29-9-2010

1

Artistieke ingrepen in depublieke ruimte

(voorbeelden)

PHL – 2010-2011Marjan Sterckx – Frederic Geurts

Theoretisch kader: themata

1. Publiek versus privaat– Privatisering & commercialisering publieke ruimte– Onopgeloste ruimtes & wastelands– Spelregels in de publieke ruimte

2. Integratie versus verstoring– Betrokkenheid op ruimte– Orde versus chaos

3. Zichtbaar versus onzichtbaar– monumentaal versus subtiel– tijdelijk versus permanent

1/ Publiek versus privaat

• Onderscheid openbare en private ruimte = hoofdthemain westers urbanistisch denken sinds midden 19de eeuw

• 20ste & 21ste eeuw: Toenemende vervaging vanopdeling door privatisering, commercialisering,‘vermarkting’ & disneyficatie van publieke ruimte ~city-marketing– Belang van semipublieke ruimtes (cf. art. B. Verschaffel)– ‘collectieve’ ruimtes: Ontmoetingsruimten in de stad die,

hoewel privé-eigendom en in die zin exclusief, toch alspodium fungeren voor publieke activiteiten, of openbareruimtes die voor privédoeleinden worden gebruikt

• De Solà-Morales, M. (1992). Openbare en collectieve ruimte. Deverstedelijking van het privé-domein als nieuwe uitdaging. Oase,XXXIII, 3-8. Daan Gielis, Traject H, Hasselt, Kol.

Dusartplein, 2009 (project vrije kunstenPHL)

Wim Cuyvers, Publiek Huis, Felix Happark, 2003

Aftasten van de grens tussen publiek en privé

‘Tussenruimtes’

• Onbestemde, ongedefinieerde,oningevulde, braakliggende of‘onopgeloste’ ruimtes (in de stad)– ‘wastelands’

• cf. Almarcegui, L. (2007).Demolitions, empty lots, wastelands.In J. Debbaut, M. Verhulst & P.Vermoortel (Eds.), Out of the studio!A symposium on art and public space(pp. 27-33). Hasselt

– Wim Cuyvers: ‘restruimtes’– Marc Augé: non-lieux, ‘niet-

plekken’– Rita McBride: ‘non-ruimtes’– Frederic Jameson: ‘plekloze’ stad

Karl Philips, AfstudeerprojectPHL-BK, 2009 (Wanatoeprijs)

29-9-2010

2

Kawamata, Toronto, 1989

Kawamata, Toronto, 1989

Arne Quinze, City Scape,Brussel, 2007

Kawamata, Graz, 2005

Giancarlo Norese,Precarious home, 2007

Fischli&Weiss, Münster, 1987

Peter Fischli & DavidWeis,Haus, Münster,

1987Lara Almarcegui, Wasteland, Genk, 2004

Lara Almarcegui, Puinhoop, Sint-Truiden, 2005

Bert Danckaert, Simple present,2006

Bert Danckaert

29-9-2010

3

Annelies Groeneveld, Ingreep inHavenstraat, Hasselt, Masterstudio

Publieke ruimte, 2008

Sofie Wyers,Samenkomst ?, Masterstudio PubliekeRuimte, 2008

Spelregels in de publieke ruimte

• In (semi)publieke ruimtesgelden conventies, afspraken,gebruiken & (spel)regels– bv. Bibliotheek: stilte;

gerechtsgebouw: kledij;shopping mall: properheid;straat: geen geweer;begraafplaats: stilte eneerbied,...

– Verschaffel, B. (2004). De mythe van destraat. Over het begrip ‘publieke ruimte’en de (cultuur)politiek. De Witte Raaf,111(sep.-okt.), 4-6.

Francis Alÿs, Walk on the wild side, 2000

Liesbeth Croonen, Hasselt, Traject H, 2009 John Körmeling, Parking carpet, 1991

1.Wim Cuyvers, begraafplaats

Wim Cuyvers, tentenkamp,begraafplaats Rozebeke,Kunst & Zwalm, 2007

2/ Integratie-verstoring

• Dient een ingreep de omgeving mooier/ aangenamerte maken, of die juist te problematiseren, alsweerbarstige stoorzender?

