Podręcznik implementacji

Lera, MJ, Jensen, K., Josang, F., Buccoliero, E., Szymańska, J. Timmermans, J.

1. Jak zacząć? Samoocena nauczyciela2. Wybór zasad kluczowych: arkusz kontrolny nauczyciela 3. Wybór uczniów Golden5: ewaluacja uczniów4. Wdrażanie zasad kluczowych: Złote praktyki 5. Ocena rezultatów: Złota sieć

Narzędzia przedstawione w tym rozdziale przeznaczone są tylko dla nauczycieli i innych profesjonalistów uczestniczących w Złotym kursie. Jeśli jesteście Państwo zainteresowani udziałem w takim kursie, możecie do nas dołączyć.

1. Jak zacząć? Samoocena nauczyciela

Proponujemy, aby nauczyciel rozpoczął pracę w programie od dokonania samooceny swoich umiejętności w wymienionych wcześniej obszarach.

Na naszej stronie www prezentujemy zestaw kwestionariuszy należących do 5 „złotych” obszarów programu. Każdy kwestionariusz zawiera pytania, na które nauczyciel powinien udzielić odpowiedzi w skali od 1 do 5 (od "nie zgadzam się" do "zgadzam się całkowicie"). Rezultaty uzyskane w poszczególnych kwestionariuszach wskażą, w którym obszarze osiągacie Państwo wyższe, a w którym niższe wyniki, oraz który wymiar w obrębie każdego obszaru wymaga poprawy.

Zarządzanie klasą - kwestionariusz składa się z 60 pytań w trzech kategoriach: (1) kontrola, (2) prezentacja nauczyciela i (3) organizacja nauczania. Pozwala on ocenić, w jaki sposób prowadzone jest zarządzanie w Państwa klasie.

Budowanie relacji: kwestionariusz składa się z 49 pozycji podzielonych na 8 kategorii:

1. Bliskość (otwarta i bezpieczna komunikacja, znajomość życia towarzyskiego i codziennego uczniów)

2.Konflikty (nieporozumienia z uczniami lub ich brak, rozwiązywanie problemów, rozmawianie o konfliktach)

3. Wsparcie emocjonalne/pewność siebie4. Pomoc w nauce5. Oczekiwania (wobec wszystkich)6. Zależność 7. Stałość (przewidywalność, zaufanie, sprawiedliwe

traktowanie uczniów, nawiązywanie relacji, równowaga emocjonalna itd. )

8. Humor (radość– wspólne żarty – unikanie ironii itd..)

Klimat społeczny: kwestionariusz składa się z 46 pozycji podzielonych na siedem kategorii:

1. Przynależność/Tożsamość (chwalenie klasy, wyrażanie się dobrze o uczniach w rozmowach z rodzicami, przyjaźnie itd.)

2. Współpraca (miejsca zajmowane przez uczniów w klasie, wspólne przygotowywanie materiału)

3. Rywalizacja (wzajemne porównania, oceny, czy rezultat jest ważniejszy niż włożona praca itd.)

4. Wpływ/współpraca/demokracja (słuchanie opinii uczniów, podejmowanie decyzji wspólnie z nimi, wspólne rozwiązywanie problemów itd.)

5. Dobre samopoczucie (poczucie bezpieczeństwa, pozytywny klimat, przyjaźń, relacje między uczniami)

6. Jasność (zasady, porządek zajęć, normy, koncentracja itd.)7. Otoczenie (dekoracje w klasie, prace wykonane przez

uczniów, itd.)

Nauczanie zindywidualizowane: kwestionariusz jest podzielony na siedem kategorii i składa się z 45 pozycji:

1. Założenia2. Włączająca atmosfera 3. Różnorodność i wybór4. Oceny i kontynuacja5. Indywidualizacja6. Wkład7.Współpraca

1. Nastawienie2. Informacje3. Dialog4. Uczestnictwo5. Dobrowolność

Rodzina-szkoła: kwestionariusz składa się z 42 pozycji, podzielonych na 5 kategorii:

Na stronie www zamieszczamy narzędzie, które pozwoli Państwu na wypełnienie kwestionariuszy do samooceny bezpośrednio online oraz ułatwi interpretację wyników. Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie pytania otrzymacie Państwo wykres, na którym można będzie obejrzeć wynik uzyskany w każdej kategorii w poszczególnych obszarach. Dzięki tym informacjom łatwiej będzie Państwu zdecydować, który złoty obszar i które zasady kluczowe powinny być wdrażane w Państwa klasie (zob. narzędzia do samooceny).

