιοεξωγήινο μήνυμα ή είναι απλώς ήφαντασία μας. Δέν τό ξέρουμε. Ο-πωσδήποτε φαίνονται νά ανήκουνστήν ίδια κοινή κατηγορία τώνμεγάλων και μυστηριωδών πολιτι-σμών του παρελθόντος.

Peter Kolozimo

9

Ο ΖΑΚ ΚΟΥΣΤΩ Σ' ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑΣ

Τό τρίτο δεκαήμερο του τρέ-χοντος μηνός κατέπλευσε στις ελ-ληνικές θάλασσες τό σκάφος «Κα-λυψώ», για την έναρξη του «γυρί-σματος» δύο ταινιών άπό τον διά-σημο Γάλλο ερευνητή των βυθώνΖακ Υβ Κουστώ.

Τό γεγονός αυτό είχε ανακοινώσειό ίδιος ό Κουστώ στον Γενικό Γραμ-ματέα του EOT κ. Τζαννή Τζαννε-τάκη, όταν τον επισκέφθηκε στις4 Οκτωβρίου 1975. Στήν διάρ-κεια της συναντήσεως τους συνε-ζήτησαν λεπτομέρειες σχετικές μετό «γύρισμα» των έν λόγω ταινιών,καθώς και ώρισμένα άλλα θέματακοινού ενδιαφέροντος.

Για τις δύο αυτές ταινίες, θα τεθήσε ενέργεια ολόκληρη ή παραγωγικήδύναμη Κουστώ. Πρόκειται, έκτόςάπό τό «Καλυψώ», να χρησιμο-ποιηθούν τό αμφίβιο σκάφος «Κα-ταλίν» και γενικώς ολόκληρο τόσύστημα υποβρυχίων ερευνών, μέ τόανάλογο επιστημονικό και τεχνικόπροσωπικό.

Πρέπει να σημειωθή ότι ή Εται-ρεία Κουστώ θα είναι υπεύθυνη γιατήν τηλεοπτική διάθεση των δύο ται-νιών παγκοσμίως, πλην της Ελλά-δος και της Κύπρου.

Και οί δύο ταινίες — οι τίτλοιτών οποίων είναι «ό Κουστώ σ'αναζήτηση της Ατλαντίδας» και«Νήσοι τών Θησαυρών» — θα «γυ-ρισθούν» σαν αστυνομικές ιστορίες.Ο κ. Κουστώ θα εμφανίζεται σανκύριος ερευνητής, και σέ στενή συ-νεργασία μέ τον γιό του Φίλιππο,θα εξετάζουν στοιχεία, μέ τουςπλέον πεπειραμένους ειδικούς, καικάθε πιθανή θεωρία μέ αποστολέςκαταδύσεως πού θα ερευνούν τουςβυθούς τών ελληνικών θαλασσών.

Και τα δύο θεάματα θα καταλή-γουν σέ παρόμοιο ανεπιφύλακτο συμ-πέρασμα: Ο τ ι ή πραγματικότηςείναι ακόμη πιο συναρπαστική άπότήν φαντασία.

Η ιστορία της Σαντορίνης, ό πο-λιτισμός της πού χάθηκε σέ μίατρομερή ηφαιστειακή καταστροφή,συγκινεί περισσότερο άπό τήν μυθι-κή βυθισμένη ήπειρο. Και οί αρ-χαιολογικοί θησαυροί πού άναδύ-

10

θηκαν άπό τήν θάλασσα στα Αντι-κύθηρα, τήν Κρήτη ή τήν Δήλο, εί-ναι πιο σημαντικοί, πιο εντυπω-σιακοί, πιο παραμυθένιοι άπό τουςυποθετικούς θησαυρούς πού έθαψεό πειρατής Λα Μπόζ στά νησιάτών Σεϋχελλών.

Η Ατλαντίδα είναι ή αναζήτησηενός χαμένου ίδανικού και έγινε μύ-θος διεθνούς χαρακτήρα, πολιτικού,καλλιτεχνικού, επιστημονικού καιοικονομικού. Οι μόνες όμως γρα-πτές περιγραφές της, ευρίσκονταισέ δύο διάλογους του Πλάτωνα.Α π ό τότε, πλήθος υποθέσεων έχουνγίνει για τό πού θα μπορούσε νάβρισκόταν ή χαμένη Ατλαντίς, «μη-τέρα όλων τών πολιτισμών της γης»(Αζόρες, Κανάριοι νήσοι, Μαρόκο,Μπίμινι πλησίον της Φλώριδας, νή-σος Χέλιγολάντ 37 μίλια έξω άπότις ακτές της Γερμανίας, Σαντορί-νη κ.λπ.).

Τά δύο τρίτα της ταινίας «Ο Κου-στώ σ' αναζήτηση της Ατλαντίδος»θα άσχολούνται μέ τήν πιο πρόσφα-τη, τήν πιο σοβαρή και συγχρόνωςτήν πιο συναρπαστική θεωρία, αυτήτης Σαντορίνης, πού έθρεψε στήνεποχή του χαλκού ένα πολύ εξελι-γμένο πολιτισμό. Γύρω στο 1.400π.Χ. στήν Σαντορίνη, έγινε ηφαι-

στειώδης έκρηξη πού έκάλυψε τόυπόλοιπο μέρος τών πόλεων της,μέ στάχτη ύψους 30 μ. ή οποίαέσχημάτισε τεράστια σύννεφα, πούκατέστρεψαν όλες τις παράλιες πό-λεις στήν Ανατολική Μεσόγειο, έκά-λυψε τά αιγαιοπελαγίτικα νησιά μέηφαιστειογενείς στάχτες και ίσωςπροξένησε τό τέλος του Μινωϊκούπολιτισμού.

Ολες οί πλευρές αυτής της θεω-ρίας θα εξετασθούν. Τό πλοίο «Κα-λυψώ», μέ τά πλέον σύγχρονα επι-στημονικά όργανα (μηχανές γεω-τρήσεων, πυθμένας, μαγνυτόμετρακ.λπ.), θά βοηθήση σημαντικά σέπρώτη γάση, ενώ ή υποβρύχια έρευ-να θά γίνη μέ βαθυσκάφος πού θάκαταδυθή μέσα στον βυθισμένο κρα-τήρα και θά φωτογραφίση τις θεϊ-κές κολώνες, τά υαλώδη τείχη, τουςκρυστάλλους και τά ξεβαμμένα ψά-ρια πού είδαν στις πρώτες τους κα-ταδύσεις στήν Σαντορίνη τό 1963.

«Τά νησιά τών θησαυρών», όπωςή Ατλαντίς, είναι μία ταινία πούασχολείται μέ τό βασικό όνειρο τουανθρώπου γιά μυθώδη πλούτη θαμ-μένα σέ απόμακρα νησιά ή βυθι-σμένα στον ωκεανό.

Οι δύο ταινίες του Ζάκ Κουστώ,θεωρείται βέβαιο ότι θά συντείνουνσημαντικώς στήν προβολή της Ε λ -λάδος σέ ολόκληρο τον κόσμο. Ακό-μη και προ της παραγωγής τών ται-νιών, ή παρουσία της ομάδος Κου-στώ στις ελληνικές θάλασσες θά άπο-τελέση προβολή γιά τήν χώρα μας.

Αξίζει νά σημειωθή ότι, όπωςυπολογίζεται, οι δύο ταινίες θά προ-βληθούν στους κινηματογράφους καιτίς τηλεοράσεις ακόμη και της Κί-νας και της Ρωσίας,

Η μικρή νήσος Καμένη πού βρίσκεται στήν καλδέρα της Σαντορίνης.Εχει σχηματιστεί άπό τήν λάβα του ηφαιστείου.

τρια βασικασημεια

μετάφραση Κλειώ Κοάσιν

SOLAS BOCOMPAGNIC

Η κλειπεολογία δέν είναι ό-πως πολλοί νομίζουν, ή επι-στήμη του απίθανου, του

παράδοξου ή του ψεύδους, μά ένασύνολο επιστημών, όπου συσσω-ρεύονται και συγχωνεύονται γενι-κότερα, προαιώνιοι ανθρώπινοι πό-θοι και παίρνουν αύτη την κοινήονομασία. Η επιστήμη αυτή είναιμορφωτική γιά τό Νέο Ανθρωπο-Homo Nuovus - και μένει πίσωοποίος συνεχίζει νά ζή μέ τήν τρι-βή τών σκέψεων και τών προϋπο-θέσεων, τις όποιες, ή άδαμικήκληρονομιά του επέβαλε σάν έναφορτίο υλικό πού τόν κρατά, όπωςή άγκυρα τό πλοίο, και δέν αισθά-νεται τήν καινούργια πνοή πούέρχεται και πού είναι τό κοσμικόκάλεσμα. Ο ουρανός μδς τραβάπρος τα μυστικά του, σήμερα πε-ρισσότερο από ποτέ. Φαίνεται ότιό Θεός ζήτα κάτι περισσότεροάπ' αυτό τό πλάσμα, τό φτιαγμένοαπό πηλό. Ισως, θέλει νά τό άδελ-φώσει μέ άλλες κοσμικές δημιουρ-γίες του, περισσότερο ή λιγώτεροαξίες. Απ' τήν ανάγκη αυτή τηςανύψωσης γεννιέται μιά φιλοσο-φία παγκόσμια, πού απαιτεί ένακαινούριο τρόπο σκέψης, ενα και-νούριο τρόπο αίσθησης κι ένα και-νούριο τρόπο διαπαιδαγώγησης.

Η κλειπεολογία επιθυμεί όλααυτά και προσπαθεί νά αποδείξειστους ανθρώπους, μέ πειστήριαιστορικά, φιλολογικά, καλλιτεχνι-κά, τις ξαφνικές εμφανίσεις τώνκλειπέων στους ουρανούς (ό ΤίτοςΛίβιος γράφει στις «Ιστορίες» τουγιά τήν παρουσία στους ουρανούς«τών ιπτάμενων αρμάτων», πού τά

Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΦΙΛΟΣΟ-ΦΙΑ— Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΜΙΑΣ ΚΟΣΜΙΚΗΣΚΟΙΝΩΝΙΑΣ — ΜΟΝΟ ΜΕ ΑΛΗΘΙΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΓΡΑΦΕ-ΤΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ. — «ΚΛΕΙΠΕΑ» ΤΑ ΙΠΤΑΜΕΝΑ ΑΡΜΑΤΑ ΤΩΝΟΥΡΑΝΩΝ.

Τρία περίεργα κοινά χαρακτηριστικά πινάκων: «Η Ανά-σταση», ή «Βάπτιση του Ίησου» και «Ο Θρύλος του Σταυ-ρού», όπου τό σχήμα τών νεφών και στους τρεις πίνακεςφέρνει στο νου τό κοινό σχήμα τών ιπταμένων δίσκων,U.F.O. όπως θά εμφανίζονται στον ουρανό τής γής. Ομωςτά σύνεφα στο αριστούργημα τον Πιέρο ντέλλα Φραν-τσέσκα, είκ. 1, άφηνουν νά εννοηθεί ότι πρόκειται πιθα-νότατα γιά μιά απλή συγκέντρωση νεφών.

11

Ο ζωγραφικός πίνακας του Μαζολίνο ντά Πανικάλε, πούπαρουσιάζει «το θαύμα του Νέφους» είναι κάπως περίπλοκο,όσον αφορά τή σύνθεση των νεφών. Μπορούμε νά πούμεότι είναι μια σειρά άπό σύνεφα, άλλα ομολογουμένως κάπωςπαράξενα βαλμένα. Ας παρατηρήσουμε τή γραμμή τωνμικρότερων νεφών. Απ' το μεγάλο σύνεφο στο πρώτοπλάνο φαίνεται νά βγαίνουν μικρότερα σύνεφα και άπότο ίδιο το μεγάλο σύνεφο πέφτει και χιόνι. Ολα αυτάμας θυμίζουν ένα, άς πούμε, μεγάλο σκάφος άπό το όποιοβγαίνουν μικρότερα αναγνωριστικά σκάφη, καθώς επίσηςκαι τον ονομαζόμενο πυριτώδη ή χαλικώδη βάμβακα πούσυνοδεύει σχεδόν πάντοτε την παρουσία των Ιπταμένων δί-σκων στον ουρανό.

ονόμαζαν «κλειπέα»). Επίσης γιάτήν επισήμανση τών ηλιακών δί-σκων ή στρογγυλών μετεωριτών,και όλα αυτά μπορεί νά είναι ήαιώνια αποκάλυψη μιας ζωής μένοήμονα όντα άπό το Σύμπαν.

Η κλειπεολογία είναι αναγκαίαγιά τή μόρφωση ενός ανθρώπου,πού προχωρεί προς το άγνωστο:του αύριανού ανθρώπου, πού είναιπροορισμένος νά αναγνωρίσει τήγη μόνο σάν γενέτειρα του. Πρέ-πει νά δημιουργήσουμε αυτόν τοΝέον Ανθρωπο, όχι πλέον χωρι-σμένο άπ' τον ουρανό, όχι πλέονκρυμμένο σ' ενα αθέατο σύνοροτου Σύμπαντος, μά σάν ένα ενερ-γητικό στοιχείο μιας κοσμικής κοι-νωνίας. Ηρθε ή στιγμή πού θα τόνκαθιερώσει πρωταγωνιστή ενός πα-

12

γκόσμιου επεισοδίου, του οποίουδέν είναι ή αρχή, αλλά δέ θά είναιούτε το τέλος. Ετσι λέγει ό Ού-γκο Σπίριτο: «είναι αναγκαίο άπόμιά νέα ουμανιστική διαπαιδαγώ-γηση μέ μιά βαθύτερη ανάλυση,νά φτάσουμε σέ μιαν ευρύτερησύνθεση της σκέψης μας. Ας μήνέκπλητόμαστε, άν ανακαλύπτον-ται γραφές, πάπυροι, σπουδαία πει-στήρια, ντοκουμέντα, πού μας φα-νερώνουν καινούρια πράγματα, στόβλέμμα και στή σκέψη μας».

6 Ας μή μας εκπλήττουν οί μύθοι,οί θρύλοι, οί παραδόσεις πού γί-νονται επιστημονικά αναγνώσματακαι ιστορικές σελίδες. Γίνεται αύτητή στιγμή μιά πραγματική επανά-σταση των γνώσεων, άπ' τήν οποίαό άνθρωπος πρέπει νά βγή αλλα-γμένος ριζικά, γιά ν' αντιμετωπί-σει έναν καινούριο, κόσμο, συναρ-παστικό, και μέχρι χθες απίστευτοέναν κόσμο επιστημονικής φαντα-σίας, πού θά είναι όμως αληθινός.

Αλλωστε ή φαντασία του Ιου-λίου Βερν ή του Ούέλλς δέν έγινεάραγε πραγματικότητα σήμερα; Ηκλειπεολογία θέλει νά δώσει στονάνθρωπο του αύριο τήν πίστη γιάενα πεπρωμένο πιό υψηλό, πιό με-γάλο, μέσα στις δυνατότητες του,όχι σάν κατακτητή, αλλά σάν από-στολου του Σύμπαντος. Επιστήμηκαι πίστη, αιώνιες έχθρες έδώ μπο-ρούν νά δώσουν τα χέρια, όπωςπροείδε ό Αγιος Αθανάσιος. Πρέ-πει νά ξεπεράσουμε τήν κρίση αυ-τής τής δοκιμασίας, πού οί νέοιεκδηλώνουν μέ τις ανησυχίες τους,τήν απελπισία τους, τήν έλλειψηιδανικών, ή οποία βρίσκεται όμωςήδη σέ μιά φάση αναζήτησης, πούτους κάνει νά ξεκόβουν μέ τό πα-ρελθόν, γιά νά ζητήσουν τό και-

Παραθέτουμε εδώ μια ενδιαφέρουσασύγκριση ανάμεσα στα ιπτάμενααντικείμενα της Νυρεμβέργης (είκ.6) του 1561 πού παρουσιάζει σταυ-ρούς, δίσκους και πούρα δισκοφόραμε το πούρο της Καλιφόρνιας(εικ. 7 )του 1952 και φωτογραφήθηκε άπ'τον Αντάμσκυ και το φαινόμενο πούπαρατηρήθηκε στο Γκουλιάκ καιτο Ολερόν, τον ίδιο εκείνο χρόνο,τον Οκτώβριο (εικ. 8).

Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι ή σύγκριση μεταξύ των ιπταμένων αντι-κειμένων της Βασιλείας το 1566, πού συμπίπτει με την εμφάνιση πολυά-ριθμων ιπταμένων δίσκων κίτρινου χρώματος, και πού χιλιάδες άνθρω-ποι είδαν στο Σάλεμ της Μασσαχουσέτης την ίδια εκείνη εποχή.

νούριο μέ κάθε τρόπο, μέ κάθεμέσο, ξέροντας ότι ή λύση τών αι-νιγμάτων του σήμερα και του αύ-ριο, τών αινιγμάτων του Σύμπαν-τος, βρίσκεται ακριβώς στά αρχαιό-τατα χρόνια του κόσμου. Αυτόακριβώς θέλει νά εξηγήσει ή κλει-πεολογία.

Μόνο πού κάθε φορά πού πρέπεινά ερευνήσουμε στο παρελθόν, πρέ-πει νά παίρνουμε τά ντοκουμένταγιατί μόνο μέ ντοκουμέντα-πειστή-ρια γράφεται ή Ιστορία.

Πρέπει λοιπόν νά είμαστε πολύπροσεκτικοί, νά εξετάζουμε λεπτο-μερώς τις βάσεις μέ τά αυστηρότε-ρα κριτήρια, και νά διαλέγουμεακούραστα μες άπ' τά προσφερό-μενα θέματα, πολεμώντας ανελέη-τα κάθε μορφή μυστικισμού.

Τά είπαμε αυτά γιά νά ξεχωρί-σουμε τό αληθινό άπ' τό ψεύτικο,

13

Αντίγραφο ενός γραπτού στα λατι-νικά από ενα κωδικό νόμο τον 1388,πού ανήκει στην βιβλιοθήκη τωνμοναχών της Ραγκούζα —Ντουμ-πρόβνικ. Διαβάζουμε: «Στις 8 Ία-νοναρίου, αργά κατά την πρώτηώρα της νύχτας, πολλοί άνθρωποι,διέκριναν σημεία στον ουρανό, σανφωτεινά σώματα σε γραμμή. Καιαυτό διήρκεσε περισσότερο άπό μιάώρα».

To ψεύτικο φωτογραφικό ντοκου-μέντο του Τσιρινιόνε ντι Πιέβε Σάν-το Στέφανο στο Αρέτζο, παρμένο

τόσο στην κλειπεολογία, όσο καιστην Ούφολογία.

Η κλειπεολογία

Ας αρχίσουμε απ' τήν κλειπεο-λογία. Στό παρελθόν πολύ δύσκολαβρίσκουμε ένα ντοκουμέντο πλα-στό ή νοθευμένο. Αν ίσως έχει

με μηχανή Agfa Supersilette, διά-φραγμα 1 : 3, 5, άνοιγμα 4, χρό-νος 1)250 και φιλμ Agfa 17 Din.

συμβή κάτι τέτοιο, πρόκειται γιάμιά πρόσφατη απάτη σ' ενα αρχαίοκείμενο. Συμβαίνει ακριβώς ότιμπορεί νά συμβή στην τέχνη σε πί-νακες αξίας, δηλαδή πλαστογρά-φηση και πλασάρισμα έργων γιάαυθεντικά. Μπορούμε μάλλον νά υ-ποθέσουμε ότι ή ερμηνεία τών πα-λαιών ντοκουμέντων γίνεται με πο-

λύ μεγάλη φαντασία, ή ότι θέλουννά μας κάνουν νά πιστέψουμε κάτιπαράλογο γιά πολύ αληθινό, καιστην προκειμένη περίπτωση, νάνομίζουμε ότι βλέπουμε παντούιπταμένους δίσκους ή εξωγήινους,σέ οποιαδήποτε αναπαράσταση ζω-γραφικής πού παρουσιάζει ίσωςσυμπτωματικά κάποια ομοιότηταμέ τά αντικείμενα αυτά.

Φτάνει νά παρατηρήσουμε μερι-κά σύνεφα στους πίνακες του Πιέροντέλλα Φραντσέσκα, μέσα στα ό-ποια μερικοί θέλησαν νά δούν τοσχήμα κοινών ή παράξενων ιπτα-μένων αντικειμένων (εικ. 1, 2, 3).

Στήν πραγματικότητα πρόκειταιγιά μιά ζωγραφική συνήθεια τήςεποχής τής Αναγέννησης, πού ήταντότε πολύ διαδεδομένη και πού όΝτέ Σάνκτις ονόμασε «ειδυλλιακά»,εκτός αν υπάρχει ή διάθεση νά ζη-τήσουμε στήν καλλιτεχνική έμ-

Σύγκριση μεταξύ τον ιπταμένου δί-σκου πού φωτογράφησε ό Αντάμ-σκυ το 1952 και τής ηλεκτρικήςλάμπας πού βρέθηκε στήν Φλωρεν-τία άπ' τον διάσημο συγγραφέα Πή-τερ Κολοζίμο (αριστερά) και τονΤζιάννι Σέττιμο (δεξιά).

14

πνευση του κάθε ζωγράφου ένα γύ-ρισμα τής σκέψης προς τά πίσωόπου ή μνήμη δίνει ένα αρχέ-τυπο κάποιου ιπτάμενου μέσου, γιάτό όποιο ή ιστορία δέ φανέρωσεκανένα ίχνος, παρά στά πολύ πα-λαιά κείμενα. Πολύ διαφορετικάόμως και παράξενα παρουσιάζον-ται τά συσσωρευμένα νέφη, σ' ένανπίνακα του Μαζολίνο ντά Πανι-κάλε (είκ. 4 και 5),

Υπάρχουν όμως πολυάριθμα ντο-κουμέντα πού πιστεύεται ότι είναιαυθεντικά, τά όποια φαίνεται νάεπικυρώνουν τήν παρουσία τωνU.F.O. κατά τό παρελθόν, στουςγήινους ουρανούς. Ας παρατηρή-σουμε π.χ. τά ιπτάμενα στίγματατης Νυρεμβέργης, και της Βασι-λείας, έχουν τόση ομοιότητα μέτή γραφική αναπαράσταση τώνπεριπτώσεων του Γκαϊγκάου καιτου Ολορόν μέ τό πούρο της Κα-λιφόρνιας και μέ τήν περίπτωσητου Σάλεμ (εικ. 6, 7, 8, 9, 10).

Ας δούμε επίσης τι μαρτυράειό κώδικας της Ραγκούσα της Δαλ-ματίας, πού αναγνωρίστηκε επίση-μα ώς μή πλαστός, δηλαδή ώς αυ-θεντικό κείμενο, φυλάσσεται δέ απ'τους μοναχούς της πόλης (είκ. 11).

Η Ούφολογία (UFO)

Οσον άφορα τήν ούφολογία, εδώή έκταση της νοθείας είναι βέβαιαμεγαλύτερη, κι έτσι είναι δύσκολονά διακρίνει κανείς τό αληθινόάπ' τό ψεύτικο. Πολύ λίγο πρέπεινά πιστεύουμε τά φωτογραφικά ντο-κουμέντα. 'Υπάρχει πάντοτε ή πε-ρίπτωση του φωτομοντάζ, έκ μέ-ρους όλων αυτών πού επιθυμούννά προβληθούν. Γι' αυτό πολύ συ-χνά, στην ούφολογία σημειώνον-ται πολεμικές και άντιγνωμίες, α-κριβώς γιατί υπάρχει πάντοτε ήαμφιβολία, ή σχετική μ' αυτό τόθέμα.

Μπορούμε ν' αναφέρουμε τό ιτα-λικό πειστήριο της Μπερνίνας,πού αν θελήσουμε νά τό θεωρήσου-με ώς φωτομοντάζ, πρέπει νά ομο-λογήσουμε ότι είναι ενα άπ' τά πιόπερίπλοκα και πιό πετυχημένα πούγνωρίσαμε ποτέ.

Αυτές οί φωτογραφίες είναι πολύκοινές και ό καθένας μπορεί νάφτιάξει μιά τέτοια μέ μεγάλη ευκο-λία. Φτάνει, οπουδήποτε βρεθεί,νά πετάξει ένα στρογγυλό πλα-στικό πιάτο και ιδού, τό παιχνίδιέγινε.

Τό ψεύτικο ντοκουμέντο του Τσι-ρινιόνε ντι Πιέβε Σάντο Στέφανο,στό Αρέτζο, όπως φαίνεται στιςείκ. 12, 13, είναι πολύ πετυχημένο.Μά τό πιό επικίνδυνο είναι οί ομα-δικές ψεύτικες μαρτυρίες. Πολλοίαυτόπτες μάρτυρες επιμένουν ότιείδαν και όχι μόνο μιά φορά, ότανξέρουν καλά ότι ψεύδονται άπ'τήν αρχή. Ο συγγραφέας ΠήτερΚολοζίμο καί ό Τζιάνι Σέττιμο, δι-ευθυντής του περιοδικού Κλειπεύςστη Φλωρεντία, βρήκαν μιά λάμπαπού έχει μιά πολύ παράξενη — ύπο-

πτη — ομοιότητα μέ τήν διάσημηφωτογραφία ενός άπ' τους πρώ-τους ιπτάμενους δίσκους, τραβη-γμένη άπ' τόν Αντάμσκυ. Είναιαρκετή μιά σύγκριση του αντικει-μένου μέ τήν φωτογραφία, γιά νάαμφιβάλουμε γιά τήν αυθεντικότη-τα της φωτογραφίας (είκ. 15 και 16).

6Αν πρέπει τώρα νά βγάλουμετό συμπέρασμα, πρέπει νά πούμεεντέλει ότι αυτοί οί απατεώνεςτών U.F.O. έγιναν ή αιτία νά αργο-πορήσει ή μελέτη όλων αυτών πούασχολούνται σοβαρά μέ τό θέμα.Κι έπειτα είναι οφθαλμοφανές, ότιόλος αυτός ό σκεπτικισμός πούσημειώνεται σ' αυτούς και μόνοοφείλεται και επιπλέον, τό θέμαέφτασε μέχρι τή γελοιοποίηση, σ'ένα πεδίο μελέτης τό όποιο σήμε-ρα, γιά τις πολλαπλές έρευνες πούπρέπει νά γίνουν, ενδιαφέρει όλουςτους κλάδους τής επιστήμης.

Solas Bocompagni

Κύριε ΔιευθυντάΜέ πολλή χαρά βλέπουμε τήν διάδοσιν του επιτυχημένου περιοδικού σας «ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ» καθώς επίσης και τήν ποιοτικήν άνοδο τών άρθρων σας.Είμαστε δύο τελειόφοιτοι και ένδιαφερόμεθα γιά τό φαινόμενο τών UFO. Αποφασίσαμε

νά γράψουμε προς χάριν τών φίλων μας ενα βιβλίο πάνω σε αυτό τό τόσο ελκυστικό θέμα,μέ σκοπό νά ρίξουμε λίγο φώς, αν μπορέσουμε σέ αυτό τό μυστήριο.

Αλλά όπως και σεις θά γνωρίζετε ή βιβλιογραφία πού υπάρχει στην Ελλάδα είναι φτωχή.Δι' αυτό θά θέλαμε νά παρακαλέσουμε θερμώς τους αναγνώστες του περιοδικού σας νά μδςβοηθήσουν. Συγκεκριμένα έάν ξέρουν τίποτα πού μπορεί νά μας βοηθήση, ιδιαιτέρως γιάτήν Ελλάδα, ας μας γράψουν στην έξης διεύθυνση: Σταύρος Χατζόπουλος, Φειδιππίδου 22,Τ.Τ. 609 Αθήναι, τηλ. 779.5333.

Μετά τιμήςΧατζόπουλος Σταύρος, Φωτίδας Γιώργος

15

*τα νεα βιβλια*ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ

«Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ»Υπερβατικό διήγημα του Διαμαντή Φλωράκη

Tι θά μπορούσε νά συμβεί σέ μιά μελλοντική κοι-νωνία μετά άπό χιλιάδες χρόνια; Ο ανθρώπινοςεγκέφαλος θάχε αυξηθεί πάρα πολύ σέ βάρος τουυπόλοιπου σώματος του.

Στήν κοινωνία αυτή πού κάθε φυσική ενέργειαέχει εξαφανιστεί και πού ή παγκόσμια ή μάλλον ήσυμπαντική δύναμη έχει διοχετευθεί στήν προσπά-θεια τής ανεύρεσης μιας οριακής απάντησης γιάτο ανθρώπινο γένος πολλά μπορούν νά συμβούν:τα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος αντιστέκον-ται και αύτοκτονούν. Κύτταρα βουλητικά πού διευ-θύνουν το σύμπαν-κύτταρο. Και τότε ή λύση έρχε-ται αλλά είναι προσωρινή. Είναι ή επιστροφή στιςπηγές τής ζωής και στήν ελεύθερη έκφραση όλωντών ζωικών ενστίκτων.

Στό θαυμάσιο αυτό βιβλίο του κ. Διαμαντή Φλω-ράκη, μέ ικανοποίηση ανακαλύψαμε ότι ό υπερβα-τικός λογισμός, μπορεί νά δώσει τόσο γλαφυρέςσελίδες. Στό «Επιστροφή στό μέλλον» του ΔιαμαντήΦλωράκη, τά πλάσματα τής «κακίας» αύτοκατα-στρέφονται, άφού πρώτα κατέστρεψαν πολλά άλλα,υπακούοντας στους ακατάλυτους νόμους μιας νομο-τέλειας, πούναι ασύλληπτη γιά τον ανθρώπινο νού:καταστρέφονται γνωρίζοντας ότι ή απόφαση αυτή,είναι ή δύναμη γιά μιά συμπαντική αναγέννηση.

Είναι παρήγορο γιά τήν ελληνική πραγματικό-τητα νά υπάρχουν άνθρωποι πού καλλιεργούν τόείδος αυτής τής λογοτεχνίας πού λέγεται «επιστη-μονική φαντασία» και πού τό έχουν προωθήσει σέπολύ ανεπτυγμένα στάδια. Η ενόραση και ή φιλο-σοφημένη δομή του μυθιστορήματος αυτού, τό κά-νουν πραγματική απόλαυση. Και κάτι ακόμα: δια-βάζεται μονορούφι, πού σημαίνει ότι είναι ενδια-φέρον.

συναισθηματική προσέγγιση, μέ τόν αναγνώστηπού σέ καθηλώνει. Τήν φορά αυτή ή πάλη τών αντι-θέτων έχει άλλο τέλος. Στό πρώτο του βιβλίο τουείδους αύτού, στό «Επιστροφή στό μέλλον» ή ανα-γέννηση περνούσε μέσα άπό τό στάδιο τής κατα-στροφής. Στό επόμενο οί Αναρχικοί του απόλυ-του, αν και έχουν δίκιο, εντούτοις δέ δικαιώνον-ται. Δισεκατομμύρια όντων έχουν συμπυκνωθεί σέμιά κόκκινη βούλα πού κατευθύνει τήν πορεία τουδντος - ανθρώπου σέ μιά φυγή άπό ενα σύμπαν-κύτταρο, πού οι αναρχικοί του απόλυτου θέλουννά καταστρέψουν. Τά «ΠΟΝΟΤΡΟΝΙΑ», ή συμ-πυκνωμένη δύναμη τών δακρύων όλων τών δντωνπούχουν υποφέρει, δρουν καταλυτικά πάνω στή δη-μιουργία του ύπερ-ύπέρ-όντος θεού και τό εξαφα-νίζουν.

Απομένει στό μικρό, «πρωτόγονον» άνθρωπο νάπάρει θέση στή διάσταση αυτή. Καί πάλι ό άνθρω-πος 'έχει νά διαλέξει ανάμεσα στή δικαιολογημένηκαταστροφή ενός σύμπαντος πού δομήθηκε λανθα-σμένα (;) και στή σωτηρία αυτών πού πρόκειταινά υπάρξουν. Μέ τη διαφορά ότι γιά τό δεύτερο,τή σωτηρία, απαιτείται ή υπέρτατη θυσία: έτσι γιάάλλη μιά φορά ή ανθρώπινη υπόσταση δικαιώνειτή φύση της και ίσως τήν ύπαρξή της. Ο άνθρω-πος, «ό πρωτόγονος», πού ξέφυγε σέ μιά μακρινή,ασύλληπτα μακρινή εποχή, δέχεται νά θυσιαστεί.Τά πονοτρόνια του σταυρωμένου αλλάζουν τήν πο-ρεία του σύμπαντος πού ξαναγεννιέται.

«ΤΑ ΠΟΝΟΤΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΤΟΥΑΠΟΛΥΤΟΥ» του Διαμαντή Φλωράκη είναι ένατρομερά συναρπαστικό βιβλίο. Ο συγγραφέας τουπιστεύουμε ότι έχει πολλά νά προσφέρει ακόμα στάγράμματα στον τομέα πού διάλεξε νά ασχοληθεί.Τού ευχόμαστε μιά ακόμα πιό βαθειά ενατένισηστον υπερβατικό χώρο πού τόσο άνετα κινείται.Οί μικρές ατέλειες του βιβλίου, τά απότομα φλάς-μπάκ, ή εκτεταμένη εισαγωγή στό θέμα, δέν μπο-ρούν νά επηρεάσουν τόν αντικειμενικό κριτή τουδυνατού αύτού βιβλίου.

«ΤΑ ΠΟΝΟΤΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΤΟΥΑΠΟΛΥΤΟΥ»

Μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Δια-μαντή Φλωράκη

Τό βιβλίο αυτό είναι μιά δεύτερη αναφορά τουσυγγραφέα στό πρόβλημα του ύπαρξιακού τέλουςπού προεκτείνεται σέ τέτοιες διαστάσεις ώστε γί-νονται ασύλληπτες γιά τόν ανθρώπινο νού. Κι έδώγιά νά φτάσουμε στό τέρμα χρειάζεται ή πάλη τώνάρνητών του θεού - Σύμπαντος και αύτων πού πι-στεύουν στήν αιώνια καλοπροαίρετη διάθεση τουύπερ-ύπέρ-όντος πού κατέχει τό απόλυτο.

Τό μυθιστόρημα δέν είναι φυσικά θρησκευτικό,κάθε άλλο. Είναι τόσο δυνατό, τόσο έντονο στήν

16

ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗ

Ζητάμε συγνώμη τόσο άπό τους αγαπητούς μαςσυνεργάτες οσο και άπό τους αναγνώστες τουπεριοδικού γιά τις «ατασθαλίες» του 5ου τεύ-χους. Τή μετάφραση τής Ατλαντίδος έκανεό κ. Κώστας Δόλκας. Στό άρθρο του κ. Γ.Ν.Μπαλάνου ή μεγάλη στήλη κειμένου τής σελ.49ανήκει στήν θέση τής αντίστοιχης τής σελ. 50.Αντιστρέψετε τις στήλες και το κείμενο θάείναι εντάξει.

Εύχαριστούμε.

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟT O Y

Τ Ο Υ Ν Γ Κ Ο Υ Σ Κ ΑΓιωργος Μπαλανος

To δεύτερο μέρος του μυστικού του Τουνγκούσκα.Ο συνεργάτης μας Γ.Ν. Μπαλανος εξετάζει μέ με-γάλη οξυδέρκεια τα στοιχεία του φαινομένου αυτού.Το αίνιγμα της Σιβηρίας είναι δύσκολο νά λυθεί.

Ε ν α άλλο στοιχείο ενάντια στηνκομητική θεωρία είναι τό ότι παρα-τηρήθηκαν δυο εκρηκτικά κύματα.Τό ένα άπό τό πέρασμα του αντι-κειμένου στην ατμόσφαιρα και τόάλλο μετά την έκρηξη. Ενα άλλοστοιχείο πού έρχεται σέ αντίθεσημέ την κομητική θεωρία είναι οιυπολογισμοί πού έγιναν στά 1958άπό τό σχεδιαστή αεροπλάνων Α.Τ.Μονότσκωφ. Χρησιμοποιώντας τιςπεριγραφές των μαρτύρων πού είχεσυγκεντρώσει ό Κούλικ και μέ τηβοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών,κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόαντικείμενο είχε μειώσει τήν ταχύ-τητα του, και τή στιγμή της έκρη-ξης έτρεχε μέ 2.500 - 3.200 χιλιό-μετρα τήν ώρα. Αν αυτό είναι σω-στό, αποκλείεται νά ήταν κομήτηςή μετεωρίτης, γιατί ή ταχύτητατους κυμαίνεται ανάμεσα στά 40.000και 200.000 χιλιόμετρα τήν ώρα.Ο Λέυ προσπάθησε νά μειώσει τήναξία των υπολογισμών του Μονότ-σκωφ αναφέροντας ότι ένα χαμηλάιπτάμενο αντικείμενο, πού κινείταιαργά και ένα ψηλά ιπτάμενο αντι-κείμενο, πού κινείται γρήγορα, μπο-ρεί νά φαίνονται στον παρατηρητήότι κινούνται μέ τήν αυτή ταχύτατακαι κατέληξε ότι οι υπολογισμοί ή-ταν χωρίς αξία.

Ναί, αλλά ό Μονότσκωφ δεν ήτανκαι τόσο απλοϊκός ώστε νά μή γνω-ρίζει τό απλό αυτό φαινόμενο και όΛέϋ παρουσιάζει τά πράγματα όπωςτον συμφέρουν. Είναι πράγματι δύ-

σκολο νά καθορίσει τήν ταχύτηταενός αντικειμένου χωρίς άλλο στοι-χεία, όπως είναι ή απόσταση άπότον παρατηρητή και τό μέγεθοςτου. Αλλά στην περίπτωση μας οίυπολογισμοί δεν έγιναν άπό μιάμαρτυρία, αλλά άπό πολλές και άπόσημεία πού απείχαν εκατοντάδεςχιλιόμετρα μεταξύ τους. Υπήρχαν,επιπλέον, οί ενδείξεις των αστρο-νομικών οργάνων και διάφορα άλλαστοιχεία.

Τό ουσιαστικό πρόβλημα τώραδεν είναι τό αν οί υπολογισμοί τουΜονότσκωφ είναι σωστοί, όπως θέ-λει νά τό παρουσιάσει ό Λέυ, αλλάτό γεγονός ότι μέ τήν ταχύτητα αυ-τή και για νά προκληθούν οί παρα-τηρημένες καταστροφές μέ συμβα-τική έκρηξη, χρειάζεται ένα σώμαμέ μάζα 1.000.000.000 τόνων. Ε ν ατέτοιο αντικείμενο όμως, θά ήταναδύνατο νά μήν αφήσει ίχνη του πί-σω, όποια και αν ήταν ή σύνθε-ση του, καθώς και ανάλογο κρα-τήρα ή κρατήρες. Εξ άλλου, όπωςθά δούμε σε λίγο, τά νεώτερα στοι-χεία πού προέκυψαν άπό τις έρευ-νες, αποκλείουν νά ήταν συμβατικήέκρηξη — έκρηξη δηλαδή μέ μηχα-νικά ή χημικά αίτια. Οί γενικές τά-σεις τώρα κλίνουν προς τήν άποψηότι επρόκειτο γιά πυρηνική ή θερ-μοπυρηνική έκρηξη.

Στό σημείο αυτό υπάρχει σήμεραουσιαστικά γενική παραδοχή, Είναιοφθαλμοφανές τό γεγονός της γενι-κής φοβίας των επιστημόνων νά συ-

ζητήσουν έστω τήν περίπτωση ότιένα συμβάν μπορεί νά μήν έχει φυ-σική εξήγηση, αλλά νά οφείλεταισε κάποια μορφή νοημοσύνης πούδεν είναι ανθρώπινη. 'Η φοβία αύτήγιά κάθε τι πού αγγίζει τήν ιδέατης ύπαρξης εξωγήινης νοημοσύνηςείναι οπωσδήποτε νεύρωση και πολ-λές φορές προσεγγίζει στην καθαρήψύχωση.

