หนงสออานประกอบการเรยน สาระสขศกษา

วยใส วยรน

กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา ชนมธยมศกษาปท 2 เรองโดย : กญญา สขศร ภาพโดย : ตกตา

เลมท 1

วยใส วยรน

ค าน า

หนงสออานประกอบการเรยนเลมน จดท าขนเพอใชอานประกอบ การเรยนร กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา (สขศกษา) รายวชา พ 22101 ชนมธยมศกษาปท 2 หนวยการเรยนรท 1 พฒนาการในวยรน โดยมงเนนใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบสาระท 1 การเจรญเตบโต และพฒนาการของมนษย ไดน าเอาเนอหามาด าเนนเปนเรองราว เพอใหเกด ความนาสนใจในการเรยนรโดยใชตวละครและสถานทแปลกใหมในการด าเนน เรองราว เพอใหการเรยนรเปนไปอยางมประสทธภาพ

ผจดท าหวงวาหนงสอเลมน จะเปนประโยชนแกคร นกเรยน และบคคล ทวไป และขอขอบคณผทมสวนเกยวของในการจดท าหนงสออานประกอบการเรยน เลมน ใหส าเรจลลวงดวยดไว ณ โอกาสน

นางสาวกญญา สขศร ครช านาญการพเศษ โรงเรยนอนบาลชมพวงวทยา

วยใส วยรน

“แหนม” เปนชอทเพอนๆ ในหอง ม.2 ชอบเรยก “วมาดา” แหนมเปนเดกผหญงตวเลกๆ ก าลงอยในชวงวยรนตอนตน ซงเปนวยทเรมตงแตอาย 13 – 15 ป สวนเดกผชายเรมเมออาย 15 - 17 ป โดยประมาณ

แหนมอาศยอยกบคณแมและพชาย สวนคณพอของแหนมรบราชการทหารอยตางจงหวด คณแมของแหนมเปนคณครสอนอยทโรงเรยนมธยมแหงหนงในตวอ าเภอ สวนพชายของแหนมชอ “หนม” เปนหนมหลอ อาย 17 ป เปนชวงวยรนตอนปลาย ซงจะมอายประมาณ 17 - 19 ป ทงเพศชายและเพศหญง พหนมเรยนอยชน ม.5 โรงเรยนเดยวกนกบแหนม เพอนๆ ของแหนมตางกปลมพหนมมาก เพราะพหนมรปหลอ นาตาด ถกใจสาวๆ

วยรนเปนวยทมความส าคญมากวยหนงในชวงชวตของคนเรา เพราะเปนระยะหวเลยวหวตอทเรมเปลยนแปลงจากวยเดกเขาสวยผใหญ โดยเฉพาะอยางยงการปรบเปลยนจากการมผคอยดแลชวยเหลอไปเปนผทตองรบผดชอบตนเองเพมมากขนทงในเรองสวนตว ครอบครว และสงคม

“คณแมขา ดซคะ สวเมดเบอเรมเลย” แหนมเอานวชใหแมดสวทใบหนา ขณะททกคนก าลงนงดโทรทศนหลงจากรบประทานอาหารเยนเสรจแลว “อายเพอนจงเลยคะ” แหนมยงคงพดตอ สวนพชายทนงอยขางๆ ไดแตยมใหกบนองสาว “อยางนละลกชวงวยรนจะมพฒนาการและการเปลยนแปลงดานรางกายของวยรนซงจะด าเนนควบคไปกบการเจรญเตบโตแสดงถงความมวฒภาวะทางเพศอยางสมบรณทงเดกชายและเดกหญง” แมตอบลกสาวทนงฟงอยางตงใจ “คณแมอธบายเรองพฒนาการและการเปลยนแปลงดานรางกายของวยรนใหแหนมฟงหนอยไดไหมคะ แหนมจะไดปฏบตตวไดถกตอง เพราะแหนม กอยในชวงวยรนพอด” ลกสาวบอก ดงนนแมจงอธบายเรองพฒนาการ และ การเปลยนแปลงดานรางกายของวยรนใหลกๆ ฟง พหนมกรวมวงฟงดวยเชนกน

