1INSPEKTIMI DHE VLERSIMII BRENDSHM I KOPSHTIT

TIRAN, 2011

(UDHZUES PR INSPEKTIMIN E PLOT T KOPSHTIT)

2Botimi u prgatit nga:

Ky botim u konsultua dhe u mbshtet nga ekspertt ndrkombtar t fushs s kurrikuls dhe tinspektimit, t ardhur n IKAP gjat periudhs 2010-2011, n kuadr t programit Cilsi dhe Barazi nArsim.

1.Alexandru Crishan2.Giseele Desseuix3.Alain Michel

1.Redaktimi shkencor Majlinda Xhamo2.Redaktimi letrar Antoneta Ramaj

Falnderojm pr kontributin, idet, sugjerimet e vlefshme q kan dhn n takimet e posame tpuns pr kt udhzues, specialistt e MASH-it, t IZHA-s , t DAR-it Tiran, pedagogt e fushs svlersimit nga Fakulteti i Shkencave Sociale t Universitetit t Tirans, drejtuese dhe msuese tkopshteve n qytete dhe fshatra t ndryshme t vendit.

Ky botim u mbshtet edhe nga UNICEF-i.

Copyright: IKAP

1. Pranvera Kamani2. Robert Gjedia3. Bukurie Haxhia4. Aurela Zisi5. Edlira Sina6. Ermioni Cekani

7. Engjellushe Bregu8. Jonida Matohiti9. Felek Kraja10. Sabrie Madani11. Ema Kasapi12. Arta Remaka

3PRMBATJA

INSPEKTIMI DHE VLERSIMI I BRENDSHM I KOPSHTIT .......................................... 7FUSHA 1. PLANIFIKIMI I KURRIKULS .............................................................................. 10FUSHA 2. VEPRIMTARIA MSIMORE-EDUKATIVE ......................................................... 27FUSHA 3. MENAZHIMI I KOPSHTIT ..................................................................................... 41FUSHA 4. KUJDESI NDAJ FMIJS N KOPSHT ............................................................... 53FUSHA 5. ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERZORE .............................................................. 68FUSHA 6. BASHKPUNIMI DHE PARTNERITETI ............................................................... 75FUSHA 7. VLERSIMI .............................................................................................................. 83FJALORTH .................................................................................................................................. 90BIBLIOGRAFIA .......................................................................................................................... 93N VEND T MBYLLJES ......................................................................................................... 94

5T nderuara msuese dhe drejtuese t kopshteve,

Arsimi parashkollor sht nj hallk e rndsishme e sistemit arsimor parauniveristar. Ky cikl arsimorzbaton nj kurrikul t re, bazuar n standarde prmbajtjeje, standarde arritjeje, si dhe n programe studimitrsisht t reformuara, t cilat synojn ta integrojn natyrshm fmijn n procesin e edukimit dhe t zhvillimit,duke e motivuar pr t vijuar natyrshm rrugn e gjat t t nxnit.

Modele t shumta msimore zbatohen n kopshtet tona. Ato mbshteten n traditat m t mira, pordhe n modele t suksesshme perndimore, t cilat i kan pasuruar prvojat pozitive t procesit msimor nkopshte, duke ndikuar drejtprdrejt n mirrritjen dhe edukimin e fmijve.

Projekti i Ministris s Arsimit dhe t Shkencs po prfshin nga viti n vit t gjith fmijt 5-6 vjearn kopshtet apo n klasat paraprgatitore pran shkollave 9-vjeare. Kjo sht nj prpjekje e madhe, qsynon t'u garantoj shanse t barabarta t gjith fmijve pr t vijuar suksesshm m tej shkolln.

Kopshtet po mbshteten dita-dits me literatur bashkkohore shkencore, letrare dhe argtuese, poredhe me mjete didaktike t prshtatshme pr fmijt.

Tashm, jemi n fazn e sigurimit t cilsis n kopsht. Kjo sht nj rrug e gjat, plot sfida dhe jeni ju,msueset dhe drejtueset e kopshteve, q po e prballoni me sukses at, duke e shndrruar kopshtin n njmjedis t dashur e trheqs q ofron nj shrbim cilsor pr fmijt.

Udhzuesi "Inspektimi dhe vlersimi i brendshm i kopshtit" vjen pr her t par tek ju, me treguesarsimor t qart e t matshm, me instrumente vzhgimi e vlersimi, t cilat kan si qllim themelor,prmirsimin dhe rritjen e cilsis s puns s msueseve dhe drejtueseve t kopshtit.

Ky sht nj proces q krkon koh, prpjekje dhe angazhim profesional, por mbi gjithka krkon njkombinim t frytshm t vlersimit t brendshm q ju do t zhvilloni vit pas viti n kopsht, me vlersimin ejashtm q zhvillohet nga institucionet e specializuara t MASH-it.

Gjej rastin q t prshndes gjith stafin e IKAP-it pr punn serioze q ka nisur. Ky institucion i ri pobn prpjekjet e duhura pr mbshtetjen dhe rritjen e cilsis s shrbimit arsimor q ju ofroni.

Ju uroj t gjithave suksese dhe mbarsi!

MYQEREM TAFAJMINISTR

7INSPEKTIMI1 DHE VLERSIMI I BRENDSHM I KOPSHTIT

Procesi i vlersimit t brendshm dhe ai i vlersimit t jashtm t kopshtit krkon prdorimin e njmetodologjie shkencore, t qart, t besueshme dhe bashkkohore, e cila siguron t dhna reale dhe mundsipr t pasqyruar pikat e forta, pikat e dobta, mundsit q kopshti ka pr t ofruar nj shrbim arsimorcilsor, dhe n mnyr t veant, nevojat pr prmirsimin e tij n t ardhmen.

Nga ana tjetr, prdorimi i s njjts metodologjie dhe i t njjtve tregues, si nga ekipi i vlersimit tbrendshm t kopshtit, por edhe nga ekipi i vlersimit t jashtm, (Inspektorati Kombtar i ArsimitParauniversitar) sht nj mnyr q prafron kto dy vlersime q synojn prmirsimin e puns s kopshtit,por edhe prcaktimin e nivelit t cilsis dhe t meritave t saj. I rndsishm sht qllimi i IKAP-it pr tzhvilluar n kopsht, hap pas hapi, kulturn e vlersimit t brendshm. Kjo sht nj rrug profesionale dhesfiduese q krkon njohje dhe zotrim t standardeve profesionale dhe etike t vlersimit, angazhim, dheprgjegjsi t t gjith personave t prfshir n vlersim, t ekipeve t vlersimit t brendshm, t autoritetevedhe organizmave drejtues t kopshtit.

Po cilat jan elementet e metodologjis s vlersimit t brendshm dhe t vlersimit t jashtmt kopshtit?

Fusha nnkupton nj drejtim apo dimension themelor t veprimtaris s kopshtit. Fusha lidhetdrejtprdrejt me gjith veprimtarin e tij. Prcaktimi i fushave t veprimtaris bazohet n aktet ligjore dhennligjore t arsimit, qllimet e arsimit, dokumentet kurrikulare. Jan prcaktuar kto fusha kryesore t vlersimit:

Planifikimi i kurrikuls; Veprimtaria msimore-edukative; Menazhimi i kopshtit; Kujdesi ndaj fmijs; Zhvillimi i burimeve njerzore; Bashkpunimi dhe partneriteti; Vlersimi.Inspektimi n kt material nnkupton vlersimin e jashtm t kopshtit.

8Nnfusha sht nj nndarje, detajim dhe element i domosdoshm q tregon dhe plotson m s miriprmbajtjen e nj fushe t caktuar, pr t ciln punon kopshti. Konkretisht, nse nj nga fushat e kopshtitsht Planifikimi i kurrikuls, nndarjet pr t jan: Kurrikula, Regjimi ditor, Planifikimi vjetor etj.Kto detajime synojn t identifikojn se far ndodh me planifikimin e kurrikuls s zbatuar n kopsht dhe tplotsojn t gjitha elementet q ka kjo fush. Kto nndarje apo detajime konsiderohen si nj mundsi prt identifikuar, pr t vzhguar dhe pr t vlersuar n imtsi at q ndodh n kopsht. Pra, ato kryejn dyfunksione:

a) zbrthejn fushn n elemente organike dhe t domosdoshme pr t,b) mundsojn nj njohje dhe vlersim real t situats n kopsht.

Treguesi sht nj fjali e matshme, pohuese q tregon si sht dhe si duhet t jet niveli i fushave.Nprmjet treguesve arrijm t vlersojm sesi sht kopshti i vetvlersuar dhe i inspektuar. Treguesi:

hartohet pr seciln nnfush dhe mund t jet nj apo disa; sht gjithnj i matshm, q do t thot se lehtson procesin e vetvlersimit dhe t inspektimit; paraqet pohime q cilsojn fushn q do t vlersohet.P.sh.:

FushaNr. TREGUESIT (shembuj)Nnfusha

I

II

III

IV

Planifikimi i kurrikuls

Veprimtaria msi-more-edukative

Menazhimi i kopshtit

Kujdesi ndaj fmijs

Kurrikula

Regjimi ditor

Plani vjetor i kopshtit

Siguria pr jetn dhe shndetin

1. N zbatimin e kurrikuls przgjidhen veprimtari msimore-edukative t prshtatshme pr moshn dhe interesat efmijve.

1. N prputhje me grupmoshn e fmijve, mjedisin dhekohn q sht n dispozicion, respektohen oraret eregjimit ditor, t prcaktuara n standardet e prmbajtjesn arsimin parashkollor.

1. Kopshti ndrton veprimtarin msimore-edukative, dukeu mbshtetur n objektivat dhe rubrikat e planit vjetor.

1. Kopshti ka krijuar nj mjedis fizik t brendshm dhe tjashtm, t organizuar n funksion t siguris s jets dheshndetit t fmijve.

9V

VI

VII

1. Drejtoria e kopshtit dhe msueset e grupeve i shohinprindrit si partner n realizimin e objektivave vjetore tkopshtit, duke krijuar marrdhnie bashkpunimi me ta.1. Drejtoria e kopshtit identifikon vazhdimisht nevojat prtrajnimin e stafit dhe bn prpjekje t vazhdueshme prrealizmin e tyre, duke bashkpunuar me MASh-in; DAR/ZA-n apo institucione t tjera q ofrojn trajnime.1. Drejtoria e kopshtit dhe msueset e grupeve realizojnvazhdimisht vetvlersimin e veprimtaris s kopshtit n tgjitha aspektet e tij.

Marrdhnia e kop-shtit me prindrit.

Trajnimi dhe kuali-fikimi i stafit

Vetvlersimi i kop-shtit

Instrument i vzhgimit2 sht nj fjali q prcakton se si zbatohet, si zhvillohet apo n 'gjendjeparaqitet treguesi i synuar. Nprmjet instrumenteve/prshkruesve mblidhen informacione dhe t dhna prplotsimin e treguesve nga kopshti.

Shkall vlersimi jan nivelet q prdoren pr t vlersuar kopshtin prmes fushave t tij. Nivelet evlersimit jan katr: shum mir q i takon numrit 1, mir q i takon numrit 2, mjaftueshm q i takonnumrit 3 dhe dobt q i takon numrit 4. Skema me katr shkall vlersimi sht mjaft e prdorur n vlersimetq u bhen institucioneve arsimore n vendet evropiane. Po ashtu, ky sistem me katr shkall mundson njvlersim real dhe prfshin t gjitha nivelet q mund t arrij kopshti sipas treguesve.

Standardi i vlersimit sht prshkrimi i gjendjes s kopshtit pr seciln fush, i cili mundson njvlersim sipas niveleve t prmendura m lart. Ky vlersim sht rezultat i prpunimit t t dhnave ngainstrumentet e vzhgimit dhe t vlersimit q i bhet secilit tregues, por dhe i t dhnave t siguruara ngametodologjia e zbatuar gjat vetvlersimit apo inspektimit n prgjithsi. Vlersimi prfundimtar pr fushnbazohet gjithnj n peshn dhe rndsin q ka zbatimi i secilit tregues n gjendjen e kopshtit.

Bashkpunimi dhepartneriteti

Zhvillimi i burimevenjerzore

Vlersimi dhe arritjete nxnsve

2) Instrumenti i vzhgimit sht prshkrues i treguesit.

10

FUSHA I. PLANIFIKIMI I KURRIKULS

Arsimi parashkollor sht hallka e par e sistemit ton arsimor parauniversitar, edhe pse jo pjes edetyrueshme e tij. Kurrikula e zbatuar sht trsia e veprimtarive t organizuara nga kopshti, t cilat kan prqllim prmbushjen e synimeve t ktij cikli edukimi, si prshkruhen n Ligjin pr Sistemin ArsimorParauniversitar dhe n dokumentet zyrtare kurrikulare pr kt cikl. N veprimtarin e tij, kopshti i fmijvesynon:

1. t zhvilloj personalitetin e fmijs parashkollor dhe ta paraprgatis at pr shkoll;2. t siguroj pr secilin fmij shanse t barabarta edukimi;3. t edukoj fmijn si nj qnie t shoqrueshme dhe t aft t krijoj marrdhnie me t tjert;4. t zgjeroj prvojn, njohjen, aftsit ndijore, aftsin pr t vepruar, folur, menduar dhe

imagjinuar nprmjet ushtrimeve t vazhdueshme.Kto synime pasqyrohen n t gjitha dokumentet q prbjn nj kurrikul t arsimit parashkollor, t

cilat duhet t sigurojn arsimim cilsor dhe t barabart t t gjith fmijve parashkollor, pavarsisht ngagjinia, prkatsia etnike, pozita shoqrore apo dhe ndryshime t tjera.

Qllimi i kurrikuls sht nxitja e fmijve pr t'u prfshir n mnyr aktive n procesin e t msuarit,pr t marr pjes n veprimtari t larmishme, pr t prdorur materiale t prshtatshme zhvillimi, pr tprmbushur interesat vetjake n jetn e prbashkt komunitare etj.