Ε τ σ ι λοιπόν, αντί νά συζητήσουντήν πολύ πιο απλή άποψη, ότι ίσωςκάποια μορφή ξένης νοημοσύνης κρυ-βόταν πίσω άπό τά συμβάντα, προ-τίμησαν νά ψάξουν γιά μιά οσοδή-ποτε παρατραβηγμένη φυσική εξή-γηση γιά τό πώς μπορεί νά είχαμεμιά ατομική έκρηξη στά 1908. Ηπιο σοβαρή προσπάθεια προς τήνπλευρά αυτή είναι ή άποψη ότι επρό-κειτο γιά μετεωρίτη άπό άντιύλη.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κανέ-να στοιχείο ότι υπάρχουν μετεωρί-τες άπό άντιύλη, αλλά αυτό δέν απο-κλείει τήν υπαρξή τους. Ας δεχτού-με λοιπόν ότι υπάρχουν. Πράγματι,θά μπορούσαμε νά έχουμε μιά φυ-σική ατομική έκρηξη άπό μιά επαφήύλης μέ άντιύλη, αλλά γιά νά δε-χτούμε ότι αυτό συνέβη στά 1908,θά πρέπει νά καλύψουμε ορισμένεςπρούποθέσεις: Η έκρηξη υπολογί-ζεται ότι ήταν της τάξεως τών 10μεγατόνων. Σέ μιά πυρηνική έκρη-ξη έχουμε μιά μεγάλη απελευθέρω-ση ενέργειας και ακόμα μεγαλύτερηαπελευθέρωση έουμε σέ μιά θερμο-πυρηνική. Και στις δυο αυτές περι-

17

πτώσεις όμως, το ποσοστό ύλης πούμετατρέπεται σέ ενέργεια είναι ελά-χιστο. Η μόνη περίπτωση πού εί-ναι δυνατό να έχουμε — θεωρητικά —πλήρη μετατροπή της ύλης σέ ενέρ-γεια, είναι στη συνάντηση ύλης μεάντιύλη. Επόμενο είναι ότι ή απαι-τουμένη ποσότητα άντιύλης πούχρειάζεται γιά μιά έκρηξη ίση με 10μεγατόννους είναι πολύ μικρή. Στήνπερίπτωση μας. συγκεκριμένα, θαπρέπει νά ήταν ένας μετεωρίτηςάντιύλης μέ μάζα 300 - 400 γραμ-μάρια.

Η πρώτη αντίρρηση στήν υπό-θεση αύτη είναι ότι γιά νά έχουμετά βαλλιστικά κύματα πού κατα-γράφηκαν κατά τήν έκρηξη, το αν-τικείμενο πού τήν προκάλεσε θάπρέπει — έστω και αν ήταν άντιύ-λη — νά είχε διάμετρο μερικών του-λάχιστον μέτρων. Αν όμως έπεφτεστη Σιβηρία μετεωρίτης άπό άντιύ-λη μέ διάμετρο μερικά μέτρα, θάείχαμε σήμερα τέσσερεις ηπείρους,μείον τήν Ασία.

Η δεύτερη αντίρρηση είναι ή ση-μαντικότερη και άπό μόνη της απο-κλείει νά επρόκειτο γιά μετεωρίτηάπό άντιύλη. Και οι λόγοι είναι α-πλοί. Ενας μετεωρίτης άπό άντιύ-λη θά ήταν αδύνατο νά φτάσει στηεπιφάνεια της Γης, μόνο και μόνογιατί θά ήταν άπό άντιύλη. Υλη,βλέπεται, δεν είναι μόνο τό χώμακαι οι βράχοι της Γης, αλλά καιτά εκατοντάδες χιλιόμετρα της ατμό-σφαιρας. Η βαρύτητα μας δέν είναιάντιβαρύτητα και τά σωματίδια πούεκπέμπει ό ήλιος μαζί μέ τις διά-φορες μορφές ενεργείας ανήκουν στογενικό κόσμο της «ύλης» πού ξέρου-με. Ενας τέτοιος μετεωρίτης άντιύ-λης θά είχε εκμηδενιστεί έτσι πολύπροτού φτάσει στήν επιφάνεια τουπλανήτη μας. Τό πιο πιθανό μάλι-στα είναι νά μήν προλάβαινε νά προ-σεγγίσει όχι μόνο στό ηλιακό σύ-στημα, άλλα ούτε και στό γαλαξίαμας ακόμα, εφ' όσον ύλη, έστω καιπολύ αραιή, υπάρχει στό διαστρικόκενό.

Ο χ ι , δέ θά μπορούσε νά ήτανμετεωρίτης άντιύλης. Τότε, μή-πως . . .

Ηταν διαστημόπλοιο;

Ο π ω ς είδαμε αυτή ήταν ή άποψηπού είχε εκφράσει ό Αλεξάντρ Κα-ζάντζεφ στά 1946, αλλά είχε γίνειδεκτή μέ τις συνηθισμένες εϊρω-νίες της κατεστημένης επιστήμης.Η αλήθεια είναι ότι ό Καζάντζεφδέν είχε στηρίξει και πολύ καλά τήνάποψη του. Πήρε π.χ. τ' άποτελέ-

18

σματα της χημικής αναλύσεως του1967 και προσπάθησε νά στηρίξειμέ αυτά τή θεωρία ότι ήταν υπο-λείμματα διαστημοπλοίου. Ο σίδη-ρος, τό νικέλιο και τό κοβάλτιο υπο-τίθεται ότι αποτελούσαν τό κράματου κελύφους του σκάφους. Σημειω-τέον ότι ό Ζολότωφ υποστήριξε ότιή έκρηξη είχε γίνει μέσα άπό τόεξωτερικό κέλυφος. Ο χαλκός υπο-τίθεται ότι προερχόταν άπό τίς ηλεκ-τρικές καλλωδιώσεις και τό γερμά-νιο άπό τά ηλεκτρονικά εξαρτή-ματα.

Ο π ω ς είπαμε όμως τά μικρο-μετεωρικά αυτά κομμάτια πού βρέ-θηκαν, δέν είχαν τίποτε τό ιδιαί-τερο και είναι κοινά σέ όλες τίς πε-ριοχές της Γης. Στήν αποστολή του1961 έξ άλλου βρέθηκαν ίχνη άπόπυριτικές ενώσεις και μαγνητίτη,αλλά και εδώ ισχύει τό ίδιο πούαναφέραμε και γιά τά ευρήματατου 1957. Τά επιχειρήματα αυτάτου Καζάντζεφ είναι τραβηγμέναάπό τά μαλλιά και μέ τήν επιχει-ρηματολογία αύτη θά μπορούσε κα-νείς νά εξηγήσει σάν υπολείμματαδιαστημοπλοίου ανάλυση σέ οτιδή-ποτε υλικό.

Δέν μπορούμε νά λέμε πάντα μόνοαυτό πού μας συμφέρει, όσο και ανμας αρέσει ή ιδέα, θά μπορούσε νά

πει κανείς ότι μέ τή λογική αυτή,σ' ένα διαστημόπλοιο ή και σ' ένααεροπλάνο υπάρχουν σέ διάφορεςαναλογίες όλα σχεδόν τά υπάρχον-τα χημικά στοιχεία. Καί, θά ρωτού-σε δικαιολογημένα, γιατί βρέθηκεγερμάνιο π.χ. πού θά υπήρχε σ' ελά-χιστες ποσότητες στά ηλεκτρονικάόργανα καί όχι τόσα καί τόσα άλλαπιο κοινά στοιχεία, πού θά πρέπειν' αποτελούσαν οπωσδήποτε τό με-γαλύτερο μέρος του διαστημοπλοίου;Ο χ ι , τά επιχειρήματα του Καζάν-τζεφ δέν είναι καί τόσο σοβαρά,αλλά δέ βασιζόμαστε σέ αυτά.

Πολλές φορές, βλέπετε, λανθα-σμένα δεδομένα οδήγησαν σέ σωστάσυμπεράσματα. Τό συμπέρασμα π.χ.του Κοπέρνικου ότι ή Γη κινείταιγύρω άπό τον ήλιο δέ στηρίχτηκεσέ σωστές αποδείξεις, όπως εξή-γησε ό καθηγητής Γιάνγκ. Τό ίδιοισχύει μέ τους μαθηματικούς τύπουςτου Λόρεντζ γιά τό ηλεκτρόνιο,πού αν καί ήταν σωστοί, στηρίχτη-καν σέ λάθος υποθέσεις, όπως ανα-φέρει ό καθηγητής Σλέητερ. Ι σ ω ςμέ τον ίδιο τρόπο, όπως θά δούμεσέ λίγο, ό Καζάντζεφ είχε δίκιο.

Εχουμε λοιπόν σάν πρώτο στοι-χείο μιά έκρηξη πού δέ δημιούρ-γησε κρατήρα. Εχουμε σά δεύτεροστοιχείο τήν έλλειψη θραυσμάτων,

Τανγκούσκα 1908: Διαδρομή πού έκανε τό αντικείμενο. Προσέξατε τηνπαράξενη στροφή.

γεγονός πού αποκλείει να επρόκει-το για σώμα μέ μάζα 1 δισεκατομ-μυρίου τόννων. Αφού το σώμα δενείχε την απαιτούμενη μάζα για νάδικαιολογήσει συμβατική έκρηξη,άραγε ή έκρηξη ήταν πυρηνικής ήθερμοπυρηνικής φύσης.

Αν και ή αφαιρετική αυτή μέθο-δος φαίνεται νά είναι σωστή στότελικό της συμπέρασμα, δέν είναιόμως και αρκετή. Θά πρέπει νάβρούμε και θετικά στοιχεία πούνά καταλήγουν στό ίδιο συμπέρασμακαι θετικά στοιχεία υπάρχουν. Τοπρώτο είναι τό μέγεθος τής έκρηξηςκαι ή περιγραφή της μέ τή σφαίρατής φωτιάς και τό τεράστιο μανιτά-ρι καπνού. Κατόπιν έχουμε τή μυ-στηριώδη ασθένεια πού «έστειλε όΘεός Ογκντα», πού θυμίζει συμ-πτώματα ραδιενεργού μόλυνσης. Αυ-τές είναι καί οι πρώτες ουσιαστικέςυπόνοιες, πού πάνω τους στηρίχτη-κε ή θεωρία του Καζάντζεφ περίδιαστημοπλοίου.

Ε ν α πολύ σημαντικό στοιχείοείναι ή παρατήρηση του Ε.Λ. Κρι-νώφ, συντρόφου του Κούλικ. Ο Κρι-νώφ είχε παρατηρήσει ότι πολλά μι-κρά κλαδιά δέντρων είχαν καεί με-ρικώς, γιατί μπροστά τους υπήρχανμεγαλύτερα κλαδιά πού έβλεπανπρος τό επίκεντρο τής εκρήξεως.Επίσης, τά καψίματα πάνω στόίδιο δέντρο δεν ήταν όλα του αυτούβαθμού. Αυτό έδειχνε ότι δέν είχανπροκληθεί άπό την ίδια τήν έκρηξη.

Η απόσταση άπό τό επίκεντρο τηςήταν πολύ μεγάλη καί για νά έξη-γηθούν έτσι, τότε ή έκρηξη θά πρέ-πει νά ήταν κατά δεκάδες φορές πιόισχυρή άπό τήν πραγματική. Οί δυοαυτές παρατηρήσεις θά μπορούσαννά έξηγηθούν μόνον άν δεχτούμε ότιτίς προκάλεσε ή ακτινοβολία μιαςατομικής έκρηξης καί 8χι ή καθ'έαυτού έκρηξη.

Ε ν α άλλο στοιχείο, αναφέρουν οίΙ.Χ. Χομπάνα καί Τζ. Γουέβερ-μπεργκ, είναι ότι μικροβαρογραφι-κές ενδείξεις τής 30ής Ιουνίου 1908έδειξαν τή δημιουργία υποηχητικώνκυμάτων μέ συχνότητα 0,001 ώς0,1 Χέρτζ, πού είναι επίσης χαρα-κτηριστικά ατομικών εκρήξεων στηνατμόσφαιρα τής τάξης των μεγα-τόννων. Ανάλογα χαρακτηριστικάατομικών εκρήξεων σημειώθηκανκαί στις παρατηρημένες μαγνητι-κές ανωμαλίες, όπως ανακοίνωσανστά 1960 ό Πλεκάνωφ καί μιά ομά-δα φυσικών στό Τόμσκ, κατόπινσυγκρίσεως τους μέ εκείνες τήςύδρογονικής βόμβας του Μπικίνι στά1958.

Στά 1959 έξ άλλου, ή αποστολή

Πλεκάνωφ ανέφερε ότι ή ραδιενέρ-γεια τών φυτών καί τής στάχτηςήταν 1 ) 2 - 2 φορές μεγαλύτερη στόκέντρο παρά 30 - 40 χιλιόμετρα μα-κρύτερα. Στά 1969 οί Πλεκάνωφκαί Κοστσέλωφ δημοσίευσαν έναακόμα πιό σημαντικό γεγονός.

Ο π ω ς είναι γνωστό, άν κόψου-με έναν κορμό δέντρου κάθετα στονάξονα του, θά διακρίνουμε μιά σει-ρά άπό ομόκεντρα δαχτυλίδια, πούτό καθένα δείχνει καί άπό ένα χρό-νο ζωής του δέντρου. Είναι εύκολο,συνεπώς, μετρώντας άπό τά έξωπρος τά μέσα, νά βρούμε πιό δαχτυ-λίδι του κορμού σχηματίστηκε στά1908. Δέν υπήρχε αμφιβολία. Κάτιείχε συμβεί στά 1908, αρκετά ισχυρόώστε νά επηρεάσει μόνιμα τίς βιο-λογικές λειτουργίες τών δέντρων πούεπέζησαν. Α π ό τήν μελέτη τώνκορμών βρέθηκε ότι, ένώ όλα τάδαχτυλίδια πριν άπό τά 1908 είχανπάχος 0,4 ώς 2 χιλιοστά, ολα τάυπόλοιπα μετά τά 1908 παρουσία-ζαν απότομη αύξηση σέ 5 ώς 10χιλιοστά.

Ε ν α άλλο περίεργο χαρακτηρι-στικό είναι, τά δέντρα πού φύτρω-σαν μέσα τά 1908, αντί νά έχουνφθάσει σήμερα στό φυσιολογικό ΰψοςτών 2 - 2,5 μέτρων, έχουν φθάσειήδη τά 5 - 7 μέτρα. Κάλυψαν, δηλα-δή, μέσα σέ μισό αιώνα ποσοστόύψους πού φυσιολογικά, θ' άπαι-τούσε τρεις αιώνες. Πολλά, μάλιστα,είχαν τετραπλασιάσει ακόμα καί τήνπερίμετρο του κορμού τους. ΣτόΓεωγραφικό Ίνστιτούτο Βάλγκα έξετάστηκαν πάνω άπό 1.000 δείγματαδέντρων καί όλα έδειχναν ότι στά1908 τά δέντρα είχαν δεχτεί ισχυρόβομβαρδισμό άπό ραδιοακτινοβολίεςκαί έπεσημάνθηκε ή παρουσία τε-χνητών ισοτόπων, όπως τό Κέ-σιο 137.

Η έκταση του φαινομένου είναιπολύ μεγαλύτερη άπ' ότι θά περί-μενε κανείς. Ο Δρ. Γουίλλαρντ Λίμ-πυ, χημικός μέ βραβείο Νόμπελ καίό Δρ. Κλάυντ Κάουαν, φυσικός,έκαναν ανάλογες έρευνες σέ δέντρατής Αμερικής. Σ' ένα έλατο Ντάγ-κλας π.χ. τής περιοχής του Του-σών, στό Νέο Μεξικό, βρήκαν ανά-λογα παχύτερα δαχτυλίδια μετά τά1908, καθώς καί τήν αύξηση τουραδιενεργού Ανθρακα 14. Αυτό, δή-λωσαν, δείχνει «καταφανώς αυξη-μένη εναπόθεση ραδιενέργειας». Αυ-τό τό επιβεβαίωσε καί ό Ρώσοςακαδημαϊκός Βινογκράντωφ.

Είναι φανερό ότι ή ραδιενέργειακαί ή έκρηξη πού τήν προκάλεσε,δε θά μπορούσαν νά έχουν φυσικάαίτια. Ατομικές ή ύδρογονικές βόμ-

βες δέ γίνονται μόνες τους στό φυ-σικό περιβάλλον. Ο ήλιος μας, όπωςκαί ό κάθε ενεργός ήλιος, είναι βέ-βαια μιά τεράστια ύδρογονική βόμ-βα, αλλά αυτή είναι άλλη περίπτω-ση. Η πιθανότητα νά επρόκειτο γιάμετεωρίτη άπό άντιύλη είδαμε ότιδέν μπορεί νά γίνει δεκτή. Ε τ σ ι ήάποψη ότι επρόκειτο γιά πυρηνικόκινητήρα διαστημοπλοίου πού εξερ-ράγη κέρδιζε συνεχώς έδαφος. ΟΚαζάντζεφ όμως, συνέχιζε νά κά-νει ανεύθυνες υποθέσεις. Τήν εποχήπού ό Μονότσκωφ έκανε τους ύπο-

Ακριβής χάρτης (Τοννγκούσκα1908) του κέντρου τής κατεστραμμέ-νης περιοχής. (Περίπου 2400 τετρ.χιλ.). Τά βέλη δείχνουν τήν κατεύ-θυνση προς τήν όποία έπεσαν ταδέντρα.

λογισμούς του γιά τήν ταχύτητα τουαντικειμένου, ό Καζάντζεφ άλλαζεγνώμη. Υποστήριξε τώρα ότι τόδιαστημόπλοιο μπορεί νά προερχό-ταν άπό ένα γαλαξία άντιύλης, νάήταν ολόκληρο φτιαγμένο άπό άντιύ-λη καί νά έξερράγει μέ ολική μετα-τροπή του σέ ενέργεια στην επαφήτου μέ τήν ατμόσφαιρα.

Είναι φανερό ότι καί στή θεωρίααύτη υπάρχουν τά ίδια αδύνατα ση-μεία πού υπάρχουν καί στή θεω-ρία του μετεωρίτη άπό άντιύλη.Θά μπορούσε βέβαια νά πει κα-νείς ότι τό σκάφος ήταν άπομωνο-μένο σέ δικό του βαρυτικό ή μα-γνητικό απωθητικό πεδίο, ώσπουκάτι δέν πήγε καλά, άλλα έτσι θάπαρατραβούσαμε τίς υποθέσεις χω-ρίς καμιά βάση. Υπάρχουν όμωςκαί τά άλλα αρνητικά στοιχεία στόσημείο αυτό. Είδαμε ότι, αν ήτανάντιύλη, ή μάζα της δέ θά πρέπεινά ήταν περισσότερη άπό 300 - 400γραμμάρια καί ένα διαστημόπλοιο

19

με τόσο μικρή μάζα θα ήταν κάπωςαπίθανο. Η μορφή, άλλωστε, τώνβαλλιστικών κυμάτων έδειξε διά-μετρο μερικών μέτρων.

Μια πολύ πιό λογική άποψη πρό-τεινε ό Ρώσος Β. Μέχεντορ. Ισως,είπε, το διαστημόπλοιο έϊχε κινη-τήρα πού λειτουργούσε μέ ελεγχό-μενη απελευθέρωση ενέργειας άπότήν επαφή ύλης καί άντιύλης. Αυτόείναι δυνατόν καί ή τυχόν προκύ-πτουσα ατομική έκρηξη θά είχετα 'ίδια χαρακτηριστικά μέ μιά κοι-νή ατομική έκρηξη. Η μόνη θετι-κή ένδειξη προς τήν πλευρά αύτηείναι ή ανάλυση No 6 - 3 3 1 τουΗνωμένου Ινστιτούτου ΠυρηνικώνΕρευνών της Ντούμπνα πού κάνεινύξη για τήν πιθανότητα επαφήςμέ άντιύλη.

Το πιό σημαντικό ίσως στοιχείοπού δείχνει ότι τό αντικείμενο ήτανδιαστημόπλοιο, είναι οί απότομεςαλλαγές στην πορεία του μέχρι τουσημείου της καταστροφής. Η μελέ-τη της διαδρομής του απορρίπτειταυτόχρονα τους ισχυρισμούς τουΑρίμ Στέρνφελντ, πού ό Λέυ θεω-ρεί σάν τή βασική απόδειξη ότι δενήταν διαστημόπλοιο. Στά 1957, ότανή αποστολή Φλορένσκυ έκανε έρευ-νες στον Τουνγκούσκα, ό αστρονό-μος καί διαστημικός Αρίμ Στέρν-φελντ έξηγούσε ότι κανένας κυβερ-νήτης διαστημοπλοίου δε θ' ακο-λουθούσε τήν τροχιά του αντικει-μένου του 1908. Ο π ω ς ή Γη κινεί-ται γύρω άπό τον ήλιο, εξήγησε όΣτέρνφελντ, έχει σάν μπροστινή

πλευρά τήν περιοχή της πού έχειαυγή. Στίς 7 τό πρωί πού έγινε ήέκρηξη ή Σιβηρία ήταν στην μπρο-στινή πλευρά, πράγμα πού σημαί-νει ότι ό κυβερνήτης του διαστημο-πλοίου οδήγησε τό σκάφος του σεμιά ευθείαν μετωπική σύγκρουση.Κανείς όμως κυβερνήτης, κατά τονΣτέρνφελντ, δε θά έκανε τέτοιοσφάλμα, γιατί θά ήξερε ότι ό σω-στός τρόπος προσγείωσης σ' εναπλανήτη είναι ακολουθώντας τον άπόπίσω. Στήν περίπτωση αυτή τό δια-στημόπλοιο θά πρέπει νά προσεδα-φιζόταν στίς 9 μέ 10 τό βράδυ.

Σωπδτε, κύριε Στέρνφελντ! Μήμας τό λέτε! Δηλαδή, αν ένα τραίνογκρεμιστεί άπό μιά γέφυρα στή χα-ράδρα, παύει νά είναι τραίνο, γιατίό μηχανοδηγός του έπρεπε νά ξέρειότι ένα τραίνο ταξιδεύει οριζόντιακαί παράλληλα μέ τή γραμμή τουκαί όχι κάθετα!

Ο Στέρνφελντ δε φαντάστηκε ήδε θέλησε νά φανταστεί ότι, άν υπο-θέσουμε ότι ήταν διαστημόπλοιο πούέξερράγει κατά τήν προσεδάφιση,αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν πήγεκαλά καί ότι, αν ή πτήση του ήτανή σωστή, ούτε τό δάσος θά είχεκαταστραφεί καί τό διαστημόπλοιοκαί τό πλήρωμα του θά ήταν τώραστο σπιτάκι τους σώοι καί ασφα-λείς.

Αλλά μέ ποια δεδομένα ό κ. Στέρ-νφελντ κρίνει ότι ή σωστή μέθοδοςπροσγειώσεως είναι ακολουθώνταςέναν πλανήτη καί όχι πλησιάζονταςκατά μέτωπο; Ασφαλώς μέ τά

πρωτόγονα μέσα της αστροναυτικήςτου 1957 καί — γιατί όχι;—του1975. Μά τά ανθρώπινα διαστημό-πλοια δεν τά προσγειώνουν. -Απλώςφροντίζουν νά πέσουν όσο τό δυνα-τόν πιό μαλακά. Πέφτουν, φίλτατε,δεν προσγειώνονται μέ τήν έννοιαπού προσγειώνεται ένα αεροπλάνο.*Η μήπως ένα αεροπλάνο χρειάζε-ται νά πλησίαση τή Γη άπό πίσωγιά νά προσγειωθεί: Καί μιλάμεγιά διαστημόπλοιο καί όχι γιά τηλε-φωνικούς θαλάμους του τύπου Α-πόλλων ή Σογιούζ.

Καί τό διαστημόπλοιο ήταν ελεγ-χόμενο, αν κρίνουμε άπό τή διαδρο-μή πού ακολούθησε. Εκ πρώτηςδψεως κινήθηκε άπό τό νότο προςτό βορρά. Αυτή ήταν ή εντύπωσηπού σχηματίστηκε άπό τις πρώτεςμαρτυρίες καί αυτό έδειξαν καί οίυπολογισμοί του καθηγητή Αστό-ποβιτς, πού έγιναν μέ βάση τις δο-νήσεις, τις ηλεκτρικές διαταρραχέςπού καταγράφηκαν στά 1908 καίτις μαρτυρίες. Α π ό τήν άλλη μεριάή ομάδα Ζολότωφ, μέ βάση τή διεύ-θυνση του κατά μήκους άξονα τώνπεσμένων δέντρων βρήκαν ότι μετάάπό τήν Κέσμα τό αντικείμενο έκα-νε στροφή ανατολικά ώς τήν Πραι-μπραγιένκα καί κατόπιν δυτικά ώςτό σημείο της έκρηξης. ΟΊ υπολο-γισμοί του Αστόποβιτς καί του Ζο-λότωφ έγιναν ανεξάρτητα μεταξύτους καί συμφωνούσαν απόλυτα μέτό επίκεντρο της έκρηξης πού είχανβρει οί Ζότκιν καί Τσιλκουλίν.

Ο π ω ς φαίνεται τό αντικείμενο

εϊχε κάνει πολλές στροφές κατά τήδιαδρομή του. Υπάρχει π.χ. ή μαρ-τυρία του τότε Πολωνικού Αστε-ροσκοπείου της Τατράσκα, πού ανέ-φερε στις 30 Ιουνίου 1908 την εμφά-νιση μιας φλογερής σφαίρας στονουρανό, πού άλλαξε ξαφνικά διεύ-θυνση πτήσης. Ο χρονικός συσχε-τισμός του συμβάντος αφήνει ελά-χιστη αμφιβολία ότι επρόκειτο γιατό αντικείμενο πού έξερράγει στηΣιβηρία.

Αυτά ήταν σε γενικές γραμμέςτά στοιχεία στην υπόθεση του δια-στημοπλοίου και μέχρι στιγμής ήυπόθεση αυτή θεωρείται και ή πιοκοντινή προς τήν πραγματικότητα.Βέβαια, ή ιστορία δέν πρόκειται νάτελειώσει εκεί. Κατά καιρούς νέαστοιχεία έρχονται σε φως και νέεςυποθέσεις ή τροποποιήσεις τών πα-λαιών προτείνονται άπό ειδικούς καιμή.

Ο Ντάνκαν Λιούναν π.χ. ανα-φέρει ότι, αν τά πειράματα με τάραδιοκύματα του Μαρκόνι και τουΤέσλα πού άρχισαν στά 1899, έγι-ναν αντιληπτά στον Αλφα του Κεν-ταύρου, μπορεί νά έστειλαν σάναπάντηση ένα διαστημόπλοιο. Αντό διαστημόπλοιο είχε σάν ανώτατηταχύτητα εκείνη του φωτός, τό νω-ρίτερο πού θά έφθανε στή Γη θάήταν στά 1908.

Κάτι ανάλογο ήταν και ή υπόθε-ση του Γκένρικ Αλρώφ και της Βα-λεντίνα Ζουράβλοβα. Οι δυο αυτοίΡώσοι επιστήμονες υπέθεσαν ότιή έκρηξη ήταν μιά προσπάθεια επι-κοινωνίας τών κατοίκων του συστή-ματος 61 του Κύκνου, πού παρεξή-γησαν τήν έκρηξη του ηφαιστείουΚρακατόα στά 1883 σά δική μαςπροσπάθεια επικοινωνίας. Ο χ ι καιπολύ καλός τρόπος επικοινωνίας, θάομολογήσετε. Σκεφθεϊτε νά θύμω-ναν κιόλας!

Και οί υποθέσεις συνεχίζονται.Η πιο πρόσφατη ίσως είναι εκείνητών Αμερικανών φυσικών ΜάικλΡάυαν και Α. Τζάκσον. Οί δυο φυσι-κοί πρότειναν τήν ιδέα ότι τό αντι-κείμενο του Τουνγκούσκα ήταν, ού-τε λίγο ούτε πολύ, μιά περίφημη«μαύρη τρύπα».

Η «μαύρη τρύπα» είναι κάτι πούεύκολα περιγράφεται και δύσκολαγίνεται νοητό. Ο π ω ς ξέρουμε κάθευλικό σώμα έχει μιά ιδιότητα πούονομάζεται βαρύτητα, ή οποία παράτις προσπάθειες του Νεύτωνα, τουΑϊνστάιν κ.ά. παραμένει άκόμα«τέρ-ρα ιγκόγκνιτα». Χαρακτηριστικό τηςότι έλκει τά σώματα προς τό κέντροτης μάζας. Επίσης ή μεγαλύτερηδυνατή ταχύτητα στο σύμπαν — δ-

Κάθετη τομή τών πεύκων άπό τήν περιοχή της καταστροφής:1. Ενα δένδρο 40 ετών με δακτυλίους ανάπτυξης 5 χιλ.2. Ενα » 95 » » ετήσιους δακτυλίους 1 χιλιοστ. ώς τά 1908και 3,2 χιλ. μετά άπό αυτή τήν ημερομηνία.3. Ενα πεύκο ήμικατεστραμμένο άπό τή φωτιά στά 1908. Ετήσιοι δα-κτύλιοι ώς εκείνη τήν ήμερομ. 1,2 χιλ. και 5 χιλ. κατόπιν.

πως τό ξέρουμε — είναι ή ταχύτη-τα του φωτός. Για νά ξεφύγει κά-τι άπό τή βαρύτητα ενός σώμα-τος απαιτείται μιά κάποια ταχύ-τητα και όσο μεγαλύτερη είναι ήβαρύτητα τόσο μεγαλύτερη ταχύτη-τα απαιτείται.

Υπάρχει λοιπόν κάποιο οριακόσημείο πού για νά ξεφύγει κανείςάπό τή βαρύτητα ενός σώματος πρέ-πει νά φτάσει και νά ξεπεράσει τήνταχύτητα του φωτός. Πιστεύεταιδέ ότι πολλά νεκρά πλέον άστραέχουν καταλήξει σε τόσο έντονο βα-ρυτικό πεδίο, λόγω της απίστευτηςσυμπίεσης της μάζας τους, πού ήταχύτητα διαφυγής άπό τήν έλ-ξη τους φτάνει τήν ταχύτητατου φωτός. Τό αποτέλεσμα είναιτίποτα νά μήν μπορεί νά ξεφύγειάπό τό άστρο, ένώ αντίθετα κάθετι πού παγιδεύεται άπό τό βαρυ-τικό του πεδίο είναι καταδικασμένον' απορροφηθεί άπό αυτό. Θεωρη-τικά, ένα μικρό τέτοιο άστρο μπο-ρεί ν' απορροφήσει ολόκληρο τόσύμπαν. Αυτό είναι και ή «μαύρητρύπα». Ε ν α ασύλληπτο πεδίο βα-ρύτητας πού απορροφά συνεχώς τάπάντα και τίποτε δέν μπορεί νά του

διαφύγει. Πιθανώς μιά πόρτα γιάένα άλλο σύμπαν... αλλά ό λίγοςχώρος πού διαθέτουμε δέν επαρκείγιά νά συζητήσουμε καταστάσειςύπαρξης πού ό χωρόχρονος και κάθεάλλη ιδιότητα του σύμπαντος δια-στρεβλώνονται πέρα άπό τήν ανθρώ-πινη νόηση.

Τό ερώτημα εδώ είναι αν τό αντι-κείμενο του 1908 θά μπορούσε νάείναι μιά «μαύρη τρύπα». Σύμφωναμε τους Τζάκσον και Ράυαν δέν πρέ-πει νά είχε διαστάσεις μεγαλύτερεςάπό κόκκο σταριού, άλλα βάρος πούθά έφθανε τά τρισεκατομμύρια τόν-νους. Σύμφωνα με τους ίδιους πάν-τα, ή «μαύρη τρύπα» διαπέρασε τήΓη και αναδύθηκε στο Βόρειο Ατλαν-τικό, κάπου ανάμεσα στή Νέα Γηκαι τις Αζόρες.

Θεωρητικά, «μαύρη τρύπα» αύ-του του μεγέθους είναι δυνατή, όπωςείναι δυνατή σε οποιοδήποτε μέγε-θος, άρκεϊ — θεωρητικά πάντα—νάσυμπιέσουμε όσο πρέπει τήν ύλητης. Η υπόθεση όμως δέ φαίνεταινά στηρίζεται σε πολλά πράγματα.

Συνέχεια στή σελ. 64

21

τηλεπα

Η δίψα τών αναγνωστών μας για το θέμα «παραψυχολογία» μας οδή-γησε στην παρουσίαση του τόσο ενδιαφέροντος αυτού θέματος: της τηλε-λεπάθειας. Η έρευνα αυτή του Λουτσιάνο Τζιανφραντσέκι θά αναπτυ-χθεί σέ τρεις συνέχειες. Ti είναι ή τηλεπάθεια; μια χαμένη αίσθησηή μια αίσθηση πού αναπτύσσεται τώρα;

Δέν περνά μέρα πού οί εφη-μερίδες νά μήν γράψουνγια περιστατικά ανθρώπων,

πού άπό μακριά και χωρίς κανέναμέσο, επικοινωνούν μεταξύ τους.Τα περισσότερα γράμματα πού λαμ-βάνουμε άπό τους αναγνώστες μαςακριβώς γι' αυτό μας γράφουν: πε-ριστατικά καθαρά τηλεπαθητικά.

22

Ομως τι είναι ή τηλεπάθεια; εναχαρακτηριστικό κοινό σέ όλουςτους ανθρώπους ή ένα προνόμιογιά πολύ λίγους; Και νά είναι αλή-θεια άραγε ότι αυτό ήταν το πρώτομέσο επικοινωνίας τών πρωτόγο-νων λαών και είναι άραγε το μέ-σον επικοινωνίας του μέλλοντος;

Μερικοί κινέζοι ερευνητές, υπο-

στηρίζουν ότι αύτη ή δυνατότηταήταν κάποτε κοινή σέ όλους τουςανθρώπους, άλλα σιγά σιγά εξα-σθένησε γιατί έπαψαν νά τήν χρη-σιμοποιούν, όπως ακριβώς συνέβηκαι μ' άλλες ικανότητες πού είχεό πιθηκάνθρωπος και πού κατά τήνεξέλιξη του είδους χάθηκαν.

Αυτό προύποθέτει ότι ή δυνα-

LUCIANO GIANFRANCESCHI

μετάφραση Κλειώ Κοάσιν

Κάθε άνθρωπος έχει, μέσα τουΟλο το νοητό κόσμο,Η όλότης βρίσκεται παντούΚαι κάθε πράγμα είναι μια όλότηςΟμως ό άνθρωπος έπαψε σήμερανα είναι όλη ή όλότηςΜόνο όταν πάθει το άτομο,έρχεται πάλι εκείνη ή εποχήκαι ξαναζεί στον ολοκληρωμένο κόσμομε την τέλεια άπουσία του νου.

Κούγκ Φου Τζού (Κομφούκιος)

τότητα νά μεταδίδουμε τή σκέψημας σ' έναν άλλο άνθρωπο υπάρ-χει ίσως ακόμα μέσα μας. Θεωρη-τικά θα έπρεπε νά έχουν ακόματηλεπαθητικές ικανότητες φυλέςπρωτόγονες ή λιγότερο πολιτισμέ-νες, όμως μέχρι σήμερα δεν πιστο-ποιήθηκε κάτι τέτοιο. Κατά τήγνώμη του καθηγητή Τσάρλς Ντό-βερ του Πανεπιστημίου της Κο-λούμπια— γνωστού εθνολόγου, όοποίος γιά πολλά χρόνια μελέτησετις συνήθειες τών Ινδιάνων τηςμεσημβρινής Αμερικής — τά συν-θήματα του καπνού πού ανταλλάσ-σουν μεταξύ τους δεν είναι μηνύ-ματα αλλά προειδοποίηση ώστενά προπαρασκευάσουν τους εαυ-τούς τους και νά λάβουν τά πραγμα-τικά μηνύματα πού αυτά στέλνονται«τηλεπαθητικά».

Και είναι γνωστό ότι οί Κονκι-σταντόρες, οί Ισπανοί κατακτητέςτης Κεντρικής Αμερικής, ανέφε-ραν ότι οί ιθαγενείς λαοί τών περιο-χών αυτών, γνώριζαν πολύ καλάτήν τηλεπάθεια. Οχι όλος ό λαός,αλλά μερικοί πού άνήκαν σέ ανώ-τερες κάστες και τή χρησιμοποιού-σαν γιά νά μεταδώσουν μηνύματακινδύνου ή μυστικά υψίστης σημα-σίας.

Οί Ίνκας προπάντων είχαν αυτήτή δυνατότητα και πολύ αναπτυγμέ-νη μάλιστα, και γιά νά τήν κάνουνακόμα καλύτερη, μασούσαν κομμά-μάτια άπό «πεγιότ», ενα μικρό κά-κτο, από τόν όποιο σήμερα οί χη-μικοί μας μπόρεσαν νά εξάγουντή χημική ουσία «μεσκαλίνα», έναάλκαλοειδές το όποιο σέ μικρέςδόσεις ξυπνά τις ικανότητες τουεγκεφάλου, ένώ σέ μεγαλύτερες δό-σεις γίνεται ενα ισχυρό παραισθη-σιογόνο.

Η τηλεπάθεια είναι λοιπόν έναφαινόμενο πραγματικό και άδιαφι-

λονείκητο και δέν είναι φυσικάμιά ανακάλυψη του καιρού μας.

Από «καταραμένη επιστήμη»έγινε χαμένη ικανότητα.

Μέχρι προ ολίγου καιρού ακόμαή επιστήμη αρνιόταν κατηγορη-ματικά τήν ύπαρξη τών τηλεπαθη-τικών φαινομένων. Τώρα πριν άπόλίγο διάστημα βάλθηκε νά τά με-λετά μέ μεγάλη μυστικότητα. Μή-πως ήρθε ή αυγή γιά τήν παραψυ-χολογία; Τουλάχιστον, γιά τήν τη-λεπάθεια φαίνεται πώς, ναί.

Αυτή πού ήταν — δέν ξέρουμεγιά ποιο λόγο—«μιά καταραμένηεπιστήμη» τώρα χαρακτηρίζεται ώς«χαμένη δυνατότητα» και γίνονταιπειράματα στις Ηνωμένες Πολι-τείες της Αμερικής, στά εργαστή-ρια του Κλήβελαντ, του Μπόστον,στο Μάσκου Φήλντ και το Ρεντ-στόουν. Στή Σοβιετική Ενωση,στή Μόσχα, τό Ομσκ, και το Λέ-νινγκραντ. Επίσημα ανακοινωθέν-τα, βεβαίως, δέ γίνονται, ή υπό-θεση είναι ταμπού. Αλλά άπό άλ-λες αξιόπιστες πληροφορίες ξέ-ρουμε ότι τά πειράματα τηλεπά-θειας σέ κάθε μιά χώρα ξεπερνούντις 50.000 τό χρόνο. Εννοείται βέ-βαια ότι ό κρυφός σκοπός αυτώντών πειραμάτων τών δύο Υπερδυ-νάμεων είναι ή χρησιμοποίηση τήςπαραψυχολογίας γιά στρατιωτικούςσκοπούς. Τερατώδης σκοπός είναιφυσικά ό μικρότερος χαρακτηρι-σμός πού μπορούμε νά δώσουμεστην περίπτωση.

Οί Γερμανοί είχαν αρχίσει ήδηκατά τήν διάρκεια του δευτέρουπαγκοσμίου πολέμου — όλα τά μέ-σα ήταν καλά γιά νά καταπατηθείό ελεύθερος κόσμος. Δέν ξέρουμεσέ ποια αποτελέσματα έφτασαν αυ-τά τά πειράματα, γιατί όλα τά στοι-

χεία περιήλθαν στά χέρια τών σο-βιετικών, καθώς κυρίεψαν τό Βε-ρολίνο. Οταν έφτασαν έκεί Αμε-ρικανοί, Αγγλοι και Γάλλοι, δένυπήρχε ούτε ίχνος αυτών τών στοι-χείων, πού ή ιατρική επιστήμη εί-χε επισημάνει μέ πολλών χρόνωνέρευνες. Αφού τελείωσε ό πόλε-μος, οί σοβιετικοί εξακολούθησαντή μελέτη τής τηλεπάθειας— κα-θώς καί τών πυραύλων και τής α-τομικής ενέργειας — άπό κει πούείχε σταματήσει.

