http://www.tangali.net

Publicatie 060

Alhaaj Mohamed Juzoef Tangali Qadri

Copyright © M.J. TangaliAmsterdam, 15 augustus 2010

1e drukUitgever: Stichting Noorani Islamic Research Institute

E-mail: info@tangali.netWebsite: www.tangali.net

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaargemaakt door druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijzedan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uit-gever.

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permissionfrom the publisher.

Inhoud

1. Voorwoord2. Wat is (godsdienst)psychologie?3. Het psychologisch contract4. Groepsdynamiek en self-wareness5. Persoonlijkheidstheorie6. Rollen en normen7. Zelfmanagement

1. Voorwoord

Deze verkorte verhandeling heb ik gechreven naar aanaanleiding van mijn islamitische studie. Daarnaastheeft een soennie broeder eerder de vraag bij mij neer-gelegd om naast godsdienstsociologie ook iets te schrij-ven over godsdienstpsychologie.

Psychologie heeft niets anders te maken dan het com-municatieproces tussen individuen, maar ook het ei-gen bewustzijn. Psychologie als hoofdgebied kent veleaftakkingen zoals organisatiepsychologie, klinisch psy-chologie, gezondheidspsychologie, onderwijs-psycho-logie, humanistische psychologie, maar ookgodsdienstpsychologie. Vooral deze laatste gaan wij indeze verhandeling behandelen.

2. Wat is (godsdienst)psychologie?

Godsdienstpsychologie bezien vanuit het raamwerkvan de islam is de wetenschap van de nafs (eigen psy-che) en refereert naar de medisch wetenschappelijke enfilosofische studie van de nafs zoals het floreerde in hetislamitische tijdperk van ontwikkeling, ook wel GoldenAge van de islam genoemd. Het is een wetenschappe-lijk vakgebied, dat het effect, de inhoud en het wezenvan geloofs-overtuiging voor de individuele mens on-derzoekt. De concepten die door islamitische weten-schappers in dit middeleeuwse tijdperk (Golden Age)

geschreven zijn, zijn de fundamenten geweest voor deontwikkeling van de moderne kijk op psychologie inde 21ste eeuw. Er zijn grote boekwerken verschenen aande hand van volmaakt geleerde islamitien. Deze boe-ken die vertaald zijn in het Engels en andere modernetalen zijn te vinden in geronmeerde boekhandels. IbnSina schreef het boek ‘Floating Man’ wat gaat overself-awareness en al_Farabi het boek On the Cause ofDreams waarin hij eerst onderscheid maakt tussen deinterpretatie van dromen en de aard ervan en de oorza-ken van dromen.Godsdienst wordt door godsdienstpsychologen ge-schetst als een sociaal systeem, dat individuen bindt ineen morele samenleving. Het wordt vaak zodanig be-schreven als een kring, maar daarmee is het eigenlijkhet object van de godsdienstsociologie geworden, om-dat de kring of samenleving een groep mensen zijn engeen aparte individuen. De godsdienstpsycholoogzoekt dus vanuit deze invalshoek naar een weg om bijde mensen begrip te vinden voor het handelen, deontplooiing en de belevenis van het godsdienstigevolk. Dit volk zijn de belijders van de verplichte vijfislamitische zuilen: iman, namaaz, saum, zakaat en hajj.

3. Het psychologisch contract

Wanneer iemand bij een onderneming gaat werkenworden er nadrukkelijke afspraken gemaakt over hetsalaris en secundaire arbeidsvoorwaarden, het aantaluren dat gewerkt wordt, de opdrachten die uitgevoerd

moeten worden, aan wie verantwoording afgelegdmoet worden, en tegenwoordig over tertiare zaken alshet volgen van (aanvullende) opleidingen en trainin-gen. Dit bevat slechts een deel van het totale pakketvan overtuigingen dat een werknemer heeft ten aanzienvan de relatie met de werkgever. Het psychologischcontract wordt omschreven als de overtuigingen van dewerknemer over de relatie en contract tussen de werkge-ver en werknemer inzake de beloftes, verwachtingenen verplichtingen tussen de twee partijen.

