$10 $ o q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 h˜:˛. =0 y: ˛ ˝j 8 " r˜4ˆ r˛ qj $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ k...

312

Upload: others

Post on 17-Jan-2020

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *
Page 2: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *
Page 3: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

� ����� �:ىافتاومطابق با

يت اهللا العظمىآحضرت دامت بركاته سيد محمد صادق روحانى

Page 4: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 4

� ����� �� ��� ��ب:���و� �ت ��ر، �� � ���� ! "# $%&�'& ( /.-,+ ا* ا 0( ) رو�1 �5 �4دق �67 89:; <= >?�@A B اCد

رشوق:نارش کلبهسالنوبت نارشادوم:چاپو ١٣٩٤ـین

طه:چاپخانهتومان٣٠٠٠:متيق

نسخه١٠٠٠٠:ش�رگان٩٧٨-٩٦٤–٧٢٥٥–٣١–٨:شابک

025–37838144ابتداي خيابان صفائيه، كلبه شروق، تلفن:قم:مركز پخش

-1305،ادقدصمح، سيدميانروح:سرشناسهو نام پديدآور حج: عنوان صادق محمد سيدآيت اهللا العظمي مطابق با فتاوي/ مناسك

.روحاني حسيني.1394، كلبه شروق:قم: مشخصات نشر

.مس17×11؛.ص312: مشخصات ظاهري 8-31-7255-964-978: ريال25000: شابك

فيپا: وضعيت فهرست نويسي.1382،دلثديح: چاپ قبلي: يادداشت

حج: موضوع رساله عمليه--فقه جعفري: موضوع

81391م85ر/ BP188/8: رده بندي كنگره 297/357: رده بندي ديويي

2756756:شماره كتابشناسي ملي

Page 5: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

����� ����� �� ��� ������ ��������� �� ��������������� ��������� ���� ��

���������� ����������������������� ����� ���� ����� ���������� ������ ������ ���������� ���� �� ��������

���� ��� �� ���� ������ فريضه حج خـدا بـهةف به خانـ عبارت است از تشر،حجةفريض

و و نحو خاص در قرآن،آنحوالى انجام اعمالى در آنجاو ائمه طاهرين و روايات پيغمبر اكرم اهللا صـلوات(مجيد

در اين خـصوص تأكيـد بـسيار رسـيده،)اجمعينعليهم

Page 6: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 6

و اس كههم ت، استطاعت رفتن به سفر چنين براى كسانىو آن را انجــام نمــى دهنــد يــا بــه تــأخير حــج را دارنــد

و پشيماني دو جهانيد،نانداز مى و ندامت عذاب دردناكجاتعيين شده است، كهيتا بـه)اهللاةحمـر(شيخ كلينـىى

)عليـه الـسالم(امام جعفـر صـادق از حضرت سند معتبر :اند روايت نموده است كه آن حضرت فرموده

هر مسلمانى كه استطاعت رفتن به سفر حج را داشته«و به حج نرود بدون اين كه حكومت او را از رفـتن باشدباز دارد يا بيمار باشد، يا حاجت ضرورى داشته باشد كه

، چنين كسى در حـال او را از رفتن به حج جلوگيرى كند د و يـا نـصراني ين يهودي مردن يا به رود مـيت از دنيـات

ــصارى محــشور مــى ــا ن ــن يهــود ي ــه دي ازو ب و گــردد خداونـد نيـز در قـرآن»!!شود رحمت خداوند محروم مى

:مجيد فرموده

)������ ���� ������ �� ����� �� ����� �� ��� � � �� � �� � � � �� � � � �� � ���� � � � � � � �

��� �������� �� ��� �� ��� ��� � � � ��� � � � �� � � � � � �� � �(

كه نخستين خانه« اى كه براى مردم بنا شد، همان استوة مايمكهدر .»...هدايت جهانيان است بركت

Page 7: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

DEFGH��$7

هـر كـه بـدان راهـ مردمـانةزيارت اين خانه، بر هموـ توان يافت ومقر واجب هـر كـه انكـار كنـد،ر است

.نياز استبىنيانخداوند از جهاو و وجـوب آن حـج اين روايت، در اهميـت اين آيه

و روايات بسيارى در اين دو قسمت رسـيده كافى است،. كه اين مختصر گنجايش ذكر آنها را ندارداستبر هر مسلمانى كه مستطيع شود واجب است: ابراينبن

و يا مسامحه، در مقام اطاعـت امـر خداونـد بدون تأخيرو س برآمده و اهللا الحرام مـشر بيتحجفر به ازف شـود،

و و وسايل آمرزش و بركات بسيار، تحصيل رحمت حق،و و اصالح نفس و كمال معرفت، تربيـت تهذيب اخالق،

و و روح، وةمــشاهد فوائــد اجتمــاعى، نفــوذ امــر خــدا،و عظمــت اســالم در آن اجتمــاع روحــ انىـشــوكت

بهـمست و و مندهرـفيض .ان نائل شودبه اجر فراو گردد،و الزم است مسلمانان نسبت به اين امر خطيـر توجـه

و را مخصوص داشته باشند، آنها كه استطاعت دارند خودو مطابق احكامى كه در بيـان) مناسك حـج( آماده نموده،

و ايـن، شده اسـت آن عمـل شـريف را انجـام دهنـد درو مجمع جالل مسلمانان جهان كه سالى يك بـار پرشكوه

Page 8: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 8

شـود، ار مـىز خـدا برگـةاطـراف خانـو معظمهةكم درو و شركت نمايند، و آثـار از فيوضـات آن دينـى دنيـوى

نـاظر،گذشـته از انجـام فرمـان الهـىو منـد شـوند بهرهو عظمــت پيغمبــر بزرگــوار مراســم بــسيار جالــب حــج

وو) صلى اهللا عليه وآله(اسالم حيـات بخـش تعاليم متين.آن حضرت باشند:قرآن مجيد فرموده استخداوند در

)������ ������ �� ���� ������� �� � � � � � �� � �� � � � � � � � � � �(١

بااگشةبا مسلمانان جهان با چهر و ده برخورد نمائيد،و و ادب از احترام به آنان سـالم كنيـد، بـا دسـتى مملـوو محب سالم آنـان را بـا گرمـىت دست آنان را بفشاريد،

و جماعت آنان در نمازو پاسخ دهيد، بـه شـركت كنيـد پـس چـه بهتـر كـه بـه ايـن. كنيـد جماعت آنـان اقتـدا

و يگـانگى ميـان مـسلمانان(اصل اخالقى عمـل)اتحـاد.نموده باشيد

يـك، در اصل شريعت،فبدان كه حج واجب بر مكلو .نامندمى االسالمةحجراآن مرتبه در تمام عمر است

واي.1 آل!پراكنده نشويد هرگز مسلمانان جهان، به دين خداوند بگرويد سـوره.103عمران، آيه

Page 9: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

DEFGH��$9

طش فـورىيشراق وجوب حج پس از تحقـ1مسألهو اس است و تطاعت بايد در سال از انجام شود، اگر كسى

و عصيان يا به جهـت عـذري آن را تـرك روي نافرمانيودر،كرد واجـب،ى بعـد هـا همچنـين سـال سال آينـده

و از خواهد شد بعيد نيـست كـه تـأخير آن بـدون عـذر.گناهان كبيره باشد

و بـه جــ2مسأله ا هرگاه اسـتطاعت حاصـل شـدو آوردن لى بـود، بايـديتهيه وسا حج متوقف بر مقدماتوبه فورا و خود را آماده مهيا نمايـد، تحصيل آن پرداخته

هاى متعددى باشد كه يكى پس از ديگـرىو هرگاه قافله لين قافلـه اگـرف اگر اطمينان دارد با او مكل،حركت كنند

، بعـدى بـه حـج برسـدةتواند با قافلـ حركت ننمايد، مى . حركت كندلين فرصتز است، واال بايد در اويتأخير جا

ون از رفتن با اوهرگاه متمكـ3مسأله لـين كـاروانو كه با تأخير نيز حتما درك نرفت به اعتماد اين قافله بود

خواهد كرد، ولى اتفاقا با قافله بعدى نتوانست برود، يا آنـ حـج بـر حج را درك ننمـود،كه به علت تأخير اشه ذم

وـواج بــقر خواهــمـستب ،چنـد در تـأخير ود، هـرـد.معذور باشد

Page 10: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 10

از كه اگـر يكـى وجوب حج مشروط است به امورى.نيستآنها نباشد، حج واجب

حجيشرا ط وجوبچـه پس بـر غيـر بـالغ اگـر است، شرط اول بلوغ

چنانچـهو. نزديك به بلوغ باشد، حج واجـب نيـست گيرد هر چند را نمى سالماال حجةاى حج كند جاى بچه

.حجش صحيح است بر اظهر بناوهرگاه نابالغ بهـ4مسأله از حج رود قبل از احرام

و اشـكال مـستطيع باشـد، حجـش بـى ميقات بالغ شـودو حجة چنانچه بعـد از بـستن احـرام االسالم خواهد بود،ش را به عنوان اسـتحباب تمـامز نيست حجيجا،شد بالغ

االسالم كند، بلكه واجب است به حجة به عدول نمايد ياوها ميقات يكى از االسالم احـرام حجة از آنجا براى رفتهو ن از رفتن بـه ميقـات نباشـد، جـاى هرگاه متمك ببندد،

بيـان چنين شخصى تفـصيلى دارد كـه بعـدا احرام بستن. انشاءاهللا تعالى،شدخواهد

بـ5مسأله حـج،ده اين كـه بـالغ نـشةه عقيدهرگاهوحباست حج معلـوم شـد كـهيبعد از ادا ابى به جا آورد

Page 11: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$11و

.باشدمىاالسالمحجة بالغ بوده اين حج كافى ازو در طفل مميـ6مسأله ز مستحب است حج نمايـد،

ت آن اذن ولى معتبر استصح.ب،ولىكه مستحب استـ7مسأله ز غير مميـةچ پسر

م او به اين معنى كه جامه،حرم نمايد را هاى احـرام را بـهو اگر قابل تلقـين باشـد،تلبيه را به او تلقين كند پوشانده

االو) اين معنى كه بتواند هر چـه بگوينـد، او بگويـدبه(و خود به جاى او باز دارد او را از آنچـه بـر تلبيه بگويد،

وم جايز است كنـدن حرم الزم است از او اجتناب نمايد، اگر راهـش،تأخير بياندازد) فخ( رخت او را تا رسيدن به

و او را وا كه آنچه از اعمال حج دار كند از آن طرف باشدب را مى وه تواند اوت آنچه نمى جا آورد، واند خود به نيابت

وةاو را دور خانو جا آورد،هب بين صفا خدا طواف دادهوو و مروه سعى دهد مشعر نيز وقوفش دهد، در عرفات

وى را شخصا انجـامو وادار كند رم اال دهـد اگـر بتوانـدو همچنــين نمــاز طــواف. جــاى او رمــى كنــده خــود بــ

وو و الزم اسـت بـراى طـواف اعمال،ةبقي تراشيدن سرآنو و،نماز و يا طفل وضو بگيرد ،ولـى يـا انجـام دهـد

و اگـر هـيچ كـدام ممكـن نيـست، ولـى او را وضو دهد

Page 12: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 12

.به نيابت او وضو بگيردة بچه آنچه مازاد بر نفقحج) هزينه(ـ نفقه8مسأله

عادى است، بر ولى است نه بر خودش، بلـى اگـر حفـظــا ــفر، ي ــه س ــردن اوســت ب ــراه ب ــر هم ــف ب بچــه متوق

ازيســفر مــصلحت او باشــد، جــا مــال خــودشز اســت. كندشخرج

وـ9مسأله همچنين پول قربانى بچه بر ولى اوست،وةكفار بـ شكار، ا بـه جـا آوردن عمـدى اما كفاراتى كـه

مى موجبات شوند، ظاهر اين است كه بر بچـه شان واجبو واجب نمى .نه در مال بچه شود نه بر ولى

هرچنـد ادوارى( اسـت، بـر ديوانـه شرط دوم عقـلحجها حج واجب نيست، بلى اگر در ماه) باشد ديوانه،ى

وو عاقل شد ب مستطيع بود جـا آوردن اعمـاله تمكن ازمى،حج داشت شود هر چند در اوقات ديگر بر او واجب.ديوانه باشد

غـالم( اسـت، پـس بـر مملـوك شرط سـوم آزادىو) زرخريد مأذون از قبـل مـوالى خـود هر چند مستطيع

واجب نيست، هرگاه به اذن موالى خـود حـج باشد، حج االسـالم حجةش صحيح است، ولى كفايت از نمايد، حج

Page 13: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$13و

و نمى باشد، بايدط چه داراى شراي نانچبعد از آزادى كند،.دوباره حج نمايد

مملوكى كه به اذن موالى خود حج نمودهـ10مسأله باشد انجام دهد، كفاره كارى را كه موجب،هرگاه در حج

وةدر شــكار كفــار ةكفــار آن بــر مــواليش خواهــد بــود.كارهاى ديگر بر خودش

هرگاه مملوك به اذن مـوالى خـود حـجـ11مسألهو نم شد ود، از حج،قبل از رفتن به مشعر آزاد ش كفايـت

كند، بلكه ظاهر اين است كه وقـوف بـه مى االسالمحجةرا عرفات در حال آزادى نيز كفايت مى كند هر چند مشعر

و آن درك نكرده باشد اسـتطاعت حـين آزادى،در اجزاء پس اگر هنگـام آزاد شـدن مـستطيع نباشـد،. معتبر است

و مردهش االسالمحجةش به جاى حج در نخواهـد شـد،و،حكم به اجزاء از فرقى بين اقسام حج نيست هـر يـك

كنـد در صـورتى كـه كفايت مى تمتع يا فرادا يا رانق حج.ش بوده استاآنچه به جا آورده مطابق وظيفه واقعي

در هرگاه آزادى بنده قبل از مشعر باشـد،ـ12مسألهوب حج تمتع قربانى بر وى مى ن نداشـت اگـر تمكـ اشد،

گفته خواهد شـد روزه عوض قربانى به دستورى كه بعدا

Page 14: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 14

و چنانچه بعد از مشعر آزاد نشده باشـد مـواليش بگيرد،اسـمخي عتـر راـكه وادار بـه وض او قربانى كند يـا او

.روزه نمايدو شرط چهارم اسـتطاعت در آن چنـد چيـز اسـت،

:معتبراستنى كه وقت كافى براى رفتن به اين مع وقتةاول سعـ و ب جـا آوردن اعمـال واجـب در آنجـا باشـد،ه به مكه

دست آمدن مال وقتى باشد كه بـراى ايـن بنابراين اگر به ت زيـاد كـهى با مشقول،اعمال كافى نباشد، يا كافى باشد

ـ تاعاد در چنـينو،ل نـشود، واجـب نخواهـد بـود تحمهدارى نمايـد، واجب است مال را تا سال بعد نگ صورتى

بـود حـج در سـال بعـد واجـب پس اگر استطاعت باقى .خواهد بود واال واجب نيست

و و سالمتى دوم امنيت بـه ايـن معنـا كـه در رفـتنو و برگــشتن ــر جــان ــودن در آنجــا خطــرى ب و ب ــال م

ناموسش نباشد، همچنان كه مباشـرت حـج بـر شـخص رى يا ند به جهت پيرى يا بيماتوا شخصا نمى مستطيعى كه

حج برود واجب نيست، ولى نائب گرفتن عذر ديگرى به .كه خواهد آمد بر او واجب است چنان

Page 15: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$15و

وـ13مسأله اگر براى حج دو راه باشد يكى مـأمونو بى ود خطر وجـوب حـج،بـا خطـر يگرى غير مـأمون

بى؛شود ساقط نمى هر بلكه واجب است از راه خطر برود.چند دور باشد

در بلد خود مالى داشته باشد كـه بـا اگرـ14مسألهو تلف شود حج بـر او واجـب حج رفتن نخواهـد بـود،

مانع از رفتن بـه همچنين است اگر چيزى باشد كه شرعاكه اگر حج رفتن سبب تـرك واجـب باشد، همچنان حج

اهم از او شود، ماننـد نجـات غريـق يـا نجـات كـسى از شـد كـه فعـلش متوقف بر ايـن با كه حج سوختن، يا آن

حرامى انجام دهد كه اجتناب از آن اهم از حج باشـد كـه . حج واجب نيست،صوراين در تمام

ش مـستلزم تـرك كـه حجـ هرگاه با ايـنـ15مسألهب جا آوردن فعل حرام باشد بـه حـج رود،ه واجب اهم يا

صورت هر چند از جهت تـرك واجـب يـا فعـل در اين ظـ كار مـى حرام معصيت اهر ايـن اسـت كـه شـود، ولـى

البتـه اگـر. خواهـد بـود حجة االسـالم حجش مجزى از ويشرا فرقى نيست بـين كـسى كـهط ديگر را دارا باشد،

وهبر ذمى قبلها حج از سال كـسى كـه اش مستقر بـوده

Page 16: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 16

ب . استر او واجب شدهحج در همان سال استطاعتهرگاه در راه حج دشمنى باشد كه دفع اوـ16مسأله داخت مال زيـاد ممكـن نباشـد، پرداخـت مـال جز به پر

و شد واجب نيست .وجوب حج ساقط خواهد،هرگاه راه حـج منحـصر بـه دريـا باشـدـ17مسأله

وجوب حج ساقط نخواهد شد مگر در صورت تـرس ازو چنانچه بـا تـرس از ايـن چيزهـا حـج غرق يا بيمارى،

ش صحيح خواهد بودنمود، بنابر اظهر حج.و ولهراح سوم زاد راهةمعنى زاد داشتن توشـ است

ي يا پـول،سفر محتاج است داشته باشد است كه آنچه درو ،معنـى راحلـه داشته باشد كه توشه خود را تهيه نمايد،

وةداشتن وسيل و برگـردد سوارى كه بدان وسـيله بـرودو الزم ال است زاد .ق به حال شخص باشدئراحله

سوارى مخـتصةيلداشتن راحله، يا وسـ18مسألهچابه صورت احتياج نيست، بلكه مطلق ند شرط است هر

قـدرت،تكـه بـدون مـشق محتاجش نباشد، ماننـد ايـنو پياده و پياده روى داشته باشد، روى هـم منـافى شـرف

.نباشد آبرويشوـ19مسأله و ميزان فعلى راحله وجود معيار در زاد

Page 17: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$17و

و مى آنها است، آن بر كسى كه و كاسـبى تواند ها را با كار.تحصيل نمايد حج واجب نيست

است، استطاعتى كه در وجوب حج معتبرـ20مسألهدرياستطاعت از جا و،آنجا اسـتى است كه نـه از بلـد

به پس هرگاه مكل،وطنش ف مثال براى تجارت يا غير آنهيا ره مدينه منوو جد و رفت يا در آنجا داراى زاد راحله باشد كه بتواند با آن حـج نمايـد، حـج بـر او قيمت آنها

بـود واجب خواهد بود، هر چنـد اگـر در بلـد خـود مـى.شد مستطيع نمى

وف اگر مكلـ21مسأله قيمـتبه ملكى داشته باشدو چنان چه بخواهد حج نمايد، بايد بـه خود فروش نرود

كه باعث ضرر كلى شود، فروشش بفروشد كمتر از قيمت و و واجب نيست، بـرود مخارج حـج بـاال اما اگر هزينه

تر از سـال بعـد مثال كرايه ماشين در سال استطاعت گران ويباشد، تأخير جا .بايد همان سال برودز نيست

بازگـشت هنگـامى معتبـرةداشـتن هزينــ22مسأله خود داشته باشد،ف قصد بازگشت به وطن است كه مكل

سـته باشـد در جـاى اما اگر نخواسته باشد برگردد يا خواةديگرى غير از وطن خود ساكن شود، بايـد داراى هزينـ

Page 18: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 18

و دارا رفتن به آنجا را بازگشت بـهةدارا بودن هزين باشد،خواهـد در آنجـاى كه مـىيوطن الزم نيست، بلى اگر جا

رفتن به آنجا بيـشترةوطنش باشد كه هزين بماند دورتر از شتن هزينه تـا از برگشت به وطن باشد، در اين صورت دا

بازگشت به وطن در تن هزينة نيست، بلكه داش شرط آنجا.وجوب حج كافى است

ـ چهارم رجوع به كفايت ف است، يعنى شـخص مكلبايستى طورى باشد كه پس از برگشتن از حج بتواند خود

وةعائلو ويدچـار تهـ خـود را اداره نمايـد فقـر دسـتىو سـرمايهكـةغى كه وسيل پس اگر داراى مبل نگردد، سب چنانچه آن مبلغ را صرف حج نمايد، پـس از باشد،است

و بازگشت بداند كه راه ديگرى بـراى محتاج خواهد بود بـر چنـين،مناسـب شـأن خـود نخواهـد داشـت زندگى

پس از آنچه ذكر شـد ظـاهر. واجب نيست شخصى حجكه مى فروختن چيزهاى ضرورى زندگى مانند منـزل شود

و رخت وئها مناسب شأن وى كه براى زينت آبـرو دارد،و ابزار كار كه براى زنـدگى بـه آنهـا احتيـاج اثاث منزل،

و مثل كتاب نسبت به اهل علـم كـه بـراى مانند آنها داردو،تحصيالتش الزم است در واجب نيست خالصه آنچـه

Page 19: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$19و

و حاجت زندگى انسان مورد صـرفش در راه حـج استو وت شود، مشق سبب بيچارگى . اجـب نيـست فروشـش

را،باشد واجب است بلى اگر آنها بيشتر از حاجتش مازادكـسى كـه داراى منزلـى براى هزينه حج بفروشـد، بلكـه

و است كه مثال دويست هزار تومان مى آن مي ارزد توانـدو به را فروخته خريدارى نموده كمترقيمت منزل ديگرى

و بدون مشقو دو قيمـت تفـاوتت در آن زندگى كنـد،وةوافى به هزين وةهزين حج باشـد،وىةبچ زندگى زن

و به حج برود .الزم است اين عمل را انجام دادههرگاه انـسان مـالى داشـته باشـد كـه بـهـ23مسأله

جهت احتياج به آن فروشش براى حج واجب نبوده، بعدا و از آن ديگر حاجتى به آن نـدارد، واجـب مستغنى شده

و مثال خـانمى كـه داراى. حج نمايد است آن را فروختهو به علت حاجتش بوده، فعالزيورى بوده كه محل زينت

و پيــرى يــا بــه علــت ديگــرى مــورد حــاجتش بزرگــىو قيمـتش را در راه نيست، واجـب اسـت آن را فروختـه

.حج صرف نمايدوـ24مسأله منـزل هرگاه انسان منزل ملكى داشـته،

و توان ديگرى نيز باشد كه مى ت در مـشقد بدون ناراحتى

Page 20: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 20

و آن سكنى نمايد مانند منزل وقفى كـه در اختيـار بنشيندو را او است منطبق بر او باشد، واجب است منـزل خـود

حـج را بدهـد يـا بـهةصورتى كه قيمتش كفاف هزين دروةضميم و پولى كه دارد وافى شود، فروخته به حج برود

و اين حكم ل زنـدگىير وساياس نسبت به كتابهاى علمى.است نيز جارى هرگاه كسى مقدارى پول داشته باشد كـهـ25مسألهمىةكفاف هزين و حج را احتياج به ازدواج يـا،خود دهد