Ο καθηγητής Λεονίντ Βασίλιεφ,διευθυντής του τμήματος Φυσιολο-γίας, του Πανεπιστημίου του Λέ-νινγκραντ, διηύθυνε μιά σειρά πει-ραμάτων, στά οποία ό άνθρωπος -

Οί ουρανοί ανώτεροι του ανθρώπου(R. Fludd).

23

ΑΝΑΒΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΒΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ .ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΦΩΤΙΑΣ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ

ΤΗΣ ΣΟΥΖΟΥΜΝΑ - ΝΑΝΤΙ (SUSUMNA - NADI).

Η ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

δέκτης τών μηνυμάτων — ό παρα-λήπτης δηλαδή — βρισκόταν απο-μονωμένος μέσα σ' ένα δωμάτιοθωρακισμένο μέ διπλό μολυβένιοτοίχο, πάχους πέρα τών 10 πόντωνκαι τό κενό ανάμεσα στα δύο μο-λυβένια στρώματα γεμιζόταν μέυδράργυρο. Μιά τέτοια θωράκισησταματά οποιαδήποτε ηλεκτρομα-γνητική ακτινοβολία, περιλαμβα-νομένων και τών πιό λεπτών καιδιαπεραστικών ακτινοβολιών. Ο-πωσδήποτε τα σχετικά ηλεκτρομα-γνητικά διευκρινιστικά μηχανήμα-τα έμεναν αδρανή και σιωπηλά,ένώ ο άνθρωπος μέσα από τό δω-μάτιο, κατόρθωνε μέ θαυμαστή ικα-νότητα νά λαμβάνει τις εικόνες πούτου έστελνε ένας άλλος άνθρωποςάπ' έξω.

Γνωρίζουμε έπί πλέον ότι τότμήμα Φυσιολογίας του Πανεπι-στημίου του Λένινγκρνατ και ήΕταιρεία Παραψυχολογικών Ερευ-νών του Πανεπιστημίου του Καίμ-πριτζ οργάνωσαν πρόσφατα πειρά-ματα τηλεπάθειας μεταξύ Μόσχαςκαι Λονδίνου. Τά αποτελέσματα δέδόθηκαν στην δημοσιότητα. Ακό-μα και οι Ηνωμένες Πολιτείεςασχολούνται μέ τήν τηλεπάθεια.Μάλιστα, τό πρώτο τηλεπαθητικόπείραμα, γιά τό όποιο έγνώσθη ότιέγινε τό 1958, είναι όταν τό ατο-μικό υποβρύχιο «Ναυτίλος» πήγεγιά μιά αποστολή κάτω άπό τουςπάγους του Βορείου Πόλου. Μετα-ξύ του πληρώματος, ήταν και έναςφοιτητής του Πανεπιστημίου τουΝτιούκ, απομονωμένος έπΐ 13 ήμε-ρες λόγω τής αποστολής, και όόποιος ελάμβανε μηνύματα διά τήςτηλεπαθητικής όδού, άπό ένα συμ-φοιτητή του του Πανεπιστημίουτου Ντάρχαμ, απλά βέβαια όπως:σταυρούς, τετράγωνα, κύκλους, ά-στρα, κυματοειδείς γραμμές, καιτά σημεία τών χαρτονίων Ζένερ,πού χρησιμοποιούνται άπό όλουςόσους άσχολούνται μέ τήν τηλε-πάθεια, γιά τά πειράματα τους.

Οταν οί Αμερικανοί επιστήμο-νες βαθμολόγησαν τά αποτελέσμα-τα, έμειναν ικανοποιημένοι. Τόπείραμα είχε επιτύχει κατά 70 %.Επομένως οί εγκέφαλοι μπορούννά έπικοινωνούν μεταξύ τους σεμεγάλες αποστάσεις, πέρα άπό α-τσάλινες θωρακήσεις και υδάτιναφράγματα, αδιαπέραστα στά κοινάηλεκτρομαγνητικά κύματα.

Γεγονός είναι ότι τά υποβρύχιαδεν μπορούν νά επικοινωνήσουνόταν είναι κάτω άπ' τό νερό μέτό ραδιόφωνο. Ας θυμηθούμε χα-ρακτηριστικά τά ύποβρύχια πού,

24

καταστραμμένα απ' τόν εχθρό, βυ-θιζόντουσαν ένώ προσπαθούσαννά έρθουν σε επικοινωνία με τήβάση τους, χωρίς όμως επιτυχία.

Γιά τό λόγο αυτό κυρίως, γίνε-ται προσπάθεια ώστε νά βρεθείτρόπος νά χρησιμοποιηθεί ή ενέρ-γεια του ανθρώπινου εγκέφαλου,γιατί μόνο έτσι θά γίνεται επικοι-νωνία μεταξύ τών υποβρυχίων ένκαταδύσει και τής ξηράς ή μεταξύτων αστροναυτών πού θά ταξι-δεύουν στο διάστημα και της γήι-νης βάσης.

Στό σημείο αυτό ας θυμηθούμεμέ λίγη άδιακρισία και τά πειρά-ματα πού έγιναν κατά τή διάρκειατης πτήσης του Απόλλων 14, ότανό αστροναύτης πού έμεινε στό σκά-φος και ακριβώς όταν έκανε τόνγύρο της σελήνης, έκανε πειράμα-τα μέ τή βάση του Χιούστον. Τάαποτελέσματα έμειναν μυστικά, ό-μως ή ΝΑΣΑ δέ διέψευσε τό γεγο-νός ότι πραγματοποιήθηκε τό πεί-ραμα.

Είδαμε λοιπόν πώς τό υπεραισθη-τικό σημείο του ανθρώπινου νούή ύπερσυνείδηση, έχει δικά τηςμέσα επικοινωνίας μέ άλλους αν-θρώπους. Ομως, καθώς αναπτυσ-σόταν ή συνείδηση και ή δυνατό-τητα τής επικοινωνίας διά του λό-γου, ό άνθρωπος έχασε τόν έλεγχοτής τηλεπάθειας. Οταν ό πρωτό-γονος άνθρωπος δεν ήξερε ακόμανά χρησιμοποιήσει τις φωνητικέςχορδές του γιά νά παράγει ήχουςκαι νά συνεννοείται έτσι μέ τουςομοίους του, τότε επικοινωνούσετηλεπαθητικά μαζί τους. Αυτό σή-μερα είναι ανεξήγητο — εκτός τουότι είναι και απίστευτο — μά ώς

Ο Παράκελσος.

Ενα παλαιό Θιβετιανό μοναστήρι.

ένα σημείο είναι αξιόλογο, δεδο-μένου ότι οί σκέψεις επιτυγχάνουννά δημιουργούν δονήσεις πού μπο-ρούν νά αποτυπωθούν στον ηλε-κτρισμό. Αυτές οί δονήσεις τήςσκέψης χρησιμοποιώντας τήν ύπερ-συνείδηση, συμπεριφέρονται όπωςτά ραδιοκύματα, δηλαδή μπορείνά γίνει εκπομπή και λήψη τους.Οσο περισσότερο συγκινητική εί-ναι ή περίσταση τόσο ισχυρότερηγίνεται ή τηλεπαθητική εκπομπήτής σκέψης. Η ύπερσυνείδηση εί-ναι ικανή νά επικοινωνήσει καιμέ άλλα μέσα εκτός τών 5 αισθή-σεων πού είναι κοινά γνωστές.

Συνήθως χρησιμοποιείται ή τη-λεπάθεια, όταν πρέπει νά στείλουνβοήθεια σέ κάποιον, και γι' αυτόντό λόγο τό φαινόμενο εκδηλώνεταισυχνότερα όταν τό νευρικό σύ-στημα του ανθρώπου φτάνει σέμιαν ορισμένη τάση συχνότητας,βοηθώντας έτσι τήν τηλεπαθητικήμετάδοση τών σκέψεων από εναπρόσωπο στό άλλο. Μπορούμε νάπούμε ότι όλοι εμείς έστω και γιάμια φορά είχαμε χειροπιαστή τήνεκδήλωση αυτού του φαινομένου,αν και ίσως νά μήν σταθήκαμε μέπροσοχή στην παράξενη αυτή συμ-περιφορά του μυαλού μας. Η τη-

25

λεπάθεια είναι ένα μέσον επικοι-νωνίας μεταξύ τών εγκεφάλων, καιπαρ' ότι μπορεί νά είναι σε συ-νεχή εκδήλωση, ή συνείδηση δελαμβάνει γνώση. Και αυτό γιατίκατά τή γνώμη ορισμένων ψυχο-λόγων, ή ύπερσυνείδηση είναι μιάμεγάλη αποθήκη γνώσεων, τηλε-παθητικά μεταφερομένων άπό άλ-λες ύπερσυνειδήσεις πού βρίσκον-ται γύρω μας και εκπέμπουν—δ-πως έκπέμπομε και έμεΐς — δια-φόρων τύπων μηνύματα.

Αν και δεν έχουμε συνείδησητής λήψης, αυτά τά μηνύματα δενχάνονται ποτέ, μένουν αποτυπω-μένα μέσα στο μυαλό μας γιά απε-ριόριστο χρόνο. Εξ άλλου στήσφαίρα του ύπερσυνειδητού, χρό-νος και διάστημα δεν έχουν καμιάσημασία και επομένως μπορεί νάγίνει λήψη μηνυμάτων άπό τή μνή-μη άλλων ύπερσυνειδήσεων οπου-δήποτε κι δν αυτές βρίσκονται.Σχε-τικά, άς θυμηθούμε τον ΕντγκαρΚάις, το ονομαζόμενο «Ανθρωπο-θαύμα τής Βιρτζίνια Μπήτς».

Εντγκαρ Κάις, ό άνθρωπος - θαύμα

Το πρώτο τηλεπαθητικό φαινό-μενο πού εκδήλωσε ό ΕντγκαρΚάις όταν ήταν παιδί έξελήφθη ωςμαντική ικανότητα.

26

Ανω ό Θεόφραστος Παράκελσοςκαι κάτω ό Αντώνιος Μεαμέρ.

Αντί νά μελετά τά μαθήματα τουόταν πήγαινε σχολείο τά χρησιμο-ποιούσε γιά μαξιλάρι. Δηλαδή κοι-μόταν επάνω και στον ύπνο τουτά διάβαζε— εγκεφαλική τηλεό-ραση — και μάθαινε τό περιεχόμε-νο τους κατ' αυτόν τόν τρόπο.

Οταν έγινε έφηβος άρχισε νάεργάζεται ώς εμπορικός αντιπρό-σωπος όμως έχασε τή φωνή τουκαι αναγκάστηκε ν' αλλάξει επάγ-γελμα. Γύρισε στην γενέτειρα του,όπου ό δόκτωρ Κουάκενμπος, πούπαρακολουθούσε τόν Κάις άπό παι-δί, του πρότεινε νά τόν υπνωτίσει,γιά νά του απευθύνει στή συνέχειαερωτήσεις γιά τή φύση τής ασθέ-νειας πού τόν χτύπησε στο λαιμό.Οταν υπνωτίστηκε ό ΕντγκαρΚάις άρχισε νά μιλά. Επί πλέον,εξήγησε και τήν αιτία τής αρρώ-στιας του. Ενας υπνωτιστής, όΑλεξ Λαίην, με τίς οδηγίες καίτήν υποβολή, τόν βοήθησε νά μπο-ρεί νά μιλάει και όταν ήταν ξύ-πνιος. Ηταν απίστευτο, μά γιάτόν Εντγκαρ Κάις καί αυτό τό πα-ράδοξο έπρεπε νά συμβεί. Οπωςμπόρεσε νά κάνει τή διάγνωση

Σννέχεια στή σελ. 64

ΑΤΛΑΝΤΙΔΑερευνα

για τους χαμενους κοσμους

το τελος

μετάφραση Κώστας Δόλκας JAMES WELLARD

Ο ισχυρισμός του καθηγητή Πλονζόν ότι τά ιερο-γλυφικά των Μάγια είναι τά ίδια όπως τά αιγυπτιακάδεν γίνεται δεκτός άπ' τους ειδικούς γιά οποιαδήποτεάπ' τις δυό αυτές γλώσσες. Θα μπορούσε όμως νάγίνει δεκτός άπό οποιονδήποτε μελετητή πού θά έκανετόν κόπο νά συμβουλευτεί ό ίδιος προσωπικά το χει-ρόγραφο Τροϊάνο. Ε ν α προ-κολομβιανό χειρόγραφοτων Μάγια, ό κώδικας Τροϊάνο είναι ένα άπό τάτέσσερα βιβλία πού επέζησαν της καταστροφικής επι-δρομής πού περιγράφει ό επίσκοπος Ντε Λάντα στοβιβλίο του «Ρελασιόν» το 1565. «Βρήκαμε στην κα-τοχή τών Μάγια ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων γραμμένωνμ' αυτά τά γράμματα τά δικά τους, κι επειδή δένπεριείχαν τίποτε στο όποιο νά μήν υπήρχε δεισιδαι-μονία και ψέμματα του διαβόλου, τά κάψαμε όλα,γεγονός γιά το όποιο αισθάνθηκα παράξενη λύπηκαι μεγάλη στενοχώρια».

Δύο άπ' αυτά τά βιβλία, το Τροϊάνο και ό Κορ-τεσιάνους, βρίσκονται στη Μαδρίτη, ένα τρίτο βρί-σκεται στο Κρέσντεν τής Γερμανίας κι ένα τέταρτοστο Παρίσι. Κανένα άπ' αυτά δέν προέρχεται άπ'τήν περιοχή Γιουκατάν του νοτίου Μεξικού, όπωςλέει ό καθηγητής Πλονζόν, αλλά άπό νοτιότερα, άπόμιά περιοχή όπου το τόξο και το βέλος, ήσαν άγνω-στα και τά κυριότερα όπλα, ήσαν λόγχες, ακόντια,τσεκούρια και ασπίδες. Και τά τέσσερα αυτά γρά-φτηκαν μάλλον περίπου κατά τόν 14ο ή 15ο αιώνα,αλλά το περιεχόμενο τους είναι πολύ αρχαιότερο. Συμ-φωνούν όλοι σχεδόν ότι αυτά τά βιβλία άσχολούντανμέ μυθολογικά ζητήματα καθώς και μέ το ημερολό-γιο (πάντοτε σπουδαίο θέμα στους αρχαίους λαούς),τη γεωργία, τις μάστιγες άκρίδων, το κυνήγι, τήνυφαντική, και τήν σμίκρυνση κεφαλιών. Το νά εξετά-σει κανείς το χειρόγραφο Τροϊάνο είναι γοητευτικήεμπειρία έφ' όσον μπορεί νά συλλάβει σχεδόν τήνέννοια αυτού, όσον άφορα τους τόπους μέ τά ωραίασκίτσα θεών, βασιλιάδων, πολεμιστών και ζώων. Δίπλαστά σκίτσα βρίσκονται κάτι σάν ιδεογράμματα, πουδέ μοιάζουν καθόλου μέ τά αιγυπτιακά ιερογλυφικά,όπως ισχυρίζεται ό καθηγητής Πλονζόν. Απορεί κα-νείς αν ό Πλονζόν είδε ποτέ οποιοδήποτε άπ' τά

τέσσερα χειρόγραφα τών Μάγια, ή ποια ικανότηταείχε νά μεταφράζει τά ιερά κείμενα τών αρχαίωναιγυπτίων.

Επομένως, το μόνο πού μπορούμε νά πούμε γιάτά βιβλία τών Μάγια είναι ότι πιθανό νά είναι χει-ρόγραφα μαγείας μάλλον γραμμένα άπό ιερείς γιάιερείς πού χρησιμοποιούσαν ιδεογράμματα σάν μνη-μονικά βοηθήματα κατά τόν ίδιο τρόπο όλων τώναρχαίων γραφών, περιλαμβανομένης κι εκείνης τουνησιού του Πάσχα. Πολλά άπό τά σήματα επαναλαμ-βάνονται συχνά, πράγμα το όποιο θά ήταν μιά καλήένδειξη στους κρυπτογράφους.

Οι προσπάθειες του καθηγητή Πλονζόν νά διαβά-σει τά χειρόγραφα και τις επιγραφές τών Μάγια στάσωζόμενα μνημεία, τόν οδήγησαν στην ανακάλυψηή όπως ισχυρίστηκαν μερικοί, στην εφεύρεση τής«χώρας του Μού», τήν οποία ταυτίζει μέ τήν Ατλαν-τίδα του Πλάτωνα, προσθέτοντας: « Α ς έλπίσουμεότι κανένας δέν θά είναι τόσο θρασύς ώστε νά κατη-γορήσει τόν Πλάτωνα ότι ενήργησε σέ συμπαιγνίαμέ τόν συγγραφέα του χειρογράφου Τροϊάνο». Ο κα-θηγητής φαίνεται πώς είχε στο νού του τήν ομοιό-τητα μεταξύ μερικών περιγραφών του κατακλυσμούάπό Ελληνες και Μάγια. Τις περιγραφές τών Μάγιαόπως παρουσιάζονται στο χειρόγραφο Τροϊάνο, τιςμεταφράζει ως έξης:

«Η χώρα τών λόφων τής λάσπης, ή χώρα του Μού,θυσιάστηκε. Αφού υψώθηκε δυό φορές ξαφνικά εξα-φανίστηκε κατά τήν διάρκεια της νύχτας και ή όασηδονείτο συνεχώς άπό ηφαιστειώδεις δυνάμεις. Επει-δή αυτές οι δυνάμεις ήσαν συγκεντρωμένες σ' ένα ση-μείο, έκαναν τήν ξηρά νά βουλιάξει και νά υψωθείαρκετές φορές και σέ διάφορα μέρη. Ε π ί τέλους,η επιφάνεια τής ξηράς βυθίστηκε και οι δέκα χώρεςσχίστηκαν και σκόρπισαν σέ κομμάτια. Επειδή δένμπορούσαν νά βαστάξουν τους σεισμικούς σπασμούς,βυθίστηκαν μαζί μέ τά 64 εκατομμύρια τών κατοίκωντους, 8.060 χρόνια πριν γραφεί αυτό τό βιβλίο».Σύμφωνα μέ τόν Πλονζόν, λοιπόν, τό πραγματικόόνομα τής Ατλαντίδας ήταν Μού, πού ήταν απλώςμιά άλλη αποικία τών Μάγια, οι όποιοι πρώτοι αυτοί

27

έφεραν τόν πολιτισμό στην Ευρώπη, τήν Αφρική καιτήν Ασία μάλιστα, σ' ολόκληρο τόν κόσμο. Μάγιαθαλασσοπόροι επισκέφτηκαν τις ακτές κάθε ηπείρου,οι πολεμιστές τους κατέκτησαν χώρες τόσο μακρι-νές όπως ή Ιαπωνία, και τό Μού ήταν απλώς μιαβάση, στην ατλαντική διαδρομή προς τή Μεσόγειοθάλασσα, μια λεπτομέρεια πού συμφωνεί με τήν περι-γραφή του Πλάτωνα, για τήν Ατλαντίδα σαν σημείοεκκίνησης, για τή μεγάλη εισβολή, πού έλαβε χώρα,τό 9.500 π.Χ. Εκτος άπό αυτό τό σημείο συμφωνίαςόμως, ό καθηγητής Πλονζόν και ό Πλάτων λέγουνπολύ διαφορετικές ιστορίες για τό χαμένο νησί, ίσωςγιατί ό πρώτος ήταν συνήγορος για τήν ανωτερότητατου αμερικάνικου πολιτισμού, ένώ ό δεύτερος για τόνευρωπαϊκό πολιτισμό.

Οσον άφορα αυτό, οι θεωρίες του Πλονζόν καιτών αμερικανών οπαδών του αντισταθμίζουν τις θεω-ρίες τών Ευρωπαίων μελετητών οί όποιοι, σαν τόνΟλαφ Ρούντμπεκ, τοποθετούσαν τήν Ατλαντίδα κά-που στή Σουηδία, ή του Γιούργκεν Σπανούτ, πούτήν τοποθετούσε στο νησί Χελιγκολάντ, ή του ΚάρλΓκεόργκ Σχέτς πού ισχυριζόταν ότι ήταν ή πατρίδατης άριανής φυλής, ένας ξανθός γαλανός λαός πούδημιούργησε έναν πολύ ηθικό πολιτισμό, πού τελικάφθάρηκε μέ τήν έπιγαμία με μή άριανές ή κατώτερεςφυλές. Ε τ σ ι , σύμφωνα μέ τόν Σχέτς, μία γυναίκαμή άριανής προέλευσης υποβίβασε τόν άντρα, πρώταφτιάχνοντας αλκοολικά ποτά, όπως ή Εύα τόν υπο-κίνησε μέ τό μήλο.

Ο π ω ς ακριβώς πολλοί θεωρητικοί γιά τήν Ατλαν-τίδα προσήλκυσαν οπαδούς συσχετίζοντας τό ουτο-πιστικό νησί του Πλάτωνα μέ κάποια ιδιαίτερη χώραή φυλετική στάση, έτσι και ή θεωρία του Πλονζόνγιά τους Μάγια, είχε σημαντική επιρροή στις Ηνω-μένες Πολιτείες κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, όπουή εθνική υπερηφάνεια φαίνεται νά κολακεύτηκε άπ'τις αποδείξεις πού προήλθαν άπ' τήν μετάφραση τώνιδεογραμμάτων τών Μάγια άπ' τόν νεούορκέζο για-τρό, ότι ή Αμερική ήταν ή πηγή του παγκόσμιουπολιτισμού. Τό έργο του επίσης συγκέντρωσε τήνπροσοχή του στους πολυνησιακούς λαούς τών οποίωνό πολιτισμός ήταν δυνατόν νά συνδεόταν, μέσω τώνΜάγια, μέ τόν πολιτισμό του δυτικού κόσμου και άπόαυτή τήν εικασία εμφανίστηκε ένας άλλος χαμένοςκόσμος σάν τό είδος της Ατλαντίδας, μέ τό όνομαΛεμούρια.

Οί θεωρίες πού εξέφρασε ο Πλονζόν είτε αγνοήθη-καν εντελώς ή αποσιωπήθηκαν ευγενικά άπό τουςσοβαρούς μελετητές του μύθου της Ατλαντίδας, πρά-γμα τό όποίο είναι ευνόητο, εν όψει μάλλον του φιλό-νεικου τόνου, πού παίρνει ό καθηγητής στο βιβλίοτου. Κι ακόμα περισσότερο, τό γούστο του γιά δηλώ-σεις, όπως «ό Ιησούς Χριστός μιλούσε τήν γλώσσατών Μάγια» και «οί Χαλδαίοι, όπως δείξαμε, ήτανστην προέλευση τους μία αποικία τών Μάγια πούχρησιμοποιούσε τό μέτρο ώς μονάδα γραμμικών με-τρήσεων». Ολοι αυτοί οί ισχυρισμοί είναι, φυσικά,καθαρές ανοησίες όπως ακριβώς οί προσωπικές επι-θέσεις του καθηγητού Πλονζόν κατά τών συγχρόνωνεθνολόγων σήμερα κάνουν τό διάβασμα του βιβλίουτου μάλλον κουραστικό.

Πάντως, τό βιβλίο του «Η βασίλισσα Μού και ήΑιγυπτιακή Σφίγγα», ήταν, μέ τόν δικό του εκκεν-τρικό τρόπο, ένα παράλληλο έργο μέ τό πολύ πιοεντυπωσιακό έργο του Ιγνάτιου Ντονέλυ, δηλαδή τουεύφυούς αυτοδίδακτου αμερικάνου δικηγόρου και πο-

28

λιτικού του οποίου τό βιβλίο «Ατλαντίς: ό κόσμοςπριν τόν κατακλυσμό» πού δημοσιεύτηκε γιά πρώτηφορά τό 1882, είναι κλασσικό έργο στην βιβλιογραφίαγιά τήν Ατλαντίδα. Μάλιστα, ό Ντονέλυ και ό διά-δοχος του, ό Λούις Σπένς, αποκατέστησαν τήν αξιο-πρέπεια καθώς και τήν ακαδημαϊκή έρευνα στον κλάδοτών μελετών, γιά τήν Ατλαντίδα, οί όποιες έγιναντόσο εύκολα πεδίο δράσης γι' απατεώνες.

Κάποια ιδέα γιά τήν σπουδαιότητα του βιβλίουτου Ντονέλυ, καθώς και τό λαϊκό ενδιαφέρον γι' αυτότό θέμα, μπορούμε νά τά πάρουμε άπ' τήν παγκό-σμια απήχηση πού έλαβε, κι ακόμα περισσότερο άπότό γεγονός ότι δέν αντικαταστάθηκε ποτέ ώς δήλωσητης κοινής πολιτιστικής προέλευσης τών αρχαίων λαώνκαι στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ώκεανού. Γιάν' αποδείξει τήν θεωρία του, ό Ντονέλυ εξέτασε, μέλογικό κι επιστημονικό πνεύμα, τις θρησκευτικές δο-ξασίες και τά πραγματικά έργα τέχνης τών αρχαίωνπολιτισμών της Αιγύπτου άπό τήν μια μεριά καιτης Κεντρικής Αμερικής άπό τήν άλλη, κι έβγαλετό συμπέρασμα άπ' τις μελέτες του, ότι υπήρχαν αρκε-τές ομοιότητες μεταξύ αυτών τών δύο, γιά νά κατα-στήσει ουσιώδη τήν ύπαρξη ενός κοινού, καρποφόρουπολιτισμού. Αυτός ό κοινός παρανομαστής ήταν, είπε,ή Ατλαντίδα, δηλαδή ή μητρόπολη αποικιών και τιςδύο πλευρές του Ατλαντικού ώκεανού.

Η ουσία της θεωρίας του Ντονέλυ είναι ότι μίαχαμένη ήπειρος πού είναι τώρα βυθισμένη κάτω άπ'τά κύματα ακριβώς έκεί όπου τήν τοποθέτησε ό Πλά-των γεωγραφικώς, έστειλε αποίκους στή βόρεια καινότια Ευρώπη, στή βόρεια και κεντρική Αμερική,στή δυτική ακτή της Αφρικής, και στην ανατολικήΜεσόγειο, κι έτσι εξήγαγε τά έθιμά της και τις τέ-χνες της σ' όλες τις χώρες. (Κανένας δέν μπορεί νάσυγκρίνει τήν πλατειά κατανομή του βρεττανικού τρό-που ζωής καθ' όλη τήν βρεττανική αυτοκρατορία κατάτήν περίοδο της βασίλισσας Βικτωρίας, γι' αυτό ανοί αρχαιολόγοι ανακαλύψουν ένα ξύλο γιά τό παιγνίδικρίκετ στό νησί του Ειρηνικού Ώκεανού Φίτζι σέ5.000 χρόνια άπό τώρα, ίσως ν' απορήσουν πώς καιγιατί βρέθηκε έκεί).

Ο Ντονέλυ δοκίμασε επίσης «νά δείξει αρκετέςδιαφορετικές και νέες ιδέες» μία άπό τις όποιες είναιή εξής:

Η Ατλαντίδα ήταν ό πραγματικός Μεσογειακόςκόσμος, δηλαδή ό κήπος της Εδέμ, ό κήπος τώνΕσπερίδων, έκεί όπου οι κάτοικοι της Ατλαντίδαςζούσαν στον Ώκεάνειο ποταμό, στή δύση. Ηταν τά'Ηλύσια πεδία, τά όποια ό Ομηρος τοποθετούσε στάδυτικά της γης, ό κήπος του Αλκινόου, του έγγονούτου Ποσειδώνα και γιου του Ναυσιθόου, βασιλιά τώνΦαιάκων του νησιού Σχερία, ή Μασολαιρίς, ή αφαλόςτης γης, ένα όνομα πού δόθηκε στον ναό τών Δελφών,πού βρισκόταν στον κρατήρα ενός σβυσμένου ηφαι-στείου. Τό όρος Ολυμπος τών Ελλήνων. Τό Ασ-γκάρντ τών Εντα. Τό κεντρικό σημείο της παράδο-σης τών αρχαίων λαών αντιπροσώπευε μιά παγκό-σμια μνήμη γιά μιά μεγάλη χώρα όπου οί πρώτοιάνθρωποι ζούσαν επί αιώνες μέ ειρήνη και ευτυχία.

Ο συγγραφέας πάσχισε νά δείξει αυτή και άλλεςιδέες του σέ 24 κεφάλαια τών οποίων οί τίτλοι δεί-χνουν τή νηφαλιότητα και σχολαστικότητα της προ-σέγγισης του προς αυτό τό πρόβλημα. Τό πέμπτοκεφάλαιο παραδείγματος χάριν ασχολείται μέ τή«Μαρτυρία της Θάλασσας». Τό έκτο κεφάλαιο ασχο-λείται μέ τή «Μαρτυρία της χλωρίδας» και της «πα-

νίδας». Αλλα κεφάλαια ασχολούνται μέ τέτοια θέματαόπως οί θρύλοι του κατακλυσμού, μια σύγκριση πο-λιτισμών, του παλαιού και νέου κόσμου, ή ταρί-χευση νεκρών ανθρώπων (μούμιες), οί εποχές τουμπρούτζου, και του σιδήρου και ή προέλευση του αλ-φαβήτου μας.

Για μας, εκατό χρόνια αργότερα, ή πραγματείατου Ίγνάντιου Ντονέλυ, είναι ένα τυπικό παράδειγμααυτού πού ό τελευταίος εκδότης του ονομάζει «έναάπό τα τελευταία ξεσπάσματα μάθησης πριν ό κό-σμος κατακλυστεί μέ την μετριότητα». Μέ άλλα λό-για, είναι γεμάτο μέ πολλά ασαφή και γοητευτικάγεγονότα τά όποια ήσαν το αποτέλεσμα της μεγάλης

Ενας χάρτης του 18ου αιώνα πού δείχνει ίχνη άπόκάτι πού ίσως ήταν ή Ατλαντίδα, μεταξύ τών ακτώντής Βραζιλίας και της Αφρικής, και ίσως είναι οίύφαλοι για τους οποίους έγραψε ό Πλάτων. Απ' τηνπόλη του Ρίο Γκράντε πού ή ίδια κείται σε μιααμμώδη χερσόνησο. Ο χαρτογράφος δείχνει τους αμ-μόλοφους δια μέσου του Ώκεανού ώς την ακτή τήςΣιέρρα Λεόνε στην Αφρική, και το διάγραμμα άπόκάτω δείχνει ενα κομμάτι τής υποβρύχιας γραμμήςμεταξύ τών δύο ηπείρων.

ανάγνωσης του συγγραφέα σέ μιά μεγάλη και σοβαρήβιβλιοθήκη, όπως είναι ή βιβλιοθήκη του Κογκρέσ-σου. Αλλα ή σπουδαιότερη συνεισφορά πού έκανεό Ντονέλυ στην Ατλαντολογία, ήταν να καταστήσειαυτό το θέμα μιά «σεβαστή» μελέτη, πού νά σχετί-ζεται μέ άλλες νόμιμες μελέτες όπως ή γεωλογία,ή μυθολογία, ή φιλολογία, και ούτω καθ' έξης. Μέάλλα λόγια, αυτός ό αμερικανός μελετητής έσωσε τήναφήγηση του Πλάτωνα άπό τήν φυλακή της ψευτο-επιστήμης στην οποία εξορίστηκε άπό τόν 4ο αιώνα π.Χκάνοντας τό όνομα Ατλαντίδα, σχεδόν ανάθεμα στουςΣοβαρούς μελετητές σάν τόν Μπέντζαμ Τζόβετ Ι-σως, αν δέν γραφόταν τό βιβλίο του Ντονέλυ, όλοαυτό τό θέμα, ώς τώρα, θά είχε πεταχτεί στην επι-στημονική κουρελοσακούλα, μαζί μέ τήν αστρολογίακαι τήν αλχημεία. Αλλά ή μελέτη του αναγνωρίστηκεαμέσως άπό όλους τους μορφωμένους ανθρώπους, σάνμία σοβαρή παρουσίαση κι εξέταση τών ενδείξεωνβάσει τών οποίων οί αναγνώστες παροτρύνθηκαν νάβγάλουν τά δικά τους συμπεράσματα. Πολλοί ανα-γνώστες, συμπεριλαμβανομένου και του Γκλάντστον,όπως αναφέραμε ήδη, πείστηκαν ότι αυτός ό αμερι-κανός είχε αποδείξει τήν αλήθεια γιά τήν αφήγησητου Πλάτωνα. Ε π ί τέλους, ή Ατλαντίδα υπήρξε.Παρέμενε μόνο νά βρεθεί ή τελική απόδειξη, κάπουκάτω άπ' τά κύματα του Ατλαντικού ώκεανού.

Ο Ιγνάτιος Ντονέλυ, λοιπόν, ήταν ό πατέρας τηςεπιστημονικής Ατλαντολογίας και όλες οί λογικές έρευ-νες ακολούθησαν τό μονοπάτι πού αυτός άνοιξε πρώ-τος. Οί μαθητές του, παρουσιάστηκαν σ' ολο τόν κόσμοαμέσως μετά άπό τότε πού τό πολύ δημοφιλές βιβλίοτου μεταφράστηκε στις κυριώτερες ευρωπαϊκές γλώσ-χες. Σχολές άντλαντολόγων και Σύνδεσμοι άτλαντέωνσχηματίστηκαν, μερικές άπ' αυτές σοβαρές, και μερι-κές μισοσοβαρές. Στή Γαλλία, παραδείγματος χάριν,ιδρύθηκε ένας ατλαντικός σύνδεσμος πού χωρίστηκεσέ δύο ομάδες. Η μία τόνιζε περισσότερο τις δια-νοητικές απόψεις του χόμπυ τους, ενώ ή άλλη τόνιζεπερισσότερο τήν κοινωνική όψη. Γι' αυτό είχε κανείςτήν εκλογή νά παρακολουθήσει κάποια διάλεξη τηςπρώτης ομάδας ή νά πάει εκδρομή μέ τήν άλληομάδα.

Στήν Αγγλία, τό βιβλίο του Ντονέλυ έγινε δεκτόμέ περισσότερη νηφαλιότητα. Ενέπνευσε μελετητέςτου ύψους και γοήτρου του Λούις Σπένς, δηλαδήτου σκωτσέζου μυθολόγου (1874 - 1955) πού ήταναυθεντία γιά τό αρχαίο Μεξικό, νά εξετάσει ακόμακαλύτερα τις λαϊκές παραδόσεις τών πρωτόγονωνλαών. Και αν τέτοιοι ερευνητές δέν ανακάλυψαν τίποτεάλλο, τουλάχιστον έδειξαν τήν παγκόσμια απήχησηπού είχαν τέτοιοι θρύλοι, όπως ό κατακλυσμός και ήιδέα του κήπου τής Εδέμ.

Ο Λούις Σπένς είναι πιθανώς ό τελευταίος εκείνηςτής σχολής άτλαντολόγων, πού βασίζουν τις θεωρίεςτους πάνω σέ μιά κυριολεκτική αποδοχή τής τοπο-θεσίας και του χρόνου πού καθορίζει ό Πλάτων, καιτό τελευταίο αυτό, γιατί δέν υπάρχει τίποτα πραγμα-τικά νά πούμε παραπάνω μετά τις τέλειες έρευνεςπού έκανε αυτός και ό Ντονέλυ στις λαϊκές παραδό-σεις, τις θρησκείες, τις γλώσσες και τά έργα τέχνηςτου παλαιού και νέου κόσμου. Τό επιχείρημα τουςείναι πολύ συγκεκριμένο και υποστηρίζεται άπό πολ-λές ενδείξεις, τις όποιες προσκαλούν τους αναγνώστεςνά εξετάσουν μόνοι τους δηλαδή, ότι υπήρχε κάποτεμιά γέφυρα - στεριάς μεταξύ τής Ευρώπης και τήςΑμερικής, ή οποία καταστράφηκε, κυρίως άπό διά-

29

φόρους κατακλυσμούς, αφήνοντας μόνο λείψανα μετή μορφή νησιωτικών αλυσίδων, όπως είναι οί Αζό-ρες, τά νησιά Μαντέιρα, τα νησιά Κανάρια, τά νησιάτου Πράσινου Ακρωτηρίου και οί Δυτικές Ινδίες.Μέ άλλα λόγια, αυτά τά νησιά είναι οι κορυφές ορο-σειρών τών οποίων οι πλευρές έχουν καταποντιστείαφήνοντας μόνο τις ψηλότερες κορυφές πάνω άπ' τόνερό. Αλλου, στον ωκεανό, έκτεινόμενη άπό βορράπρος νότον, κείται ή Μεσό - άντλαντική οροσειρά όπουτό βάθος του νερού είναι μόνο 50 - 60 όργυιές ένσυγκρίσει μέ 600 όργυιές στο βυθό Νάρες προς τάδυτικά.

Ισχυρίζονται ότι αύτη ή γέφυρα - στεριά ήταν υπεύ-θυνη γιά τή συγγένεια του πολιτισμού μεταξύ τηςΑιγύπτου και της κεντρικής Αμερικής. Αυτή είναιμιά αληθοφανής θεωρία πού εμπνέει ακόμα ερασιτέ-χνες ωκεανογράφους νά ψάξουν γιά υποβρύχια ίχνητης χαμένης ηπείρου.

Η έμφαση τώρα μετατοπίστηκε στις γεωλογικέςαποδείξεις. Τι θά μπορούσαν ν' αποδείξουν οί εμπει-ρογνώμονες, παραδείγματος χάριν, γιά τήν υποβρύ-χια διαμόρφωση της Ατλαντίδας; Μερικοί άπό τουςπιο κυνικούς παρατηρητές αυτής της αμφισβήτησηςαπήντησαν ότι οί γεωλόγοι μπορούν ν' αποδείξουνπερίπου αυτό πού θέλουν όσον άφορα τά προϊστορικάσυμβάντα, ακόμα και μιά πιθανή γέφυρα - στεριάςπού ένωνε τό Μαρόκο μέ τήν Κεντρική Αμερική.Αλλοι, πάλι, πείστηκαν ότι κάποιο καιρό κατά τήνΜεσόκενο εποχή, κάπου πριν άπό 27 εκατομμύριαχρόνια, ηφαίστειες εκρήξεις απέσπασαν μιά μάζαξηράς του Ατλαντικού, αφήνοντας μόνο εκείνες τιςνησιώτικες αλυσίδες, πού υπάρχουν ακόμα σήμερα.Και γιά νά περιπλέξουν τό ζήτημα ακόμα περισσό-τερο, άλλοι θεωρητικοί παρουσιάστηκαν μέ τις «ενδεί-ξεις» γιά δ ύ ο χαμένες ηπείρους, μία στον ανατολικόΑτλαντικό μέ τό όνομα Ατλαντίς και ή άλλη στονδυτικό Ατλαντικό μέ τό όνομα Αντίλα. Τό μόνο πούαπομένει άπ' τήν πρώτη μάζα ξηράς είναι τά νησιάέξω άπ' τήν ακτή της Αφρικής και άπό τή δεύ-τερη, είναι τό αρχιπέλαγος πού είναι γνωστό ως Μι-κρές και Μεγάλες Αντίλλες.

