1. İ kelimenin anlamı ve yorumu...İ kelimenin anlamı ve yorumu 1. gerçek, mecaz, terim anlam,...

Sevgili Öğrenciler,

Son Viraj Yayınları olarak hedefi yüksek olan öğrencilere rehber olmak ve onların başarı sevi-yesini yükseltmek için yola çıktık. Değişen sınav sistemiyle birlikte ortaya çıkan yeni nesil sorularla kitaplarımızı oluşturarak sizleri bu sınavlara en iyi şekilde hazırlamayı istiyoruz.

Kitaplarımızı hazırlarken Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yayımlanan öğretim programlarındaki kazanımları esas alıyoruz. Soruları bu kazanımlar çerçevesinde hazırlıyor, tüm kazanımlara kitaplarımızda yer veriyoruz. Bunu yaparken kazanım dışına asla çıkmıyoruz. Testleri mantık, muhakeme, analiz, sentez gerektiren sorularla oluşturuyoruz. Yeni nesil olarak adlandırılan bu tip sorularla öğrencilerimizin analitik düşünerek bilgilerini günlük hayata aktarabilmelerini amaç-lıyoruz.

Bloom taksonomisine uygun olarak “tam öğrenme” modeliyle hazırladığımız özet konu anlatım, uygulama, kavrama, analiz-sentez, ünite değerlendirme testi ve analiziyle oluşturduğumuz “Drift Se-risi” öğrencilerimizi bilgi düzeyinden sentez düzeyine çıkarıyor. Kolaydan zora şeklinde hazırlanan bu testler sayesinde başarı basamaklarını kolaylıkla aşacağınızı düşünüyoruz.

Ünite değerlendirme testleri şeklinde hazırladığımız “OFF-ROAD Serisi” ile son tekrarı da ya-parak öğrencilerimizi hedeflerine bir adım daha yaklaştırıyoruz. Deneme sınavlarıyla da sizleri sınav seviyesinden daha üst seviyelere taşıyarak sınavlarda karşılaşacağınız hiçbir soru karşısında zor-lanmadan başarılı sonuçlar elde edeceğinizi düşünüyoruz.

Son Viraj Yayınları ile çıktığınız bu yolculukta hedefinize ulaşmanızı diliyor, size bu yolda reh-berlik yapmaktan onur duyuyoruz.

Selim AKGÜL

Genel Yayın Yönetmeni

ÖN SÖZ

1. ÜNİTE

KELİMENİN ANLAMI VE YORUMU

Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık...................................... 7

Deyimler ve Atasözleri ...........................................................................................................................13

Söz Sanatları .........................................................................................................................................19

1. Ünite Değerlendirme Testi .................................................................................................................25

1. Ünite Değerlendirme Testi Analizi .....................................................................................................31

2. ÜNİTE

CÜMLENİN ANLAMI VE YORUMU

Eş ve Yakın Anlamlı Cümleler, Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama................................................35

Cümleler Arası Anlam İlişkileri ...............................................................................................................41

Cümlede Kavramlar ve Duygular...........................................................................................................51

2. Ünite Değerlendirme Testi .................................................................................................................57

2. Ünite Değerlendirme Testi Analizi .....................................................................................................63

1. Fasikül Tarama Testi .........................................................................................................................65

1. Fasikül Tarama Testi Analizi .............................................................................................................73

TIMSS PISA ..........................................................................................................................................75

Cevap Anahtarı ....................................................................................................................................77

İçindekiler

ÜNİTE

Kelimenin Anlamı ve Yorumu

1.

Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık

Deyimler ve Atasözleri

Söz Sanatları

Ünite Değerlendirme Testi

Ünite Değerlendirme Testi Analizi

KA

ZAN

IMLA

R

5.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler.

5.3.7. Kelimelerin eş anlamlılarını bulur.

5.3.8. Kelimelerin zıt anlamlılarını bulur.

5.3.9. Eş sesli kelimelerin anlamlarını ayırt eter.

5.3.32. Metindeki söz sanatlarını tespit eder.

5.3.33. Okuduğu metindeki gerçek, mecaz ve terim anlamlı sözcükleri ayırt eder.

5. Sınıf Türkçe .YAYINLARI

Konu

7

1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu


➥ Gerçek Anlam: Bir kelimenin söylendiğinde akla ge-len ilk anlamına denir.

�Annemin yaptığı tatlı çok güzel olmuş.

➥ Mecaz Anlam: Kelimenin gerçek anlamından tama-men uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır.

�Küçük çocuk çok tatlıydı.

➥ Terim Anlam: Bilim, kültür, sanat, spor vb. alanlara ait kavramları karşılamak için kullanılan kelimelerdir.

�Açı (matematik), kafiye (edebiyat)

➥ Türkçede kelimeler cümle içinde anlam kazanır. Bir ke-lime, farklı cümlelerde farklı anlamlar kazanabilir.