Wdrażanie programu możecie Państwo również zacząć od obszarów łatwiejszych do stosowania: Budowanie relacji i Zarządzanie klasą.

Po wybraniu jednego lub dwóch "złotych" obszarów bardzo ważne jest ponowne przeczytanie dokumentu, który do tego obszaru się odnosi.

2. Wybór zasad kluczowych: arkusz kontrolny nauczyciela

Zalecamy Państwu wprowadzanie na początku 5-6 zasad kluczowych na tydzień. Dane wskazują, iż jest to również liczba najczęściej wybierana przez nauczycieli.

Z naszych wcześniejszych doświadczeń wynika, że jako pierwsze najczęściej wprowadzane są następujące zasady: 2.1. Używanie imienia 2.9. Informacje zwrotne i 2.3, Proaktywność (Obszar: Budowanie relacji), 1.1. Ciągłość akcji i 1.2 Uwaga (Obszar: Zarządzanie klasą), a także 3.6. Zasady klasowe (Obszar: Klimat społeczny).

Ważne jest, aby przeczytać informacje na temat zasad kluczowych i starannie dobrać te, które będą najłatwiejsze do zastosowania, a jednocześnie istotne dla klasy.

Kiedy zasady kluczowe zostaną już wybrane, bardzo ważne jest przygotowanie ewaluacji końcowej. Służą do tego umieszczone na tej stronie arkusze kontrolne. W formularzu należy zaznaczyć zasady kluczowe, które zamierzacie Państwo stosować, a program przygotuje dokument, który będziecie mogli wydrukować lub zapisać w pamięci komputera.

Arkusz kontrolny należy wypełniać raz na tydzień; jest to bardzo pomocne, szczególnie na początku. Arkusze te przydadzą się również podczas spotkań z innymi nauczycielami i wymiany poglądów na temat postępów we wdrażaniu programu.

Gorąco polecamy takie spotkania, które powinny się odbywać co najmniej dwa razy w miesiącu. Podczas spotkań nauczyciele:

•Wymieniają się pomysłami•Uzyskują opinie na temat stosowanych przez siebie metod•Otrzymują wsparcie od innych uczestników programu•Poszerzają swoją wiedzę

Efekty programu mogą być bardziej znaczące, gdy wszyscy nauczyciele pracujący w tej samej klasie wspólnie przystąpią do programu G5. Bardzo ważne jest, aby zachować arkusze kontrolne; to bardzo przydatny materiał, który umożliwia refleksję nad własnymi metodami, dzięki czemu wprowadzanie w życie "złotych praktyk" będzie postępować szybciej.

3. Wybór "złotych" uczniów: ocena uczniów

Wybrane zasady kluczowe będą systematycznie wprowadzane w życie w pracy z pięciorgiem wybranych wcześniej uczniów. Najważniejszym kryterium tego wyboru jest różnorodność w obrębie grupy. Proponujemy pięć kryteriów wyboru uczniów: problemy z zachowaniem, wyniki w nauce, wielokulturowość, pozycja w grupie rówieśniczej i pochodzenie społeczne. Nauczyciel może wybrać kryterium, które uważa za najbardziej odpowiednie dla swojej klasy. Istotne jest jednak, aby grupa dzieci wybrana według tego kryterium była różnorodna. W grupie tej powinno się więc znaleźć dwoje dzieci reprezentujących jeden biegun danego kryterium, dwoje – drugi biegun oraz jedno dziecko przeciętne . Na przykład, jeśli nauczyciel zastosuje kryterium „problemy w nauce”, powinien wybrać do „Złotej Piątki”: dwóch uczniów mających trudności z nauką, dwóch uczniów radzących sobie bardzo dobrze oraz jednego, który osiąga przeciętne wyniki.