Οί δυσκολίες αυτών τών γεωλογικών θεωριών, είναιφυσικά, ότι τώρα έχουμε μεταφερθεί πίσω στο χρόνοσέ μιά εποχή πριν ό άνθρωπος κάνει τήν εμφάνισητου στην ιστορία, πόσο μάλλον νά ήταν τό πολύ πολι-τισμένο πλάσμα πού περιγράφει ό Πλάτων, Και ήτανακριβώς αυτό τό αναμφισβήτητο γεγονός πού ανάγ-κασε τον Λούις Σπένς και τους οπαδούς του νά μετα-τοπίσουν τό έδαφος τους και νά περιορίσουν τήν έρευναγιά τήν Ατλαντίδα στο στάδιο μετά τους παγετώνες:δηλαδή, γύρω στά 30.000 π.Χ., όταν μιά φυλή ανθρώ-που κατοικούσε στις σπηλιές της νότιας Γαλλίας καιτης βορειοδυτικής Ισπανίας όπου άφησαν τεκμή-ρια τών δραστηριοτήτων τους στά θαυμαστά τουςσκίτσα σέ μέρη όπως στο Λασκώ και στην Αλταμίρα.Σύμφωνα μέ τον Σπένς, αυτοί οί άνθρωποι, αν αυτοίοί ίδιοι δέν προήλθαν άπ' τήν Ατλαντίδα, πάντωςέλαβαν τις καλλιτεχνικές και τεχνικές έπιτηδειότητέςτους άπό τό κέντρο του πολιτισμού. Κατόπιν, πρινάπό 10.000 χρόνια, υπήρξε άλλη μιά εισροή τών κα-τοίκων της Ατλαντίδας στή δυτική Ευρώπη, αυτήτή φορά μιά φυλή τήν οποία οί εθνολόγοι ονομάζουνΑζιλιάνους, πού θάβονταν πάντοτε μέ τό πρόσωποτους, στραμμένο προς τήν δόση. Μήπως αυτό ήτανένα σημαντικό θέμα λόγω του γεγονότος ότι ή αρχικήτους πατρίδα βρισκόταν σ' αυτή τήν κατεύθυνση του

30

Ενας χάρτης της Ατλαντίδας, που δείχνει ότι απείχείση απόσταση άπ' τήν Αμερική και τήν Αφρική,φτιαγμένος άπ' τον μελετητή του 17ου αιώνα, Αθα-νάσιο Κίρχερ.

δύοντος ήλιου κάπου έξω στον Ατλαντικό ωκεανό;Και αν ήταν έτσι, μήπως ήταν εκείνοι πού επέζησανάπό εκείνη τήν καταστροφή, πού βούλιαζε τήν Ατλαν-τίδα ακριβώς μέ τον τρόπο και κατά τόν χρόνο πούπεριγράφει ό Πλάτων;

Τά επιχειρήματα του Λούις Σπένς, αρκετά στουςγεωλόγους, έθνονόγους και προϊστοριολόγους, πα-ρουσιάζονται νέα ή απορρίπτονται παλαιά στοιχεία.Αλλα στο ίδιο διάστημα υπήρχαν και άλλες προ-κλητικές γεωλογικές, γεωφυσικές κι ακόμα αστρο-νομικές θεωρίες, πού προσήλκυσαν τήν προσοχή τώνάτλαντολόγων. Η πιο αξιοσημείωτη άπ' αυτές τιςπροτάσεις ήταν ή κοσμολογική θεωρία του ΧάνςΧαίρμπιγκερ, στή Βιέννη. Ο Χαίρμπιγκερ, ό όποιοςσύμφωνα μέ μερικούς σχολιαστές ήταν ιδιοφυΐα, ενώσύμφωνα μέ άλλους ήταν απατεώνας, παρουσίασε τό1913, τήν εντυπωσιακή θεωρία ότι ή σελήνη δέν είναιδορυφόρος της Γης, αλλά χωριστός πλανήτης πούκινείται γύρω άπ' τόν ήλιο στή δική της, μάλλονπαράξενη, τροχιά. Πριν άπό 15.000 χρόνια περί-που, ή σελήνη, ή οποία γιά πολύ μεγάλο διάστημαερχόταν πιο κοντά στή Γη, τελικά πιάστηκε άπό τήντήν έλξη βαρύτητας του πλανήτη μας και άπό τότεέπαψε νά είναι ανεξάρτητος πλανήτης κι έγινε δορυ-φόρος της Γης.

Αλλα αυτό τό καταπληκτικό συμβάν δέν πραγμα-τοποιήθηκε χωρίς τις πιο βίαιες μεταβολές στό σχήμακαι τήν διαμόρφωση του πλανήτη μας. Η γη συν-θλίφτηκε, ας πούμε, στό τωρινό ελλειπτικό σχήματης. Ο φλοιός της, άνοιξε, ηφαίστεια ξέσπασαν καισεισμικές δονήσεις τράνταξαν τήν επιφάνεια της γηςστις γραμμές ρωγμής. Ακόμα τρομακτικότερη άπ'αυτές τις μεταβολές, ήταν ή συμπεριφορά τών ωκεα-νών και τών θαλασσών, πού τώρα έλκονταν άπό τερά-.στιες δυνάμεις άπό τις πολικές περιοχές προς τόνισημερινό, κι εκεί μαζεύτηκαν σάν ένα πελώριο, κύμα,πριν αποχωρήσουν ξανά, καθώς ή σελήνη πού πιάστηκεπήρε τήν νέα τροχιά της, όταν ή έλξη της βαρύτηταςτης, στά νερά της γης, άρχισε νά ρυθμίζει τις παλίρ-ροιες όπως τις ξέρουμε σήμερα.

Αν ό Χάνς Χαίρμπιγκερ έχει δίκιο, και ή σελήνηδέν είναι δορυφόρος της γης πού αποσπάστηκε άπ'τό σώμα της γης αλλά «πιασμένος» πλανήτης, οί

λαϊκές παραδόσεις για πλημμύρες και μεγάλες κατα-στροφές πού διατηρούνται σέ μύθους σ' όλο τον κόσμοείναι απόηχος εκείνου του καιρού όταν το μεγαλύτερομέρος του κόσμου μας, μέ ο,τιδήποτε υπήρχε σ' αυτόν,καταστράφηκε άπό φωτιά και νερό καί ολόκληρος όΑτλαντικός ωκεανός σκεπάστηκε άπό μια πλημμυ-ριακή παλίρροια σέ βάθος χιλιάδων μέτρων. 'Ητανακριβώς αύτη ή καταστροφή πού περιγράφεται στονεβραϊκό μύθο του Νώε και της κιβωτού, στον ελλη-νικό μύθο του Δευκαλίωνα και της κιβωτού του, καιστην Αιγυπτιακή περιγραφή γιά τήν Ατλαντίδα όπωςτήν λέει ό Πλάτων. Φυσικά, κανένας εύπόληπτοςαστρονόμος σήμερα, δεν αποδέχεται τήν θεωρία τουΧαίρμπιγκερ σάν τίποτε άλλο παρά όνειρο, ή μερικοίθά έλεγαν εφιάλτη, ενός οραματιστή. Αλλά οί ιδέεςέξακολουθούν νά έξάπτουν τή φαντασία εκείνων τωνάτλαντολόγων πού επιμένουν ότι ή Ατλαντίδα κείταικάπου κάτω άπ' τά κύματα του δυτικού Ατλαντικούώκεανού. Ενας μύθος μάλιστα, πού λέει ότι στη-ρίζει τή θεωρία του Χαίρμπιγκερ, είναι ή Αποκά-λυψη του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Στό 17ο και 18ο κε-φάλαιο αύτού του αποκαλυπτικού βιβλίου, ή πτώσητης Βαβυλώνας ερμηνεύεται άπ' τους υποστηρικτέςτης αποκαλούμενης κοσμογονίας των παγετώνων, ότιαναφέρεται στην καταστροφή της Ατλαντίδας, αν καιοί ερμηνευτές της Βίβλου, υποστηρίζουν ότι ή Απο-κάλυψη γράφτηκε άπό κάποιον άγνωστο πρωτοχρι-στιανό ιερέα, πού ενδιαφερόταν πολύ νά προφητέψειγιά το μέλλον της χριστιανικής εκκλησίας, παρά νάδιηγηθεί το παρελθόν των ειδωλολατρών. Δεν αλη-θεύει αυτό, λέει ό Χ. Σ. Μπελάμυ, δηλαδή ό ηγέτηςτης άποκρυφιστικής σχολής τών άτλαντολόγων. Ισχυ-ρίζεται ότι ό ευαγγελιστής Ιωάννης ήταν λόγιος μέγνώσεις άστροσοφίας, συμβολογίας, αριθμολογίας και

Μία σελίδα άπό το χειρόγραφο τών Μάγια, δηλαδή τουΤροϊανού Κώδικα (Troano Codex) το όποιο διηγείται την

καταστροφή της Μου, πού σύμφωνα μέ τον δρ. Λέ Πλον-ζόν είναι το πραγματικό όνομα της Ατλαντίδας.

πολλών άλλων ερμητικών επιστημών και δέχτηκετήν αποκάλυψη του άπό αρχαία βιβλία, πού περιεί-χαν -περιγραφές γιά μεγάλους κοσμικούς κραδασμούς.

Ο κύριος Μπελάμυ βλέπει επίσης στό αρχαίο Ισλαν-δικό έπος Ε ν τ α μεγαλύτερη επιβεβαίωση της σελη-νιακήε θεωρίας του Χαίρμπιγκερ, και ιδιαίτερα στόαρχαιότερο άπ' αυτά τά ποιήματα, δηλαδή στό Βο-λούσπα, ή προφητεία Σίβυλλας. Σ' αυτό το άσμα,άκούμε τά λόγια μιας εμπνευσμένης προφήτισσας «νάκάθεται στό θρόνο της και νά μιλά στον Οντιν, ένώοί θεοί άκούνε τά λόγια τους».

Ε δ ώ πάλι, όπως στην περίπτωση του β ι β λ ί ο υτ ώ ν Α π ο κ α λ ύ ψ ε ω ν , ή γνώμη εξαρτάται πολύάπό μιά υποκειμενική ερμηνεία του κειμένου. Ε κ ε ίόπου οί ορθόδοξοι μελετητές βλέπουν ενα πρωτόγονοδιθυραμβικό είδος λαϊκής λογοτεχνίας της οποίας ήέννοια μας ξεφεύγει ή μας συγχύζει, δηλαδή όλες εκεί-νες οί λάμπες, τά κηροπήγια, μπρούντζινα, πνευστάμουσικά όργανα, μάτια και κέρατα ζώων πού δέν τάείδε κανείς σέ κανένα ζωολογικό κήπο, αλλά εμφα-νίζονται σ' όλες σχεδόν τις παραγράφους τών Απο-καλύψεων. Και όπου στό Ε ν τ α , οί γίγαντες, οί νάνοι,οί δούλοι, οί άγροίκοι κλπ. φαίνεται ν' ανήκουν σ'ένα άλλο κόσμο εντελώς, οί μυστικιστές τά βρίσκουνόλα σαφή, άρκεί νά πεταχτεί ή κανονική διαδικασίατης λογικής σκέψης.

Και αυτή, ή εμπιστοσύνη στην «αποκάλυψη», είναιχαρακτηριστική της Ατλαντολογίας, ή οποία βασίζειτις θεωρίες της σχεδόν εξ ολοκλήρου στις ενδείξειςτών μύθων. Μέ λίγα λόγια, οί άποκρυφιστές επιμένουνότι ή αναφορά του Πλάτωνα είναι κατά βάση αλη-θινή σέ όλες τις λεπτομέρειες της κι επομένως πρέπεινά ψάξουμε γιά τήν Ατλαντίδα εκεί όπου είπε ότιβρισκόταν, δηλαδή στον Ατλαντικό ωκεανό. Εν αντι-θέσει, πολλοί προεξέχοντες μελετητές μέ πιό επιστη-μονικό πνεύμα, απορρίπτουν τήν γεωγραφία του Πλά-τωνα και κοιτάζουν γιά τοποθεσίες πού θεωρούν πιόπιθανές άπό αρχαιολογική άποψη. Εν σχέσει μέαυτό, διάφορες θεωρίες, μερικές «επιστημονικές» καιμερικές απλώς φανταστικές, προτάθηκαν άπό γάλλουςκαι γερμανούς εξερευνητές της Αφρικής, ιδιαίτερακατά τά τελευταία 25 χρόνια του 19ου αιώνα, ότανή Σαχάρα μόλις άρχιζε ν' ανοίγεται άπ' το γαλλικόεκστρατευτικό σώμα τών καμηλιέρηδων. Μερικές άπ'τις ιδέες πού υποστήριζαν αυτοί οί εξερευνητές τηςΑφρικής οφείλουν περισσότερα στην ρομαντική μάλ-λον παρά πραγματική άποψη τής ιστορίας και συνο-ψίζονται άπ' το ξακουστό μυθιστόρημα του Πιέρ Μπε-νουά «Ατλαντίς», το όποιο οδήγησε στην ανακάλυψητής πόλης τής Αντινέας, δηλαδή τής βασίλισσας τήςΑτλαντίδας, άπ' τον κόμητα Μπάιρον, Κουντέ Προ-ρόκ σ' ένα μέρος πού ονομάζεται Αμπελέσα στή νότιαΑλγερία. Ο συγγραφέας αύτού του βιβλίου επισκέ-φτηκε αυτή τήν αποκαλούμενη πόλη, ή οποία έχειαρκετό ενδιαφέρον γιά τους ιστορικούς της Σαχάρας,εφ' όσον είναι ένα πολύ παλιό φρούριο, πού χρονολο-γείται ίσως άπ' τήν εποχή τής ρωμαϊκής κατοχής,τής βορείου Αφρικής. Ηταν αναμφισβήτητα έναφρούριο τών Τουαρέγκ, και περιείχε τον τάφο μιαςπλούσιας και σπουδαίας γυναίκας, πού θάφτηκε μαζίμέ τά χρυσαφικά της και τά προσωπικά της αντικεί-μενα. Ι σ ω ς αυτή νά ήταν ή Τίν Χινάν, δηλαδή ήθρυλική βασίλισσα τών Τουαρέγκ, άλλα φυσικά, δένήταν βασίλισσα του νησιώτικου βασιλείου πού περι-γράφει ό Πλάτων.

Αλλες αφρικανικές τοποθεσίες πού προτάθηκαν σάν

31

τοποθεσία της Ατλαντίδας είναι οι έξης: Η Τυνησία,πού προτιμάται άπό τον γάλλο γεωλόγο Πώλ Μπορ-σάρ και τον γερμανό ιστορικό Αλμπερτ Χέρμαν. Ηκεντρική Σαχάρα, πού εξερεύνησε ό Ανρύ Λότ. Ηπεριοχή Γιορούμπα της Νιγηρίας πού υποστηρίζει όγερμανός αρχαιολόγος Λέο Φρομπένιους. Τό Μαρόκο,πού προτιμά ό γάλλος αρχαιολόγος Φέλιξ Μπερλιρού.Και στην άλλη άκρη της άφρο-άσιατικής ηπείρου, όειδικός στις ανατολικές σπουδές Γιόζεφ Κάρστ, τοπο-θέτησε τήν Ατλαντίδα κάπου στον Περσικό Κόλπο,άπ' όπου, ισχυρίζεται, προήλθαν εκείνες οι προϊστο-ρικές μεταναστεύσεις της ίνδο-ατλαντικής φυλής.

Υπήρχαν επίσης μερικοί μελετητές πού ισχυρίζον-ταν ότι ή Ατλαντίδα υπήρξε κάπου στην Ευρώπη.Ο πιο πειστικός επί τη βάσει ιστορικών αποδείξεων,ήταν ή Ταρτεσός, δηλαδή ή αρχαία πόλη πού ονομά-ζεται Ταρσία, στή Βύβλο. Η Ταρτεσός πιστεύεταιότι υπήρχε στο στόμιο του ποταμού Γκουανταλκιβίρστο νοτιο-δυτικό σημείο της Ισπανίας, βορείως τουΚάδις. Στήν αρχή της εποχής του μπρούντζου, ήταντό σημείο εκκαθαρίσεως του φοινικικού στόλου πούμετέφερε βρεττανικό, γαλλικό και ισπανικό κασσίτεροκαι χαλκό στα εργοστάσια της ανατολικής Μεσογείου.Και όμως, αν και ή ύπαρξη τής Ταρτεσού επιβεβαιώ-νεται άπό Ελληνες και Ρωμαίους γεωγράφους καθώςκαι άπ' τήν Παλαιά Διαθήκη, ή τοποθεσία αυτήςτής πόλης δεν βρέθηκε ποτέ παρά τις εκτεταμένεςανασκαφές. Πάντως, οι γερμανοί ιστορικοί ΑντολΣούλτεν και Ρίχαρντ Ρένιχ πείστηκαν ότι ή Ταρτε-σός ήταν ή πρωτεύουσα τής Ατλαντίδας, τήν οποίαό Πλάτων περιέγραφε ως πλούσια σέ μέταλλ,α και τόκέντρο του πολιτισμού, πέρα άπ' τις Στήλες του'Ηρακλή. Αυτή ή θεωρία αναπτύχθηκε περισσότεροάπό τήν κυρία Ε. Μ. Ουΐσω, μία ερασιτέχνη αρχαιο-λόγο, ή οποία έψαχνε για υλικές αποδείξεις τής Ταρ-τεσού για 25 χρόνια και τελικά ισχυρίστηκε ότι τήνβρήκε στά ορυχεία χαλκού του Ρίο Τίντο, τα όποια,είπε, τα εκμεταλλεύτηκαν οι άνθρωποι τής νεολιθι-κής εποχής. Α π ' τις έρευνες της, συμπέρανε ότι τόβασίλειο τής Τερτεσού δεν ήταν ή ίδια ή Ατλαντίδα,αλλά μια αποικία πού ιδρύθηκε στήν ηπειρωτική γηάπ' τους κατοίκους τής Ατλαντίδας πριν άπό 12.000 -14.000 χρόνια.

Ο Γάλλος βοτανολόγος καθηγητής Φερντινάν Ζιν-τώ, φέρει εντελώς διαφορετικά επιχειρήματα για μιάάλλη ευρωπαϊκή τοποθεσία. Διαλέγει τήν Μάγχη μετα-ξύ Ιρλανδίας και Βρεττάνης στή Γαλλία, σαν τήν τοπο-θεσία τής Ατλαντίδας πού καταποντίστηκε άπό κάποιομεγάλο κατακλυσμό κατά τήν εποχή του μπρούντζου.Οι αποδείξεις του, βασισμένες στήν ύπαρξη φυτώνκαι κλιματολογικών μεταβολών κατά τήν προϊστο-ρική εποχή στή βόρειο Ευρώπη, αποκτήθηκαν σάναποτέλεσμα ερωτήματος πού έκανε στον εαυτό του,αν ό μύθος τής Ατλαντίδας δεν μπορούσε νά προέλ-θει άπ' τις αναφορές πού λάβαιναν στή νότια Ευρώπη,για καταποντίσεις πού είχαν λάβει χώρα κατά μήκοςτών βορείων ακτών, ιδιαίτερα έξω άπ' τήν ακτή τήςΒρεττάνης καί τής Ιρλανδίας. Συμπέρανε οτι ήΑτλαντίδα και ό ακμάζων πολιτισμός πού απέδωσεό Πλάτων σ' αυτή, αναφερόταν στον πολιτισμό τήςεποχής του μπρούτζου στή βόρεια Ευρώπη.

Κι' έτσι βρίσκουμε τήν τοποθεσία τής Ατλαντί-δας νά τοποθετείται όλο και βορειότερα, ιδιαίτεραάπό εκείνους τους έρευνητές πού συνειδητά ή ασυ-νείδητα, επιθυμούσαν νά ταυτίσουν αυτόν τον αρχέ-τυπο πολιτισμό με τή δική τους χώρα. Αναφερθή-

καμε ήδη στον γερμανό Κάρλ Γκεόργκ Σάετς πούταύτισε τους κατοίκους τής Ατλαντίδας με τους αρχέ-γονους γαλανούς, ξανθούς και αγνούς άριανούς, κιέτσι πρόβλεψε τήν θεωρία τών ναζί για τον γερμανόυπεράνθρωπο, κάμποσα χρόνια πριν. Και τά τελευταίαχρόνια, ένας άλλος- γερμανός, ο Γιούργκεν Σπανούτ,ταύτισε τήν πρωτεύουσα τής Ατλαντίδας με μιά υπο-βρύχια πόλη με τό όνομα Βασιλεία στ' ανοιχτά τουνησιού Χελίγκολαντ. Ο κύριος Σπανούτ ισχυρίζεταιοτι έφερε στήν επιφάνεια τής θάλασσας πέτρες λιθο-στρώματος άπ' τήν καταποντισμένη πόλη πού βοη-θούν στήν απόδειξη τής θεωρίας του ότι εκείνος όνικηφόρος βόρειος λαός κατέκτησε όλη τήν Ευρώπηκι έφτασε ώς στήν Αίγυπτο, γιατί αναγκάστηκε νάεγκαταλείψει τήν νησιώτικη πατρίδα του σέ μιά εποχήτρομερών καταστροφών.

Αναθεωρώντας αυτές τις διάφορες θεωρίες ώς προςτήν τοποθεσία τής Ατλαντίδας, ό παρατηρητής εκ-πλήσσεται άπ' τό γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές ακόμακαι τών εξωτικών προτάσεων, συχνά υπήρξαν λόγιοικαι ειδικοί στο θέμα τους. Με άλλα λόγια, ή Ατλαν-τολογία, παρά τό φανερό γεγονός ότι προσήλκυσε πολ-λούς εκκεντρικούς, πάντως προσήλκυσε και τήν προ-σοχή πολλών άπ' τά καλύτερα μυαλά του κόσμου,όπως φυσικά, προσήλκυσε τό ενδιαφέρον και του ίδιουτου Πλάτωνα.

Και όμως, δεν μπορεί κανείς ν' αποφύγει τό αίσθημαπού προκαλείται άπό πολλές θεωρίες, όσο καλά επι-χειρήματα και αν προσφέρουν, ότι ή λογική σκέψηκαι τά ίδια τά γεγονότα προσαρμόστηκαν συχνά γιάνά ταιριάξουν σέ κάτι πού φαίνεται πώς άρχισε σάν«προαίσθηση». Βλέπουμε αυτή τή μέθοδο νά λει-τουργεί στις απόκρυφες θεωρίες τής Ατλαντίδας, στιςόποιες κάτι πού ονομάζεται «αστρική διόραση» χρη-σιμοποιείται γιά νά έρευνα τά συμβάντα του πλανήτημας κατά τις προϊστορικές εποχές. Η αστρική διό-ραση βοήθησε αυτούς πού τήν εξασκούν γιά νά περι-γράψουν ένα πλάσμα πού ονομάζεται Ανθρωπος τήςΛεμούρια ώς εξής :

Τό ανάστημα του ήταν γιγαντιαίο κάπου μεταξύ12 και 15 πόδες. Είχε μία μακρουλή κάτω σιαγώνα,ένα παράξενα επίπεδο πρόσωπο, μικρά μάτια αλλάδιαπεραστικά και τοποθετημένα κάπως παράμερατό ένα άπ' τό άλλο, ώστε μπορούσε νά βλέπει πλα-γίως και μπροστά, ένώ τό μάτι πού είχε στο πίσωμέρος του κεφαλιού του — στο όποιο μέρος του κεφα-λιού δεν υπήρχαν μαλλιά, φυσικά — τόν βοηθούσε νάβλέπει και προς αύτη τήν κατεύθυνση . . . Στό δεξιότου χέρι ήταν στριμμένο τό άκρο ενός μεγάλου σχοι-νιού φτιαγμένου άπό κάποιο είδος αναρριχητικού φυτούμέ τό όποιο κρατούσε ένα αποτρόπαιο ερπετό, μοιά-ζοντας κάπως μέ τόν πλησιόσαυρο. Οι Λεμουριανοί,στήν πραγματικότητα, εξημέρωναν αυτά τά πλάσματακαι τά γύμναζαν γιά νά χρησιμοποιούν τή δύναμη τουςστό κυνήγι άλλων ζώων.

Αναφερόμαστε στή χαμένη ήπειρο τής Λεμούριακαι του λαού πού τήν κατοικούσε τότε, σάν παρά-δειγμα τής ψυχικής ή απόκρυφης προσέγγισης προςτήν αφήγηση τής Ατλαντίδας σέ αντιπαράθεση, όσονάφορα μία καθαρά επιστημονική εξέταση. Πολλοί σο-βαροί άτλαντολόγοι επικρίνουν αυτή τή στάση σάνφανταστική ή ακόμα σάν κωμική, δηλαδή τό είδοςτου ερασιτεχνικού παιγνιδιού πού φέρει αυτό τό θέμασέ κακή υπόληψη. Φυσικά, αυτό πού είναι βέβαιο,είναι ότι καμμιά έρευνα, όσο μεγάλη κι' αν είναι,

Συνέχεια στή σελ. 64

32

το λεξικο TOUπαρελθοντος

ANNA MARIA PENT μετάφραση Κλειώ Κοασίν

Μια νέα στήλη καθιερώνουμε στην προσπάθεια μας να κατατοπίσουμετους αναγνώστες μας πάνω σέ πλήθος γνώσεων και στοιχείων του παρελ-θόντος. Ίο λεξικό αυτό δεν ακολουθεί μιά λεξικογραφική κατάταξη,άλλα είναι μιά ανθολογία των πιο σημαντικών άπό τα στοιχεία τοδ πα-ρελθόντος. Ελπίζουμε ότι θα εκτιμηθεί ιδιαίτερα και ότι θά συμβάλλειθετικά στό έργο μας.

Ο τρίτος πλανήτης

Η Γή ήταν κάποτε νέα. Πότεεμφανίστηκαν οί πρώτεςάπλες μορφές ζωής; Σέ ποια

περίοδο ανήκουν τά ορυκτά τάόποία ακόμα μελετούμε; Μιά μικρήσαφής έκθεση πάνω στην εξέλιξητου πλανήτη μας είναι αναγκαίαγιά νά γίνει πληρέστερο το «λεξι-κό». Ας ρίξουμε λοιπόν μιά ματιάστό πιό μακρινό παρελθόν μας.

Αυτά τά σημεία της ιστορικήςγεωλογίας, σκοπό έχουν νά προβά-λουν μιά γενική είκόνα της Γής,γιά νά είναι σέ θέση ό αναγνώστηςνά εξοικειωθεί μέ τήν ορολογία,πού χρησιμοποιείται γιά ορισμέ-νες εποχές του παρελθόντος. Ενασχήμα σ' αυτόν τό τύπο θά βοη-θήσει επίσης στην ευκολότερηανάγνωση των άρθρων πού δημο-σιεύονται στό παρόν περιοδικό,διευκολύνοντας έτσι τους αναγνώ-στες μας στην κατανόηση ορισμέ-νων κειμένων.

Η ηλικία της Γής

Ποια είναι ή ηλικία τής γής;Φαίνεται νά είναι γύρω στά 3 μέ 4δισεκατομμύρια χρόνια. Η χρο-νολόγηση αυτή ίσως αυξηθεί ακό-μα, μέ τις σύγχρονες γεωφυσικέςέρευνες.

Ο χρόνος αυτός έχει διαιρεθείσέ περιόδους, τις όποίες ονομά-ζουμε Γεωλογικές και πού περι-γράφονται μέ ακρίβεια άπ' τήνιστορική Γεωλογία. Αυτό είναι δυ-νατό, λόγω τών γεωλογικών στρω-μάτων, λόγω τής φυσιολογίας τώνπετρωμάτων και τών μεταλλευμά-των— ορυκτών — πού κάθε φοράανακαλύπτονται και πιό αλλοιω-μένα. Στήν πραγματικότητα είναι

ε να ολόκληρο μωσαϊκό τέτοιου ύλι-κού άπ' τό όποιο μόνο δείγματα έ-χουμε. Οί υποδιαιρέσεις πού έγινανμέχρι τώρα σκοπό έχουν νά πα-ρουσιάσουν μιά χρονολογική είκό-να του παρελθόντος του πλανήτημας. Εχουμε έτσι τις γεωλογικέςεποχές του περιλαμβάνουν πέντεμακρότατες υποδιαιρέσεις του χρό-νου, πού και αυτός υποδιαιρείταισέ περιόδους, και οί τελευταίες με-τριούνται σέ χρόνια.

Αρχαϊκή εποχή

Η αρχαϊκή εποχή, πού ονομά-στηκε έτσι άπ' τόν Αγγλο γεωλό-γο Ντάνα, είναι ή παλαιότερη καίίσως ή πιό μεγάλη χρονικά—γύρωστά 1.500 εκατομμύρια χρόνια. Φτά-

νει μέχρι τήν αρχική στερεοποίησητου φλοιού τής γής. Τό πάχος αύ-του του σχηματισμού φτάνει άπό10 ώς 30 χιλιόμετρα. Είναι ή επο-χή πού μένει ή λιγότερο γνωστήκαι γιά τήν οποία έχουμε τις περισ-σότερες αμφιβολίες. Γιά πολύν και-ρό πιστευόταν ότι αυτή ή περίοδοςχαρακτηριζόταν προπάντων άπ' τήντέλεια απουσία τών ζώων και γι'αυτό τήν ονόμασαν και Κ α ι ν ό -ζ ω ι κ ή . Παρατηρώντας όμως ότιστήν αμέσως επόμενη περίοδο, ήγη φιλοξενεί κιόλας, είδη ζωήςαρκετά αναπτυγμένα και σχεδόντελειοποιημένα συμπεραίνουμε ότιαυτά πρέπει νά προήλθαν άπό προ-γενέστερα, ίσως απλούστερα στήνκατασκευή, και γιά τό λόγο αυτόκυρίως, μετέπειτα ή ίδια αυτή πε-

Οι γεωλογικές χρονικές ταξινομήσεις γίνονται μέ βάση τήν εξέταση τώνστρωμάτων τών πετρωμάτων. Εδώ βλέπουμε πολύ καθαρά αυτά τά στρώ-ματα σέ ενα μέρος τών Αλπεων.

33

ρίοδος ονομάστηκε Π ρ ω τ ο ζ ω ι -κ ή . Πρόσφατα ανακαλύφτηκαν,σέ στρώματα πού ανάγονται στηναρχαϊκή περίοδο, απολιθώματα Fo-raminiferi και Radiolari εκτός τών«φακών του γραφίτη», πού βρί-σκονται στά πετρώματα άπό σχι-στόλιθο τής αρχαϊκής αυτής περιό-δου, τά όποία φαίνεται νά είναιτό τελευταίο στάδιο τής απολίθω-σης τών φυτών, και πιθανόν νά εί-ναι φύκια.

Επειτα άπ' τις ανακαλύψεις αυ-τές ή εποχή ονομάστηκε Π ρ ο-π α λ α ι ο ζ ω ι κ ή Α ρ χ α ι ο -ζ ω ι κ ή ή πιό απλά Π ρ ω τ α ρ -χ ι κ ή . Περιλαμβάνει δύο περιό-δους, τήν Αρχαϊκή (Archeano) ήΛαυρεντιανή (Laurenziano) — ονο-μαζόμενη έτσι άπ' τον ποταμό ΣάνΛορέντζο του Καναδά, όπου βρέ-θηκαν στρώματα πετρωμάτων τυπι-κών αυτής τής περιόδου — και τήνΑλγκοντσίνο (Algonchino) ή Προ-κάμβριος αιών ή Προκάμβριον(Procambiano). Λέγεται επίσης καιΧουρονίανο (Huroniano).

Απ' τήν πρώτη περίοδο γνωρί-ζουμε ελάχιστα ή τίποτε. Πρακτικά,ξεχωρίζει άπ' τήν επόμενη περίο-δο μόνο λόγω τής διαφοράς πούυπάρχει στά γεωλογικά στρώματατων πετρωμάτων. Από πεποίθηση,ή έναρξη αυτής τής πρώτης περιό-δου, συσχετίστηκε μέ τό χώρισματων νερών άπό τή γή, όταν δηλα-δή άρχισε νά σχηματίζεται στε-ρεός ό γήινος φλοιός.

Τά τυπικά πετρώματα αυτής τήςπεριόδου — εκτός του γρανίτη —είναι κρυσταλλικά ηφαιστειογενήή ασβεστολιθικοί κρύσταλλοι, πούφαίνεται νά σχηματίστηκαν άπόαπέραντες αποικίες μικροοργανι-σμών ασβεστίου, σχιστά ανάμικταμαρμαρόλιθοι, πυριτόλιθους —κου-άρτζ — λόγω τής διάβρωσης τήςάμμου και τών χαλικιών άπ' τό νερότής θάλασσας και άργιλλοσχιστό-λιθοι, άπ' τή μεταμόρφωση τουπηλού και του αργιλλου.

Η δεύτερη περίοδος Αλγκον-τσίνο ονομάστηκε έτσι απ' τόν γεω-λόγο Βάν Χάιζ τό 1892 άπ' τό όνο-μα μιας φυλής Ινδιάνων του Κα-ναδά, τους Αλγκοντσίνους, στό έδα-φος τών οποίων έγιναν οί σπου-δαιότερες ανακαλύψεις. Ο ορισμόςΧουρονιάνο δόθηκε άπ' τό όνοματής λίμνης Χουρόν, τά γύρω πε-τρώματα του οποίου ανήκουν στηνομώνυμη περίοδο. Εδώ βρέθηκαναπολιθωμένοι σκελετοί κερατοει-δείς ή χαλκώδεις, πράγμα πού εξη-γείται λόγω τής μικρής άντιστά-

34

Μνημείο του χρόνου. Πρόκειται για μια άπ' τις περίφημες κρεμαστέςπέτρες τής Αριζόνας πού πήρε αυτό τό σχήμα άπό εντελώς φυσικά στοι-χεία.

Αυτά τά απολιθώματα τής «Βέντια» πού βρέθηκαν στη Σοβιετική Ενωσηείναι σχετικά καινούρια, χρονολογούνται άπό 600 εως 700 εκατομμύριαχρόνια πριν (άπό τό βιβλίο «Η Γή πριν άπό τον Αδάμ», τον Guido Rug-«leri, εκδόσεις Mondadori).

σεως του ασβεστίου στους εξωτε-ρικούς παράγοντες. Μεταξύ τωναπολιθωμάτων παρατηρήθηκαν Ra-diolari, Foraminiferi. Σφουγγάρια,Κοράλια, Κρινοειδή, Βραχύποδα,Οστρακοειδή, Σκουλήκια και Αρ-θρόποδα. Τά διαβρωμένα πετρώμα-τα είναι πρό πάντων γρανίτες, σί-δηρο, χαλκός, γραφίτης, νικέλιο,χορφυρίτης, χρυσός, ουράνιο καιάνθρακες. Τά πετρώματα πού έχουνκατακαθίσει παρουσιάζονται μέ ά-σβεστόλιθους και δολομίτες. Καιαυτή ή περίοδος είχε πολύ μεγάληχρονική διάρκεια. Τυπικός είναι ό

ορυκτός πλούτος της, οφειλόμενοςστή μεγαλύτερη μέχρι σήμερα αυ-λάκωση, ή ρυτίδωση του εδάφους,στον Καναδά, στή Βαλτική, στήΣιβηρία κ.λ.π. Εχουμε τά μεγάλααποθέματα ορυκτών σιδήρου τηςΛορραίνης, τους χαλκώδεις σχι-στολίθους τής μεσημβρινής Αφρι-κής καί άκριβώς σ' αυτό τό μέροςβρέθηκαν ύστερα τά πλουσιόταταορυχεία χρυσού. Η μισή παραγω-γή σιδήρου των 'Ηνωμένων Πολι-τειών προέρχεται απ' τά άλγονικάπετρώματα τής Μεγάλης Λίμνης,όπως ακριβώς τό Niping δίνει στον

Καναδά τά πλουσιότατα ορυχείατου αργύρου.

Τό μεγαλύτερο απόθεμα νίκελστον κόσμο, βρίσκεται στά δια-βρωμένα πετρώματα του Σάντμπου-ρυ. Τά μεγάλα ορυχεία σιδήρου τηςΒραζιλίας ανάγονται και αυτά στηνίδια περίοδο. Στήν Ιταλία οί κρυ-σταλλικοί σχιστόλιθοι άρχισαν νάσχηματίζονται στήν Βαλτελίνα,στιςΑλπεις, στήν Βαλκαμόνικα, στήΒάλ Πουστερία, στή Σίζα, στόΑσπρομόντε και στά όρη Πελο-ριτάνε.

Anna Maria Pen

Ετσι τά ηφαίστεια σχημάτισαν τηΓή. Αεροπορική φωτογραφία τηςζώνης του όρους Αζούμα (Φουκου-σίμα - Ιαπωνία).

35

ISAAK ASIMOF

μετάφραση Θέμος Τασμαλίδης

Με εύστοχο τρόπο ό Ισαάκ Ασίμωφ καταρρίπτει τις ανοησίες των αστρο-λόγων καί των διαφόρων μυστικιστών, που ή επιρροή τους έχει μεγάληέκταση στο κοινό. Μην πιστεύετε στα ωροσκόπια γιατί ή άγνοια φέρ-νει τήν εκμετάλλευση. Οί γραφικοί αστρολόγοι του χτες δέν έχουν θέσηστή διαστημική εποχή του σήμερα.

Π ριν άπό λίγο καιρό έδωσαμιά διάλεξη στό Πανεπι-στήμιο του Ντελαγουέρ,

γιά τήν σημασία της επιστημονι-κής φαντασίας. Εκείνη τή φορά,υπολογίζοντας τό γεύμα, τή συ-νάντηση μέ τους- δημοσιογράφους,τήν ώρα τής ομιλίας και τή συγ-κέντρωση μετά τήν διάλεξη, πέρα-σα πέντε ώρες μιλώντας σχεδόν συ-νέχεια- Γιά καλή μου τύχη είμαιτύπος πού μού αρέσουν τά λόγια.

Η συγκέντρωση, πού έλαβε χώ-ρα μετά τήν διάλεξη και πού κρά-τησε περίπου δύο ώρες, υπήρξε μιάαυθεντική θύελλα άπό σειρά ερω-τήσεων — απαντήσεων! μέσα σεμία ατμόσφαιρα απόλυτα πληροφο-ριακή. Ερωτήθηκα, μεταξύ άλλων,έάν μού αρέσει νά κάνω διαλέξεις,και έγώ, μέ απόλυτη έλλειψη τακταπάντησα: «Δεν μέ δυσαρεστεί νάδίνω διαλέξεις, αλλά μέ ευχαρι-στεί περισσότερο νά γράφω καιγιά νά πώ τήν αλήθεια, μέ απροθυ-μία εγκαταλείπω τήν γραφομηχα-νή μου γιά νά γυρίζω στά Πανεπι-στήμια. Δέν έχετε ιδέα πόσο δύσκο-λο στάθηκε νά μέ πείσουν νά έλ-θω έδώ».

Η σιωπή πού ακολούθησε έσπα-σε αμέσως άπό ένα σπουδαστήπού είπε μέ μεγάλη σοβαρότητα:«Στάθηκε δύσκολο νά πείσουν καιέμας». Μού χρειαζόταν αυτό καιαναγκάστηκα έτσι νά ενωθώ μέ τήγενική ευθυμία, ελπίζοντας ότι τόπρόσωπο μου δέν θα ήταν τόσοκόκκινο όσο τό αισθανόμουν. Τόκακότυχο αυτό επεισόδιο μέ έκανενά σκεφτώ τους αναγνώστες τώντελευταίων μου δοκιμίων. Εγώγράφω προπάντων γιατί μού αρέ-σει νά γράφω, αλλά τώρα αναρω-τιέμαι μήπως είναι λίγο δύσκολονά μέ παρακολουθήσουν, όπως οιφοιτητές του Πανεπιστημίου Ντε-λαγουέρ.

Στό άρθρο μου «Οί Φοίνικες, όΙούλιος Καίσαρ και τό Πολικόαστέρι» ήμουν, παραδείγματος χά-ρη αρκετά δυσκολοχώνευτος. Ο-πωσδήποτε όμως τώρα εννοώ νάεμβαθύνω τό θέμα μιλώντας γιά τόφαινόμενο τής προηγήσης τώνισημερινών σέ ορισμένα σημείατής ουράνιας σφαίρας και στηναστρολογία.

Γιά νά αρχίσουμε, ας συζητήσου-με γιά τή γεωμετρική έλλειψη πούσημειώνει ό φαινομενικός δρόμοςτου ήλιου στον χώρο βάθους τήςουράνιας σφαίρας. Γιά νά γίνει πιόκατανοητή ή έκφραση «χώρος βά-θους», θά αναφέρω ότι τά ορατάάστρα, άπό τήν βόρεια εύκρατη ζώ-

νη έχουν ομαδοποιηθεί άπό τουςαρχαίους μελετητές σέ σχηματι-σμούς πού λέγονται αστερισμοί.