Daarentegen, het geloofsovertuigingscontract dat demoesliem afsluit met Allah Ta’ala, is dat hij zich zalhouden aan de voorschriften van de islam zoals die inde Shari’ah (Qur’aan en Ahadith) voorkomen. Dat wilzeggen dat die moesliem op de eerste plaats Iman (ge-loofsovertuiging) heeft op wat in Imaan-i-Mufassalstaat, namelijk:

“Amanto biellaahi wa malaa-i-katihie wa kotobihie warasoelihie wal-yauwmiel aagrie wal-qadri garihie washarrihie mienallahi ta’ala wal ba’si ba’dal maut.”Ik geloof in Allah, Zijn Engelen, Zijn Boeken, Zijn Bood-schappers (Profeten), de Dag des Oordeels, dat het Goede enhet Kwade aan Allah’s Wil onderworpen is en op de weder-opstanding na de dood.

Vervolgens zijn de contractverplichtingen jegens Allahhet verrichten van de dagelijkse gebeden (vijf keer perdag), het vasten in de heilige maand Ramadaan sharief,

het geven van zakaat (aalmoezen) over uw positievevermogensbestanddeel, het verrichten van hajj (een-malig in uw leven, te rekenen vanaf volwassen leef-tijd). Dit zijn verplichtingen die u persoonlijk moetdoen waarop u ook persoonlijk afgerekend gaat wor-den op de Dag des Oordeels. Uiteraard kunnen eromstandigheden voorkomen waarbij u niet in staatbent om aan de bovengenoemde islamitische contract-verplichtingen te voldoen, zoals het vasten. Een redenkan zijn dat u ernstig ziek bent, in dat geval vast u opeen later tijdstip als kazaa (inhaal) saum (vasten). Vanuitdeze godsdienstpsychologische invalshoek bezienopenbaart Allah in de Heilige Qur’aan:

“O, jullie gelovigen, het vasten is je voorgeschreven, zoalshet degenen die vóór je waren was voorgeschreven, opdat jevroom zult zijn.Voor een zeker aantal dagen (zul je vasten) maar wie onderjullie ziek is, of op reis, vaste een aantal andere dagen - er iseen losprijs voor degenen, die niet kunnen vasten - het

voeden van een arme. Maar hij, die vrijwillig goed doet, hetzal beter voor hem zijn. Het vasten is goed voor je, indien jehet beseft”. Surah al_Baqarah (2) verzen 183 -184

Tafsir (Uitleg)

O, gij gelovigen, het vasten is u voorgeschreven vooreen bepaald aantal dagen, het is gezegd dat dit bete-kent: vasten is u voorgeschreven: gij onthoudt zich vaneten en drinken en geslachtsgemeenschap vanaf fajr(de dageraad gebed) of vanaf het tijdstip men slaaptvoordat de dageraad gebed is begonnen, (zelfs zoalshet was voorgeschreven aan degenen vóór jullie) voorde mensen van het Boek, (opdat gij moogt weren (hetkwade)) dat u kunt afweren van eten, drinken en ge-slachtsgemeenschap na Isa (de laatste nacht gebed) ofvoor het slapen gaan na het laatste avondgebed. Ditwordt echter opgeheven door de verzen: (Het is ugeoorloofd te gaan tot uw vrouwen in de nacht van hetvasten) en (en eet en drinkt totdat de witte draad wordtonderscheiden van jou naar de zwarte draad van dedageraad).

Bovenstaande uitleg geeft u een inzicht in uw psycho-logische behoefte. Allah weet dat de nafs van de mens(man en vrouw) individuele verlangens heeft. Dit versis dus een individueel contract tussen de Schepper enZijn schepping.