�Binanın ön yüzü boyandı. (Cephe)

�Yüzünde lekeler vardı. (Sima, çehre)

�Yoğurdun yüzünü ben yedim. (Kaymak)

Kelimeler Arası Anlam İlişkileri

➥ Zıt Anlamlı Kelimeler: Anlamca birbirinin tam tersi olan kelimelerdir.

� savaş - barış

� çalışkan - tembel

� az - çok

� fayda - zarar

➥ Eş Anlamlı Kelimeler: Yazılışları ve okunuşları ayrı, anlamları aynı olan kelimelerdir.

� hafıza - bellek

� ihtiyar - yaşlı

� ufak - küçük

� sınıf - derslik

➥ Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler: Yazılışları aynı, anlamla-rı tamamen farklı olan kelimelerdir.

� gül (Çiçek ismi - gülümseme fiili)

� dolu (Yağış şekli - boş olmayan)

� bin (Bir yere oturmak - yerleşmek - sayı)

� yaz (Bir yere yazı yazma fiili - mevsim)

➥ Yabancı Kelimelerin Türkçe Karşılığı: Türkçeye yabancı dillerden girmiş pek çok kelime bulunmaktadır. Ancak dilimizi korumak için bunların Türkçe karşılıkları-nı bilmemiz gerekir.

� e-mail / e-posta

� viraj / dönemeç

� periyot / dönem

� prestij / saygınlık

➥ Çok Anlamlılık: Bir kelimenin cümlede farklı anlam-lara gelecek şekilde kullanılmasına denir.

� Topladığı çöpleri sokağa atmış. (atmak - fırlatmak)

�Sınav sorularının yanıtlarını atmış. (atmak - bilme-den, kestirerek söylemek)

�Dedemi görünce kalbim küt küt attı. (atmak - vurmak - çarpmak)

Bilgi Hazinem

1.

,DÜSün, analiz et

A. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan mecaz anlamlı kelimeleri ve bu kelimelerde ne anlatılmak isten-diğini yanlarındaki kutuların içine yazınız.

Mecaz Anlamlı Anlatılmak istenen

Söyledikleriyle kimseyi kırmak istemedi.

Paslanmış düşüncelerden kurtulmalıyız.

Aralarındaki bağ giderek güçleniyordu.

5.SınıfTürkçe YAYINLARI

Uygulama

8

Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok AnlamlılıkKe

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

1. Ü

nite

:

1.

DÜSün,bul

,

B. Aşağıda sol tarafta verilen kelimelerin hangisinin terim anlamlı, hangisinin eş sesli kelime ol-duğunu karşısındaki kutucuklara yazınız. Terim anlamlı ise hangi alana ait olduğunu, eş sesli kelime ise sahip olduğu iki farklı anlamını sağ tarafındaki kutucuklara yazınız.

açı

yüz

penaltı

kır

çay

aralık

yaş

nota

düş

şiir

perde

DÜSün,bul

, C. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlarını yanındaki kutulara yazınız.

1. Bu yıl seni İzmir’e teyzenlerin yanına göndereceğim.

2. Her insan düşüncelerini açıklayabilmelidir.

3. Kara bir duman bütün her yeri kaplamıştı.

4. Şatafatlı bir düğünle evlendiler.

5. Çağımızda her insan çalışınca istediğini elde edebiliyor.

6. Konuşurken kelimelerimizi dikkatle seçmeliyiz.

7. Aldığı armağanları arkadaşlarına verecekti.

8. Kırmızı elmaları ağaçtan topladılar.

9. Beyaz gömleklerini yıkayıp ütüledi.

10. Kazandığı şöhreti çalışmasına borçluydu.

5. Sınıf Türkçe .

Kavrama

YAYINLARI

Test -

9


1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

1

3. Aşağıdakilerin hangisinde “çıkarmak” keli-mesi “bir eşyayı bir yerden başka bir yere gö-türmek” anlamında kullanılmıştır?

A) Annem elbisemi çıkarmamı söyledi.

B) Maça gelmeyeceğini hareketlerinden çıkar-mıştım.

C) Çöp poşetlerini kapıya çıkardım.

D) Elmaları çıkarırsan kaç kilo meyve kalıyor ka-sada?

4. Aşağıdaki kelimelerden hangisinin karşıt anlamı yanlış verilmiştir?

A)

ağlamak -gülmek

B)

olmak - olmamak

C)

almak -vermek

D)

üzülmek - sevinmek

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime terim anlamda kullanılmıştır?

A) Yemek henüz kaynamamış.

B) Kaç derecelik açı çizdin?

C) Ağaçlar yeşillere büründü.

D) Kitaplar yakın dostumuzdur.

6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zıt an-lamlı ifadeler birlikte kullanılmıştır?

A) Sağ tarafındaki düşmanları görmemişti.

B) Önünden giden çocuklara bakakaldı.

C) Gelir gelmez bütün işlerini tamamladı.

D) Bu yolculuk aşağı yukarı beş gün sürdü.

1 ve 2. soruları aşağıdaki metne göre yanıtlayınız.

