1 · web viewprvi prilaz po kome proizvodnja nije imala stratešku ulogu u poslovanju...

Upravljanje proizvodno-poslovnim sistemima

SISTEMSKI PRILAZ PROIZVODNJI

Za upravljanje proizvodnjom može se reći da predstavlja upravljanje promenama u sistemu koje se odvijaju primenom određene tehnologije, kojima se ulazne veličine pretvaraju u izlazne veličine-rezultate procesa (proizvodi i usluge).

U ulazne veličine spadaju: enrgija, materijal, rad, kapital i informacije i određene su vrstom proizvodnje.

Promena izabrane tehnologije menja i način na koji se koristi ulazna veličina u odnosu na neku drugu, a dovodi i do promene proizvedenog izlaza. Na slici 4 1 dat je prikaz proizvodnog sistema.

U sistemskom pristupu upravljanja organizacijom, dgovornost menadžera proizvodnje jeste se koristi povratnom vezom informacija kako bi se pravovremeno prilagodile ulazne veličine i primenjena tehnologija sa krajnjim ciljem ostvarenje planiranog tj. željenih izlaznih veličina (proizvoda i usluga. Pri tom ne sme se zanemariti uticaj okruženja koje se uslovno može razdvojiti na: unutrašnje i spoljašnje.

Ostale poslovne funkcije izvan proizvodnje čine unutrašnje okruženje i mogu imati značajan uticaj na poslovnu politiku, potrebne resurse, prognozu

9


potražnje, postavljene ciljeve proizvodnje, ili uvažavana ograničenja. Iz tog razloga od menadžera odgovornih za proizvodnju se traži uvažavanje novo nastalih promena u unutrašnjem okruženju.

Ne samo da nastaju česte promene unutar organizacije, već se preduzeće mora suočiti sa učestalim promenama koje se dešavaju na makro planu i koje čine spoljnje okruženje poslovanja jedne organizacije. Okolina izvan organizacije može se menjati u ime pravnih, političkih, društvenih ili privrednih uslova, prouzrokujući odgovarajuće promene u proizvodnim ulazima , izlazima i procesima, te stalne promene u okruženju predstavljaju pravilo, a ne izuzetak. Na slici 5 1 prikazana je interakcija proizvodnje sa ostalim poslovnim funkcijama i spoljnim okruženjem.

Društvo Konkurenti

Dobavljači

Vlada Kupci

Slika 5: Odnos proizvodnje i njene okoline

Upravljanje proizvodnjom podrazumeva stalnu kontrolu proizvodnog sistema i njegove okoline. Značajne promene u okolini mogu izazvati menadžment da menja: ulazne veličine, planirane izlaze (rezultate procesa), sistem kontrole ili samu proizvodnju (procese transformacije-primenjenu tehnologiju). Na primer promene u ekonomskim uslovima poslovanja mogu izazvati menadžere proizvodnje da izmene svoje prognoze o potražnji, tj. planirane veličine serija, pa da se zbog toga angažuju na zapošljavanju još ljudi i proširenje kapaciteta, kako bi se odgovorilo novoj potražnji. na suprot povećanoj potražnji za proizvodima ili uslugama, promene u unutrašnjem okruženju u smislu nemogućnosti ostvarenja zahtevanog kvalitata rezultata procesa treba da utiče na menadžere proizvodnje da ponovo ispitaju svoje postupke obezbeđenja kvaliteta, kako bi proizvodnju doveli u red.Uloga menadžera proizvodnje je

10

Proizvodni sistem

Ljudskiresursi

Inženje-ring

Raču-novod-stvo

Finan-sije

UIS

Marke-ting


da stalno posmatra ponašanje prizvodnih procesa u sistemu i promene u okruženju, kao bi vršio izmene planiranja proizvodnje, kontroslisanje i poboljšanje procesa, sa krajnjim ciljem zadovoljenje potražnje i proizvodnje.

U uslužnim organizacijama prizvodna i marketinška (prodajna) funkcija teže bliskoj povezanosti. To je neophodno jer se usluge koriste u isto vreme i na istom mestu na kojem su proizvedene. Tako da se može reći da su uslužne organizacije i marketinški i proizvodni entiteti.