ل ديگـرىيخريد منزل براى خود دارد يا محتاج به وسـااست، در صورتى كه صـرف آن پـول در راه حـج سـبب

و ا مشق ناراحتى و واجـبت در زندگى وى شود حج بـرو .چنانچه سبب ناراحتى نشود واجب است نيست،

اگر كسى مالى ندارد كه به حج رود ولـىـ26مسأله از ديگران به مقدار مصارف حج پول طلب دارد در چنـد

:شود صورت حج واجب مىو اند تمام باشدـ مدتى كه براى پرداخت تعيين كرده1

و بپ بدهكار با مطالبه .ردازدبدون مطالبه وجه راو2 بـدهكارـ مدتى كه تعيين شده تمـام شـده باشـدو تمك ل به حاكم پردازد ولى با توس نمىن از پراخت دارد

Page 21: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$21و

و چنين اگرهم شرع ممكن است وجه را دريافت نموده، ل به حاكم جور ممكن باشد،به وسيله ديگرى غير از توس

.ايدطلب را وصول نمنشده شده تمامـ مدتى كه براى پرداخت پول تعيين3

را،باشد ولى بدهكار بدون مطالبه طلبكار .بپردازد وجه. حج واجب نيست،در غير اين سه صورتو

اگر شخصى داراى مالى باشـد كـه بـراىـ27مسألهو كـه اگـر،ى دارديهادر مقابل بـدهكاري حج كافى است

حـىـنم ردازدـبپ بــتوانـد صــج ورت حـجـرود در دو:شود واجب مى

تمـام،شـده مدتى كه براى پرداخت ديـن تعيـينـ1و شده باشد ولى طلبكار راضى به تأخير پرداخـت باشـدبدهكار مطمئن است كـه پـس از مراجعـت از حـج هـر

.ن از پرداخت دارد تمك،كه طلبكار مطالبه نمايد موقعى تمـام نـشده،ى پرداخت تعيين شـدهـ مدتى كه برا2

و ك باشد ه اگر حج برود در موعدى طلبكار اطمينان داردن از پرداخـت براى پرداخـت تعيـين گرديـده، مـتمك كه.در غير اين دو صورت حج واجب نيستو باشد، مى

و بنـ: هر صاحب صنعتى مانندـ28مسأله واآهنگـر

Page 22: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 22

نج و خي شان كفاف مانند اينها از كسانى كه كسبواطار از كـه دهـد، در صـورتى شان را مـى مخارج خود وعائله

ارث يا غير آن مالى به دست آورنـد كـه جوابگـوى بابتو و زندگى مخارج حج برگشتن باشد، شان در موقع رفتن

.حج بر آنها واجب استو خمـس: كسى كه از وجوه شرعيه مانندـ29مسأله

مىوتزكا كند، بر حسب امثال اينها زندگى خود را ادارهو عادت مخارجش بدون مشق باشد، در حتمىت مضمون

ةصورتى كه داراى مقدارى پول گردد كه وافـى بـه هزينـو مخارج عيالش باشد، بعيد نيست حج بر او واجب حج

و چنين است كسى كه شخص ديگرى در تمامهم باشد،و زندگى او مخارجش را متكف مدت چنـين هـمل باشد،

زنـدگى،آنچه دارد در راه حج صـرف كنـد كسى كه اگر بابعد از حج . قبل از آن تفاوتى نكندشودر استطاعت ملكيـ30مسأله ابـت شـرطثت الزم

ــ كــافى اســت، پــست متزلــزل نيــز نيــست، بلكــه ملكي اى كند كه طـرف بـراى خـود تـا هرگاه با كسى مصالحه

و مدت معينى مال المصالحه به مقـدار خيار گذاشته باشدو حج مصارف ش باشد، حج بر او واجـب خواهـد بـود،

Page 23: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$23و

درمه . جائزهةبه چنين است از مـال بر مستطيع الزم نيست كـه حتمـاـ31مسأله

ى يا با مـال ديگـرىيگدابه خود به حج برود پس هرگاههـاى احـرام يـا پـول حج كند، كافى است، بلى اگر جامه

.غصبى باشد، كافى نخواهد بود قربانيشتحصيل استطاعت بـه كـسب يـا غيـر آنـ32مسألهت، پس هرگاه كسى مالى به انسان هبه كند كه واجب نيس

صورت قبـول آن مـستطيع خواهـد شـد قبـولش الزم درو چنين است اگر كسى از او بخواهد كه خودهم نيست،خواهـدر كند كه با اجرتش مـستطيع خدمتى اجي را براى

ال هر چند،شد ق به حالش باشد، بلى اگريآن خدمت همحج خود را اجير و خدمت در راه شد نمود بدان مستطيع

و نيز اگـر كـسى مـالى بـه حج بر او واجب خواهد شد،ب انسان هبه كند به حجه قيد آنكه با آن پول حج جا آورد،

.شود واجب مىوـ33مسأله اگر كسى خود را اجير نيابت حج كنـد

يابىن با پول نيابت مستطيع شود، در صورتى كه حجدمقيم بـدارد، پـس نيابى را بايد مقـد حج،به همان سال باشد

چنانچه استطاعتش تا سال بعد باقى ماند حج بر او واجب

Page 24: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 24

و و،چنانچه باقى نماند خواهد بود واجب نخواهـد بـود،اما اگر حج را نيابى مقي د به همان سال نباشد، حـج خـود

م بداردمقد. مبلغ بيست هـزار تومـان: گويدمى،مثال زيد به عمرو

يامىدارم كه مادرم در حج نائب بگيـرم خواهم براى پدرمىو و عمرو حاضر فرض شود براى اين عمل اجير شود

مصارف حج ده هزار تومان است كه عمـرو بـا ايـن كنيمتواند دو مرتبه حج كند، در ايـن صـورت عمـرو مي مبلغ

د بـه همـان مستطيع خواهد شد، پس اگر زيد حج را مقيسا،سال نمود ل را به نيابـت پـدر زيـد حـج عمرو همان

چنانچه استطاعتش تا سال بعد باقى ماند، الزمو نمايد مىو چنانچه باقى نماند، است سال بعد براى خود حج نمايد

چيزى بر او واجب نخواهد بود، ولى اگر زيـد حـج پـدر عمرو اول بايد حج خود،د نكردسال مقي خود را به همان

ب وه را ب سال جا آورده .ه نيابت پدر زيد حج نمايدبعد هرگاه كسى مقدارى پول قرض كنـد كـهـ34مسأله

و آن آن پول به مقدار مخارج حج باشد، قدرت پرداخـتبر،بعد از آن داشته باشد را . او واجب خواهد بود حج

و حج را داشته باشد،ةهرگاه انسان هزينـ35مسأله

Page 25: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$25و

و حج بدهكار نيز باشد منافى بـا،صرف آن مقدار در راهوا پرداخت بدهي درش نباشد، حج بر او واجـب اسـت،

صورتى كه آن پول را صرف كند نخواهد توانست بـدهىو فرقـى نيـست خود را بپردازد حج واجب نخواهد بود،

اينكه بدهى وقتش رسيده باشد يا هنوز مـدت داشـته بينبـو باشد دسـت آوردن آن پـوله بين اينكه بدهى قبل ازآنيا باشد . بعد از

بـدهكارتهرگاه انسان خمـس يـا زكـاـ36مسألهو پ باشد، تول داشته باشد كه اگر خمس يا زكـا مقدارى

حـج را نخواهـد داد، واجـبةرا بدهد مابقى كفاف هزينوراتخمس يا زكا است . حج بر او واجب نيست بدهد در عـين مـالشتنيست بين آنكه خمس يا زكـا فرقىو

بريباشد .اشهذماوـ37مسأله خمس كسى كه حج بر او واجب شده،

يا حقوق واجب ديگر بدهكار است، الزم اسـتتيا زكا و ز نيــست بــهيتــا آنهــا را نپرداختــه، جــا آنهــا را بدهــد

.حج برودوـ38مسأله هرگاه انسان مقدارى پول داشته باشـد،

او،دهد يا نـه كفاف مخارج حج را مى كه نداند حـج بـر

Page 26: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 26

و واج تحقيق كند هر چند الزم نيست فحصوب نيست،و . احوط استتحقيق فحص

هرگاه انسان مـالى دارد كـه در دسـترسـ39مسألهى يا با مالى كه در دسترسش است كفـافينيست، به تنها

اگر نتواند در آن مال هر چنـد بـا،دهد مخارج حج را مىوكالت دادن در فروشش باشد، تـصرف كنـد حـج بـر او

و چنانچه بتواند واجب استجبوا .نيست،هرگاه انسان مالى داشته باشد كـه كفـافـ40مسأله

و جـا حج را بدهد، حج بر او واجب مـىةهزين زيشـود،فى كند كه از استطاعت خارج شود نيست در آن مال تصر

وو ن از سفرف پيش از تمك اين تصر نتواند تدارك كند،رد، بلكه ظاهر ايـن اسـت كـه يا بعد از آن فرقى ندا باشد

فز نيست، بلى اگر تـصرئف جا ماههاى حج تصر قبل از و را كرد و فروخت يا بخشيد يـا بنـده آن آزادش اى بـود

.صحيح است هرچند گناهكار خواهد بودفشكرد، تصرو ظاهر ايـن اسـت كــ41مسأله ه مالـك بـودن زاد

ب اشـد راحله معتبر نيست، پس هرگـاه نـزد انـسان مـالىــه ــصر ك ــاشفت ــبي در آن ج ــر او واج ــج ب ــد ح ز باش

و صورت است، البته در ى كه كفاف مخارج حـج را بدهـد

Page 27: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$27و

.ط ديگر را نيز دارا باشديشراوهمـ42مسأله سوارىةوسيل چنان كه داشتن توشه

ــراىو ــتن در اول الزم اســت، ب ــراى رف مخــارج حــج بو سان داراى تا آخر نيز الزم است، يعنى بايد انـ برگشتن،

چهبا آنها وشد چه هنگامى كه مشغول اعمال هنگام رفتنو چه هنگام بازگشت به وطن، پس اگـر مـالى حج است

او كه داشت در بلد خودش يا در راه تلف شـد حـج بـرو واجب نخواهد مى بود، از اين امر كشف كنـد از اينكـه

و مانند ايـن اسـت هرگـاه بـدهى اول استطاعت نداشته،پي اينكه از روى خطا مال كسى را تلـف دا كند مثل قهرى

و راياگر دارا كند صرف حج نمايد نتواند عـوضى خود وجـوب،تلف كردن عمـدى بلى. صاحبش بدهد او را به

او مستقر خواهد بـود، بلكه حج بر برد حج را از بين نمىحـ اس الزمو چنـت و گداـج را هر ى باشـد،يد به سختى

.بجا آوردو راحله است اينها كه گفته شد فقط در مورد تلف زاد

اما تلف مالى كه در بلد خود براى زندگى جـا گذاشـتهوكاشف از اين نيست كه از اول مـستطيع نبـوده، بلكـه در

و بعد از آن حجصورت حج اين .ى بر او نيستش كافى

Page 28: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 28

اگر انسان مالى داشته باشد كه بـه مقـدارـ43مسألهاش ايـن بـوده كـه كـافى عقيـده مصارف حج باشد، ولى

يا غفلت داشته يا غافل از وجوب حج بوده، غفلتى نيستو كه اما اگـر شـك معذور بوده حج بر او واجب نيست،

و داشته يا منشأ غفلتش تقصير غافل از وجوب حج باشدسپس دانست يا يادش آمد بعد از آنكه مالش تلـف بوده،

و ا،ن از حج نشد متمك شده ست كـه حـج بـر ظاهر اينساوىةذم .ط بودهير شرايمستقر شده اگر داراى

و چنان همـ44مسأله كـه اسـتطاعت بـه داشـتن زادمىراحله محق و(شود، به بذلق يعنى كسى كـه مـصارف

وق مـى نيـز محقـ) حج را به انسان بدهدةهزين در شـود،كه يك نفر تمام مخارج را بدهـد بذل فرقى نيست بين آن

ن چنانو. فر كه هر كدام قسمتى را به عهده بگيرنديا چندو كه كسى را و دعوت به حج نموده ةراحلـ ملتزم به زاد

و وى شوند حج بر او واجب مى چنـين اسـت هـم شود،و آن مال اگر به او مالى داده شود كه در حج صرف نمايد

وةكفاف هزين در(فرقـى بـين اباحـه حـج وى را بدهـدوتو) اختيار گذاشتن آن مليك دادن عين مـال يـا قيمـت

ص از،ور حج واجـب اسـت نيست، در تمام اگرچـه بعـد

Page 29: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$29و

.گى كند نداشته باشدزند برگشتن مالى كه بتواند با آن:و وجوب حج در اين صورت دو شرط دارد

آن1 كه اگر مـالى نداشـته باشـد كـه بـراى مخـارجـو عياالت خود در مدتى كه در سفر حـج اسـت بگـذارد

بـذل.تواند مخارج آنهـا را بپـردازدمى،چه حج نرود چنانكننده بايد مخـارج عيـاالت او را در ايـن مـدت بپـردازد

.وگرنه حج واجب نيستآن2 ـ آنكه قرض نداشـته باشـد يـا آنكـه موعـد ادا

كهنآيا تأخير اداء باشد،ر راضى به نرسيده باشد، يا طلبكاآنن از اداء آن داشته با اگر حج برود تمك كـه اگـر شد، يـا

و نرود هم نمى توانـد اداء نمايـد، پـس اگـر قـرض داردو موعدش در،طلبكار هم راضى به تأخير نيـست رسيده

و حج بـرود نمـى صورتى كه اگـر نـرود توانـد اداء كنـد.تواند اداء كند حج بر او واجب نيست مى

هرگــاه شخــصى بــراى شخــصى مــالىـ45مــسألهآنت كند كه با آن مال وصي حج نمايـد، در صـورتى كـه

وةمال به مقدار هزين وى باشـد،ةخرج زندگى عائل حجمىله موصىحج بر موصى مردن پس از و واجب شـود،چنين است اگر شخصى مالى را براى حـج وقـف يـا هم

Page 30: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 30

ونذر يا وصي آن،متولى وقف يا ناظر يـا وصـىت نمايد،.را به انسان بذل نمايد حج بر او واجب نيست

كه معناى آن در شـرط(رجوع به كفايتـ46مسأله در استطاعت بذلى شرط نيست، بلى اگر) چهارم بيان شد

و انسان مالى از خود داشته باشـد كـه كمتـر از مـصارفوةهزين شخصى كمبود او را بذل نمايد واجب حج استو نيست مصارف قبول كند مثال انسان ده هزار تومان دارد

و باذل پنج هزار تومان بدهدحج پانزده هزا .ر تومان است اگر شخصى مالى بـه انـسان هبـه نمايـدـ47مسأله

و) ببخشد( كه با آن به حج برود، واجب است قبول كند، اختيار را بـه انـسان) بخشنده(چنين است اگر واهب هموـب مىـبگ دهد وـحـ بـه واهى با اين مالـخ ويد ج بـرو

و خواهىنمى وا به حج نرو، از ما اگر مالى ببخشد نـامى.حج نبرد قبولش واجب نيست

در)34(ةدر مسألـ48مسأله گفته شد كه بدهكارىيمئگـو در اينجا مـى.يك صورت مانع از استطاعت است

و بدهكارى مانع نيست، بلى اگـر در استطاعت بذلى دينو طلبكـار هـم وقت پرداخت بـدهى سـر رسـيده باشـد،

و مطالبه كار قدرت پرداخت بدهى خود را داشته بده كند

Page 31: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$31و

. اگر به حج نرود حج بر او واجب نيست،باشد هرگاه جماعتى مالى را در ميان بگذارنـدـ49مسأله

و چنانچه، به حج برود كه يكى از آنها كـه يكـى سـبقتو و پيشدستى نموده قبض نمـود تكليـف مال را برداشت

و از ديگران ساقط مى و چنانچه همـه تـر شود، ك كردنـدتوانست قبض كند حج بر همه واجـب هر يك از آنها مى

مىو .شود مستقرهرگاه به كسى پولى بذل شود كـه بـا آنـ50مسأله

و از حج نمايد آن مال در بين راه تلف شد وجـوب حـجمى او مـةن از ادامـ شود، بلى اگر مـتمك ساقط ال سـفر از

وخود باشد واجب ب است ادامه بدهد وهحج را جا آوردخواهد بـود، چيـزى كـه حجة االسالم اين حج مجزى از

صورت وجوب حج مشروط به رجـوع بـه هست در اين در،كفايت است به اين معنى كه اگر شخص پول خود را

زنـدگىةراه حج صرف نمايـد پـس از بازگـشت در ادارو عائله در نخواهد ماند، ولى اگـر درخواهـد بدانـد خود

. حج بر او واجب نيست سفرة ادام،ماند، بذل نقدى معتبر نيـست،در وجوب حجـ51مسأله

يعنى الزم نيست بخشنده، مال را نقد بدهد، بلكـه اگـر او

Page 32: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 32

كنـرا وكي پـل قـد كه از قبل او وـولى به حـج رض كردهكـب بعـرود قـدـه اوـرض را بپــخودش ردازد حـج بـر

.شود واجب مى پول قربانى نيز بر باذل ظاهر اين است كهـ52مسأله

و پـول،يعنى دهنده است پس اگـر مـصارف حـج را داددر قربانى را نداد حج بر گيرنده واجب نمـى شـود، مگـر

ى خريد آن را از مال خـود داشـتهيصورتى كه خود توانا باشد، بلى اگر پرداخت قربانى موجـب نـاراحتى مـالى او

كو. قبول بر او واجب نخواهد بود،شود ـ اما ارات پـس ف.اين است كه بر گيرنده واجب باشد نه بر دهنده ظاهر

ى كه انـسان بـا پـول حج بذلى يعنى حجـ53مسألهب ازه ديگرى كه به او داده االسـالم حجة جا آورد كفايت

و مى شد كند اگر گيرنده پس از اين حج خودش مستطيعشدديگر حج .ى بر او واجب نخواهدمى) ده يا بخشندهدهن(باذلـ54مسأله از توانـد مال

بذل خود رجوع كند قبل از آنكه گيرنده داخل احرام شودكند، يا بعد از آن، لكن اگر بعد از دخول در احرام رجوع

ب و بـاذله بر گيرنده واجب است حج را تا آخر جا آورد،و الزم نيست آنچه او براى اتمام حج خرج ضامن نيست

Page 33: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$33و

و ذل در بـين راه از بـذل خـود چنانچـه بـا نموده، بدهـد. بازگشت گيرنده را بدهدةرجوع نمود، الزم نيست هزين

تهللا زكـاا هرگاه به كسى از سـهم سـبيلـ55مسألهداده شود كه در راه حج صرف نمايد حـج بـر او واجـب

خمــس يــا از ســهم، ولــى اگــر از ســهم ســادات،اســتو دادهت زكــا،فقــرا شــرط شــود كــه در راه حــج شــود پـس حـج هـم؛نيستصحيح نمايد چنين شرطى صرف

.شود واجب نمىوـ56مسأله آنبـا چنانچه به انسان مالى داده شـود

حج نمود، بعد معلوم شد كه آن مال غصبى بوده اين حجو حجة االسالم مجزى از مالـك آن حـق دارد بـه نيست،

دهنده يا گيرنده رجوع نمايد، لكن اگر به گيرنـده رجـوعرا نده به دهنده رجوع مى گير كرد، كند اگر غـصب بـودنو نمى مى دانسته، و چنانچه آن دانسته مال غصبى بوده بـا

.به حج رفته حق رجوع به دهنده نداردبه اگر كسى براى خود بدون استطاعت ياـ57مسأله

ش كفايـت جاى ديگرى تبرعا يا به اجاره حج نمود، حجص،كند نمىاالسالم حجة از ورتى كه مستطيع شود پس در

.بايد حج را به جا آورد

Page 34: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 34

كـه مـستطيع چنانچه كسى بـه اعتقـاد اينـ58مسألهو ــت ــه حــج رف ــتحباب ب ــوان اس ــه عن ــست ب ــصد ني ق

معلـوم شـد مـستطيع فرمانبردارى امر فعلى را نمود، بعدا ازشحج،بوده و مـى االسـالم حجـة كفايـت حـج كنـد

.ديگرى بر او واجب نيستتوانـد مي در صورتى كه زن مستطيع شودـ59مسأله

و هـم اذن او شـرط نيـست، بدون اذن شوهر حج نمايـدتواند زن خود را از حج واجـب منـع چنان كه شوهر نمى

او نمايد، بلى مى تواند در صورتى كه وقت وسـعت دارد،و را زنى كه از شـوهر نگذارد با اولين قافله حركت كند،

و ر خود طالق گرفته و عـد طالقش او تمـامةجعى است.مانند زن شوهردار است نشده

ى واجـب الحـج شـديهنگامى كـه بـانوـ60مسألههمراه داشتن محرم با خود شرط نيـست در صـورتى كـه

و در صورتى كه مأمون نباشـد مأمون به نفس خود باشد،بر خود بترسد الزم است محرمـى همـراه خـود داشـتهو

ن البته در صورتى كه متمك،هر چند به اجرت باشد،باشد.از اجرت دادن باشد، واال حج بر او واجب نيست

كسى كه نذر كـرده اسـت هـر سـاله روزـ61مسأله

Page 35: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$35و

زيارت كند، مـثال كربالرا در سيد الشهداء عرفه حضرتو بعد از اين نذر مستطيع شود نذرش منحل وحـج بـر او

مـواج وىـب مـهم شود، حمزاچنين است هر نذرى كهوـبجـح بــد از استــانچه نـذر بعــچن اشد اشدـطاعت

.شود منعقد نمىىيشخص مستطيع در صورتى كـه توانـاـ62مسأله

و چنانچـه حج را داشته باشد، بايد شخصا به حج بـرود،نمايد كسى خواسته باشد از قبل او تبرعا يا با اجرت حج

.كند كفايت نمىوةكسى كه حج بر ذمـ63مسأله وى مـستقر شـدهپيرى يا مـانعى ديگـر انسته به علت بيمارى يا شخصا نتو

ب و حـرج جا آورد، يا حج نمودن برايش مشقه حج را توو داشته ى بعد از آن را ندارد واجـب ناياتو اميد بهبودى

و و است براى خود نائب بگيرد، همچنين كـسى كـه داراو حجيتوانا ثروتمند است، را ندارد، يـاى مباشرت اعمال

و و،ت است مشقبا دشوار وجوب نائب بايد نائب بگيرد.وجوب حج فورى است گرفتن مانندرتى كه نائب به جـاى كـسى كـه در صوـ64مسأله

منـوبود حج نمـو،ى نداشت شخصا به حج بروديتوانا

Page 36: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 36

حج نائب،عنه در حالتى كه عذرش باقى بود، فوت نمودحج،كند كفايت مى و هر چند اما بر ذمه وى مستقر بوده،

پـس اظهـر ايـن،اگر اتفاقا قبل از مردن عذر برطرف شد و است كه شخصا در صورت تمك همچنينن حج نمايد،

بـاگ ازـر محرم شدن نائب عـذرش برطـرف شـد بـر عدو منوب بـر نائـب عنه واجب است شخصا حـج نمايـد،

.واجب نيست عمل حج را تمام نمايدكسى كه شخصا از حـج نمـودن معـذورـ65مسأله

و او،هم ندارد نائبن گرفتن تمك است وجـوب حـج از ولى در صورتى كه حج بـر او مـستقر بـوده؛ساقط است