Οί αστερισμοί είναι στην πρα-γματικότητα μία συνθήκη ευκολίας,γιατί τά άστρα πού τους σχηματί-ζουν είναι διασκορπισμένα στά εκα-τοντάδες έτη φωτός τό ένα άπό τόάλλο. Οι σχηματισμοί αυτοί είναιοί ίδιοι μέ τους αρχαίους μόνο για-τί έμείς τους παρατηρούμε πάνταάπό ένα ορισμένο σημείο και γιατίτά άστρα πού περιέχονται στό οπτι-κό πεδίο του ήλιακού μας συστή-ματος, κινούνται όλα επάνω στότόξο μιας ορισμένης περιόδου. Εάνδηλαδή μπορούσαμε νά μετατοπί-σουμε τήν θέση μας κατά 1.000 έτηφωτός στό διάστημα, ή κατά έναεκατομμύριο χρόνια στον χρόνο,ό ουρανός θά μας φαινόταν αγνώ-ριστος. Οί Ελληνες αστρονόμοιόμως, πίστευαν ότι οί αστερισμοίείχαν πραγματική υπόσταση, ότιδηλαδή ήταν φωτεινά σημεία, στα-θερά στην αιωνιότητα, γιατί ήτανκολλημένα σέ ένα σταθερό στερέω-μα. Οί σύγχρονοι αστρολόγοι πούαναφέρονται στην διαστρεβλωμένηΕλληνική αστρονομία, συμπεριφέ-ρονται σάν νά είχαν τήν ίδια πεποί-θηση και ίσως γιά κάποιον νά εί-ναι έτσι.

Εκαναν έτσι ώστε ή διαδρομήτής έλλειψης νά περνά ανάμεσαάπό δώδεκα τέτοιους αστερισμούςκαι ό Ηλιος νά μένει στον καθένα

εκτελεί ενα πλήρη γύρο στον ου-ρανό, ό Ηλιος περνά ανάμεσα άπόέναν άπό τους μοναδικούς αυτούςαστερισμούς. Αυτό είναι αληθινόμονάχα κατά προσέγγιση, αλλά ο-πωσδήποτε ήταν αρκετό γιά νά ευ-χαριστεί τους πρώτους αστρονό-μους και τους σύγχρονους αστρο-λόγους. Μεταξύ άλλων τό 12 εί-ναι ένας αριθμός πού διαιρείται εύ-κολα μέ τό 2 3 4 ή 6 πράγμααρκετά ενδιαφέρον γιά κάποιον πούδέν είχε ένα ικανό σύστημα άρι-θμικών συμβόλων, όπως ακριβώςοί αρχαίοι Ελληνες και οί Βα-βυλώνιοι.

Ακολουθώντας τή σειρά μέ τήνοποία ό Ηλιος περνά άπό τουςαστερισμούς, έχουμε:

Κριός, Ταύρος, Δίδυμοι, Καρ-κίνος, Λέων, Παρθένος, Ζυγός,Σκορπιός, Τοξότης, Αιγόκερως, Υ-δροχόος, Ιχθείς.

Επτά άπό τους δώδεκα αστερι-σμούς παριστάνουν ζώα (ένδεκα,έάν μετρήσουμε τά ανθρώπινα όν-τα και γι' αυτό μένει σάν άψυχοσύμβολο μόνον ό Ζυγός). Αυτόςείναι ο λόγος πού τό σύνολο τουςονομάστηκε Ζωδιακός, άπό τόν ελ-ληνικό όρο πού σημαίνει «κύκλοςτών ζώων».

Η θέση τών άστρων, στους αστε-ρισμούς, δέν έχει καμία σχέσημέ τις απεικονίσεις τών ζώων τώνοποίων έχουν πάρει τό όνομα και

άπό αυτούς περίπου ενα μήνα. Αυ-τή ή διαίρεση σέ δώδεκα μέρη έγι-νε ασφαλώς μέ σκοπιμότητα, γιατίό μήνας είναι ή μονάδα χρόνουπού χρησιμοποιείται στο σεληνια-κό ημερολόγιο τών αρχαίων παρα-τηρητών τών άστρων, Ελλήνωνκαι Βαβυλωνίων.

Αυτό σημαίνει ότι ενώ ή Σελήνη

έτσι ούτε ή πιο ξέφρενη φαντασίαδέν θά μπορούσε νά δει ένα λιον-τάρι, παραδείγματος χάρη, στον·ομώνυμο αστερισμό. Είναι όμωςπιθανό ότι οί Ελληνες πίστευανπώς στον ουρανό υπήρχαν πράγμα-τι τά ομοιώματα τού Κριού και τουΤαύρου και ίσως-ίσως και αυτά τάίδια τά ζώα. Δέν αποκλείω ότι τήν

37

ίδια ιδέα έχουν και οί μοντέρνοιαστρολόγοι.

Οι αρχαίοι, γιά νά καθορίσουντους αστερισμούς, είχαν απλώςσυγκεντρώσει τά άστρα σέ συνδυα-σμούς πού τους φαίνονταν λογικοί.'Υπάρχουν έτσι μερικοί αστερι-σμοί εκτεταμένοι καί διασκορπι-σμένοι, ενώ άλλοι πολύ συμπα-γείς. Ο αστερισμός της Παρθένουπ.χ. καταλαμβάνει πολύ περισσό-τερο ουράνιο χώρο απ' ότι ό αστε-ρισμός του Κριού.

Εξ άλλου, ό Ηλιος εκτελώνταςτόν γύρο του στό Ζωδιακό διασχί-ζει ορισμένους αστερισμούς πάνωσέ μία μακριά διαγώνιο και άλλουςπάνω σέ μία γωνία σχετικά στενή.Συνεπάγεται λοιπόν ότι δέν παρα-μένει σέ όλους τους αστερισμούςτήν αυτή χρονική περίοδο.

Οί σύγχρονοι αστρονόμοι έχουνκαθορίσει τά σύνορα των αστερι-σμών περικλείνοντας καί εκείνουςκοντά στό Νότιο Ουράνιο Πόλο,πού παρατηρήθηκαν στή σημε-ρινή εποχή — ακολουθώντας, μέτή μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια,τις συγκεντρώσεις τις οποίες πε-ριγράφουν οί αρχαίοι.

Αυτά τά σύνορα, χρήσιμα στηναστρονομία σάν σημεία αναφοράς,είναι σήμερα διεθνώς αναγνωρισμέ-να από τους αστρονόμους καί χάρησ' αυτά είναι δυνατό νά καθορί-σουμε πόσο χρόνο ό Ηλιος παρα-μένει στον κάθε αστερισμό τουΖωδιακού. Ετσι έχουμε :

Αστερισμός Πέρασμα του Ηλιουσέ ήμερες

Κριός 22Ταΰρος 35Δίδυμοι 26Καρκίνος 21Λέων 38Παρθένος 47Ζυγός 25Σκορπιός 24Τοξότης 34Αιγόκερως 30Ύδροχόος 24Ιχθείς 39

Οπως βλέπετε ό Ηλιος μένειστην Παρθένο σχεδόν έξι εβδο-μάδες, ένώ στον Καρκίνο μένει μό-νο τρεις. Ο Σκορπιός είναι ή πιόανώμαλη περίπτωση. Ο Ηλιος πα-ραμένει στον Σκορπιό μονάχα έξηήμερες, γιατί κατά τήν διάρκειατών άλλων 18, εάν αναλογιστούμετά καθορισμένα σύνορα τών αστε-ρισμών, περνά στην πραγματικότη-τα από τόν Ομφίοχο, πού κανείςαστρολόγος δέν θεωρεί σάν αστε-ρισμό του Ζωδιακού.

38

Οί αστρολόγοι, γενικά, δέν υπο-λογίζουν αυτές τις ιδιομορφίες, ι-σως γιατί, αν τό έκαναν, θά έπρεπενά υποβάλουν σέ υπερβολική προσ-πάθεια τις μαθηματικές τους ικα-νότητες. Λιγώτερο κυνικά, θά μπο-ρούσαμε νά πούμε ότι τά αστρονο-μικά σύνορα τών αστερισμών κα-θορίστηκαν από τόν άνθρωπο καιθεωρούνται έτσι όπως είναι. Μάέτσι όμως μπορούμε ακόμα νά πού-με ότι καί οί ίδιοι οί αστερισμοίκαθορίστηκαν άπό τόν άνθρωπο,όπως καί ή συμφωνία νά διαιρεί-ται ή έλλειψη σέ δώδεκα μέρη άντίσέ δέκα ή εκατό. Οπωσδήποτε οίαστρολόγοι διευκόλυναν τή δου-λειά τους βεβαιώνοντας ότι οί αστε-ρισμοί είναι όλοι της ίδιας έκτα-σης καί ότι ό Ηλιος παραμένειστον καθένα τόν αυτό αριθμό ήμε-ρων.

Γιά νά δικαιολογηθεί τό γεγονόςότι όταν οί αστρολόγοι λένε πώςό Ηλιος είναι π.χ. στον Κριό, αυ-τός μπορεί καί νά μήν είναι στηνπραγματικότητα εκεί, όπως θά μπο-ρούσε νά ακριβολογήσει ένας α-στρονόμος, υπάρχει μιά αστρολο-γική συνθήκη πού καταργεί τουςαστερισμούς. Οί φίλοι μας αστρο-λόγοι λοιπόν μιλούν γιά «σημα-σία» του Ζωδιακού. Τά σημεία αυ-τά έχουν τά ίδια ονόματα μέ τουςαστερισμούς, είναι όμως κάτι τόεντελώς διαφορετικό.

Οσο γιά τόν Ηλιο, λένε οίαστρολόγοι, παραμένει σέ κάθε ση-μείο τήν ίδια χρονική περίοδο.Δέν ενδιαφέρει λοιπόν αν ό Ηλιοςείναι ή όχι στον αστερισμό τουΚριού. Οί αστρολόγοι λένε ότι τόσημείο αυτό είναι του Κριού.

Ετσι μέ βάση τους φανταστικούςαστερισμούς τών αρχαίων, οί άστρολόγοι κατασκεύασαν ένα σύστημασημείων ακόμα πιό φανταστικό καίμέ τόν τρόπο αυτό εντυπωσιάζουντους αφελείς.

Η ίδια όμως ή ελλειπτική παρα-μένει σταθερή στους αιώνες γιατίείναι μιά κάτοψη του επιπέδου τηςπεριφοράς της Γης γύρω άπό τόνΗλιο καί έτσι δέν αλλάζει πολύ.Η θέση του Ηλιου επιδρά στιςεποχές καί τήν διάρκεια της ημέ-ρας και της νύχτας σύμφωνα μέτήν σχέση της έλλειψης στονουράνιο ισημερινό. Η θέση όμωςτου ουράνιου ίσημερινού αλλάζειμέ τήν προήγηση τών ισημεριών.Τά σημεία στά οποία, ό ουράνιοςισημερινός τέμνει τήν έλλειψη λέ-γονται ισημερίες (περίοδοι όπουή ήμερα καί ή νύχτα έχουν τόίδιο μήκος). Ο Ηλιος βρίσκεται

στό ένα άπό αυτά τά σημεία στις20 Μαρτίου καί στό άλλο έξι μή-νες αργότερα, στις 23 Σεπτεμβρίου.

Εάν προβληματιστούμε μέ τιςισημερίες, βρίσκουμε ότι οί θέσειςτους, σχετικά μέ τά άστρα, αλλά-ζουν αργά μέ τή μετακίνηση τουάξονα της Γης, άπό όπου προέρχε-ται καί ή προήγηση τών ισημεριών.Ετσι σέ μιά περίοδο 25.780 χρό-νων κάνουν ενα πλήρη γύρο τηςέλλειψης, μετακινούμενες άπό α-νατολικά στά δυτικά μέ κατεύθυν-ση αντίθετη εκείνης του Ηλιου,πού κινείται κατά μήκος τής έλλει-ψης·

Ο χρόνος πού κάθε ισημερία πα-ραμένει σ' έναν άπό τους αστερι-σμούς του Ζωδιακού, εξαρτάται άπότήν έκταση του αστερισμού κατάμήκος τής ελλείψεως καί είναι ευ-κολο νά υπολογιστεί. (Βλέπετε τόνπίνακα). Ασφαλώς αν δεχτούμεόλους τους αστερισμούς ίδιους, μπορούμε νά πούμε ότι μία ισημερίαπαραμένει στον κάθε αστερισμότου Ζωδιακού γιά 2.148 χρόνια.

Αστερισμός Πέρασμα τής ισημε-ρίας σέ χρόνια

Κριός 1 550Ταϋρος 2 470Δίδυμοι 1 840Καρκίνος 1 480Λέων 2 680Παρθένος 3 320Ζυγός 1 760Σκορπιός 1 700 (1)Τοξότης 2 400Αιγόκερως 2 125Υδροχόος 1 700Ιχθείς 2 760

(1) Γιά 1225 χρόνια αυτής τήςπεριόδου ή ισημερία στην πραγμα-τικότητα βρίσκεται στον Ομφίοχο.Θεωρούμε ότι ή ισημερία πού πέ-φτει στις 20 του Μαρτίου ονομά-ζεται ισημερία του χειμώνα γιατίσημειώνει τήν αρχή τής άνοιξηςστην βόρεια ζώνη (στή νότια ζώνηαντιθέτως σημειώνει τήν αρχή τουφθινοπώρου).

Οταν ό Ηλιος περνά στή χειμε-ρινή ισημερία διασχίζοντας τόνουράνιο ισημερινό βρίσκεται στοναστερισμό τών Ιχθύων καί μάλιστακάπως δυτικότερα. Σέ κάθε επόμενηχειμερινή ισημερία, επειδή τό ση-μείο τομής μεταφέρεται κατά 0.014βαθμούς (ή 0.84 λεπτά τόξου), όΗλιος βρίσκεται πάντοτε πιό δυ-τικά. Σέ κάποια στιγμή στό μέλ-λον θά γλιστρήσει στον Ύδροχόο,ένώ στό μακρυνό παρελθόν ήτανστον Κριό. Πραγματικά στά 100π.Χ. τό σημείο τής χειμερινής Ίση-

μερίας βρισκόταν ακριβώς στό δυ-τικό όριο του Κριού. Επειδή ήχειμερινή ισημερία ήταν ένα λογι-κό σημείο γιά τήν αρχή του χρό-νου (σήμερα οι δυτικοί χρησιμο-ποιούν ενα άλλο) έγινε συνήθειανά ξεκινά ό κατάλογος των αστε-ρισμών άπό τόν Κριό. Οί αστρολό-γοι τό κάνουν ακόμα και σήμερα.

Πηγαίνοντας πίσω στά 100 π.Χ.μπορούμε νά βεβαιώσουμε ότι όΗλιος εισέρχεται στον Κριό τήστιγμή της χειμερινής ισημερίαςκαι προχωρά ανατολικά διασχί-ζοντας στή συνέχεια τόν Ταύρο,τους Διδύμους και τους υπόλοιπουςαστερισμούς μέ τή σειρά.

Η Ηλιος διασχίζει τόν Κριό σέ22 ημέρες, παραμένει δηλαδή άπότις 20 Μαρτίου εως τις 11 Απρι-λίου, στιγμή κατά τήν οποία ει-σέρχεται στον Ταύρο, όπου παρα-μένει 35 ήμέρες κ.λπ. Εάν εξισώ-σουμε τήν έκταση τών αστερισμώνκαι χρησιμοποιήσουμε αντί αυτώντά σημεία, ό Ηλιος εισέρχεται στό«σημείο» του Κριού στις 20 Μαρ-τίου και παραμένει στό κάθε «ση-μείο» γιά ενα δωδέκατο του έτους,δηλαδή περίπου 30,5 ήμερες. Στόνεπόμενο πίνακα θα βρείτε τις χρο-νολογίες, στις όποιες ό Ηλιος ει-σήλθε σέ κάθε αστερισμό και σέκάθε «σημείο» στά 100 π.Χ.

Πριν άπό τό 100 π.Χ. ό Ηλιοςεισερχόταν στόν Κριό κάθε φορά

Σχηματική αναπαράσταση του Ζωδιακού κύκλου. Γεμάτος μυστήριο γιάτόν περισσότερο κόσμο, ό Ζωδιακός κύκλος απέφερε πολλά χρήματα στουςαστρολόγους πού έκμεταλεύονται ακόμα και σήμερα τήν άγνοια του κοινού.

πίου, θά βρείτε ότι οί ημέρες πούάντιστοιχούν στό κάθε σημείο εί-ναι οί αυτές μέ τόν πίνακα πούείδαμε πιό επάνω (ήμέρα επάνω,ήμέρα κάτω).

Η πραγματική θέση του Ηλιου

ρισμό του Κριού άπό τις 21 Μαρ-τίου εως τις 12 Απριλίου. Στά41 μ.Χ. παρέμενε έκεί άπό τις 22Μαρτίου εως τις 13 Απριλίου συ-νεχίζοντας έτσι στά επόμενα χρό-νια. Σήμερα ή θέση του Ηλιου

Αστερισμός ή σημείο

ΚριόςΤαΰροςΔίδυμοιΚαρκίνοςΛέωνΠαρθένοςΖυγόςΣκορπιόςΤοξότηςΑιγόκερωςΥδροχόοςΙχθείς

Ο Ηλιος εισέρχεται στόναστερισμό

20 Μαρτίου12 Μαρτίου17 Μαΐου12 Ιουνίου3 Ιουλίου

10 Αυγούστου26 Σεπτεμβρίου21 Οκτωβρίου14 Νοεμβρίου18 Δεκεμβρίου17 Ιανουαρίου10 Φεβρουαρίου

Ο Ηλιος εισέρχεται στόσημείο

20 Μαρτίου20 Απριλίου22 Μαΐου22 Ιουνίου23 Ιουλίου22 Αυγούστου22 Σεπτεμβρίου22 Οκτωβρίου22 Νοεμβρίου22 Δεκεμβρίου22 Ιανουαρίου21 Φεβρουαρίου

και νωρίτερα. Αυτά λοιπόν είναιτά αποτελέσματα της προήγησηςτών ισημεριών. Οί αστρολόγοι ό-μως καθώρισαν ότι τά σημεία τουΖωδιακού δέν έχουν αλλάξει καθό-λου άπό τά 100 π.Χ.

Εάν πάρετε τήν εφημερίδα σαςσήμερα καί συμβουλευθήτε τήν α-ναπόφευκτη στήλη του ώροσκο-

στό Ζωδιακό μετατοπίζεται συνε-χώς σέ σχέση μέ τό ημερολόγιομας, εξ αιτίας της προηγήσεως τώνισημεριών. Ετσι, κάθε 70,6 χρό-νια ή ζωδιακή θέση του Ηλιουείναι τέτοια, ώστε ή ισημερία μετα-τοπίζεται κατά μία ήμέρα προς τάεμπρός. Γι' αυτό στά 29 π.Χ. όΗλιος ήταν ουσιαστικά στόν άστε-

έχει μετατοπιστεί κατά 29 ήμερεςκαι βρίσκεται στόν Κριό άπό τις18 Απριλίου εως τις 10 Μαΐου.Μέ τόν τρόπο αυτό κατασκευάζου-με ένα νέο πίνακα πού περιέχειτίς ήμέρες στις όποίες ό Ηλιοςβρίσκεται στους διάφορους αστε-ρισμούς αλλά μέ τά σημερινά δε-δομένα.

39

Αστερισμός ή σημείο

ΚριόςΤαύροςΔίδυμοιΚαρκίνοςΛέωνΠαρθένοςΖυγόςΣκορπιόςΤοξότηςΑιγόκερωςΎδροχόοςΙχθείς

Ο Ηλιος εισέρχεταιστον αστερισμό

18 Απριλίου11 Μαΐου15 Ιουνίου11 Ιουλίου1 Αυγούστου8 Σεπτεμβρίου

15 Οκτωβρίου19 Νοεμβρίου14 Δεκεμβρίου16 Ιανουαρίου15 Φεβρουαρίου10 Μαρτίου

Ο Ηλιος εισέρχεταιστο σημείο20 Μαρτίου20 Απριλίου22 Μαΐου22 Ιουνίου23 Ιουλίου22 Αυγούστου22 Σεπτεμβρίου22 Οκτωβρίου22 Νοεμβρίου22 Δεκεμβρίου22 Ιανουαρίου21 Φεβρουαρίου

Μολονότι υπάρχει μιά μετακίνη-ση 29 ήμερων, τά αστρολογικά ση-μεία παραμένουν σταθερά, χωρίςνά τά έπιρεάζει ή προήγηση τώνισημεριών.

Στά 100 π.Χ. όταν οί αστερισμοίκαί τά σημεία ήταν σχεδόν σέσυμφωνία, ό Ηλιος παρέμενε στουςαυτούς αστερισμούς και σημεία,γιά 277 ήμερες τόν χρόνο. Σήμερααστερισμοί και σημεία συμφωνούνμόνο γιά 106 ήμερες τόν χρόνο.Αν κάναμε τόν Ηλιο νά εισέλθει

στον αστερισμό του Κριού στις 18Απριλίου, όπως συμβαίνει σήμερα,θεωρώντας όλους τους αστερισμούςτής ίδιας έκτασης, σημεία καί αστε-ρισμοί θά συμφωνούσαν μόνο γιά24 ήμερες. Θά προσθέσω ακόμα ότιμετά από 140 χρόνια περίπου οιαστερισμοί καί τά σημεία δέν θάταιριάζουν πιά.

Θά αναρωτιέστε ίσως, πώς είναιδυνατό, οί αστρολόγοι νά μήν υπο-λογίζουν την μετακίνηση αυτή τώνισημεριών. Ο πραγματικός λόγοςδέν πρέπει νά είναι ό φόβος τώνμαθηματικών επιπτώσεων. Πιστεύωπροσωπικά ότι μάλλον θά πρόκει-ται γιά τεμπελιά.

Καί είναι αυτό, κατά τήν γνώμημου πάντα, πού αποδεικνύει τό πα-ράλογο της αστρολογίας. Εάν ήθέση του Ηλιου, ανάμεσα στουςαστερισμούς έχει ουσιαστική ση-μασία, τότε είναι ή τωρινή θέσηαυτή πού λογαριάζεται καί όχιεκείνη στά 100 π.Χ. Εάν από τήνάλλη μεριά ή σημερινή θέση δένενδιαφέρει γιατί λοιπόν θά έπρεπενά έχει σημασία μιά οποιαδήποτεάλλη θέση;

Συνεχίζουμε τώρα νά εξετάζουμετήν χειμερινή ισημερία. Στά 100

π.Χ. όπως είπα, ό Ηλιος έφτανετή χειμερινή ισημερία στό δυτικόάκρο του Κριού η γιά νά περάσειστον Ταύρο έπρεπε νά διασχίσειόλο τόν αστερισμό. Από τότε όΗλιος εισερχόταν στην χειμερινήισημερία σέ ένα σημείο του Ουρά-νιου Ισημερινού, ολοένα καί πιόδυτικά, μέσα στον αστερισμό τώνΙχθύων.

Τό ότι ή χειμερινή ισημερία θάπερνούσε στον αστερισμό τών Ι-χθύων στά 100 π.Χ., οφείλεται στόσύνορο μεταξύ του Κριού καί Ι-χθύων πού καθωρίστηκε αυθαίρε-τα άπό τους αστρονόμους. Στά άρ-χαϊα χρόνια, τό σύνορο αυτό ήτανπιό ακαθόριστο καί μπορούμε νάσκεφτούμε ότι βρισκόταν 1,4 βα-θμούς πιό δυτικά. Στήν περίπτωσηαυτή τό σημείο της χειμερινής ιση-μερίας θά μετατοπίστηκε στους

40

Ιχθείς στά 4 π.Χ.Αυτό παρουσιάζει ασφαλώς πολύ

μεγάλο ενδιαφέρον γιά ένα μυστι-κιστή.

Εάν γράψουμε «Ιησούς Χρι-στός, Θεού Υιός, Σωτήρ» έχουμεπέντε λέξεις πού τά αρχικά τουςείναι Ι, Χ, Θ, Υ, Σ. Αυτά τά πέντεγράμματα στή σειρά σχηματίζουντην λέξη «ΙΧΘΥΣ». Γι' αυτόν άλλω-στε το λόγο οί πρώτοι χριστιανοί,όταν ήταν επικίνδυνη γι' αυτούςμιά ανοικτή παραδοχή τής πίστηςτους, χρησιμοποιούσαν σά σύμ-βολο το ψάρι.

Δεν είναι ενδιαφέρον ότι στά4 π.Χ., ή χειμερινή ισημερία μετα-κινήθηκε στον αστερισμό Ιχθύων;Οποιος σκέπτεται ότι ή πρώτη επι-θυμία του Θεού, τοποθετώντας τάάστρα ήταν νά εκφραστεί προς τουςανθρώπους μέ εύκολα κρυπτογρα-φήματα, πρέπει νά μείνει εντυπω-σιασμένος.

Αλλά ας αφήσουμε τό σύνοροΚριός - Ταύρος του 100 π.Χ. (αυτόδέν μπορεί νά ενοχλεί τους μυστι-κιστές, γιατί μιά διαφορά εκατόχρόνων είναι γι' αυτούς ένα τίποτα)και ας υπολογίσουμε τις χρονολο-γίες στις όποίες ή χειμερινή ιση-μερία φτάνει σέ άλλα σύνορα καιπερνά σέ άλλους αστερισμούς. Μπορούμε νά τό κάνουμε είτε παίρνον-τας τά πραγματικά σύνορα τώναστερισμών, πού καθορίστηκαν ά-πό τους σύγχρονους αστρονόμους,είτε προυποθέτοντας ότι οί αστε-ρισμοί έχουν όλοι τήν ίδια έκτα-ση. Και νά τό αποτέλεσμα :

Αστερισμός ή σημείο

ΤαύροςΚριόςΙχθείςΥδροχόοςΑιγόκερωςΤοξότηςΣκορπιόςΖυγόςΠαρθένοςΛέωνΚαρκίνοςΔίδυμοι

Ισημερία στον

αστερισμό πραγματικό

4 410 π.Χ.2 570 π.Χ.

100 π.Χ.2 660 μ.Χ.4 360 μ.Χ.6 485 μ.Χ.8 885 μ.Χ.

10 585 μ.Χ.12 345 μ.Χ.15 665 μ.Χ.18 345 μ.Χ.19 825 μ.Χ.

Ισημερία στον υποθετικό

αστερισμό

4 395 π.Χ.2 247 π.Χ.

100 π.Χ.2 049 μ.Χ:4 197 μ.Χ.6 345 μ.Χ.8 493 μ.Χ. .

10 641 μ.Χ.12 789 μ.Χ.14 937 μ.Χ.17 085 μ.Χ.19 233 μ.Χ.

Av θέλουμε νά υποστηρίξουμεότι ή είσοδος τής χειμερινής ιση-μερίας στους Ιχθείς σημαίνει τήνγέννηση του Ιησού, τότε έχουμεκάθε δικαίωμα νά υποθέτουμε πώςκάθε νέα είσοδος σέ έναν αστερι-σμό δείχνει και ένα γεγονός άλλοτόσο σημαντικό γιά τήν ιστορίατου ανθρώπου.

Ετσι αν χρησιμοποιήσουμε τουςυποθετικούς αστερισμούς (δηλαδήτους αστερισμούς τής ίδιας έκτα-σης), ή χειμερινή ισημερία εισερ-χόταν στον Ταύρο στά 4.395 π.Χ.ίσως νά ήταν ή εποχή πού στηναρχαία Κρήτη άρχιζε ή λατρείατου Ταύρου. Δέν ξέρω βέβαια αναυτό είναι αληθινό ή αν αυτά πούσυνέβαιναν στό μικρό μεσογειακόνησί άξιζαν τήν προσοχή του ού-

ρανού, αλλά ποιος είμαι έγώ πούνά μπορώ νά τό αρνηθώ ή νά τόεπιβεβαιώσω;

Μετά, στά 2.247 π.Χ., ή χειμε-ρινή ισημερία έφτανε στον Κριό.Εδώ έχουμε όμως, σύμφωνα μέτήν σύγχρονη ερμηνεία τής Βίβλου,ότι ή χρονολογία αυτή είναι τρειςμόνο αιώνες προτού ό Αβραάμθυσιάσει ένα Κριό στή θέση τουγυιού του Ισαάκ. Ισως λοιπόν αυ-τή ή είσοδος έχει νά κάνει μέ τίςπηγές του Ιουδαϊσμού. Ποιος μπο-ρεί νά τό αμφισβητήσει;

Γιά τήν είσοδο στους Ιχθείςσας έχω ήδη μιλήσει. Στά 2.049,δηλαδή σέ 3/4 αιώνος περίπου, ήχειμερινή ισημερία θά περάσειστον Υδροχόο (έάν θεωρήσουμετους αστερισμούς μέ βάση τήν

41

ταυτότητα τής έκτασης τους). Αν-τίθετα μέ βάση τα πραγματικά με-γέθη τους τό πέρασμα θά συμβείμετά άπό επτά αιώνες περίπου.

Τι θά συμβεί λοιπόν στά 2.049μ.Χ.; Ο Υδροχόος παριστάνεταισάν ένας άνθρωπος, πού ρίχνει νε-ρό σε ένα βάζο. Αυτό είναι δυνατόνά συμβολίζει τό γεγονός ότι οίουρανοί θά δώσουν ειρήνη και ευη-μερία στή Γη.

Τό μεγάλο πλεονέκτημα του μυ-στικισμού είναι ακριβώς ή αδυνα-μία στην απόδειξη του λάθουςμιας ερμηνείας. Εάν ό επόμενοςαστερισμός μας καταστρέψει, εκεί-νοι πού θά επιζήσουν θά μπορούννά πουν πώς ό Υδροχόος συμβό-λιζε τήν ραδιενεργό βροχή και θάέκπλαγούν άπό τήν ακρίβεια επι-τυχίας τής αστρολογίας.

Ολα τά όσα είπαμε γιά τή χει-μερινή Ισημερία ισχύουν καί γιάτή φθινοπωρινή ισημερία (πού γιάτό νότιο ημισφαίριο είναι χειμερι-νή ισημερία), μόνο πού θά πρέπεινά μετακινήσουμε τους αστερι-σμούς η τά σημεία κατά έξι.

Οταν ή χειμερινή ισημερία ήτανστο δυτικό σύνορο του Κριού, τόσημείο τής φθινοπωρινής ισημε-ρίας βρισκόταν (θεωρώντας τουςαστερισμούς τής ίδιας έκτασης)στά σύνορα του Ζυγού. Σήμερα βρί-σκεται στον αστερισμό τής Παρ-

θένου.Ακριβώς στή μέση μεταξύ δύο

ισημεριών βρίσκονται τά ηλιοστά-σια. Στά σημεία αυτά ή κίνησητου Ηλιου σταματά νά απομακρύ-νεται άπό τόν ουράνιο ισημερινόκαι δημιουργείται έτσι μία περίο-δος ακινησίας. Κατόπιν ξαναγυρ-νά προς τόν ισημερινό. Σ' αυτάτά σημεία στασιμότητας, όταν δη-λαδή ό Ηλιος φτάνει στή μεγα-λύτερη θέση του Βορρά ή του Νό-

42

του, έχουμε τοποθετήσει τά ηλιο-στάσια, ορισμός πού προέρχεταιάπό τήν ελληνική λέξη πού ση-μαίνει «Ηλιος στάσιμος».

Τό ηλιοστάσιο, στό όποιο όΗλιος φτάνει στό μεγαλύτερο βό-ρειο σημείο, πέφτει στις 21 Ιου-νίου. Στό βόρειο ημισφαίριο ή ήμε-ρα έχει τήν μεγαλύτερη της διάρ-κεια και ή νύκτα εΐναι, κατά συνέ-πεια, ή πιο μικρή. Γιά μας δηλαδή,στό βόρειο ημισφαίριο, είναι τόκαλοκαιρινό ηλιοστάσιο.

Τό καλοκαιρινό ηλιοστάσιο έρ-χεται τρεις μήνες μετά τή χειμε-ρινή ισημερία. Περνά δηλαδή όΗλιος, σ' αυτό τό διάστημα, μέσαάπό τρεις αστερισμούς. Στά 100 π.Χό Ηλιος, ξεκινώντας άπό τό δυτικόσύνορο του Κριού, διέσχιζε τόνΚριό, τόν Ταΰρο καί τους Διδύμους.Μέ τήν παραδοχή ότι οί αστερι-σμοί έχουν τό αυτό μέγεθος, ό Η-λιος κατά τή στιγμή του θερινούηλιοστασίου εισερχόταν στον αστε-ρισμό του Καρκίνου.

Κατά τή διάρκεια του θερινούηλιοστασίου ό Ηλιος βρίσκεται23,5 βαθμούς νοτιότερα του ουρά-νιου ισημερινού και λάμπει κατ'ευθείαν επάνω σέ εκείνα τά σημείατής Γης πού βρίσκονται σέ βόρειογεωγραφικό πλάτος 23,5 βαθμών.Η παράλληλη αυτή του γεωγραφι-κού πλάτους ονομάζεται «Τροπι-κός», άπό τόν Ελληνικό όρο «τρέ-πομαι», γιατί όταν ό Ηλιος φτά-νει στό βόρειο αυτό σημείο τήςουράνιας σφαίρας δεν συνεχίζεινά προχωρά, αλλά γυρίζει και αρ-χίζει νά κινείται προς τά νότια.Επειδή μάλιστα γύρισε κατά τήνστιγμή τής εισόδου του στον αστε-ρισμό του Καρκίνου (τουλάχιστονστά 100 π.Χ.), ή γραμμή τών 23,5βαθμών,σέ βόρειο γεωγραφικό πλά-τος, ονομάστηκε «Τροπικός τουΚαρκίνου».

Εάν τώρα, αρχίσουμε άπό τόΖυγό, όταν ό Ηλιος εισέρχεται

στή φθινοπωρινή ισημερία, με-τρώντας και πάλι τρεις αστερι-σμούς, βλέπουμε ότι διασχίζει δια-δοχικά τους Ζυγό, Σκορπιό και Το-ξότη και όταν φτάνει: στό χειμε-ρινό ηλιοστάσιο εισέρχεται στονΑιγόκερω. Ετσι ή γραμμή αυτήπού βρίσκεται σέ νότιο γεωγραφι-κό πλάτος 23,5 βαθμών ονομάζε-ται «Τροπικός του Αιγόκερω».

Μεταξύ αυτών τών δύο φαντα-στικών γραμμών απλώνονται στηνσφαίρα μας οί «Τροπικοί». Εάνθά κοιτάξετε ενα οποιοδήποτε βι-βλίο γεωγραφίας, θά δείτε ότι καιοί δύο αυτοί τροπικοί φέρνουντά ονόματα τους άπό τους αρχαίουςΕλληνες. Δηλαδή Καρκίνος καιΑιγόκερως.

Εχουμε τώρα, ότι, όταν ό Ηλιοςλάμπει κατ' ευθείαν επάνω άπό τόνΤροπικό του Καρκίνου βρίσκε-ται στον αστερισμό τών Διδύμωνκαί όταν λάμπει επάνω άπό τόνΤροπικά του Αιγόκερω βρίσκεταιστον αστερισμό του Τοξότη.

Η γεωγραφία, όπως καί ή αστρο-λογία, αλλά γιά λόγους περισσό-τερο ισχυρούς (τί σημασία έχει νά

λές Τροπικός του Καρκίνου αντίΤροπικός τών Διδύμων), δεν ανα-γνωρίζει τήν προήγηση τών ιση-μεριών.

Είναι πιθανό νά μήν ενδιαφέρειούτε τήν αστρολογία. Κατά βάθοςπιστεύετε στ' αλήθεια ότι ή θέσητου Ηλιου, σέ σχέση μέ τά άστρα,σδς έπιρρεάζει κατά τόν ένα τρόποή τόν άλλο; Κι αν είναι έτσι, ή«τωρινή» θέση του Ηλιου είναιαυτή πού μας ενδιαφέρει ή εκείνηπού είχε 2.000 χρόνια πρίν;

Κατά τήν προσωπική μου γνώμη,αυτό τό ίδιο τό λογικό περιεχόμε-νο τής αστρολογίας, άσχετα μέ τήθέση του Ηλιου πού θεωρούμε,είναι μηδέν.

Isaak Asimof

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ Σ' ΕΛΛΗΝΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

Ο Καθηγητής της Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Παν)μίου Αθηνών κ. Νικ.Συμεωνίδης έτυχε τιμητικού παρασήμου πρώτης κατηγορίας για τήν Επιστήμη και τήνΤέχνη άπό τον Πρόεδρο τής Αυστριακής Δημοκρατίας. Η τιμητική αυτή διάκριση έγι-νε στον κ. Νικ. Συμεωνίδη για τις εξαιρετικές του επιστημονικές έρευνες, καθώςεπίσης και για τήν στενή συνεργασία του μέ το Φυσιογραφικο Μουσείο τής Βιέννης.Η απονομή του παρασήμου έγινε σ' επίσημη τελετή στο 'Υπουργείο Επιστήμων καιΕρευνών τής Αυστρίας, στην Βιέννη, τον Αύγουστο του 1975.

ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΑ ΖΩΑ ΣΤΟ ΨΥΧΙΚΟ(ΤΟΥΡΚΟΒΟΥΝΙΑ)

Πρόσφατα, κατά τήν διάρκεια των ετών 1973-1975,στα ασβεστολιθικά χάσματα των Τουρκοβουνίων (Ψυ-χικού) βρέθηκαν, μετά άπό ανασκαφές, απολιθώμα-τα υψηλής επιστημονικής σημασίας. Η ηλικία τωναπολιθωμάτων αυτών είναι Μέσο Πλειστόκαινο,δηλ.περίπου 500 χιλιάδες χρόνια.

Τά ζώα πού βρέθηκαν είναι τά εξής:1. Felis (Lynx) issiodorensis (Σαρκοφάγο).2. Cervus philisi (ελάφια).3. Equus sp. (Αλογα, νέα ίσως είδη για τήν επι-

στήμη).4. Homotherium crenatidens (Σαρκοφάγο).5. Dicerorhinus sp. (Ρινόκεροι).6. Πίθηκοι.

Oi πίθηκοι γιά πρώτη φορά ανευρίσκονται σταΠλειστοκαινικά στρώματα τής Ελλάδος. To Homo-therium crenatidens είναι ενα μεγάλο σαρκοφάγο

ζώο μέ τεράστιους κυνόδοντες και ανήκει στην ομάδατών σημερινών λεόντων.

Από τήν μελέτη του υλικού αύτού εξάγονται ενδια-φέροντα συμπεράσματα γιά τήν Παλαιομορφολογίατής Αττικής και γιά τό κλίμα τής εποχής εκείνης.Οί ανασκαφές συνεχίζονται γιατί πιστεύουμε ότι θαέλθουν στο φώς νέες πανίδες ζώων, οί όποιες έζησανστό Πλειστόκαινο τής Αττικής.

Ο Κύριος Νικ. Συμεωνίδης, πού είναι ένας άπότους επιστημονικούς συνεργάτες του περιοδικού «ΑΙ-ΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ», σέ μία σειρά άρ-θρων θά παρουσιάσει τους παλαιοντολογικούς θησαυ-ρούς τής χώρας μας. Τό πρώτο άρθρο του θά αναφέ-ρεται στους νάνους ελέφαντες τής νήσου τής Δωδε-κανήσου ΤΗΛΟΥ. Νάνοι ελέφαντες πού ό χαυλιό-δοντάς τους δεν περνά σέ μήκος τό μήκος ενός Τσι-γράφου. Τό άρθρο αυτό θά παρουσιαστεί στό επό-μενο τεύχος.