Za razliku od uslužne delatnosti kod koje je neophodna bliska saradnja funkcija marketinga (prodaje) i proizvodnje, u industrijskoj proizvodnji marketing i proizvodnja su zasebne funkcije i proizvodnja i prodaja vrše se odvojeno. Objedinjavanjem aktivnosti koje vrše funkcije marketinga i proizvodnje značajno bi se unapredila industrijska proizvodnja i bolje odgovorilo na potražnju za proizvodima i u sadašnjim uslovima globalizacije tržišta i oštre konkurencije predstavlja važan i težak zadatak višeg menadžmenta.

Na osnovu klasifikacije industrijskih sistema 1na slici 6 data je razlika industrijske i uslužne proizvodnje.

Primarni proizvođači roba Primarni proizviđači usluga Poljoprivreda, šumarstvo i ribolov:Usev, stoka, poljoprivredne usluge, šumarstvo i ribolov, lov i postavljenje zamkiRudarstvo:Vađenje metala, uglja, nafte i plina i nematalnih minerala

Transportne i javne službe:Železnica, lokalni prevoz putnika, kamionski prevoz, trgovina na veliko, poštanske usluge, vodovod, vazdušni prevoz, naftovodi, komunikacije, gas, elektrika, Veletrgovina:

11


Građevinarstvo:Graditelji običnih građevina, graditelji velikih građevina, specijalnih građevina, preduzetniciFabrička proizvodnja:Hrana, duvan, fabrike tekstila, odeća, drvena građa, oprema za domaćinstvo, papir, ugljeni proizvodi,guma, plastika, koža, kamen, glina, staklo, primarni metali, proizvodi od obrađenog metala, mašine, elektirčna i elektro oprema, transportna oprema, instrumenti

Trajna i potrošna robaTrgovina na malo:Građevinski materijal, trgovine mešovitom robom, hranom, prodaja automobila i servisne stanice, trgovine odećom i priborom, trgovine belom tehnikom i stvarima za opremanje stana, ugostiteljski objektiFinansije, osiguranje i trgovina nekretninama:Bankarstvo, kreditne agencije, brokeri, vrednosnim papirima, trgovci nekretninamaUsluge:Hotelske usluge, individualne usluge, poslovne usluge, automehaničarske usluge, filmovi, zabava, zanatske usluge, pravničke usluge, obrazovanje, socijalne usluge, muzeji, zoološki vrtovi i zanatstvo, javna administracija

Slika 6: Proizvođači roba i usluga prema važećoj klasifikaciji

PROIZVODNA STRATEGIJA

Proizvodna funkcija u okviru organizacije nikad nema neutralnu ulogu. Ona je ili konkurentno oružje ili kamen spoticanja za organizaciju.

Osnovni zadatak proizvodne funkcije je da omogući realizaciju proizvodnih procesa, odnosno proizvodnju roba i usluga u skladu sa zahtevima kupaca. Od ispunjenja ovog zadatka direktno će zavisiti konkurentnost organizacije na tržištu. Što znači da se u sadašnjim uslovima pojačane konkurencije i globalizacije tržišta na proizvodnju i proizvodne procese ne može više gledati kao na mesto u poslovnom sistemu gde se samo stvaraju rezultati procesa (roba i usluga) već kao na mesto gde se stiče konkurentna moć za poslovanje.

Postizanje konkurentne prednosti kroz poboljšanje karakteristika procesa proizvodnje i prizvoda i usluga, u sadašnjim uslovima treba da bude pravi strateški odgovor proizvodne funkcije na:

povećanu konkurenciju proizvođača roba i usluga na tržištu na potrebu za povećanjem produktivnosti rada kako bi se zadovoljila

povećanu potražnju kupaca i zadovoljenje povećanih očekivanja kupaca u pogledu zahteva kavaliteta.

12


U predhodnom periodu ističu se dva prilaza značaju proizvodne funkcije u poslovanju organizacije.

