Ortaöğretim Alanı

FizikDers Föyü

1

MF - 01

1. "Fizik biliminin ilgilendiği konular arasın- da enerji, kütle, birbirlerine dönüşümleri

I II III ve canlılık faaliyetleri vardır. Ayrıca f izik

IV evrenin oluşumunu inceler." V Mehmet'in söylediği cümlenin tama-

men doğru olması için numaralarla belirlenmiş bölümlerden hangisi çı-kartılmalıdır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

2. Islanmayan kumaş

Astronomi

Yol kavis ve dönüş-

leri Dinamik

Evrenin genişmesi

Atom ve mo-lekül fiziği

Yukarıda verilen fizik alt dalları ve ince-lendiği konuları doğru şekilde eşleştirir-sek, ortaya çıkacak desen nasıl olur?

A) B)

C) D)

E)

Fizik Nedir?

Fizik; enerji, madde, birbirlerine dönüşümleri ve etkileşimlerini inceleyen bilim

dalıdır. Temeli; sorgulama, gözlem ve ölçmeye dayanır.

Fizik Biliminin İncelediği Konular Nelerdir?

Fizik biliminin incelediği konular öylesine geniştir ki; evrenin oluşumundan atom altı parçacıklara kadar uzanır.

İlgi alanı çok büyük bir bilgi birikimi oluşturulduğu ve daha kolay çalışabilmesi için fizik bilimi belirli alt dallara ayrılmıştır.

Fiziğin Alt Dalları Nelerdir?

Altdalın Adı KonusuGünlük Hayattaki

Uygulamaları

Mekanik Fizik Kuvvet, hareket ve enerji sistemlerini inceler.

Her türlü motorlu taşıt, bisiklet vb.

Optik Işığın yapısı, doğası ve davranışlarını inceler.

Lens, teleskop, polarize camlar vb.

ElektromanyetizmaMaddenin elektriksel ve manyetik yapısı ile davra-nışlarını inceler.

Mıknatıs, buz dolabı ka-pıları, maglev treni

Termodinamik Sıcaklık - enerji arasındaki ilişkiyi ve ısıyı inceler.

Termostat kışlık giysiler vb.

Atom ve Molekül FiziğiAtom ve moleküllerin bir-birleriyle etkileşimlerini inceler.

Kendi kendini temizle-yen boya ve giysiler

Nükleer FiziğiAtomun çekirdek yapısını ve buradaki parçacıkların özelliklerini inceler.

Nükleer santraller

Katıhal FiziğiMaddelerin çok yüksek ve çok düşük sıcaklıklarda özelliklerini inceler.

Süper ve yarı süper ilet-kenler

AstronomiDünya dışı madde ve par-çacıklarda özelliklerini in-celer.

Huble uzay teleskobu, mevsim ve yıl hesapla-maları

Yüksek Enerji ve Plazma

Yüksek enerji taşıyan ta-necik ve plazmayı inceler.

Neon lambalar, Aurora-lar (Kutup Işıkları)

Uygulayalım

1. D 2. C

Book 1.indb 1 28.09.2018 09:38

Fizik Ders Föyü 01

2

1. Yer Çekimi Galileo Galilei

Güçlü Teleskopla

Albert Einstein

Özel Görelilik

Sir Isac Newton

Yukarıdaki buluşları bilim insanları ile eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi doğru olur?

A) B)

C) D)

E)

Fiziğin Tarihsel Gelişimi ve Günümüzdeki Hâlini Alışı Nasıl Olmuştur?

İnsanın beyninde şekillenen bilim, insan kaynaklı herşey gibi günümüzdeki hâline gelene dek pek çok değişimden geçmiştir.

Bu süreçte bazı keşif ve buluşlar, bazen insanlığın yüzyıllar boyunca doğru bildiği yanlışları gösterip, teknoloji ve bilimin yönünü çizmiştir.

Fizik bilimine buluşlarıyla yön veren bazı öncüler şöyledir:

Johannes Kepler (1571 - 1630)

Alman Gökbilimci, Fizikçi ve Matematikçi yaptığı çalış-malar sayesinde Güneş sisteminin hareketlerini açık-lamış ve modern astronominin temellerini atmıştır. Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü kanıtlamıştır.

Galileo Galilei (1564 - 1642)

İtalyan Gökbilimci, Fizikçi ve Matematikçi çoğu İtalyan fizikçi gibi mekanik ile başlasa da asıl başarısını gök-bilimlerinde göstermiştir. Dünya ve diğer gezegenlerin Güneş etrafında söylediği için engizisyon mahkeme-sinde yargılanmıştır. Bir diğer başarı da mercekleri kul-lanarak diğer gezegenleri gözlemyebilecek teleskoplar üretmesidir.