وءواجب است بعد از فوتش قضا اگر مستقر نبـوده شودو ن از نائب گرفتن بوده چنين اگر متمكهم واجب نيست

تاو ت از قبـل او فـوت نمـود واجـب اسـ نائب نگرفتب .جا آورده شوده قضايشوـ66مسأله نائب نگرفـت، اگر استنابت واجب شد

شـول تـى بـخصى جـا آورد كفايـته برعا از قبل او حجو نمى .نائب گرفتن بر خودش واجب است كند

ــسأله ــىـ67م ــت م ــرفتن كفاي ــب گ ــد در نائ كنــه از ــست كـ ــب نيـ و واجـ ــرد ــب بگيـ ــات نائـ ميقـ

Page 37: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب�IFJا L��$37و

ن .ائب بگيرداز بلد خود اش مستقر بوده اگـرهكسى كه حج بر ذمـ68مسأله

االسـالم حجـة از بعد از احـرام در حـرم بميـرد كفايـتقـ تمتش حج خواه حج كند، مى ا ع، خواه فـراد ران، خـواه

و ع بـوده كفايـت از فوتش در اثنـاء عمـره تمتـ اگر باشدومىش نيز حج و نمايد اگـر قضاء از او واجـب نيـست،

هر چند فوتش بعد،شود قبل از آن بميرد قضاء واجب مى و از از احرام دخول حرم يا بعد از دخول حرم بدون قبل

و ظاهر اين است كه اين حكم اختصاص بـه احرام باشدافـساد در حجپس،دارد االسالم حجة ى كـه بـه نـذر يـا

مفـرده نيـزةبلكـه در عمـر شود، واجب شده جارى نمىپس در هيچ يك از اينها حكم بـه اجـزاء شود جارى نمى

و نمى در شود، و كسى كه بعد از احرام از حرم بميرد حجوىبىاش مستقر نبوده،ه بر ذم سالهاى پيش اشـكال حـج

ومىحجة االسالم كفايت از قبل از آن بميـرد اما اگر كند،.ظاهر اين است كه قضاء از او واجب نباشد

مـستطيع بـوده مـسلمان هرگاه كافرى كهـ69مسأله ولى چنانچه پس از زوال؛شود شود، حج بر او واجب مى

Page 38: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 38

.استطاعت مسلمان شود، حج بر او واجب نخواهد بودم كـسى كـه از ديـن اسـال(حج بر مرتـدـ70مسأله

است ولى در حال ارتـداد چنانچـه حـج نمايـد)هبرگشتو حج وش صحيح نيست حـج نمـود هرگـاه توبـه كـرداگصحيحشحج .چه مرتد فطرى باشد بنابر اقوىر است،

و مسلمان غير شيعه چنانچه به حج رفتـهـ71مسألهدرة اعـاد،سپس شيعه شـود حـج بـر او واجـب نيـست،

جـاه صورتى كه حج را بر طبق مذهب خـود صـحيح بـط و آورده باشد اگرچه بر بق مذهب شيعه صحيح نباشـد،

بر هم د اعـاده طبق مذهب شـيعه صـحيح باشـ چنين اگر.واجب نيست

وـ72مسأله بـ هرگاه حج بر كسى واجب شـد ه درو تـأخير كـرد تـا اسـتطاعتش از بـين جا آوردنش اهمال

ب جـا آورده رفت، واجب است حج را به هر ترتيبى شدهو وئگدا حتى اگر به سختى و به حدى باشد حـرج عسر

و تركـ برسد ةچنانچه قبل از حج بميرد، واجب اسـت ازن و وى حج را قضاء چنانچـه كـسى تبرعـا بـدون ماينـد

واجرت به جاى او حج .كافى است نمايد، صحيح

Page 39: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B MN O��$39و

وصيت به حج

مىهبر ذم االسالم حجةكسى كهـ73مسأله باشد اش

ت كنـد هنگامى كه مرگش نزديك شود واجب است وصي

ـ،ش را بجا آورند كه حجاز پس اگـر مـرد حج اصـلش

و اگرچه وصي،شود تركه داده مى چنينهمت نكرده باشد

در) شـودش از اصـل تركـه خـارج مـى يعنى حج(ت اس

صورتى كه وصي د به ثلث خـود نكـردهت نموده ولى مقي

و د به ثلث هم نموده پـس مقيوهت نمود اگر وصي است،

وافـى بـه مخـارج حـج)شايييك سوم دارا(ثلثش اگر

واست حج را از ثلث خارج نما باشد واجب ريبر سـا يند

و چنانچه ثلـث بـهت كرده مقدى كه وصييچيزها م است

و ازةنهزي مقدار مصارف حج نباشد، الزم است كمبود را

.تكميل نماينداصل تركهوـ74مسأله ـ االسـالم حجة كسى كه بميرد ة بـر ذم

و و وى باشد، و نزد شخصى وديعه امانـت داشـته باشـداش آن وديعه را به ورثه شخص احتمال بدهد چنانچه اين

ب جا نخواهند آورد، بر او واجب اسـته برگرداند حج را

Page 40: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 40

صـرف آن وديعه را در راه حـجو از طرف او حج نمايدو ز كند او بدهد،ةياد آمد، زيادى را به ورث چنانچه چيزى

كه ورثه بـراى او با علم به اينز است حج از قبلئبلكه جاآنودهند اگر پول را رد كند، او مى كـه فرقى نيـست بـين

حج نمايد يا ديگرى را اجير كند خود شخص به جاى او و كه به جاى صاحب مال ملحـق بـه وديعـه حج نمايـد،

ديگرى داشـته باشـد از قبيـلت نزد است هر مالى كه ميو غير اينها .عاريه يا اجاره يا غصب يا طلب

وـ75له مسأ ةبـر ذمـ االسـالم حجة كسى كه بميردب و وى و اشد و مقروض هم باشد نيـز بـرتزكـا خمس

و او كفاف تمام اينها را ندهـد، اگـرةترك ذمه داشته باشدق گرفتـه موجـود باشـد به او تعلتخمس يا زكا مالى كه

و ومى را بپردازند، قهرا حج ساقطةزكا بايد خمس شود،و وى منتقل شده، نيزة به ذمتزكا ظاهرا چنانچه خمس

و وجه حج از او هـم.م حج نيـستى بر تقد ساقط استو بدهى نيز مقد چنان .م نيستكه بر قرض

وـ76مسأله بر او بـوده االسالمحجة كسى كه مردهتواننـد در تركـه ورثه پيش از اسـتيجار بـراى حـج نمـى

Page 41: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B MN O��$41و

حـج برابــر تركــه باشــد يــاة خــواه هزينــ،كننــدفتـصر.كمتر از آن بـر االسـالم حجـةوكسى كه فوت كردهـ77مسأله

و حـج نيـستة وى بـه مقـدار هزينـةتركـ ذمه او استبـ،واجب است و در صورتى كه تزكـا دهى يـا خمـس

و دارد در آنها صرف چنانچه بدهكارى ندارد تركـه شودو واجب نيست كمبود هزينـ ازةبراى ورثه است حـج را

.نمايند مال خود تكميل االسـالم حجـةوچنانچه كسى فوت كندـ78مسأله

و، وى باشدةبر ذم بلـد وى نائـب واجب نيست از وطنو؛بگيرند نزديك بلكه نائب گرفتن از ميقات كافى است،

ي تـرا هرچه نزديكترين ميقات به مكه در صورت امكانو باشد كافى و اولى اين است كـه اگـرحا است، مـال وط

گنجايش داشته باشـد از وطـن نائـب گرفتـه شـود ولـى براجرت بي .ورثه صغار واجب نيست شتر از ميقات

و بميركه كسىـ79مسأله ةبـر ذمـ االسـالم حجةد وى باشد واجب است در همان سال فوتش نائب بگيرند،

درو گـرفتن از ميقـات نائـبو همان سال اسـتيجار اگر

Page 42: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 42

ةنباشد الزم است از بلد وى نائـب بگيرنـد، هزينـ ممكنو اين نائب گرفتن از اصل تركه اس تأخير انداختن تـا ت،

ز نيست، هـر چنـد كـه معلـوم باشـد نائـبيسال بعد جا .سال بعد ممكن است گرفتن از ميقات در

وـ80مسأله وىةبر ذم االسالم حجةكسى كه مردهول بوده، نائبى پيدا نـشود مگـر بـه بيـشتر از مقـدار معمـ

و ازةهزينـ واجب است به بيشتر نائـب گرفتـه شـود آنورجاـخلـاص ى بر ورثه تـأخيريجوبه علت صرفه شودس بعـتا جـال ز نيست، هـر چنـد در ورثـه كودكـانياـد

.نابالغ باشندوـ81مسأله وىةبعـضى از ورثـ اگر كـسى بميـرد

و االسالم حجةاقرار كنند كه ديگران يعنى بر متوفى بودهر ورثه منكر آن باشند، بر اقراركننده به جـز پرداخـتيسا

مىى كه به سهم وى تعل مقدار پس،گيرد واجب نيستق هر چنـد بـا، حج را نمودةچنانچه اين مقدار كفاف هزين

تكميل متبرع يا به نحو ديگر واجب اسـت نائـب گرفتـهو چنانچه به هيچ نحوى كفاف هزينه حج را ندهـد شود،

و نائب را گرفتن نيست بر اقراركننده واجب نيست كمبود. نمايدخود تكميل از سهم

Page 43: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B MN O��$43و

بر ذمـه دارد االسالمحجةوكسى كه مردـ82مسألهچنانچه شخصى تبرعا به جاى او حـج نمـوده، بـر ورثـهواجب نيست برايش نائب بگيرند، بلكه مقدار هزينه حـج

ت به حج هم بازگشت به ورثه خواهد نمود، بلى اگر وصيو ب از ثلث خود نمايد جـا آورد، در ايـنه متبرعى حج را

رت هزينه حج بازگشت به ورثه نخواهد نمـود بلكـه صو.خيرات صرف يا از قبل او صدقه داده شود بايد در

و االسالمحجة كسى كهـ83مسأله بـر ذمـه داشـتهت نموده كه از بلدش نائب گرفته شود، واجب است وصي

و از از بلد نائب گرفته شود مازاد بر اجـرت ميقـات هـمو اصل مال خرج مى ت به حج نيز چنانچه فقط وصي شود

و چيزى تعيين نكنـد بـه نائـب گـرفتن از ميقـات نمودهدر،شودنمى اكتفاء بلكه بايـد از بلـد نائـب گرفتـه شـود

اى باشـد كـه صورت وفاء مال، مگر در صورتى كه قرينهنـمراد وى استي و ائب گرفتن از ميقات باشـد، مثـلـجار

مقـاي كنـد كـه مناسـب حـج دارى از مال را تعيينـن كه.ميقاتى باشدت به حج بلـدى باشـد، ولـى هرگاه وصيـ84مسأله

وصى يا وارث كسى را از ميقات اجير نمايد، در صـورتى

Page 44: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 44

وكه اجاره از مال مي ت ميـةذمت باشد اجاره باطل است،.شود با عمل اجير از حج فارغ مى

ت به حج بلدى از غيـر بلـد چنانچه وصيـ85مسألهنموـخ مثـد يـايد، تـال ازـت كنـ رانى وصـيـهــك د كـهمقـمش ت دس برايش نائب بگيرند، عمل به اين وصـيـهد

.واجب است االسـالم حجـةت كند كه بـراى اگر وصيـ86مسأله

و اجرت را نيز تعيين نموده باشد، عمـل نائب گرفته شودو هزينـه اين وصي به اش از اصـل مـالت واجـب اسـت

اجمى برداشته لمثل نباشدارتشود در صورتى كه بيش ازازو .آن باشد، تفاوتش از ثلث خواهد بود اگر بيش

اوت كند از مال معيهرگاه وصيـ87مسأله نى بـراىو وصى دانست كه در آن مـال خمـس يـا حج داده شود

رات هست، واجب است اول خمس يا زكاتزكا آن مالو و باقيمانده را صـرف در راه داده چنانچـه حـج نمايـد، الزم اسـت كمبـود از اصـل،مصارف حج را ننمود كفاف

ى كـه تركه برداشته شود اين در صورتى اسـت كـه حجـو االسالمحجةت نموده وصي االسـالم حجـة اگـر باشـد،

ش .ودنبوده باقيمانده در خيرات ديگر صرف

Page 45: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B MN O��$45و

در صورتى كه نائب گرفتن براى حـج ازـ88مسألهت واجـب شـده باشـد،ت يا غير وصـي وصي قبل مرده به

و كه واجب بود نائب بگيـرد سـهل كسى اهمـال انگـارىو كه براى حج در نظر گرفته شـده بـود تلـف مالى نمود

و بر او واجب است كـه از شد، اين شخص ضامن استو انگارى چنانچه بدون سهل مال خود برايش نائب بگيرد،.مال تلف شود، ضامن نيست

وـ89مسأله اسـتقرار حـج بـر در صورتى كه ثبوتوةذم جا آوردنش مشكوك باشد، واجـبهب ميت معلوم

ب اش از اصل مالو هزينه. جا آورده شوده است از قبل او.گردد اخراج مىـ به مجرـ90مسأله ـد اجير گـرفتن ذميءت بـره مي

شود، پس اگر دانسته شود كه اجير به جهـت عـذر يـا مىب بدون آن جا نياورده واجب نيست دوباره اجيـره حج را

.گرفته شود چنانچه چندين اجير پيدا شـوند، احـوطـ91مسأله

گيـرد، اين است كه كسى را كه كمتر از ديگران اجرت مىت در صورتى كـه اجـرت از مـال خـود ميـ،اجير نمايند

باشد، هر چند اظهر جواز اسـتيجار اجيـرى اسـت كـه از

Page 46: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 46

و ـ شـر حيث فضيلت ت باشـد پـسف مناسـب حـال مي.توان او را به مبلغ بيشترى اجير نمود مى

اجير گرفتن از بلد يا ميقات تابع تقليد يـاـ92مسأله چنانچـه اجتهاد وصى يا وارث است نه خود ميـت، پـس

و ميةعقيد وارث جـوازةعقيدت وجوب حج بلدى بوده استيجار از ميقات باشد، بر وارث واجـب نيـست از بلـد

ت اجير بگيردمي.و مية بر ذم االسالمحجةهرگاهـ93مسأله ت باشـد

نهـترك بـاى اشد، بر وارث واجب نيست كه بـراىـداشتهبـاو اجي راـر بگيرد، لى مستحب اسـت ولـى ايـن عمـل

.انجام دهدت به حـج بنمايـد، اگـرت وصيهرگاه ميـ94مسأله يـا االسـالم حجـةت كردهى كه وصي شود كه حج دانسته

حج واجب ديگرى بوده، الزم است هزينه آن از اصل مالــين ــودش تعي ــه خ ــورتى ك ــر در ص ــود مگ ــته ش برداشكرده باشد كه از ثلث برداشته شود، كـه در ايـن صـورت

ى اما اگر دانـسته شـود حجـو بايد از ثلث برداشته شود، ــي ــه وص ــودهك ــةت نم ــالمحج ــب االس ــج واج و ح

شــك در آن حاصــل شــود، در ايــن ديگــرى نيــست، يــا

Page 47: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B MN O��$47و

.شود صورت هزينه حج از ثلث برداشته مىو شـخص هرگاه وصيـ95مسأله ت به حـج نمـوده

ب جا آوردن تعيين كـرده، الزم اسـته بخصوصى را براىت شودعمل به وصي.

و اجرتـى هرگاه وصيـ96مسأله ت بـه حـج نمـوده يعنـى،تعيين كند كه هيچ كس به آن رغبت نداشته باشـد

كمتر از مقدار متعارف باشد، پس اگر حج تى كـه وصـي باشد، الزم است كمبود از اصل تركـه االسالم حجة نموده

و ت باطل نباشد وصي االسالم حجةچنانچه برداشته شود،و اجرتى كه براى حج تعيين شـده، بايـد صـرف مى شود

و .مبرات شود خيراتال به يك مبلغيمثاگر كسى منزل خود راـ97مسأله

و با مشترى شرط كرده كه پول منـزل را پـس از فروختهقبلش بنمايد، پـول منـزل از تركـه مردنش صرف در حج

بـوده شـرط االسـالم حجـة آن حـج خواهد بود پس اگرو واجب است پول منزل صرف اجـرت مزبور الزم شده،و حج شود در صورتى كه بيش از مقدار متعـارف نباشـد

بيش از متعارف باشد مقدار متعارف از اصل تركه چنانچه وو مــازاد بــر آن از ثلــث حــساب مــى حــج اگــر شــود،

Page 48: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 48

و االسالم حجة تمـام پـول نبوده باز هم شرط الزم اسـتوث خارج مى حج از ثل از شود آن پول چنانچه ثلث كمتر

.ثلث الزم نيست باشد شرط مذكور در مازاد برمنـزل خـود را بـه هرگاه شخـصى مـثالـ98مسأله

آن،ديگرى مصالحه كند كه پس از مردنش بـراى به شرطب وه او حج الزم خواهـد جا آورد چنين شـرطى صـحيحو از بود و آن منزل و شرط ملك مصالح كننده خارج شده

ى هـر چنـد آن حـج مـستحب،شود از تركه محسوب نمى و وتحكم وصي باشد، هـم شامل آن منزل نخواهد شد،

و اگر منزل خود چنين است تمليـك را به ديگرى واگذارو نمايد به شـرط آن كـه بعـد از مـردنش آن را فروختـه

و،قيمتش را صرف حج براى او بنمايد تمام اينها صحيحشـده عمـل هر چند چيـزى كـه شـرط،الزم خواهد بود

و ورثه حق ى در آن منزل نخواهند داشـت، مستحبى باشدشو بـهف نمود، حق رط تخل اگر طرف مقابل از عمل به

و مله به ورثه منتقل نمى هم زدن معا ايـن توانند نمى شودو ايـن حـق بـه اسـقاط كننـد،خيار را كه حق ميت بوده

و حاكم شرع منتقل مى در شود بعد از فسخ آن مال صرفو چيزى كه شرط شده، مى چنانچه چيزى زياد آمـد شود

Page 49: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B MN O��$49و

و مبرات صرف خواهد شد .در خيراتوـ99مسأله دانـسته نـشود كـه هرگاه وصى بميـرد

براى حج موصى قبـل از مـردن اجيـر گرفتـه يـا نـه، در اش كه حج واجب بـوده، واجـب اسـت از تركـه صورتى

و اگر واجب نبوده از ثلـثش بايـد اجيـر اجير گرفته شودو چنانچه وجهى كه بابت حج در نظـر بـوده گرفته شود،

و وصى آن را قبض و اخـذ مـى موجود باشد كرده شـود،و چنانچه احتمال برود كه وصى از مال خود اجير گرفتـه

برل موصى را براى بعدا ما شته هر چندداخود به جاى اوصورت ضمانى بر وصـى نخواهـد در اين،موجود نباشد

مى؛بود تلـف ون تفـريط، نـزد او رود بـد زيرا كه احتمال.شده باشد در نظرگرفته چنانچه مالى كه براى حجـ 100مسأله

انگـارى در نگهـدارى در دسـت وصـى شده بدون سهلو واجـب اسـت از بقيـه تلف شود، وصى ضامن نيست،

ت شـده تركه اجير گرفته شود در صورتى كه حـج وصـيو حج واجبـى نباشـد از بقيـه چنانچه حـج واجبى باشد،

و چنانچه بقيه بين ورثه تقسيم ثلث بايد اجير گرفته شود،با شده باشد مىهز هر يك .شود نسبت پس گرفته

Page 50: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 50

درـال قبــهرگاه مــ 101مسأله ل از اجيـر گـرفتنشـدست وصى تل وـف سته نشود كه تلف در اثـرـدان ود

جاسهل .ز نيست تاوان از وصى گرفته شوديانگارى بودهت كند كـه فـالن مقـدار اگر كسى وصيـ 102مسألهاحتمـالو رف شـود،ـصاالسالم حجةرـيـغحج مال درازـك برود ز نيـست تمـامث است جايثله آن مقدار بيشتر

. شودآن صرف

احكام نيابت

:در نائب چند چيز معتبر استـ 103مسأله

يعنى نائب بايد بالغ باشـد پـس حـج بچـه،اول بلوغ حتـى در حـج،كنـد نابالغ به جاى ديگـرى كفايـت نمـى

و مستحبى را بـد هر چند آن بچه مميز باشد كـه خـوب.تشخيص دهد، يعنى نائب بايـد عاقـل باشـد، پـس نيابـت دوم عقل

ديوانه هميـشگى يـاه از ديگرى صحيح نيست خواه ديوانباشـد اگـر عمـل در وقـت ديـوانگى) گاههب گاه(ارى دوا

.اما نائب شدن سفيه عيب نداردو باشد،

Page 51: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم +Rا �6S T$51

و(، يعنى نائب بايد مؤمن سوم ايمان عـالوه بـر خـدا پـس نيابـت) ام را نيز قبول داشته باشـد پيغمبر، دوازده ام

ما،غير مؤمن كافى نيست هر چند عمل را بر طبق مذهب.بجا آورد

بـر خـود او واجـب نباشـد االسالم حجةآنكه چهارمتواند نائب غيـر كه حج بر او واجب است، نمى پس كسى

حج.بشود م در ن باشد از اتيان به حج تمكدر صورتى كهو هم مرده باشـد، پـس چنانچـه كـه عنه منوب خودش،

تواند نائـبن ندارد كه حج خودش را انجام دهد مى تمكو و نيز چنانچه منوب بشود، ن از غير متمك عنه زنده است

شخص مستطيع نائب شـود حـج اتيان به اعمال حج اگردراگ،نيابى او صحيح است تأخير رچه تقصير كرده است

و حج نذرىب بر او حج واج چنين اگر حجهم خودش،.باشد يعنى نيابت او صحيح است

و ظاهرا به استناد ذمه منوبـ 104مسأله عنـه فـارغو برئ مى الزم نيست كه يقين حاصل شود كه نائب شود،

.عمل را به طور صحيح بجا آورده نائب شـدن غـالم زرخريـد از شـخصـ 105مسأله

.و اربابش باشدآقات به اذن آزاد عيبى ندارد اگر آن نياب

Page 52: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 52

وـ 106مسأله عاقل از بچه نابالغ نيابت شخص بالغو ممي درز صحيح نيـست، بلـى اگـر االسالم حجةديوانه

وةحج بر ذمه ديوان در حـال در حال افاقه واجـب شـدهو واجـب اسـت بـرايش اجيـر ديوانگى مرده باشد، الزم

.بگيرند كه حج نمايدوـجـ همـ 107مسأله ـ ماننـهـ نس وـد ب ودن نائـب

و منوب و عنه الزم نيـست، بـالعكس نيابـت مـرد از زن.صحيح است

حجنائب گرفتن صرورهـ 108مسأله كسى كه هنوزو غير صروره عيبى ندارد، خواه نائـب نرفته براى صروره

زن يا منوب .عنه مرد باشد ياو الزم نيست منوبـ 109مسأله عنه مـسلمان باشـدو نيابت از كاف الزم نيست ناصـبى نيزر هم صحيح است،

و يعنى دشمن اهل( بلـى،نباشـد) ئمه عليهم السالما بيتدر مكروه است نيابت از ناصبى مگر نيابت فرزند مؤمنش