Prvi prilaz po kome proizvodnja nije imala stratešku ulogu u poslovanju karakterističan je za poslovanje organizacija u SAD. Naime u SAD-u značaj rada proizvodne funkcije se zanemarivao u korist fiunkcija finansija i marketinga. Proizvodnja se tretira kao pastorče u strateškom planiranju i ona se uključuje samo u sprovođenju strateških planova, nakon što su ih izradile funkcije marketinga, finansija i opšteg menadžmenta. Rezultat takvog pristupa poslovanju bili su «stalno novi» proizvodi niske vrednosti i relativno niskog nivoa kvaliteta koji nisu mogli da zadovolje visoke zahteve kupaca u pogledu kvaliteta rezultata procesa. Izlaz iz takve sistuacije moguć je novim vođstvom u posmatranoj branši i razvijanjem strateske uloge proizvodnje u poslovanju organizacije.

Drugi prilaz karakterističan je za japansku proizvodnju. Japanci su oblikovanjem i proizvodnjom robe visokog kvaliteta i konkurentne cene uspeli da osvoje veći deo svetskog teržišta u automobilskoj industriji i elektronici, a da uspeh nije posledica njihove nacionalne kulture već rešenosti da se posebno ističu u proizvodnji. Ovakvim pristup proizvodnja se pravovremeno uključuje u proces strateškog planiranja i sa funkcijama marketinga, finansija i opšteg menadžmenta dolazi se do opšte prihvaćenog strateškog plana proizvodnje i nastupa na tržišu. Ovakav pristup proizvodnji i poslovanju podrazumeva razvoj proizvodne strategije kao integralnog dela poslovne strategije i uključenje proizvodnje kao ravnopravnog partnera u razvijanju i sprovođenju poslovne strategije.

S obzirom da proizvodna strategija treba da predstavlja viziju proizvodne funkcije kojom se određuje opšti pravac i daje pogonska snaga za donošenje odluka potrebnih za realizaciju postavljenih dugoročnih ciljeva proizvodnje veoma je važno razvojem proizvodne strategije uspostaviti pravu vezu donošenja odluka o proizvodnji sa marketinškim odlukama.

Sumirajući predhodna dostignuća Hill je 1989. godine razvio inovativan pristup za definisanje i razvoj proizvodne strategije, kojim se proizvodnja usmerava na zahteve i želje kupaca. Hill-ov model razvoja proizvodne strategije postavljen je tako da odluke: o kvalitetu, procesima, kapacitetima, zalihama i ljudskim resursima slede zahteve kupaca.Proizvodna strategija funkcionalno vođena prema usvojenoj poslovnoj strategiji, omogućava stvaranje konzistentnog modela donošenja odluka za potrebe proizvodnje i ukupnog poslovanja organizacijom. Na slici 7 prikaz je model za formulisanje i sprovođenje proizvodne strategije 1.

Poslovna strategija

Poslovnom strategijom određuje se kako će pojedini posao biti konkurentan na tržištu. S obzirom da najveći broj organizacija obavlja grupu

13


povezanih poslova, podrazumeva se da svaka od njih predstavlja jednu stratešku jedinicu. To znači da menadžment za svaki posao treba da pronađe sopstvenu osnovu za konkurentnost u zavisnosti od pojedinih marketinških segmenata i proizvoda sa kojima se nastupa na tržištu. Porter je 1980. godine je indentifikovao tri opšte poslovne strategije koje koriste organizacije kako bi postigle konkurentnu poziciju na tržištu. To su:

proizvodnja bazirana na niskim troškovima proizvodnja sa diferencijacijom proiizvoda i proizvodnja usmerena na tržište

Svaka od ovih poslovnih strategija implicira odgovarajuću proizvodnu strategiju. Međutim u tekućem poslovanju sposobnost konkretne proizvodnje može uticati na izbor poslovne strategije te se proces proizvodnje može iskoristiti za stvaranje vitalne poslovne strategije.

Analiza spoljnjeg i unutrašnjeg okruženja

U okviru formulisanja proizvodne i poslovne strategije potrebno je izvršiti analizu unutrašnjeg i spoljnjeg okruženja kako bi se proizvodna strategija razvila na uočenim prednostima, ali i bila u stanju da prevlada postojeće slabosti u organizaciji.