การเปลยนแปลงดานรางกายในเรองสวนสงและน าหนก วยรนจะมการเจรญเตบโตทางดานรางกายทเหนไดชดเจนทงสวนสงและน าหนก แตอตราการเพมของสวนสงจะเรวกวาอตราการเพมของน าหนก จงท าใหดผอมลง ในชวงอาย 10 - 13 ป จะมอตราการเพมของสวนสงและน าหนก ดงน

เพศชาย อตราการเพมสวนสง 6 - 8 เซนตเมตรตอป

เพศหญง อตราการเพมสวนสง 5 - 6 เซนตเมตรตอป

เพศชาย อตราการเพมน าหนก 5 - 6 กโลกรมตอป

เพศหญง อตราการเพมน าหนก 4 - 5 กโลกรมตอป การวดอตราการเจรญเตบโตของวยรนจะตองวดสวนสงและน าหนกทก 6 - 12 เดอนเพอใหเหนอตราการเจรญเตบโตของวยรนทตางกน วยรนหญงจะหยดการเจรญเตบโตเมออายประมาณ 18 ป สวนวยรนชายจะหยดการเจรญเตบโต เมออายประมาณ 20 ป

“แหนม ยงมโอกาสสงไดอกเทาพหนมใชไหมคะ” “ใชจะ”

สวนสง

น าหนก

การเปลยนแปลงดานรางกายในเรองกระดกและฟน

การเจรญเตบโตของกระดก โครงกระดกท าใหรางกายของมนษย มรปรางและสดสวน ซงวยรนมอตราการเพมของสวนสงทเหนไดชด คอ ชวงล าตวและแขนขายาวขน การเพมความยาวของกระดกท าใหรปรางของวยรนเปลยนแปลงไปจากวยเดก การเจรญเตบโตของฟน วยรนจะมฟนแทขนเกอบครบ และฟนน านม จะหลดไปเกอบหมด แตการดแลสขภาพฟนทไมดท าใหวยรนบางคนมฟนเก ฟนหาง ฟนคด ซงในวยเดกฟนแทยงขนนอยจงท าใหดดฟนยงไมได เมอเขาสวยรนซงเปนเวลาทฟนแทสวนใหญจะเรมขนเกอบหมดแลวจงสามารถดดฟน ใหตรงแนวเพอการสบฟนทเปนปกต และงายตอการดแลรกษาความสะอาด

“การจดฟนแฟชน เปนอนตรายถงขนเสยชวต เนองจากลวดทใชจดฟน

เปนลวดสแตนเลส มการใสลกปดพลาสตก ยาง ซงมสารปนเปอน เชน ตะกว พลวง โครเมยม สารหน ซงสะสมในปรมาณมากจะเปนอนตรายตอไต ท าให ไตวาย เสยชวตได” แมบอกแหนมกบหนม

“นากลวจงเลยนะคะคณแม แหนมคงไมจดฟนหรอกคะ”

การเปลยนแปลงดานรางกายในเรองการเจรญเตบโตของกลามเนอ เมอยางเขาสวยรนรางกายจะผลตฮอรโมนแอนโดรเจน (Androgen) เพอใหมการเจรญเตบโตของกลามเนอและกระดก ในวยรนชายจะผลตฮอรโมนเทสทอสเทอโรน (Testosterone) เพอกระตนการเจรญเตบโตของกลามเนอ ท าใหกลามเนอของวยรนชายมขนาดใหญเปนมดและแขงแรงกวาวยรนหญง

“มนาละ พหนมเปนผชายถงไดแขงแรงกวาแหนม” นองสาวหนไปพด กบพชาย พชายจงยกแขนขนโชวกลามใหนองสาวด