.حج به جاى او كه مكروه هم نيستنيابـت از قبـل شـخص زنـده در حـجـ 110مسأله

و ه بـه مجانى باشد، خـوا مستحبى عيبى ندارد خواه مفتو همچنين در حج واجب در صورتى كه خـودش اجاره،

Page 53: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم +Rا �6S T$53

و،معذور از مباشرت عمل باشد در غيـر چنانكه گذشت،و از زنده جاي مورد نيابت اين نيابت از مـرده اماز نيست،

و جا در هر حال وز است، خواه نيابت تبرعىيبه هر نحوبـمج خـانى اجـاشد، وـواه به خواه حج واجب باشد اره.مستحبيا

نيابت حج در صورتى صحيح است كـهـ 111مسألهمنوب و عنه معي مشخص باشد به هر نحـوى كـه شـد،ن

كه قصد عنه در حج، همچنان پس الزم است تعيين منوب نيابت نيز الزم است، بلى الزم نيست نامش بر زبان آورده

ا و ذبح موقع ست، خصوصاشود، بلكه مستحب .احراموم هــ 112مسأله اجـاره چنانكـه نيابـت بـه تبـرع

و و صحيح است به جعاله مانند اينها نيز شرط ضمن عقدجعاله اين است كـه شخـصى بـه ديگـرى(صحيح است

ب جا آورى فالنه بگويد اگر به جاى من يا فالن كس حجدر(و) دهممى مبلغ به تو شرط ضمن العقد اين است كهيا ضمن عقد مغازه شرط كند كه معامله مثال فروش منزل

ب ).جا بياورىهاز قبل من يافالن كس حج كسى را كه در تـرك بعـضى از اعمـالـ 113مسألهب باشـد جا نياوردن آن به طور صحيح معذوره حج يا در

Page 54: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 54

توان اجير نمود، بلكه اگر چنـين شخـصى تبرعـا بـه نمى نيابت ديگرى حج نمود، اكتفاء كردن بـه عملـش مـشكل

باست، بلى اگر كهيجا آوردن كارهاه در حرام بر محرمىزير سـايه(است معذور باشد، مثل اينكه مضطر به تظليل

باشد اجير گرفتن يا نائب گـرفتن چنـين شخـصى) رفتن.عيبى نداردهرگاه نائب پيش از محرم شدن بميـرد،ـ 114مسأله ه منوبو ذم و بـرئ نمـى عنه فارغ و واجـب شـود، الزم

ىيدر چيزهـا البتـه(ايش نائب گرفته شود است دوباره بر از) كه نائب گرفتن در آنها واجب اسـت و چنانچـه پـس

و كنـد، عنه مى دخول حرم بميرد، كفايت از منوب احراموو كفايـت قبل از دخول حـرم باشـد، اگر بعد از احرام

و نمى االسالم حجة در اين مورد فرقى بين كند بنابر اظهروو چنين فرقى نيست بين اينكه نيابتمه غير آن نيست،

و و مجان به مزد .اجرت باشد يا به تبرعوهرگاه اجير بعد از مـ 115مسأله دخول حرم شدن

حـرم بميـرد، تمــام اجـرت را مــستحق خواهـد شــد، در ه ميو صورتى كه بر تفريغ ذم اما اگـرت اجير شده باشد،

ب مقدارى را جا آوردن اعمال شده باشد، اجرته اجير بر

Page 55: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم +Rا �6S T$55

ب مىه كه و جا آورده مستحق چنانچه قبل از احـرام شود،يا دخول حرم بميرد چيزى مستحق نخواهد بـود، بلـىو

اگــر مقــدمات عمــل داخــل اجــاره باشــد هــر مقــدار از رت همـان مقـدار را مقدمات را كه انجـام داده باشـد اجـ

.شودمىمستحق وـ 116مسأله هرگاه بـراى حـج بلـدى اجيـر شـده

ر است از هر راهـى كـه راهى تعيين نشده باشد اجير مخيو تع دلش خواست برود، يـين شـده باشـد، چنانچه راهى

جاعدول از آن راه ز نيست، پس اگر از راهيبه راه ديگرىو ب ديگرى رفته د، چنانچـه راه تعيـين جـا آوره اعمال را

ت بوده اجير تمـام اجـرت را مـستحق طور شرطي شده بهو مس مى(دارد تأجر خيار فسخ شده را يعنى تواند معاملـه

بهو)م بزنده به اجه در صورت مـزد( المثـلرتم زدنو) مانند عمل چنانچـه در نظـر را بـه اجيـر بايـد بدهـد،

يعنـى رفـتن از آن راه(جزئيت بوده گرفتن آن راه به نحو در اين صـورت نيـز مـستأجر حـق) را جزء عمل دانسته

معهبه(فسخ و) املهم زدن اگـر فـسخ نكـرد اجيـر داردمىر را به مقدارى كه عمل اجرت مقر و نموده مقدار برد،

.شود مخالفت ساقط مى

Page 56: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 56

هرگاه شخـصى خـود را اجيـر از قبـلـ 117مسأله ـ ديگرى نمايد كه شخصا عمل را در سـال معي جـاه نـى ب

آورد، چنانچه خواسته باشد از قبل ديگرى در همان سـال د، اجاره وى صحيح نيست، ولى چنانچه از قبـلشو اجير

م دو نفر مباشرت ختلف يا از قبل يكى به قيد در دو سالاز قبل ديگرى بدون قيد مباشـرت در يـك سـال اجيـرو

و شود، مانعى .اجاره صحيح است نداردنـى هرگاه خود را براى حج در سال معيـ 118مسأله

يا اجير نمود، نمى چنانچـه تأخير نمايد، ولى تواند تقديمتعيـين يعنى در سـال قبـل از سـال(تقديم يا تأخير نمود

ب آوه شده يا سال بعدش حج را عنـه منـوبةذمـ)ردجاو برئ مى اجرتى مستحق نخواهد بـود در صـورتى شود،

.تقديم يا تأخير به رضايت مستأجر نباشد كه هرگاه اجير به علت جلوگيرى دشـمن،ـ 119مسأله

وي اعمـال را بجـاا از جهت بيمارى نتواند به حـج بـرودق آورد، ـ حكمش حكم كسى اسـت كـه از ل خـود حـج ب

و بيان و بنمايد در صـورتى كـه حكـم آن خواهـد آمـد، مىهد به همان سال بوده به اجاره مقي وم نچـه چنا خورد،

مقيمىهد نبوده حج بر ذم .ماند اش باقى

Page 57: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم +Rا �6S T$57

كفـارهى كـه موجـب هرگاه نائب كـارـ 120مسألهدر مثال در حال احرام زير سايه برود،(شود، انجام دهد يا

را بايـد از مـال خـود بدهـد، خـواه كفاره) آئينه نگاه كند و و نيابت به اجاره .مجانى باشد مزد باشد يا به تبرع

هرگـاه شخـصى، ديگـرى را بـه مبلـغـ 121مسألهو معي كفـاف مخـارج آن مبلـغ نى براى حج اجير گرفت،

حج را نداد، بر مستأجر واجب نيـست كمبـود را تـداركتوانـد زيـادى كه در صورت زياد آمدن نمى كند، همچنان

.بگيرد را پسهرگاه شخصى را براى حج واجـب يـاـ 122مسأله

و از حج،اجير مستحب اجير كنند خود را به جماع قبـلآنيع(مشعر فاسد نمايد ع نى پس از مره تمتع كه از احرام

و در مكه يـا در عرفـات بيرون آمد، براى حج محرم شد واجب است حج را بـه آخـر) خود جماع نمود با همسر و و حج براى منوب اين برساند بر نائب عنه كافى است،

و واجب است در كفارهيك شتر نيز سال بعد حج نموده،و است كه استحقاق اجرت دارد هر چند ظاهر اين بدهد،

و سال بعد با عذر يا در احكـام بدون عذر حـج ننمايـد،م كـه اسـت مگـر اين جـارى تبـرع نيـز ذكر شده نسبت به

Page 58: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 58

.استحقاق اجرت ندارداجير هر چند اجرت را بـه عقـد مالـكـ 123مسأله

شـودهشود، ولى واجب نيست بـه او اجـرت پرداختـ مىشرط تعجيـل كه بعد از انجام عمل، البته در صورتى مگر

به ايـن معنـى كـه بـه شـرط پـيش گـرفتن( باشد ننمودهو اجير نشده،اجرت چنانچه به اين شرط اجير شده باشد

را ولـى ظـاهر) پيش از عمل بـه او داد باشد، بايد اجرتمى اين است كسى كه براى مى حج اجير تواند پـيش شود

وة مطالب،از انجام عمل اين به جهـت ايـن اجرت نمايد،چن زيرا كه غالبـا؛شرطى وجود دارديناست كه قرينه بر

و نگيرد نمى اجير براى حج تا اجرت را تواند به حج رفته.اعمال را انجام دهد

حـج چنانچه كسى شخصا اجير شد كهـ 124مسأله تواند ديگرى را براى اين حج اجير نمايد جا آورد، نمىهب

و . مستأجرةاجاز مگر به اذن تمتع اجيـر براى حجهرگاه شخصى راـ 125مسألهو و نمايد تمتع اتفاقا وقت براى حج وقت هم زياد باشد،

و افراد عدول نمايدةاجير از عمر تنگ بشود تمتع به حجبو وه حج افراد را بـ سپس عمره مفرده جا آورد جـاه اى

Page 59: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم +Rا �6S T$59

ةآورد ذممى منوب و عنه برئ چنانچـه اجـاره بـر شـود،اج ذمه منوبغتفري اجـرت خواهـد ير مستحق عنه باشد

را بـه طـور مخـصوصى اجير شود كه حـج اگربود، ولىو و تخلف انجام دهد، طـور ديگـرى انجـام داد، نمـوده

گرچه حج از گـردن طـرف برداشـته شـده ولكـن اجيـر .شود اجرت نمىمستحق

توانـد بـه در حج مستحبى يك نفر مـىـ 126مسألهو وا جاى چند نفر حـج نمايـد، زيجـب جـا امـا در حـج

و كه نيست يك نفر به جاى دو نفر يا بيشتر حـج نمايـدمگر در صورتى كـه حـج بايد نيابت از قبل يك نفر باشد

نذر كنند كه با شركت يكديگر كسى را بر دو نفر يا بيشتر مى براى حج اجير تواننـد يـك نمايند، كه در اين صورت

ن .مايدنفر را براى حج اجير نمايند كه به جاى آنها حجتوانند در يك سـال بيشتر از يك نفر مىـ 127مسأله

خواه به طور تبرع، خواه مرده،به جاى يك نفر خواه زنده خواه به اجاره حج به جا آورند در صورتى كـهو مجانو

و حبى مست حج در باشد، حج واجب اگـر همچنين استكه بر شخصى به واسطه نذر دو حـج متعدد باشد، مثل اين

ش ده باشد كه دو مرتبه نذر حـج نمـوده يـا يكـى واجب

Page 60: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 60

ديگـرى حـج نـذرى باشـد كـه در ايـنو االسالم حجةتوان دو نفر را اجير نمود يكى را براى يكىمىها صورت

و را از اين دو واجب و هـم ديگـرى بـراى واجـب دوم،يكيچنين جا نفر اجيـر نمـود كـهز است دو نفر را براى

ب د جـاه يكى حج واجب و مـستحبى، يگـرى حـج آورددو بلكه بنابر نفر براى يك حج واجـب اظهر اجير نمودن

دو نفـر را از بـاب گونـه كـه بـه ايـن االسالم حجةمثل احتياط اجير نمايند به جهت احتمـال نـاقص بـودن حـج

جا يكى .ز استياز آن دواسـت، طواف فى نفسه عمـل مـستحبىـ 128مسأله

اى كـه در مكـهه يا زنـده پس نيابت در طواف از قبل مرد طـواف نمايـد شخصا نتواندو باشدكهـمدراـي اشد،ـنب.ز استيجا

نائب پس از فراغت از اعمال حج نيابتىـ 129مسألهبـ مى جـا آورد،ه تواند براى خود يا ديگرى عمره مفـرده

و بلكه مى و تواند چند عمره براى خود يـا ديگرى نيابتـاتوانـد بـراى خـود يـا كه مـى چنان مجانا انجام دهد، هم .ديگرى طواف نمايد

Page 61: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

��(UVWX� $61

حج مستحبىاـ 130مسأله توانـد حـج ست كسى كه مـى مستحب

نمايد به حج بـرود هـر چنـد مـستطيع نباشـد، يـا آنكـهو ب حجة مستطيع شده وه االسالم را مـستحب جـا آورده

.هر ساله حج را تكرار نمايدناست متمك مكـه مـستحب اسـتازخـروج هنگامـ 131مسأله

ت بازگشت به حج نمايدني. مــستحب اســت انــسان كــسى را كــهـ 132مــسأله

در استطاعت حج رفتن ندارد به حج بفرستد، همچنان كهصورتى كه بداند اگر براى رفـتن بـه حـج قـرض نمايـد

مستحب اسـت قـرض، قرض خود را بدهد تواند بعدا مىا و خرج زياد نمودن در حج مستحب .ستنمايد،

مستحب است به كـسى كـه اسـتطاعتـ 133مسألهاهللا داده شود كـه بـا از بابت سهم سبيلتحج ندارد، زكا

.حج نمايد آن هرگاه زن شوهردار خواسته باشـد حـجـ 134مسألهب و جا آورد بايد با اذنه مستحبى چنـينهم شوهر باشد،

رجعى باشد، ولى زنى كه از شوهر خـودةكه در عد زنى

Page 62: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 62

وط وفـات اسـتةه است يا در عد در عد الق بائن گرفته.در حج وى معتبر نيست اذن شوهر

اقسام عمرهوـ 135مسأله عمره مانند حج است گـاهى واجـب

و .گاهى عمره تمتع است گاهى مستحب، گاهى مفرده بـر هـر مـستطيعى كـه عمره مانند حجـ 136مسألهو وجـوبشط است واجـب مـىيداراى شرا ماننـد شـود،

وجوب حج فورى است، پس كـسى كـه مـستطيع بـراىواجب است) هر چند براى حج مستطيع نباشد(شد عمره

ب بلى ظاهر اين است كه بر كـسى كـه. جا آورده عمره را.ى واجب نيـستي عمره به تنها،باشد اش حج تمتع وظيفه

و پس كسى كه استطاعت را حج ندارد اسـتطاعت عمـرهو وظيفه ح دارد راج تمتع اش است، واجب نيست عمـره

و بنابراين كسى كه براى حج اجير شده بعـدجاهب آورد،ـ جـاه از فراغت از اعمال حج نيابى واجب نيست عمره ب

هر چند در اين هنگام استطاعت عمره را دارد، لكن،آورد امــا كــسى كــه حــجو جــا آوردنــش احــوط اســت،ه بــ

ــ ــراى خــود ب مفــردههجــا آورده پــس عمــره تمتــع را ب

Page 63: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Yم Z[D\] $63ا

.بر او واجب نيستجزماه مستحب است عمره مفرده را مكررا بــ 137مسألهو ـ خواهدبكسى اگر جا آورد، جـا آورد،ه چنـد عمـره ب

مىو پياپى و بدون فاصله چنين اگـرهم تواند انجام دهد،و بخواهد يك عمره بـراى ديگـرى يك عمره براى خود

و انجام دهد، چنين است اگر هـرهم فاصله الزم نيست،چنـان كـه فاصـله بـين دو عمره براى ديگرى باشد، هـم

و و عمره تمتع بـالعكس الزم نيـست، يعنـى عمره مفردهرا وهب كسى كه عمره مفرده بالفاصله خواسـته جا آورده

ب بي جا آورده باشد عمره تمتع جـا آوردهها عمره تمتع راوو از به حج رفته ن هنوز يـك مـاه گذشـته عمـره تمتـع

ب بـ جا آورد، مانعى ندارد،ه عمره مفرده جـا آوردنه ولىو جا عمره مفرده بين عمره تمتع .ز نيستئحج

چنان كه عمره مفرده بـه اسـتطاعت همـ 138مسألهو واجب مى و شود، به نذر و عهـد غيـر اينهـا نيـز قـسم.شود واجب مىدر اعمـال عمره مفرده بـا عمـره تمتـعـ 139مسألهو اعمال عمره تمتع خواهدو شريكند عمـره مفـرده آمد،

:عمره تمتع چند فرق دارد با

Page 64: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 64

آن1 طواف نـساء واجـب اسـت،،كه در عمره مفردهـ. واجب نيست،ولى در عمره تمتع طواف نساء

آن2 شـوال،(كه عمره تمتع به جز در ماههاى حـجـو واقع نمى) ذى القعدة، ذى الحجة صـحيح نخواهـد شـود

ا عمره مفرده در تمام ماه ولى بود، و ها صحيح افضل ستو،از همه برترو بعـد از آن مـاه مبـارك ماه رجب است

.رمضانآن3 كه بيرون آمدن از احرام در عمره تمتع منحـصرـ

در،به تقصير است و بيـرون آمـدن از احـرام ولى خروج.عمره مفرده گاهى به تقصير وگاهى به سر تراشيدن است

آن4 وكه عمرـ حج بايـد در يـك سـال واقـعه تمتعكه خواهد آمد، ولى عمره مفرده چنين نيست، شوند چنان

و عمــره مفــرده بــر او واجــب كــسى كــه حــج افــرادورا تواند باشد مى و در حج عمره را در سال بعد يك سال

.جا آوردهبو،ـ آن كه عمره مفرده به جماع5 مى فاسد شود باطلنو و عمره تمتع چنين كسى كه در عمره مفرده قبل يستو از عمـد جمـاع كنـد فارغ شدن از سـعى از روى علـم

و حتما عمره وى ب باطل شده ه واجب است آن را دوباره

Page 65: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Yم Z[D\] $65ا

و اما كسى كه در اثناء عمره تمتع جمـاع نمايـد جا آورد،اظهر اين استو. باطل شدن عمره وى مورد اشكال است

خ همچنان،شد كه باطل نخواهد .واهد آمدكهمواقيتى احرام بستن براى عمره مفرده ازـ 140مسأله

و(اسـتزئشـود، جـا كه براى عمره تمتع احرام بسته مى وو) بيان مواقيت خواهد آمد اگر مكلـف در مكـه باشـدـ ز اسـت از حـرمئجـا آورد، جـاه بخواهد عمره مفـرده ب

و از خارج شده و واجـب نيـست بـه يكـى احرام ببنـددب و رود مواقيت بهتر ايـن اسـت كـهو از آنجا محرم شود

ــى از ــرامش از يك ــد اح ــا باش ــه ج ــن س ــح: اي ه، ديبي و در جعرانه، تنعيم اين سـه كلمـه نـام سـه جـاى معـين.اطراف مكه است

عمره مفرده بر كـسى كـه بخواهـد واردـ 141مسألهو ز نيست بـدون احـرام واردئجا مكه شود واجب است،

بايـد وجوب احرام كسى كه مكـررا از حكموشود مكهو و رفت وعال آمد كند، مستثنى است مانند هيزم كش ف

و نين كسى كه بعد از تمام نمودن اعمالچهم امثال اينها،و حج يا بيـرون بعد از عمره مفرده، از مكه خـارج شـده

مى رفته باشد، تواند پيش از گذشـتن يـك چنين شخصى

Page 66: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 66

و ماه بدون احرام وارد مكه شود بعـد از حكم كسى كـه،و از عمره تمتع .حج از مكه خارج شود، خواهد آمد قبل

حج هاىكسى كه عمره مفرده را در ماهـ 142مسألهوهب توانـد تا وقت حج در مكه باقى مانده، مـى جا آورده

بو عمره مفرده خود را عمره تمتع قرار داده جـاه حج راو و آورد، وفرقــى در ايــن حكــم بــين حــج حــج اجــب

.مستحبى نيست

اقسام حج:حج بر سه قسم استـ 143مسأله

قران.3حج افراد،.2حج تمتع،.1 .حج فاصـلهت كه قسم اول يعنى حج تمتع وظيفه كسى اس.وطنش تا مكه بيش از شانزده فرسخ باشد

و ا قسم دوم ـ سوم يعنى حج و حـج ق ران وظيفـه فراد اف آن باشــد كــسى اســت كــه اهــل خــود مكــه يــا اطــر

ــه شــرطى از ب ــر ــا مكــه كمت ــين وطــنش ت كــه فاصــله ب.شانزده فرسخ باشد

)يعنى حج تمتع(اين رساله در بيان احكام قسم اولووا ابتالى غالب بر است كه محل نظر بـه دران دينى است،

Page 67: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Yم Z��$67ا

و ا اينكه گاهى به جهت ضرورت ز پـيش آمـدها بعـضىا تمتع مبد حج ريم كيفيت حج شود، ناچامى فرادل به حجوئفراد را نيز به طور مختصر بيان نماا ق يم ران كيفيت حج

.نيز بيان خواهد شداش حـج تمتـع اسـت كسى كـه وظيفـهـ 144مسأله

ا مى ـ تواند حـج ـ ران را اسـتحبابا فـراد يـا ق جـا آورد،ه با كسى كه وظيفهكه همچنان ـ اش حج ران اسـت فراد يـا ق

حج مى وهب باتمتع را استحبا تواند در جا آورد، اين معنىو ائاجب جا حج حجز نيست، يعنى كسى كه حج فراد، يا

بن بر او واجب شده، نمىارق ه تواند به جاى آن حج تمتعو يعنى كسى كه حج تمتع بر او واجب؛ بالعكس جا آوردا تواند به جاى شده نمى ب فرادآن حج وه يا قران جا آورد،

ديگـرى حـج، واجب خودحج جاىبه چنانچه اين افرادگاهى وظيفه كسى كـه كند، بلى جا آورند، كفايت نمىهب

ب و بـه حـج افـراده بايد حج تمتع جا آورد، عوض شـده.كه بيانش خواهد آمد گردد، چنان برمى

كسى كه دورى وطنش از مكه بـيش ازـ 145مسألهشانزده فرسخ است در صورتى كه مجاور مكه بشود ولـو

ق وبه دو سال تمام در آنجا بماند از سال صد توطن نباشد

Page 68: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 68

و سوم افـراد يـا قـران باشـد، فرقـى نيـست حج او بايد بين آنكه استطاعت او قبل از مجاورت بـه مكـه يـا بعـد

و از از آن گذشتن دو سال تمـام يـا بعـد از گذشـتن قبل.دو سال باشد

وـ 146مسأله الزم است كسى كه مقيم مكـه اسـتبىم جا آورد، به يكى از مواقيت رفتـهه خواهد حج تمتع

و اظهر اين اسـتو از آنجا براى عمره تمتع محرم شود،اهل هر بلـدى ميقـاتىو. ميقات اهل بلد خود برود كه به

.دارند كه بيانش خواهد آمد

حج تمتع:حج تمتع عبارت از دو عبادت استـ 147مسأله

و عب نام عبادت اول عمره، وانام دت دوم حـج اسـتو واجـب اسـت گاهى عبادت دوم را حج تمتع مى گويند

را( ب) عمره .جا آورنده در حج تمتع پيش از حج

اعمال عمره تمتع:در عمره تمتع پنج چيز واجب استـ 148مسأله

وهــا احـرام از يكــى از ميقـات:اول را، تفـصيل آنهــا

Page 69: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�5ل a $69`_���[ا

.خواهيد دانست. طواف دور خانه خدا:دوم.خواندن دو ركعت نماز طواف:سوم

و) رفت وآمد( سعى:چهارم دو بين صفا مروه كه نـام.جاى معين در جنب مسجدالحرام است

و:پنجم تقصير يعنى گرفتن مقدارى از مـو يـا نـاخنب اين اعمال پنج،هنگامى كه شخص از؛جـا آورده گانه راو اوئچيزها احرام بيرون رفته ى كه بـه جهـت احـرام بـر