Bundan çok uzun zaman önce yaşayan ve adaletiyle meşhur Nuşirevan isminde bir kral vardı. Haksızlığa uğrayan insanlar ilk önce onun yanına giderdi. Çünkü Nuşirevan herkese eşit davranırdı. Suçlu olan kişi kardeşi bile olsa adaletli davranır ve suçsuzu korurdu. Bir gün Nuşirevan, adamlarıyla birlikte sarayının dışına gezmeye çıktı. Uzun süre at üstünde dolaştıktan sonra yoruldu ve dinlenmek istedi. Hemen bir çadır kuruldu ve Nuşirevan’a özel sofra hazırlandı. Ama o da ne? Sofrada her şey vardı ama tuz yoktu. Nuşirevan’ın hizmetkârlarından biri, biraz tuz istemek için yakınlardaki köylerden birine gidecekti. Nuşirevan, yola çıkmadan önce hizmetkârını yanına çağırdı. Tuzu mutlaka para ile satın almasını söyledi. Hizmetkâr şaşır-mıştı. Birazcık tuz için para verilir miydi? Üstelik Nuşirevan gibi birisi tuz isteyince kim para alırdı? Nuşirevan, hizmetkârının aklından geçenleri sanki okumuş gibi konuştu: “Sen beni dinle ve mutlaka parasını öde.”

1. Bu metinde altı çizili kelimelerden hangisi mecaz anlamıyla kullanılmıştır?

A) haksızlığa B) dolaştıktan C) istemek D) okumuş

2. Bu metinde geçen kelimelerden hangisinin zıt anlamlısı yoktur?

A) uzun B) uzaklardaki C) hizmetkârlarından D) alırdı

İPUCU

›› Mecaz anlam, ke-

limenin gerçek an-

lamından tamamen

uzaklaşmasıdır.

5.SınıfTürkçe

Kavrama

YAYINLARI

Test -

10

1

Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık1.

Üni

te:

Kelim

enin

Anl

amı v

e Yo

rum

u

7. ✿

delil

1gökyüzü

✸

miskin

2saadet

★

sema

3ispat

❖

mutluluk

4tembel

Yukarıdaki eş anlamlı kelimelerin eşleştirilme-sinde yanlışlık yapılmıştır.

Buna göre yanlışlığın düzeltilmesi için han-gi sembolle gösterilmiş kelimeler yer değiş-tirmelidir?

A) ✿ ve ✸ B) ★ ve ❖

C) ★ ve✸ D) ✿ ve ❖

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “canlı” ke-limesi mecaz anlamda kullanılmıştır?

A) Halden aldığımız balıklar canlı gibiydi.

B) Aslanlar, geyiği canlı canlı yediler.

C) Ahtapot, omurgasız bir canlıdır.

D) Canlı bir gülüş her şeyi değiştirir.

9. “Soğuk” kelimesi hangi cümlede farklı an-lamda kullanılmıştır?

A) Genç adam, bizi soğuk karşıladı.

B) Soğuk bir havada dışarı çıkmış.

C) Rüzgârın soğuğu yüzümüzü kesiyordu.

D) Orası çok soğuktur, orada gece donarız.

10. Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisinin sesteşi yoktur?

A) Bana yüz lira ver.

B) Bizim çok geniş bir bağımız var.

C) Biz üçüncü kata taşındık.

D) Bu durum insanı üzer.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelimeler yakın anlamlıdır?

A) Türkiye’nin her yerinde insanlar misafir ağır-lamayı sever.

B) Ülkemiz insanı, tüm canlılara saygı duymayı bilir.

C) Ananelerimiz aslında geleneğin temsilcileri-dir.

D) Yola giden kişinin çabuk dönmesi için arka-sından su dökülür.

12. “Çabuk-yavaş” kelimeleri arasındaki anlam ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Sert - yumuşak B) Neşeli - mutlu

C) Kocaman - iri D) Öykü - hikâye

İPUCU

›› Olumsuzluk zıt

anlam değildir.

Örneğin “sevmek”

kelimesinin zıddı

“sevmemek” değil,

“nefret etmek” tir.

Bütün kelimelerin

zıt anlamlarının

olması şart değildir.


AnalizSentez

YAYINLARI11


1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

Test - 2

3. Bu metinde numaralanmış kelimelerden, yanında ayraç içinde verilen anlamda kullanılmamıştır?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

4. Bu metinde geçen “ipek gibi akan kitap” ifadesiyle söz konusu kitabın hangi özelliği vurgulanmış olamaz?

A) Konusunun ilgi çekici olduğu

B) Anlatımının sürükleyici olduğu

C) Her yaştan okura hitap ettiği

D) Okurda okuma isteği uyandırdığı

1. Çocukluğunuzun bir öğleden sonrasını hatırlayın. Odanın zeminine vuran dikdörtgen şeklindeki gün ışığını… Halının üze- I

rine uzanmışsınız. Ya o gün ışığının içinde yüzüyorsunuz ya da halının desenlerinden bir masal diyarı yaratıyorsunuz II III

kafanızda yahut babaannenizin terliğini araba yapmışsınız, o desenlerin üzerinde maceradan maceraya sürüyorsunuz. IV

Bu metinde numaralanmış kelimelerden hangisi mecaz anlamıyla kullanılmamıştır?