Nikola Tesla (1856 - 1943)

Sırp Fizikçi hayatı boyunca ürettiği icatlar ile teknoloji-ye yön vermiştir. 700 civarı patenti ve yarım kalmış projelerle dolu hayatında günümüzde yeni kullanılma-ya başlayan teknolojik icatların öncülüğünü yapmıştır. Diğer başarısı alternatif akımın günümüzde doğrusal akımdan daha verimli kullanılabileceğini göstermiş ol-masıdır.

Albert Einstein (1879 - 1955)

Alman Fizikçi 1900'lü yılların başında fiziğin en önemli ve cevap bekleyen sorusu "ışığın yapısı"dır. Einstein'in çalışmaları bu sorunun cevaplanmasında büyük bir rol oynamıştır. Bunun yanında özel görelilik kuramı ve kütleyi de enerjiye dönüştüren E=mc2 denklemi de bu-luşlarındandır.

Uygulayalım

1. B

Book 1.indb 2 28.09.2018 09:38

Fizik Ders Föyü 01

3

1. − Gözlem– Nitel Gözlem– Varsayım– Deney– Bağımlı Değişken

Yukarıda verilen kavramlarda kaç tane-si bilimsel metod içerinde kullanılmak-tadır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

2. Bir deneyin kontrollü deney olabilme-si için gerekli olan koşul aşağıdakiler-den hangisidir?A) Bağımlı değişkeni olmasıB) Bağımsız değişkeni olmasıC) Kontrollü değişkenleri olmasıD) Tek bir bağımsız değişkeni olmasıE) Her bağımsız değişkenine bir bağımlı

değişken olması

3.

m

Dünya

Şekil I

m

a a

Ay

Şekil II

Yukarıda verilen Şekil I'deki sistemde Dün-ya yüzeyinden h kadar yükseklikteki bir tavana l uzunluğundaki ipin ucuna bağlı m kütleli bir cisim α = °4 için salınım ha-reketi yapmakta iken deney düzeneğin-de başka hiçbir değişiklik yapılmadan, Ay yüzeyine götürülerek Şekil II deki gibi tekrarlanılıyor.

Buna göre, bu olay ile ilgili olarak ba-ğımlı, bağımsız ve kontrol değişkenle-rimiz nelerdir? (Sürtünmeler önemsizdir)

Bağımlı Değişken

Bağımsız Değişken

Kontrol Değişken

A) Cismin periyodu İpin uzunluğu Cismin

kütlesi

B) Cismin periyodu

Yerçekim ivmesi

İpin uzun-luğu

C) Yerçekim ivmesi İpin uzunluğu Salınım

açısı

D) Yerçekim ivmesi

Cismin kütlesi

Salınım açısı

E) İpin uzun-luğu

Yerçekim ivmesi

Cismin periyodu

Bilimsel Yöntem Nedir?

Bilimsel bilgiye ulaşmak için kullanılan gözlem, deney ve ölçüme dayalı meto-da bilimsel yöntem denir.

1) Gözlem

Gözlem, bilimsel bilginin konusunun belirlenmesi ve veri toplanması esnasın-da kullanıldığı için bilimsel metodun en önemli basamaklarındandır. Duyu or-ganları ve ölçüm aletleri kullanılarak yapılır.

a) Nitel Gözlem:

Duyu organları kullanılarak yapılan gözlemlerdir.

Örnek

Dokunulan bardağın sıcaklığı, yenen yiyeceğin tadı vb.

a) Nicel Gözlem:

Ölçüm araçları ya da kıyaslama yolu ile yapılan gözlemdir.

Örnek

İki kişinin boyunun yanyanayken kıyaslanması, vücut sıcaklığının termo-

metre ile ölçülmesi vb.

2) Deney

Bir olayın sebep - sonuç ilişkisini kurmak için belirli şartlar altında tekrarlan-

masıdır.

* Kontrollü deney: Tek bir bağımsız değişkeni olan deneylerdir.

* Değişken: Bir deneyde değişebilen faktörlerdir.

* Bağımsız değişken: Bir deneyde değeri değiştirilen ya da ayarlanan de-

ğişkendir.

* Bağımlı değişken: Bağımsız değişkenin değiştirilmesinden etkilenen de-

ğişkendir.

* Kontrol değişkeni: Deney esnasında sabit tutulan değişkendir.

* Veri: Gözlem ile elde edilen bilgilerdir.

* Çıkarım: Verilen doğrultusunda olay hakkında fikir yürüterek sonuç elde

etmektir.