مىحرام .شود شده بود، حاللبـر مكلـف واجـب اسـت بـا نزديـكـ 149مـسأله

ا خــود را بــراى اعمــال حــجةلحجــشــدن روز نهــم ذىو .ا نمايدمهي آماده

اعمال حج تمتع:در حج تمتع سيزده چيز واجب است

و:اول شـرحى كـه بستن احـرام از مكـه بـه تفـصيل.خواهد آمد

ــوف:دوم ــودن( وق ــا) ب ــك س ــات از ي عت در عرف

Page 70: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 70

ــه(ةلحجــابعــدازظهر روز نهــم ذى ــا از اول) روز عرف يو ى اســت در چهــارئعرفــات نــام جــا ظهــر تــا مغــرب،

.فرسخى مكهم:سوم و(زدلفه بودن در مكـه مشعر كه بـين عرفـاتذى(طلوع فجر روز عيد قرباناز) است تـا) الحجـة دهم

.طلوع آفتابدر منـى) زدن سـنگ ريـزه( عقبـهة رمى جمر:چهارم

ــانر ــد قرب ــاو(وز عي ــى تقريب ــا مكــه من يــك فرســخ ت).فاصله دارد

. قربانى كردن در روز عيد:پنجم تراشيدن سر يا گرفتن مقدارى از مو يـا نـاخن:ششمو به اين عمل آنچه به سبب احرام بـر وى حـرام در منى

و شده بود، حالل مى بـوى خـوش حتـى شـود مگـر زن.شكار بنابر اظهر

از طواف دور:هفتم خانه خدا به عنوان زيـارت پـس.بازگشت به مكه

.جا آوردن دو ركعت نماز طوافهب:تمهشو( سعى:نهم و بـا ايـن) آمد رفت و مـروه بين صـفا

Page 71: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

J �bا I���_`a $71

.شود عمل بوى خوش نيز حالل مى. طواف نساء:دهم

وهب:يازدهم ايـنا انجامب جا آوردن نماز طواف نساءمىزن،عمل .شود نيز حالل

شب( بيتوته:دوازدهم و) ماندن در منى شب يـازدهمصـ شب شب دوازدهم، بلكه ور كـه سيزدهم در بعضى از

.آيد بيانش مىو( رمى سه جمره:سيزدهم روزدر)سطى وعقبهو اولى

و دوازدهم بلكه در روز سيزدهم نيز بنابر احتيـاط يازدهم.در صورتى كه شب سيزدهم را در منى مانده باشد

ط حج تمتعئشرا:در حج تمتع چند چيز شرط استـ 150سألهم

ب نيت:اول جـاه كه قصدش اين باشد كه حج تمتع رات تـردد پس اگر نيت حج ديگرى نمود يا در ني،آورد مى

ش صحيح نيستداشت، حج.و:دوم با آنكه عمره هم در ماههـاى حـج حج هر دو

ذى( از) الحجة شوال، ذى القعدة، باشد پس اگر يك جـزء

Page 72: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 72

ـ عم اش عمـره،جـا آورده باشـده ره را قبل از ماه شوال بچن تمتةعمر انچه كسى عمره مفرده در اشهرع نيست، بلى

ب وه حج ذىب جا آورد ةلحجـاماند در مكه تـا روز نهـمبه تواند عدول مى و عمره كند از عمره مفرده حـج تمتـع

ب .جا آورده تمتعو آن:سوم بـ كه عمره جـا آوردهه حـج در يـك سـال

ب وه شوند بنابر احتياط، پس اگر عمره را را جا آورد حجتأخير نمود، تمتع صحيح نخواهـد بـود بنـابر به سال بعد

و نيست در اين حكم بين اينكه تا سال بعد فرقى احتياطو وطـن خـود مراجعـت نمـوده در مكه بماند يا آنكه به

دوباره به مكه بيايد همچنان كه فرقى نيـست بـين اينكـهاحرام بيرون آيد يا تا سال آينده از عمره به تقصير از بعد

و بعيد نيست كـه در صـورت در احرام خود باقى بماند،و از بودن در مكه جا خارج نشدن تـأخيرنز بـودئاحرام

.ع تا سال دومحج تمتاز. احرام حج از مكه باشدء ابتدا:چهارم پس چنانچـه

ف راموش كند غير مكه محرم شود صحيح نيست، بلى اگرو از احرام از مكه را در عرفات يا بعد از آن متوجه شـودو همانجا احرام مى و حج بندد چنينهمش صحيح است

Page 73: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

J �bا I���_`a $73

.اگر جاهل به حكم باشدو آن:پنجم حج را يك نفر انجـام كه هر دو عمل عمره

و دو دهد از شخص واحد هم باشد بنابر احتياط پس اگرـ نائب شوند از يك نفـر يكـى نفر ،جـا آورده عمـره را ب از دو ديگرى حـج را يـا آنكـه يـك نفـر نائـب شـودو

و حـج را بـراى ديگـرى صـحيح نفر عمره را براى يكى.نيست بنابر احتياط

زئ جـا،كسى كه عمره تمتع را بجا آوردـ 151مسألهم حـرم شـدن بـه نيست از مكه مكرمه خارج شود مگر با

و خا احرام حج رجنـد يعنـى بـراى از اين حكم دو دسته:ز است خروج از مكهئآنها جا

ى مكهها كسانى كه خارج شوند به نزديكي:دسته اولازئمثل طائف بر اينها جا ز است بدون احرام خارج شدن.مكه، ولى مكروه است

كه:دسته دوم كسانى كه حاجتى وادارشان كرده استجا،خارج شوند بـا،خـارج شـوندز اسـت از مكـهئ اينها

مقـب،ماحرا عــدارى كـه وقــه ها ـــ رفات از اينـوف در.فوت نشودوـ 152مسأله از كسى كه بعـد از عمـره تمتـع قبـل

Page 74: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 74

احرام حج از مكه خارج شود، چنانچه در همان ماهى كهو خارج شده برگردد واجب نيست اعـاده عمـره بنمايـد،

بعد از گذشتن آن ماه است بايد عمره را اعاده نمايـد، اگر.ه تمتع دومى استعمرو

كسى كه بعد از عمره خارج شده اسـتـ 153مسألهمكه داخل،بعد از گذشتن يك ماه بدون احرام به عمرهو

ب جاه شود معصيت كرده است، ولى چنانچه حج تمتع راش صحيح استآورد، حج.اسـت كسى كه بعد از عمره خارج شدهـ 154مسأله

ازىنم،در همان ماه داخل مكه شودو تواند احرام حج را.ميقات ببندد بلكه بايد از مكه باشد

اش حـج تمتـع اسـت كسى كـه وظيفـهـ 155مسألهو را چنانچه وقت ضيق باشد اگر بخواهـد اعمـال عمـره

انجام دهد وقوف به عرفات را قبل از غروب آفتـاب روز ب درك نمىةلحجاذى نهم افراد وه كند بايد حج جا آورد

بتم پس از و جا ام شدن حج، عمره مفرده را ش حج آورد.است صحيح

، اش حج تمتع اسـت اگر زنى كه وظيفهـ 156مسألهاگر بخواهد صـبر كنـد تـا پـاكو،حائض شود يا نفساء

Page 75: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

د�� D اا E$75

و طواف عمره را انجام دهد وقوف به عرفات را قبل شودلش مبد كند حج درك نمىةلحجااز غروب روز نهم ذى

ا وگ فراد مى به ا ردد فراد، بايد عمره را پس از اتيان به حج.شدن بجا آورد بعد از پاكاوكسى كـه وظيفــ 157مسأله ، حـج تمتـع اسـته

چنانچه پيش از شروع به عمره بداند كه وقتش گنجـايشو مى اعمال عمره حج درك حج را ندارد، تواند از اول به

ق فرادا ه تـأخير ران عدول نمايد وحج را تـا سـال آينـد يا.نياندازد

وقت بـراى عمـره تمتـعةهرگاه در سعـ 158مسألهو تـا زمـانى كـه سعى خود را عمـدا احرام بست، طواف

و حج را درك نمايـد بـه تـأخير نتواند آنها را بجا آوردهـ نمى انداخت، ا بنابر اظهـر تواند عـدول فـرادـ بـه حـج

و نمايد، بلكه بايد در عمره را تمام كند سال بعـد حج را.بجا آورد

فرادحج اا كـسانى اسـتةفراد وظيف در گذشته بيان شد كه حج

وةكه فاصل مكـه كمتـر از شـانزده فرسـخ ميان منزل آنها

Page 76: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 76

اا كيفي اينجباشد، در مىت حج كنيم، در حـج فراد را بيان:چيز واجب است چند فرادا

ــ احــرام1 ـــ ــاني از محل ــه در مبحــث مواقيــت بي ك.شد خواهد

ذى2 ةلحجــاـــ بــودن در عرفــات از ظهــر روز نهــم.تا غروب

3م روز عيد قربان از طلـوع فجـر تـا،زدلفهـ بودن در.طلوع آفتاب

.ـ رمى جمره در منى4.ـ سر تراشيدن يا از موى يا از ناخن گرفتن در منى5.ـ طواف كعبه پس از مراجعت به مكه6.ـ نماز طواف7و8 .مروهـ سعى ميان صفا.ـ طواف نساء9

.ـ دو ركعت نماز طواف10و 11 شـب دوازدهـمـ بودن در منى در شب يازدهم

.بلكه در شب سيزدهم در بعضى صور كه خواهد آمداو و فرادحج ارتبـاط بـه عمـره واجب مستقلى است

و ا ندارد به خالف حج تمتع، فراد بـر اگر كسانى كه حج

Page 77: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ن�� Dا e$77

ب عمره هم متمك آنها واجب است از اشند عمـره مفـردهنشد هم بر .آنها واجب خواهداو :فراد چند چيز معتبر استدر حج1ت كه در حج تمتع گذشتـ ني.حج2 .ـ اتيان به حج در اشهر اگـر منـزلش،ـ احرام بستن از ميقات يا از منـزلش3.ين تر از ميقات است به تفصيلى كه خواهد آمديپا

بـةقبل از عمرفراد را بايد حج اـ 159مسأله ه مفردهبـةبعد از عمر تمتع كه بايد حج جا آورد برخالف ه تمتع.جا آورده شود

رانحج ق فراد شـركت دارد بـه اين عمل از تمام جهات با حج ا

م حـرم بايـد غير از دو جهت، يكى آنكه در وقت احـرامو در اثر اين كار قربانى بر او واجـب قربانى همراه بردارد

د مى آنوشود، اكه كه كسى مى آورد جـا مـىهبـ فـراد حج احرامش بـا،دهد كه حج تمتع انجام مى است كسى انندم

ن ���رن كه بيان خواهد شد بايد باشد، ولـى حوىتلبيه بهو مى تواند با تلبي مى اه احرام ببندد و تواند با تقليـد شـعار

Page 78: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 78

شد احرام ببندد به .تفصيلى كه بيان خواهدقـ فرادادر حجـ 160مسأله ران مـانعى نـدارد كـهو

و حج طواف خانه را مقدم بر رفتن به عرفات قرار داد درشود چنين كارى كرد بنابر احتياط لزومى، مگـر تمتع نمى

شد براى .كسانى كه بيان خواهد

عمره مفردهد ارد عمره مفرده از لحاظ عمل با عمره تمتع اشـتراك

؛ولى از چند جهت افتراق دارندوـ1 در در عمره مفرده طـواف نـساء واجـب اسـت

.عمره تمتع واجب نيستـ وقت اداء عمره تمتع از اول ماه شوال تا روز نهـم2

و وقت عمره مفرده تمام سال است ماه ذى الحجه است،ما،وقت مخصوصى نداردو .ه رجب افضل است بلى در

ـ براى بيرون آمدن از احـرام در عمـره تمتـع بايـد3ن و تقصير ـ در عمره مفرده مكلـ مود ر اسـت بـينف مخي

و سر تراشيدن .تقصير ولى عمـره،ـ عمره تمتع بايد قبل از حج واقع شود4

ا و مفرده بـر كـسى كـه حـج فـراد بـر او واجـب اسـت

Page 79: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

[D\] [د�fg $79

بـ مى جـاى آورد يـا او هـم بـرايشه خواهد عمره مفرده.واجب است بايد بعد از حج باشد

ازـ5 مواضـعى اسـت كـه ميقات عمـره تمتـع يكـىا ولى ميقات عمره مفرده اگر،خواهد آمد فراد بعد از حج

در؛باشد غير از آنهاست بيان بحث مواقيت به تفصيلى كه.خواهد شد

ـ عمره تمتع بايد با عمل حـج در يـك سـال واقـع6 ولى در عمره مفرده الزم نيست كه در يك سـال بـا،شودا پس،دنى او واجب باشفراد واقع شود ولو هر دو براحجو مكل اگر درف يكى از آنها را در يـك سـال ديگـرى را

.انجام دهد، صحيح استسال ديگر شود عمره مفرده همانند حج اگر واجبـ 161مسأله

وجوبش فورى است بنابر احتياط يعنى اگـر از سـال اول .تأخير شود معصيت كرده است

اـ 162مسأله ز اهل مكه يا عمره مفرده بر كسانى كه از اطراف آن تا شانزده فرسخ باشند در صورت استطاعت

و بر كسانى كه بيش از شانزده فرسخ دور واجب مى شود.شود ولو استطاعت داشته باشند اند واجب نمى افتاده

Page 80: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 80

جاهايى كـه احـرام عمـره تمتـع از آنجاهـا بـسته شود مى

ا جاهاى نوراز براى بستن احرام حج يا عمره در شرعمخصوصى تعيين شده اسـت كـه بايـد از آنجاهـا احـرام

و ــسته شــود ــى ب ــر م ــا تعبي ــه ميقــات از اينه ــا شــود ب هاست از آنجاها احرام عمـره تمتـعى كه ممكنئها ميقات(

.) تاست9بسته شود اين ميقات كسانى اسـت كـه از راهو؛وادى عقيقـ1

و بـه سـه عقيق باشند، وادى مكه مكرمه عازم نجد عراقرا قسمت منقسم مى نامند، مى مسلخشود، قسمت اول آن

راو را غمـرة قسمت وسـط ، ذات عـرقو قـسمت آخـرر است در بستن احرام از هر كدام از اين سـهف مخي مكل

جا،قسمت بخواهد احرام ببندد تأخيرز است اختيارائ پسو ذات عـرق بياندازد احرام بستن را تا به از آنجـا برسـد

چه احتياط غيـر لزومـى آن اسـت كـه در دد اگر احرام ببن وصورتى كه مكل ه هم نباشد پيش در تقيف مريض نباشد

.عرق احرام ببندد از رسيدن به ذاتدر2 نزديكىـ مسجد شجره كه مسجد معروفى است

از راه ميقات كسانى است كـه،اين مسجدورهمدينه منو

Page 81: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

[D\] [د�fg $81

و مدينه عزيمت به حج مى ت تـأخيرز نيـسيجـا نماينـد،ا هز اين مسجد مگر كسانى كه بـه واسـط احرام براى آنهااحرام بستن از مـسجد برايـشان دشـوار،مرض يا ضعف

ز است اين چنين افرادى تـأخير بياندازنـديپس جا باشد، ج .حفه كه سومين ميقات استاحرام را تا

در صورتى كه زن حائض از مدينـه بـهـ 164مسألهو چنانچه ممكن اسـت بـدون،كندنتواند غسل حج برود

و داخل شـده،مكث در مسجد داخل مسجد شجره شودو چنانچه ممكن نيست اگر از خـون حـيض احرام ببندد،

م كند يا براى نماز يـا بـراى بـودن در پاك شده است تيمو و مسجد و داخل مسجد شود اگـر پـاك احـرام ببنـدد،و بي نمى نشده بنـابر،انـدازد تـا پـاك شـود توانـد تـأخيرو احراماز خارج مسجد،احتياط و ببندد از تلبيـه بگويـد.تجديد احرام نمايدفه جح

جـ 165مسأله بكنـد تواند غسل نب كه نمىشخصاز داخـلوم كنـد تـيم بايد براى نماز يا بودن در مسجد

.مسجد احرام ببندداين ميقات براى كسانى اسـت كـه از راهوحفهجـ3و گردنـد، مـى مكـه مكرمـه عـازم مغـرب يا مصر يا شام

Page 82: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 82

و كسانى كه از راه مدينه عزيمت حج مـىنگذشت نماينـدو بـراى آنـان احـرام از مريض يا ضعيف الحالنـد بـستن

تواننـد از ايـن ميقـات مـى، دشـوار اسـت مسجد شـجره .احرام ببندند

وومملليـ4 آن نام وادى يا كوهى اسـت بـين مكـهو ا محل يمن و معروفى معاذبن جبل در آنجا مسجد ست

اين ميقات براى كسى است كـه از راه يمـنوواقع است.عزيمت به حج بنمايد

آن نـام كـوهى اسـت بـين طـائفوقرن المنازلـ5وو ــه ــائف مك ــه از راه ط ــسى اســت ك ــات ك ــن ميق اي

.عازم مكه باشداز محل حل،ـ خارج از حرم اول6 تعبيـر بـهآن كـه

ايـن ميقـات اهـل مكـه اسـت اگـرو كنندىم ادنى الحل.تمتع بجا آورند بخواهند عمره

از7 ـ منزل كسى كه منزلش نسبت بـه مكـه نزديكتـر يكى از مواضع پنجگانه گذشته است اين ميقات اهالى آن

.منازل استو8 بهـ مقابل مسجد شجره آن ميقات كسى است كه

Page 83: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

h ���_`a $83"��ت

وادى مـسجد شـجره،(گانـه هاى پـنج هيچ يك از ميقاتيج عقيق، و)مملـلحفه، قـرن المنـازل، تـصادف ننمايـد

منزلش هم دورتر از اينها باشد به شرطى كه آن محلى كهاش با مـسجد شـجره حـدود بندد، فاصلهمى از آن احرام

.نه خيلى دورو يك فرسخ باشد نه خيلى نزديك باشد ووفخـ9 ايـن آن نام چاهى است يك فرسخى مكه

تـأخير غير بالغين است كـه بـراى آنهـا تص به ميقات مخ.ز استيجا احرام تا آن محل

ميقات حج تمتعو مختـار،فمكلـ ميقات حج تمتع مكه معظمه اسـت

است از هر محلى از جاهاى مكه احرام ببندد، بلى افـضلو .افضل مواضع مسجد مقام يا حجر است مسجد است،

ياگر مكلـ 166مسأله ا از روىف از روى فراموشى ندانستن مسأله از غير مكه احرام حج را بـست، چنانچـه

و آن ممكن است بايد برگردد به مكه و از جا احرام ببنـدد وقـت از همـان تنگـي ممكن نيست ولو بـه واسـطه اگر

.متوجه شده است، احرام ببندد محلى كه

Page 84: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 84

وميقاتهاى حج ا رانق فرادايجاها قى كه ممكن است از آنها براى حج ران فراد يا

شـود بـراى مـىى است كـهياحرام بسته شود همان جاها و،تمتع احرام بسته شود عمره آن فقط يـك فـرق دارنـد

مكه اگر بخواهند عمره تمتع بجا آورند بايـد اين كه اهلهمـان نحـو كـه بـه محرم شـوندو از حرم خارج شوند

ا قگذشت، ولى در حج و مىفراد توانند از خـود مكـه رانوم و هـا مى توانند برگردند به يكى از ميقات حرم شوند،

.از آنجا احرام ببندند

ميقات عمره مفرده؛ ميقات عمره مفرده با ميقات عمره تمتـع يكـى اسـت

.بنـدد تمتـع احـرام مـى كه در عمـرهىييعنى از همان جاجاهـا است براى عمره مفـرده هـم از همان ممكنف،مكل

دو عمل از حيث ميقات يـك فـرق ولى اين،احرام ببندد و ا دارند ب آن اينكه در صورتى كه اعمال حج جاه فراد راو از مـى،بخواهد عمره مفـرده را بجـا آورد آورده توانـد

و و از همان حرم خارج شود برگـشتن بـه جا احرام ببندد.يكى از مواقيت گذشته الزم نيست

Page 85: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م i اا jاز (lm=�no تاز��"h $85

مىمكلـ 167مسأله ببف در صورتى نـدد تواند احرام يـا يقـين هـاى گذشـته كه به رسيدن بـه يكـى از ميقـات

ا اطمينان يا حج آن قـول اهـل خبـره فرادت شرعى كه ازو،است در صـورت شـك در رسـيدن بـه داشـته باشـد،

مىيميقات، بستن احرام جا تواند احتياط كندز نيست، بلىدهـد ميقـاتى كه احتمال مى محلدر اول به اين نحو كه

و احرام مى طا احتياباشد مى بندد دروگويد احتياطـا تلبيهتمال بدهـد كـه ميقـات اسـت هر محلى كه بعد از آن اح

را، تلبيه نمايد تجديد احتياطا . تكرار كنديعنى تلبيهمقابـل آنچه در اصل ميقات بيان شد درـ 168مسأله

بـه مقابـل ميقـات جارى است به اضافه آنكه ظـن آن نيز .كند بودن كفايت مى

احرام از محلى غير از ميقاتمـ 169مسأله جااحرام قبل از يعنـى،ز نيستئيقات

و دوو شود احرام منعقد نمى صحيح نيست از اين حكـم.مورد خارج است

آن1 كه به وسيله نذر شرعى احرام را بر ميقات مقدمـف نذر نمايد از منزل خود يـا از بدارد به اين نحو كه مكل

Page 86: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 86

قبل از رسيدن به ميقات احـرام ببنـدد در ايـن جاى ديگر.صورت احرام از ماقبل ميقات صحيح است

در نذر احرام قبل از ميقات بايـد مكـانـ 170مسألهكه،معينى را تعيين نمايد از ميقات قبل پس اگر نذر نمايد

اش يـا مـسجد يا آنكه نذر كند احرام از خانهدداحرام ببن.نذرش صحيح نيست را،

در صحت نـذر احـرام قبـل از ميقـاتـ 171أله مسو و عمره مفرده ا فرقى ميان عمره تمتع .فراد نيستحج

را كسى كه نذر كند احرام قبل از ميقاتـ 172مسأله واجـب نيـست تجديـد احـرام از ميقـات،احرام ببنددو

و مي بنمايد، . واجب نيستقاتنيز مرور برمىكسى كه از راهى كهـ 173مسأله رود كـه به مكه

،نمايـد ماننـد جـده ها تصادف نمـى به هيچ يك از ميقات چنانچه نذر نكرده اسـت بايـد از راهـى كـه بـه يكـى از

ازوبـرود مـثال بـه مدينـه،نمايد برود ها تصادف ميقاتحفـه مسجد شـجره احـرام ببنـدد يـا از راهـى كـه بـه ج

توانـد نـذر ولى مـى،ببندد از آنجا احرامو برود،رسد مىو و از آنجا نمايد احرام از جده را ش حجـ محـرم بـشود

و و هم صحيح است مـرور اگر رعايت احتياط را نمـوده

Page 87: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

� pqnr م i اا jت از��"h $87

و از به يكى از ميقاتها بنمايد آنجـا بنمايـد تجديد احـرام.بهتر استاز كسى كه نذر كرده است احرام از غيرـ 174مسأله