Jeśli nie dołożymy starań, aby zachować różnorodność i grupa będzie jednolita, wdrożenie programu może okazać się trudniejsze, a nauczyciele mniej na nim skorzystają.

Na przykład, jeśli wybierzemy pięcioro bardzo dobrych uczniów (kryterium: wyniki w nauce), nie będziemy musieli pracować z uczniami najtrudniejszymi nad wzmocnieniem ich motywacji do nauki, rozbudzaniem zainteresowań. W efekcie zatem będziemy mniej umiejętnie radzić sobie z klasą, która z założenia jest różnorodna.

Ponadto, jeśli program G5 zostanie zastosowany tylko wobec najlepszych, to z punktu widzenia uczniów postępowanie takie może zostać odebrane jako bardzo wyraźna dyskryminacja. To z kolei może wzbudzić w klasie poczucie odrzucenia ("to najlepszym zawsze poświęca się najwięcej uwagi").

Z drugiej strony, jeśli wybranych zostanie pięciu słabych uczniów, trudniej nam będzie osiągnąć dobre rezultaty, mimo ogromnego wysiłku włożonego w pracę z uczniem, co może wywrzeć negatywny wpływ na naszą motywację. Ponadto inni uczniowie mogą dojść do wniosku, że opłaca się być „trudnym uczniem”, ponieważ nauczyciel poświęca takiemu uczniowi więcej uwagi. W związku z tym niektórzy uczniowie mogą zacząć naśladować tę "strategię".

Podstawą programu Golden5 jest umiejętność pracy i radzenia sobie z różnymi uczniami, a zróżnicowanie w klasie uznawane jest za czynnik pierwszorzędnej wagi.

Poniżej znajdziecie Państwo proponowane przez nas kryteria wyboru uczniów do „Złotej piątki” oraz taki sposób doboru dzieci, aby zachowana została zasada różnorodności w grupie.

Problemy z zachowaniem (zadowolenie ze szkoły):A. hiperaktywnyB. normalnyC. wycofany / nieśmiały

Wielokulturowość i płeć: A. dwie dziewczynki z innego kręgu kulturowego B. chłopiec lub dziewczynka z naszego krajuC. dwóch chłopców z innego kręgu kulturowego

Oceny (wyniki w nauce):A. bardzo słabe wyniki w nauceB. średnie wyniki w nauceC.bardzo dobre wyniki w nauce

Pozycja w grupie (socjogram):A. bardzo popularnyB. średnio popularnyC. bardzo niepopularny

Rodzina: A. wiele problemów w rodzinie B. przeciętna sytuacja rodzinnaC. brak problemów w rodzinie (wsparcie ze strony rodziców)

Przy wyborze uczniów przydatne mogą się okazać pewne pomoce.

Na przykład, mimo, iż wybór uczniów zgodnie z kryterium "problemy z zachowaniem” wydaje się zadaniem bardzo prostym, możemy w tym przypadku wykorzystać również narzędzie badające stopień adaptacji szkolnej ucznia - kwestionariusz “Szkoła i ja”.

Adaptacja szkolna oceniana jest na podstawie trzech czynników: zadowolenie ze szkoły, pozycja w grupie i wyniki w nauce. Kwestionariusz "Szkoła i ja" składa się z 27 pozycji, z których każda należy do jednego z wymienionych czynników. Wyniki podawane są w skali od -3 do 3 (im niższy wynik, tym więcej problemów, im wyższy, tym więcej sukcesów).

Kwestionariusz został umieszczony na stronie programu. Zachęcamy Państwa do korzystania z niego przy dokonywaniu oceny adaptacji szkolnej swoich uczniów. Dane do kwestionariusza może wprowadzać nauczyciel, albo same dzieci. Po ich wprowadzeniu, otrzymacie Państwo listę wyników poszczególnych uczniów w każdym z trzech czynników, a także wykres dla całej klasy.

Aby ocenić pozycję ucznia w grupie, można posłużyć się socjogramem. Jest to jeden najpopularniejszych instrumentów pozwalających nauczycielowi na poznanie struktury klasy.