Ο ΓΥΜΝΟΣ ΓΑΜΠΡΟΣ

Ο τρόπος μέ τον οποίο βλέπουμε τους λεγόμενουςπρωτόγονους λαούς είναι σχεδόν αντιφατικός. Γιατίάν απ' τή μια πλευρά αισθανόμαστε μιά αόριστη νο-σταλγία, σαν ή άτταβιστική μας μνήμη νά μας υπενθυ-μίζει ότι κάποτε κι εμείς είμασταν έτσι, άπ' τήνάλλη πλευρά δεν μπορούμε νά μήν έχουμε και ένααίσθημα υπεροχής απέναντι τους, καθώς έμεϊς είμα-στε «οί πολιτισμένοι» ένώ αυτοί είναι οί «απολίτι-στοι». Γιά τους λόγους αυτούς είναι δύσκολο γιάτους επιστήμονες νά πιάσουνε φιλία μέ τους πρωτό-γονους πού τους συναντούν στά ταξίδια ή τις μετακι-σεις τους. Ιδού όμως ή ιδιόρρυθμη περίπτωση τήςαμερικανίδας ανθρωπολόγου Βύν Σάρζεντ, 42 ετών,πού αξίζει νά τή διηγηθούμε. Συνέβη στην κοιλάδαανάμεσα στά βουνά του δυτικού Ιριάν τής Νέας Γουϊ-νέας, όπου είχε μεταβεί ή Σάρζεντ μέ βασικό σκοπότή μελέτη τής σεξουαλικής συμπεριφοράς τών ιθαγε-νών, και όπου ερωτεύτηκε παράφορα τον αρχηγότής φυλής τον Ομπαχαρόκ (Obaharok). Θά σκε-φτήτε ίσως ότι μετά τήν εμπειρία ή δεσποινίς θάείχε γυρίσει στην πατρίδα της. Ο μ ω ς όχι. Είναι

αρκετός καιρός πού ή Βύν παραμένει σύζυγος καιαποτελεί μέρος του χαρεμιού του πρωτόγονου. Ε χ ε ιεπίσης παρατήσει τό ευρωπαϊκό ντύσιμο και φοράειμόνο μιά φουστίτσα άπό φύλλα μπανανιάς. Ο σύζυ-γος όμως κατά τήν πατροπαράδοτη συνήθεια περιφέ-ρεται εντελώς γυμνός. Πρόκειται μήπως γιά μιά πρω-τότυπη ερωτική ιστορία; 'Οχι. Η ανθρωπολόγος ενώ-θηκε μέ τά δεσμά του γάμου μέ τον Ομπαχαρόκ,δίνοντας του γιά προίκα 11 γουρουνόπουλα και 5 κομ-μάτια υφάσματος, γιά προσωπικό της ενδιαφέρον.Σκέπτεται νά τον χωρίσει και νά γυρίσει στην Αμε-ρική μόλις τελειώσει τή μελέτη της πάνω στη σε-ξουαλική συμπεριφορά τών αγρίων. Ο σύζυγος βέ-βαια αγνοεί τις προθέσεις τής λευκής συζύγου του.Τί θά συμβεί άραγε άν πληροφορηθεί τον αληθινό σκο-πό τής Βύν και καταλάβει ότι τον εκμεταλλεύτηκε;

Η κυρία πρέπει νά είναι πολύ προσεχτική, προει-δοποίησε ή Ινδονησιακή κυβέρνηση, γιατί κινδυνεύεινά φαγωθεί, άν παραβεί ορισμένους νόμους τής φυλής,πάνω στό γάμο, πού ισχύουν ακόμα στις φυλές τουδυτικού Ίριάν. Νά είναι μόνο μιά προειδοποίηση;Μάλλον όχι. Σ' αυτές τις ίδιες περιοχές χάθηκε τό1961 ένας άλλος ανθρωπολόγος, ό Μίκαελ Ροκφέλ-λερ, τό σώμα του όποιου δέ βρέθηκε πουθενά.

43

οι διωρυγεςτου αρη

Δρ. Πέτρος Ροβιθης

Δέν υπάρχουν λογικά όντα στον Αρη, υπάρχει όμωςζωή σέ υποτυπώδη έστω κατάσταση; Τά δεδομένακαι οί έρευνες της επιστήμης αυτό δείχνουν. Εξάλλου δέν είναι απαραίτητο νά βρούμε «ανθρώπους»και στον Αρη, μας φτάνει ή ζωή.

44

Σ τό άρθρο του προηγουμέ-νου τεύχους αναφερθήκαμεσέ μερικές άπό τις κλασσι-

κές γνώσεις για τόν πλανήτη Αρη,περιγράφοντας την επιφάνεια τουκαι αναφέροντας δεδομένα αστρονο-μικών μελετών, πού σήμερα εξακο-λουθούν να αποτελούν σοβαρές γνώ-σεις για τόν Αρη, ανεξάρτητα άπότις μελέτες πού συνεχίζονται μέτις μοντέρνες μεθόδους. Στό σημε-ρινό άρθρο θα αναφερθούμε σέ με-ρικά ζητήματα πού προκάλεσαν πολ-λές συζητήσεις καί, αν και άπορρί-φτηκαν τελικά, έθεσαν το πρόβληματης ύπαρξης ζωής στον πλανήτηΑ ρ η , καί δημιούργησαν τόσο θόρυ-βο, ώστε ό απόηχος του να φτάνειμέχρι τις μέρες μας παρά το οτιαποδείχτηκε αδιάσειστα, πώς οί βά-σεις στις όποίες στηρίχτηκε αυτός όθόρυβος είναι εντελώς λαθεμένες.

Οι διώρυγες του Α ρ η είναι έναάπό τα «μυστήρια» πού απασχόλη-σαν όχι μόνο τόν κόσμο τών ειδι-κών αλλά καί τό εύρύ κοινό γιαπολλές δεκάδες χρόνια. Επειδή ακό-μα και σήμερα, γράφονται αρκετάγιά τό ζήτημα αυτό, θά άναφερ-θούμε μέ αρκετές λεπτομέρειες, ήτουλάχιστο, μέ τόσες, όσες χρειά-ζονται γιά νά δώσουμε μιά σαφήεικόνα του όλου θέματος.

Ο Σκιαπαρέλλι, άριστος αστρο-νόμος και εξαιρετικός παρατηρητής,ειδικός στά θέματα τών πλανητών,ήταν διευθυντής του Αστεροσκο-πείου του Μιλάνου. Τό Σεπτέμβριοτου 1877 ό Αρης θά βρισκόταν σέθέση πολύ ευνοϊκή γιά παρατήρησηκαι ό Σκιαπαρέλλι είχε προγραμμα-τίσει νά σχεδιάσει τό χάρτη του.Τό τηλεσκόπιο πού διέθετε είχε διά-μετρο 218 χιλιοστών καί στη θέσηπού θά ήταν ό Αρης τότε μπορούσενά διακρίνει σχηματισμούς πάχουςμέχρι 70 χιλιόμετρα. Αν καί σή-μερα τέτοια τηλεσκόπια θεωρούνταιπολύ μικρά, εν τούτοις στά χρόνιαέκείνα πού ή τεχνική της κατασκευήςφακών ή κατόπτρων δεν ήταν πολύαναπτυγμένη, τό τηλεσκόπιο τών218 χιλιοστών θεωρείτο πολύ σπου-δαίο όργανο. Κυριολεκτικά από-κτημα γιά τό Αστεροσκοπείο τουΜιλάνου καί την έρευνα γενικό-τερα.

Μέ τήν πρόοδο της εργασίας, όΣκιαπαρέλλι παρατήρησε ότι όλεςοί ξηρές — έρυθρόχρωμες — περιο-χές της επιφάνειας του Α ρ η δια-σχίζονταν άπό σκοτεινές γραμμέςπού άρχιζαν άπό θάλασσες καί κατέ-ληγαν πάλι σέ θάλασσες. Οπουυπήρχαν διασταυρώσεις γραμμών,σημειώνονταν σκοτεινές κηλίδες. Οίγραμμές ήσαν ευθύγραμμες καί τόμήκος τους χιλιάδες χιλιόμετρα. Πολ-λές άπ' αυτές μόλις καί μετά βίαςμπορούσε νά τις διακρίνει τό μάτι,ενώ άλλες ήσαν έντονες καί διακρί-νονταν άνετα.

Η εντύπωση του Σκιαπαρέλλιήταν πώς δεν είναι δυνατόν, οι σχη-ματισμοί αυτοί νά οφείλονται σέ κά-τι πού εκ φύσεως υπήρχε στην επι-φάνεια του Α ρ η . Ιδιαίτερη εντύ-πωση του προξενούσε τό ευθύγραμ-μο σχήμα καί τά τεράστια μήκηπού είχαν οί μυστηριώδεις αυτέςγραμμές. Καί χωρίς νά βασανίσειόσο θά έπρεπε τά δεδομένα της πα-ρατήρησης, υπέθεσε ότι οί σχημα-τισμοί αυτοί οφείλονται σέ όνταλογικά ή, άν θέλετε, κατοίκους τουΑ ρ η μέ αναπτυγμένο πολιτισμόκαί πώς πρόκειται γιά ένα τερά-στιο αρδευτικό δίκτυο στην επιφά-νεια του. Σχεδίασε μάλιστα καί τόχάρτη του Α ρ η μέ τις γραμμές,πού χαρακτήρισε «διώρυγες» καίτους έδωσε ονόματα, όπως: Ινδός,Γάγγης, κ.λπ., παρμένα άπό τήνΓεωγραφία, ενώ τις κηλίδες πούσχηματίζονταν στά σημεία συνάντη-σης τών διωρύγων ονόμασε λίμνες.

Τήν άποψη ότι οι διώρυγες είναιπράγματι τεχνικά έργα λογικών καιαναπτυγμένων κατοίκων του Α ρ η ,ενίσχυσε μιά παρατήρηση του μετάδύο χρόνια. Παρατηρήθηκε τότε ότι17 διώρυγες ήσαν διπλές, μέ δύοπαράλληλες αύλακες, καί επί πλέονανακαλύφτηκαν νέες. Οι παρατηρή-σεις συνεχίστηκαν καί τά επόμεναχρόνια, έτσι πού μέχρι τό 1889 εί-χαν «άνακαλυφτεί» 82 διώρυγες καίείχαν σημειωθεί στό χάρτη της επι-φάνειας του γειτονικού μας πλα-νήτη·

Αμέσως μετά τις πρώτες ανα-κοινώσεις του Σκιαπαρέλλι γιά τιςδιώρυγες, άρχισε μιά φοβερή δια-μάχη ανάμεσα στους Αστρονόμους,πού χωρίστηκαν σέ δυο παρατά-ξεις. Εκείνους πού δεχόντουσαν τήνύπαρξη διωρύγων, τους οπαδούς τουΣκιαπαρέλλι καί τών ιδεών του, καίαυτούς πού αρνήθηκαν άπό τήν αρχήτήν ύπαρξη τών διωρύγων καί όλα τάπερί λογικών κατοίκων στον Α ρ η . Κιαυτό, γιατί πολλοί καλοί αστρονόμοικαί άριστοι παρατηρητές του ούρανούπαρά τις προσπάθειες τους δέν κα-τάφεραν νά διακρίνουν διώρυγες, αλ-λά μόνον πολλές κηλίδες διαφόρωναποχρώσεων, πού θά μπορούσαν νάπροκαλέσουν τήν εντύπωση ότι δια-τάσσονται σέ ευθύγραμμους σχημα-τισμούς, εάν παρατηρηθούν μέ μικρότηλεσκόπιο, έξ αιτίας της οφθαλμα-πάτης.

Ο μ ω ς παρά τις αντίθετες προςτήν ύπαρξη τών διωρύγων από-ψεις, τό κοινό σ' ολόκληρο τόν κόσμο

Ενα μέρος χαράδρας και ήυψομετρική της τομή. Φωτο-γραφία του Μάρινερ 9.

45

Μακριές χαράδρες διασχίζουντήν επιφάνεια τον Αρη προςκάθε κατεύθυνση. Πολλές άπαυτές είναι ομαλές σαν κοίτεςποταμών και άλλες πολύπλο-κες με μεγάλες έπι μέρουςδιακλαδώσεις.

Φωτογραφία του Μάρινερ 9.Παριστά μια περιοχή του Α-ρη, μέ πολλές πτυχώσεις τουεδάφους τον πον ξεκινούν απόέναν κρατήρα.

ενθουσιάστηκε μέ τήν ιδέα ότι υπάρ-χουν λογικά όντα και σ' άλλους πλα-νήτες και μάλιστα γειτονικούς. Ηφαντασία ξεπέρασε τα μέχρι τότεόρια κι απελευθερωμένη προσπάθη-σε να μπεί, όσο της επέτρεπε ή λο-γική, στα νέα πλαίσια κόσμων άγνω-στων, «μαγικών» ίσως, αλλά κυ-ρίως αναπτυγμένων τεχνολογικά.

Γιατί, θά πρέπει νά είχαν πολύμεγάλη ανάπτυξη οί «άνθρωποι» τουΑρη, εφ' όσον έκαναν τόσο μεγάλαέργα, πού κάλυπταν ολόκληρη τήνεπιφάνεια του πλανήτη. Θά έπρεπεβέβαια νά είχαν ενωθεί όλοι στηνκοινή προσπάθεια γιά τήν αξιοποίη-ση της επιφάνειας του Αρη. Μάαυτό χρειάζεται πολύ αναπτυγμένατεχνικά και κοινωνικά συστήματα,ικανά νά συνδέσουν ολόκληρο τόνπληθυσμό σε μιά κοινή, καθολικήπροσπάθεια. Τέτοιες σκέψεις απα-σχολούσαν το τότε κοινό, σ' ολόκλη-ρη τή Γη. Τόν ενθουσιασμό αυτόήλθε και τροφοδότησε τό 1893 όΛόουελ, πού ενώ μέχρι τότε ήτανδιπλωμάτης, ενθουσιάστηκε τόσο,πού εγκατέλειψε τή λαμπρή στάδιο -

46

δρομία του, ίδρυσε ένα σημαντικόαστεροσκοπείο και επιδόθηκε στηνερευνά του Αρη. Ο Λόουελ διέ-θετε ενα τηλεσκόπιο διαμέτρου 60cm, σε ύψος 2.200 μ., στην Αρι-ζόνα των ΗΠΑ. Μόλις άρχισε ναλειτουργεί το τηλεσκόπιο του ανα-κοινώθηκε ότι πράγματι υπάρχουνοί διώρυγες και μάλιστα μετρήθη-καν 400 άπό τόν ίδιο και τους συ-νεργάτες του. Μερικές άπ' αυτέςήσαν διπλές. Εκείνο όμως πού τόνπροβλημάτισε στην αρχή ήταν οίδιαστάσεις τους. Αρκετές είχαν μή-κος μέχρι 5.000 χλμ. ένώ τό πλά-τος τους άλλοτε ήταν 3 - 5 χιλμ.και άλλοτε έφθανε τά 200 χλμ. Πα-ρά τις διαψεύσεις τών αντιπάλωνοί οπαδοί του Σκιαπαρέλλι, επέμε-ναν και ερμήνευαν τήν ύπαρξη τώνδιωρύγων μεγάλου πλάτους, λέγον-τας, ότι δεν ήταν τίποτε άλλο άπότίς φυτείες οί όποιες αναπτύσσον-ται κοντά στις διώρυγες, για χάρητών οποίων άλλωστε και κατα-σκευάστηκαν. Οταν όμως παρα-τηρήθηκαν διώρυγες ακόμα και στιςσκιερές περιοχές, τίς «θάλασσες»,τότε πια τό ζήτημα μπλέχτηκε αρ-κετά και άρχισε να επικρατεί σκε-πτικισμός, ακόμα και στους πιοθερμούς οπαδούς τών διωρύγων.

Οί διαμάχες, πού έγιναν πολύοξείες σιγά - σιγά, πήραν μια απρόο-πτη τροπή όταν οί Εβανς - Μάουν-τες για πειραματισμό κατασκεύα-σαν σχέδια του Α ρ η διαμέτρου 20εκατοστών και τά έθεσαν ύπό παρα-τήρηση σε πρόσωπα άσχετα και συ-νεπώς ανεπηρέαστα άπό τίς μέχριτότε αντιλήψεις. Στά σχέδια αυτάδεν υπήρχαν διώρυγες, αλλά πολλέςκηλίδες. Οί άνθρωποι αυτοί σχε-δίασαν τότε ένα πλήθος ευθυγράμ-μων σχηματισμών. Ε τ σ ι ενισχύ-θηκε ή άποψη ότι δεν υπάρχουν διώ-ρυγες στον Α ρ η , αλλά μόνο κηλί-δες διαφόρων αποχρώσεων, πού τομάτι τίς βλέπει σά γραμμές, καιεπομένως τό όλο ζήτημα είναι απλώςθέμα οφθαλμαπάτης.

Τότε ό Λόουελ έστειλε μιαν απο-στολή στά οροπέδια της Ν. Αμερι-κής, ή οποία πήρε χιλιάδες φωτο-γραφίες με πολύ καλές ατμοσφαι-ρικές συνθήκες. Σέ όλες σχεδόν τίςφωτογραφίες αυτές υπήρχαν οί διώ-ρυγες.

Αποτελούσαν λοιπόν οι φωτο-γραφίες μιά ισχυρή απόδειξη ότιπράγματι υπήρχαν οί επίμαχες διώ-ρυγες, αλλά και πάλι τέθηκε τό ζή-τημα της οφθαλμαπάτης. Γιατί, όχιμόνο ό ανθρώπινος οφθαλμός βλέ-πει μιά σειρά άπό κηλίδες σά γραμ-μή, αλλά και στή φωτογραφική

Χάρτης του Νοτίου ημισφαιρίου του Αρη. Διακρίνονται πολλοί κρατή-ρες, οι πάγοι του Πόλου, η νοτία πεδινή έκταση και οι μικρές οροσειρές.

πλάκα αποτυπώνονταν μέ τόν ίδιοτρόπο τά ίδια σχήματα. Οί φωτο-γράφοι άλλωστε, αντιμετωπίζουν συ-χνά αυτό τό πρόβλημα, νά αποτυ-πώνονται στις φωτογραφίες αντι-κείμενα τελείως διαφορετικά άπότά πρωτότυπα.

Ο σ ο κι αν φαίνεται παράξενο, οίαντίπαλοι τών διωρύγων επέμενανμόνο στην οφθαλμαπάτη, ένώ ό Λό-ουελ και οί οπαδοί τών διωρύγωνεύρισκαν πολλούς τρόπους νά απο-δείξουν τήν αλήθεια τών απόψεωντους. Ε τ σ ι ή ίδια ή προσπάθειατους στράφηκε εναντίον τους ότανό Λόουελ παρατήρησε ότι και ήΑφροδίτη παρουσιάζει ευθύγραμ-μους σχηματισμούς,πραγμα πού γεν-νά σκέψεις, αν λάβουμε υπ' όψη ότι,ή επιφάνεια της είναι σκεπασμένημέ παχύτατο και αδιαπέραστο στοφώς στρώμα νεφών. Τό πιο παρά-ξενο όμως είναι ότι και ό Ερμήςκαι αργότερα ό Ζευς και ό Κρόνοςδεν κατάφεραν νά αποφύγουν τήν«μάστιγα τών διωρύγων» . . . 'Ηυπόθεση τών διωρύγων έχανε έδα-φος και οπαδούς άπό τους ίδιουςτους υποστηριχτές της. Τότε ό Γάλ-λος αστρονόμος Μιλοσώ, ανακοίνω-σε ότι όταν παρατηρούσε τόν Α ρ ητό τηλεσκόπιο τών 32 εκατ. έβλε-πε τίς διώρυγες, ένώ μέ τό μεγάλοτηλεσκόπιο τών 83 εκατ. έβλεπε

μόνο σειρές άπό κηλίδες. Το ίδιοπερίπου υποστήριξε και ό Μπερνάρ,πού εργάστηκε με τηλεσκόπιο 91εκατ.

Α π ό τό 1909 και επί 25 χρόνιαεργάστηκε στή Γαλλία ό διαπρεπήςΕλληνας αστρονόμος Ευγένιος Αν-τωνιάδης, πού ασχολήθηκε μέ τουςπλανήτες και ιδιαίτερα μέ τόν Α ρ η .Οί μελέτες του πού διακρίνονταιγιά τήν ποιότητα τους, όπως και οίμελέτες πολλών άλλων διακεκριμέ-νων επιστημόνων, αποδεικνύουν ότιέκεί πού ό Λόουελ και ό Σκιαπαρέλ-λι έβλεπαν διώρυγες, στην πραγμα-τικότητα υπάρχουν σειρές άπό «φαιέςκηλίδες», και τό μάτι μπορεί εύκολανά ξεγελαστεί και νά «δει» γραμμές,«διώρυγες». Νεότερες έρευνες έδει-ξαν ότι όταν ό φωτισμός προσπίπτειύπό γωνία σέ ορισμένες περιοχές δ-που είχαν σημειωθεί διώρυγες, πα-ρουσιάζονται νά υπάρχουν οροσει-ρές μικρού ύψους. Πιστεύεται σήμε-ρα ότι οί εποχιακές μεταβολές στόχρώμα τών περιοχών αυτών οφεί-λονται στό γεγονός ότι έκεί παρα-τηρείται μεγαλύτερη υγρασία, πούεπιτρέπει στή στοιχειώδη «βλά-στηση» νά αλλάζει τόν τόνο τουχρωματισμού τους, αν και ή ύπαρ-ξη βλάστησης είναι θέμα πού προςτό παρόν πρέπει νά ερευνηθεί συ-στηματικότερα και μέ πιο σύγχρο-

47

Το αυτόματο εργαστήριο για τήν ερευνά του Αρη. Η φωτογραφία δείχνειτο σκάφος μετά την προσεδάφιση του σε δοκιμαστική προσγείωση και σεέδαφος παρόμοιο με εκείνο που θα συναντήσει στον Αρη.

να μέσα. Το βέβαιο είναι ότι οι διώ-ρυγες δεν υπάρχουν και ούτε είναιδυνατόν να υπάρχουν και μάλισταμέ τήν έννοια πού τους δόθηκε στηναρχή, σαν έργα μέ σκοπό τήν άρδευ-ση της επιφάνειας του πλανήτη.Κι αυτό γιατί στον Α ρ η , δεν υπάρ-χει νερό σε υγρή κατάσταση. Οίατμοσφαιρικές του συνθήκες είναιτέτοιες πού το νερό ή θα είναι πά-γος ή θα είναι ατμός, όπως πρα-γματικά έχει επισημανθεί.

Παρ' όλα όσα αναφέρονται παρα-πάνω, ακόμα και σήμερα υπάρχουνάνθρωποι πού συνεχίζουν να πι-

στεύουν όχι μόνο στις διώρυγες τουΑ ρ η , άλλα και στην ύπαρξη ζωήςαναπτυγμένης και δέ διστάζουν νάγράφουν κάθε τόσο άρθρα γιά τους«κατοίκους» του Αρη. Το χειρό-τερο όμως είναι ότι τέτοια θέματαγίνονται πιστευτά άπό τους πολ-λούς . . .

Η επιφάνεια του Α ρ η , είναιαλήθεια, δεν έχει μελετηθεί αρκετάκαι παρουσιάζει ακόμα πολλά προ-βλήματα. Αλλά βέβαια, όχι αυτάπού παρουσιάζουν οί όψιμοι ζηλω-τές των διωρύγων, οί όποιοι θέτουνκαί ερωτήματα μέ αφετηρία τήν

ύπαρξη. όχι μόνο αυτών τών διω-ρύγων, αλλά καί κατοίκων του Αρη,πού πολλές φορές μάλιστα μας έρ-χονται μέ ιπτάμενους δίσκους κ.λπ.

Τά πραγματικά προβλήματα σχε-τίζονται μέ τή διαμόρφωση της επι-φάνειας του Αρη, μέ τή λεπτομερήχαρτογράφηση του, μέ τή σύνθεσητών πετρωμάτων, μέ τους ισχυρούςάνεμους καί ιδιαίτερα μέ τις αμμο-θύελλες πού παρουσιάζονται στηνεπιφάνεια του. Καί ακόμα περισσό-τερο, αν υπάρχει κάποια μορφή ζωήςεκεί, όχι βέβαια αναπτυγμένη. Ηεσωτερική δομή του Α ρ η είναι εναάπό τά σύγχρονα προβλήματα πούτόν συνοδεύουν, γιατί έχει σχέσημέ τή δομή της γης.

Γιά νά λυθούν τά προβλήματα αυ-τά, καθώς καί πολλά άλλα, αποφα-σίστηκε τόσο άπό τους Αμερικα-νούς όσο καί άπό τους Σοβιετικούςή αποστολή διαστημοπλοίων στονΑ ρ η πού θά έκαναν ορισμένες με-τρήσεις καί θά φωτογράφιζαν τήνεπιφάνεια του άπό κοντά. Ε τ σ ι τόνΙούλιο του 1965 ό Μάρινερ 4 τόνπλησίασε σέ απόσταση 12.800 χι-λιομέτρων, καί έστειλε τις πρώτες22 φωτογραφίες πού καλύπτουν το1)10 της επιφάνειας του Αρη. Γιάπρώτη φορά τότε αποκαλύφτηκε ότιή επιφάνεια του είναι κατάστικτηάπό κρατήρες παρόμοιους μέ τουςσεληνιακούς. Αυτό αναμενόταν, άλ-λα δέν ήταν δυνατό νά φωτογραφη-θούν άπό τή Γη.

Αλλα διαστημόπλοια του ίδιουτύπου έφτασαν σέ μικρότερες απο-στάσεις καί πήραν πολύ περισσότε-ρες φωτογραφίες, πού έστειλαν στηΓη. Στά τέλη του 1971 ό Μάρινερ 9καί οί Μαρς 2 καί Μαρς 3, έφτα-σαν στην περιοχή του Α ρ η καί έγι-ναν τεχνητοί δορυφόροι. Ε π ί πολ-λούς μήνες συνέχιζαν νά φωτογρα-φίζουν τόν Α ρ η άπό πολύ μικρόυψος καί νά κάνουν διάφορες μετρή-σεις. Κυριολεκτικά πρόκειται γιά«κατασκόπους» της Γης στο γει-τονικό πλανήτη. Οι φωτογραφίεςπού μας έστειλαν ανέρχονται σέ πολ-λές χιλιάδες. Ε τ σ ι μπορέσαμε νάχαρτογραφήσουμε τήν Αριανή επι-φάνεια καί νά αντλήσουμε λεπτομε-ρείς πληροφορίες γιά τήν ατμόσφαι-ρα του Αρη. Ε τ σ ι μάθαμε ότι ήθερμοκρασία του εδάφους του, κυ-μαίνεται άπό 22° μέχρι —73°C με-ταξύ ημέρας καί νύχτας, μέ μέσηθερμοκρασία —40°C. Η χαμηλήθερμοκρασία τών πολικών περιο-χών, πού φτάνει στους — 1 1 8 O C , επι-τρέπει τό σχηματισμό «ξηρού πάγου»δηλαδή στερεοποιεί τό διοξείδιο τουάνθρακος. Αυτό συμβαίνει κατά τή

48

Φωτογραφία τών δύo ημισφαιρίων του Αρη με συντεταγμένες, με τα κλα-σικά ονόματα της άριανής χαρτογράφησης.

διάρκεια του χειμώνα του κάθε ημι-σφαιρίου. Κάτω άπ' το στρώμα τουξηρού πάγου, πάντοτε στους πόλους,σχηματίζεται στρώμα πάγου νερού,τό όποιο συνεχίζει να παραμένει όταντο αντίθετο ημισφαίριο έχει θέρος,πού ή θερμοκρασία ανέρχεται αρκε-τά ώστε να μήν είναι δυνατό νάδιατηρείται ό ξηρός πάγος.

Τό ύψος της ατμοσφαίρας τουΑ ρ η , πού είναι δυνατό ν' ανιχνευ-τεί, φτάνει μόλις στα 60 χιλιόμε-τρα, ένώ ή ατμοσφαιρική πίεση στηνεπιφάνεια του πλανήτη δεν ξεπερνάτα 10 m2. Δε φτάνει δηλαδή ούτετό 1% της πίεσης πού επικρατείστην επιφάνεια της Γης. Σημαντικάείναι τα αποτελέσματα των μετρή-σεων τών σχετικών με τή σύνθεσητης ατμοσφαίρας. Τό διοξείδιο τουάνθρακος είναι άφθονο, σχεδόν 100%,ένώ δεν ανιχνεύτηκε οξυγόνο καιατμοί ύδατος ή σταγονίδια. Αν λοι-πόν υπάρχει οξυγόνο θα πρέπει ήαναλογία του νά είναι σχετικά μι-

κρή.Τά στοιχεία αυτά, όπως και άλλα

σχετικά με τό μαγνητικό πεδίο καιτήν ιονόσφαιρα του Α ρ η , πού συ-νέλεξαν οί Μάρινερ, δεν είναι αρκετάγια νά ισχυριζόμαστε ότι γνωρίσαμετον Αρη. Η χαρτογράφηση τηςΑριανής επιφάνειας είναι μεγάλοκατόρθωμα, αλλά αφήνει αναπάντη-το τό ερώτημα: υπάρχει ζωή εκεί,καί, αν ναί, τι είδους, και σε ποιοβαθμό ανάπτυξης βρίσκεται. Η α-πάντηση, αρνητική ή θετική, θα εί-ναι ένα σοβαρό συμπέρασμα καί θακλείσει ή θά ζωντανέψει τό ζήτημαπού έχει τεθεί έδώ καί εκατό περί-που χρόνια. Γιά τό σκοπό αυτό οίΗΠΑ προγραμμάτισαν πριν άπόδύο χρόνια τήν αποστολή στον Α ρ ητών δύο διαστημοπλοίων Βίκιγκ πούεπρόκειτο νά έκτοξευτούν τον περα-σμένο Αύγουστο, αλλά ή αποστολήαναβλήθηκε γιά τεχνικούς λόγους.

Τά δύο διαστημόπλοια είναι σεθέση νά κάνουν δυσχερέστατους έλιγ-γμούς στο διάστημα, σηματοδοτού-μενα άπό τή γη, ή αυτομάτως άπόσήματα πού θά δίνουν τά αυτόματαόργανα πλοήγησης πού διαθέτουν,ανάλογα μέ τις ανάγκες πού θά πα-ρουσιαστούν. Θά προσεδαφιστούν ο-μαλά στον Α ρ η , καί θά αντέξουνστις συνθήκες πού θά συναντήσουνεκεί, όποιες κι αν είναι, κι ακόμηπερισσότερο, θά εκτελέσουν πλή-θος πειραμάτων καί θά στείλουν τάαποτελέσματα στή Γη. Ειδικές συ-σκευές έχουν κατασκευαστεί καί έ-χουν δοκιμαστεί μέ επιτυχία, ώστενά μπορέσουν νά προβούν σε ανα-λύσεις της ατμοσφαίρας καί του

49

Φωτογραφία μιας εκτεταμένης πε-ριοχής και η λεπτομερής φωτογρά-φιση μιας επί μέρους περιοχής πουπαρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

εδάφους του Αρη. Τα βιολογικάπειράματα που προγραμματίστηκανείναι τέτοια, ώστε άπό τα άποτελέ-

σματά τους θα μπορέσουμε νά δώ-σουμε απάντηση στο πρόβλημα τηςύπαρξης ζωής στον "Αρη, και νάσταματήσουν έτσι οί πολύχρονες δια-μάχες. Συγκεκριμένα θα κάνουν δέ-κα τρία πειράματα άπό τα όποίατα περισσότερα θα είναι βιολογικά.Μεταξύ των άλλων θά αφήσουν τρο-φή για τους μικροοργανισμούς τουπλανήτη — αν υπάρχουν — ώστε νάνά μπορέσουν νά πλησιάσουν και νάφωτογραφηθούν. Ό τρόπος προσε-δάφισης και οί διαδικασίες πού θά

ακολουθήσουν τα «Βίκιγκ» θα είναιόμοιες με εκείνες πού έγιναν γιατήν προσελήνωση των «Απόλλων».

Ας ελπίσουμε ότι τα πειράματααυτά θα δικαιώσουν τις προσπά-θειες των αρμοδίων και τών υπευ-θύνων υπηρεσιών και ακόμα ότι θαπροετοιμάσουν το δρόμο για τό τα-ξίδι του ανθρώπου εκεί.

Δρ. Πέτρος Ροβίθης

50

το μυστηριο τωνμεγαλων πετρινων

σφαιρων τουμεξικου

MATTHEW W STIRLING μετάφραση Αλέξης Καραμπέτσος

51

Ο Μάθιου Στίρλινγκ είναι αυτός πού ζωντάνεψετον πολιτισμό των Ολμέκ. Το μυστήριο τών πέτρι-νων σφαιρών τον έτερψε και τόν οδήγησε στην λύσητου. Σέ μιά λύση καθαρά «επιστημονική». Τό κεί-μενο πού παρατίθεται είναι μιά προσωπική άποψητου συγγραφέα πού μέ δυσκολία μπορούμε νά συμ-μεριστούμε. Είναι τόσο επιστημονική πού καταν-τάει απίθανη. Μήπως ό φόν Νταίνικεν έχει δίκιο;

Εκείνο τό καλοκαιριάτικο απόγευμα του 1967,ό άνδρας πού μού τηλεφώνησε στό σπίτι μου στηνΟυάσιγκτον, μού συστήθηκε σάν Ερνεστ Γκόρ-ντον, μεταλλειολόγος.

«Δρ Στίρλινγκ», μου είπε, «Σας τηλεφωνώ γιάπέντε πελώριες πέτρινες σφαίρες πού έχω ανακαλύ-ψει στό Μεξικό. Εχουν μέγεθος περίπου εξι έωςοχτώ ποδών, τόσο τέλεια στρογγυλές, ώστε θά πρέ-πει ναχουν φτιαχτή από ανθρώπινα χέρια και μοιά-ζουν επίσης μέ τις πέτρες πού έχετε μελετήσει στηνΚόστα Ρίκα».

Αμέσως κέντρισε τό ενδιαφέρον μου. Σάν εθνο-λόγος κι αρχαιολόγος, διέθεσα τό μεγαλύτερο μέ-ρος της ζωής μου εξερευνώντας τους αρχαίους πολι-τισμούς της Κεντρικής Αμερικής. Μερικά από τάπιό εκπληκτικά κι εντυπωσιακά κειμήλια πού άφη-σαν οι πρώτοι Αμερικανοί, είναι και οί χαραγμέ-νες πέτρινες σφαίρες. Ποικίλλουν από διάμετρο λί-γων ιντσών μέχρι πελώριες, διαμέτρου επτά ποδών,ζυγίζουν 12 τόννους. Πολλές άπό αυτές είναι απα-λές στην αφή και ώραία κατασκευασμένες, επίσηςδε σχεδόν τέλεια στρογγυλές!

Στά 1945, δουλεύοντας ανάμεσα στά ερείπια ΟΛ-ΜΕΚ, ηλικίας 3.000 ετών στην Βέρα-Κρούζ τουΜεξικού βρήκα σφαίρες χειροποίητες άπό βαλσά-τη, διαμέτρου τριών ποδών. Αργότερα, κοντά στόΠάλμαρ Σούρ τής Κόστα Ρίκα, είχα άποθαυμάσεικαι μελετήσει ακόμα μεγαλύτερες — μερικές ψηλό-τερες κι άπό άνθρωπο. Σμιλεμένες άπό σκληρό γρα-νιτένιο βράχο, ακόμη και ή πιό μεγάλη τους, υπο-λειπότανε λιγότερο άπό ενα τέταρτο τής ίντσας γιάνά είναι σφαιρική. Ησαν τοποθετημένες κατά σει-ρές, σέ ομάδες. Ποιος τις είχε κατασκευάσει; Πώς,πότε και γιατί είχαν χαραχτεί; Κανείς δέν ξέρει.

Αυτές οί καινούριες σφαίρες, είπε ό κ. Γκόρντον,βρισκόντουσαν στην πλαγιά ενός βουνού στην Πο-λιτεία Τζάλισκο, στό δυτικο-κεντρικό Μεξικό. Εί-χε κάποτε χρηματίσει επιστάτης σέ ορυχεία αργύ-ρου έκεί κάτω. Στήν είσοδο του ορυχείου φάνταζεμιά μόνη πέτρινη σφαίρα, και γι' αυτό τό λόγο τόμέρος είχε ονομαστεί Πιέντρα Μπόλα, δηλαδή Σφαι-ρόπετρα. Εκείνο τόν καιρό, Μεξικανοί αντάρτεςείχαν καταλάβει τά βουνά, πού βρίσκονταν κοντάστό ορυχείο κι έτσι ό κ. Γκόρντον δέν είχε μπορέ-σει νά εξερευνήσει τήν περιοχή.

Τώρα, σ' ένα πρόσφατο ερευνητικό ταξίδι στήνίδια περιοχή — τήν Σιέρρα ντ' Αμέκα, 50 μίλιαδυτικά τής Γκουανταλαχάρα — επισκέφτηκε πάλιτό παλιό ορυχείο. Οί αντάρτες είχαν πρό πολλούεξαφανιστεί. Καθώς περιπλανιόταν ό κ. Γκόρτνονένα περίπου μίλι γύρω άπό αυτή τήν περιοχή, ανα-κάλυψε μιά νέα ομάδα άπό πέτρινες σφαίρες, μερι-κές ήσαν μισο-θαμμένες, αλλά τόσο συμμετρικές,

52

ώστε σκέφτηκε πώς θάπρεπε νά είχαν κατασκευα-στεί άπό ανθρώπινα χέρια. Επέστρεψε στό Μεξι-κό. Είπε πώς αν ενδιαφερόμουνα θά μπορούσε νάμού στείλει φωτογραφίες και περισσότερο πληρο-φοριακό υλικό.

«Ενδιαφερόμουνα» δέν θά πει τίποτα! Οταν έλαβατις φωτογραφίες πού μού έστειλε, τις έδειξα στήνεπιτροπή Ερευνας και Εξερεύνησης του ΕθνικούΓεωγραφικού Οργανισμού, του οποίου είμαι μέλος.Οί σφαίρες, επιφανειακά τουλάχιστο, έμοιαζαν μέεκείνες πού είχα δει στήν Κόστα Ρίκα. Φαινότανότι άξιζαν τόν κόπο γιά επιτόπια έρευνα.

ΝΕΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ΜΑΓΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣΣΤΟ ΝΟΤΟ

Τόν επόμενο Δεκέμβριο ή Κα Στίρλινγκ κι εγώπετούσαμε στό Μεξικό και συναντούσαμε τόν Ερ-νεστ Γκόρντον και τήν γυναίκα του στήν Γκουαν-ταλαχάρα. Η δρ Ντόρις Στόουν, ή αρχαιολόγοςπού είχε εκδώσει τήν πρώτη επιστημονική εργα-σία γιά τις πέτρινες μπάλες τής Κόστα Ρίκα, συμ-μετείχε επίσης στήν αποστολή.

Πήγαμε ώς τά ερείπια τών γραφείων του παλιούορυχείου, και άπό κει ανεβήκαμε μέ τά πόδια σ'ενα ύψωμα περίπου 6.000 ποδών. Εκεί, στις υπώ-ρειες του βουνού, βρισκόντουσαν οί πέντε πέτρες.

Γεωλογικό Λαγωνικό. Ο Δρ Σμιθ μελετά ενα σφαι-ρίδιο, μιά πέτρα με ενα ορατό αναπτυσσόμενο μόρφω-μα σχηματισμένο άπό ηφαιστειογενή λίθο. Είδε χι-λιάδες κατά μήκος του Δρόμου 70, δυτικά τής Γκουαν-ταλαχάρα (Πίνακας άνω αριστερά σελ. 297). Εφ'όσον οί πελώριες σφαίρες δέν σχηματίστηκαν σέ ηφαι-στειογενείς λίθους και δέν έχουν τέτοια αναπτυσσό-μενα μορφώματα, δέν είναι υπερμεγέθη σφαιρίδια.Στά 1930 ό μεταλλειολόγος Ερνεστ Γκόρντον (δεξιάστη φωτογραφία), βρήκε μία πελώρια σφαίρα στηνΠιέντρα Μπόλα, πού τό ισπανικό της όνομα ση-μαίνει Πέτρινη Σφαίρα, κοντά στά ορυχεία. Αφούεντόπισε κι άλλες εκεί κοντά, τό γνωστοποίησε στονΔρα Στίρλινγκ που είχε δει παρόμοιες σφαίρες στήνπεριοχή του Πάλμαρ Σούρ, τής Κόστα Ρίκα.