2. Hâlâ var mı bilmiyorum, çocukluğumda okumayı söken öğrencilere kırmızı kurdele takılırdı. Sırayla, birer birer… Çalışkan bir çocuktum. Hikâyelere meraklı, rakamları seven. Hemen sökmüştüm okumayı, kurdeleyi de kapmıştım. Beni “Kara kızım!” diye seven ilkokul öğretmenim, kurdelenin yanında bir şey daha verdi, bir kitap: Küçük Kara Balık. Sevinsem mi üzülsem mi bilemedim. Eve gidip babaanneme kitabı gösterip “Ben kara olduğum için bu kitabı verdi, değil mi?” derken ağlamaklı yüzümü çok iyi hatırlıyorum.

Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki altı çizili kelimelerden herhangi birinin anlamını vermemektedir?

A) kazanmak B) keşfetmek C) karar verememek D) anımsamak

3 ve 4. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Marianne Riemann’ın şiirsel anlatımıyla ipek gibi akan kitap, güzel bir uyku öncesi masalı anlatmanın çok ötesinde bir so-

rumluluk taşıyor. Çocukların doğayla temas etme noktasında (konu) yaşadığı korkuları ortadan kaldırıyor. İnsanların âdeta I

hayvan ve bitkilerle kendi arasına çekmeye çalıştığı setleri (engel) yıkıyor ve doğada kimsenin kimseden üstün olmadığını II

anımsatıyor. Bu anlamda kitap, bu yargıları çocuklarına aşılayan (benimsetmek) ebeveynlerde de bir aydınlanma (gelişim) III IVyaratabilecek kuvvette.

5. SınıfTürkçe

AnalizSentez

YAYINLARI12


2

1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

Test -5.

Sözcük Gerçek Anlam Mecaz Anlam

I. Baskı Eser, onuncu baskıya çıkacakmış.Uzun zamandır maç kazanamamak takım üzerinde baskı oluşturuyor.

II. Kalem Babamla kalem fuarına gitmeyi düşünüyoruz. Ünlü kalemler imza günü için bir araya geldi.

III. OyunPadişah hiçbir zaman düşmanın oyununa kanmış değildi.

Şair Evlenmesi tek perdelik bir oyundur.

IV. AyakÖğretmen, sınıfa girdiğinde hepimiz ayağa kalkardık.

Adamı türlü ayak oyunlarıyla işinden ettiler.

Tabloda numaralanmış yerlerin hangisinde kelime anlamlarına uygun olarak kullanılmamıştır?


6. Mecaz anlam, bir sözcük veya söz öbeğinin, kendi anlamı dışında bambaşka bir anlamı çağrıştıracak şekilde kullanılma-sıdır. Bu kullanımlar aynı zamanda o cümlede mecazlı bir söyleyişin olduğu anlamına gelir.

Bu açıklamadan hareketle aşağıdaki dizelerin hangisinde mecazlı bir söyleyiş yoktur?

A) Dünyanın en uzun hüznü yağıyor,

Yorgun ve yenilmiş insanlığımızın üstüne.

Kar yağıyor ve sen gidiyorsun,

Ağlar gibi yürüyerek gidiyorsun,

B) Ruhumu eritip de kalıpta dondurmuşlar;

Onu İstanbul diye toprağa kondurmuşlar.

İçimde tüten bir şey; hava, renk, eda, iklim;

O benim, zaman, mekan aşıp geçmiş sevgilim.

C) İstanbul’da Boğaziçi’nde,

Bir fakir Orhan Veli’yim;

Veli’nin oğluyum,

Tarifsiz kederler içinde.

D) Yeşil pencerenden bir gül at bana,

Işıklarla dolsun kalbimin içi.

Geldim işte mevsim gibi kapına

Gözlerimde bulut, saçlarımda çiğ.


Konu

13

Kelim

enin

Anl

amı v

e Yo

rum

u1.

Üni

te:


DÜSün,bul

,A. Aşağıda verilen deyimler doğru olarak kullanılmışsa “D” kutucuğuna “✓”, yanlış kullanılmışsa “Y”

kutucuğuna “✗” işareti koyunuz.

D Y

1. Bu işte bizim de çorbada tuzumuz bulunsun.

2. Ben yokken kardeşlerine göz kulak ol.

3. Konuyla hiç alakası yok bu söylediklerinin, dam üstünde saksağan vur beline kazmayı.

4. Eve geç geldiğimiz için telaştan annemin etekleri zil çalıyordur.

5. Eli sıkı bir olduğu çocuklara bol bol harçlık verişinden belliydi.

6. Gözü kara bir çocuktur Alper, aklına koyduğu her işi başarıyla yapar.

Deyimler

➥ Çoğunlukla gerçek anlamından uzaklaşarak farklı anlamlar kazanan söz öbeklerine deyim denir.

● Deyimler anlatıma çekicilik, güzellik katar.