การเปลยนแปลงดานรางกายในเรองการเจรญเตบโตของระบบสบพนธ ระบบสบพนธจะเจรญเตบโตอยางรวดเรวเมอเขาสวยรน ซงการเจรญเตบโตของระบบสบพนธเปนผลมาจากการกระตนของฮอรโมนเปนสวนส าคญท าใหมการเปลยนแปลงของรปรางและพฤตกรรมตามเพศอยางเหนไดชด โดยวยรนหญงจะมอวยวะสบพนธเจรญเตบโตเตมทอายระหวาง 13 - 15 ป สวนวยรนชายจะเจรญเตบโตเตมทเมออายประมาณ 15 - 17 ป

“เรองเพศหญงและเพศชาย เปนเรองทลกควรรไวนะจะ มนไมใชเรอง นาอาย แมจะอธบายลกษณะของเพศหญงและเพศชายใหฟงนะ ทงแหนมและ พหนมจะไดรและเขาใจมากขน” คณแมพดพรอมกบอธบายตอไป การกระตนของฮอรโมนเพศท าใหเกดการเปลยนแปลงทางเพศทเหนไดชดเจน วยรนชาย ลกอณฑะและองคชาตมขนาดใหญขน ผวหนงทหมอณฑะ มรอยยน หนา และมสคล า มขนขนบรเวณหวหนาว มขนรกแร และมหนวดเครา บางคนอาจมขนขนบรเวณแผงอก ขนบรเวณหนาแขงยาวขน นมแตกพาน คอ เตานมขยายใหญขน กลองเสยงขยายใหญขน และมองเหนไดชด เรยกวา ลกกระเดอก ท าใหเสยงแตก คอ เสยงหาวขน มกลามเนอเปนมด แขงแรง สวนวยรนหญง เรมมหนาอก เตานมใหญขน มขนขนบรเวณหวหนาว อวยวะเพศ มขนรกแรแตไมมากเทาเพศชาย สะโพกขยายออก ท าใหมทรวดทรงสวนโคงสวนเวา มประจ าเดอน (Menstruation) ซงวยรนหญงจะมประจ าเดอนโดยเฉลยเมออายประมาณ 13 ป ผวพรรณนมนวลขน

การเปลยนแปลงดานรางกายในเรองสว เมอเขาสวยรนรางกายจะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวท าใหมระดบฮอรโมนสง โดยเฉพาะฮอรโมนแอนโดรเจนซงเปนฮอรโมนเพศชายพบใน ทงเพศชายและเพศหญงแตเพศชายจะมปรมาณมากกวา ฮอรโมนแอนโดรเจน จะไปกระตนใหตอมไขมนผลตน ามนออกมามากกวาปกต เพอรวมกบเซลลผวหนงทตายแลวท าใหทอไขมนและรขมขนอดตนกจะเกดสวอดตน และหาก ตดเชอแบคทเรยกจะกลายเปนสวอกเสบ ในวยรนเพศหญงจะเปนสวเรวกวา เพศชายแตการทเพศชายมฮอรโมนแอนโดรเจนมากกวาท าใหวยรนเพศชาย มอาการสวรนแรงกวาเพศหญง นอกจากฮอรโมนเพศแลว สวเกดจากสาเหตอน ๆ ไดอก เชน พนธกรรม สภาพแวดลอม ความเครยด การนอนดก

“มนาละ แหนมถงเปนสว แลวจะรกษาอยางไรใหสวหายเรวๆ คะแม”

แหนมถาม “ลกตองปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพรวมทงดแลรกษาความสะอาด

รางกายไมใหรขมขนอดตนดวยการช าระลางดวยสบออน ๆ ใชผลตภณฑทชวยเปดรขมขนและมสารทชวยก าจดสว โดยสอบถามจากเภสชกรกอนซอใช ไมควรบบสวเพราะจะท าใหเกดการตดเชอมากขนและหากมอาการตดเชออกเสบทรนแรงควรรบไปพบแพทย” คณแมบอกแหนม