4. Groepsdynamiek en self-awareness

Ieder lid van een groep neemt een eigen complex vanbehoeften, verwachtingen, middelen, vaardigheden envroegere groepservaringen met zich mee. Groepsdyna-miek, de interactie tussen de leden, is een subtiel eningewikkeld proces dat zich niet makkelijk laat trace-ren. Als je probeert die complexiteit te verkleinen, loopje kans bepaalde feiten over het hoofd te zien. Ander-zijds moet je die complexiteit ook in categorieen kun-nen onderbrengen, om niet door de diversegroepsfuncties in de war te worden gebracht.

Vaak denken mensen dat zij door hun werkzaamhedenof betrokkenheid bij bepaalde taken zoals begeleidenvan minder begaafde mensen een enorme kennis heb-ben opgedaan. Zij gebruiken deze opgedane frame-work om met anderen te communiceren die hogerontwikkeld zijn. Zij hebben geen self-awareness (zelf-bewustzijn) over hun eigen ontwikkelingsniveau tenopzichte van degene met wie zij praten, buiten hunwerkkring, met een hoog ontwikkelings- en abstractieniveau en proberen met de hoogontwikkelde personenonprofessioneel te discussiëren.

Allah openbaart in de Heilige Qur’aan

“Is hij, die Allah vereert in de uren der nacht, nederknielendeen staande, die voor het Hiernamaals vreest en hoopt op deBarmhartigheid van zijn Heer. Zeg: "Zijn zij die wetengelijk aan hen die niet weten?" Maar alleen de verstan-digen trekken er lering uit.” Surah az_Zumar (39) vers 9

Al Jalalayn* geven in hun tafsir de volgende uitleg:“(Is hij, die nederwerpt) is hij die Allah gehoorzaamt,evenals de Profeet (vzmh), in de uren van de nachtuitgestrekt op de grond en staand in het gebed, Verlos-sing zoekende van het Hiernamaals (bang zijn voor destraf van het Hiernamaals) en hoopt op de barmhartig-heid van zijn Heer en hoopt op de Tuin van zijn Heer,gelijk gesteld aan Aboe Djahl en zijn gastheer? (Zeg)aan hen, o Mohammed: (Zijn zij die weten van) Allah'sGoddelijke Eenheid en Allah’s Geboden en verboden,dat wil zeggen Abu Bakr en zijn geloofsgenoten (gelijk)in beloning en daden van gehoorzaamheid (met hendie niet weten) van Allah's Goddelijke Eenheid of Al-lah’s Geboden en verboden, dus Aboe Djahl en zijngastheer? Maar alleen de mensen van begrip, alleenzij die het intellect onder de mensen bezitten trekkener lering uit.”

* Tafsir al-Jalalayn is een van de meest significante tafsirs (com-mentaar) voor de studie van de Qur’aan. Het is samengestelddoor de twee "Jalals", namelijk Jalal al-Din al-Mahalli (overleden864 AH / 1459) en zijn leerling Jalal al-Din al-Suyuti (overleden 911AH / 1505), Tafsir al-Jalalayn is algemeen beschouwd als een van

de meest toegankelijke werken van de Qur’aan exegese vanwegezijn eenvoudige stijl en één volume lengte.

5. Persoonlijkheidstheorie

Veel psychologen geloven dat persoonlijkheidsken-merken een belangrijke rol in creatief denken kan spe-len. Op basis van diverse studies, blijkt dat creatievemensen bepaalde persoonlijkheidskenmerken schijnente delen. Uit bewijs verkregen van een aantal objectieveen subjectieve persoonlijkheidstests blijkt, dat oor-spronkelijke of creatieve mensen de neiging hebben opde volgende eigenschappen:

1. Zij geven de voorkeur aan complexiteit over deeenvoud en een zekere mate van schijnbare oneven-wicht in verschijnsel.

2. Ze zijn meer complexe psycho dynamisch en heb-ben een grotere personele werkingssfeer.

3. Ze zijn meer onafhankelijk in hun oordeel.4. Ze zijn meer assertief en dominant.5. Zij verwerpen onderdrukking als een mechanisme

voor de controle van de impuls.6. Ze hebben voorkeur voor intuïtie.7. Ze hebben een brede belangstelling.8. Ze hebben hoge energie-niveaus.9. Ze hebben een nadruk op esthetische factoren.10. Ze hebben een gevoel van eigen creatief vermogen.