● Kalıplaşmış söz öbekleridir.

● Deyimde geçen kelimelerin yerine eş anlamlıları getirilemez.

● Deyimler öğüt vermezler.

�Göz kulak olmak, çorbada tuzu bulunmak

�Dam üstünde saksağan vur beline kazmayı.

Atasözleri

➥ Atalarımızın uzun deneyimlerine dayanan, kalıplaş-mış öğütlerdir. Atasözleri, içinden çıktığı toplumun özelliklerini yansıtır.

�Deyimlerle atasözleri çoğu kez karıştırılır. Deyim-ler atasözleri gibi öğüt vermez.

�Ne ekersen onu biçersin. (Atasözü)

�Etekleri zil çalmak (Deyim)

Bilgi Hazinem

2.

Benim

Notlarim

.


Uygulama

14

Deyimler ve AtasözleriKe

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

1. Ü

nite

:

2.

DÜSün, karar ver

,B. Aşağıdaki öğrenciler birbirlerine deyimler sorup bu deyimleri açıklamaya çalışıyorlar. Öğrenciler

arasında geçen bu diyaloglarda deyimi doğru açıklayan öğrencinin yanındaki yuvarlağa “✓” işa-retini, deyimi yanlış açıklayan öğrencinin yanındaki yuvarlağa “✗” işaretini koyunuz.

Arif Remziye

Sapla samanı karıştırmak

İyi ile kötüyükarıştırmak

Elif Remzi

Kılı kırk yarmak Şöyle bir gözdengeçirmek

Ali Rıza

Göze girmekBirisini sürekli izlemek

Emre Serdar

Oyuna gelmek Tam zamanındasahada bulunmak

Alev Erdal

İpin ucunu kaçırmak

Arzu İnci

Pot kırmakYersiz, rahatsız edici sözleri söylemek

Kafa patlatmak

İrem Eda

Bir konu üzerindeçok düşünmek

Bir işi gereğince yapamamak


Kavrama

YAYINLARI

Test -

15


1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

1. Karşılaştığı tüm zorluk-larla baş etmeyi bilmişti.

Ayşe Öğretmen’in tahtaya yazdığı cümlede-ki deyimi doğru açıklayan öğrenci aşağıda-kilerden hangisidir?

Gücü yetinceye kadar mücadele etmek

Bir başkasından yardım almak

Ömer

Ali

Mehtap

Ayşe

Hakkını almak için kavga etmek

Güçlükler karşısında her şeyden vazgeçmek

A) Ömer B) Ayşe

C) Ali D) Mehtap

2. Mustafa Kemal yaptığı devrimlerle etrafındaki herkesi kendisine ----

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki deyimlerden hangisinin getirilmesi uygun olur?

A) hayran bıraktı. B) ağzı açık kaldı.

C) açık kapı bıraktı. D) sona erdirdi.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili deyim anlamına uygun kullanılmamıştır?A) Göz kamaştıran bir çiçek aldım anneme.

B) İçimden geldiği için yaptım bunu.

C) Ben onun ikinci çocuğu, ilk göz ağrısıydım.

D) Çocuk, arkasına bile bakmadan uzaklaştı.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim kullanılmamıştır?

A) Sözlerime kulak asarsan iyi olur.

B) Kulağını aç da beni güzelce dinle.

C) Banyoda kulağıma su kaçtı.

D) Biz de senin kulaklarını çınlatıyorduk.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim an-lamına uygun kullanılmamıştır?

A) Küçük kardeşim yolculuğu burnumuzdan getirdi.

B) Biraz burnu sürtülünce ders çalışacaktır eminim.

C) Bu işten kurtulacak, burnu bile kanamadan hem de.

D) Öfkesinden âdeta burnunun direği kırıldı genç adamın.

6. 1234

Z A M A NG A Y E Ç Ö Z Ü MÇ A L I Ş

“Amaç” kelimesinin eş anlamlısı yukarıdaki tablonun kaçıncı sırasında verilmiştir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

3

İPUCU

›› Atasözü doğrudan

öğüt verir. Deyimler

öğüt vermez.

Atasözleri genellikle

cümle biçimindedir.

Deyimlerin cümle

biçiminde olanları

çok azdır.

5.SınıfTürkçe

Kavrama

YAYINLARI

Test -

16

3

Deyimler ve Atasözleri1.

Üni

te:

Kelim

enin

Anl

amı v

e Yo

rum

u

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki deyim gerçek anlama da gelebilir?

A) Ödevini yapmayınca gözden düştü.

B) Her şeye özenmez, gözü tok biridir.

C) Günlerdir gözüne uyku girmemişti.

D) Burak, onun hatalarına göz yummuştu.

8. 1. Pilav yiyen kaşığını yanında taşır.

2. Canı kaymak isteyen mandayı yanında ta-şır.

3. Aş taşınca kepçeye paha olmaz.

4. Zemheride yoğurt isteyen cebinde bir inek taşır.

Yukarıda numaralanmış atasözleri anlam yakınlıklarına göre gruplandırıldığında han-gisi dışta kalır?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

9. Aşağıdaki deyim ya da atasözlerinden han-gisi komşuluk ilişkilerinin önemini vurgu-lar?

A) El elin eşeğini türkü çağırarak arar.