Kurrikula e arsimit parashkollor ka t bj me at se far duhet t din dhe t jen n gjendje tbjn fmijt parashkollor, me 'vlera qytetarie duhen pajisur, si t bashkjetojn me t tjert paqsisht dhet prfitojn nga t drejtat q kan pr edukim dhe formim cilsor. Pra, me fjal t tjera, n kurrikul gjejmprioritetet pr edukimin e ktij brezi fmijsh, mnyrat si drejtohet t nxnt, sjellja dhe zhvillimi i tyre trsor,burimet, materialet, pajisjet dhe mjetet didaktike, rolin e prindrve si partner n edukim, si dhe mnyrat evlersimit t arritjeve t fmijve n t gjitha fushat e zhvillimit.

Nj kurrikul mund t jet e shkruar mir, por suksesi i saj varet nga mnyra sesi zbatohet. Roli imsueses n zbatimin e kurrikuls sht i rndsishm, pasi ai sht personi i vetm q zbaton kurrikuln eshkruar. Nj kurrikul q njeh dhe vlerson nivelet e ndryshme t zhvillimit, t rritjes dhe t interesave tfmijve mund t jet e prshtatshme dhe efektive pr t'u zbatuar n institucionet parashkollore.

Kurrikula e zbatuar duhet t mbshtetet n parimet e mposhtme:y T parashikoj edukimin e fmijve n t gjitha fushat e zhvillimit;y T prmbaj njohurit e duhura, t vlefshme dhe t kuptimshme pr t'u zotruar nga fmijt e ksaj

moshe;

11

y T'i shrbej nj mjedisi multikulturor;y T ket pritshmri dhe rezultate t qarta pr do fmij;y T jet lehtsisht e prshtatshme nga msuesja, n mjedisin ku zhvillohet veprimtaria msimore-

edukative.

Nj kurrikul e zbatuar, cilsore dhe e suksesshme n kopshte sht ather kur n t zhvillohen t gjithannfushat e saj, si:

I. Zbatimi i standardeve t prmbajtjes;II. Zbatimi i standardeve t arritjes;III. Zbatimi i programit t edukimit;IV. Planifikimi vjetor.

NnfushatI. Zbatimi i standardeve t prmbajtjes. Standardet e prmbajtjes n arsimin parashkollor jan

dokumenti kryesor ku mbshtetet organizimi i gjith veprimtaris msimore-edukative t kopshtit. Standardete prmbajtjes prcaktojn se far duhet t din dhe t jen n gjendje t bjn fmijt e ksaj moshe, farnjohuri, aftsi, shprehi, vlera dhe qndrime duhet t fitojn ata n kopsht. T gjitha kto aspekte jan t lidhurangusht me 8 fushat m t rndsishme, q prmbajn standardet e prmbajtjes n arsimin parashkollor, si:

1. Bashkveprimi i rritur-fmij;2. Kurrikula;3. Partneriteti familje-kopsht;4. Kualifikimi i grupit t msueseve;5. Administrimi;6. Mjedisi fizik;7. Siguria, shndeti dhe ushqimi;8. Vlersimi.II. Zbatimi i standardeve t arritjes. Standardet e arritjes jan nj nga dokumentet baz ku mbshtetet,

hartohet, organizohet dhe vlersohet puna n kopsht. Ato u shrbejn njerzve q: kan interesa dhe jan tlidhur me arsimin parashkollor; jetojn mes fmijve t vegjl; punojn me fmijt parashkollor; vlersojnpunn e kopshteve; hartojn politikat arsimore kombtare dhe lokale; trajnojn msueset e ktij cikli; prgatitenpr t qen t till etj. Standardet e arritjes n arsimin parashkollor prcaktojn aftsit, shprehit dhe njohuritq duhet t fitoj nj fmij 3, 4 dhe 5-vjear, sipas linjave dhe drejtimeve. Linjat kryesore t standardeve tarritjes jan:

12

1. Shndeti fizik i organizuar n 2 nnlinja: Shndeti fizik dhe Mirqnia fizike;2. Prqasja ndaj t nxnit e organizuar n 3 nnlinja: Krshria dhe dshira pr t njohur; Kmb-

ngulja-prqendrimi, Krijimtaria dhe aftsia pr t shpikur;3. Zhvillimi social dhe emocional i organizuar n 4 nnlinja: Pikpamja pr veten; Vetkontrolli;

Bashkveprimi me t tjert; Zgjidhja e problemeve sociale;4. Zhvillimi gjuhsor dhe komunikimi i organizuar n 4 nnlinja: Dgjimi; T folurit; Librat dhe

leximi; Shkrimi;5. Zhvillimi njohs dhe njohuri t prgjithshme i organizuar n 5 nnlinja: Proceset matematike;

Modelet, marrdhniet dhe funksionet; Koncepti i numrit dhe veprimet; Gjeomentria dhe orientimi nhapsir; Masat, matja, mbledhja e t dhnave dhe probabiliteti;

6. Zhvillimi motorik i organizuar n 2 nnlinja: Zhvillimi i motoriks s madhe; Zhvillimi i motoriks fine.III. Zbatimi i programit t edukimit. Programet e edukimit jan ndrtuar mbi bazn e standardeve

t prmbajtjes dhe t arritjes t arsimit parashkollor. Krahas kujdesit pr mirqnien dhe zhvillimin fizik,social, personal, gjuhsor, intelektual, programi i edukimit synon edhe zhvillimin akademik t fmijveparashkollor. Programet jan ndrtuar mbi bazn e 6 fushave kurrikulare, si: Zhvillimi gjuhsor, Zhvillimimatematikor, Zhvillimi shkencor, Zhvillimi social dhe personal, Edukimi artistik, Edukimishndetsor dhe fizik. Secila fush kurrikulare sht e organizuar n linja, t cilat kan synime t caktuara nformimin e prgjithshm t fmijve. do linj ka objektivat q prcaktojn njohurit, aftsit apo shprehitq duhet t prfitojn fmijt nga nj fush e caktuar kurrikulare.

IV. Planifikimi vjetor. do msuese bn planifikimin vjetor t veprimtaris msimore-edukative. Nkt plan shnohen synimet dhe objektivat vjetor t puns me fmijt e grupit, duke u fokusuar n arritjete tyre sociale, personale dhe akademike. M pas, prcaktohen tematikat mujore dhe nntemat javore.Planifikimi vjetor prshkallzohet duke u detajuar n planifikimin mujor, javor dhe ditor. Tematikat mujore uprgjigjen fushave t veprimtaris edukative, njsive tematike ose projekteve dhe miniprojekteve. Pr zgjedhjene tyre nevojitet nj bashkpunim i frytshm ndrmjet msueses dhe fmijve n prshtatje me nevojat, dshiratdhe interesat e ktyre t fundit. Pr seciln tem mujore prcaktohen objektivat kurrikular, nprmjet tcilve fmijt do t prfitojn njohurit3, aftsit4 dhe shprehit5 e synuara nga programet dhe standardet earritjes pr grupmoshn prkatse. Objektivat duhet t jen specifik, t matshm, t arritshm, real dhe tprcaktuar n koh.

Veprimtarit msimore-edukative q przgjidhen pr t'u realizuar prgjat ditve t muajit, duhet t

3) Njohurit kan t bjn me konceptet dhe informacionet q marrin fmijt n kopsht.4) Aftsit kan t bjn me frekuencn me t ciln fmijt kryejn veprime e lvizje t caktuara sipas programit.5) Shprehit lidhen me aftsit pr t'i kryer veprimet n mnyr t menjhershme.

13

jen n prshtatje me temat dhe t mundsojn prmbushjen e objektivave t synuar. Pr realizimin e tyre,msuesja planifikon materialet dhe mjetet e nevojshme pr do veprimtari; krkesat q duhen plotsuar dheprgatitjet paraprake t msueseve; parashikimin e situatave t papritura q mund t ndodhin6; prshtatjen emjedisit; parashikimin e ndihmess q sigurohet prej prindrve etj.

Pr t lehtsuar realizimin e veprimtarive, msueset mund t shnojn n planifikimin vjetor edheminiprojektet q do t realizojn prgjat muajit. Gjat hartimit t planit, msuesja parashikon nevojat dhendihmn q do t krkoj nga prindrit, sipas mundsive q kan dhe puns vullnetare q mund t bjn. Nkopsht, si n asnj institucion tjetr, partneriteti msues-prind sht elsi i suksesit t puns me fmijn. Kjosht edhe arsyeja q planin vjetor, msuesja e diskuton me prindrit e fmijve t grupit dhe e prmirsonmbi bazn e sugjerimeve t tyre.

6) Gjat zhvillimit t veprimtaris msimore-edukative, msuesja mund t kuptoj se tema e planifikuar nuk i trheq mfmijt dhe nuk ka prurje t reja. Pr kt arsye, ajo mund ta ndrpres zhvillimin e tems dhe t vazhdoj me nj tem tjetr,e cila sht m trheqse pr fmijt e grupit t saj. Ky ndryshim shnohet n planin mujor dhe miratohet nga drejtuesja ekopshtit.

7) Kopshti nnkupton gjith personelin msimor-edukativ t institucionit.

TreguesitNnfusha 1 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Zbatimi istandarde-ve t pr-mbajtjes

1. Kopshti7 realizonnj bashkveprim tvijueshm msu-ese-fmij.

1.1.1. Stafi pedagogjik bashkbisedon me fmijt dhetransmeton dashuri e respekt.1.1.2. Stafi pedagogjik prdor metoda t larmishmemsimdhnieje.1.1.3. Stafi pedagogjik prdor forma pune q e mbshtetinfmijn gjat procesit t veprimtaris msimore-edukative.1.1.4. Pjesa m e madhe e aktiviteteve zhvillohet n punme grupe.1.1.5. Stafi pedagogjik trajton n mnyr t barabart tgjith fmijt.1.1.6. Stafi pedagogjik nxit fmijt t jen t pavarur.1.1.7. Stafi pedagogjik u krijon mundsi fmijve q tndrmarrin nisma n prshtatje me moshn.

14

1.1.8. Stafi pedagogjik ndihmon fmijt t identifikojndhe t prjetojn emocione pozitive.1.1.9. Stafi pedagogjik tregon respekt pr do fmij dhefamiljen e tij, pavarsisht prejardhjes dhe kulturs s tyre.1.2.1. Stafi pedagogjik ka planifikuar kurrikuln, duke umbshtetur n t gjitha dokumentet zyrtare (standarde,program, udhzime t MASh-it).1.2.2. Stafi pedagogjik ka hartuar kurrikuln n prputhjeme zhvillimin moshor, psikologjik, interesat dhe nevojat efmijve parashkollor.1.2.3. Stafi pedagogjik ka zbatuar kurrikuln, duke umbshtetur n t gjitha dokumentet zyrtare (standarde,program, udhzime t MASh-it).1.2.4. Stafi pedagogjik przgjedh modelin e VME-s qdo t realizoj n kopsht.1.2.5. Stafi pedagogjik i ka planifikuar aktivitetet sipasfushave kurrikulare.1.2.6. Stafi pedagogjik ka br ndryshime n planifikimn dobi t interesave t fmijve (nse ka lindur nevoja).1.2.7. Stafi pedagogjik ka planifikuar aktivitetet sipasfushave kurrikulare.1.2.8. Stafi pedagogjik ka planifikuar aktivitetet sipasnevojave dhe interesave individuale t fmijve.1.2.9. Stafi pedagogjik ka przgjedhur materialet, mjetetdhe pajisjet e duhura pr realizimin e aktiviteteve.1.2.10. Stafi pedagogjik ka siguruar mjete msimore,prfshir: TV, DVD, video, kompjutera, lodra lvizore tnevojshme pr realizimin e kurrikuls.1.2.11. Stafi pedagogjik ruan raportet mes aktiviteteve,brenda e jasht kopshtit.1.2.12. Stafi pedagogjik ruan raportet mes veprimtarivet qeta dhe aktive.

2. Kurrikula nkopsht planifikohetn prputhje memoshn dhe intere-sat e fmijve.

15

1.2.13. Stafi pedagogjik ruan raportet mes veprimtariveindividuale, n grup t vogl dhe n grup t madh.1.2.14. Kalimi nga njra veprimtari n tjetrn bhetnatyrshm.1.3.1. Stafi pedagogjik shkmben do dit informacioneme prindrit.1.3.2. Stafi pedagogjik i mirpret prindrit n do momentt dits.1.3.3. Stafi pedagogjik i ka br prindrit pjes tvendimeve q kan lidhje me veprimtarin e kopshtit.1.3.4. Stafi pedagogjik informon prindrit rreth programitt edukimit t kopshtit.1.3.5. Stafi pedagogjik ka krkuar nga prindrit sugjerimepr aktivitetet q do t zhvillojn n grup apo n kopsht.1.3.6. Stafi pedagogjik ka bashkpunuar me prindrit, nmnyr q aktivitetet q zhvillohen n kopsht dhe n shtpi,t plotsojn dhe t prforcojn njri-tjetrin.1.4.1. Msueset kan marr pjes n seminare dhetrajnime sistematike t lidhura me edukimin dhe kujdesinndaj fmijs.1.4.2. Msueset kan shkmbyer vizita me msueset ekopshteve t tjera, brenda ose jasht rrethit.1.4.3. N kopsht jan zhvilluar trajnime apo shkmbimprvoje midis stafit pedagogjik.1.4.4. Stafi pedagogjik shfrytzon literatur profesionale,internetin, si dhe burime t tjera informacioni, pr tprmirsuar rezultatet e puns me fmijt.1.4.5. Stafi pedagogjik prshtat metodat dhe format emsimdhnies sipas fushave t zhvillimit dhe stileve t tnxnit t fmijve.1.5.1. Kopshti funksionon mbi bazn e Ligjit "Pr arsiminparauniversitar" dhe akteve nnligjore e udhzimeve tnxjerra nga MASh-i.