Creatieve mensen kunnen zowel non-conformisten alsminder beperkt zijn door hun conventioneel denkendan de niet-creatieve mensen. Ze zijn vaak meer bezigmet nieuwe ideeën voor de mensheid dan met hunmaterieel succes en om die reden worden ze somsgezien als 'moeilijke leerlingen in het studieleven." Datwil zeggen zij proberen antwoord te vinden op induc-tie en deductie en zijn niet gauw tevreden met hetbereikte kwaliteit.

Creatieve mensen zijn over het algemeen hoog ontwik-keld met intellectuele capaciteiten en zijn meestal geta-lenteerd met bv. kunst, wetenschap, poëzie ofwiskunde. Met andere woorden, ze hebben bepaalde(speciale) vaardigheden die ze kunnen gebruiken inhun zoektocht naar nieuwe ideeën. Studies van hoogontwikkelde creatieve mensen op het gebied vankunst, literatuur, wetenschap en wiskunde geven aandat ze meestal zeer hoge scores op intelligentie testsverkrijgen. Het is niet verwonderlijk, want creativiteitvereist kennis en het vermogen om ideeën tot elkaar tebrengen. Mogelijk zal het informatiever-werkingsmo-del van Alahazrat Imam Ahmad Raza Khan (ra) nutti-ger zijn voor de studie van de creativiteit.

De manieren in de studie van de creativiteit.

De manieren waarop we ontvangen, organiseren, op-slaan en informatie opvragen hebben zeer waarschijn-lijk een effect op het creatieve denkproces. Creatief

denken is geen oefening of fantasie, het vereist eendatabase van voorafgaande kennis en het waarnemenvan nieuwe en belangrijke relaties in de bestaandeideeën en fenomenen. De mogelijkheid dient aanwezigte zijn om nieuwe relaties de resultaten te laten waar-nemen, op hun beurt, in nieuwe ideeën, nieuwe metho-den, nieuwe oplossingen of zelfs nieuwe problemen.De Mufakkirs (denkers) wie we geneigd zijn te beschou-wen als de meest creatieve mensen zijn de mensen dieinzichten produceren, die de velden veranderen waar-op zij werken en die een diepe impact hebben op decultuur waartoe ze behoren.

6. Rollen en normen

De beste moesliems zijn degene die juist zeer jong inleeftijd zijn en hun verplichtingen jegens Allah, deBoodschapper sallallaaho alaihi wa sallam en hun oudersonverkort nakomen. Zij zijn de ‘role models’ van dezetijd. De normen en waarden die de Shari’ah heeft voor-geschreven zijn de instrumenten voor deze jongeluiom hun geloofsuiting naar buiten te dragen. Zulkevoorbeeldige jongeren heb ik geobserveerd in JamiaMadinatul Islam (Den Haag) en Hijaz College IslamicUniversity (Warwickshire, GB). Ook degene die hunkostbare tijd investeren in het op schrift zetten vanislamitische thema’s zoals de Turkse intellectueel Ad-nan Oktar (Harun Yahya) zijn role models van dezetijd, een tijd van veel pracht en praal en high tech.

7. Zelfmanagement

Het is van grote waarde om dagelijks even bij stil testaan over uw daden van de dag en de nacht. Dehoogbegaafde Sheikh Shah Ahmad Noorani Siddiqui(ra) heeft in zijn Shajrah Sharief geschreven, dat demoesliems dagelijks na het fajr gebed en na het maghribgebed op hun musallah (gebedskleed) moeten blijvenzitten en gedurende minimaal vijf minuten hun tussen-balans moeten opmaken. Als zij gedurende die tweetijdreeksen onvoldoende ibadaah (godsbelijdenis) heb-ben gedaan, of zonde hebben begaan – kabiera of sag-hiera, dienen zij zich daarvoor te schamen, Allahvergiffenis te vragen en voorkomen dat het weer ge-beurd.