“มอกเรองคอการเปลยนแปลงดานรางกายในเรองกลนตว” คณแม

จงอธบายใหทกคน ชวงวยรนรางกายจะถกกระตนดวยฮอรโมนเพศ ท าใหตอมเหงอ ในรางกายขบเหงอออกมามากขนซงตอมเหงอม 2 ชนด คอ ตอมเหงอน าใสทอยตามผวหนง เชน บรเวณฝามอฝาเทา แผนหลง เปนตอมเหงอทขบเปนน าใส ๆ ไมมกลน และตอมเหงอน าขนซงเปนสาเหตส าคญของการเกดกลนตว ตอมเหงอชนดนจะเรมท างานเมอเขาสวยรนโดยจะมเฉพาะจดตามรางกาย เชน ศรษะ รกแร หวนม อวยวะเพศ ท าหนาทสรางสารทมกลนคลายฟโรโมน มสขาวขน

ในระยะแรกทหลงออกมาจะไมมกลน แตเมอถกยอยโดยเชอแบคทเรย บนผวหนงจะท าใหเกดกลนตว จดส าคญทท าใหเกดกลน ไดแก บรเวณศรษะ ซงตอมไขมนใตผวหนงเจรญเตบโตไดด และบรเวณรกแรซงเมอมขนรกแรขนมาจะท าใหมกลนมากขน นอกจากนปญหากลนตวยงมาจากอกหลายสาเหต เชน สภาพอากาศทรอนท าใหเชอแบคทเรยเจรญเตบโตไดด สภาวะของอารมณเมอโกรธ หงดหงด ตอมเหงอจะขบเหงอออกมามากขน อาหาร

โดยเฉพาะเครองเทศกเปนสาเหตส าคญทท าใหเกดกลนตว การปองกนกลนตวท าไดโดยอาบน าท าความสะอาดรางกาย อยางนอยวนละ 2 ครง โดยเฉพาะบรเวณซอกมมอบชนหรอขอพบตองท าความสะอาดอยางทวถง ใชผลตภณฑทมสารระงบกลนกาย (Deodorants) หรอสารยบย งการหลงของเหงอ (Antiperspirants) ใชสารสมทาบรเวณรกแรหลงอาบน า ใชสมนไพร เชน ใบพลขยใหละเอยดทารกแรหลงอาบน า ใบฝรงขยละเอยด มะนาวผาซก น ามะขามเปยก ทารกแรทงไวสกครแลวจงไปอาบน า

แหนมยกแขนของตวเองขนทงสองขาง แลวท าจมกฟตฟตดมรกแรทงซายและขวา แมและพชายมองดแลวกพากนหวเราะ

“ปลอดภยไรกลนไมพงประสงคคะ” แหนมพดพรอมหวเราะไปกบทกคน

พฒนาการและการเปลยนแปลงดานรางกายของวยรนจะด าเนนควบค ไปกบการเจรญเตบโตซงแสดงถงความมวฒภาวะทางเพศอยางสมบรณทงเดกชายและเดกหญง

พฒนาการดานรางกายทงของเดกหญงและเดกชายวยรนลวนเปนปรากฏการณตามธรรมชาต วยรนหญงและวยรนชายจงควรระวงในการคบคาสมาคมกบเพอนตางเพศ โดยวางตวใหเหมาะสมไมใกลชดสนทสนมกนมากเกนไปหรอไปเทยวกนตามล าพงสองตอสองเพราะอาจเปนเหตใหมเพศสมพนธกอนวยอนควร ทงนเนองมาจากการเปลยนแปลงดานรางกายทเปนแรงผลดดนใหอยากรอยากลองประสบการณใหม ๆ รวมทงในเรองเพศดวย วยรนหลายคนตองเสยเวลา เสยเงน เสยอนาคต เนองจากอยากรอยากลองจนขาดความยบย งชงใจไมพจารณา ผลดผลเสยและองคประกอบอน ๆ ทจะเกดขนตามมา