3. Kopshti i jep pr-parsi partneritetitkopsht-familje.

4. Stafi pedagogjikmerr pjes vazhdi-misht n veprimtarit ndryshme trajnu-ese dhe kualifikue-se .

5. Drejtuesja e kop-shtit dhe msuesetzbatojn ligjshm-

16

1.5.2. Kopshti zbaton politikat q lidhen me problemetfiskale.1.5.3. Kopshti zbaton politikat q lidhen me situatatemergjente.1.6.1. Hapsirat fizike t grupeve krijojn mundsi qfmijt t lvizin lirshm nga njra qendr n tjetrn.1.6.2. Fmijt orientohen lehtsisht n mjediset e grupit.1.6.3. Mjedisi fizik sht organizuar n mnyr t till qt gjith fmijt nxiten t marrin pjes, t ndrveprojn, tluajn dhe t msojn.1.6.4. Mjedisi i brendshm sht organizuar n mnyrt till q fmijt t ken mundsi t punojn individualisht,n grup t vogl ose n grup t madh.1.6.5. Mjedisi fizik i jashtm u krijon mundsi fmijve qt qndrojn dhe t luajn n ajr t pastr.1.6.6. Mjedisi fzik i brendshm sht i pasur me materiale,libra e pajisje didaktike, q mundsojn zhvillimin eaktiviteteve t larmishme.1.6.7. Msuesja ka prshtatur mjedisin e t nxnit sipasnevojave t do fmije.1.7.1. Personeli pedagogjik njeh dhe zbaton "Rregullorjae shrbimit shndetsor n institucionet parashkollore".1.7.2. Drejtuesja e kopshtit ka t dokumentuar informa-cionin e nevojshm pr gjendjen fizike dhe mendore t secilitfmij, t lshuar nga instancat prkatse shndetsore.1.7.3. Kopshti ka siguruar shrbimin shndetsor.1.7.4. Tualetet higjienizohen do dit.1.7.5. Kopshti ka uj t ngroht dhe t ftoht gjat gjith dits.1.7.6. Kopshti i ka t gjitha mjediset t sigurta pr jetn efmijve.1.7.7. Mjediset e tualetit, uji i pijshm dhe mjetet e larjess duarve jan lehtsisht t arritshme nga ana e fmijve.1.7.8. Personeli i kopshtit dhe fmijt njohin procedurat

rin zyrtare q li-dhet me institucio-nin e tyre.

6. Mjedisi fizik i ko-pshtit mundsonzbatimin e kurriku-ls.

7. Kopshti ka kush-te t prshtatshmeq mundson siguri-n e jets, shndetindhe ushqyerjen efmijve.

17

q ndiqen n raste emergjente: rnie zjarri, prmbytje, stuhi.1.7.9. Dezinfektantt dhe detergjentt jan n mjedise tpakapshme nga fmijt.1.7.10. Fmijt mbahen nn vzhgim kur prdorin gjrat rrezikshme, si: tel, grshr, pinceta, ngjitsa, thumba.1.7.11. Krahas rregullave t ngrnies, prdorimit t thiks,pirunit msueset u tregojn fmijve edhe si prdoren pau dmtuar.1.8.1. Stafi pedagogjik prdor instrumente vlersimi prt vlersuar progresin e prgjithshm t fmijs.1.8.2. Msueset e kopshtit kan dokumentacion t pasurq tregon zhvillimin intelektual t do fmije.1.8.3. Shnimet e msueses nxjerrin n dukje ant e forta,vshtirsit dhe problemet q mund t paraqesin fmijt.1.8.4. Msueset kryejn vlersim formal nj her n tre muaj.

8. Msueset kryej-n vlersimin e f-mijve.

TreguesitNnfusha 2 Instrumente 1 2 3 4

Nivelet e

2.1.1. Msueset e kopshtit njohin karakteristikat eshndetit t mir fizik t nj fmije parashkollor.2.1.2. Fmijt jan t informuar pr shtje t shndetit,t siguris dhe t kujdesit personal.2.1.3. Fmijt kryejn t pavarur detyrat e kujdesitvetjak.2.2.1. Stafi pedagogjik ka krijuar mjedisin e nevojshmfizik, materialet dhe mjetet q inkurajojn shpikjet apozbulimet e fmijve.2.2.2. Msuesja transmeton sakt te fmijt njohuritpr karakteristikat, nevojat themelore dhe ciklin e jetss qenieve t gjalla.2.2.3. Fmijt shfaqin interes pr veprimtarit qzhvillohen n kopsht.2.2.4. Fmijt vzhgojn dhe eksplorojn materiale tndryshme n mjedisin prreth.

1. Stafi pedagogjikkujdeset pr shn-detin dhe mirqe-nien fizike t fmi-jve t kopshtit.

2. Msueset moti-vojn fmijt pr tnjohur botn dhenjerzit q i rrethoj-n.

Zbatimi istandardevet arritjes

18

3. Fmijt demon-strojn besim esiguri individuale,si dhe bashkpu-nojn me t tjert.

4. Fmijt shfaqininteres pr librat,pr t lexuarit, tshkruarit, dukezbatuar dhe rregu-lla t caktuara.

2.2.5. Fmijt i krkojn ndihm msueses pr t mbaruarnj detyr t caktuar.2.2.6. Fmijt evidentojn karakteristikat fizike personaledhe t t tjerve.2.2.7. Fmijt shfaqin interes pr marrdhniet mesnjerzve dhe vendit ku jetojn.2.3.1. Fmijt shfaqin vlersime pozitive pr veten.2.3.2. Fmijt jan t aft t zgjedhin veprimtarit nprqendrat e aktivitetit.2.3.3. Fmijt njohin rregullat e grupit dhe proceduratrutin t prditshme.2.3.4. Fmijt kujdesen pr mbrojtjen e mjeteve dhe tmaterialeve t klass.2.3.5. Fmijt bashkveprojn lirshm me msuesen dhefmijt e tjer.2.3.6. Fmijt shfaqin interes pr jetn dhe veprimtaritq zhvillohen n grup.2.3.7. Fmijt kujdesen dhe i ndihmojn shokt kurkan nevoj.2.4.1. Fmijt dgjojn me vmendje msuesen dheshokt.2.4.2. Fmijt shfaqin interes pr leximin dhe librat.2.4.3. Fmijt veprojn sipas udhzimeve q dgjojn.2.4.4. Fmijt bjn sikur lexojn ose tentojn t lexojnpjes t historive t plqyera pr ta.2.4.5. Fmijt prgjigjen duke respektuar strukturatgjuhsore.2.4.6. Fmijt shprehin at q mendojn.2.4.7. Fmijt prdorin gjuhn pr t krijuar at qpretendojn.2.4.8. Fmijt prdorin komunikimin gojor pr qllimet ndryshme.2.4.9. Biblioteka e kopshtit (apo e grupit) sht e pasurme libra t fmijve sipas grupmoshs.2.4.10. Fmijt jan t familjarizuar me procedurat eleximit t nj libri.

19

5. Fmijt zotroj-n koncepte mate-matikore sipas stan-dardeve dhe prdo-rin artin pr tshprehur botn etyre t brendshme.

6. Fmijt kryejnlvizje fizike dhekoordinojn vetve-ten pr t realizuardetyra t ndryshme.

2.4.11. Fmijt flasin lirshm pr librat q duan tulexohen.2.4.12. Fmijt shfaqin interes pr leximin e librave, fjaltdhe shkronjat, edhe pr ti shkruar ato.2.4.13. Fmijt ndihmohen nga msuesja tinterpretojn nj rol.2.5.1. Fmijt jan t aft t zgjidhin situata problemoredhe problema t thjeshta matematikore duke prdorurnumrat.2.5.2. Fmijt i kuptojn marrdhniet dhe funksionetn mjedisin q i rrethon, brenda mundsive t tyremoshore.2.5.3. Msuesja shpjegon sakt konceptet pr numrin,numrimin dhe sasin.2.5.4. Msuesja shpjegon sakt konceptet pr figuratdy dhe tredimensionale.2.5.5. Fmijt shpjegojn vendndodhjen e sendeve dhet objekteve n hapsir.2.5.6. Fmijt prdorin fjal krahasuese.2.5.7. Fmijt matin sakt me mjete jo standarde.2.5.8. Fmijt renditin, krahasojn dhe prshkruajnsende n baz t madhsis, gjatsis, vllimit dhepeshs.2.6.1. Fmijt kryejn lvizje t ekuilibruara n prshtatjeme moshn dhe mundsit fizike.2.6.2. Fmijt koordinojn lvizjet pr t kryer nj detyr.2.6.3. Fmijt koordinojn syt dhe dorn n realizimine detyrave t thjeshta.

20

TreguesitNnfusha 3 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Zbatimi iprogramitt edukimitsipas gja-sht fusha-ve kurri-kulare

1. Programet zyrta-re t fushave t stu-dimit orientojn pu-nn e stafit pedago-gjik dhe zbatimin eveprimtarive msi-more edukative.

2. Programet zyrta-re t fushave tstudimit zbatohenn prshtatje mekushtet specifiket do institucioniparashkollor.

3. Metodologjia ezbatimit t progra-meve zgjidhet ngastafi pedagogjikdhe mbshtetet mbi

3.1.1. Stafi pedagogjik mbshtetet n programet eparashkollorit pr t hartuar veprimtarit msimore-edukative.3.1.2. Stafi pedagogjik prdor programet e parashkolloritpr formimin e prgjithshm t fmijve.3.1.3. Zbatimi i programeve t parashkollorit mbshtetetn parimet e integrimit dhe t gjithprfshirjes.3.1.4. Programet realizohen nprmjet planifikimevevjetore, mujore, javore dhe ditore n interes tfmijve.3.2.1. Stafi pedagogjik sht i qart pr krkesat ediferencuara t programeve pr seciln grupmosh.3.2.2. Stafi pedagogjik ka parashikuar realizimin eprogrameve prgjat gjith vitit akademik.3.2.3. Programet realizohen n prshtatje me interesat ekomunitetit ku ndodhet kopshti, me synimet dhe nivelin epritshmris s fmijve.3.2.4. Objektivat e programeve jan t prshtatur n mshum se nj tematik.3.2.5. Zbatimi i programeve mbshtetet n parimin erimarrjes dhe t prforcimit t njohurive e aftsive, nganjra tem n tjetrn.3.2.6. Stafet pedagogjike ndrhyjn n realizimin ekrkesave t programeve kur e shohin t arsyeshme.3.3.1. Stafi pedagogjik zbaton programet n prshtatjeme metodologjin dhe programin edukativ t kopshtit.3.3.2. Stafi pedagogjik przgjedh metodologjin e zbatimitt programeve sipas kapaciteve profesionale, mjedisitfizik, personelit.

21

prvoja t sukses-shme bashkko-hore.

4. Zbrthimi dhezbatimi i progra-meve bhet dukeruajtur veorit egrupmoshave oseme grup t przier.

3.3.3. Msueset sigurojn materiale ndihmse prrealizimin e aktiviteteve, t miniprojekteve ose projektevet nj teme.3.3.4. Msueset e reja i nnshtrohen trajnimeveprofesionale, pr t njohur metodologjin q prdoret nkt institucion.3.3.5. Zbatimi i programeve lidhet me sigurimin e mjetevedhe materialeve didaktike, t pajisjeve dhe orendive sipaskrkesave q shtrohen n programin e do fushekurrikulare.3.3.6. Metodat, teknikat dhe strategjit q przgjidhennga stafi pedagogjik, garantojn cilsin e realizimit tprogramit.3.4.1. Stafi pedagogjik zotron programet e parashkolloritpr do grupmosh.3.4.2. Msuesja prdor shumllojshmri praktikash dheburimesh pr t nxitur zhvillimin indvidual t fmijs.3.4.3. Stafi pedagogjik sht n gjendje t nxjerrspecifikat e do programi nga njri vit parashkollori ntjetrin.3.4.4. Msueset q punojn me grupe t prziera, iprshtatin veprimtarit e programeve sipas moshave tfmijve q kan n grup.3.4.5. N secilin program, msueset przgjedhinkonceptet dhe aftsit baz q duhet t prfitojn fmijt.3.4.6. Msuesja prdor gjuh t kuptueshme pr timsuar fmijs konceptet kryesore.

22

TreguesitNnfusha 4 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Planifikimivjetor iVME - s

1. Planifikimi vjetorbhet duke marrparasysh dokumen-tet zyrtare dhe ne-vojat e fmijve.

2. Zbatimi i planitvjetor ruan fleksibi-litetin dhe nevojnpr t br ndryshi-me.

3. N hartimin eplanit vjetor janmarr parasysh da-

4.1.1. Stafi pedagogjik ka hartuar planin vjetor mbi bazne dokumenteve zyrtare t arsimit parashkollor.4.1.2. N planin vjetor jan pasqyruar konceptet, idet,faktet kryesore t fushave t programit q duhet tzotrohen nga fmijt e nj grupmoshe t caktuar.4.1.3. N planin vjetor sht parashikuar edhe harta ekoncepteve pr seciln grupmosh, vlerat edukative tqytetaris dhe t bashkjetess.4.1.4. Stafi pedagogjik ka bashkpunuar pr hartimin eplanit vjetor, pavarsisht grupit me t cilin punojn.4.1.5. Plani vjetor sht shkruar sipas formatit tprcaktuar n hyrjen e ksaj fushe.4.1.6. Msuesja ka n dosje planifikimet e detajuaramujore, javore dhe ditore.4.1.7. Planifikimi mujor prmban objektivat kurrikular,aktivitetet javore (ose dyjavore) dhe parashikimin prproduktin8 final t tems.4.2.1. do msuese ka hartuar planin vjetor n prputhjeme zhvillimin moshor.4.2.2. do msuese ka planifikuar veprimtarin msi-more-edukative mbi bazn e nj kurrikule t integruar.4.2.3. N planifikimin vjetor/mujor/javor jan brndryshime n prshtatje me aktualitetin.4.3.1. do msuese ka identifikuar aftsit, inteligjencate shumfishta, stilet e t nxnit t fmijve t grupit dhei ka marr parasysh n planifikimin e VME-s.

8) Te produkti futet realizimi i nj maketi, dramatizimi i nj prralle, prgatitja e nj albumi me fotografi, herbariumi,punimi i nj libri nga vet fmijt, prgatitja e nj posteri, kolazhi etj.

23

llimet ndrmjet f-mijve.