Τρεις από αυτές ήσαν μισοθαμμένες, ή τέταρτηήταν καθαρή άπό χαλίκια, και στηριζόταν γερά, ήπέμπτη δε ξεχώριζε πάνω στην κορυφογραμμή. Εί-χε ένα εξόγκωμα στή μιά πλευρά κι ήταν κομμένηστή μέση λές και είχε σπάσει τήν ώρα πού σχημα-τιζότανε και τήν άφησαν μισοτελειωμένη. Ολα φαι-νόντουσαν πώς ήσαν φτιαγμένα άπό μαλακή ηφαι-στειογενή πέτρα, όμοια με του βουνού.

Αυτό τό βράδυ, κοντά στην πόλη Αχουαλούλκοντε Μερκάντο, προσλάβαμε τρία αδέλφια μέ τόόνομα Λόπεζ κι έναν άλλο Μεξικανό, γιά νά δου-λέψουν μερικές μέρες μαζί μας.

Τό επόμενο πρωί αρχίσαμε νά σκάβουμε γιά νάαποκολλήσουμε τις τρεις μισοθαμμένες σφαίρες καιγύρω τους βρήκαμε άλλες έξι πού ήσαν τελείωςθαμμένες. Βρήκαμε επίσης 11 ακόμη μεγάλες πέ-τρινες μπάλλες, τήν επόμενη μέρα, δηλαδή συνο-λικά 22 σ' αυτήν τήν περιοχή. Ποίκιλαν σέ διά-μετρο άπό 4 1/2 έως 6 1 /2 πόδια.

Τό μεσημέρι οί εργάτες άναψαν φωτιά και έψη-σαν ΤΑΚΟΣ. Ζεστά όπως ήσαν και νόστιμα μαςενθουσίασαν.

Στήν επίπεδη περιοχή τής ανασκαφής, κάποιοςκάποτε είχε χτίσει μέ πέτρες μιά μικρή ορθογώνιαβάση. Δέν μπορέσαμε νά προσδιορίσουμε τήν ηλι-κία του, αλλά έμοιαζε σάν ιδεώδες μέρος γιά κά-ποια θρησκετική τελετή.

Είχα όμως ενοχληθεί άπό τό ότι δέν είχαμε βρειούτε δείγμα κεραμικής ή άλλου αντικειμένου, πούθάδειχνε τό πέρασμα ανθρώπινων χεριών Εξ αλλού,οί σφαίρες, μολονότι τέλεια σχηματισμένες, δένείχαν τή φίνα επιφάνεια τών ευρημάτων τής ΚόσταΡίκα.

Ο ΜΑΚΡΙΝΟΣ ΤΟΠΟΣ ΔΙΝΕΙ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥ-ΣΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Τήν τρίτη μέρα, ό Τζίζους Λόπεζ ανασηκώθηκεάπό τό σκάψιμο και ρώτησε προς τί όλες αυτέςοί ανασκαφές κι ή χαρτογράφηση.

«Στήν Ακουα Μπλάνκα, δηλαδή, πέρα άπό τήνκορφή του λόφου», είπε, «υπάρχουν πολλές τέτοιεςμπάλες, έξω άπ' τό χώμα».

Κι άλλο μέρος; Εμεινα σκεφτικός προς στιγμήν,αλλά αποφάσισα νά ψάξουμε. Καταφέραμε και βρή-καμε άλογα στο χωριό Τίρο Πάτρια, κάτω άπ' τήνείσοδο του παλιού ορυχείου, και ξεκινήσαμε...

Μετά άπό δυο ώρες δρόμο, φτάσαμε σέ μιά βου-νοπλαγιά μέ δάση άπό βελανιδιές, πεύκα και ακα-κίες, άπ' όπου φαινόντουσαν μακρινές κοιλάδες πούσ' ένέπνεαν. Καθώς τό έδαφος υψωνόταν στον άγριοκαί μοναχικό λόφο τής Σιέρρα ντ' Αμέκα, πέτρι-νες σφαίρες εμφανίστηκαν μπροστά μας. Στήν αρχήφάνηκαν μία-μία, κι ύστερα πολλές μαζί σέ σωρούςκαι καθώς είχαν συσσωρευθεί όλο καί πιό πολλές,υπολογίσαμε πώς θάπρεπε νά ήσαν εκατοντάδες.

Ενα απίθανο θέαμα. Τό σκηνικό έμοιαζε νά είναιάλλέα μπόουλιγκ γιγάντων ή γήπεδο των θεών τωνΑζτέκων. Οί σφαίρες βρισκόντουσαν τελείως έξω

Σπάνια δουλειά του χεριού τής Φύσης. Οί πελώριςσφαίρες κοντά στήν κορυφογραμμή τής Σέρρα ντ'Αμέκα προέρχονται άπό κρυσταλλοποιημένο κύμαστάχτης, συμπεραίνει ό Δρ Σμίθ, ό όποιος εξηγείτήν προέλευση τους στα διαγράμματα παρά κάτω.

άπ' τό χώμα καί ή διάμετρος τους ποίκιλε άπό περί-που δύο πόδια μέχρι μιά-πελώρια πού είχε περισσό-ρο άπό 11 πόδια διάμετρο. Ο μέσος όρος σύμφωναμέ προσωπικές μου εκτιμήσεις ήταν περίπου πέντεή έξι πόδια.

Η αφθονία αυτών των σφαιρών άπό πέτρα, στήνΑκουα Μπλάνκα, άλλαξε εντελώς τις αντιλήψειςμας για τήν προέλευση τους. Ενας τόσο μεγάλοςαριθμός σίγουρα αποδείκνυε τόν φυσικό σχηματι-σμό τους. Μερικές άπό τίς πέτρες είχαν σχήμαάχλαδιού και πολύ λίγες ήσαν ενωμένες σα δίδυ-μες ή είχαν σχήμα αλτήρα, και μάλλον είναι αδύ-νατο νά είχαν παραποιηθεί άπό ανθρώπους.

Εάν όμως οί σφαίρες δέν είχαν κατασκευαστείάπό ανθρώπους, τότε πώς είχαν σχηματιστεί; Απόπου προερχόντουσαν καί μάλιστα σ' αυτό τό φαν-ταστικό αριθμό; Καταλάβαμε πώς ή έξερευνηιικήαποστολή μας είχε κάνει μιαν εκπληκτική ανακά-λυψη — μόνο πού ή ερμηνεία της θάπρεπε ίσως νάδοθεί όχι άπό αρχαιολόγο, αλλά άπό κάποιον πούθά ήταν γεωλόγος.

Οταν γύρισα στήν Ουάσιγκτον συζήτησα μέ δύο

53

Διαγράμματα, Πρώτο. Σάν καιόμενη χιονοστιβάδα,ή φλεγόμενη στάχτη άπό κομμάτια κρυστάλλου καιαέριο — 1.000 - 1.400 βαθμών Φαρενάιτ —, πλημμυ-ρίζει την πεδιάδα.

Δεύτερο. Καθώς το εσωτερικό ψύχεται, ή κρυσταλ-λοποίηση αρχίζει — μια μεταβολή παρόμοια με τοσχηματισμό πάγου άπό νερό. Γύρω άπό αμέτρητουςπυρήνες, ή στάχτη κρυσταλλοποιείται σε συνεχώς δια-στελλόμενες σφαίρες πού τελικά συνχωνεύονται σε μιαστέρεα μάζα, που σημειώνεται με στικτές γραμμές.Κοντά στο χείλος του ιζήματος, όπου ή ψύξη είναιταχύτερη, οι σφαίρες δεν μεγαλώνουν πια αλλά συν-τήκονται ή κάθε μια με τη γειτονική. Ετσι, άφούσχηματισθούν οι μπάλλες περιμένουν το πέρασμα τουχρόνου.

Τρίτο. Μετά άπό εκατομμύρια χρόνια, ή διάβρωσηβγάζει στην επιφάνεια τις τεράστιες σφαίρες. Μερικέςκείνται ακόμα σε στάχτη πού δεν έχει κρυσταλλο-ποιηθεί και παριστάνεται (στο σχήμα) με πράσινο.

ειδικούς. Πρώτα τόν Δρα Γουΐλλιαμ Μέλσον τουΙνστιτούτου Σμίθσον και υστέρα τόν Δρα ΡόμπερτΛ. Σμιθ του Γεωγραφικού Γεωλογικού Οργανισμούτων Η.Π.Α.

Τόν Μάρτιο του 1968 μια αποστολή της οποίαςήγείτο ό Δρας Σμίθ ξεκίνησε νά μελετήσει τήν εντυ-πωσιακή Σιέρρα ντ' Αμέκα. Η αποστολή είχε πρι-μοδοτηθεί άπό τόν Οργανισμό Εθνικής Γεωγρα-φίας, άπό τόν Ινστιτούτο Σμίθσον και άπό τήν Γεω-λογική επιτροπή. Η επιτόπια έρευνα και ή ταυτό-χρονη ανάλυση των πετρωμάτων προσδιόρισε πέραάπό κάθε λογική αμφισβήτηση τήν προέλευση τώνπέτρινων σφαιρών.

«Οί σφαίρες σχηματίστηκαν κατά τή διάρκεια τηςΤριτογενούς Γεωλογικής περιόδου», ανέφερε ό ΔρΣμίθ, «και κρυσταλλοποιήθηκαν σε υψηλές θερμο-κρασίες, σέ μιά μήτρα συσσώρευσης ενός ρεύμα-τος στάχτης. Μιά χιονοστιβάδα αυτής της στάχτης,πού δέν ρίχτηκε άπό τόν ουρανό, κατέκλυσε τήνπεριοχή.

«Αντίστοιχα μέ άλλα ρεύματα στάχτης, ξέρουμεπώς τό υλικό εδώ ήταν περίπου κατά τά 4/5 του βά-ρους του, καυτός κρύσταλλος άπό ηφαίστειο, μέ πο-ρώδη μεσοδιαστήματα πού άποτελούν περισσότεροάπό τό μισό του όγκου του. Στις υποθετικές θερμο-κρασίες ανάμεσα στους 1.000 και 1.400 βαθμούςΦαρενάιτ, μέ βαθμιαία ψύξη, ή στάχτη άπό τό ηφαί-στειο κρυσταλλοποιήθηκε».

«Η κρυσταλλοποίηση τών σφαιρών του Τζάλι-σκο», συνέχισε ό Δρ Σμίθ, «άρχισε στον πυρήναενός άπλού κρυσταλλικού ύλικού. Αέρια πού απε-λευθερώθηκαν άπό αυτό τό υλικό, κατευθύνθηκανσέ όλες τις διευθύνσεις, βοηθώντας τήν περαιτέρωκρυσταλλοποίηση τών συνεχώς συσσωρευομένωνυλικών μέ αποτέλεσμα τό σχηματισμό αυτών τώνσφαιρών. Η χημική διαδικασία συνεχίστηκε μέχριπού σταμάτησε μέ τήν ψύξη ή τήν ένωση τών σφαι-ρών.

»Βρήκα μιά σφαίρα, ακόμα εγκλωβισμένη μέσασέ μιαν αμετακίνητη μήτρα στάχτης, ή οποία μολο-νότι στερεοποιημένη ήταν πιό μαλακή κι άπό τήνπέτρινη σφαίρα. Αλλά άπό τις πιό πολλές ή μήτραείχε διαβρωθεί άφίνοντας τελείως έκθετα αυτά τάκειμήλια.

»Δέν ξέρω παρά μονάχα μιαν άλλη περιοχή όπουσυνέπεσε νά βρεθούν σφαίρες σέ ιζήματα στάχτης.Είναι κοντά στο Λος Αλαμος του Νέου Μεξικού,όπου έγώ και ό συνεργάτης μου Ρ. Α. Μπέλλεϋβρήκαμε εξι ομάδες σέ μιά περιοχή 500 τετραγω-νικών μιλλίων. Η μεγαλύτερη πέτρα πού μετρήσα-με είχε μονάχα δύο πόδια διάμετρο. Οί σφαίρεςτου Τζάλισκο ποικίλλουν σέ διάμετρο άπό δύοώς περισσότερο άπό 11 πόδια, και μάλλον είναιμοναδικές στον κόσμο».

Ετσι βρέθηκε ή λύση του μυστηρίου τών μεγά-λων πέτρινων σφαιρών, πού κρύες, κουρνιασμένεςκι απόμακρες στην Σιέρρα Ντ' Αμέκα - έδώ και40 εκατ. χρόνια μετακινήθηκαν άπό τή φλογερήπηγή τους.

Matthew W. Stirling

«Μονόλιθος χειροποίητος» λέει ό Δρ Σμίθ, εξετάζον-τας μιά πέτρινη μπάλλά 2 1)2 ποδών άπό τήν ΚόσταΡίκα, πού βρίσκεται τώρα στή μόνιμη συλλογή τουΕθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού. «Ο γρανιτέ-νιος βράχος ποτέ δέν συναντιέται στη φύση μέ τήμορφή μεγάλων τέλειων σφαιρών».

54

η κιβωτοςτου νωε

MARIO ZANOT

μετάφραση Κλειώ Κοασίν

Μια παγκόσμια αναζήτηση γιά τή μεγαλύτερη ουτο-πία (;) των εποχών. 'Υπάρχει παντού και πουθενά.Ε ν α δράμα πού σφράγισε την ιστορία του άνθρω-που στην έρευνά του γιά τις πηγές της γνώσης του.

Ας φανταστούμε τον εαυτόμας 5.000 ή 6.000 χρόνιαπ.Χ.» είπε ό Τζιοβάννιι

Γούντουαρντ, ένας νέος και αξιό-λογος γεωλόγος στους αφηρημέ-νους ακροατές του, πού είχαν έρθειμάλλον παρά τή θέληση τους στήδιάλεξη του περί του μεγάλου κα-τακλυσμού. Ηταν το 1757 και κα-νείς δέν σκέφτηκε ποτέ νά αμφι-σβητήσει ενα θέμα πάνω στο οποίοή ίδια ή εκκλησία κράτησε πάν-τοτε μιά ουδέτερη στάση. Κι ύστε-ρα, τί καινούργιο μπορούσε κα-νείς νά βρει σ' αυτήν τήν ιστο-ρία;

«Ας φανταστούμε μιά στιγμήότι βρισκόμαστε στην προϊστο-ρία», επανέλαβε ό Γούντουαρντ,σχεδόν ουρλιάζοντας, «Πάνω άπ'τά κεφάλια μας ό ουρανός σκο-τεινιάζει συνεχώς, έτσι όπως δένείχε ποτέ σκοτεινιάσει. Ο αέραςείναι γεμάτος στατικό ηλεκτρι-σμό, αρχίζει νά στέλνει με τρομε-ρές βροντές μάζες φωτιάς προς τήγή. Οί σκύλοι ουρλιάζουν, αλλάζώα τρέχουν νά ξεφύγουν μέσα σέαπερίγραπτη αταξία, μερικά πέ-φτουν, πατιούνται, ψοφούν, ενώάλλα στέκονται ακίνητα σάν κά-ποια μυστηριώδης δύναμη νά έχειαλλοιώσει τή ψυχική τους ισορρο-πία. Ο άνεμος άφού τρελά φύσηξεκαι κατέστρεψε τις ψάθινες καλύ-βες, σβήνει ξαφνικά αφήνοντας στήθέση του μιά βαριά σιωπή. Αρχί-ζει ή πρώτη πράξη εκείνης τής τρα-γωδίας, πού αργότερα θά γίνει ό

θρύλος όλων τών λαών της γής.Κανείς δέ θά μάθει ποτέ πόσος και-ρός πέρασε πριν το εκτυφλωτικόφως του κομήτη διασχίσει τόν ου-ρανό στον ορίζοντα. Κανείς δέν θάμπορέσει ποτέ νά νοιώσει τί αι-σθάνθηκαν, τί σκέφτηκαν, τήν ώραεκείνη οί ατυχείς προγονοί μαςπού είδαν τόν κομήτη νά προχωρείμέ φοβερή ταχύτητα προς τή γή».

Ο Γούντουαρντ έκανε μιά παύ-

ση, κοίταξε μιά στιγμή το ακροα-τήριο του, πού έγινε ξαφνικά προ-σεκτικό, σιωπηλό: «Ομως έγώ, συ-νέχισε, μέ τή βοήθεια τής επιστή-μης του αιώνα μας, τών παρατηρή-σεων και τών μελετών, θά προσπα-θήσω νά σας περιγράψω τήν γενό-μενη καταστροφή.

Δέ σώθηκε κανείς ;

»Η ουρά του κομήτη, πού ήτανμιά πελώρια μάζα διαλυμένου αε-ρίου ξαφνικά παγιδεύτηκε άπ' τήδύναμη έλξης του πλανήτη μας πούβρέθηκε έτσι μες στό σφιχτό αγκά-λιασμα τών θανατηφόρων αερίων.Σιγά - σιγά αυτοί οί ατμοί άρχι-σαν νά συγκεντρώνονται στά ανώ-τερα ατμοσφαιρικά στρώματα καιυγροποιούμενοι άρχισαν νά πέ-φτουν μέ συνεχώς αυξανόμενη ροήπρος τό έδαφος. Γιά σαράντα μέ-ρες και σαράντα νύχτες έβρεχε συ-νεχώς, χωρίς διακοπή, ένώ ό κο-μήτης έφτανε κάτω άπ' τή σελήνηκαι ένωνε τή δική του δύναμη έλ-ξης μέ αυτή τής σελήνης. Η συνε-χής και φοβερή πίεση τών δύο δυ-νάμεων, πάνω στην επιφάνεια τήςγης, αλλοίωσε τό σχήμα της άπότέλειο σφαιρικό σέ ελλειπτικό,Ανοιξαν πελώρια χάσματα πού με-γάλωσαν ακόμα περισσότερο εξαι-τίας τών θυελλών πού ενέσκηψαν.Κατόπιν, εξαιτίας τής μειωμένηςπλέον βαρύτητας τής γής, τά νεράτών ωκεανών άρχισαν νά απλώνον-ται παντού, βγάζοντας έκατομμύ-

Κάπως έτσι ή λαϊκή φαντασία περιέγραψε τήν Κιβωτό του Νώε.

55

ρια κυβικά μέτρα νερού, ψάρια,κοχύλια, κ.λπ.

»Κάθε ίχνος ζωής εξαφανίστηκεαπ' τόν πλανήτη. Τό νερό έμεινεακόμα γιά πολύ πάνω στην επιφά-νεια της γής, λιώνοντας μέταλλακαι άλατα καί σχηματίζοντας μιακαινούρια ϋλη. Μέ τήν απομάκρυν-ση του αστεροειδούς, ή βαρύτητατης γής ξαναγύρισε στα φυσιολο-γικά της όρια. Οι θάλασσες και οίποταμοί κυλούσαν πάλι στα νέαρήγματα και κενά, δίνοντας έτσικαινούρια όψη στη γη μας, πούγιά πολύν καιρό όμως έμεινε ενασώμα χωρίς ζωή μέσα στο διά-στημα».

Τις τελευταίες λέξεις του νεα-ρού νέου επιστήμονα ακολούθησεμιά παγερή σιωπή. Ο Γούντουαρντμάζεψε τά χαρτιά του και βγήκε.Φαινόταν ότι οί μελέτες και ή διά-λεξη του θά έμεναν γιά πάντα μέ-σα στό περιορισμένο περιβάλλονμιας αίθουσας γεμάτης σκεπτικι-σμό, μά δέν έγινε έτσι. Στό ακροα-τήριο μέσα ήταν και ό φιλόσοφοςΒεσάλνο Ακρέγιο, ό όποιος πρόσ-θεσε τις απόψεις του Γούντουαρντμέσα στις μελέτες του γιά τόν κατα-κλυσμό.

Αυτό ήταν ή αρχή της τύχηςτου Γούντουαρντ ή μάλλον τηςατυχίας του, γιατί ή πολεμική πού

Αυτές οί αρχαιότατες γραφές, ύψους σχεδόν 60 πόντων, βρέθηκαν τό 1916απ' τόν Αλέξανδρο Κούρ πάνω στό όρος Αραράτ. Διηγούνται τήν Ιστο-ρία του κατακλυσμού όπως είπε τριάντα χρόνια αργότερα ό δρ. Κιννα-μάν, γνώστης της γραφής των Σουμερίων.Κάτω: Ιδού ή Κιβωτός του Νώε, όπως φαίνεται σε μιά φωτογραφία πούτράβηξε ό αμερικανός Τζώρτζ Γκρήν τό 1952.

ξεσηκώθηκε εναντίον του τόν έφερ-νε πάντα στην πρώτη σειρά πολ-λών συζητήσεων και κουραστικώνδιαλέξεων. Ο γεωλόγος επέμενεχωρίς ενδοιασμούς ότι κανένας,απολύτως κανένας δέν μπόρεσε νάσωθεί άπ' τήν καταστροφή: όμως,πώς μπορούσε ένας «οποιοσδήπο-τε επιστήμονας» ν' αμφισβητήσειτά λόγια της Βίβλου;

Η υπόγεια κιβωτός

Μπαίνοντας κι εμείς στην πολε-μική κατά του Γούντουαρντ, πρέ-πει νά πούμε ότι ό τελευταίος δέναμφισβήτησε μόνο τό ιερό κείμε-νο, αλλά και τους σχετικούς θρύ-λους της δημιουργίας και τής κατα-στροφής της. Αυτοί οί θρύλοι ανή-κουν στην πνευματική κληρονομιάπολλών λαών και έχουν όλοι τόίδιο κοινό σημείο, δηλαδή ένανάνθρωπο πού σώζει τόν εαυτό τουκαι τους σπόρους τής ζωής άπ' τήνκαταστροφή. Πρέπει νά προσθέ-σουμε ότι μερικοί άπ' αυτούς τουςθρύλους συμφωνούν απόλυτα, ένώάλλοι δέν συμπίπτουν ακριβώς. Αςμιλήσουμε γιά μερικούς: Ο Εβραϊ-κός μύθος και αυτός των Χαλδαίωνμας περιγράφουν μιά κιβωτό. Ηπρώτη, αυτή του Νώε, είχε λέει300 κυβικά μάκρος, 30 υψος και 50φάρδος.Η δεύτερη, κατασκευάστη-κε, λέει ό θρύλος άπ' τόν Θεό Εα,του Ούτναπιστίμ, είχε μήκος 12 ίκνφάρδος 18 και ύψος 10 γκάρ. Ολεςαυτές οί μεζούρες μετατρεπόμενεςστό δικό μας μετρικό σύστημα αν-ταποκρίνονται ακριβώς σε 158 μέ-τρα μάκρος, 27 μ. φάρδος και 17 μ.

56

ύψος. Οί θρύλοι λέγουν αντιστοί-χως ότι μετά τον κατακλυσμό οίβάρκες κάθισαν, ή πρώτη πάνωστό όρος Αραράτ και ή δεύτερηστο όρος Νιζίρ, Σήμερα, επιφα-νείς μελετητές υποστηρίζουν ότιπρόκειται γιά τό ίδιο βουνό.

Για κατακλυσμό μιλάει και τόιερό κείμενο του Ζέντ - Αβέστα,πού γράφτηκε όπως πιστεύεται άπότόν Ζαρατούστρα και όπου ό ΘεόςΑουρα Μάζντα λέγει στον Ιμα:«Θάρθη ένας μεγάλος χειμώναςστον αχάριστο κόσμο και απ' τάσύνεφα θά πέσουν χιόνια πάνω στάψηλά βουνά του Αρβι. Η γη τώραανθίζει, είναι εύφορη. Ομως μετάαπ' αυτόν τόν χειμώνα, όταν λιώ-σουν τά χιόνια δέν θά μπορούν νάσπείρουν εκεί πού τώρα απλώνεταιη πρασινάδα. Γι' αυτό πρέπει νάετοιμάσεις μιά γερή κατοικία, μεαποθήκη και αυλή και εκεί νά μετα-φέρεις τό σπέρμα όλων των γυναι-κών καί όλων των ανδρών πού εί-ναι ψηλοί καί όμορφοι, όλα τά εί-δη τών ζώων και τους σπόρουςτους πιό εύωδιαστούς». Ο Ιμαέκανε αυτό πού πρόσταξε ό βασι-λιάς καί υστέρα τό χιόνι άρχισε νάπέφτει καί ό λευκός μανδύας σκέ-πασε όλη τή γη καί όλα τά ζων-τανά χάθηκαν.

Σ' αυτή τήν περίπτωση ή κατα-στροφή ήρθε μέ τή μορφή του πά-γου, καί εδώ ο Ιμα δεν κατασκεύα-σε ένα πλοίο αλλά ένα υπόγειο κα-ταφύγιο όπου παρέμεινε γιά πάραπολύν καιρό. Τό κείμενο ακριβώςμιλάει γιά «πολλούς χειμώνες».Ομως ποια είναι ή αρχή του θρύ-λου; Ο Ζαρατούστρα έζησε τήνεποχή του μεγάλου χαλδαικού πο-λιτισμού. Είναι προφανές καί πολύπιθανό ότι τό κείμενο αναφέρεται

στην εποχή τών παγετώνων, πούχρονολογούνται κατά τό τέλος τηςτρίτης περιόδου.

Ο κόκκινος κομήτης

Πολύ ενδιαφέρουσα επίσης είναιή περιγραφή του κατακλυσμούσταύς κατοίκους τής Φορμόζας καιστους Ινδιάνους της Αλάσκας. Οίπρώτοι διηγούνται, ότι ό βασιλιάςΠερέν ειδοποιήθηκε άπό τους θεούςότι τό νησί θά πλημμύριζε νερό.«Οταν θά δής ενα κόκκινο σημά-δι πάνω άπ' τά είδωλα, — τί νάεννοεί άραγε μέ τό κόκκινο σημά-δι, ίσως ενα κόκκινο κομήτη; —τότε νά φύγεις προς τή θάλασσαμέ τήν οικογένεια σου γιά νά σω-θείς».

Μάταια ό άρχοντας προσπάθησενά πείσει τους υπηκόους του νά πά-ψουν τήν αμαρτωλή ζωή τους. Ε-κείνοι τόν περιγέλασαν, όπως ακρι-βώς συνέβη μέ τό Νώε. Καί μιάνύχτα, τό κόκκινο στίγμα φάνηκε.Ο Περέν πήρε στή βάρκα του τήνοικογένεια του καί απομακρύνθηκεενώ τά νερά της θάλασσας έπνι-γαν όλους τους κατοίκους. Στήνπερίπτωση αυτή, ας θυμηθούμε έναμοναδικό περιστατικό. Στό ίδιονησί στις 12 Μαΐου 1772 έγινε έ-νας φοβερός σεισμός καί τά νεράσηκώθηκαν σέ τόσο ψηλά κύματαώστε τό σκέπασαν εντελώς γιά 12ολόκληρες ώρες.

Γιά τήν φυλή Χάιντα αντίθετα,ό κατακλυσμός παρουσιάζεται συμ-βολικά σέ ενα μνημείο—του οποίουτό σκληρό γλυπτό συνθέτει όλητήν ιστορία—πού είναι γνωστόμέ τήν ονομασία «Κα - μαρόλας»— τό πουλί της βροντής. Τό φτε-ρωτό όν — περίεργα όμοιο μέ αυτά

To Κα-μα-ρολας τών Ινδών: τά γλυ-πτά, τά σχέδια μέ τό πουλί τής_βροντής μας θυμίζουν παλιές πα-ραδόσεις.

τών αρχαίων Αιγυπτίων — παρου-σιάζει τόν δημιουργό, όπου τόφως τών ματιών του είναι ή αστρα-πή, τό φτερούγισμα του η βροντή,ενώ άπ' τή ράχη του κατρακυλάή βροχή που σκεπάζει τόν κόσμο.Τά διακοσμητικά γλυπτά του είναιφτιαγμένα άπό ουρά φάλαινας—ήοποία γιά τους Ερυθρόδερμους ό-πως γιά τους άτλαντο-έλληνες είναιτό πρώτο πλάσμα πού βασιλεύειστον κόσμο. Στό μέσο του ύψουςτου βλέπουμε τόν «άνθρωπο μέ τόατσάλινο κεφάλι», πού θρυλείταιότι είναι ό θεμελιωτής της φυλήςτών Χάιντα, νά κρατά ένα άκόντιοστραμμένο εναντίον της φάλαι-νας. Οταν τά νερά πλημμύρισαντή γη, λένε οί Θεοί φοβήθηκανγιά τή ζωή του προστατευομένουτους — ακριβώς τό πρόσωπο γιάτό όποίο μιλήσαμε — καί γιά νάτόν σώσουν τόν μεταμόρφωσαν σέσολομό, ξανακάνοντας τον άνθρω-πο πάλι μετά τήν καταστροφή. Στόσημείο αυτό φανερώνεται τό που-λί της βροντής: «Θά σέ βοηθήσωνά ξαναοργανώσεις τή φυλή σουτου είπε καί θά σέ προστατεύωπάντοτε».

Αυτός ό θρύλος, πλούσιος σένόημα καί συμβολισμούς είναι έναςάπ' τους παλαιότερους πού γνωρί-ζουμε, Και τόν ξανασυναντάμε μέ

57

Η επιβλητική κορυφή του όρους Αραράτ.

τόν άνθρωπο ψάρι τόσο στην Περ-σία όσο και στις Ινδίες. Πώς έξη-γούνται άραγε αυτές οί παράξενεςσυμπτώσεις; Είναι μιά ερώτησηστην οποία πολλοί προσπάθησαννα δώσουν απάντηση. Πάνω σ' αυ-τό τό θέμα γράφτηκαν πάνω από80.000 έργα, μεταφράστηκαν σέ 72γλώσσες και αναρίθμητοι επιστή-μονες προσπάθησαν να ρίξουν φωςστην ύπαρξη της Κιβωτού τουΝώε.

Τό μεγάλο μυστικό

Η πρώτη αποστολή πού γνωρί-ζουμε έγινε γύρω στά 1586. Αξί-ζει τόν κόπο νά μιλήσουμε γι' αυ-τήν, γιατί σκοπός της κυρίως ήτανν' αποδείξει ότι ή περίφημη επι-βίβαση στην Κιβωτό ήταν απλώςένας μύθος.

58

Τρεις Αγγλοι επιστήμονες τήνοργάνωσαν. Ησαν άθεοι, και έπίπλέον υποστηρικτές του μακαρίτηπιά Τζιοβάννι Γούντουαρντ. Θά ψά-ξουμε στό όρος Αραράτ, πιθαμήπρος πιθαμή, άπ' τή ρίζα ώς τήνκορυφή, είπαν. Είμαστε σίγουροιότι κανείς δέν είχε τήν δυνατότητανά σωθεί άπ' τό φοβερό εκείνο κα-τακλυσμό.

Οι έρευνες άρχισαν άπ' τό μικρόχωριό του Ντογκουμπαγιαζίτ στηνΚεντρική Ανατολία πάνω άπ' τόόποιο υψώνεται μεγαλειώδες τό ό-ρος Αραράτ, μέ τά 5.160 μέτρατου. Οταν ό σκοπός τής αποστολήςέγινε γνωστός, οί ντόπιοι αρνή-θηκαν νά συνοδεύσουν τους ερευ-νητές. Γιά τους Αρμένιους, τόόρος Αραράτ είναι ίερό άπό αιώ-νες, άπ' τήν εποχή πού ένας βοσκόςκατέβηκε γεμάτος χαρά και είπε

ότι είδε τήν Κιβωτό.Κανείς δέν μπορεί νά περιπλα-

νηθεί εκεί πάνω αν δέν έχει τήνκαρδιά καθαρή σάν τό χιόνι, γιατίάλλοιώς δέν θά μπορέσει ποτέ νάξαναβρεί τό δρόμο του γυρισμού,είπε στους τρεις άγγλους ένας γέ-ρος. Εκεί πάνω πού τελειώνει τόβασίλειο των βοσκών, όπου όλοςό ορίζοντας είναι άπό πάγο, βρί-σκεται ή μεγάλη βάρκα περιτριγυρισμένη άπό χιλιάδες πετρωμέναζώα. «Μύθοι και μύθοι», απάντη-σαν οί Εγγλέζοι, «Ακολούθησεμας και θά στό αποδείξουμε». Οάνθρωπος πείστηκε και μαζί μέ τόγιό του άρχισαν τήν άνάβαση Οιέξερευνητές περπάτησαν κάμποσεςμέρες, πάνω στό απάτητο χιόνι,κι ενώ έχασκαν κάτω φοβεροί γκρε-μοί έφτασαν κάποτε στό χείλοςενός μεγάλου χάσματος. Στό βάθοςδιακρινόταν καθαρά τό μυθικό σκά-φος.

Μετά άπ' ένα αίσθημα βαθιάςαπογοήτευσης οί Εγγλέζοι, εκτόςεαυτού, απεφάσισαν νά αποσιωπή-σουν τήν ανακάλυψη. Σκέφτηκανστην αρχή νά σκοτώσουν τόν αρ-μένιο οδηγό τους αλλά ό φόβοςμήπως δέ βρουν τό δρόμο του γυρι-σμού τους έκανε ν' αλλάξουν γνώ-μη. Τόν όρκισαν λοιπόν νά κρα-τήσει τό στόμα του κλειστό, απει-λώντας τον ότι θά τόν σκοτώσουναν έλεγε τό παραμικρό γι' αυτόπού είδαν. Μετά άπό πολλά χρό-νια, στή διάρκεια τών οποίων κα-νείς δέν άκουσε ποτέ τίποτα, γι'αυτήν τήν αποστολή, ή εφημερίδα«Λός Αντζελες Τάιμς» δημοσίευ-σε τά λόγια ενός γέρου, πού ετοι-μοθάνατος πλέον, ορκιζόταν ότιγνώριζε πού ήταν ακριβώς ή Κι-βωτός του Νώε.

Ομως, είχε περάσει πολύς και-ρός άπό τότε, και κανείς δέν πίστευεστά λόγια του, μέχρι πού μιά μέρατου 1862 ό Χάρολντ Ν. Ούΐλλιαμς,ιδιοκτήτης μιας κλινικής στό Αν-γκουϊν τής Καλιφόρνιας, άκουσετά ίδια λόγια άπό έναν άρρωστοπού πλησίαζε στό τέλος του. Οάνθρωπος αυτός ονομαζόταν ΧάτζΓεράμ και ήταν ό γυιός του γέρουπού είχε κι αυτός συνοδέψει τουςεγγλέζους εξερευνητές πάνω στόβουνό.

Πολλές αποστολές οργανώθηκαντότε. Τό 1887 ό πρίγκηψ Νούρρι,άρχιδιάκονος τής Βαβυλωνίας καιαποστολικός αρχηγός τών νεστο-ριανών χριστιανών, είπε ότι είδετήν κιβωτό, ή μύτη τής οποίαςέβγαινε πάνω άπ' τους πάγους σέ3.900 μέτρων και ότι μπήκε και

στο εσωτερικό της. Το 1916 ό ρώ-σος πλοίαρχος Ροσκοβίσκυ, έγρα-φε στο σημειωματάριο της πολε-μικής αναφοράς του, ότι κατά τηνδιάρκεια μιας ανιχνευτικής απο-στολής στην Αρμενία, έγιναν αν-τιληπτά τά απομεινάρια ενός μο-ναδικού λειψάνου πλοίου στά νό-τια πλάγια του Αραράτ. Τόν ίδιοχρόνο ό στρατηγός ΑλεξάντερΑ. Κούρ, ένας άπ' τους μεγαλύ-τερους εντομολόγους τότε, ανα-κάλυπτε στο ίδιο βουνό κάτι αρ-χαιότατες γραφές πάνω στό βρά-χο, σουμερικών χαρακτήρων καιύψους 60 πόντων περίπου. Μετάαπό μήνες μελέτης κατόρθωσε νάτά μεταφράσει. Ηταν ή διήγησητής ιστορίας του κατακλυσμού.

Δέκα τρία χρόνια αργότερα, μίαάλλη σπουδαία είδηση προστέθη-κε στις προηγούμενες: στην Ούρ,τής Χαλδαίας, ό καθηγητής Λεο-νάρδος Ούλλεϋ, ανακάλυψε, μετάάπό πολλές ανασκαφές πού έγι-ναν στην μεσοποταμιακή αυτή πε-ριοχή, τήν αναμφισβήτητη γεωλο-γική απόδειξη του παγκοσμίου κα-τακλυσμού.

Αραράτ και μηχανορραφίες

Παρ' όλες τις αποδείξεις, τάστοιχεία δέν ήταν πλήρη. Επρε-πε νά υπάρξει και μια αποφασιστι-κή απόδειξη.

Ο Φερνάν Ναβαρρά, ένας εργο-στασιάρχης του Μπορντώ, κατα-λαβαίνει καλά αυτή τήν ανάγκη.Από μικρός ονειρευόταν νά βρειτήν Κιβωτό και άπό χρόνια παρα-κολουθούσε τις προσπάθειες και τάμέχρι τότε αποτελέσματα. Τό 1952μπόρεσε νά οργανώσει τήν πρώτηαποστολή του, ή οποία όμως απέτυ-χε. Ξαναδοκίμασε μετά τρία χρόνια,μαζί με τόν γυιό του Ραφαήλ καιτόν Αχμέτ Τουράν μέλος του συλ-λόγου των τούρκων αλπινιστών ο-δηγών.

Αφού περπάτησαν αρκετές μέ-ρες, ό Ναβαρρά έφτασε στό χείλοςμιας μεγάλης ρωγμής, στό βάθοςτής οποίας νόμισε ότι διέκρινεκάτω άπό ένα παχύ στρώμα πάγου,ένα παράξενο σχήμα. Χωρίς εν-δοιασμό δέθηκε μ' ένα σχοινί γύρωάπ' τή μέση και κατέβηκε στό χά-σμα. Οταν ξανανέβηκε έλαμπε ο-λόκληρος. Στό χέρι του κρατούσεένα κομμάτι ξύλο μήκους ένάμισυμέτρου περίπου πού πίστευε ότιήταν δουλεμένο στό χέρι. Οτανγύρισε πίσω στην πατρίδα του, τόέδωσε νά τό εξετάσουν οί ειδικοίτών Πανεπιστημίων τής Μαδρίτης,

Η νεώτερη αποστολή στό Αραράτ οργανώθηκε άπό τήν Εταιρεία Προϊ-στορικών Μελετών. Στή φωτογραφία μία φάση άπό τήν ανάβαση.

του Μπορντώ, τών Παρισίων, τήςΝέας Υόρκης, και τής «SearchFoundation» τής Νέας Υόρκης,τής οποίας ό πρόεδρος Ράλφ Κρά-ουφορντ, δήλωσε ότι μετά τήν εξέ-ταση πού έγινε μέ τή μέθοδο τουραδιενεργού άνθρακα 14, τό ξύλοήταν ηλικίας 4.000 ή 5.000 χρό-νων π.Χ. μέ τήν παρατήρηση ότιτό είδος του ξύλου — GuerciaLencobalenus — δέν υπάρχει πάνωστό Αραράτ. Αυτό ήταν ό θρίαμ-βος του Ναβαρρά. Οργάνωσε έναπροσωπικό μουσείο και έγραψετό βιβλίο: «Βρήκα τήν Κιβωτότου Νώε» προγραμμάτισε μιά με-γάλη αποστολή πού θά του επέ-τρεπε νά φέρει στό φώς όλη τήβάρκα, πού ήταν κρυμμένη κάτωάπ' τους πάγους. Τό 1970, τό μεγα-λεπήβολο σχέδιο βρήκε υποστη-ρικτές και χρηματοδότες: ένα εκα-τομμύριο δολλάρια διατέθηκαν έκμέρους τής Search Foundation, σέμιά αμερικανική αποστολή, μέ σκο-πό νά λιώσουν τους πάγους — σέμήκος 150 μέτρων και πλάτος 33 μ.—και νά τραβήξουν τά νερά μεένα πολύπλοκο σύστημα αντλίας.