و احـرام بـست از ميقـات ميقات ببندد اگر مخالفت كردو و حج احرام كفارهش صحيح است، ولى معصيت كرده

.حنث نذر نيز بر او واجب استمى2 ـ خواهد عمـره رجبيــ كسى كه وهه ب جـا آوردضيق است به نحوى كه اگر بخواهـد از ميقـات آن وقت

شد ببندد، در رامى،ماه شعبان واقع خواهد توانـد احـرام.دددر ماه رجب از غير ميقات ببن

تأخير احرام از ميقاتبراىز نيست تأخير احرام از ميقاتئجاـ 175مسأله

داخل خواهند كسانى كه قصد اتيان به مناسك دارند يا مى م :كرمه شوند مگر سه دستهمكه

.شوندمى كسانى كه براى قتال وجنگ داخل مكه:اول كسانى كه كارشان طورى است كه بايـد مكـرر:دومو .كششوند مانند هيزمخارج داخلو: سوم نمى توانند احـرام جـامع كسانى كه مريضند

Page 88: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 88

و .واجبات را ببندند جميع قيودو اگر مكلـ 176مسأله د از روى تعمـف بـا دانـستن

و احرام از ميقات يا مق ،ميقـات بگـذرداز ابـل آن نبنـددچنانچه برگشتن به ميقات يا مقابل آن ممكن باشـد بايـد

وچه،برگردد از آنكه داخل حـرم شـده يـا نـشده باشـدو .ش صحيح استحج ميقات يا مقابل آن احرام ببندد

چنانچه ممكن نيست مراجعت به ميقات يا محـاذىوبايـدو آن ولى مراجعت بـه خـارج حـرم ممكـن اسـت

و برگردد به و خارج ش هـم حجـ از آنجـا احـرام ببنـددم چنانچه مراجعت به خارجو.صحيح است مكـن حـرم

و نيست بايد دو از همان محل خـودش احـرام ببنـدد درشتر فقهـا حكـم بـه فـساد عمـره صورت اخيره چون بيـ

اند بنابر احتياط غير لزومى حـج را در سـال ديگـر نموده. اگر حج وجوبى است،اعاده نمايد

اين حكـم كـه در دو صـورت اخيـره بيـان كـرديموو و مختص به عمره تمتع مفـرده شامل عمـره حج است

پس در عمره مفرده اگـر نتوانـست بـه ميقـات،نمى شود .سد استبرگردد عمره او فا

ف در تمـام صـور گذشـته بـه در صورتى كـه مكلـو

Page 89: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

� pqnr م i اا jت از��"h $89

و وظيفه بـ خود عمل ننمود جـاه اعمال را بـدون احـرام.آورد حج او بال اشكال فاسد خواهد بود

ف به سبب فراموشى يا بيهوشى اگر مكلـ 177مسأله احرام از ميقات نبنـدد،ل به حكم يا جهل به ميقات يا جه

باشـد،ن از مراجعت به ميقات داشـته در صورتى كه تمكو .ام ببندداز آنجا احر بايد برگردد

ن از مراجعت بـه ميقـات نـدارد در صورتى كه تمكونچـه ميقـات ديگـرى در پـيش داخل حرم نـشده چنا اگر

وآن است مثل حفـهج بـه كـه از مـسجد شـجره گذشـتهرا ازبه نرسيده احرام و احرام تأخير بياندازد تا آن ميقات

و از آنجا ببندد چنانچه ميقـات ديگـرى در پـيش نيـست.جاى خود احرام ببندد همانو در صورتى كه تمكـو داخـلن از مراجعـت نـدارداست بايد برگردد بـه نانچه ممكنچ،هم شده است حرمو خارج و از آنجا احرام ببن حرم آن دد احتياط غير لزومى

هر قدر كه بتواند بيشتر دور شود تا نزديكتـر بـه است كه .ميقات باشد

در صورتى كه مراجعت به خارج حـرم هـم امكـانوچه داخل مكـه اگر،جاى خود احرام ببندد ندارد از همان

Page 90: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 90

و هم هم شده باشد . اين صور حج او صحيح استةدرمف در موقع اگر مكلـ 178مسأله يقـات رسيدن بـه

و از بيهوش باشد يك نفر از همراهان او را محرم نمـودهو طرف او تلبي از محرمات احرام او را دور كنـد،ه بگويد

مراجعـت بـه،صورت بعد از بـه هـوش آمـدن در اينوالزم نيست، ولى چنانچه كسى ايـن عمـل ميقات براى او

بقه در به هوش آمدن حكم مسأله سـا را انجام نداد بعد از . او جارى استحق

زن حائض كه از روى جهـل بـه حكـمـ 179مسألهرئحكم مساوى بـا سـادر،حرام خود را از ميقات نبستها

.فين استمكل اعمال عمـره را بـدونف اگر عمدامكلـ 180مسألهب وه احرام وقـت چنانچـه جا آورد احرام او فاسد اسـت

وةبراى اعاد خا عمره از ميقات و يا يـا از محـل رج حرمك خودش به ش حجـه گذشت دارد، اعاده نموده تفصيلىو صحيح .اگر اعاده ننموده، حج او باطل است است،روو و اگر از نـسيان اعمـال عمـره را بـدونى جهل

ب وه احرام پس از تمام شـدن اعمـال متـذكر يـا جا آوردة ولى در صورتى كه اعاد،عالم شود عمره او صحيح است

Page 91: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م i اا jتو�s 91$&ناtو

شدن باشد به همانمره متمكع احوط اعاده،گونه كه بيان.آن است

ف از روى جهـل يـا فراموشـى اگر مكلـ 181مسألهاحرام حـج تمتـع را از مكـه نبـست در صـورتى كـه در

آن عرفات عالم يا متذكر شد از همان جا احرام ببندد چهازكه متمك .برگشتن به مكه باشد يا نباشدنكهو ر در مشعر يا بعد از افاضه از آن متذك در صورتى

و در همان،يا عالم شد در صورتى كه بعد جا احرام ببندداو حـج،تمام شدن اعمال حـج متـذكر يـا عـالم شـد از

.است صحيح

و آن احرام واجباتو حـج در گذشته بيان شد كه احرام اولين عمل عمره

وـاس احـهر در معنـاظت ايـاى اسـرام كـن مكـت فلهن بنـخفسـدر بگـود وـا تـ ذارد رك محرمـات احـرام به

.ملتزم شودـ نيـ: واجبات احرام سه چيز اسـت ه، پوشـيدن ت، تلبي

.لباس احرامب: اول نيت وه يعنى قصد جـا آوردن آنچـه در حـج

Page 92: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 92

چنانچـه اعمـالو، الـى اهللا تعـالى قربةواجب شده عمرهـ واجب را به طور تفصيل نداند واجب است قصد جـاه ب

و آوردن را به طـور در ايـن هنگـام الزم اجمـال بنمايـد،،شود از روى مناسـك آنچه بر او واجب مى است تدريجا

پـس.ياد گرفته يا از كسى كه مورد وثوقش باشد، بپرسد.هرگاه بدون قصد، احرام بست احرامش باطل خواهد بود

:و در نيت چند چيز معتبر استماننـد عبـادات) بـه خـدا نزديكـى(:قصد قربتـ1.غير از احرام، ديگر.ـ همزمان بودن با شروع در احرام2و3 ـ تعيين احرام كه براى عمره است يا بـراى حـج،

وفرادا يا رانقتعيين حج كه تمتع است يا كـه تعيين اين،و شتعيـين اينكـه حجـ براى خود است يا براى ديگرى،

بـار اسـتطاعت بـر او كه براى اولـين(االسالم است حجةى است كه به سبب فاسد بـودن حـج يا حج) واجب شده

.است مستحبى حجيا نيابى حجقبل بر او واجب شده، يا خالصه هر يك از اينها كه باشد بايد در نيت مشخص

پس اگر بدون تعيين نيت احرام نمود احرامش باطل،شود.خواهد بود

Page 93: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م i اا jتو�s 93$&ناtو

زـ 182مــسأله ــه ــتن ب و در صــحت نيــت گف ــان برا به نيت يعنى الزم نيست(گذراندن از ذهن معتبر نيست

آن) زبان آورد يا از ذهن خـود بگذرانـد بلكـه داعـى بـر مانند عبادتهاى ديگـر كـه در آنهـا داعـى،كندمى كفايت

.كافى استو تلبي هتلبيـ از واجبـات احـرام دوم: آن واجبـاتهو ب هرگاه تلبي است منعقـده نيته نگويد اگرچه احرام او

ه حـرام مات احرام قبـل از گفـتن تلبيـ، ولى محر شود مىو ازكفــاره نيــست، آنهــا واجــب هــم بــا ارتكــاب يكــى

ق نمى ا شود، مگر در احرام حج شعار يا ران در صورتى كهو ا تقليد نموده باشد، ومعنى مـورد تقليد چون فعال شعار

. ديگرى استابتالء نيست بيانش موكول به محله بنابر اظهر از اول احرام است وقت تلبيـ 183مسأله

:ز نيست مگر در چند موردئجا تأخيرو.ف از راه مدينه عازم مكه باشـدـ در فرضى كه مكل1

بيداء اسـم(بيداءتلبيه تا تأخير،ز استيدر اين فرض جاو مدينه يك ميل گذشـته زمين مخصوصى است بين مكه

ه بلكه افـضل تـأخير تلبيـ) ات است كه ميقى الحليفهذاز .نيستزئجابيداءاست تا آنجا، ولى تأخير انداختن از

Page 94: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 94

عــ در فرضى كه مكل2 راق عـازم مكـهف از طريـقز است تأخير تلبيه تا چنـد قـدمىئباشد در اين فرض جا

دور شود از ميقات، ولى احتياط بـه عـدم تـأخير در ايـن.خوب است ترك نشود فرضاـ در صورت3 زئز مكـه در ايـن صـورت جـا احرام

كه نام زمينى است خارج مكـه رقطاءاست تغيير احرام تا آن زمين معلوم نيست، نبايد احـرام از مكـهو چون محل.تأخير شودوـ يك مرتبه تلبي 184مسأله زياده بـره گفتن واجب

.آن واجب نيست

هصورت تلبي:است قراراظهر از اين صورت تلبيه بنابرـ 185مسأله

»���� �� ���� ����� ���� ���� ����� � � �� � � �� � � �� � � � �� � � � �� � � � � � � �«:و بنابر احتياط غير لزومى اضافه نمايد اين جمله را

»���� �� ���� ������ ��� ������ ������ ��� � � � � �� � � � �� � � ��� �� �� � �� �� � � � �«.

ـ بر مكلـ 186مسأله راف واجب است كلمـات تلبي هو به طور صحيح ادا وءدرست اگر نتوانـد صـحيح نمايد

Page 95: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م�svس i اا jوJ �Fا I95$&ن

وءادا ز اسـت شـخصئجـا كند واجب است يـاد بگيـرد.ديگرى اين كلمات را به او تلقين نمايد

وو تلقـين هـم در صورتى كه اين جمله را ياد نگيردو ميس اور نباشد، واجب است نائب بگيرد نائب از طـرف

و غي تلبيه بگويد، ر واجب خـودش هـم اگـر بنابر احتياطبگويـدو نمايـدءتواند اين كلمات را به نحو غلط ادا مى

. او را بگويدةواال ترجمدو بـه) مـد الحان( كلمـه،احتياط بنابرـ 187مسأله

و نحو آنبز خوانده شود با زير همزه .ر

و شرايط آن لباس احرامسوم از واجبات احرام پوشيدن دو جامه است يكى از

راو زارا را آنها ت البته شرط صح،نامندمى رداءديگرىو،احرام نيست زارا ولى خـود يكـى از واجبـات اسـت،

و و مقـدارى بايستى از ناف تا زانو، رداء بايستى دو شانهويپا در صورتى كه اين دو جامه از حـد ين تر را بپوشاند

و پوشـيدن زيـادتر از دو مزبور بيشتر باشد، اشكال نداردا نيز اشكال نداردجامه .زار بپوشدمثال دو

اـ 188مسأله ووجوب پوشيدن بـه رداء مختص زار

Page 96: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 96

اسـم وـرد زنـبت ى خـودى عـادها احرام در لباس راى.ز استيجا

وز نيست بنابر اظهر،يگره زدن رداء جاـ 189مسألهگـني اـز ب ره زدن گـزار جــه و بـه كمـرياـردن ز نيـست.ز استيجا

واجـب احرام پوشيدن دو جامه تا آخرـ 190مسألهو،است حـ ولى كندن آنها در حال خواب ال اغتـسال در

و نيز جا تبديل نمودن آن دو جامـهز استيمانعى ندارد، ديگر به شرط آنكه پس از دخول مكه همـانةجامبه دو

.بپوشدرا اى كه اول احرام پوشيده بوده است دو جامه:طى دارديدو جامه احرام شراـ 191مسأله

دو1 .ز نيستيجاجامه نجسـ پاك بودن،پس احرام درغص2 نبــ پـبى درـس احــودن، غـصبى امهـجـ رام.ز نيستيجا

.ـ حرير خالص نبوده باشد3.ـ بنابر احتياط از اجزاء غير مأكول اللحم نباشد4.ها سياه نباشد بايد رنگ جامه،ـ بنابر احتياط لزومى5بن6 وـابر احتيــ اط، جنس دو جامه از قبيـل پوسـت

.نمد نباشد

Page 97: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

wر�@x(yz{ن&AمD}= زم~ B 97$�ا

پوشيدن حريـر بـراى زن در غيـر حـالـ 192مسألهآنزياحرام جا كـه معتبـر است، ولى در حال احرام غير از

هاى احرام از حرير خالص نباشد، بايـد بقيـه است، جامه ن .بوده باشدلباسهايش نيز از حرير خالص

كـ 193مسأله سى فاقد يكى از دو جامـه احـرام اگرر ز است در عوض آن قبا يـايداء است، شد جا كه نام آن

و اگر فاقد آن جامه ديگر پيراهن بپوشد، بلكه بايد بپوشد،ا زار اسـت شـد، بايـد شـلوار بپوشـد، كيفيـت كه نام آن

روو پوشيدن قبا به اين نحو بايد باشد كـه قبـا را پـشت رويكرده پا وى شـانه ين قبا را بـه در حـال هـا بيانـدازد،

.ز است به همين نحو قبا بپوشدياضطرار هم جا

مياكاره حرم الزم استى كه ترك آن برحرم پس از احرام بـستن اگـر در گذشته بيان شد كه م

وه بگويد عده تلبي اى از امور براى او حـرام خواهـد شـدمى هم بر اتيان عده كفاره و اى از آنها ثابت 23هـاآن شـود

:چيز است.ىيشكار حيوان صحراـ1.نزديكى با زنـ2

Page 98: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 98

.بوسيدن زنـ3.دست زدن به زنـ4.نگاه كردن به زنـ5.استمناءـ6.عقد نكاح نمودنـ7.استعمال بوى خوشـ8. پوشيدن لباس دوخته براى مردـ9

.سرمه كشيدنـ 10. نگاه كردن در آئينهـ11.جورابو پوشيدن چكمهـ12وـ 13 .تمفاخر دروغ گفتن، دشنام دادن،.جدال نمودنـ 14.كشتن جانوران بدنـ 15.زينت نمودنـ 16. ماليدن روغن به بدنـ17.جدا نمودن موى از بدنـ 18.پوشانيدن سر از براى مردانـ 19. نقاب زدن براى زنانـ20. سايه قرار دادن براى مردانـ21

Page 99: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qرـ١ ن� Kا �� Dا }�x($99

گـ 22 .رفتنناخنوـ 23 تفصيل اين امور در ضـمن سالح برداشتن

شدكه مسائلى .بيان خواهد

ىيان صحراـ شكار حيو1ــوان صــحراـ 194مــسأله ميشــكار حي ــر حــرمى ب

است مگـر در مـوردى كـه تـرس از آزار او داشـته حرامو مار كه در اين مورد از شـكار آنهـا باشد مانند در ندگان.مانعى نيست

ولـى شـكار،شكار ملخ هم حرام استـ 195مسألهو و زنبور و پشه . آنها مانعى ندارد شبيهمورچه

ىيهمان نحو كه شـكار حيـوان صـحراـ 196مسألهى يـايكمك نمودن در شكار ولو بـه راهنمـا حرام است،

در اشاره به روى شكار در صورتى كـه شـخص يا بستنودر ديگرى او ايـن كارهـا كمـك بـه صدد شكار است،

.كند در شكار حرام است مى حـرم حـرام نگاه داشتن شكار نيـز بـر مـ 197مسأله

حيـوانى را صـيد است ولو مالك او باشد مثل اينكه قـبالو جا نموده .ى نگاه داشته باشديدر

Page 100: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 100

مـ 198مـسأله حـرم خـوردن حـرام اسـت از بـراى، پس اگر محلى حيـوانى را شـكار نمـوده،گوشت شكار

واند از گوشت آن بخوردت حرم نمىم.مـ 199مسأله و يا اگر حرمى حيوان شكارى را صيد

ذبــح نمــود، حــرام اســت خــوردن گوشــت او حتــى بــر م ى آن حيوان را در حرم چنين اگر محلهمو حلشخص.ذبح بنمايدوـ 200مسأله ى حكـميتخم حيـوان صـحرا جوجه

و ــد ــود او را دارن دو خ ــه آن ــسبت ب ــته ن ــام گذش احك.جارى استو امثاليشكار حيوان درياـ 201مسأله ى مانند ماهى

و و آن و شترمرغ خانگى امثال حيوان اهلى مثل گوسفندو مشم ول احكام گذشـته كـه در حيـوان آنها مانعى ندارد

.ى گفته شد، نيستنديصحراىياگر در حيوانى شك كند كـه صـحراـ 202مسأله

زن،ىياست يا دريا و دگى مـى چنانچه در آب در يـا كنـد اگر در صـحرا زنـدگى،ى استيگذارد، دريا تخم مى آب مى كند مى ازوى استيگذارد، صحرا يا تخم در آنجا اگر

.اين دو راه چيزى معلوم نشد، اظهر حرمت صيد آن است

Page 101: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ت ا��ر �Qر� �$101

ارات شكاركفو دريشكار هر يك از حيوانات صـحرا براى كشتن ىكه در مسائل ذيل بيانن شده اى معي كفارهشريعت مطهره

ش .دخواهدوـ 203مسأله در كـشتن در كشتن شترمرغ يك شتر

و و در كشتن خر وحشى يك گـاو، گاو وحشى يك گاوو و در كشتن آهو در هـم خرگوش يك گوسـفند چنـين

. هستكفارهكشتن روباه يك گوسفند اره آن كسى كه شكارى كرد چنانچه كفــ 204مسأله

و بايـد شـصت مـسكين را اطعـام، نشود يافت شتر باشدميبراى هر مسكين نمايد، ) ده سير اسـت كه تقريبا(دك

و،اگر اين را هم نتواند بايـد شـصت روزو روزه بگيـرداگـرو.ن نداشت، بايد هيجـده روز روزه بگيـرد اگر تمك

و دست نيايد يا مقدور نباشـد بايـد سـى كف اره گاو باشدو اگر ايـن را هـم نتوانـد نـه روز مسكين را اطعام نمايد

و يافت نـشود يـا اگر كفو. روزه بگيرد اره گوسفند باشدو اگـر نتواند تهيه كند بايـد ده مـسكين را اطعـام نمايـد

.ن نباشد، بايد سه روز روزه بگيردمتمكمـ 205مسأله حرم در خارج حـرم كبـوتر يـا هرگاه

Page 102: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 102

ب و بكشد يك گوسفند ـ مانند آن را شكار نموده ارهايد كفو و) غير محرم(حلمهرگاه بدهد در كبـوتر ماننـد آن را

و و در جوجـه آن نـيم درهـم در حرم بكشد يك درهـموتخم آن ربع درهم كف م اره بدهد، حرم در حرم آن هرگاه

و بر او واجب مى كفارهرا بكشد هر دو چنـين هـم شود،و است در كشتن جوجه در تخـم، گـراو شكستن تخـم،

.جوجه به حركت آمده حكم جوجه را داردرا( قطاةاره شكار كفـ 206مسأله مرغى است كـه آن

و درو) خوار نامند به فارسى سنگ و كبـك ماننـد آنهـا اجو و يك بره است كه از شير گرفته شـده علفخـوار باشـد

و قبره كه نوعى از مرغان مى كف باشـد اره شكار گنجشكو صعوه كه به فارسى آن را چكاوك مرغـى اسـت( نامند

و مانند آنها بنابرو)به فارسى آن را سنگانه نامند كوچك م ده سير گنـدم يـا) سه ربع كيلو كه تقريبا(دمشهور يكو از جو يا نان و احوط در اينها يـك بـره مانند اينهاست،

و كشتن يك ملـخ يـك دانـه كفاره شير گرفته شده استو و يا يك مشت گندم بيشتر از يك ملخ يك كفاره خرما

و و مشت گندم .در زياد آن يك گوسفند است مانند آنويكشتن مـوش صـحراـ 207مسأله وى خارپـشت

Page 103: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ت ا��ر �Qر� �$103

و و كفارهمانند اينها يك بزغاله سوسمار يـك نـوع دارد. داردكفارهيك مشت طعام) عظايه(مولكرما

كفارهكشتن عمدى زنبور مقدارى طعامـ 208مسألهو دا در صورتى كه كشتن به جهت دفـع اذيـت باشـد رد،

. نداردكفارهدر راهى كـه ملـخ زيـاد اسـت بايـستىـ 209مسأله

وم اگـر نتوانـد حرم راه خود را كج كند كه آن را نكـشدك ملـار را بكنـاين شـود،خ پايمال مـىـد كه خواه ناخواه

.عيبى نداردكت اگر جماعتى در كشتن شكارى شـرـ 210مسأله

.هست مستقلى كفارهكردند بر هر يك خـود كفـاره خوردن شكار ماننـد كفارهـ 211مسألهم،شكار است و پس اگر دو حرم شكار كند آن را بخـورد

و كفاره ديگرى براى خـوردن بايد بدهد يكى براى شكارو .شكار ديگرى را بخورد يك گوسفند بايد بدهد اگر آن

و داخـل كسى كه شـكارـ 212مسأله ى همـراه داردو چنانچه رهـايش نكـرد تـا حرم شود بايد او را رها كند

. بدهدكفارهمرد بايد ــسأله ــارهوجــوبـ 213م ــكاركف ــشتن ش و در ك

Page 104: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 104

خــوردنش فرقــى نــدارد چــه از روى عمــد يــا ســهو يــا.نادانى باشدمىكفارهدر شكار مكررـ 214مسأله ،شود نيز مكرر

و خواه شكار از روى نادا هم نى يا فراموشى يا خطا باشدو،چنــين اســت در صــورت عمــد اگــر شــكار در حــرم

م م شكاركننده ى هـا حرم به احرام حل باشد، يا شكاركنندهم اگر شكار عمداو. متعدد باشد حـرم بـه يـك احـرام ازشدكفاره مكرر شد، . مكرر نخواهد

ـ نزديكى با زنان2در اثنـاء عمـره)عجما(نزديكى با زنانـ 215مسأله

و بعـد از آن پـيش از بجـا و حـج و عمـره مفـرده، تمتعم .حرم حرام استآوردن نماز طواف نساء بر