4.3.2. N hartimin e veprimtarive javore dhe ditore,msuesja e do grupi ka marr parasysh prshtatjen eveprimtarive dhe nevojave individuale t fmijve.4.3.3. N hartimin e planit vjetor, msuesja kabashkpunuar me koleget e tjera t stafit, me mjekun,punonjsen sociale, psikologun dhe prindrit, me qllim qt zhvillojn strategji t prshtatshme ndrhyrjeje prfmijn me nevoja t veanta.4.3.4. N hartimin e planit vjetor, msuesja ka futur temamsimore q kan lidhje me mbrojtjen dhe kujdesin ndajfmijs n situata t vshtira, dmtime apo tragjedi tmundshme.4.3.5. Msuesja ka hartuar planin edukativ individual(PEI) pr fmijt me nevoja t veanta q ka n grup,bazuar n nj list kontrolli.4.3.6. Stafi pedagogjik stimulon entuziazmin e fmijve,interesat, dshirat dhe kurizozitetin e tyre moshor nprmjetveprimtarive t planifikuara.4.3.7. N planin mujor dhe ditor, msuesja ka prcaktuaraktivitete t veanta, ku fmijt mund t shfaqin ant eforta dhe t kuptojn nevojat e tyre pr prmirsim.

24

STANDARDI

Stafi pedagogjik i kopshtit mbshtetet n dokumentet zyrtare t arsimit parashkollor pr planifikimin,zhvillimin dhe vlersimin e kurrikuls, duke respektuar t gjitha krkesat dhe kriteret. Hartimi i kurrikulsbhet mbi bazn e 5 elementeve: vendosja e objektivave, prcaktimi i prmbajtjes, przgjedhja e metodave,prcaktimi i mnyrs s organizimit dhe zhvillimit t prmbajtjes, vlersimi i kurrikuls s zbatuar. N kurrikulne arsimit parashkollor mbahen parasysh aspekte t tilla t kurrikuls, si shtrirja e prmbajtjes n gjersi dhen thellsi e asaj q ka m shum vler pr tu msuar nga fmijt n kopsht, renditja dhe lidhja vertikalendrmjet fushave kurrikulare nga grupi i par n t tretin, duke respektuar parime t tilla, si: kalimi nga m ethjeshta te m e ndrlikuara, nga e njohura te e panjohura, nga t msuarit e s trs n t msuarit e pjesvet veanta, t msuarit kronologjik etj., vazhdimsia q ka t bj me prsritjen e vazhdueshme t gjravet msuara, integrimi i njohurive, por edhe i fushave kurrikulare, baraspesha n kurrikul si n shtrirjen prgjatnj viti, ashtu edhe n shtrirjen n t tria vitet e arsimit parashkollor. Zbatimi i kurrikuls bhet nprmjetplanifikimit vjetor, mujor, javor dhe ditor. Planifikimi vjetor sht fleksibl dhe mund t ndryshohet n dobi tinteresave t prgjithshme t fmijve, t udhzimeve t reja q dalin, t aktualizimit, t informacioneve t rejaq gjen msuesja etj. Zbatimi i kurrikuls bhet duke prdorur materiale dhe mjete didaktike, pr msuesendhe fmijt, t sugjeruara n dokumentet zyrtare, n funksion t cilsis s veprimtaris msimore-edukative.Vlersimi i kurrikuls s prvetsuar nga fmijt bhet mbi bazn e standardeve t arritjes, kurse vlersimi iprgjithshm i veprimtaris msimore-edukative bht mbi bazn e treguesve t dhn n kt udhzues.

NIVELI 1Stafi pedagogjik i kopshtit ka respektuar t gjitha krkesat dhe kriteret q prmbajn dokumentet

zyrtare t arsimit parashkollor n planifikimin e kurrikuls. Kurrikula q zbatohet n kopsht, nga grupi i parn grupin e tret, ka reflektuar do aspekt t hartimit t kurrikuls (shtrirjen e prmbajtjes n gjersi dhe nthellsi, lidhjen vertikale t fushave kurrikulare nga njra grupmosh n tjetrn, ka respektuar parime ttilla, si: kalimi nga m e thjeshta te m e ndrlikuara, nga e njohura te e panjohura, nga t msuarit e s trsn t msuarit e pjesve t veanta, t msuarit kronologjik etj., jepen dhe rimerren tema dhe koncepte tmsuara, integrimi i njohurive, baraspesha dhe shtrirja e kurrikuls nga njri vit n tjetrin). Planifikimi vjetorsht br n prputhje t plot me krkesat e dokumenteve zyrtare dhe konform rubrikave t krkuara

25

(me tematika mujore t parashikuara, me objektiva nga secila fush kurrikulare, me veprimtari t parashikuarajavore, duke respektuar etapat n regjimin ditor, sipas metodologjis q ka programi q zbaton kopshti). Nzbatimin e kurrikuls, stafi pedagogjik ka parashikuar dhe prdor pjesn m t madhe t materialeve dhemjeteve didaktike t sugjeruara n dokumentet zyrtare, duke zhvilluar nj veprimtari cilsore msimore-edukative. Stafi pedagogjik sht i qart pr kriteret dhe treguesit e vlersimit t kurrikuls s zbatuar nkopsht, t dhna n kt udhzues.

NIVELI 2Stafi pedagogjik i kopshtit ka respektuar pothuajse t gjitha krkesat dhe kriteret q prmbajn

dokumentet zyrtare t arsimit parashkollor n planifikimin e kurrikuls. Kurrikula q zbatohet n kopsht, ngagrupi i par n grupin e tret, i ka reflektuar, n prgjithsi, aspektet e kurrikuls (shtrirjen e prmbajtjes ngjersi dhe n thellsi, lidhjen vertikale t fushave kurrikulare nga njra grupmosh n tjetrn, ka respektuarparime t tilla, si: kalimi nga m e thjeshta te m e ndrlikuara, nga e njohura te e panjohura, nga t msuarite s trs n t msuarit e pjesve t veanta, t msuarit kronologjik etj., jepen dhe rimerren tema dhekoncepte t msuara, integrimi i njohurive, baraspesha dhe shtrirja e kurrikuls nga njri vit n tjetrin).Planifikimi vjetor respekton krkesat e dokumenteve zyrtare, por jo n t gjitha rubrikat e krkuara. Nzbatimin e kurrikuls, jo i gjith stafi pedagogjik ka parashikuar dhe prdor materiale dhe mjete didaktike tsugjeruara n dokumentet zyrtare, pr t zhvilluar nj veprimtari cilsore msimore-edukative. Stafi pedagogjiknuk sht plotsisht i qart pr kriteret dhe treguesit e vlersimit t kurrikuls s zbatuar n kopsht, t dhnan kt Udhzues.

NIVELI 3Stafi pedagogjik i kopshtit ka respektuar pjesrisht krkesat dhe kriteret q prmbajn dokumentet

zyrtare t arsimit parashkollor n planifikimin e kurrikuls. Gjithashtu, edhe kurrikula q zbatohet n kopsht,nga grupi i par n grupin e tret, i ka reflektuar pjesrisht aspektet e kurrikuls (shtrirjen e prmbajtjes ngjersi dhe n thellsi, lidhjen vertikale t fushave kurrikulare nga njra grupmosh n tjetrn, ka respektuarparime t tilla, si: kalimi nga m e thjeshta te m e ndrlikuara, nga e njohura te e panjohura, nga t msuarite s trs n t msuarit e pjesve t veanta, t msuarit kronologjik etj., jepen dhe rimerren tema dhekoncepte t msuara, integrimi i njohurive, baraspesha dhe shtrirja e kurrikuls nga njri vit n tjetrin).

26

Planifikimi vjetor respekton deri diku krkesat e dokumenteve zyrtare, por jo n t gjitha rubrikat e krkuara.N zbatimin e kurrikuls, jo i gjith stafi pedagogjik ka parashikuar dhe prdor materiale dhe mjete didaktiket sugjeruara n dokumentet zyrtare pr t zhvilluar nj veprimtari cilsore msimore-edukative. Stafipedagogjik nuk sht i qart pr kriteret dhe treguesit e vlersimit t kurrikuls s zbatuar n kopsht, tdhna n kt udhzues.

NIVELI 4Stafi pedagogjik i kopshtit nuk ka respektuar pjesn m t madhe t krkesave dhe kritereve q

prmbajn dokumentet zyrtare t arsimit parashkollor n planifikimin e kurrikuls. Kurrikula q zbatohet nkopsht, nga grupi i par n grupin e tret, i ka reflektuar prciptazi aspektet e kurrikuls (shtrirjen e prmbajtjesn gjersi dhe n thellsi, lidhjen vertikale t fushave kurrikulare nga njra grupmosh n tjetrn, ka respektuarparime t tilla, si: kalimi nga m e thjeshta te m e ndrlikuara, nga e njohura te e panjohura, nga t msuarite s trs n t msuarit e pjesve t veanta, t msuarit kronologjik etj., jepen dhe rimerren tema dhekoncepte t msuara, integrimi i njohurive, baraspesha dhe shtrirja e kurrikuls nga njri vit n tjetrin).Planifikimi vjetor respekton disi krkesat e dokumenteve zyrtare, por jo n t gjitha rubrikat e krkuara. Nzbatimin e kurrikuls, jo i gjith stafi pedagogjik ka parashikuar dhe prdor materiale dhe mjete didaktike tsugjeruara n dokumentet zyrtare. Stafi pedagogjik nuk sht i qart pr kriteret dhe treguesit e vlersimit tkurrikuls s zbatuar n kopsht, t dhna n kt udhzues.

27

FUSHA II. VEPRIMTARIA MSIMORE-EDUKATIVE

Zhvillimi i fmijs sht rezultat i procesit t bashkveprimit t dy ose m shum aktorve: t rriturit nganjra an dhe fmijs nga ana tjetr. Sot, gjithmon e m shum, mbshtetet teoria e zhvillimit ndrvepruessipas t cilit, fmija si mbarts i nj trashgimie t lindur zhvillon aftsit n ndrveprim me moshatart dhe trriturit. Psikologjia ndrvepruese (interaktive) e vlerson fmijn si nj subjekt aktiv dhe i aft, i pajisur meaftsi njohse t veanta, me mekanizma vetrregullues dhe aftsi komplekse funksionale, i aft t shkmbejinformacion me mjedisin q e rrethon.

Fmija konsiderohet si aktori kryesor i zhvillimit t vet, i aft t ndrveproj me t rriturit dhebashkmoshatart, proces ky q sht shum i rndsishm pr t dy palt. N moshn e kopshtit, fmijasht nj subjekt q di t orientohet n realitetin q e rrethon mbi bazn e skemave q nuk jan akoma tprcaktuara. Fmija dhe i rrituri prbjn nj mekanizm t prbashkt q nuk ka elemente t pavarura. Tdy s bashku, edhe pse nga kndvshtrime t ndryshme, zhvillojn veprimtari, ndrtojn modele sjelljesh,dialogojn dhe komunikojn duke i dhn kuptim veprimeve dhe ngjarjeve, ndrtojn kodin gjuhsor tmirkuptimit dhe krijojn sistemin e tyre t bashkveprimit.

N kt proces, fmija prballet me strukturat e t kuptuarit, t t menduarit t vlerave shoqrore dhekulturore q t gjitha s bashku ndikojn n procesin e formimit dhe njohjes s tij. N kt mnyr, fmijaintegrohet n mjedisin shoqror dhe kulturor t shoqris q i prket nprmjet procesit t nxnies, t kuptuaritdhe t ushtruarit t njohurive q merr pr realitetin fizik dhe social.

Kopshti i fmijve z nj vend t veant n formimin harmonik t personalitetit t fmijs 3-6 vje.Veprimtaria edukative e kopshtit si plotsuese e veprimtaris familjare dhe paraprgatitore pr shkolln fillore,prbn nj prvoj t rndsishme q ndihmon fmijn t rritet.

Qllimi i veprimtaris msimore-edukative n parashkollor orientohet n: edukimin dhe formimin e individit t lir, t prgjegjshm dhe pjesmarrs n jetn shoqrore; prvetsimin e aftsive dhe kompetencave komunikuese, shprehse, logjike dhe vepruese; zhvillimin e aftsive psikomotore, njohse, emocionale, shoqrore dhe morale t personalitetit; respektimin e barazis s shanseve pr t gjith fmijt.Pr t pasur nj vlersim dhe vetvlersim sa m frytshm t puns msimore-edukative n kopsht, kjo

fush sht organizuar n 3 nnfusha:

28

I. Organizmi dhe shfrytzimi i kohs pr realizimin e veprimtaris msimore-edukative;II. Regjimi ditor dhe respektimi i ritmeve n nj mjedis nxits dhe bashkveprues;III. Metodologjia e prdorur pr zbatimin e veprimtaris msimore-edukative.

NnfushatI. Organizmi dhe shfrytzimi i kohs pr realizimin e veprimtaris msimore-edukativeOrganizimi dhe shfrytzimi i kohs n kopsht mbshtetet n ritmet e prshtatshme t veprimtarive q

kryhen me fmijt n prshtatje me veprimtarit ditore, javore dhe mujore, duke iu prgjigjur zhvillimit individualdhe rrethanor t fmijve. Treguesit e mposhtm evidentojn nevojat e fmijve q duhet t plotsohen dherespektohen. Rezultatet e studimeve kronobiologjike, kronopsikologjike kan evidentuar lidhjen q ekzistonmidis rezultateve vjetore, javore dhe ditore t fmijve dhe kohs s organizimit t veprimtarive.

II. Regjimi ditor dhe respektimi i ritmeve n nj mjedis nxits dhe bashkveprues. Sugjerimetpr regjimin ditor dhe prshtatjen e tij me ritmet dhe nevojat e fmijs kan vler orientuese n organizimin ejets dhe t veprimtaris s kopshtit. Rregullimet dhe prshtatja e tyre n prputhje me profilin e do kopshtisht e nevojshme dhe e domosdoshme. Qllimi i tyre kryesor sht q do fmije ti siguroj nj, mjedisn t cilin ai percepton drejt se far di, far ka dshir t msoj, veprimtarit pr t cilat kanevoj, prgjegjsit q mund t mbaj pr t organizuar kohn q qndron n kopsht.

Ritmet e organizimit ditor prfshijn trsin e momenteve t lodhjes, t argtimit, t rigrupimit tfmijve, n funksion t realizimit t veprimtaris edukative, t prmbushjes s nevojave individuale t fmijve,t momenteve t bashkveprimit midis fmijve t moshave t ndryshme etj. T gjitha kto modifikojn osepasurojn veprimtarin msimore-edukative n prputhje me regjimin ditor dhe ritmet e fmijve. E rndsishmesht q fmija gradualisht t ndrgjegjsohet pr kohn q ka n dispozicion, mjedisin dhe arsyen e zhvillimitt veprimtaris.