“นละลกการเปลยนแปลงทางดานรางกายของวยรน ฟงแลวกน าไปปฏบต ดแลตนเองใหดนะจะ เพราะลกของแมเปนสาวเปนหนมกนแลว”

“คะคณแม” ลกสาวบอก พรอมกบเขาไปกอดเอวคณแม “ไปอานหนงสอไดแลวจะ ขาวจบพอด อยานอนดกนะเดยวจะไม

สบาย”

กจกรรมสงเสรมการเรยนร

ค าชแจง จงตอบค าถามตอไปน 1. วยรนมการเปลยนแปลงสวนสงและน าหนกอยางไร

.................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. 2. วยรนมการเจรญเตบโตของระบบสบพนธอยางไร

.................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. 3. การเปนสวในวยรนมสาเหตมาจากอะไร มวธการรกษาอยางไร

.................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. ..................................................................................................................

.................................................................................................................. ..................................................................................................................

แบบทดสอบทายเลม เรอง วยใส วยรน

ค าสง จงท าเครองหมาย ทบตวอกษรหนาค าตอบทถกทสด 1. วยเจรญพนธจะเรมในวยใด ก. วยรน ข. วนเดก ค. วยผใหญ ง. แลวแตพฒนาการของแตละบคคล

2. วยรนจะหยดการเจรญเตบโตดานความสง เมออายประมาณเทาใด ก. 14 - 16 ป ข. 15 - 17 ป ค. 17 - 20 ป ง. 20 - 25 ป

3. ถานกเรยนมน าหนกเกนกวาเกณฑมาตรฐาน จะมวธการแกไขอยางไร ก. เลนกฬา ข. ปรกษาแพทย ค. ทานยาลดน าหนก ง. ออกก าลงกายและควบคมอาหาร

4. ฮอรโมนใดทมความเกยวของกบการเจรญเตบโตของรางกาย ก. Estrogen ข. Progesterone ค. Testosterone ง. Growth Hormone

5. ฮอรโมนใดทชวยกระตนการเจรญเตบโตของกลามเนอในวยรนชาย ก. Estrogen ข. Androgen ค. Testosterone ง. Progesterone 6. การทนกเรยนรจกตดตามดแลตวเองเพอใหมการเจรญเตบโตและพฒนาการทเหมาะสม กบวย มความส าคญอยางไร ก. เพอใหมสขภาพและคณภาพชวตทด ข. เพอใหทราบถงพฒนาการของตนเอง ค. เพอใหทราบการเจรญเตบโตของตนเอง ง. เพอใหทราบน าหนกและสวนสงของตนเอง

7. พฒนาการทางเพศในขอใดทเพศชายและเพศหญงมการเปลยนแปลงทเหมอนกน ก. ไหลขยายกวาง ข. สะโพกขยายออก ค. มขนขนบรเวณอวยวะเพศ ง. เสยงเรมแตกและมน าเสยงหาว

8. การเจรญเตบโตของอวยวะสวนใดทท าใหรปรางและสวนสงของวยรนเปลยนแปลงไปจากวยเดก

ก. การเจรญเตบโตของกระดก ข. การเจรญเตบโตของกลามเนอ ค. การเจรญเตบโตของระบบสบพนธ ง. การเจรญเตบโตของกระดกและฟน

9. ตอมใดทท าหนาทควบคมการเจรญเตบโตของมนษย ก. ตอมเพศ ข. ตอมใตสมอง ค. ตอมไทรอยด

ง. ตอมหมวกไต

10. บคคลใดมโอกาสทจะเปนสวนอยทสด ก. เอ มฮอรโมนเพศชายมากกวาปกต ข. บ กงวลเรองผลสอบจนเกดความเครยด ค. ซ อานหนงสอจนท าใหนอนดกเปนประจ า ง. ด รกษาความสะอาดรางกายดวยการใชสบออน ๆ