Kanun: Kavramlar arasındaki ilişkiyi açıklar.

Teori: Bir olayın nasıl olduğunu açıklar.

Uygulayalım

1. E 2. D 3. B

Book 1.indb 3 28.09.2018 09:38

Fizik Ders Föyü 01

4

3) Ölçüm:

Verilen alınması ya da değişkenlerin davranışlarını bir başka niceliğe oranla kıyaslanmasıdır. Ölçümde yapılacak hatalar sonuca doğrudan etki eder.

Ölçmede Hata: Yapılan ölçüm ile gerçek değer arasındaki farka ölçümede hata denir. Kaynağına göre hatalar temelde dörde ayrılır.

I) Ölçümü yapan kişiden kaynaklanan hatalar

II) Ölçüm aracı ve yapısında kaynaklı hatalar

III) Ölçüm yönteminden kaynaklı hatalar

IV) Ölçme ortamından kaynaklı hatalar

Eski zamanlarda, yerel ya da kişiye göre değişebilen ölçekler kullanıldığı için de ölçümde büyük hatalar oluşabiliyordu. Bugün ise ölçüm ve birimlerde bü-tünlük sağlayabilmek için SI birim sistemi kullanılmaktadır.

SI Birim Sistemine Göre Temel Büyüklükler ve Birimleri Nelerdir?

Temel Büyüklükler Tek başına anlamlı olarak ifade edilebilen büyüklüklerdir.

Temel Büyüklük

Sembolü SI BirimiBirim

SembolüÖlçüm Aleti

Kütle M Kilogram Kg Terazi

Işık Şiddeti Ι Kandela cd Fotometre

Sıcaklık T Kelvin K Termometre

Akım İ Amper A Ampermetre

Madde Miktarı

n Mol n -

Uzunluk ι Metre m Metre

Zaman t Saniye s Kronometre

Türetilmiş Büyüklükler

Temel büyüklükler cinsinden ifade edilen ve hesaplanan birimlerdir.

Nicelik SΙ Birimi Sembolü

Güç Watt ω

Basınç Pascal Pa

Frekans Hertz Hz

Kuvvet Newton N

Elektrik Yükü Coulomb C

Gerilim Volt V

Direnç Ohm Ω

Enerji Joule J

Uygulayalım

1. Sezen: "Bir gezegende atmosfer her yükseklikte ölçülebilir bir basınç uy-gular."

Sezin: "Ruh, insanın bedenine hayat verendir."

Suzan: "Sahile yaklaştıkça dalgalar yavaşlar."

Sezen, Sezin ve Suzan üç kardeştirler. Fizik Öğretmenleri, onlardan deney

için bir konu bulmalarını istemiştir. Sezen, Sezin ve Suzan kendilerine verilen konuları yazıp öğretmenleri-ne vermişlerdir.

Buna göre, kimin kağıtları deney yapmak için uygundur?A) Yalnız Sezin B) Sezen ve SuzanC) Sezin ve Sezen D) Yalnız SezenE) Sezen, Sezin ve Suzan

2. I. Ölçümü yapan kişiden kaynaklanan hatalar.

II. Ölçüm aracı ve yapısından kaynak-lanan hatalar.

III. Ölçülerden kaynaklanan hatalar. Yukarıda verilen hata çeşitlerinden

hangisi bir deney sonucunda yazı-lırsa kabul edilemez?

A) Yalnız I B) I ve IIC) Yalnız II D) Yalnız III E) I, II ve III

1. B 2. D

Book 1.indb 4 28.09.2018 09:38

Fizik Ders Föyü 01

5

Vektörel ve Skaler Büyüklükler:

Vektörel Büyüklük Skaler Büyüklük

Şiddet Şiddet

Yön

Doğrultu

Şiddet

Bir niceliğin sayısal değerini temsil eder. Şiddet artıkça büyüklük artar.

Yön

Bir niceliğin etki ettiği taraftır. Ok ile gösterilir.

Doğrultu

Yönlü bir niceliğin hizasını bildirir. Başlangıç ve bitiş noktaları arasındaki doğ-

runun uzaydaki izidir.

Bu bilgiler dâhilinde temel bir vektörel büyüklük;

şeklinde gösterilirken skaler bir büyüklük sadece şiddet (sayısal değer) ile ifa-

de edilir.