Socjogram to przydatne narzędzie pozwalające lepiej poznać uczniów i relacje między nimi. Proponowany przez nas kwestionariusz zawiera trzy pytania: „Wskaż troje rówieśników, z którymi chciałbyś przebywać na przerwie, odrabiać prace domowe i spędzać czas wolny”. Po wprowadzeniu do niego danych dotyczących klasy, otrzymacie Państwo wyniki pokazujące, ile razy każdy uczeń został wybrany i którzy uczniowie wybrali siebie nawzajem. Do oceny wyników w nauce możecie Państwo wykorzystać oceny szkolne uczniów.

Uzyskawszy niezbędne informacje, nauczyciel musi w końcu wybrać grupę 5 uczniów, wobec których przez kilka tygodni będzie stosował wybrane zasady kluczowe. Po 3-4 tygodniach należy wybrać następną piątkę uczniów, potem kolejną, aż ostatecznie cała klasa stanie się "Złotą klasą”, w której wszyscy uczniowie brali już udział w programie Golden5.

Należy pamiętać, że chociaż wybieramy tylko 5 złotych uczniów, reszta klasy również odnosi korzyści z udziału w programie. Koncentrujemy się jednak głównie na wybranych dzieciach, aby wprowadzić projekt w życie w sposób bardziej systematyczny i celowy.

W celu oceny rezultatów naszej interwencji, radzimy skorzystać raz jeszcze z tych samych narzędzi do ewaluacji pod koniec wdrażania programu (badanie metodą „pretest – posttest”). Pomiędzy pierwszym i drugim badaniem (tzn. przed rozpoczęciem programu i po jego zakończeniu) muszą minąć co najmniej trzy miesiące, a jeśli to możliwe, nawet więcej czasu. Porównanie rezultatów obu badań umożliwi Państwu obiektywną ocenę wpływu programu na klasę i na każdego ucznia.

Gorąco polecamy również korzystanie z narzędzia, jakim są oceny semestralne. W naszych badaniach okazały się one najważniejszym wskaźnikiem zmian (zob. oddziaływanie na uczniów).

4. Implementacja zasad kluczowych:

złote praktyki Radzimy, by w pierwszych tygodniach dołożyli Państwo

dodatkowych starań, aby zapamiętać wybrane zasady kluczowe i konsekwentnie je stosować. Brak konsekwencji w stosowaniu zasad może ograniczyć ich oddziaływanie na poszczególne dzieci, nauczyciela i całą klasę.

Zestaw wybranych zasad kluczowych należy stosować przez 2 do 5 tygodni. Następnie możemy wybrać nowe zasady, nie zaprzestając jednak wprowadzania w życie poprzednich, aż zastosujemy w praktyce - w sposób konsekwentny i systematyczny – jak najwięcej zasad.

Skład „Złotej piątki” również się zmienia w trakcie trwania programu. Wybierając nowych pięciu uczniów nauczyciel może zastosować inne kryterium wyboru, pod warunkiem, że zachowana zostanie różnorodność w obrębie wybranej grupy.

Mamy nadzieję, iż zechcecie Państwo wymieniać się doświadczeniami dotyczącymi realizacji programu, szukać nowych pomysłów i rozwiązań. Niektóre z nich zamieściliśmy na stronie i zachęcamy Państwa do dzielenia się nimi.

Stworzyliśmy też forum oraz dział "Złote praktyki", gdzie będziecie mogli Państwo wymieniać się uwagami z innymi nauczycielami biorącymi udział w projekcie.

5. Ocena rezultatów: Złota sieć

Zakończenie programu to właściwy moment, aby nauczyciel dokonał ponownej samooceny oraz przeprowadził badania testowe wśród swoich uczniów (post-test) w celu uzyskania obiektywnych informacji o wpływie programu na siebie samego i na klasę. Mamy nadzieję, iż udział w programie pozwolił Państwu na zdobycie nowych umiejętności, a także poszerzenie wiedzy z dziedziny edukacji. Zachęcamy Państwa do dzielenia się swoimi doświadczeniami i rezultatami z innymi nauczycielami. Piszcie o nich na forum poświęconym praktykom dydaktycznym. Jeśli zdecydujecie się napisać artykuł, opisując swoje doświadczenia szerzej, przyślijcie go do nas, a zostanie on opublikowany i udostępniony innym uczestnikom w dziale "Złota sieć".