B) Ev alma, komşu al.

C) Akıl yaşta değil baştadır.

D) Alma mazlumun ahını, çıkar aheste aheste.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim kullanılmamıştır?

A) Onu balkonda görünce aklım çıktı.

B) Sözleriyle aklımı başımdan aldı.

C) Onun aklı öyle işlere ermez, demiştim.

D) Aklındakileri bana da anlatmalısın.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim an-lamına uygun kullanılmamıştır?

A) Derste öyle az konuştum ki dilimde tüy bitti.

B) Dilim sürçünce adımı söyleyemedim.

C) Onun dili pabuç kadar uzadı ki her şeye ce-vap verir hâle geldi.

D) Bazı kelimelere dilim bir türlü dönmüyor, ke-limeleri doğru söyleyemiyorum.

12. 1. Bir başa bir göz yeter.

2. Önce düşün, sonra söyle.

3. Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olma-mış.

4. Yuvarlanan taş yosun tutmaz.

Yukarıda numaralanmış atasözlerinden hangisi sadece gerçek anlama gelir?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

13. 1. Düşenin dostu olmaz.

2. Dost kara günde belli olur.

3. Deniz kenarında dalga eksik olmaz.

4. Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.

Yukarıda numaralanmış cümlelerdeki ata-sözlerinden hangileri anlamca birbiriyle çe-lişmektedir?

A) 1 - 2 B) 1 - 3 C) 2 - 3 D) 2 - 4

İPUCU

›› Gerçek anlamlı

atasözleri de vardır:

Bugünün işini yarı-

na bırakma.

Mecaz anlamlı

atasözleri de vardır:

Tatlı dil, yılanı

deliğinden çıkarır.


AnalizSentez

YAYINLARI17


1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

Test - 4

3. Dilimizde “can” sözcüğü ile kurulan pek çok deyim vardır. Bunlardan birisi ---- deyimidir. Bu deyim bir işi çok isteyerek, gönülden yapma anlamındadır. Başka bir deyim olan ---- sözü ise çok cılız ve çelimsiz olmak anlamındadır. Bir konunun en önemli noktasını anlatırken ise ---- deyimini kullanırız. Çok fazla arzuladığımız bir şey için ---- deyimi aklımıza ilk gelen deyim-lerdendir.

Aşağıdakilerden hangisi bu metinde boş bırakılan yerlerden herhangi birine getirile-mez?

A) can bulmak

B) bin can ile

C) burnunu sıksan canı çıkacak

D) can damarından yakalamak

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yanlış kullanılmıştır?

A) Sınavı iyi geçtiği için etekleri zil çalıyordu.

B) Defne, kitaplarına gözü gibi bakardı.

C) Mutluluktan âdeta kan beynine sıçramıştı.

D) Sonunda bütün gerçeklerle yüzleşti.

5. Arpa, buğday isteyen,

Tarlaya tohum eker,

Gelecek kaygısını

Akıllı olan çeker.

Ben ibretle bakarım

Arıya, karıncaya

Paramın bir kısmını

Atarım kumbaraya.

Yurduma hizmet için

Her zaman tutumluyum

Yerli malı giyerim,

Ben bir Türk çocuğuyum.

Bu dizelerde verilmek istenen mesajı,

I. Tarlada izi olmayanın harmanda sözü ol-maz.

II. Al malın iyisini, çekme kaygısını.

III. Sakla samanı, gelir zamanı

IV. Ağaç, yaprağıyla gürler.

atasözlerinden hangileri karşılamaktadır?

A) I ve II. B) I ve III.

C) II ve IV. D) III ve IV.

1. (I) Hep içimiz acıyarak “İnternet çıktı çıkalı ansiklopedilere yüz vermez olduk.” deriz. (II) Ama o koca koca ansiklopedilerin evde kapladığı yeri, hele hele arama motorları dururken o ciltten bu cilde bilgi aramanın zahmetini hangimiz özlüyor ki? (III) Öte yandan çocukken resimli ansiklopedilerin verdiği zevki; bilginin heyecanla, renklerle, kendine has bir romantizmle birleşmesini de unutmuyoruz. (IV) Bu zevki şimdinin öğrencilerine gel de anlat anlatabilirsen!

Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde “ilgi, yakınlık göstermemek” anlamında bir deyim kullanılmıştır?


2. (I) Dilimize zenginlik katan unsurlardan olan atasözlerinin bazıları mecaz anlama sahiptir. (II) Kimi atasözleri ise mecazdan uzak olup gerçek anlamlıdır. (III) Atasözlerinin bazıları karşıdaki kişiye doğrudan seslenerek öğüt verir. (IV) Kimi atasözle-rinde ise dolaylı olarak öğüt verme amacı görülmektedir.

Bu metinde numaralanmış cümlelere aşağıdaki atasözlerinden hangisi örnek olarak gösterilemez?