III. Metodologjia e prdorur pr zbatimin e veprimtaris msimore-edukative. Qllimi iveprimtaris msimore edukative sht motivimi i fmijve. Pr fmijn, t rritet do t thot t veproj sibashkmoshatart dhe t rriturit q bjn pjes n mjedisin social-kulturor t tij. Fmijt e kopshtit kannivele t ndryshme zhvillimi n varsi t kulturs familjare. Pr t organizuar nj veprimtari t dobishme prfmijn sht e rndsishme t vlersohen aftsit e veanta, t cilat spikatin gjat vzhgimit t veprimtarive torganizuara dhe t lira t secilit fmij, si p.sh.: kurioziteti q shfaqin, mnyra se si veprojn etj.

29

TreguesitNnfusha 1 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Organizmidhe shfry-tzimi i ko-hs pr rea-lizimin e ve-primtarismsimore-edukative

1.1.1. Msuesja zhvillon forma dhe lloje t ndryshmeveprimtarie t alternuara, si: n grup t madh; n grup tvogl dhe individuale.1.1.2. Msuesja zhvillon forma dhe lloje t ndryshmeveprimtarie t alternuara, si: t lira; t sugjeruara dhe tdrejtuara.1.1.3. Msuesja zhvillon forma dhe lloje t ndryshmeveprimtarie t alternuara, si ato q krkojn prqendrime vmendje apo lodhse.1.1.4. Msuesja zhvillon forma dhe lloje t ndryshmeveprimtarie t alternuara, n mjedise t ndryshme (ulur,n kmb, n pozicion lodhs, n t njjtin vend apo nvende t ndryshme); n nj mjedis tjetr t kopshtit, brendaapo jasht kopshtit.1.1.5. Msuesja zhvillon forma dhe lloje t ndryshmeveprimtarie t alternuara, si: t udhhequra nga msuesjae grupit apo t udhhequra nga nj person tjetr (prindi).1.1.6. Msuesja zbaton kohzgjatjen e veprimtarive dukesugjeruar prdorimin e kndeve dhe lodrave, n funksiont moshs s fmijve.1.1.7. Msuesja zbaton veprimtari individuale tvzhgueshme, duke dalluar shenjat e dukshme t lodhjes,t mungess s interesit; zbehje, gogsima, shtriqje etj.1.2.1. Msuesja zhvillon veprimtari pr dhnien e njohurivet reja q krkojn prqendrim t vmendjes dhe t kujtess.1.2.2. Njohurit e reja dhe konceptet jan rrjedhoj eveprimtarive/eksperimenteve/investigimeve nvazhdimsi, duke e finalizuar informacionin e ri kryesishtn fund t javs, n fund t dy javve apo n fund t muajit.

1. N veprimtaritditore respekto-hen rregullat e al-ternimit t veprim-tarive dhe t kom-binimit t tyre.

2. N kopsht res-pektohen nevojatbiologjike t fmi-jve.

30

1.2.3. Msuesja krkon gjat veprimtarive t prditshmemsimore angazhimin trsor psikologjik t fmijs,kryesisht n orarin 09:00-11:00.1.2.4. N kopshtin me drek, msuesja i organizonpasdite veprimtarit q krkojn prdorim t theksuar tkujtess pr nj koh t gjat.1.2.5. Msuesja organizon kohn e pushimit dhe gjumitditor pr m t vegjlit, n mnyr t till q:- t mos ngrihen hert nga gjumi,- t mos flen von.1.2.6. Msuesja planifikon nj pushim pas marrjes sushqimit dhe rutins higjienike, duke iu prshtatur ritmevefiziologjike t fmijve, n funksion t nevojaveindividuale t tyre.1.2.7. Msuesja merr masa pr t siguruar mirqenienfizike t fmijve, duke krijuar kushte t prshtatshme tfjetjes dhe higjiens personale.1.2.8. Msuesja organizon nj mjedis t prshtatshmemocional dhe afektiv, duke i ofruar fmijve rehati,lodhje, mjedis pa zhurm, temperatur t prshtatshmet mjedisit, zgjedhje personale e vendit nga vet fmijaapo pranin e nj sendi apo lodre familjare pr fmijn.

TreguesitNnfusha 2 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Regjimi di-tor dhe res-pektimi i rit-meve n njmjedis nxi-ts dhe ba-shkveprues

1. Mjedisi fizik i mo-deluar sht eduka-tiv, nxits dhe ba-shkpunues.

2.1.1. Msuesja ka przgjedhur mjete, lodra dhe materialet riciklueshme q nxitin interesin e fmijve pr zbulim.2.1.2. Msuesja ka ekspozuar punn dhe produktet efmijve n mjediset e grupit.2.1.3. Msuesja ka krijuar Kndin e librit me libratrheqs dhe t pranueshm pr fmijt.

31

2.1.4. Msuesja ka ekspozuar n vende t ndryshme tgrupit, libra dhe materiale t shkruara nga vet fmijt.2.1.5. Msuesja prdor materiale alfabetike, etiketa pranobjekteve dhe sendeve, tabeln manjetike me shkronjat ealfabetit etj.2.1.6. Msuesja ka przgjedhur materialet n prshtatjeme moshn dhe prirjet e fmijve.2.1.7. Msuesja prdor nj gam t gjer materialesh tdobishme pr zhvillimin e t shprehurit krijues t fmijve,p.sh.: materiale pr vizatim, pr lojn simbolike etj.2.2.1. Msuesja ka prcaktuar zhvillimin e veprimtarivet dits duke patur parasysh:

a) kushtet e mjedisit t brendshm dhe t jashtm t grupit,b) kohn q fmijt kalojn n kopsht,c) ndarjen dhe emrtimin e mjediseve t prbashkta dhe t veanta t kopshtit dhe ato jashtklase.

2.2.2. Msuesja ka organizuar mjedisin e klass n bazt kndeve/qendrave t veprimtaris, si:

- Kndi/qendra e lexim-shkrimit,- Kndi/qendra e matematiks/shkencs (kndi/qendra e rrs, ujit),- Kndi/qendra e shtpis s kukulls,- Kndi/qendra e pushimit,- Kndi/qendra e kuzhins etj.

dhe i pasuron n vazhdimsi me mjete dhe materiale tndryshme, sipas tematikave msimore, projekteve qrealizohen gjat vitit msimor-edukativ.2.2.3. Msuesja shfrytzon hapsirat e prcaktuara prveprimtarin msimore-edukative, p.sh.: prdor oborrine kopshtit, gropn e rrs, lisharset (nse ka) prveprimtari t ndryshme fizike msimore-edukative; lojra

2. N zhvillimin eveprimtarive msi-more respektohenmarrdhniet e sis-temimit, mjedisitdhe kohs.

32

t ndryshme q lidhen me veprimtari t organizuara dhet lira n dobi t veprimtaris msimore edukative.2.2.4. Msuesja prdor mjedisin e ngrnies pr:

- edukimin e zakoneve dhe stereotipeve q lidhen me prvetsimin e aftsive t shndetshme t t ushqyerit;- shfrytzimin e situatave kontekstuale n dobi t prvetsimit t shprehive dhe njohurive msimore- edukative.

2.2.5. Msuesja prdor kndin e pushimit, t pajisur mejastk, dyshek dhe tapet pr:

- veprimtari shprehse trupore;- dgjim muzikor;- lexim;- fmijn q nuk do ta lr vetm nse e z gjumi;- lojra me lodra t madhsive t ndryshme.

2.2.6. Msuesja prdor kndin/qendrn e rrs dhe ujit pr:- lojra me uj pr fmijt e vegjl;- eksperimente me ujin pr zhvillimin shkencor t fmijve.

2.2.7. Msuesja prdor kndin/qendrn e kukulls pr:- lojra q lidhen me tualetin e kukulls, larjen e rrobave, gatimin;- interpretimin e prrallave;

- shoqrizimin e fmijve.2.2.8. Msuesja prdor atelien e kopshtit (n rast seka), pr t gjitha veprimtarit ekspresive dhe manipula-tive t fmijve n funksion t projekteve q zhvillohen.

33

TreguesitNnfusha 3 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Metodologjiae prdorurpr zbati-min e vep-r imtar i smsimore-edukative

1. Kopshti zbatonplanin vjetor, mujordhe ditor pr zhvi-llimin e kurrikuls.

2. Veprimtarit m-simore-edukativet zhvilluara ngrupe/klasa orien-

3.1.1. Msuesja harton planin vjetor n zbatim tobjektivave, duke identifikuar konceptet themelore,aftsit specifike dhe shprehit.3.1.2. Msuesja synon n planifikimin kurrikular arritjene objektivave nga t gjith fmijt.3.1.3. Msuesja planifikon duke u krijuar mundsifmijve q t punojn n nivele t ndryshme dhe nveprimtari t ndryshme, duke mos pritur q t gjith fmijtt bjn t njjtat gjra n t njjtn koh.3.1.4. Msuesja planifikon veprimtarin msimore-edukative, duke u mbshtetur n t gjitha fushat e zhvillimitt fmijs, si:

- zhvillimi social-personal;- zhvillimi gjuhsor;- zhvillimi matematikor;- zhvillimi shkencor;- zhvillimi artistik;- zhvillimi fizik-shndetsor.

3.1.5. Msuesja e prgatit planifikimin, duke reflektuarpr zbatimin e projekteve ose msimeve tematike sipas:

- fushave t veprimtarive;- njohurive, aftsive dhe kompetencave t integruara q duhen prvetsuar n kto fusha.

3.1.6. Msuesja organizon planifikimin ditor t puns mefmijt, duke prfshir:

- t gjith fmijt e grupit;- fmijt n grupe t vogla;- ndrveprimin individual.

3.2.1. Msuesja ka krijuar klim e zakone pozitive q nfillim t vitit e n vazhdimsi, duke br nj pritje tngroht dhe miqsore pr fmijt.3.2.2. Msuesja u ka krijuar mundsi fmijve, pr veshjedhe zhveshje t qet.

34

3.2.3. Msuesja ka vendosur tabela t kuptueshme merregullat q duhet t respektohen pr t mos krijuarkonfuzion dhe rregullime.3.2.4. Msuesja u krkon vazhdimisht fmijve ruajtjene t gjitha mjeteve dhe materialeve ku t gjith t ndihent prgjegjshm.3.2.5. Msuesja u ka krijuar mundsi fmijve q t njihenme t gjitha mjediset e kopshtit dhe t rriturit q veprojnn t.3.2.6. Fmijt njohin grupet e tjera nprmjet veprimtarivet zhvilluara pr kt qllim (prve njohjes spontane noborrin e kopshtit).3.2.7. Pjesn m t madhe t puns ditore, msuesja iakushton puns me grupe t vogla fmijsh.3.2.8. Msuesja mban shnime pr vzhgimet q kryendhe i prdor pr planifikimin e veprimtarive edukative.3.2.9. Msuesja mban shnime pr vzhgimet q kryendhe i prdor pr shtje t prparimit t fmijs.3.2.10. Msuesja zhvillon veprimtari edukative t nisuranga fmijt dhe t strukturuara nga ajo.3.2.11. Msuesja organizon veprimtari t lira pr grupine par t tilla, si: lojra edukative, vizatim, shfletim i libravedhe i albumeve, kujdesi pr lulet, vzhgime t ndryshme,plotsim i tabels pr fmijt q mungojn etj.3.2.12. Msuesja organizon veprimtari t lira pr grupine dyt t tilla, si: identifikim i dshirave spontane tfmijve, lojra edukative, vizatim, shfletim i librave dhe ialbumeve, kujdesi pr lulet, vzhgime t ndryshme,plotsim i tabels pr fmijt q mungojn etj.3.2.13. Msuesja organizon veprimtari t lira pr grupine tret t tilla, si: vizatim i lir, frekuentimi i kndit t librit,lojra edukative, vizatim, shfletim i librave dhe i albumeve,kujdesi pr lulet, vzhgime t ndryshme, plotsimi i tabelspr fmijt q mungojn, plotsimi i kalendarit t ditsdhe motit etj.3.2.14. Msuesja zbaton veprimtari t organizuara pr

tohen sipas standar-deve dhe progra-meve t arsimitparashkollor.

35

takimin e mngjesit, duke biseduar se far do t bjnfmijt gjat dits.3.2.15. Msuesja zbaton veprimtari t organizuara prplotsimin e kalendarit ditor dhe t motit.3.2.16. Msuesja zbaton veprimtari t organizuara nkndet e aktiviteteve dhe n atelie t tilla, si: veprimtarigrafike, artistike, shkencore n fusha t ndryshme,veprimtari vzhguese.3.2.17. Msuesja zbaton veprimtari t organizuara przhvillimin e t folurit, t shkruarit, lojra didaktike etj.3.2.18. Msuesja organizon veprimtari pr zhvillimin et menduarit, duke prdorur pyetje t hapura dhe tmbyllura me t gjith fmijt pr t zhvilluar t menduarite tyre.3.2.19. Msuesja drejton dhe lehtson bashkbisediminmidis fmijve, duke siguruar pjesmarrjen e t gjithfmijve n bashkbisedim.3.2.20. Msuesja nxit fmijt t marrin pjes nveprimtari manipulative.3.2.21. Msuesja nxit fmijt t bashkveprojn mebashkmoshatart dhe me m t rriturit.3.2.22. Msuesja zhvillon lojra duke u lejuar fmijvekoh dhe hapsira t mjaftueshme.3.2.23. Msuesja siguron objekte teatrale pr lojrat epretenduara.3.2.24. Msuesja i zhvillon veprimtarit msimore-edukative me materiale mbshtetse3.2.25. Msuesja tregon ose aktron histori t cilat janfamiljare pr fmijt n mnyr q ata ta "ritregojn" vethistorin.3.2.26. Msuesja ka siguruar nj mjedis t pajisur mirpr lojn me kukulla, figura njerzish dhe kafshsh, prankndit t caktuar etj.3.2.27. Msuesja ka pajisur kndet me mjete t lejueshmericiklimi pr fmijt, n mnyr q ata t krijojn vetmjetet apo objektet teatrale.