Vektörel Büyüklük Skaler Büyüklük

Kuvvet Basınç

İvme Zaman

Hız Sürat

Yer Değiştirme Alınan Yol

Ağırlık Kütle

Sıcaklık

Akım

Işık Şiddeti

Fizikle Matematiğin Yeri ve Modelleme:

Matematik, fizik denklem ve kuramlarının bir araya konulduğu ve kısaca fiziğin kendini açıkladığı metodtur. Fiziksel olguların açıklanabilmesi için aralarındaki bağlantı ve ilişkilerin denklem ya da formül gibi matematiksel eşitliklere kon-ması gereklidir.

Fiziksel kavramların aralarındaki ilişkiyi gösteren matematiksel formül ve denklemlere modelleme denir. Modellemenin bir diğer amacı da soyut kav-ramları, somut kavramlarla daha anlaşılır yapmaktadır.

1. Büyüklük Sembolü SΙ Birimi Ölçüm Aleti

Kütle X Kilogram Terazi

Işık Şiddeti Ι Y Fotometre

Madde

Miktarın Z −

Yukarıda bazı temel büyüklükler ve

bazı özellikleri verilmiştir ve eksik nok-

talara X, Y ve Z yazılmıştır.

Tablonun doğru bir şekilde tamam-

lanabilmesi için X, Y, ve Z yerine ne

yazılmalıdır?

X Y Z

A) m kelvin mol

B) ι saniye amper

C) T kilogram metre

D) m kondela mol

E) t amper kelvin

2. I. Sadece temel büyüklüklerin ölçüm

akti vardır.

II. Türetilmiş büyüklüklerin kendilerine

ait birimleri yoktur.

III. Tüm temel büyüklükler skalerdir.

Yukarıda temel ve türetilmiş büyük-

lerle alakalı bilgilerden hangisi yan-

lıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) I ve II D) I ve III

E) Yalnız III

Uygulayalım

1. D 2. C

Book 1.indb 5 28.09.2018 09:38

Fizik Ders Föyü 01

6

1. − Hız– İvme– Sürat– Sıcaklık– Işık Şiddeti

Yukarıda verilen büyüklüklerden kaç tanesi skalerdir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

2.

ÖrneğiHızdır

ÖrneğiSürattir.

ÖrneğiKütledir.

ÖrneğiAğırlıktır.

Örneği İvmedir.

1 2 43 5

Vektör

Yönü Vardır. Yönü Yoktur.

Yukarıdaki tabloda, vektörden yola başlayan Kadir, kendini doğru ku-tucuğa götüren okları takip ederse, hangi numarada dışarıda kalır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Uygulayalım

1. C 2. A

Örnek

Çözüm

Bir öğrenci, sürtünmelerin önemsenmediği bir sistemde, özdeş yaylara eğim açıları 2α ve α olan eğik düzlemlerde h kadar yüksekliklerden, m ve 2m kütleli cisimleri Şekil I ve Şekil II de gösterildiği gibi serbest bırakarak özdeş yaylarda meydana gelen sıkışmaları ölçmektedir.

Buna göre, bu öğrencinin yaptığı deneylerde, bağımlı, bağımsız ve kontrol değişkeni nedir?

Cisimlerin kütlelerinden ötürü yaydaki sıkışma miktarları değişmektedir.Bağımsız değişken → Bizim değiştirdiğimizBağımlı değişken → Bağımsıza bağlı olarak değişen değişkendir.

Cevap A

Bağımlı Değişken Bağımsız Değişken Kontrol Değişken

A) Yaydaki sıkışma miktarı Cisimlerin kütleleri Yay sabitleriB) Cisimlerin kütleleri Yay Sabitleri Cisimlerin yükseklikleriC) Eğik düzlem açıları Cisimlerin kütleleri Cisimlerin yükseklikleriD) Yay Sabiti Cisimlerin yükseklikleri Cisimlerin kütleleriE) Cisimlerin yükseklik Eğik düzlem açıları Cisimlerin kütleleri

m

2α

hk

Şekil I

α

h

2m

k

Şekil IIyatayyatay

Örnek

Çözüm

Yanda verilen tabloyu, aşağıda verilen,I. Yiğit'in boyu Merve'den uzundur.II. Elimize aldığımız bir cismin ağırlığını dinamometre ile ölçmek.III. Kaynar bir suyun sıcaklığını elimizi temas ettirerek ölçmek.ifadelerinin ait olduğu gözlem çeşidi ile işaretlendiğinde aşağıdakilerden hangisi oluşur?