Μά ή αποστολή όταν έφτασεστην Αγκυρα δέν μπόρεσε νά συ-νεχίσει. Η τουρκική κυβέρνησηαρνήθηκε τις σχετικές άδειες γιά

λόγους «ειδικής ασφαλείας», λόγωτής θέσης του Αραράτ, πού βρί-σκεται μεταξύ τών συνόρων Τουρ-κίας και Σοβιετικής Ενωσης καιέχει θεωρηθεί στό μεγαλύτερο μέ-ρος του ώς «στρατιωτική ζώνη».

Η μοναδική ερευνητική ομάδαπού κατώρθωσε τόν ίδιο χρόνονά αναρριχηθεί στό μυθικό όροςήταν ιταλική. Στήν ομάδα ανήκεκαι ό Αχμέτ Τουράν, ό οδηγόςπού είχε συνοδεύσει τόν Ναβαρράστήν επιτυχημένη αποστολή του1955. Αυτός δήλωσε ότι τό κομμά-τι του ξύλου δέ βρέθηκε στό Αρα-ράτ αλλά τό είχε πάρει μαζί του όΝαβαρρά άπ' τό Παρίσι. Αλλεςπηγές λένε ότι ή Search Founda-tion υπήρξε μόνο στά χαρτιά καιότι ό σκοπός τής αποστολής κάθεάλλο παρά αρχαιολογικός ήταν.

Αλλα τέλος πάντων, υπάρχει ήόχι ή Κιβωτός του Νώε; Κανείςμέχρι στιγμής δέν μπορεί νά δώ-σει απάντηση στό ερώτημα. Ανόμως υπάρχει, όπως υπάρχει πάν-τοτε μιά μικρή έστω δόση άλή-θειας σέ κάθε θρύλο, ή λύση βρί-σκεται ίσως μόνο στό νά εξηγή-σουμε σωστά τό μήνυμα πού οίπρογονοί μας θέλησαν νά μας αφή-

σουν.Mario Zanot

59

ΠΥΡΑΥΛΟΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑΜΕ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΟΥ

ΦΩΤΟΣ

Υπάρχει ενα όριο πού είναι δύσκολο, αν όχι απίθανο, νά το διαβεί όάνθρωπος. Το όριο της ταχύτητας του φωτός 300.000 χιλιομ. τό δευ-τερόλεπτο. Θά μπορέσουμε νά τό νικήσουμε; Προς τό παρόν είναι απί-θανο η μάλλον τελείως αδύνατο.

Τ ό πρόβλημα των μεσοαστρι-κών πτήσεων αποτελούσεπάντα τό αγαπημένο θέμα

τών συγγραφέων επιστημονικήςφαντασίας. Τώρα όμως άρχισανκαι οι επιστήμονες νά ασχολούν-ται μέ τό ίδιο πρόβλημα για νάβρουν τήν λύση του.

Οί πλησιέστεροι αστέρες απέ-χουν από τόν Ηλιο μερικά ετηφωτός. Ορισμένοι εκ τών άστ-ρων αυτών, ό αστέρας του Μπάρ-ναρντ, ό ε του Ηριδανού και ό ττου Κήτους, περιβάλλονται, ώςφαίνεται, από πλανητικά συστήμα-τα, αποτελούμενα από πλανήταςδιαφόρων μεγεθών. Ενα άστρό-πλοιο επιστημονικής αποστολής,τό όποιο θά ξεκινήσει γιά νά εξε-ρευνήσει ενα άπό τά πλησιέστεραπλανητικά συστήματα, πρέπει νάέχει μεγίστη ταχύτητα, πού θά πλη-σιάζει τήν ταχύτητα του φωτός.Μόνο έτσι θά μπορέσει νά επιστρέ-ψει στή Γή κατά τή διάρκεια τήςζωής μιας γενεάς τών αστροναυ-τών. Αί βραδείαι μεσοαστρικαί πτή-σεις μέ μεγίστη ταχύτητα, πολύμικρότερη άπό τήν ταχύτητα τουφωτός, θά είναι μακραί καί εις τάςπτήσεις αύτάς θά πρέπει νά συμ-μετέχουν άρκεταί γενεαί αστροναυ-τών ή νά βυθίζεται τό πλήρωμαεις τήν άναβίωσιν. Η δευτέρα πε-ρίπτωση είναι περισσότερον πρα-γματοποιήσιμη υπό τό πρίσμα τήςσυγρόνου επιστήμης.

'Η μεσοαστρτκή- πτήση θά χα-ρακτηρίζεται βραδεία, εάν ή μεγί-στη ταχύτης του άστροπλοίου δένυπερβαίνει τά 0,2 τής ταχύτητοςτου φωτός. Η κίνηση τών μικρο-σωματιδίων μέ ταχύτητες πού πλη-σιάζουν τήν ταχύτητα του φωτός,υποτάσσεται εις τήν ρελατιβιστι-κή μηχανική του Αϊνστάιν. Στηνεπιστημονική φιλολογία θεωρητι-κά εξετάζονται τώρα τρεις τύποι

60

άστροπλοίων, ό πρώτος τύπος, πούπρότεινε ό Ι. Ακκερετ, μπορεί νάονομαστεί ρελατιβιστικός πύραυ-λος και μπορεί νά κινήται μέ θερ-μοπυρηνική ενέργεια ή ενέργειατών ιόντων. Η χρησιμοποίηση ό-μως- χημικών ή πυρηνικών καυσί-μων γιά τους ρελατιβιστικούς (κι-νούμενους μέ ταχύτητα τής τάξεωςτου φωτός) πυραύλους είναι ασύμ-φορος λόγω τής άνεπαρκούς ποσό-τητας τής εκλυομένης ενέργειας. Οθερμοπυρηνικός ρελατιβιστικός πύ-ραυλος φέρει μαζί του αποθέματαυδρογόνου, πού μετατρέπεται στοναντιδραστήρα σέ ήλιον. Ετσι γιάτήν κατασκευή του πυραύλου αυ-του πρέπει πρώτα απ' όλα νά πρα-γματοποιηθεί μία ελεγχόμενη θερ-μοπυρηνική αντίδραση μέ τους αν-τίστοιχους αντιδραστήρες. Η ώσηδημιουργείται άπό τό υψηλής θερ-μοκρασίας πλάσμα του ηλίου.

Ο δεύτερος τύπος άστροπλοίου,πού πρότεινε ό Ε. Ζένγκερ, ονο-μάζεται συνήθως φωτονικός πύραυ-λος. Η χρησιμοποίηση χημικών,πυρηνικών ή θερμοπυρηνικών καυ-σίμων στή περίπτωση αυτή δεν έχεινόημα. Ας υποθέσουμε ότι στόάστρόπλοιο, αυτό τοποθετείται αε-ριωθούμενος κινητήρας έκμηδενί-σεως της ύλης8 ό πύραυλος θά πε-ριέχει αποθέματα ύλης (επί παρα-δείγματι, υδρογόνου) και άντιύλης(επί παραδείγματι, άντι-ύδρογόνου),καθώς και αντιδραστήρα εκμηδένι-σης μέ μαγνητικό πεδίο. Γιά τή δη-μιουργία του φωτονικού πυραύλουπρέπει πρώτα νά μάθουμε νά παίρ-νουμε και νά συντηρούμε γιά πολύχρόνο τεράστιες ποσότητες άντι-ύλης, νά πραγματοποιούμε κατευ-θυνόμενη αντίδραση εκμηδένισηςκαι νά κατασκευάσουμε αντιδρα-στήρες εκμηδένισης. Τό μαγνητικόπεδίο προσδίδει στην γάμμα-άκτι-νοβολία, πού προκύπτει άπό τήν

εκμηδένιση τής ύλης και της άντι-ύλης κατευθυνόμενο χαρακτήρα.Η ώση δημιουργείται άπό τόν χεί-μαρρο τών γάμμα φωτονίων, πούαπορρέει άπό τά άκροφύσια τουκινητήρος μέ ταχύτητα ίση μέ τήνταχύτητα του φωτός. Γιά τήν κατα-σκευή του φωτονικού πυραύλου,πρέπει νά ύπερνικηθούν πολλά εμ-πόδια και δυσκολίες (λήψη καισυντήρηση) τής άντιύλης, δημιουρ-γία γάμμα φωτονικής ώσεως μέ τήνεπίδραση του μαγνητικού πεδίουεπί του μίγματος τής ύλης και τήςάντιύλης στον αντιδραστήρα εκ-μηδένισης). Ο φωτονικός πύραυ-λος είναι πιο περίπλοκος άπό τονθερμοπυρηνικό.

Ισως στό μέλλον νά καταστείδυνατή ή πραγματοποίηση άλυσσι-δωτής αντίδρασης για τήν λήψηάντιύλης και ή κατασκευή γιάτόν φωτονικό πύραυλο ειδικού αν-τιδραστήρα, όπου θά παράγεται συ-νεχώς και σέ μικρές σχετικά ποσό-τητες άντιύλη γιά τήν αδιάκοπητροφοδότηση του αντιδραστήραεκμηδένισης. Ο Ρώσος επιστήμωνΜπ. Κ. Φεντιούσιν γράφει στό πε-ριοδικό Ζεμλιά ι Βσελέξναγια»τής σοβιετικής Ακαδημίας Επι-στημών, ότι ή ιδέα αυτή είναι άξιαιδιαίτερης προσοχής, γιατί έπιλύει-το δυσκολώτατο πρόβλημα τής μα-κράς συντήρησης τεραστίων ποσο-τήτων άντιύλης, εντός του φωτο-νικού πυραύλου.

Ο τρίτος τύπος άστροπλοίου,πού προτείνει ό Ρ. Μπούσαρ, ονο-μάζεται μεσοαστρικό αεροπλάνο.Επί του άστροπλοίου τοποθετεί-ται μία οθόνη, ή οποία συλλέγειτό μεσοαστρικό υδρογόνο και τόκατευθύνει στον θερμοπυρηνικό αν-τιδραστήρα, όπου μετατρέπεται σέήλιον. Η ώση δημιουργείται κατάτόν ίδιο τρόπο, όπως και στον θερ-μοπυρηνικό ρελατιβιστικό πύραυ-

λο. Επειδή σ' ένα κυβικό έκατο-στόμετρο του μεσοαστρικού χώρουπεριέχεται κατά μέσον όρο εναάτομο υδρογόνου, ή οθόνη πρέπεινά έχει τεράστιες διαστάσεις, υπο-λογιζόμενες σέ χιλιάδες χιλιόμε-τρα. Τό μεσοαστρικό αεροπλάνογιά τόν λόγο αυτό θά είναι περισ-σότερο ογκώδες άπό τους ρελατι-βιστικούς πυραύλους. Τό πλεονέ-κτημα όμως στην περίπτωσι αυτήείναι ή απουσία άντιύλης.

μως αντί της τεράστιας οθόνης,κατασκευασμένης άπό κάποια ύλη,νά δημιουργηθούν γύρω άπό τό με-σοαστρικό αεροπλάνο ισχυρά μα-γνητικά πεδία, πού θά συλλέ-γουν τό μεσοαστρικό υδρογόνο καιθά τό κατευθύνουν στον θερμοπυ-ρηνικό αντιδραστήρα. Τούτο όμωςαποτελεί μία θεωρητική μόνο λύση,γιατί είναι άγνωστο πώς θά δη-μιουργηθούν τέτοια πεδία στο απώ-τατο μέλλον.

Ενας πύραυλος φωτονίων, όπως μπορούμε νά τόν φανταστούμε σήμερα.1 - Κάτοπρο, 2 - Βοηθητικός κινητήρας, 3 - Δεξαμενή άντιύλης, 4 - Δεξα-μενή ύλης, 5 - Παραπέτασμα γιά την προστασία του πληρώματος άπότην ακτινοβολία, 6 - Θάλαμος πληρώματος και εργαστήριο, 7 - Πύραυλοςάνεμοπλάνου γιά την εξερεύνηση των πλανητών και την επιστροφή στη Γή.

Οι μεγάλες διαστάσεις της οθό-νης, πού απαιτούνται γιά τήν συλ-λογή του υδρογόνου, δεν θά επι-τρέψουν τήν κατασκευή του μεσοα-στρικού αεροπλάνου ακόμα και στόαπώτατο μέλλον. Θά μπορούσε ό-

Οί επιστήμονες έχουν ήδη επε-ξεργασθεί τή γενική θεωρία τώνρελατιβιστικών πυραύλων. Οί υπο-λογισμοί όμως μας πείθουν ότι ήχρησιμοποίηση του θερμοπυρηνι-κού καυσίμου δέ θά μας επιτρέψει

νά έχουμε ταχύτητες εκροής τηςτάξεως του φωτός. Οί ταχύτητες τηςτάξεως του φωτός μπορούν νά έπι-τευχθούν σέ ρελατιβιστικό πύραυ-λο μέ αντιδραστήρα εκμηδένισης.Αυτό δείχνει τή μεγάλη σημασίατής κατευθυνόμενης αντίδρασηςτης εκμηδένισης γιά τις μεσοαστρι-κές πτήσεις.

Ας φανταστούμε ενα πολυώροφορελατιβιστικό ή φωτονικό πύραυ-λο, προορισμένο νά πραγματοποιή-σει ενα μεσοαστρικό ταξίδι μετ'επιστροφής. Ο πρώτος όροφος δί-νει στον πύραυλο τή μεγίστη ταχύ-τητα και ο δεύτερος τίθεται σέ λει-τουργία γιά νά επιβραδύνει τήν κί-νηση του κοντά στό πλανητικό σύ-στημα πού επελέγη προς εξερεύνη-ση. Ο τρίτος όροφος χρησιμο-ποιείται γιά τήν επίτευξη τής μεγί-στης ταχύτητας στον δρόμο τήςεπιστροφής και ό τέταρτος γιά τήν«τροχοπέδηση» κοντά στή Γή. ΣτήΓή επιστρέφει μόνο τό τμήμα εκεί-νο του άστροπλοίου, πού φέρει τόπλήρωμα. Η ρελατιβιστική πυραυ-λοδυναμική μας δίνει τή δυνατότη-τα νά υπολογίσουμε τή μάζα ενόςτέτοιου άστροπλοίου κατά τήν εκ-κίνηση. Οί υπολογισμοί δείχνουνότι οί θερμοπυρηνικοί ρελατιβιστι-κοί πύραυλοι είναι κατάλληλοι μό-νο γιά βραδείες μεσοαστρικές πτή-σεις, ενώ οί φωτονικοί και οί ρελα-τιβιστικοί πύραυλοι τών ιόντων, εί-ναι κατάλληλοι γιά μικρές και με-γάλες ταχύτητες. Οί φωτονικοί πύ-ραυλοι όμως άπαιτούν τεράστιες ποσότητες άντιύλης. Γι' αυτό οι ει-δικοί πιστεύουν ότι ή κατασκευήτους στό μέλλον είναι λιγώτεροπιθανή. Η γνώμη αυτή στηρίζεταιβέβαια στις σύγχρονες τεχνολογι-κές αντιλήψεις γιά τή λήψη καιτήν συντήρηση τής άντιύλης.

Ποιο άστρόπλοιο πρέπει νά επι-λεγεί; Σύμφωνα μέ τά δεδομένατής συγχρόνου επιστήμης, περισ-σότερες πιθανότητες γιά κατασκευήέχουν οί ρελατιβιστικοί (μή φωτο-νικοί) πύραυλοι. Εξαιρούνται καιτά μεσοαστρικά αεροπλάνα. Πρέ-πει όμως νά συνεχιστεί ή επεξεργα-σία τής θεωρίας τών ρελατιβιστι-κών και φωτονικών πυραύλων καιή αναζήτηση νέων τρόπων πραγμα-τοποίησης τών μεσοαστρικών πτή-σεων. Αί έρευναι αύταί πρέπει νάσυνδέονται πάντα μέ τή μελέτη τήςμικροδομής του χώρου και του χρό-νου. Στό μέλλον θά αποδειχτεί εάνείναι δυνατές οί μεσοαστρικές πτή-σεις, τις όποίες, προς τό παρόν,δέν μπορούμε νά θεωρούμε μή πρα-γματοποιήσιμες.

61

Η ΖΩΝΤΑΝΗ ΣΙΒΗΡΙΑ

Στίς όχθες του Ανγκαρα, του ποταμού πού δια-σχίζει την κεντρική Σιβηρία, έγινε μια ανακάλυψημεγάλης επιστημονικής αξίας. Πρόκειται για στοι-χεία πού αποδεικνύουν ότι εδώ είχαν εγκατασταθείάνθρωποι πριν άπό 150 έως 200 χιλιάδες χρόνια.Η ανακάλυψη ανέτρεψε όλες τις θεωρίες των ειδικώνκατά τις όποιες αναφέρεται ότι ή Σιβηρία κατοική-θηκε, μόνο πριν 20 χιλιετίες.

Ολα πρέπει νά αναθεωρηθούν λοιπόν, όσον αφοράτην ιστορία του παρελθόντος της άχανούς αυτής περιο-χής της Ρωσίας. Οι ερευνητές ρίχτηκαν με ενθουσια-σμό στη δουλειά, δικαιολογημένα άλλωστε, με τόσοαξιόλογα ευρήματα. Οι αρχαίοι Σιβηριανοί δεν άφη-σαν μόνο μερικά ίχνη γιά τους μετέπειτα, αλλά μαςάφησαν και μηνύματα με υπέροχα σκαλίσματα στουςβράχους. Θά χρειαστούν όμως χρόνια γιά νά ερευνη-θεί όλη ή περιοχή πού εκτείνεται σε ακτίνα τεσσάρωνχιλιομέτρων.

Και οί άλλες ανατολικές χώρες δεν παραλείπουννά μας στέλνουν αρχαιολογικά νεότερα. Στήν Κίναπ.χ. σχεδόν καθημερινά έρχονται στο φως ίχνη τουπαρελθόντος. Μιά άπ' τις σπουδαιότερες ανακαλύψειςείναι και αυτή της Ταϊέχ (Tayeh) στήν κεντρική επαρ-χία της Ούπέχ, (Hupeh) όπου βρέθηκαν εργαλείαχρονολογούμενα άπό 200 ή 300 χιλιάδες χρόνια.

Θάρθει ή στιγμή πού τά βιβλία μας, τώρα πολύκλειστά στίς καινοτομίες, θά υποστούν μιά αυθεντικήεπανάσταση στήν υλη τους.

ΤΡΕΛΟ ΦΕΓΓΑΡΙ

Είναι αλήθεια ότι ό δορυφόρος μας επηρεάζει τιςανθρώπινες διαθέσεις. Αυτό το στοιχείο υπήρξε πάν-ένα ευρύτατα διαδομένο λαϊκό πιστεύω, τόσο ώστεγιά ορισμένα άτομα νά λέμε ότι «αυτός είναι μέ τάφεγγάρια του». Ελειπε όμως μιά επιστημονική από-δειξη. Γιά νά πληρωθεί λοιπόν αυτό το κενό, — του-λάχιστον έν μέρει, γιατί τά πειράματα συνεχίζονταιακόμα — δύο ερευνητές, ή αμερικανίδα καθηγήτριαΣέρν και ό επίσης αμερικανός δόκτωρ Λίμπερ, τουΠανεπιστημίου του Μαϊάμι, έστρεψαν τήν προσοχήκαι τις έρευνες τους πάνω σε συμβάντα λίγο πολύξαφνικά καί απρόοπτα, όπως π.χ. οί ανθρωποκτο-νίες. Αν πράγματι ή Σελήνη μπορεί νά ορίζει μερι-κές ενέργειες τών γήινων τότε τέτοια δραματικά αι-ματηρά συμβάντα θά πρέπει νά εξακριβώνονται περισ-σότερο συχνά κατά τήν περίοδο τής Νέας Σελήνηςή τής Πανσελήνου, τότε δηλαδή πού ό δορυφόροςβρίσκεται πιο κοντά στή Γή. Τά αποτελέσματα τώνερευνών πιστοποιούν ότι πράγματι, κάποια σχέση υ-πάρχει. Εξετάζοντας τήν περίοδο κατά τήν οποίασυνέβησαν δολοφονίες στήν περιοχή τής Ντάντε, ήΣέριν και ό Λίμπερ είδαν ότι ό αριθμός αυξάνει ακρι-βώς κατά τις δύο περιόδους τής «κρίσεως», οί όποιεςόμως δεν ήταν ακριβώς οι μέρες πού νομίζανε, δηλαδήτής Νέας Σελήνης ή τής Πανσελήνου, αλλά μιά μέρα

62

πρίν, τόσο στή πρώτη όσο και στή δεύτερη περίοδο.Ολες οί άλλες μέρες του «γεμίσματος» ή «αδειάσμα-τος» του δορυφόρου δεν είχαν καμμιά επίδραση. Τοφαινόμενο λοιπόν υπάρχει. Γιατί όμως εκδηλώνεταιπέρα άπό το όριο τής έρευνας της Σέριν και τουΛίμπερ; Τά ερωτηματικά πού κλείνουν τις αναφορέςτών δύο επιστημόνων και πού δημοσιεύτηκαν στο«Αμερικανικό Φυλλάδιο Ψυχιατρικής» παρουσιάζουνυλικό μελέτης γιά δεκαετίες. Σιγά - σιγά αναγνωρί-ζεται ότι οι μέχρι σήμερα θεωρίες δέ φτάνουν γιάνά εξηγήσουν εντελώς τον περίπλοκο ανθρώπινο χα-ρακτήρα.

Αν όμως άπ' τή μιά μεριά χαιρόμαστε γιατί θέλα-με πάντοτε νά κάνουμε μιαν αναθεώρηση τών παλαιώνπαραδοσιακών θεωριών, άπ' τήν άλλη όμως πρέπειν' άνησυχούμε. Γιατί, αν φορτώσουμε στο Φεγγάριτήν ευθύνη κάθε παραστρατήματος, τότε θά πρέπεινά θεωρηθούμε και έρμαια μυστικών δυνάμεων πούξεφεύγουν άπ' τον έλεγχο μας.

ΝΕΡΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

Νέα ισχυρή εγκατάσταση άρχισε νά λειτουργεί στοεργοστάσιο αφαλάτωσης ύδατος τής πόλης Σεβτσένκοπού βρίσκεται στήν άνυδρη χερσόνησο Μανγκισλάκ(Κασπία Θάλασσα). Το εργοστάσιο αφαλάτωσης τήςπόλης Σεβσένκο είναι ή μοναδική στον κόσμο επι-χείρηση πού λειτουργεί μέ ατομική ενέργεια. Τροφο-δοτεί πλήρως μέ νερό τήν πόλη, πού έχει σχεδόν1.000.000 κατοίκους. Τούτο επαρκεί επίσης γιά ταπότισμα ανθώνων και δενδροφυτεμένων πλατειών πουδημιουργήθηκαν στο άλλοτε άγονο έδαφος. Τώρααντιστοιχούν άνά κεφαλή κατά μέσον όρο 100 λίτρανερού τήν ήμερα.

ΟΥΚΡΑΝΙΑ:ΜΝΗΜΕΙΑ ΠΑΛΙΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Πάνω άπό 30.000 αρχιτεκτονικά έργα του παρελ-θόντος βρίσκονται στήν Ουκρανία ύπό τήν προστασίατου κράτους. Ανάμεσα τους είναι ό πασίγνωστος ναόςτής Αγίας Σοφίας του Κιέβου (πρωτεύουσας τής Δη-μοκρατίας αυτής πού βρίσκεται στά νοτιοδυτικά τήςΕΣΣΔ) και οί ναοί του Τσερνίγκοβο.

Γιά τήν αναστήλωση και προστασία τών μνημείωντής παλιάς αρχιτεκτονικής ή κυβέρνηση τής Ουκρα-νίας διαθέτει μεγάλα χρηματικά ποσά. Διευρύνεταιτο δίκτυο τουριστικών βάσεων και κάμπιγκ στά δρο-μολόγια πού όδηγούν σ' αυτά τά μέρη.

ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΙΝΩΝ

Πάνω άπό ένα εκατομμύριο εκθέματα ανήκουν στήσυλλογή οίνων του ευρύτατα γνωστού εργοστασίου

«Μασσάνδρα» στην Κριμαία. Μπουκάλια οίνων κάθεσχήματος, χρώματος και εποχής υπάρχουν στα «τμή-ματα» των τούνελ πού έχουν διανοιχτεί μέσα σε βρά-χους. Μεταξύ αυτών είναι πολλά μοναδικά στο είδοςτους εκθέματα. Ε δ ώ διατηρείται π.χ. οίνος «ΝτεΛα Φροντερό» ηλικίας 200 ετών άπό τήν Ισπανία,πού περιέχεται στή συλλογή Χέρες του 1755 - 1848,γεωργιανός οίνος Σαπεράβι του 1888, κ.ά.

Πολύτιμο κεφάλαιο στή συλλογή είναι τά περί-φημα κριμαϊκά μοσχάτα λεβαδίισκι, μαύρο, ρόζ, κα-θώς και τοκάη, καγκόρ, μαδέρα, πορτβέιν. Πολλάάπό τά κρασιά αυτά έχουν τιμηθεί μέ ανώτερα έπα-θλα σε διεθνείς διαγωνισμούς. Τά υπόγεια τμήματασυμπληρώνονται συνεχώς μέ νέες μάρκες κρασιών.

ΝΕΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ

Οί επιστήμονες της Αρμενίας (Δημοκρατία στηνσοβιετική Υπερκαυκασία) μελέτησαν τεχνολογία επε-ξεργασίας πετρωμάτων, πού πριν θεωρούνταν άχρη-στα, σε πρώτες ύλες γιά τή λύψη αλουμινίου, τσι-μέντου και μιας σειράς άλλων χημικών προϊόντων.Γιά τήν Αρμενία, ή σημασία της τεχνικής αυτήςκαινοτομίας είναι ιδιαίτερα σοβαρή, γιατί ένα μεγάλομέρος του εδάφους της καλύπτεται άπό όρη.

Ο αρμένιος επιστήμων ακαδημαϊκός Μάνβελ Μαν-βελιάν, πού διηύθυνε τις έρευνες, θεωρεί ότι ό νέοςκλάδος επιστήμης καί παραγωγής—ή χημεία της πέ-τρας — έχει μεγάλες προοπτικές.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΓΡΙΩΝ ΖΩΩΝΚΑΙ ΦΥΤΩΝ

Το δεύτερο βραβείο Πώλ Γκεττύ γιά τή διατή-ρηση τών άγριων ζώων καί φυτών προκηρύχτηκε επί-σημα άπό τον ίδιον τον κ. Γκεττύ στο Σάρεϋ τηςΑγγλίας. Το ποσό τών 50.000 δολλαρίων είναι τομεγαλύτερο πού προσεφέρθηκε ποτέ γιά τή βράβευσηαξιέπαινων υπηρεσιών γιά τήν προστασία της άγριαςχλωρίδας καί πανίδας.

Ο π ω ς ανακοίνωσε ό κ. Γκεττύ, ή απόδοση τουβραβείου θά γίνει το Φεβρουάριο του 1976 σε ιδιώτηή οργανισμό, πού θά επιλεγεί άπό δεκατριμελή Ε π ι -τροπή ύπό τήν Προεδρία του Πρίγκηπα Βερνάρδουτης Ολλανδίας, πού είναι επίσης Πρόεδρος του Διε-θνούς Ταμείου Προστασίας Αγρίων Ζώων καί Φυ-τών.

Λόγω της ευρύτητας πού καλύπτει ή ύπό βράβευσηδραστηριότητα, οί υποψήφιοι θά κριθούν ανάλογα μέτήν ποικιλία τών ενεργειών τους, όπου συμπεριλαμ-βάνονται ή διατήρηση σπανίων ή απειλουμένων μέεξάλειψη ζωικών ειδών, ή ενεργότερη συνειδητοποίησηάπό τήν κοινή γνώμη της σπουδαιότητας της αγρίας

πανίδας καί γενικά του φυσικού περιβάλλοντος, ή κα-θιέρωση νομοθετικών μέτρων καί ή ίδρυση σωματείωνκαί οργανώσεων πρωταρχικής σημασίας γιά τή συν-τήρηση τών αγρίων ζώων καί φυτών. Βασικό κριτή-ριο γιά τήν βράβευση θά αποτελέσει ή πρωτοτυπίακαί ουσιώδης συμβολή στην προσπάθεια διάσωσης τώναγρίων ζώων μέ τρόπο πού ή τιμή καί αναγνώρισητήν όποια συνεπάγεται ή απονομή του Βραβείου Γκετ-τύ, νά συμβάλει στο να συνειδητοποιήσει το κοινότή σημασία της άγριας πανίδας καί χλωρίδας καίτήν ανάγκη διατήρησης τους.

Οι αιτήσεις θά συνοδεύονται άπό πλήρη περιγραφήτών επιτεύξεων του βραβευθησομένου. Αιτήσεις δια-νέμονται στο Διεθνές Ταμείο Προστασίας ΑγρίωνΖώων καί Φυτών, Τμήμα Ηνωμένων Πολιτειών,1319 Δεκάτη Ογδόη Οδός. N.W. Ούάσιγκτων,Ντ. Σ. 20036, όπου καί θά ύποβληθούν, οχι αργό-τερα άπό. τήν 15η Νοεμβρίου 1975.

Το πρώτο βραβείο Πώλ Γκεττύ γιά τή διατήρησητών Αγρίων Ζώων καί Φυτών δόθηκε τον Ιανουάριοστον περουβιανό Φελίπε Μπεναβίντε γιά τήν επιτυχήκινητοποίηση της διεθνούς συνεργασίας γιά τή σωτη-ρία του απειλουμένου θηλαστικού Βικούνια καί άλλωνζωικών ειδών τής Λατινικής Αμερικής, καθώς καίτου φυσικού τους περιβάλλοντος.

Το Διεθνές Ταμείο για τήν Προστασία ΑγρίωνΖώων καί Φυτών, πού ιδρύθηκε το 1961 καί εδρεύειστην Ελβετική πόλη Morges, αποτελεί μή κερδο-σκοπικό οργανισμό στον όποιο μετέχουν 26 κράτη.Το Διεθνές Ταμείο γιά τήν Προστασία ΑγρίωνΖώων καί Φυτών, έχει διαθέσει πάνω άπό 15.000.000δολλάρια γιά επιστημονικές έρευνες καί γιά το σχε-διασμό προγραμμάτων διάσωσης ειδών καί φυσικώνπεριοχών πού κινδυνεύουν, σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ο ΓΕΡΟ ΣΝΟΥΠΗ

Από καιρό γίνονται ανασκαφές κάτω άπ' τήν εκ-κλησία τής Σάντα Μαρία Ματζόρε τής Ρώμης. Οίεργασίες έφεραν στο φώς ένα ρωμαϊκό εμπορικό κέν-τρο χρονολογούμενο γύρω στον πρώτο π.Χ. αιώνα.Πρόκειται γιά ένα μεγάλο κτίριο, μέ αυλή τραπεζοει-δούς σχήματος.

Τά ευρήματα είναι ασφαλώς αξιόλογα. Ο μ ω ς πρινλίγες μέρες ανακαλύφτηκε κάτι πολύ περίεργο. Χαρα-γμένο πάνω σ' έναν τοίχο του κτιρίου καί κοντάστις φιγούρες τών μονομάχων τής εποχής εκείνης,βρέθηκε καί ό σωσίας του συμπαθητικού τετραπόδουπού βγήκε άπ' τήν πένα του Σούλτσε: ένας Σνούπητου 4ου μετά Χριστόν αιώνα.

63

ΤΗΛΕΠΑΘΕΙΑ

γιά τή δική του αρρώστια, θά μπο-ρούσε άραγε νά κάνει τό ίδιο καιγιά άλλους ασθενείς: Τό πείραμαέγινε καί ή επιτυχία ήταν ανέλ-πιστη. Αν καί δέν είχε καμιά γνώ-ση φυσιολογίας, βιολογίας, ανα-τομίας καί ιατρικής, ήταν σέ θέσηνά κάνει διαγνώσεις, καθώς βρι-σκόταν όμως σέ κατάσταση ύπνω-σης, γιά ενα μεγάλο αριθμό άσθε-νιών, νά δώσει μεγάλο αριθμό φαρ-μάκων καί μεθόδων κούρας, πούοδηγούσαν αλάνθαστα τόν ασθενήστην πλήρη ίασή του. Πιό έκπλη-κτος άπό όλους ήταν αυτός ό ίδιοςό Εντγκαρ Κάις ό όποιος δέν κα-ταλάβαινε πώς μπορούσε καί τάέκανε ολα αυτά.

Παρά τις επιτυχίες του έμενεπάντοτε ντροπαλός καί φοβισμέ-νος έναντι της δραστηριότητας του.Συχνά διάβαζε καί ξαναδιάβαζε τιςστενογραφημένες αναφορές των γιατρων πού ήταν παρόντες, ελπίζον-τας νά βρει μέσα σ' αυτά πού έλεγεόταν ήταν υπνωτισμένος μιαν εξή-γηση γιά τήν παράξενη δυνατό-τητα μέ τήν οποία ήταν προικισμέ-νος. Εκπληξη του προκαλούσε επί-σης ή τεχνική γλώσσα πού χρη-σιμοποιούσε καί οί τέλειες επιστη-μονικές γνώσεις πού κατείχε. Παρ'όλο όμως πού δέν καταλάβαινε καίκάθε αναφορά τόν άφηνε καί πιόέκπληκτο άπό πρίν, συνέχισε τιςθαυμαστές επιτυχίες του.

Ο δόκτωρ Κέτσουμ πού τόν πα-ρακολούθησε γιά πολύ καιρό, άφη-σε τήν έξης διατύπωση: Τό μυαλότου Εντγκαρ Κάις υπόκειται στηνυποβολή κατά τόν ίδιο τρόπο πούυποβάλλονται όλοι οί άνθρωποι,αλλά έχει επί πλέον τήν ικανότητανά ερμηνεύει αυτό πού λαμβάνειαπ' τό υποσυνείδητο των ομοίωντου, πού βρίσκονται δηλαδή στηνστην ίδια μέ αυτόν διανοητικήκατάσταση. Τό υποσυνείδητο δένξεχνά τίποτε. Τό συνειδητό λαμ-βάνει έναν ερεθισμό εξωτερικό,καί τόν μεταδίδει στό υποσυνείδη-το, όπου παραμένει γιά πάντα ακό-μα καί όταν αυτός ό ερεθισμός σβη-στεί άπ' τό συνειδητό».

Από αυτό απορρέει τό έξης:ή ευαισθησία, όχι μόνον υπάρχειμέσα μας, αλλά είναι δυνατό καίνά άναπτυχτεί. Θά μπορούσε μάλι-στα νά μπει ύπό έλεγχο καί ή μαν-τεία, όπου τό φαινόμενο του πνευ-ματικού οράματος είναι περισσό-

64

τερο αναμετάδοση εικόνων παράσκέψεων. Αν καί μπορεί νά έχουμεπεριπτώσεις, όπου δέ διασταυρώ-νονται οί συνειδητές σκέψεις μέτά μηνύματα του υποσυνειδήτουμεταξύ αποστολέα καί παραλήπτη.

Τηλεπάθεια, μαντεία ή πρόγνω-ση, είναι προφανές ότι αυτοί οί ορι-σμοί, «καταραμένοι» γιά ορισμέ-νους ανθρώπους της επιστήμης, θάμπορούσαν νά επιφέρουν μιά πρα-γματική επανάσταση όχι μόνο στήφιλοσοφία αλλά καί στην φυσική.Καί συνεπώς ή θέση των παραψυ-χολόγων θά γινόταν αυτομάτωςκαλύτερη αν μπορούσαν νά θέσουνσέ εφαρμογή ορισμένες τεχνικέςγιά νά φτάσουν σέ ορισμένα απο-τελέσματα πού άλλοιώς δέν μπο-ρούν νά επιτύχουν.

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟΤΟΥ

ΤΟΥΝΓΚΟΥΣΚΑΠού βρέθηκε τόσο μικρή «μαύρητρύπα»; Θεωρητικά θά μπορούσενά γίνει σέ κάποιο υπερανθρώπινοεργαστήριο, άλλα ποτέ στή φύση.Τό νά ξέφυγε άπό κάποια μεγάλη«μαύρη τρύπα» είναι αδύνατο, γιατίτότε δέ θά μπορούσε νά είναι «μαύ-ρη τρύπα». Τό νά υποθέσουμε ότιήταν τεχνητή, παρατραβάμε τις υπο-

θέσεις σέ γελοία όρια.Καί υπάρχει καί σωρός άλλων

προβλημάτων. Πώς εξηγείται ή ατο-μική έκρηξη καί τι νόημα έχει ήέκφραση «βγήκε κάπου στό ΒόρειοΑτλαντικό»; Γιατί δέν έμεινε στόκέντρο της Γης μέ, τελική κατά-ληξη τήν ολική απορρόφηση τουπλανήτη;

Η μόνη εικόνα πού μού έρχεταιστό μυαλό μέ τήν υπόθεση αυτή,είναι κάποιος πιτσιρίκος γεννημέ-νος πάνω στην επιφάνεια (ποια επι-φάνεια, αλήθεια;) μιας μεγάλης «μαύρης τρύπας», πού εκτοξεύει πέτρεςάπό τόν κόσμο του μέ μιά σφεντόνα.Μόνο πού τά λάστιχα της σφεντό-νας θά πρέπει νά είναι φτιαγμέναάπό ταχυόνια.

Φαίνεται οτι ό επισκέπτης τωνάστρων πού έφθασε στή Σιβηρίαστά 1908 θ' απασχολεί γιά πολύκαιρό ακόμα τήν ανθρωπότητα. Εί-ναι ένα άπό τά πολλά μυστήρια πούμας προκαλούν νά τά εξηγήσουμε.Η γοητεία της έρευνας είναι τόσομεγάλη, πού άναρρωτιέται κανείςαν ή ανθρωπότητα θέλει πραγμα-τικά νά βρει τήν τελειωτική απάν-τηση σέ οτιδήποτε.

Α ναί, οί φόβοι ότι κάποτε θάλύση τελειωτικά κάθε πρόβλημα είναιμάταιο. Τό Σύμπαν είναι μια ανε-ξάντλητη πηγή μυστηρίου.

Πιήτε άφοβα

Γιώργος Ν. Μ.

ΑΤΛΑΝΤΙΔΑδέν μπορεί ν' αποδείξει ποτέ — ή νά διαψεύσει — τήνύπαρξη τέτοιων χαμένων χωρών όπως ή Λεμούριαή νά βρει ποτέ τ' άχνάρια εκείνων τών ανθρώπωντου Μού πού είχαν ύψος περίπου 15 πόδια καί έναμάτι στό πίσω μέρος του κεφαλιού τους. Αυτά τάανθρωποειδή όντα ανήκουν στους αφρικανούς πού περι-γράφει ό Πλίνιος, οτι είχαν τό κεφάλι τους στή μέσητου στήθους τους.

Α π ' τήν άλλη μεριά, πραγματικές ενδείξεις γιάτήν ύπαρξη της Ατλαντίδας, του Πλάτωνα, έξακο-λουθούν νά παρουσιάζονται σχεδόν κάθε χρόνο, καίείτε γίνονται αποδεκτές άπό μερικούς σάν πειστικές,είτε απορρίπτονται άπό άλλους σάν μή πειστικές. Ηπιό πρόσφατη καί πιό επιστημονικά ορθόδοξη θεωρία,πού ίσως τελικά λύσει τό μυστήριο μιά γιά πάντα,είναι εκείνη τών επαγγελματιών αρχαιολόγων, πούυποστηρίζεται άπό ιστορικούς, γεωλόγους καί ήφαι-στειολόγους, δηλαδή ένα επιβλητικό σώμα σοφών τώνοποίων ή εκπαίδευση καί ακαδημαϊκή θέση δέν τουςενθαρρύνουν νά παραδίδονται σέ φανταστικές σκέψειςή χασομέρικες θεωρίες.

Αυτοί οί ειδικοί πιστεύουν ότι αναγνώρισαν τήνΑτλαντίδα, τελικά. Πρέπει όμως νά εξετάσουμε καίμερικές άλλες θεωρίες, οί όποιες, ένώ αρχίζουν μέ τόνπυρήνα της αφήγησης, της Ατλαντίδας όπως περι-γράφεται άπό τόν Πλάτωνα, μας όδηγούν σέ μερικούςκαινούριους καί πιό περίεργους χαμένους κόσμους.