36

3.2.28. Msuesja u l koh dhe hapsir t mjaftueshmeveprimtarive lvizse.3.2.29. Msuesja parashikon veprimtari lvizse nplanifikimin e veprimtarive ditore.3.2.30 Msuesja prdor muzikn dhe kngn n planindhe veprimtarit ditore.3.2.31. Msuesja siguron vegla dhe instrumente tndryshme, n mnyr q fmijt t luajn.3.2.32. Msuesja u ka siguruar materiale fmijve prt krijuar veglat dhe instrumentet e tyre.3.2.33. Msuesja organizon lojra ritmike, p.sh.: duketrokitur duart etj.3.2.34. Msuesja ka pajisur kndin e muziks mevarietete kasetash dhe kufjesh.3.2.35. Msuesja prdor muzik apo kng pr sinjalete prkohshme.3.2.36. Msuesja u krijon koh dhe hapsir tmjaftueshme fmijve, t ndrtojn me materiale tndryshme, po aq sa dhe t bjn punime artistike.3.2.37. Msuesja lejon fmijt t eksplorojn dhe tkrijojn me materialet artistike, si dhe i angazhon nprojekte.3.2.38. Msuesja siguron nj shumllojshmri letrash,tabelash, pajisjesh artistike ngjyruese etj., n mnyr qt jen t mjaftueshme dhe t arritshme pr fmijt.3.2.39. Msuesja siguron shumllojshmri lodrash,kubash n mnyr q t jen t mundshme pr t'uprdorur nga nj numr sa m i madh fmijsh.3.2.40. Msuesja i fillon bisedat me fmijt me shtjet rndsishme pr ta.3.2.41. Msuesja inkurajon ndrveprimin me fmijtprgjat gjith dits.3.2.42. Msuesja prezanton vazhdimisht tema tndryshme pr t inkurajuar pjesmarrjen gojore tfmijve.3.2.43. Msuesja organizon n klas veprimtari t tilla,

37

si: pr t zgjidhur konfliktet, pr t br listn e ushqimeve,pr t votuar etj.3.2.44. Msuesja i orienton fmijt se si duhet t pyesindhe t prgjigjen.3.2.45. Msuesja kndon kng ku fmijt mund tshtojn fjal n to.3.2.46. Msuesja lexon dhe diskuton histori n grupe tvogla fmijsh (2-3 fmij pr grup).3.2.47. Msuesja siguron materiale pr t prezantuar fjalt reja e t kuptueshme pr fmijt.3.2.48. Msuesja krijon kushte q fmijt tbashkveprojn m njri-tjetrin prgjat gjith dits.3.2.49. Msuesja vlerson vazhdimisht pyetjet dheprgjigjet e fmijve.3.2.50. Msuesja angazhon fmijt n bashkbisedimekok m kok.3.2.51. Msuesja ka organizuar nj qendr shkrimi meshum pajisje shkrimi.3.2.52. Msuesja ka vendosur shumllojshmri mjetesht lejueshme pr t shkruar (ngjyrues, lapsa me ngjyra,shkumsa, fardo lloj letre, zarfe, fletore vizatimi, letrame magnet etj.).3.2.53. Msuesja prdor kmbalec pr t vizatuar,pikturuar dhe shkruar.3.2.54. Msuesja u krijon mundsi fmijve q tshkruajn pr qllime t kuptimshme, si lista, letrafalnderimi etj.3.2.55. Msuesja kompozon librin e klass s bashkume fmijt.3.2.56. Msuesja u krkon fmijve t prshkruajnvizatimet dhe i shkruan fjalt q fmijt diktojn, duke ilexuar disa her.3.2.57. Msuesja i inkurajon fmijt pr t` iu prgjigjur historive,duke i lejuar t bjn pyetje t hapura ose t mbyllura.3.2.58. Msuesja angazhon fmijt n bashkbisedimerreth historive.

38

3.2.59. Msuesja mban n bibliotekn e klass pr nj vitt tr, kopje t librave t plqyeshm pr fmijt.3.2.60. Msuesja angazhon fmijt n "t lexuarit efigurave" zinxhir.3.2.61. Msuesja lexon t njjtin libr n koh t ndryshme,duke prdorur teknika alternative.3.2.62. Msuesja u tregon fmijve rrjedhn e leximit ngae majta n t djatht, duke treguar sesi kthehet faqja.3.2.63. Msuesja lexon histori n grupe t vogla fmijsh,duke i dhn secilit fmij kopjen e librit t tij pr ta ndjekur.3.2.64. Msuesja organizon nj koh t "qet" leximi tprogramuar n planin dhe veprimtarin ditore.3.2.65. Msuesja prdor etiketa dhe nxit ndrgjegjsiminnprmjet etiketave dhe shenjave n mjedisin rrethues dheprtej tij.3.2.66. Msuesja organizon "kohn e librit" pr t nxjerrlibrat q duhen lexuar apo duhen marr n shtpi.3.2.67. Msuesja siguron materiale me shenja pr t'ieksploruar dhe ndrvepruar.3.2.68. Msuesja, bashk me fmijt, shkruan ditarin eklass dhe e vendos n bibliotekn e klass, por ai mundt merret nga fmijt n shtpi pr t biseduar me familjarte tyre.3.2.69. Msuesja krijon lojra fjalsh.3.2.70. Msuesja prfshin fmijt n t msuarit e kngvet ndryshme, lojrave nprmjet gishtave dhe rimave prfmij.3.2.71. Msuesja u mson fmijve vjersha, duke uaprsritur me z t lart.3.2.72. Msuesja luan bashk me fmijt lojra me tingujt ndryshm, n mnyr q t msohen pr t identifikuartingujt.3.2.73. Msuesja vzhgon do dit fmijt duke prfshirdhe lojn.3.3.1. Msuesja kshillon prindrit pr prdorimin nmjedisin familjar t librave dhe materiale t tjera didaktike.

3. Informimi dhemarrdhniet m-

39

3.3.2. Msuesja i nxit prindrit t'u lexojn libra fmijvet tyre, duke u rekomanduar disa mnyra leximi.3.3.3. Msueset e grupit bjn vizita n shtpit e fmijve,n prshtatje me qllimet edukative t programit.3.3.4. Msuesja mirpret informacionin e prindrve rrethvzhgimeve t tyre pr zhvillimin gjuhsor dhe njohs tfmijs dhe e prdor kt informacion pr vlersimin dheplanifikimin e puns n vazhdimsi.3.3.5. Msuesja fton prindrit, n varsi t profesionit,pr veprimtari t prbashkta.

suese-fmij-prinddhe anasjelltas janpjes e natyrshme embshtetjes dhe eprogresit t fmijs.

STANDARDI

Msuesja programon planifikimin vjetor n zbatim t objektivave, duke identifikuar konceptetthemelore, aftsit specifike dhe shprehit q rekomandohen n programin shtetror t kopshteve prgrupmoshn prkatse, si edhe duke respektuar rekomandimet e udhzuesve zyrtar t MASH-it. Msuesja,n planifikimin dhe zbatimin e veprimtaris msimore-edukative, mbshtetet n arritjen e objektivave ngat gjith fmijt, duke i mundsuar t punojn n nivele dhe n veprimtari t ndryshme dhe, duke mos priturq ata t bjn t njjtat gjra n t njjtn koh. Veprimtaria msimore-edukative mbshtetet n t gjithafushat e zhvillimit t fmijs, duke reflektuar pr zbatimin e projekteve ose msimeve tematike sipas fushavet veprimtarive, njohurive, aftsive dhe kompetencave t integruara q duhen prvetsuar n kto fusha.Msuesi organizon planifikimin ditor t puns me fmijt duke prfshir t gjith klasn, grupin e vogl dhendrveprimin individual n nj mjedis nxits dhe bashkpunues, n prputhje me regjimin ditor dhe ritmetindividuale t fmijve.

NIVELI 1Msuesja paraqet n planifikimin ditor konceptet themelore, aftsit specifike dhe shprehit q do t

fitojn fmijt, t lidhura ngusht me fushat e zhvillimit kurrikular pr grupmoshn prkatse. Msuesjabashkvepron gjat gjith dits me fmijt duke respektuar nevojat e tyre individuale. Krijon nj klim tngroht dhe miqsore pr sigurimin e kushteve t mirrritjes dhe zhvillimit social, intelektual dhe emocional tfmijve. Zhvillon veprimtari t ndryshme pr t nxitur dhe pr t ndrtuar nj vetvlersim pozitiv t fmijs.

40

Ndihmon fmijt pr t identifikuar ndjenjat dhe emocionet q ata kan, pr t kaprcyer ndjenjat negative(zemrimin, trishtimin, egoizmin, izolimin etj.). Msuesja ndihmon fmijt t pasurojn njohurit e tyre rrethbots q i rrethon, si dhe t fitojn aftsi dhe pavarsi n veprimet e tyre t jets s prditshme, prgjatvzhgimeve t regjistruara dhe t sistemuara n dosjen e vlersimit pr secilin fmij, duke i prdorur rregullisht.

NIVELI 2Pasqyrimet n planifikimin vjetor japin ide t qarta pr konceptimin mujor dhe javor. Metodat e prdorura

pr msimdhnien jan t larmishme dhe prgjithsisht mbajn parasysh gjendjen e fmijve dhe veoritpsiko-individuale t tyre. N prgjithsi, msuesja bashkvepron me fmijt, por jo n t gjitha rastet respektonnevojat dhe dshirat individuale t tyre. Zhvillon veprimtari t ndryshme pr t nxitur dhe pr t ndrtuar njvetvlersim pozitiv t fmijs. Ka prpjekje t mira edhe pr t nxitur fmijt t bashkpunojn, t cilat nprgjithsi vlersohen. Mjedisi fizik i klass sht n funksion t zhvillimit t veprimtarive t przgjedhura.Msuesja lidh n mnyr t natyrshme bazn didaktike me veprimtarin msimore-edukative pr pjesmarrjeaktive t fmijve. Msuesi prpiqet pr krijimin e mjedisit msimor nxits dhe bashkpunues pr fmijt, porkto prpjekje nuk jan sistematike dhe t vazhdueshme. Vzhgimet pr fmijt regjistrohen rregullisht, pornuk prdoren pr t prmirsuar dhe prshatur punn msimore-edukative me secilin fmij.

NIVELI 3Pasqyrimet n planifikimin vjetor jan t sakta, por nuk lidhen me veprimtarit msimore-edukative t

zbatuara gjat javs dhe dits. Metodat e msimdhnies dhe t t nxnit nuk jan t tilla q t ndihmojnfmijt pr arritjen e objektivave msimor-edukativ, duke krijuar gjendje monotone n klas. Megjithsemsuesja bashkvepron her pas here me t gjith fmijt, n grupe t vogla apo individ, n prgjithsi nuknxit t msuarit bashkpunues, duke sjell apati tek fmijt, pasi krkon t njjtn pun t realizohet n tnjjtn koh nga t gjith. Mjedisi fizik i klass nuk sht i prshtatshm n funksion t veprimtarive dhetematikave q do t realizoj. Nuk i lehtson fmijt pr t eksploruar duke ua frenuar iniciativn dhendrveprimin. Trsia e veprimtarive prputhet rastsisht me interesat dhe prirjet e fmijve. Msuesja vzhgonspontanisht dhe nuk shnon n kohn dhe momentin e duhur. Informacioni i regjistruar sht i paprshtatshmdhe jo shum i dobishm.

41

NIVELI 4Nuk ka prpjekje pr t pasqyruar n planifikimin vjetor konceptet themelore, aftsit specifike dhe

shprehit q do t fitojn fmijt, t lidhura ngusht me fushat e zhvillimit kurrikular pr grupmoshn prkatse.Metodat e msimdhnies dhe t t nxnit nuk ndihmojn fmijt pr arritjen e objektivave msimor-edukativ,duke krijuar gjendje monotone n klas. Nuk ka dinamik n realizimin e veprimtarive, pasi nuk prputhet meinteresat dhe prirjet e fmijve. Mungon bashkveprimi dhe dialogu me fmijt apo me grupet e vogla, dukekrkuar t njjtn pun t realizohet n t njjtn koh nga t gjith. Mungojn prpjekjet pr krijimin e njklime pozitive n klas. Mjedisi fizik i klass nuk sht i prshtatshm n funksion t veprimtarive dhe tematikaveq do t realizohen. Nuk i lehtson fmijt pr t eksploruar duke ua frenuar iniciativn dhe ndrveprimin.Vzhgimi sht rastsor dhe i pasistemuar. Informacioni i grumbulluar sht jo vetm i pamjaftueshm, poredhe i pavlefshm pr t prgjithsuar zhvillimin e fmijs pr grupmoshn prkatse.

FUSHA III. DREJTIMI/MENAZHIMI I KOPSHTIT

Kopshti sht nj institucon arsimor q administron shum probleme dhe n veanti, zbatimin e kurrikulss arsimit parashkollor. Q t kemi nj arsim parashkollor cilsor, rol t pazvendsueshm luan drejtimi apomenazhimi profesional i nj kopshti. Pr vet natyrn e funksionimit t kopshtit, edhe menazhimi i tij sht iveant. Fmijt e grupmoshave 3-6 vje q frekuentojn arsimin parashkollor, gjat periudhs s kopshtit,jo vetm marrin njohurit fillestare dhe baz pr nj t nxn cilsor, por prvetsojn edhe elementet e parat sjelljes, t shoqrizimit, t etiks s t ngrnit, t higjiens, t fjetjes etj. Nj menazhim do t quhet isuksesshm, kur prfshihen t gjith aktort e interesuar dhe kur realizohet nj bashkpunim midis:

1) drejtueses, msueseve dhe fmijve;2) msueseve t kopshtit me njra-tjetrn;3) drejtueses, msueseve dhe prindrve t fmijve.Menazhimi i mir i kopshtit vihet re kur realizohen objektivat e parashikuara n planifikimin vjetor.

Fusha e menazhimit t kopshtit prfshin 7 nnfusha t tjera, t cilat plotsojn njra-tjtern dhe, nprmjetkombinimit t tyre, realizohet nj menazhim i mir i kopshtit.