وـ 216مسأله هرگـاه در عمـره تمتـع از روى علـماز،عمد با زنى از عقب يا جلو نزديكى نمايد چنانچه پس

و اش فاسد نمى فراغت از سعى باشد، عمره بر كفارهشودو و اجب مى او اش براى كسانى كـه مـال زيـاد كفاره شود

و براى غيرو دارند يك شتر براى متوسط الحال يك گاو.ن يك گوسفند استمتمك

Page 105: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

105$ ز�ن� �د�ـ٢

اـ 217مسأله ز اگر كسى در عمره تمتع قبل از فـراغو او،نزديكـى كنـد عمد با زنى سعى از روى علم بـراى

ن، الزم استكفارهيك شتر .شودمى ولى عمره او فاسداگر كسى در عمره مفرده با زنى از روىـ 218مسأله

و واكفارهيك شتر نزديكى كند عمد علم جب است بر اواوو در صورتى كه اين عمل بعد از سعى واقع شود عمره

و فاسد نمى در صورتى كه قبل از سعى واقـع شـود، شودو الزم است آن را اعاده نمايد عمره .اش فاسداو شتن ماهى كه عمرهگذست عمره دوم بعد از معتبر

.اول در آن ماه واقع شده است، انجام گيردوـ 219مسأله كسى كه در احرام حـج از روى علـم

چنانچه اين عمل پيش از وقوف،عمد با زنى نزديكى كند و قبل از وقـوف بـه مـشعر باشـد به عرفات يا بعد از آن

ح :كم داردعالوه بر آنكه معصيت كرده است، پنج. بر او واجب استكفارهـ يك شتر1.ـ سال آينده بايد اعاده حج بنمايد2.ـ اين حج را به اتمام برساند3و4 ىيمرد از جاى وقوع اين عمل جداـ ميان آن زن

.شود تا آنكه پس از وقوفين به آن محل برسند

Page 106: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 106

چـه از آن راه برونـدـ در حج سال آينـده نيـز چنان5شويجدا و چناندى چه نزديكـى بين آن دو به همين نحو،

با زن بعد از وقوف به مشعر قبل از اتيان به نصف طواف و در صورت تمك كفاره باشد يك شتر نساء يان يك گاو

واجب است،ن از شتر تمكيك گوسفند در صورت عدم كفـاره اگر اين عمل بعد از گذشتن نصف طواف باشـدو

.هم واجب نيستاحكامى كه گذشت براى مقاربت بـا زنـ 220مسأله

.در لواط نيز جارى است حاضـر بـر،زن در صورتى كه به اختيارـ 221مسأله

چه زن مكرهـه ولى چنان؛مقاربت گردد حكم مرد را داردو حجـ،باشـد چيـزى بـرايش واجـبش صـحيح اسـت.ى از مرديوجوب جداشود مگر نمى

شــتر قربــانىو بــر مــردى كــه او را اكــراه نمــوده دو.الزم است

وو اگر مرد مكره باشـد چيـزى ثابـت نخواهـد شـدــام ــر از احك ــرده اســت غي ــراه ك ــه او را اك ــى ك ــر زن ب

.گذشته چيزى نيست

Page 107: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�6نـ٣ K> 107$ زن�

زن3 ـ بوسيدنمـ 222مسأله حرم حرام است زن خود را ببوسـد بر

و چه از روى شهو و چـه از روىت بنـابر غيـر شـهوتشو،احتياط لزومى .هر خود را ببوسد نبايد زن هم

و امثال آنها مانعى ندارد و خواهر .ولى بوسيدن مادراگر كـسى زن خـود را از روى شـهوتـ 223مسأله

اگرچـه منـى، بـر او واجـب اسـت كفارهببوسد يك شتر و اگر بوسه از روى شهوت نباشد، آن كفـاره خارج نشود

و در بوســيدن زن مــرد را ثبــوت،يــك گوســفند اســت،و نيـز ثبـوت كفاره زند كفـاره معلوم نيست، ر بوسـيدن

و غالم معلوم نيست ولـو اينكـه معـصيت بزرگـى اجنبيه.انجام داده است

ـ لمسزن4مـ 224مسأله حرم حرام است از روى شهوت زن بر

و،خود را لمس نمايد چنين اسـتهم ولو از روى لباسو هـمزن،بنابر احتياط لزومـى حكم در لمس زن اجنبيه

. لمس نكندشوهر خود را از روى شهوت خـود را از روى شـهوت اگر كـسى زنـ 225مسأله

Page 108: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 108

از كفارهلمس نمايد يك گوسفند و اگر بر او ثابت است، ولـو اينكـه،بر او ثابت نيـست روي شهوت نباشد چيزي

و زن منى خارج شود، مـرد را از روى شـهوت،در لمس.نيست ثابتكفاره

وـ نگاه كردن5 او به زن مالعبه باحرم حرام است نگاه كـردن بـه زن بر مـ 226مسأله

و نگاه كردن به زن خود خود يا به اجنبيه از روى شهوت.به غير شهوت مانعى ندارد

اگر كسى بـه زن اجنبيـه نگـاه كنـد بـاـ 227مسألهو و شهوت او كفـاره،منى از او خارج شود بدون شهوت

شت صورت تمك در ون يك ن نباشد يك گـاو اگر متمك ر،و .ن نشد يك گوسفند استاگر از او هم متمكاست

وـ 228مسأله اتفاقـا اگر كسى به زن خود نگاه كنـدآن و منى خارج شود يا منـى كه از روى شهوت نگاه كنـد

در. بر او واجـب نخواهـد شـد چيزى،خارج نشود ولـىو منى خـارج صورتى كه از شـود روى شهوت نگاه كند

. الزم استكفارهيك شتراگر كسى با زن خود مالعبه نمود تا منىـ 229مسأله

Page 109: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

��ءـ٦ 109$ <��ا

. الزم استكفارهخارج شد يك شتراستمتاعات ديگر غير از آنچه ذكـر شـدـ 230مسأله

م جااز زن براى .ز استيحرم

ـ استمناء6و زن كه با آلتـ 231مسأله حرام است از براى مرد

در، تا منى خارج شـود خود بازى كنند بلكـه هـر كـارىو خارج انجام دهند كه به واسـطه آن منـى خـارج شـودو ايـن قصد خارج شدن منى داشـته باشـند حـرام اسـتحرمت عالوه بر حرمتى است كـه اسـتمناء ولـو در غيـر

.حال احرام داردهرگاه كسى با آلت خود بـازى كنـد تـاـ 232مسأله

و بنابر اظهر اگر آن يك كفارهمنى خارج شود شتر است، حج او نيـز،اين عمل پيش از وقوف به مزدلفه انجام شدو و بايد سال آينده حج بجا آورد، در صورتى فاسد است

و فقـط كه استمناء از راه ديگر باشد حج او فاسد نيـستو كفاره چنانچه اسـتمناء بـا كه يك شتر است، الزم است

همـان، بـه الزم نيـست هم كفارهخارجى باشد غير فعل .نحو كه گذشت

Page 110: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 110

ـ عقد نكاح7مـ 233مسأله حـرم حـرام اسـت در حـال احـرام بر

كـه ديگـرى، اعـم از اين تزويج كردن براى خود يـا بـراى م م ديگرى حل بالغ باشد يا غير بالغ اعـم از حرم باشد، يا

.اينكه عقد دائمى باشد يا انقطاعىمحچنينو هم حـرممىحـل بـرا رام اسـت شـخص

در آن وقت براى كسى عقد لةفضو بلكه اگر،تزويج نمايد م و بعد از حل شدن اجازه نمايد يا كسى براى او عقد كند

حتى اگر ولى در حال احرام وكيل كند نمايد، حرام است شخصى را كه عقدى براى بچه غير بالغ او بخواند حـرام

و مى است، .شود در تمام اين صور عقد هم باطلوـ 234سألهم اگر كسى در حال احرام تزويج نمـود

م حـرم كـه عالم به حرمت هم بـود آن زن بـراى آن مـردو تزويج شده است، حرام ابدى مى توانـد ديگر نمى گردد

.آن را بگيردماحكامى كه بيان شد براىـ 235مسأله حرم، تزويج

مردى يا عقد بنمايد نيـز در زن محرمه كه عقد شود براى .ه بنابر احتياط لزومىرى است حتى حرمت ابديجا

ــسأله ــراى مـ 236م ــرام اســت ب حــرم حــضورح

Page 111: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�5لـ٨ K�$111ش��K �_�ا

و شـاهد شــدن بـر آن، ولــى اداء شــهادت مجلـس عقــد.سابق حرام نيست

حرم در حال احرام عقـد نمايـد هرگاه مـ 237مسألهاگر شخص ديگـرىو. واجب است كفارهيك شتر بر او

و براى و عاقد زوج علـم بـه حرمـت داشـته او عقد كندو زوج يك شتر باشند واجـب كفـاره بر هر كدام از عاقد

و اگر زن در حال احرام باشد يا آنكه بداند مـرد در استشود، واجب مى كفارهحال احرام است بر او هم يك شتر

و اگر،بلى و زن در حال احـرام باشـد م مـرد حـل عاقـد. چيزى واجب نيست،باشند

بوى خوشـ استعمال8ماسـت از بـراى مـ حرامـ 238مسأله و رد زن حـرم

و حرمهم و عنبر، و ورس و مشك و عود حرمت زعفرانيا اين چيزها اعم است از بوئيدن، خوردن، ماليدن بر بدن

و اگـر پوشيدن لباسى كه در آن اثرى از بوى آنهـا باشـد،دا بـوى آنهـا پيـ احرام بر بدن ماليده يا لباس قـبال قبل از

در نموده بايد براى احرام برطرف گردد، هـم چنـين اگـربدن يا لباس ماليده شد، بايد به وسط احرام به غير اختيار

. ازاله نمايدفورا

Page 112: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 112

مـ 239مسأله وحرام است بر آن عبارت حرم ريحانو سـاقه او هـم است از هر نباتى كه گل او بـوى خـوب

و بياز نباتات صحرا بوى خوب دارد رااشدى كه آدمى او.كاشته باشدمـ 240مسأله محرام است راحرم يا حرمه بدن خود

.گل هاى خوشبو مانند روغن روغن.روغن مالى نمايندى كـه بـوى خـوبيبوئيدن بقيه چيزهاـ 241مسأله

.دارد، مكروه استاز حرمــت طيــب ســه مــورد اســتثناءـ 242مــسأله:شده است

ط1 اسـت مركـب از يبـىـ بوئيدن خلـوق كعبـه كـهو آن زعفران .غير

2م وـ شخص مروه حرمى كه در وقت سعى بين صفا.گذردمىها از بازار عطرفروش

.ـ در حال اضطرار3و خوردن ميوهـ 243مسأله هاى خوشبو مانند سـيب

ولى بهتر است در وقـت خـوردن دمـاغ، مانعى ندارد،هب.را بگيرد خود

مـ 244مسأله حربر ام است دماغ خود را بگيرد حرم

Page 113: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�6نـ٩ K� �svGس� � ��دو Aدا�%$113

.راه رفتن تند مانعى نداردولى براى فرار از آن از بوى بد، يكـىآنسرمه كشيدن به چيزى كـه درـ 245مسأله

. حرام است، باشد،از پنج قسم اقسام طيب كه گذشتمحرام است بر مـ 246مسأله خـوردن حرمه،حرم يا

ك و طعامى كه در آن يكى از اقسام طيب است ه بيان شد،از هم چنين روغن مالى نمودن به چيزى كـه در آن يكـىو آن و هاست آن چنانچه خوردن، روغن مالى نمـودن بـهو از بـر او الزم كفـاره عمد باشد، يك گوسفند روى علم

اوو است، اگر از روى جهل يا نـسيان باشـد چيـزى بـرهكفـار در بقيه استعماالتى كه حرام استو واجب نيست، اگر اقـسام ديگـر طيـب را اسـتعمال كنـدو ثابت نيست،

چيزى بر او واجب نيست، ولى خوب است به مقدار پول .آن صدقه بدهد

ـ پوشيدن لباس دوخته براى مرد9دوخته حرم لباسمحرام است براى مردـ 247له مسأ

و نيز حرام است بر او پوشيدن پيراهن، زير جامه، بپوشد،و كـهى انسان داخـل آن گـرددها كه دست هر لباسى قباو مى گونه لباس را درع اين آنةهر لباسى كه دگم گويند،دو را ى هـا لبـاس ماننـد،خته نباشد ببندند، ولو اينكه اينها

Page 114: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 114

و و غيرذلك از حكم اول سه چيز استثناء شده بـه بافتنى:ننديش را بكها كه دگمه شرطى

ام بـدن را لباسى است كـه تمـ) تالشان(طليسانـ1و بافتنى يك دست است مى .پوشاند

وهميانـ2 به كه حاجى پول خود را در آن گذاشته.بندد كمر خود مى

پوشيدنشان، اين سه چيز دوخته هم باشندندكمربـ3.مانعى نداردميجاـ 248مسأله حرم لباس احرام را دگمـهز نيست

و نيگى هم داشته باشـد، جـا اگر كمى دوخت بزند يـستزكمـر را بـه زاراگونه كه بيان شد، مانعى ندارد ولى همان

و جا گره بزنند، وينيز وز است به وسيله سـوزن چـوب.امثال اينها بعضى را به بعضى متصل نمايند

ميجاـ 249مسأله اش را به سـينه حرم عمامهز نيستو اند كه به كمرش هم نبنـدد، جمعى از فقها فرموده ببندد

. جواز آن استولى اظهرجاپوـ 250مسأله زيشيدن لباس دوخته از براى زنان

زن( قفازين ولى پوشيدن،است ى عرب بـهها كه در سابقاى پوشيدند به اين نحو كه پارچـه جاى دستكش امروزه مى

Page 115: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

115$  ��6ن���ـ ١٠

و س را پر از پنبه نموده ى خـود هـا رما به دسـت براى رفع. بر زنان حرام است)پوشاندند مى

مـ 251مسأله حرم حرام اسـت پوشيدن لباسى كه برو كفاره گرچه در صورت اضطرار آن يك گوسفند است،

اسـت، بلـى كفـارهز است، ولى اظهر لـزوميپوشيدن جا و ــارهنــسيان بپوشــد چنانچــه از روى جهــل واجــب كف

و نمى لبـاس را فهميدن فورا شود، مگر آنكه بعد از توجه.بيرون نياورد

حرم چند صنف لباس كه هر كدامماگرـ 252أله مس كفـاره بر او حرام است، بپوشد بر هر صنفى يك گوسفند

.الزم است

ـ سرمه كشيدن10سـرمه سـياه محـرم حرام است از براىـ 253مسأله

و نيز حرام است سـرمه كشيدن ولو به قصد زينت نباشد،كشيدن به چيزى كه يكى از اقسام طيب كه گذشت در آن

و درنيز حرام است سرمه كشيدن به چيزهاى باشد، ديگرو اگـر بـه قـصد زينـت صورتى كه به قصد زينت باشـد

و در مواردى كه سرمه كشيدن حـرام نباشد حرام نيست،.ندارد كفارهاست

Page 116: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 116

نگاه كردن در آئينه- 11مـ 254مسأله آنگاه كردن ينـه حـرام اسـت، حرم در

آ نگـاه كـر،نگاه كننده مرد باشد يـا زن ينـه، بـراى دن درو چنانچه نگاه كـرد بنـابر احتيـاط غيـر زينت باشد يا نه،

و مـستحب كفارهفند گوس لزومى يك بر او ثابـت اسـت. اعاده نمايداست تلبيه راآ اما نگاه را كردن در اجسام ديگرى كه خاصـيت ينـه

دارد مانند آب صاف، يا سنگ صاف، يـا اجـسام صـيقلى.ديگر هيچ مانعى ندارد

و جوراب12 ـ پوشيدن موزهكه به معنى مـوزه اسـت(خفپوشيدنـ 255مسأله

و ساق داشته باشد كه از او به تعبير چكمه مـى چه شـود،و جوراب بـر مـرد حـرام اسـت) چه ساق نداشته باشد

و ى كـهيايـن دو از چيزهـا غيـر دوخته باشد يا ندوختـهتمـپش پـت وا را بپوشاند اگر دوخته باشـد حـراـام االم

.حرام نيستوـ 256مسأله بر زنان حرام نيـست پوشـيدن خـف.جوراب

Page 117: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

��مو ¦¥¤£ ¢وغـ ١٣ دن�د تواد i ا�� § g$117

جانعلينپوشيدنـ 257مسأله .ز استي براى مردانز اسـت پوشـيدنيدر حال ضرورت جاـ 258مسألهو ى جـورابها ولى بايد ساق،جوراب براى مردان خف

.ببرند رابنهرگاه كسى جوراب يا خفـ 259مسأله ابر بپوشد

. بر او ثابت استكفارهاحتياط غير لزومى يك گوسفند

و13 وـ دروغ گفتن مفاخرات دشنام دادناـ 260مسأله ميكى حرمات در حال احرام به نصز

و روايات و،آيه شريفه سه فسوق است اظهر آن است كه:نامند چيز را فسوق مى

.ـ دروغ گفتن1.ـ دشنام دادن2ن شخصى به ديگرى از جهـت نـسبـ افتخار نمود3

و م يا حسب حرمات اسـت نحو آنها، پس هر سه اينها ازوو در دروغ گفتن بعـضى مفاخرات در غير حال احـرام

مىيجا موارد . حرام است ولى در حال احرام مطلقا،شودزبنابر اظهر دروغ گفتن يا دشنام دادن يـاـ 261مسأله

يعنـى واجـب، نـداردرهكفاافتخار نمودن در حال احرام

Page 118: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 118

.نيست بلى مستحب است يك گاو قربانى كند

ـ مجادله نمودن14يكى از امورى كه حرام اسـت از بـراىـ 262مسأله

و مراد از آن اين است كه بـراى امـر محرم، مجادله استو ه يــك مرتبــه قــسم بخــورد بــخــالف واقــع، دروغــى امـر يـا آنكـه بـراىال واهللا يا بلـى واهللا كلمه خصوص

و راستى سه مرتبه به كلمه مخصوصه قسم بخورد واقعىو بـه نحـو ديگـر حـرامو قسم خوردن به كلمات ديگـر

.نيست از حرمت مجادله دو مورد استثناء شـدهـ 263مسأله

:است1م ى يـا حـرم بـراى اثبـات حقــ اينكه قسم خوردن

.برداشتن باطلى باشدجا2 مى كه مقصيـ در و حـرم فقـط اظهـارد محبـت

زحمـتال واهللا تعظيم شخصى باشد مانند اينكـه بگويـد.نكشيد در اين دو مورد مجادله حرام نيست

در صورتى كه جـدال كننـده در سـخنـ 264مسألهدو يكـي همـان نحـو كـه گذشـت به خود راستگو باشد

Page 119: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ن  ©¤£ـ ١٥ Kر �ªا 119$ ¬�ن»

و مرتبه قسم خوردن با صـيغه مخـصوصه حـرام نيـست. هم نداردكفارهدوو كفـاره مرتبه تجاوز كند يك گوسفند اگر قسم ازصورتى كـه جـدال دروغ هد شد، اما در او واجب خوا بر

و،باشد در مرتبـه دوم فقهـا در مرتبه اول يـك گوسـفندو) بعيد نيست دو گوسفند كافى باشد(يك گاو اند فرموده

ثابت است، بعيد نيست يك كفارهدر مرتبه سوم يك شتر.كندكفايت گاو، در مرتبه سوم

ـ كشتن جانوران بدن15محـرم را كشتن شپش در صـورتى كـهـ 265مسأله

و آ اذيت نكند، حرام است حـرام از بـدنننيز انـداختنجا، صورتى كه اذيت كنددرواست ز اسـتي هم قتل آن

.آنهم انداختنووو م اما پشه حـرم آزار ندهنـد كك در صورتى كه به

انداختن آنها از بدن هيچ احتياط در نكشتن آنهاست، ولى .اشكالى ندارد

كشتن شـپش يـا انـداختن آن در كفارهـ 266مسألهيـك كـف از دادن بنـابر احتيـاط،صورتى كه حرام است

Page 120: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 120

.طعام به شخص فقير است

ـ زينت نمودن16 حـرم حـرام اسـت، زينت نمـودن بـر مـ 267مسأله

ولى انگشتر دست كردن ولو به قصد زينـت باشـد حـرامو بـه قـصد آن باشـد، نيست، بلكه اگر بـراى اسـتحباب

.مستحب است پوشيدن زيور براى زنان در صورتى كـهـ 268مسأله

و براى زينت كردن براى مردان اال حرام باشد حرام است.نيست

م حنااستعمالـ 269مسأله و براى حـرم اعـم از زنهممرد حرام نيست ولو به قصد زينت باشد، بلكه مكروه

نيست مگر حنا بستن زن به قصد تزئين بـراى شـوهر در.اين صورت بخصوص مكروه است

اگـر زينـت محـسوب عينـك پوشيدنـ 270مسأله.ز نيست وگرنه اشكالى ندارديجاشود،

ى كـه حـراميهـا اظهـر، در زينـت بنابرـ 271مسألهنكفارهاست .تيس ثابت

Page 121: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�6نـ ١٧ �®v£ 121$ ¬�نA¯رو

ـ ماليدن روغن بر بدن17مبـ 272مسأله كـهيحرم حرام است ماليدن روغنـر

باشد بر بدن خود، مگر در صـورتى داراى بوى خوش مىو كه مى،معالجه ضرورت .نمايد آن را ايجاب

مو و در صورتى كه ايـن عمـل را حـرم از روى علـمر،عمد انجام داد داراى مشك يا عنبر يـا وغن چنانچه آن

الزمرهكفـا ورس يا عود يا زعفران باشـد يـك گوسـفند و كفارهچنانچه داراى يكى از آنها نباشد بنابر اظهر است،

.واجب نيست

ـ جدا نمودن مو از بدن18د مو را بر محرم حرام است از روى تعمـ 273مسأله

از سر يا بـدن خـود يـا ديگـرى اعـم از اينكـه او محـرمو ز اين حكم چند مورد اسـتثناءاباشد يا محل جدا نمايد

:شده است1م .حرم توليد شده باشدـ شپش زيادى در بدن ديگـرى كه بودن مو موجب درد سر يا بيمـارىآنـ2

بـه واسـطه گرمـى هـوا يـا گشته يا ناراحت است از مـو.ضرورت ديگرى ايجاب نمايد

Page 122: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 122

مو3 ويـ باعـث آزارى كه داخل پلك چـشم روئيـده.چشم گردد

ايـ موها4 زى كه هنگام غسل يا وضـوء بـدون قـصد.بدن جدا شود

مـو فرقى نيست در حرمت جدا كـردنـ 274مسألهكه به كندن مو باشد يـا بـه تراشـيدن، يـا بـه نـوره بين آن

و و يا با دست كشيدن .شانه كردن كشيدن،مـ 275مسأله حرم مـوى از بـدن خـود جـدا هرگاه

و مانند آن اعم از اينكه موى سر باشـد نمايد به تراشيدنو عم از اينكه خودش مباشر باشد يـا كـسىا يا موى بدن

و رضـايت او، د اسـت بـين آن مـرد كفـاره ديگر با توجه.هار چيزچ

.ـ يك گوسفند قربانى نمايد1.ـ سه روز روزه بگيرد2هر كدامــ دوازده مد از طعام به شش نفر مسكين3.بدهدـمد دو

و4 در بنابر احتياطـ ده مسكين را سير نمايد از طعام صورتى كه جدا شدن مو از روى ضرورت نباشـد اختيـار

.قربانى است بلكه اين احتياط ترك نشود

Page 123: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

123$ ¬�ن ازK±² K³دنا°�ـ ١٨

مـ 276مسأله حرم موى بـدن يـا سـر محـل يـا اگربر او واجب نيستكفارهحرم را جدا نمايدم .