Proizvodna strategija

14

Korporati-vna i

poslovna strategija

Misija

Specifične sposobnosti

Ciljevi

Politike

Taktič-ke

odluke

Unutrašnja

analiza

Spoljna

analiza

Rezulta-ti


Slika 7: Model proizvodne strategije

Pod spoljašnjim okruženjem podrazumevamo: konkurenciju, kupce, ekonomske uslove poslovanja, primenjenu tehnologiju i socijalne uslove. Ovi elementi spoljašnjeg okruženja imaju snažan uticaj na razvoj ne samo poslovne strategije već i proizvodne strategije. Neki primeri spoljašnjeg okruženja koji su imali snažne efekte na prozvodnju su: povećana strana konkurencija, promena cene nafte, fluktuirajuće vrednosti valuta i promenljivi zahtevi radne snage.

Pod unutrašnjim okruženjem podrazumevamo: raspoloživost resursa, postojeću organizacionu strukturu, veštine i sposobnosti radne snage, lokaciju i starost postrojenja, vrste raspoloživih sistema kontrolisanja kvaliteta. Cilj analize unutrašnjeg okruženja jeste indentifikacija prednosti i slabosti organizacije.

Misija

Misija proizvodnje je prvi elemenat za formulisanje proizvodne strategije.Definiše svrhu-globalni zadatak prizvodnje u odnosu na definisanu poslovnu politiku. Misija treba da ustanovi prioritet među proizvodnim ciljevima i to: troškovima, kvalitetom, isporukom i fleksibilnošću.

Pre definisanja misije važno je da se od strane višeg menadžmenta svi zaposleni podstaknu na prikupljanje ideja kako bi se na osnovu onih koje su “vizionarske” pravilno odredio predmet delovanja i mogući okviri primene strategije i godišnjih planova. Akcije koje se ističu u okvirima definisane misije mogu da se odnose na: određene proizvode ili usluge, tržišta, tehnologije koji su bitni za poslovanje organizacije. Pri tom ako je u pitanju proizvodna organizacija osnovni elementi misije treba da se temelje na sledećem stanovištu:

Novi proizvod može da ispuni zahteve i očekivanje kupaca, Novi proizvod može da obezbedi značajnu korist organizaciji i

zaposlenima u njoj, Nove tehnologije mogu da obezbede proizvode sa konkutentnim

kvalitetom i troškovima,

15


Novim proizvodom stvara se pozitivan imidž za organizaciju, Uvedene inovacije (novi proizvod, nove tehnologije, nova tržišta itd.) biće

prihvaćeni od strane svih zaposlenih. Misija proizvodnje često će biti preformulacija proizvodne strategije data

proizvodnim pojmovima, pa se direktno iz nje izvodi.

Proizvodni ciljevi

Izabrana proizvodna strategija i definisana misija, kao i razmatranje specifičnih prednosti organizacije predstavljaju potreban, ali nedovoljan element za vođenje konkretnih akcija na upravljanju proizvodnjom, pa je kao treći element formulisanja proizvodne stategije potrebno definisati proizvodne ciljeve

Cilj predstavlja uočavanje željenih rezultata koje treba ostvariti u određenom vremenu. Proizvodni ciljevi organizacije treba da budu jasno definisani za ključne elemente proizvodnog sistema i daju se za određeni vremenski period.

Pri nastupu na tržište kako bi obezbedila stabilnu poziciju na tržištu organizacija može se odlučiti za četri sledeća proizvodna cilja:

minimizacija troškova visok nivo kvaliteta kraći rok isporuke velika fleksibilnost

Ciljevi proizvodnje se moraju iskazati kvantitativnim pokazateljima i odnose se na rezultat koji treba ostavariti u kratkoročnom i dugoročnom periodu.Ciljevi predstavljaju razradu misija u kvantitativnom smislu. Organizacija pravilnim utvrđivanjem dugoročnih (strateških) i taktičkih ciljeva postavlja temelje detaljnom planiranju rada (izrada godišnjih planova) i stvara uslove za njihovu operacionalizaciju.

16

1 · web viewprvi prilaz po kome proizvodnja nije imala stratešku ulogu u poslovanju...

Documents