• Tot op welke hoogte kan een ingreep geaccepteerd/toegeëigend worden door de bewoners/ gebruikers?

• In welke mate kan/dient een kunstwerk/ ontwerp– zich te integreren in de omliggende ruimte/ architectuur/

omgeving/ plek, met eigen vorm, verleden en inwoners/gebruikers?

– de omliggende ruimte/ architectuur zelf te integreren/betrekken?

29-9-2010

4

Bren Heymans, Basketbalveld/perzisch tapijt,Antwerpen, Kerkstraat

Benjamin Verdonck, Volkstuintje, Antwerpen,Zuid, lente 2009

Anton Cotteleer,Marmot, 200x

Wolfgang Weileder,House Leuven:Slapende meermin, 2-5 okt. 2008

Todd Longstaffe-Gowan (landschapsarchitect)“The planting of this urban forecourt was contrived to evoke the house's earliersemi-rural setting”

Dan Graham, Münster, 1987

Dan Graham,Paviljoen, Münster,

1987Dan Graham

Fun house for Münster, 1997Fiets&Stal, Den Haag, 2008

29-9-2010

5

Dan Graham, Fun house for the childrenof Sint-Jansplein, Antwerpen, 2001

“Het project demonstreerde dat actuele kunst in de openbare ruimte de status heeft vancultureel erfgoed en dat publiekseducatie en buurtvoorlichting belangrijke strategieënzijn ter bevordering van de belangstelling en waardering voor cultureel erfgoed.”

Panamarenko, Bepto Bismo, Sint-Jansplein,Antwerpen

Maya Ling Lin, Vietnam Veterans Memorial,1980-82

Maya Ling Lin, Vietnam Veterans Memorial, 1980-82

Richard Serra, Tilted Arc,1981, New York City,

Federal Plaza (vernield)

Alexander Calder, Flamingo, Chicago,Federal Plaza

29-9-2010

6

Richard Serra, Clara Clara, 1983Parijs, 2008

Gordon Matta-Clark, splitting

Gordon Matta-Clark, Splitting, VS, 1974

Gordon Matta-Clark, window blow out

Gordon Matta-Clark, Window Blow Out, NY, 1976

Gordon Matta-Clark, Day’s End

Gordon Matta-Clark, Day’s End, VS, 1975

Gordon Matta-Clark, Office Baroque

Gordon Matta-Clark, Office Baroque,Antwerpen, 1977

Gordon Matta-Clark, Office Baroque,Antwerpen, 1977

29-9-2010

7

Bogomir Ecker,Aliud, Duisburg, 2001(Aliud = ‘het andere’ of ‘iets anders dan besteld’)

Bogomir Ecker over in hoeverre een werk zich moet 'aanpassen‘ in 'Pferdelogik undGurkensalat' in: Public Art, Kunst im öffentlichen Raum, Ostfildern-Ruit: Hatje Cantz Verlag,2001:

“(...) The impregnation generally taking place through the influence of images from theentertainment industry and mass culture leaves very deep marks. It is thus simply aquestion of how (in this mixture of permanence, simultaneity, and opacity of functionsand images) the expectations of art in an urban milieu will cause possible confusion.Cause by formulating another, possibly divergent and therefore critical idea, somethingdifferent from the space of reality. It is, rather, that one can no longer really believe inlinearity, as we are familiar with from the sciences or complex operating processes. It isthe difference that is interesting, not the ideals of precision and exactitude. It is diversity,the incongruous, which makes a contrasting statement possible. In my opinion, onelearns more about reality precisely through incongruity. At first, the yawning, giant mawof the public space swallows almost everything. It cannot be stopped and naturally hasthe tendency to equalize everything. Though it indeed promises sensations, it removesthe edge from its own statements. Public space has become a battlefield for attention.One has to adjust to this fact.”

Bogomir Ecker,Longitudi I, Brussel,Flageyplein, 2009

Brusselnieuws.be, 30 nov. 2009

Cristina Iglesias, Fountain, Antwerpen

Cristina Iglesias,Fountain,Antwerpen, 1997-2006

Ann Demeulemeester, zitbank, Antwerpen

Ann Demeulemeester, zitbank, Antwerpen, 1997

Frederic Geurts, Rond punt bij Peer (montage), feb. 2010