Veel stress bij mensen komt namelijk door het roeke-loos leven en het nimmer stilstaan bij hun hoedanig-heid als moesliem in deze wereld. Allah heeftgeopenbaard dat Hij de Jinn en mens heeft geschapenom hem te aanbidden. Door het aanbidden van Allahonlaat u uw negatieve energie door deze om te zettenin positieve energie. Deze omzetting kan alleen plaatsvinden na rechtschapen taubah (berouw).

Stress komt door onvoldoende berouw, op je tenengaan staan, je gelijk willen voelen met hoger ontwik-kelden, jaloers zijn, enzovoorts. Veel mensen zijn ge-vangenen van hun eigen ziel. Ze zijn als flessen met eenstevige kurk erop, waarin van alles en nog wat is ge-

propt. Het is dus geen wonder dat ze terugvallen opvluchtmiddelen als medicijnen die slechts tijdelijkstress wegdrukken.

Iemand heeft ooit gezegd, dat mensen slechts 10% vanhun mentale capaciteit gebruiken. En zelfs die kleinehoeveelheid wordt slecht gebruikt, of op zo’n manierdat er onnodige stress ontstaat. Probeer te achterhalenhoe uw geest werkt en neem wat van de druk weg doorniet te willen nastreven wat niet in uw bereik ligt, maarwerk er geleidelijk naar toe. Als Allah en Zijn Bood-schapper sallallaaho alaihi wa sallam met u tevreden zijn,zal al het wereldse zonder veel ergernis zelf naar utoekomen.

De rooh (ziel) is een middel om de trancedentale ele-menten van je wezen te beschrijven, dat wil zeggen, deinnerlijke bron waaruit je de diepere betekenis van jeleven en je inspiratie put. Via de rooh kun je in contactkomen met onvermoede capaciteiten in jezelf en ande-ren, ook wel latent management genoemd. Religieheeft voor veel mensen haar betekenis verloren, ookvoor moesliems. Ja, zij beginnen te vasten in de heiligemaand Ramadaan sharief zonder de maan te hebbenaanschouwt. En als hun gebeden door Allah niet ver-hoort of niet direct vervuld wordt, omdat zij arrogantzijn en zich niet aan de Shari’ah hebben gehouden, danvolgt stress. Dit leidt tot fitnah (onenigheid, twist) on-der vele familieleden en naaste relaties was uitmunt instress. Sommigen zien de oorzaak hiervan in de leeg-

heid, de innerlijke wanhoop en het gebrek aan visievan de moderne westerse samenleving.

De archetypische en transcedentale psychologie (psy-choanalyse) biedt een alternatieve methode voor hetontdekken en ontwikkelen van je hogere zelf. Zelfsdegenen die niet gelovig zijn moeten erkennen dat despirituele en bezielde dimensie noodzakelijk is omgezond te blijven en je mogelijkheden te realiseren ente verbreden. Er bestaan meerdere methoden om incontact te komen met de rooh. Voor veel mensen zijn deonderstaande technieken waardevol gebleken.

· Retraite: je terugtrekken uit allerlei soorten aflei-dingen om naar de diepte van je rooh te luisteren.

· Zikr (meditatie) en namaaz (gebed).· Esthetische ervaringen met islamitische kunst (ka-

ligrafie), muziek (naath met dafla, Qawali, Sama),natuur (landschapen, genot van vrije dieren zoalsvogels in het bos).

· Religieuze rituelen en ceremonies (namaaz ingroepsverband, Juma [vrijdaggebed], Djalse,Naath-e-Mehfil).

· Symboolduiding (perceptie) naar aanleiding vandromen en actieve fantasien.

Referentie

· Al Qur’aan· Alahazrat Ahmad Raza Khan (ra), Rizvi model of

personality formation· Tafsir Ibn Khatir· Tasir al Jalalayn· Wijsman, E., Psychologie en Sociologie, 1991