A) I. cümle: Sarımsağı gelin etmişler, kırk gün kokusu çıkmamış.

B) II. cümle: Dost, dostun ayıbını yüzüne söyler.

C) III. cümle: Terzi, kendi söküğünü dikemez.

D) IV. cümle: Öfkeyle kalkan, zararla oturur.

İPUCU

›› Deyimler; mecazlı,

kalıplaşmış söz

gruplarıdır. En az iki

kelimeden oluşur-

lar.

5. SınıfTürkçe

AnalizSentez

YAYINLARI18


4

1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

Test -6. Türkçede atasözleri genel olarak cümle şeklindedir. Ancak bazı atasözleri cümle kalıbında olmayabilir. Atasözleri genel an-

lamda hayatla ilgili dersler verir. Kimi atasözleri ise doğa olaylarıyla ilgilidir ve bununla ilgili tecrübeleri insana aktarır.

Aşağıdakilerin hangisinde bu metinde numaralanmış bölümlere örnek olabilecek atasözleri bir arada verilmiştir?

I II

A) Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyundan.

İyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğü iyilik er kişinin kârı.

B) Allah bana, ben de sana. Kara kışta karlar, martta yağmaz, nisanda durmazsa değ-me çiftçinin keyfine.

C) Deveyi yârdan uçuran bir tutam ottur. Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.

D) Atta karın, yiğitte burun. Ne verirsen elinle, o gider seninle.

7. İlkokul 3. sınıfa gittiğim yıllardı. Öğretmen bir el işi çalışması vermişti ve o gün kontrol edip okul bahçesinde ürünlerimizi sergileyecekti. Ben el işimi çok ince bir işçilikle âdeta ---- yapmıştım. Sabah o heyecanla ve telaşla yetişemeyeceğim kay-gısıyla ----. Öğretmen sınıfta benim yaptığım el işini çok beğendi ve tüm sınıfa beni alkışlattı. O günü hiç unutamıyorum eve dönerken ----.

Bu metinde boş bırakılan yerlere getirilebilecek deyimler aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?

A) dört dönüp – burnumdan soluyordum – yüreğim yağ bağlamıştı

B) içim cız ederek – eteklerim tutuşmuştu – ağzım kulaklarıma varıyordu

C) iğneyle kuyu kazar gibi – ayaklarıma kara sular inmişti – ağzımı bıçak açmıyordu.

D) kılı kırk yararak – elim ayağım birbirine dolaşmıştı – eteklerim zil çalıyordu.

8. Çok eski dönemlerden günümüze kadar uzanan ata-sözleri toplumsal yaşamda önemli bir yere sahiptir. Yol gösterme, öğüt verme, ders çıkarma gibi işlevleri olan atasözlerimizden bazıları ise verdikleri mesaj açısından birbiriyle çelişmektedir. Örneğin “----“ atasözü ile “----“ atasözü buna örnek olarak gösterilebilir.

Bu metinde boş bırakılan yerlere aşağıdaki atasöz-lerinden hangileri getirilmelidir?

A) İyi insan, sözünün üstüne gelir. – İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdı.

B) Dost ile ye, iç; alışveriş etme. – Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır.

C) Azıcık aşım, kaygısız başım. – Fazla mal göz çıkar-maz.

D) Sakla samanı, gelir zamanı. – Ne ekersen onu biçer-sin.


Konu

19

Kelim

enin

Anl

amı v

e Yo

rum

u1.

Üni

te:

Söz Sanatları

➥ Benzetme: Ortak yönleri bulunan iki varlık ya da kavramdan zayıf olanın güçlü olana benzetilmesidir. Benzetmenin dört ögesi vardır.

�Cengiz keçi gibi inatçıdır. Benzeyen Kendisine benzetilen Benzetme edatı Benzetme yönü

➥ Kişileştirme: İnsana ait niteliklerin insan dışındaki varlıklar için kullanılmasıdır.

�Kuşlar gökyüzünde neşeyle uçuyorlar.

�Bu cümlede insana ait bir özellik olan “neşe” ifadesi kuşlar için kullanılmıştır.

Bilgi Hazinem

3.

,DÜSün, analiz et

A. Aşağıdaki dizelerde görülen söz sanatlarını karşılarına yazınız

Bir balık ağlıyordu

Denizde

Başını yaslamış

Ufacık bir yosun parçasına

1.

Çıkamam, aynalar, aynalar zindan

Bakamam, aynada, aynada vicdan

Beni beklemeyin, o bir hevesti

Gelemem, aynalar yolumu kesti

2.

Benim

Notlarim

.


Uygulama

20

Söz SanatlarıKe

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

1. Ü

nite

:

3.

,DÜSün, analiz et

B. Aşağıdaki yörüngeyi takip ederek doğru meyveye ulaşarak cevabı bulunuz.

Bu şiirde benzetme sanatı yapılmıştır.

Bu şiirde kişileştirme sanatı yapılmıştır.