42

NnfushatI. Plani vjetor i kopshtit nnkupton nj planifikim vjetor pr t gjitha aspektet e funksionimit t nj

institucioni parashkollor. Plani vjetor ndrtohet pas analizs s vitit t kaluar, duke patur parasysh arritjet dhemangsit e vitit t mparshm. Plani vjetor duhet t hartohet sipas rubrikave t rekomanduara nga institucionetprgjegjse, si DAR/ZA-ja. Objektivat e vendosura duhet t jen t matshm dhe t realizueshm. Drejtuesjae nj kopshti duhet t ket t paktn planet vjetore t 2-3 viteve t fundit. Kshtu, ajo mund t krahasojobjektivat dhe t bj bilancin se far kan realizuar dhe far nuk kan mundur t realizojn, pr ta marrparasysh n vitin n vazhdim.

II. Plani i vzhgimeve t procesit msimor dhe edukativ prfshin realizimin e objektivave prmbarvajtjen e veprimtaris njohse-edukative, evidentimin e problemeve dhe gjetjen e zgjidhjeve t mundshmet tyre, si dhe marrjen e masave pr prmirsimin e situats aty ku mendohet se ky prmirsim sht i mundshmdhe duhet zbatuar. Format q do t ndiqen duhet t jen t larmishme dhe t studiuara. Ndr to mund tprmendim:

a. Vzhgime gjat aktivitetit ditor dhe veprimtarive edukative;b. Testime, sondazhe gojore, anketime e pyetsor;c. Kontrolle sistematike t prgatitjes ditore;d. Trheqja e mendimeve t msueseve, t komunitetit t prindrve dhe t Bordit t Kopshtit;e. Kontrolle t dokumentacionit t msueseve (plane, ditare, regjistra, fletore vzhgimi etj.).III. Dokumentacioni i regjistrimit, statistikat dhe transferimet e fmijve kan t bjn me

dokumentacionin e regjistrimit sipas standardit t regjistrimit t DAR/ZA-s dhe Dispozitave Normative(certifikata e lindjes; kartela e vaksinimit; analizat e prcaktuara nga mjekja). Gjithashtu, drejtuesja e kopshtitduhet t mbaj t sakta dhe t rregullta statistikat dhe transferimet e ndryshme t fmijve.

IV. Zhvillimi profesional i stafit. Rritja e vazhdueshme e cilsis s msimdhnies krkon trajnimindhe kualifikimin e vazhdueshm t stafit pedagogjik dhe atij ndihms n kopshte. Kjo pun do t synoj qmsueset t zhvillojn nj veprimtari msimore-edukative, t konceptuar si prpjekje e prbashkt msuese-fmij-prindr. Zhvillimi profesional i stafit do t realizohet nprmjet trajnimit t brendshm n kopsht, poredhe prmes veprimtarive me aktor dhe institucione t specializuara. Trajnimi mbshtetet dhe prmespjesmarrjes s msueseve dhe drejtueseve t kopshtit n rrjetet lokale t zhvillimit profesional, prmestrajnimeve t organizuara nga DAR/ZA-ja, prmes studimit t botimeve profesionale, por dhe prmesmaterialeve didaktike apo informacionet e revists "Msuesi".

43

V. Bashkpunimi me psikologun, mjekun dhe punonjsin social. Trajtimi dhe kujdesi i fmijsnga psikologu dhe mjeku sht i nevojshm n kt cikl arsimor. N kuadrin e prmbushjes s objektivavet Strategjis Kombtare t Arsimit Parauniversitar 2005-2015, ndr masat q parashikohen jan: "...instalimii shrbimit psiko-social me specialist t mirfillt dhe krijimi i ekipeve me msuese me reputacion, tudhhequra nga specialist t shrbimit psikologjik me prindr dhe prfaqsues t pushtetit....". Prveshrbimit t mjekut, n vitin 2005, n arsimin parashkollor u fut pr her t par shrbimi i psikologut dhepunonjsit social. Monitorimi i ktij shrbimi do t shihet n disa aspekte:

- far kan prfituar n mnyr t drejtprdrejt (por sidomos mnyra se si kan prfituar) fmijt ektyre grupmoshave nga kto lloj shrbimesh?

- Prfitimet q kan stafet pedagogjike (drejtueset dhe msueset) dhe ato ndihmse.- far ndryshimesh vn re prindrit te fmijt e tyre, pas futjes s ktij shrbimi?- Ndikimet pozitive q vihen re n prmirsimin e cilsis s shrbimit n prgjithsi, por n mnyr t

veant, n procesin e t msuarit dhe prvetsimit t njohurive fillestare pr fmijt e grupmoshave 3-6 vje.VI. Menazhimi i t ardhurave t kopshtit ka t bj me mnyrn e menazhimit t t ardhurave q

mund t ket kopshti, nga kontributi vullnetar i prindrve apo donacione nga t tret. sht nj pik shum edebatueshme ndaj s cils jan t ndjeshm t gjith pjesmarrsit n jetn e kopshtit. Prandaj monitorimi(inspektimi) i saj duhet t jet n t gjitha aspektet e menazhimit t ktyre t ardhurave.

VII. Dokumentacioni i inventarit t kopshtit. do institucion parashkollor ka inventarin e bazsmateriale, q shrben pr realizimin sa m mir t veprimtaris msimore-edukative. Pr t gjitha kto mbahetnj inventar i detajuar, n bashkpunim me pushtetin vendor.

TreguesitNnfusha 1 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Plani vje-tor i kop-shtit

1. Kopshti ndrtonveprimtarin e tijduke u mbshteturn planin vjetor.

1.1.1. Drejtuesja ka hartuar planin vjetor.1.1.2. Drejtuesja ka hartuar planin edukativ.1.1.3. Planet jan miratuar nga DAR/ZA-ja dhe nga Bordii Kopshtit.1.1.4. Plani vjetor sht hartuar n prputhje me formatine rekomanduar.1.1.5. sht prcaktuar motoja q do t ndjek kopshti.

44

1.1.6. Synimi kryesor i kopshtit sht prcaktuar qart.1.1.7. N plan sht br nj vlersim i prgjithshm isituats s kopshtit.1.1.8. Plani vjetor prmban n mnyr t qart dhe thollsishme analizn SWOT (pikat e forta; pikat e dobta;mundsit pr ndryshim dhe rrisqet).1.1.9. Prparsit (ose prioritet) e parashikuara n planprputhen me nevojat reale t kopshtit pr prmirsim tmtejshm.1.1.10. Objektivat e planit vjetor jan t matshm dhe nprputhje me gjendjen aktuale t kopshtit.1.1.11. Objektivat e planit vjetor t kopshtit jan hartuarduke patur parasysh arritjet dhe dobsit e vitit t kaluar.1.1.12. Objektivat e planit jan njohur nga personeli dheprindrit.1.1.13. Plani vjetor sht njohur nga personeli pedagogjik,personeli ndihms dhe prindrit.1.1.14. N zbatimin e planit vjetor t kopshtit janprfshir personeli pedagogjik, personeli ndihms dheprindrit e fmijve.1.1.15. Jan parashikuar aktivitetet sipas fushave pr trealizuar objektivat kryesor t kopshtit.1.1.16. Jan parashikuar aktivitetet pr bashkpuniminme komunitetin e prindrve.1.1.17. N planin vjetor jan parashikuar tema kualifikimipr do muaj, nga stafi i kopshtit ose t tjer.1.1.18. Drejtuesja ka hartuar rregulloren e brendshme tkopshtit.1.1.19. N planin vjetor jan parashikuar temat evzhgimit tematik dhe operativ sipas muajve.1.1.20. Plani vjetor sht zbrthyer n plane mujore.1.1.21. Plani vjetor sht i zbatueshm.1.1.22. N kopsht jan planet vjetore t 2-3 viteve tfundit.

45

2.1.1. Sasia e orve t vzhgimeve, t planifikuara ngadrejtuesja, prputhet me udhzimet e MASh-it dhe DAR/ZA-s (12 or vzhgime tematike + 12 or vzhgime torientuara).2.1.2. Temat e vzhgimit tematik, t parashikuara ngadrejtuesja, lidhen drejtprdrejt me objektivat e planit vjetor.2.1.3. Drejtuesja ka realizuar sasin e orve t parashi-kuara t vzhgimit tematik dhe t orientuar.2.1.4. Bhet rregullisht analiza dhe vlersimi i vzhgimevetematike dhe t orientuara.2.1.5. Drejtuesja ka dhn sugjerime me shkrim prprmirsimin e cilsis s msimdhnies.2.1.6. sht ndjekur puna pr prmirsimin e dobsive tkonstatuara.2.1.7. Drejtuesja ka kontrolluar planifikimin vjetor, mujordhe ditor t msueseve.2.1.8. Drejtuesja e kopshtit kontrollon vazhdimishtplotsimin e regjistrave t grupeve sipas formatit trekomanduar.2.1.9. Drejtuesja kontrollon prputhjen e numrit t fmijven grupe me forcn e deklaruar n kuzhin.2.1.10. Drejtuesja e kopshtit prdor nj format standardpr vzhgimin e veprimtaris msimore-edukative tmsueseve.2.1.11. Drejtuesja e kopshtit ka identifikuar msueset esuksesshme dhe ka ndar prvojn e tyre pozitive me stafin.2.1.12. Drejtuesja prdor t dhnat e mbledhura gjatvzhgimeve pr vlersimin e veprimtaris s kopshtit.2.1.13. Drejtuesja kontrollon vazhdimisht higjienn n tgjith kopshtin.2.1.14. Drejtuesja monitoron pagesat e fmijve,vijueshmrin e tyre dhe prputhjen e numrit t fmijveme regjistrin.

Plani i vzh-gimeve tprocesit m-s i m o r -edukativ

TreguesitNnfusha 2 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

1. Drejtuesja e kop-shtit kryen vzhgi-me n vijimsi, si-pas planit.

46

2.1.15. Librezat shndetsore t personelit pedagogjik dhendihms jan brenda afatit t lejuar.2.1.16. Drejtuesja kontrollon vazhdimisht zbatimin mekorrektsi t menus (sht gatuar sipas menus sprcaktuar; gramaturs s ushqimit) dhe cilsin e gatimit.2.1.17. Drejtuesja kontrollon vazhdimisht cilsin eushqimeve dhe raporton pr probleme ose e kthen ushqiminnse nuk sht sipas standardeve.2.1.18. Drejtuesja bn testime t herpashershme prprputhjen e forcs s kuzhins me numrin e fmijve ngrupe dhe me sasin e ushqimit t gatuar, sipasgramaturave t prcaktuara pr nj fmij.2.1.19. Drejtuesja monitoron dhe firmos procesverbalet etepricave t ushqimeve.2.1.20. Drejtuesja kontrollon vazhdimisht mbajtjen ekampioneve t ushqimeve n kuzhin.2.1.21. Menuja ditore sht e afishuar n mjediset eprbashkta t kopshtit.

TreguesitNnfusha 3 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Dokumenta-cioni i re-gjistrimit,statistikatdhe trans-ferimet efmijve

1. Drejtuesja e kop-shtit mban doku-mentacion t rre-gullt t regjistri-meve, statistikave,gjendjes sociale tfmijve, ditngr-nieve, transferime-ve etj.

3.1.1. Drejtuesja e kopshtit ka t plot dokumentacionine regjistrimit t fmijve n kopsht: certifikat; kartelvaksinimi dhe analizat e prcaktuara nga mjekja.3.1.2. Drejtuesja ka nga nj kopje t parashikimeve(planeve) vjetore e mujore, sipas grupeve.3.1.3. Drejtuesja ka ruajtur regjistrat, t paktn, e 2 vitevet fundit.3.1.4. Drejtuesja ka t dokumentuara ditngrniet efmijve (gjat dy viteve t fundit).3.1.5. Drejtuesja ka statistika t sakta pr fmijt ekopshtit (meshkuj-femra; fmij me AK; fmij me njprind; rom; egjiptian etj.).3.1.6. Drejtuesja ka dokumente t rregullta pr

47

transferimet, pranimet e reja apo largimet e fmijve ngakopshti.3.1.7. Drejtuesja ka nj list me t dhnat e bordit dhedokumentimin e takimeve me Bordin e Prindrve.3.1.8. Drejtuesja ka dosje me t dhnat personale tmsueseve t kopshtit (CV; fotokopje diplome; fotokopjecertifikatash t ndryshme etj.).3.1.9. Drejtuesja ka prpunuar t dhnat statistikore tfmijve, sipas formatit t krkuar nga DAR/ZA-ja dhe ika drguar ato brenda afatit n institucionet q i kankrkuar.3.1.10. Drejtuesja ka t plot dosjen e komunikimeve meMASh-in dhe DAR/ZA-n (posta; shkresa t hyra ose tdala; informacione etj.).3.1.11. Drejtuesja ka t dokumentuar komunikimin mepushtetin lokal pr probleme t ndryshme, q kan lidhjeme kompetencat e pushtetit lokal n kopshte.3.1.12. Drejtuesja ka krijuar nj dosje me materiale tkomunikimit me prindrit.3.1.13. Drejtuesja ka krijuar dosjen e bashkpunimeveme OJF-t (nse ka bashkpunime).

TreguesitNnfusha 4 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Zhvi l l imiprofesionl istafit

1. Drejtoria e kop-shtit zhvillon traj-nime dhe mbshtetkualifikimin e stafit.

4.1.1. Kopshti ka identifikuar nevojat q ka personelipedagogjik pr trajnim dhe kualifikim.4.1.2. Drejtoria e kopshtit ka hartuar nj plan pr trajnimine stafit pedagogjik apo atij ndihms.4.1.3. Drejtuesja prdor forma pr t nxitur bashkpunimindhe punn n grup midis msueseve.4.1.4. Msueset jan t trajnuara pr zhvillimin e fmijriss hershme.4.1.5. Msueset i njohin dokumentet baz ku mbshtetetveprimtaria e kopshtit (Dispozitat Normative; standardet

48

e prmbajtjes dhe t arritjes; programet e arsimitparashkollor; udhzimet e MASH-it etj.).4.1.6. Msueset jan t trajnuara pr vzhgimin dhevlersimin e fmijve t grupit.4.1.7. Drejtuesja ndjek zhvillimin e trajnimeve do muaj,sipas temave dhe personave prgjegjs (t prcaktuar nplanin vjetor t drejtoris).4.1.8. Drejtuesja mbshtet dhe inkurajon msueset e rejapr zhvillimin profesional t tyre.4.1.9. Drejtuesja prfshin n trajnime specifike edhepersonelin ndihms, si: kuzhiniere, ndihmskuzhinere dhepuntore.4.1.10. Stafi pedagogjik kryen rregullisht takime nj hern jav, pr t diskutuar pr zhvillimin e fmijve dhecilsin e procesit t msimdhnies.