แบบทดสอบยากไหมครบเพอน ๆ มาดเฉลยกอนดกวาวาท าไดถกกขอ

หนาถดไปเลยครบ

เฉลยกจกรรมสงเสรมการเรยนร

1. วยรนมการเปลยนแปลงสวนสงและน าหนกอยางไร วยรนจะมการเจรญเตบโตทางดานรางกายทเหนไดชดเจนทงสวนสงและน าหนก แตอตราการเพมของสวนสงจะเรวกวาอตราการเพมของน าหนก จงท าใหดผอมลง ในชวงอาย 10 - 13 ป จะมอตราการเพมของสวนสงและน าหนก ดงน

เพศชาย อตราการเพมสวนสง 6 - 8 เซนตเมตรตอ เพศหญง อตราการเพมสวนสง 5 - 6 เซนตเมตรตอป

เพศชาย อตราการเพมน าหนก 5 - 6 กโลกรมตอป

เพศหญง อตราการเพมน าหนก 4 - 5 กโลกรมตอป

2. วยรนมการเจรญเตบโตของระบบสบพนธอยางไร ระบบสบพนธจะเจรญเตบโตอยางรวดเรวเมอเขาสวยรน ซงการ

เจรญเตบโตของระบบสบพนธเปนผลมาจากการกระตนของฮอรโมนเปนสวนส าคญท าใหมการเปลยนแปลงของรปรางและพฤตกรรมตามเพศอยางเหนไดชด โดยวยรนหญงจะมอวยวะสบพนธเจรญเตบโตเตมทอายระหวาง 13 - 15 ป สวนวยรนชายจะเจรญเตบโตเตมทเมออายประมาณ 15 - 17 ป

3. การเปนสวในวยรนมสาเหตมาจากอะไร มวธการรกษาอยางไร การเปนสวในวยรนเกดจากฮอรโมนเพศ พนธกรรม สภาพแวดลอม ความเครยด การนอนดก การรกษาควรดแลรกษาความสะอาดรางกายไมใหรขมขนอดตนดวยการช าระลางดวยสบออน ๆ ใชผลตภณฑทชวยเปดรขมขนและมสารทชวยก าจดสว ไมควรบบสวเพราะจะท าใหเกดการตดเชอมากขน

สวนสง

น าหนก

เฉลยแบบทดสอบทายเลม

1. ก 6. ก 2. ค 7. ค 3. ง 8. ค 4. ง 9. ข 5. ง 10. ง

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ, กรมวชาการ. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐาน พทธศกราช 2551 กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค.ลาดพราว.

ประพนธศร สขสารจ. (2551). การพฒนาการคด. กรงเทพฯ : หางหนสวน จ ากด 9119 เทคนคพรนตง. สชาต โสมประยร (2546). สขศกษาและพลศกษาชวงชนท 3. กรงเทพฯ : ประสานมตร. สมบต ตาปญญา. (ม.ป.ป.). คมอคลายเครยด ความรเรองความเครยด

การปองกนและแกไข. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : เหรยญบญการ พมพ.

อภลกษณ เทยนทอง และยงค สนตภาพ. (2553) หนงสอเรยนรายวชา พนฐานสขศกษาและพลศกษา ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : ประสานมตร. อทย สงวนพงษ และสณฏฐา สงวนพงษ. (2554). หนงสอเรยนรายวชา พนฐานสขศกษาและพลศกษา ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : บรษท พฒนาคณภาพวชาการ (พว) จ ากด.

ผจดท า

ชอ : นางสาวกญญา สขศร เกด : 28 เมษายน 2501 สถานทเกด : อ าเภอหลงสวน จงหวดชมพร

ทอยปจจบน : 524/1 หม 1 ต าบลชมพวง อ าเภอชมพวง จงหวดนครราชสมา ต าแหนงปจจบน : คร วทยฐานะช านาญการพเศษ สถานทท างาน : โรงเรยนอนบาลชมพวงวทยา

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา นครราชสมา เขต 7

การศกษา : ศกษาศาสตรมหาบณฑต (ศษ.ม.) พลศกษา