Verilenlere göre, 5 duyu organı kullanılarak yapılan gözlem nitel olup nicel olanlar sadece I ve II ifadeleridirler.Cevap A

İfade Nicel Gözlem

Nitel Gözlem

I

II

III

İfadeNicel

GözlemNitel

Gözlem

I

II

III

İfadeNicel

GözlemNitel

Gözlem

I

II

III

İfadeNicel

GözlemNitel

Gözlem

I

II

III

İfadeNicel

GözlemNitel

Gözlem

I

II

III

A) C)B)

D)İfade

Nicel Gözlem

Nitel Gözlem

I

II

III

E)

Book 1.indb 6 28.09.2018 09:38

Neler Öğrendik?

7

011. I. Hubble Uzay Teleskobu

II. KüreselIsınma

III.Auroralar(KutupIşıkları)

Yukarıda verilen konularla ilgilenen fiziğin ait dalları hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) I-YüksekEnerjivePlazma II-AtomFiziği III-Elektromanyatizma

B) I-Mekanik II-KatıhalFiziği III-NükleerFizik

C)I-Optik II-Termodinamik III-YüksekEnerjivePlazma

D)I-AtomFiziği II-Termodinamik III-Optik

E) I-Optik II-Mekanik III-KatıhalFiziği

2. I. Uzayınsıcaklığı–270°Colarakölçülmüştür.

II. AliveAhmetyanyanagelinceAhmetdahauzungö-rünüyor.

III.Tencereniniçindekikaşıkçoksıcak.

Yukarıda verilen ifadelerden hangisi nicel gözleme örnektir?

A)YalnızI B)IveII C)IIveIII

D)IveIII E)I,IIveIII

3. YiğitveEmreyaptıklarıdeneydeneldeettiklerisonuç-larlasürtünmekuvvetinifs=k.m.golarakifadeediyorlar.

Buna göre, Emre ve Yiğit'in bilimsel bilgiyi bu şe-kilde ifade etmesi aşağıdaki aşamalarda hangisine girer?

A)Gözlem B)Çıkarım

C)VeriToplama D)DeneyE)Modelleme

4. I. 2metrelikbiruzunluğu1metrelikcetvelileölçmek

II. Çoksıcakderecelerdesıvılıtermometrekullanmak

III.Buhulugözlüklebirkitabınkalınlığınıcetvelileölç-mek

Yukarıda verilen ifadelerde, ölçmede yapılan hatala-rın kaynakları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

I II III

A) ÖlçmeYöntemi ÖlçmeAleti ÖlçmeAleti

B) Ortamdan ÖlçmeYapan ÖlçmeAleti

C) ÖlçmeYöntemi Ortamdan ÖlçmeyiYapan

D) ÖlçmeAleti Ortamdan ÖlçmeyiYapan

E) ÖlçmeAleti ÖlçmeAleti ÖlçmeyiYapan

5. I. Amper

II. Kandela

III.Ton

IV.Mol

V. Ohm

Yukarıda verilen birimlerden kaç tanesi temel bü-yüklere aittir?

A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

FİZİK AYT FOY 01.indd 7 28.09.2018 10:03

Cevaplar

Neler Öğrendik?

8

1. C 2. B 3. E 4. E 5. C 6. A 7. C 8. B 9. D 10. B

6. İki olayın arasındaki ilişkiyi açıklar

Hipotez

Bir olayın nasıl gerçek-leştiğini açıklar.

Yasa (Kanun)

Bir problemi çözmek için yapılan tahmini çözümdür.

Teori

Yukarıda verilen açıklamaların doğru terimlerle eş-leştirilmiş hâli aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) B)

C) D)

E)

7. I. İvme

II. Ağırlık

III. Basınç

IV. Basınç Kuvveti

V. Akım

Yukarıda verilen niceliklerden kaç tanesi vektörel-dir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

8. Harun: "Sabit basınçta, sıcaklık arttıkça metallerin bo-yutları da artar." diyor.

Buna göre, Harun'un bunun için yapacağı deneyde değişkenler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Sabit Değişken

Bağımsız Değişken

Bağımlı Değişken

A) Sıcaklık Metalin Boyutu Basınç

B) Basınç Sıcaklık Metalin Boyutu

C) Metalin Boyutu Basınç Sıcaklık

D) Basınç Metalin Boyutu Sıcaklık

E) Sıcaklık Basınç Metalin Boyutu

9. Cern deneyi fiziğin alt dallarından hangisinin ilgi alanına girmektedir?

A) Nükleer Fizik

B) Atom Fiziği

C) Katıhal Fiziği

D) Yüksek enerjili parçacık ve plazma

E) Manyetizma

10. I.

II.

III.

Yukarıda verilen cetvellerin duyarlılığının büyükten küçüğe doğru sıralanması hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) III - II - I B) I - II - III

C) I - III - II D) II - III - I E) II - I - III

Book 1.indb 8 28.09.2018 09:38