TreguesitNnfusha 5 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Bashkpu-nimi me psi-k o l o g u n ,mjekun dhepunonjsinsocial

1. Drejtoria e kop-shtit bashkpunonngusht me mjek-en, psikologen dhepunonjsen socialet kopshtit, pr trritur cilsin e mi-rrritjes dhe t edu-kimit t fmijve.

5.1.1. Kopshti ka mjedisin q shfrytzohet nga mjekja,psikologia apo punonjsja sociale.

5.1.2. Drejtuesja e kopshtit dhe msueset, nbashkpunim me mjeken, ndjekin rregullisht ecurin efmijve (libri i t dhnave mjeksore t fmijve tkopshtit, si: gjatsia, lartsia, pesha, perimetri i koks,kraharorit etj.).

5.1.3. Drejtuesja dhe msueset, n bashkpunim memjeken, kan zhvilluar takime informuese ose trajnuese(t dokumentuara) me prindrit e fmijve.

5.1.4. Drejtuesja dhe msueset, n bashkpunim memjeken, kan zhvilluar trajnime me stafin pedagogjik przhvillimin fizik dhe psikologjik t fmijve.

49

5.1.5. Drejtuesja dhe msueset, n bashkpunim memjeken, kan zhvilluar trajnime me stafin ndihms prhigjienn e cilsin e gatimit (n kopshtet me ushqim).5.1.6. Psikologia e kopshtit ka br vlersimin e fmijvet kopshtit.5.1.7. Psikologia e kopshtit ka identifikuar fmijt meprobleme (nse ka t till) dhe ka hartuar PEI-n pr dofmij, i cili njihet nga drejtuesja, msuesja dhe prindi.5.1.8. Psikologia ka zhvilluar takime informuese meprindrit e fmijve dhe msueset e kopshtit.5.1.9. Psikologia ka zhvilluar tema trajnimi me stafin dheprindrit.5.1.10. Drejtuesja, n bashkpunim me punonjsensociale t kopshtit, ka identifikuar fmijt me problemesociale.5.1.11. Punonjsja sociale ka hartuar nj planbashkpunimi me prindrit, drejtuesen dhe msueset przbutjen e ktyre problemeve.5.1.12. Drejtuesja e kopshtit ka miratuar planin vjetordhe mujor t psikologes dhe punonjses sociale.5.1.13. Mjekja, psikologia dhe punonjsja socialebashkpunojn me msueset dhe prindrit, dukeshkmbyer informacion mes tyre.5.1.14. Mjekja, psikologia dhe punonjsja sociale kanndrtuar n kopsht stendn me materiale informuese prprindrit dhe t interesuarit e tjer.5.1.15. Drejtuesja ka zhvilluar pyetsor, anketime apointervista me prindrit pr t matur cilsin e shrbimitt ofruar nga mjekja, psikologia apo punonjsja sociale.5.1.16. Drejtuesja monitoron zbatimin e planeve tpsikologes e punonjses sociale dhe realizimin eobjektivave t tyre.

50

TreguesitNnfusha 6 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Menazhimii t ardhu-rave t kop-shtit

1. Drejtoria e kop-shtit, n bashk-punim me Bordin ePrindrve, mena-zhon t ardhurat ekopshtit.

6.1.1. Plani pr mbledhjen dhe menazhimin e t ardhuravesipas prioriteteve t kopshtit ka marr miratimin e Borditt Prindrve.6.1.2. Drejtoria e kopshtit dhe kryetari i Bordit tPrindrve kan dokumentacion t rregullt (me fatura osenumr llogarie) me ann e t cilit vrtetojn mbledhjen ekontributit vullnetar nga prindrit apo donacionet nga ttret.6.1.3. Shpenzimet jan kryer me procesverbale dhe faturablerjeje.6.1.4. N blerje ka marr pjes nj antar i Bordit tPrindrve, nj msuese dhe drejtuesja e kopshtit.6.1.5. N mjediset e prbashkta t kopshtit shtvendosur Kndi i transparencs.6.1.6. Jan identifikuar nevojat e kopshtit dhe t grupeve.6.1.7. Drejtuesja, n bashkpunim me msueset dheBordin e Prindrve, ka hartuar listn me materialet qduhen pr nj fmij gjat nj viti shkollor.6.1.8. Nga Bordi i Prindrve sht marr vendimi prpagesn e rojes, t shoqruara me procesverbalet epagesave t do muaji.6.1.9. Me vendimin e Bordit t Prindrve sht krijuarkomisioni i blerjeve t vogla.6.1.10. Drejtuesja ka dokumentuar shpenzimet e kryera meprocesverbalet dhe faturat prkatse, t firmosura ngakomisioni i blerjeve t vogla dhe nga kryetari i Bordit t Pri-ndrve (kto blerje nuk duhet ta kalojn vlern e 10.000 lekve).

51

7.1.1. Kopshti ka inventarin e tij, t dokumentuar.7.1.2. Inventari bhet do vit nga nj komision i posam.7.1.3. Inventari paraqitet n librin e inventarit (nj kopjee ka drejtuesja).7.1.4. Libri i inventarit ruhet pr 10 vjet n kopsht.7.1.5. Libri i inventarit prfshin t gjitha materialet qgjenden n mjediset e brendshme apo t jashtme tkopshtit.7.1.6. Drejtuesja bashkpunon me pushtetin lokal dheDAR/ZA-n pr plotsimin e inventarit.7.1.7. Drejtuesja ka prgjegjsi juridike pr ruajtjen einventarit t kopshtit.7.1.8. Libri i inventarit sht dokument transparent prdo t interesuar.7.1.9. Zhdmtimet e materialeve t ndryshme jan brsipas ligjit.7.1.10. Dorzimi i inventarit nga nj drejtuese n nj tjetrsht br me procesverbal dhe me komision.7.1.11. Drejtuesja ka hartuar inventarin e grupeve, tkuzhins dhe t mjediseve t tjera dhe ia dorzon mefirm personave prgjegjs (msuese; kuzhiniere;puntore etj.).7.1.12 T gjitha materialet q jan bler nga kontributivullnetar i prindrve kan hyr n librin e inventarit.

TreguesitNnfusha 7 Instrumente1 2 3 4

Nivelet evlersimit

Dokumenta-cioni i in-ventarit tkopshtit

1. Drejtoria e kop-shtit mban t rre-gullt dhe t saktdokumentacionin einventarit t kopsh-tit.

52

STANDARDI

Kopshti shfaq dukshm nj kultur t menazhimit profesional. Kopshti zbaton planin vjetor, i cili hartohetn prputhje me nevojat e tij, pas nj analize t hollsishme t objektivave dhe problematikave t realizuaraose jo n vitin e kaluar. N menazhimin e kopshtit prfshihen t gjith aktort e interesuar pr veprimtarin etij, si: msueset, komuniteti i prindrve, Bordi i Prindrve dhe pushteti lokal. Drejtoria e kopshtit monitoron nmnyr t vazhdueshme realizimin e veprimtaris msimore-edukative dhe plotsimin e regjistrave, statistikave,librit t kuzhins, procesverbalet e ushqimeve etj., sipas udhzimeve prkatse. Kopshti ka statistika t rregulltadhe dokumente t plota pr fmijt e regjistruar n t apo pr lvizjet e tyre. Dokumentet e drejtueses apo tmsueseve duhet t jen t sakta dhe sipas udhzimeve t MASH-it dhe DAR/ZA-s.

NIVELI 1Kopshti duket qart q menazhohet me profesionalizm. Harton planin vjetor sipas formatit t krkuar

nga DAR/ZA-ja. Kopshti ka br analizn SWOT, duke identifikuar nevojat dhe duke prcaktuar prioritetet.Kopshti i ka t qarta objektivat q do t realizoj pr vitin akademik. Kopshti ka listn dhe dokumentet eregjistrimit t fmijve nga DAR/ZA-ja. Numri i fmijve t regjistruar prputhet me numrin e fmijve ngrupe. Drejtuesja e kopshtit ka realizuar numrin e orve t prcaktuara pr vzhgimin e procesit msimor-edukativ. Jan br konkluzione me shkrim pr dobsit e vrejtura. Ndihet dukshm puna n grup e stafit tkopshtit me komunitetin e prindrve dhe aktor t tjer t interesuar pr jetn e kopshtit.

NIVELI 2Kopshti zbaton planin vjetor dhe ka realizuar objektivat e parashikuara n t. Kopshti, n bashkpunim

me stafin pedagogjik dhe Bordin e Prindrve, ka prcaktuar nevojat dhe ka hartuar prioritetet e viti akademikDrejtuesja e kopshtit ka realizuar ort e inspektimit tematik dhe operativ dhe ka mbikqyrur n vazhdimsirealizimin e dobsive t vrejtura. Drejtuesja kontrollon vazhdimisht dokumentet q duhet t ket msuesja,si: regjistrin, planin vjetor, mujor e ditor, dokumentacionin e Bordit t Prindrve etj. Drejtuesja ka plotsuarme saktsi dhe brenda afateve statistikat e krkuara nga DAR/ZA-ja. Bordi i Kopshtit prfshihet n jetn dhen veprimtarin e kopshtit rastsisht dhe jo vazhdimisht.

NIVELI 3Kopshti bn prpjekje t vazhdueshme pr realizimin e planit vjetor, por ka paqartsi n hartimin e

objektivave dhe si rrjedhim edhe n realizimin e tyre. Kopshti nuk ka identifikuar qart nevojat dhe prioritet e

53

tij. sht realizuar plani i vzhgimit tematik dhe t orientuar, por vrjetjet e bra nuk jan n prputhje menormat zyrtare apo me temn e vzhgimit t prcaktuar q m par. N veprimtarin e kopshtit nuk janprfshir dhe nuk japin kontribut Bordi i Prindrve dhe t interesuar t tjer pr jetn e kopshtit. Nukstimulohet puna n grup dhe kopshti nuk bn prpjekje pr t krijuar nj klim bashkpunimi dhe mirkuptimimidis prindrve dhe msueseve. Kopshti ka nevoj pr nj plan masash pr prmirsim t mtejshm tveprimtaris s tij.

NIVELI 4Kopshti ka dobsi t theksuara n hartimin e planit vjetor. Objektivat e prcaktuar n planin vjetor nuk

jan t qart, t matshm dhe nuk prputhen me nevojat reale t kopshtit. Megjithse kopshti prpiqet pr tzbatuar planin vjetor, ka shum mangsi n zbatimin e ktij plani. Drejtuesja e kopshtit sht autoritare dhe jobashkpunuese me stafin e saj apo me prindrit. Planin e vzhgimeve t procesit msimor edukativ, drejtuesjae prdor si mjet kontrolli ose presioni ndaj msueseve t kopshtit. Prindrit nuk jan t prfshir n jetn ekopshtit dhe nuk kan dijeni pr aktivitetet q zhvillohen. Drejtuesja e kopshtit nuk mban statistika t rregulltadhe nuk ka dokumente t sakta pr fmijt e regjistruar.

FUSHA IV. KUJDESI NDAJ FMIJS N KOPSHT

Jeta dhe shndeti jan parsore n mirrritjen e fmijs gjat arsimit parashkollor. Prindrit, kur ojnfmijt n kopsht, presin q jo vetm t edukohen, por m shum q t jen t sigurt dhe t mbrojtur. Nradh t par, kopshti duhet t kujdeset pr shndetin e tyre. Edhe n standardet e prmbajtjes n arsiminparashkollor theksohet se krijimi i nj mjedisi t sigurt dhe t shndetshm sht prioritar. Asnj kurrikulcilsore, asnj bashkveprim i rritur-fmij nuk mund t kompensoj nj mjedis q sht i rrezikshmpr fmijt. Synimi kryesor i programeve t fmijris s hershme sht parandalimi i aksidenteve dhei smundjeve, prgatitja e personelit t kopshtit, pr t zgjidhur situatat e emergjencs dhe edukimine fmijve n funksion t praktikave t siguris dhe t shndetit. 9

Pr vet natyrn e funksionimit t kopshteve, ku fmijt jo vetm msojn, por edhe han apo flen,kujdesi ndaj fmijve duhet t prfshij edhe parandalimin e aksidenteve apo smundjeve. Nga ana tjetr,stafi i kopshteve duhet t jet i prgatitur q ti prballoj me qetsi dhe n mnyr t organizuar, situatat

9). Standardet e prmbajtjes n arsimin parashkollor, Tiran 2002, faqe 31.

54

urgjente q mund t ndodhin dhe t din t japin ndihmn e par n rast rreziku. Pr t parandaluar ktosituata, duhet t sigurohemi q mjedisi sht i sigurt, fmijt mund t msojn dhe t luajn lirshm etj. Pr trealizuar kt, duhet q t ndrtohen marrdhnie bashkpunimi dhe besimi midis drejtueses s kopshtit, stafitpedagogjik dhe ndihms, prindrve t fmijve, DAR/ZA-s dhe pushtetit vendor. Ktu nuk duhet harruarroli i mjekes, psikologes dhe punonjses sociale t kopshtit. Siguria e jets s fmijve duhet parashikuaredhe n rregulloren e brendshme t kopshtit. Kujdesi q duhet t tregojm ndaj fmijs n kopsht, prmbledhdisa nnfusha:

I. Siguria pr jetn dhe shndetin;II. Cilsia e ushqimit dhe e higjiens;III. Kujdesi pr fmijt q hyjn pr her t par n kopsht;IV. Kujdesi pr fmijt q kalojn nga kopshti n klas t par;V. Kujdesi pr fmijt me prirje dhe nevoja t veanta;VI. Respektimi i individulalitetit t do fmije;VII. Mjedisi i brendshm fizik i kopshtit;VIII. Mjedisi i jashtm fizik i kopshtit.

I. Siguria pr jetn dhe shndetin nnkupton nj mjedis fizik t brendshm dhe t jashtm, torganizuar n funksion t siguris s jets s fmijve. Mjedisi ku do t qndrojn fmijt gjat t gjith dits,ku do t zhvillojn aktivitetin e tyre ditor, duhet t ket drit t mjaftueshme, temperatur t prshtatshme dheajr t pastr. Nse ko