D

D

D D D D

D

Y

Y

Y Y Y Y

Y

Kiraz Muz Portakal ArmutElma Çilek Erik Şeftali

Dünyayı verelim çocuklara hiç değilse bir günlüğüne allı pullu bir balon gibi verelim oynasınlar oynasınlar türküler söyleyerek yıldızların arasında dünyayı çocuklara verelim kocaman bir elma gibi verelim sıcacık bir ekmek somunu gibi hiç değilse bir günlüğüne doysunlar dünyayı çocuklara verelim bir günlük de olsa öğrensin dünya arkadaşlığı çocuklar dünyayı alacak elimizden ölümsüz ağaçlar dikecekler

Daima böyledir dünyanın işi Kişi ektiğini biçer demişlerİstersen iyilik et istersen kötülükEttiğin başına gelir gemişler.

Çocuk çok sevdi ağacı,Verdiği ona her kış çi-çekleri olaydı.Ağaç çok sevdi çocuğuÖğrendi altın saçlarındandudakları olaydı

Yoksul bir çocuk görsemYağmur altında üşüyenKöprü olmak geçerHiç değilse içimden

Biz hep çocuk kalmalıydık aslındaÜç taş, üç kum olmalıydı hayatEn büyük kavgalarımızGazoz kapağından çıkmalıydı.

Bu bahar havası bu bahçeHavuzda su şırıl şırıldırUçurtmam bulutlardan yüceZıp zıplarım pırıl pırıldır.

Kitaplarım, masam, elbisem, Sessizlik içinde yatağımın örtüsü Sonsuz şarkısında gökyüzü Çılgınlığında bahçemizdeki badem


Kavrama

YAYINLARI

Test -

21

Söz Sanatları

1. Ü

nite

:Ke

limen

in A

nlam

ı ve

Yoru

mu

5

2. Berrak su gibisin güzel yurdum

Eşsiz şehirlerin, çağlayan suların

Göğe yükselen dağların

Çekiyor insanı yaşamın derinliklerine

Yukarıdaki şiirde suya benzetilen varlık ne-dir?

A) Dağlar B) Yurt

C) Gökyüzü D) Şehirler

3. ■ Üzerimdekileri çıkarınca kuş gibi hafifle-dim.

▲ “Sen de gel.” der gibi baktı bana.

◆ Bir anda düşecek gibi oldum.

● Saat beş gibi buluşalım, dedi.

Yukarıda sembolle gösterilen hangi cümle-de iki varlık arasında benzetme ilgisi kurul-muştur?

A) ■ B) ▲ C) ◆ D) ●

1. Bir uçurtmam olsa

Bütün renkler

Misafir olsa kuyruğunda

Pırıl pırıl parlasa her yanı

Yükseldikçe gökyüzüne

Şarkılar mırıldansa

Şiirler okusa

Selam götürse kuşlara, ağaçlara

Aşağıdakilerden hangisi bu dizelerde kişileştirilen varlıklardan biri değildir?

A) B)

C) D)

İPUCU

5.SınıfTürkçe

Kavrama

YAYINLARI

Test -

22

5

Söz Sanatları1.

Üni

te:

Kelim

enin

Anl

amı v

e Yo

rum

u

4. Yola çıkınca her sabah,

Bulutlara selam ver.

Taşlara, kuşlara,

Atlara, otlara;

İnsanlara selam ver.

Aşağıdakilerden hangisi bu dizelerde kişi-leştirilen varlıklardan biri değildir?

A) Yol B) Bulut

C) Taş D) At

5.

Derinden derine ırmaklar ağlarUzaktan uzağa çoban çeşmesiEy suyun sesinden anlayan bağlarNe söyler şu dağa çoban çeşmesi

Aşağıdakilerden hangisi bu dizelerde kişi-leştirilen varlıklardan biri değildir?

A) ırmak B) bağlar

C) çoban çeşmesi D) su

6. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Mehmet Âkif ERSOY

Mehmet Âkif’in bu dizesinde vatan neye benzetilmektedir?

A) Toprağa B) Cennete

C) Orduya D) Bayrağa

7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde kişileştirme sanatına yer verilmemiştir?

A) Havalar güzel gidiyor Sen de çiçek açtın erkenden Küçük zerdali ağacım Aklın ermeden

B) Sevgileri yarınlara bıraktınız

Çekingen, tutuk, saygılı

Bütün yakınlarınız

Sizi yanlış tanıdı

C) Hoyrattır bu akşamüstüler daima

Gün saltanatıyla gitti mi bir defa

Yalnızlığımızla doldurup her yeri

Bir renk çığlığı içinde bahçemizden

D) Kargalar, sakın anneme söylemeyin

Bugün toplar atılırken evden kaçıp

Harbiye Nezareti’ne gideceğim

Söylemezseniz size macun alırım

İPUCU

›› Benzetme sana-

tında güçsüz olan

varlık güçlü olan

varlığa benzetilir.

1. İ kelimenin anlamı ve yorumu...İ kelimenin anlamı ve yorumu 1. gerçek, mecaz, terim anlam,...

Documents