اگـر كـسى، بر محرم ثابـت نيـست كفارهچنينهموو ااوتوجه ديگر بدون اذن و را جـدا موى سـر يـا بـدن

م نمايد مانند حرم در خواب باشـد كـسى سـر او را آنكه.بدون اذن قبلى او بتراشد

موى زير بغل،حرمدر خصوص كندن مـ 277مسأله، چنانچه موى زير هر دو بغل را بكنـد يـك توسط محرم

و واجب مى كفاره گوسفند چنانچه موى زيـر يـك شود،حكـم تراشـيدنو بغل را بكند سه مسكين اطعام نمايـد،

كشيدن يا كندن بعض از آن حكـم جـدا زير بغل يا نوره در،نمودن مو است از بدن يا سر .شد مسأله قبل بيان كه

وـ 278مسأله بـا اگر كـسى در حـال احـرام باشـددست كشيدن بر سر يا ريش خود موى آنهـا جـدا شـود

الزم كفـارهد يـك گوسـفند چنانچه موى زياد جـدا شـو نانچه كم باشد يك كف از طعام، يا سويق، يـاچو است،

كعك به مسكين صدقه بدهد، يا يك درهم كه يك مثقـال وشرعى نقره است .صدقه بدهد، خرما خريده

Page 124: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 124

ـ پوشاندن سر از براى مردان19حرم پوشانيدن حرام است از براى مرد مـ 279مسأله

و راها گوش سر حتى در حال خوابيدن، يا قسمتى از سروب وه پارچه ر احتيـاط نپوشـاند سـر را بـه بناب مانند آن،

آنهـا ماننـد سر بـه پوشاندن.ى كه متعارف نيستيچيزهاو و گل وو حنا كاغذ امثال آنها اگرچه بنـابر اظهـر زنبيل

.مانعى ندارد از حرمـت پوشـاندن سـر چنـد مـوردـ 280مـسأله:استثناء شده

. دستـ پوشاندن سر به بعضى از بدن مانند1.ـ بند خيك را به سر بگذارد2مى3 .بندندـ دستمالى كه به جهت دردسر.ـ پوشاندن سر در حال ضرورت4

ميجاـ 281مسأله راز است مرد حرم صـورت خـود.بپوشاند

حرم فرو رفـتن در حرام است از براى مـ 282مسألهو ولى آب ريختن به سر براى غسل يا براى شـست،آبي و جهتاشو نيز مـانعى نـدارد فـرو ديگر مانعى ندارد،

.آب از مايع ديگرى غير رفتن در زير

Page 125: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�از رو��µK´�نـ ٢٠ A125$ زنا

مـ 283مسأله حرم نسيانا سـر خـود را پوشـانيد اگرو بنـابر بـردارد واجب است به مجرد توجه آن را از سر ،

.احتياط وجوبى تلبيه بگويدو هرگـاه مـ 284مـسأله و حـرم از روى علـم عمـد

پوشـاندن بـه آن را پوشانيد به چيزى كـه اختيار سر خودو كفارهرام است،ح در پوشـاندن آن يك گوسفند اسـت،

. نيستكفارهز استيسر به نحوى كه جا

زن20 ـ پوشاندن رو از براىوـ 285مسأله حرام است از براى زن پوشيدن، نقابو مانند اينها در حـال احـرام، ولـى پوشـانيدن روى برقع

و ديگـرى مـانعى نـدارد، بلكـه مقتـضاى خود را بـه نحـ ند آن است كه گوشه چيزى را كه به سر دارد، مان،احتياطو و چادر پا غير آن تا محاذى بينى بياندازدينيچانه خود

بـو وه الزم نيست آن را چـوب يـا چيـز وسـيله دسـت.ديگرى دور از صورت نگه دارد

در صورتى كه زن روى خود را با نقابـ 286مسأله. واجب نيستكفارهيا برقع بپوشاند

Page 126: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 126

ـ سايه قرار دادن بر خود براى مردان21مـ 287مسأله راه حرم حرام است در حـال براى مرد

را،كه سواره باشدپيمودن به سوى مكه در صورتى خـودو پـرده در زير سايه چيزى كه روى سر اوست، قرار دهد

و و كجاوه و سقف ماشين ها در اين حكم نحو اين هواپيماــزى.مــشترك هــستند ــر ســايه چي بلكــه خــود را در زي

اگرچه آن چيز سايه انداز روى سر نباشد نيـز نگاه داشتن.حرام استميجاـ 288مسأله سز است باحرم در حال دسـت ير

.خود سايه بر خود بيندازدز است در حـال توقـف در بـين راهيجاـ 289مسأله

و از زير سايه رفتن اعم و سقف خانه و خيمه غير ذلـك،و نيز و در رفت بـه ماننـد آن سـايه انـداختن آمد به چتر.ز استيجا خود

مختـصر تـوقفى در بـين،اگـر مركـبـ 290مـسأله ولى اگر،ز نيست زير سقف آن رفتنيجا،پيمودن نمود راه

طوالنى شود جواز رفتن زير سايه بعيد نيست ولى توقف.مراعات شود احتياط

وـ 291مــسأله اطفــال ســايه انــداختن بــراى زنــان.استزيجا

Page 127: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ر ��¶ـ ٢١ Dا eدن ��KدAاد Aنا ا�د %$127

ز است سايه انداختنيبراى مردان نيز جاـ 292مسألهبه خود در صورت ضرورت، مانند آنكه گرما يا سـرما او

.را اذيت بنمايد يا تحملش مشكل باشد بـان رفـتن فرقـى زير سـايه،در حرمتـ 293مسأله

و و نيست بين روز ر شب و بين در وز آفتابى روز ابـرى،ان داز رفتن در حـال راه پيمـودن در جميع صور زير سايه

.سواره باشد، حرام استكهصورتى اگر نذر نمايد احـرام قبـل از ميقـات راـ 294مسأله

كه نـذر كنـد احـرام از فرودگـاه هواپيمـا از شـهر مثل آنو راه رفتن به مكه منحصر باشد بـه سـوار شـدن خودشو هواپيم او،شـود برداشـت سقف آن را هـم نمـىا نـذرو و منعقد و بايد احرام بسته زير سايه سوار هواپيما شود

چــون در حــال اضــطرار اســت، ســقف آن قــرار گــرفتنو مانعى هم ندارد يك. نيست حرام كفـاره گوسـفند فقط

.آن استدر حكمى كه نسبت به آفتاب گفته شدـ 295مسأله

م،تباران نيز جارى اس حـرم يعنى حرام است براى مـرد؛كه خود را به وسيله چتر يـا ماننـد آن از بـاران بپوشـاند

.واسطه دست مانعى ندارد ولى به

Page 128: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 128

ن يك گوسفندگرفتسايه قراردر كفارهـ 296مسألهو و است اين حكم در صورت ضرورت نيز جارى است

صورتى كه اين عمل تكرار شود بيش از يك گوسـفند درشود، بلى چنانچـه در احـرام حـج هـم يـك نمىجبوا

هـم يـك مرتبه يا چندمرتبـه زيـر سـايه بـرود بـراى آن همان نحو كـه بـراى زيـر به است واجب كفارهگوسفند

.گوسفند ثابت است سايه رفتن در احرام عمره يك

ـ ناخن گرفتن22 يـا ها يـا يـك نـاخن گرفتن تمام ناخنـ 297مسأله

حرم حرام است، اعم از اينكه با مقراض بعضى از آن بر م گرفته شود يا با دندان يا با غير اين دو، مگر آنكه بودن آن

و اذيت باشد كه در اين صورت گرفتن ناخن موجب آزار.ز استيجا

حرم يك ناخن يا بعـضى از آن را اگر مـ 298مسألهيك يا و پا يك ناخن را در چند مرتبه بگيرد اعم از دست

و اين حكم جارى اسـت در كفارهطعام بايد مد از بدهدمداه تمام ناخن تا به ده برسد، يعنى بر هر يك ناخن يك

و اگر مجموع ناخن دو از طعام داده شود هاى دو دست يا

Page 129: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

£ـ ٢٢ �·£ i¤¸ ¹$129

و كفارهپا گرفته شود يك گوسفند نيـز بايد قربـانى كنـدو مجموع نـاخن چنانچه دو پـا در يـك هـاى دو دسـت

در،يك گوسفند كافى استدمجلس گرفته شو ولى اگـر.گوسفند الزم است دو مجلس باشد دو

و پـنج نـاخن از از اگر پنج ناخنـ 299مسأله دستاز،شـود نمـى واجب پا گرفته شود گوسفند بلكـه ده مـد

. آن استكفارهطعام، كـسى كـه يـك انگـشت زيـادى داردـ 300مسأله

و چنانچه ناخن يكى باقى بمانـد هاى ده انگشت را بگيردو اگر كـسى يـك ده مد طعام بدهد، گوسفند الزم نيست

هـاى نـه انگـشت را كـه بگيـرد كـم دارد نـاخن انگشت.شودميگوسفند الزم

اگـر كفـاره در ثبـوت گوسـفند بـراىـ 301مـسألهكهى نيست بين اين فرقهاى تمام دست يا پا را بگيرد ناخن

ف هر ناخن كه مى نهگيرد يك مد طعام به .قير بدهد يااگر كـسى از روى جهـل يـا نـسيان يـاـ 302مسأله

و يا اكراه ناخن بگيرد بـر او نيـست، بلـى كفـاره اضطرارم چنانچــه حــرم ايــن مــسأله را از ديگــرى كــه بــه نظــر

وا صالحيت بر فتـو او دادن دارد بپرسـد آن كـس كـه از

Page 130: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 130

واجـواز گـرفتن نـاخن فتـو اسـت بـه شده پرسيده دادهو روى جهلازئلشخص سا به غيـر اختيـار ناخن بگيرديكابيايد فتوخون هم . بايد بدهدكفارهگوسفند دهنده

ـ سالح برداشتن23وـ 303مسأله و برداشتن سالح مانند شمـشير نيـزهو شـود غير اين امور كه به آنها سالح گفته مـى هفت تير

م و بر ست اند كه فرقى نيـ جماعتى گفته حرم حرام است، قدر كه صدق همين،اينكه سالح بر تن باشد يا نباشد بيناظهـر ولـى بنـابر،سـالح بـا او اسـت حـرام اسـت كند

م پـس اگـر،حرم بودن حرام است خصوص سالح بر تنم پيمايد هفـت تيـر همـراه حرم با او راه مى در ماشينى كه. مانعى نداردبردارد ظاهرا

م حرمت برداشتن سـالح ازـ 304مسأله حـرم بـراىو عـدم خـوف اسـت پـس، مخصوص بـه حـال اختيـار

و جا چنانچه مضطر باشد ز استياز حمله دشمن خائف،.بردارد سالح

و نداردكفارهبنابر اظهر سالح برداشتنـ 305مسألهم آن كفـاره حرم احتياط كنـد يـك گوسـفند اگر بخواهد

.است

Page 131: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

131$ ¬�ن از�Kن &وردن �nºون

بيرون آوردن خون از بدنآـ 306مسأله وردن خون از بـدن بنـابر اظهـر بيرون

و،حرام نيست، بلى مكروه است فـصد چه بـا حجامـتو و باشد يا با مسواك كردن خراشيدن بدن يـا غيـر آنهـا

و هم كفاره ج نمودن خون دمبل با فـشار دادن خار ندارد،.هم ندارد آن كراهتوـ 307مسأله هـم كفـاره كندن دندان حرام نيـست

ب .يايدندارد ولو خون هم

و گياه حرم كندن درختو كندن درخت يا گياه حرم حرام استـ 308مسأله

حرم ندارد، بلكه بـر محـل نيـز اين حكم اختصاصى به م و فرقـى نيـست در حرمـت كنـدن بـين تنـه حرام است

و آ درخت و ميوه ن كما اينكـه فرقـى نيـست بـين شاخهو و كندن .غير ذلك، ميزان، جدا شدن است بريدن

و اگر مـ 309ه مسأل حرم يا كس ديگر معصيت كـردرا و،بريد درخت تـصرف در آنچـه بريـده انتفاع بـه آن

.مانعى ندارد شده،ــسأله وـ 310م ــرم ــل آن در ح ــه اص ــى ك درخت

Page 132: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 132

آنها شاخه يش خارج حرم يا اينكه به عكس باشد حكـم.حكم درختى است كه تمام آن در حرم باشد

گـ 311مسأله و از حرمت كنـدن درخـت چنـد يـاه:مورد استثناء شده است

و1 محلـى كـه بـراى سـكونتـ درختى كه در منزلاختيار كرده است برويد چه آنكه ملك او باشد يـا منـافع

و آن ملك بـودن درخـت بـر صـاحب متعلق به او باشد،منزل معتبر نيست، بلكه اگر درخت مال كـس ديگـر هـم

.حكم جارى است باشد اينوـ درخت ميو2 .درخت خرماه كه گياه معروفى است كه آهنگر عوض هيزمـ اذخر3مىزو .سوزاند غال او را

و4 ازـ شاخه برگـى كـه در منـزل مـسكونى انـسان.درخت خارج آمده باشد

امـا كنـدن،ـ هر علفى كه براى خوراك شتر باشـد5 ولـى،ز نيـستيعلف براى حيـوان ديگـر غيـر شـتر جـا

ر مى ازا در آنجا رها نمـود تـا ايـن توان خود حيوان كـه. بخوردها علفو6 گياهى كه خـود انـسان او را كاشـتهـ هر درخت

Page 133: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

i )¹ا �s «ا >y¼ K½ �B��ر]³ 133$¿�دh_¾��ا

م باشـد يـا در ملـك لك خـود كاشـته باشد چه آنكه در.صاحب ديگرى يا در زمين بى

ــسأله ــارهـ 312م ــك كف ــزرگ ي ــدن درخــت ب كنو ــاره گــاو وكف كنــدن درخــت كوچــك يــك گوســفندو هـا از درخـت كندن بعـضى كفاره در قيمـت آن اسـت

.نيست كفارهكندن گياه

شدكفارهاگر اسبابى كه موجب است متعدد اسـت، كفـارهى كه موجـبياگر چيزهاـ 313مسأله

م :حرم صادر شد در آن چند صورت استچند مرتبه ازــدام1 ــر ك ــد عمــل ه ــا چن ــارهـ آن دو عمــل ي كف

ورهكفـا ماننـد آنكـه،مخصوصى داشته باشد يكـى گـاوديگرى گوسفند باشد در اين صورت آن دو يا چند كفاره. همه ثابت استكفارهاز،شان يكى باشدكفارهـ آن دو عمل2 اعم از اينكـه

ولـى بعـد از ارتكـاب،جنس واحد باشند يا از دو جنس داده است، در اين صورت براى عمل دوم كفارهعمل اول.دهدبكفارهنيز بايد

و كفاره،ـ آن دو عمل يا چند عمل3 شان يكى باشـد

Page 134: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 134

نـداده اسـت در ايـن كفـاره بعد از ارتكـاب هـيچ كـدام بيشتر واجب نيست مگر در كفارهصورت بنابر اظهر يك

:چند موردكهي صيد خطا كفاره: اول ر صيد مكـرر با تكركفارهى

.شودمى پوشيدن لباس دوخته براى مردان كه اگـر چنـد:دوم

همـان شـود واجـب مـى كفـاره صنف لباس بپوشد چنـد.كه گذشت طورى

و: سوم حج سايه قرار دادن در احرام عمره در احرام. مخصوصى دارد همان نحو كه گذشتكفارهكه هر كدام

و ناسى حكم جاهلمـ 314مسأله ا هرگاه ز روى جهـل يـا نـسيان حـرم

مييكى از چيزها آنوحرم الزم استى كه تركش بر فعل شـود واجب نمـى كفارهشود، انجام دهد مى كفارهموجب

:مگر در دو موردـ اينكه در عمره تمتع بعـضى از سـعى را فرامـوش1و به خيال آنكه پس از تقـصير محـل شـده بـا زنـى كند.نمايد نزديكى

Page 135: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ÀÁ1  �ªÃو( �Ä$135

در ايـن دو مـورد اظهـر،هـا را بگيـردـ آنكه ناخن2كـبه است كفارهثبوت و همان نحو هـمه خواهـد آمـد،وو ثابت نيست كفارهچنين يـا اگـر در حـال ضـرورت

را انجام دهد مگر در مـواردى كـه اكراه يكى از آن كارها. بيان شده استدر ذيل آن تروك بخصوص

جاى كشتن كفارات احراماى كـه كفارهاند جماعتى از فقها فرمودهـ 315مسأله

ا حرام عمره باشد به جهت صيد واجب شده است اگر درو اگـر در احـرام حـج جاى كشتن آن مكه مكرمه اسـت

كه تقديم ولى ظاهر آن است،باشد جاى كشتن منى است .ز استيذبح در همان محل صيد جا

كفاراتى كه بـه جهـت غيـر از صـيد ازـ 316مسألهگ چه آن سبب در احرام، چنان شود ذشته واجب مى اسباب

ز است كه تأخير بياندازديحج باشد اظهر اين است كه جادر،تا برگشتن به شهر خود اگرچـه افـضل آن اسـت كـه

.منى بكشد مخير است بين،چنانچه در احرام عمره مفرده باشدو

.كشتن در مكه يا كشتن در منىچنانچه در عمره تمتع باشد بنابر احتياط يا در مكـهو

Page 136: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 136

و يا و در منى ذبح شود چنانچـه ذبح در منى افضل استجا ذبح نمايـد ندازد تا برگشتن به شهر خود همان بيا تأخير

.مجزى استكـه كفارات ديگـر غيـر از ذبـح چـه آنـ 317مسأله

ر اسـت جنايت در احرام حج باشد يا در احرام عمره مخيومكلـ وف در مــصرف بــين مكــه ه الزم نيــست بــ منــى

و خصوص بـ اهـل آنجـا داده شـود ه شـرط نيـست كـهمى،بدهد شيعهيخصوص فقرا غيـريتواند به فقرا بلكه.شيعه هم بدهد

بعــضى امــور اســت،كفــاره كــهةروزـ 318مــسألهتــوان تــأخير انــداخت تــاىـمــو داردـعينى نـــجــاى مــ

.خود برگشتن به شهر

و آن طواف احكامو چند واجب دوم از واجبات عمره تمتع طواف است

ت طواف معتبر استشرط در صح:

حداشتراط طواف به هثيطهارتاول طهارت از حدث در صورتى كـه طـواف واجـب

Page 137: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�اط ف ÆÇا Kا ÉOرت�ÊË�ÌÍÎG$137

پس شخص محدث اعم از اينكه حـدث او اصـغر،باشدتواند طواف واجب را بـدون وضـوء يـا باشد يا اكبر نمى

ب .جا آورده غسلفرقى نيست در طواف واجب بـين طـواف حـج يـاو

و بين حج يا عمره واجب يا مـستحب بلكـه طواف عمره.بودن خود طواف استميزان واجب

ف از روى عمد يا جهل يا نسيان در صورتى كه مكلواو،طواف واجب را بـدون طهـارت بـه جـا آورد طـواف

و باطل ب بنابر اظهر طهارت اما طواف مستح خواهد بود،.ت آن نيست صحشرط

اگر شخص محدث از وضـو يـا غـسلـ 319مسأله يعنـى اگـرع است وسي چنانچه وقت،ن نداشته باشد تمك

گذرد وقت طواف نمى،ن از آن پيدا شود صبر كند تا تمكو پس از تمكو صبر نموده بايد ن وضو يـا غـسل نمايـد

و و طواف را به جا آورد تـا آخـر اگر وقت ضـيق اسـتكنـد بايـد پيدا نمـى از وضو يا غسلن تمك،وقت طواف

و را تيمم نموده م هـم اگـر از تـيموجـا آوردهب طوافوكتم ن باشد به جاى خود نائـب مأيوس از تمكن ندارد

و ،فــرض نمــودن احــوط آن اســت كــه بــا بگيــرد

Page 138: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 138

طهارت طـواف را مانع از دخول مسجدالحرام خود نيز بى.جا آوردهب

اگر شك در طهارت بنمايد چنانچه پسـ 320مسألهو از فارغ شدن از طواف باشد چيزى بر او واجب نيـست

و وم به صح طواف محك چنانچه در اثناء طـوافت است،از آن شك نمايد اگر حالت سابقه او طهارت باشد قبل ياشك در صدور حدث نموده اسـت بنـا را بـر طهـارتو

و و بگذارد اگر حالت سابقه آن حدث طواف را تمام كند.است تحصيل طهارت بنمايد بوده واجبمـ 321مسأله حرم در اثناء طواف محدث شد در اگر

:آن چند صورت استـ آنكه پيش از گذشتن نصف از طواف محدث شود1

و باطــل در ايـن صــورت طــواف او از اســت بايــد پــس.از سر بگيرد طهارت طواف را

آن2 وـ بدون اختيار كه حدث بعد از دور چهارم بودهو از او سرزده باشد در اين صورت طواف را قطع نمـوده

ب طوافةاز طهارت باقى ماند بعد او،جا آورده را طواف.صحيح است

آن3 وـ اختيـارى كه حدث بعد از دور چهـارم بـوده

Page 139: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�اط ف ÆÇا Kا ÉOرت�ÊË�ÌÍÎG$139

و قبل از تمـام شـدن باشد يا آن كه بعد از گذشتن نصفرت بنابر احتيـاط دور چهارم باشد در اين صورت دو صو

و طهارتپس از دوبـاره باقى مانده از طواف را بجا آوردو در ايـن احتيـاط كفايـت از سر طواف را اعـاده نمايـد،

از مى طهارت يك طواف كامـل يعنـى هفـت كند كه پسدور بجا بياورد به قصد ما فى الذمه اعم از آنكـه واجـب

و زيـادى لغـو خصوص آن مقدارى است كه باقى مانـده.واجب است است يا آنكه همه آن هفت دور

ــسأله ــالـ 322م ــع در ح ــره تمت ــر زن در عم اگبعـد از آن حـائض شـود در آن احرام حـائض بـوده يـا

:است چند صورتو1 به جا آوردن اعمال عمـرهـ آنكه از براى طهارت وقت وسعت داشته باشد به اين نحـو كـه اگـر،طوافو

و و غسل نمايـد مـى صبر كند تا پاك شده توانـد طـوافو وقوف به عرفات را قبل از غـروب نماز آن را بجا آورد

يد در اين صورت بايد صـبر روز نهم ذى الحجه درك نما و .كردن طواف را بجا آوردغسل كند پس از پاك شدن

و2 وقت،به جا آوردن طوافـ آنكه از براى طهارتو اگر صـبر كنـد كـه پـس از غـسل وسعت نداشته باشد

Page 140: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 140

طواف كند وقوف به عرفات را قبـل از غـروب روز نهـمافر ذى الحجه درك نمى اد نمايد در اين صورت حج او به

و پس از حج در صورت تمك مبدل مى ن عمره مفرده شود.بر او الزم است

ــ3 درةـ عارض ــد ــواف رخ ده ــاء ط ــيض در اثن حصورت چنانچه عارضه بعد از تمام شدن دور چهـارم اين

بقيـه،بوده باشد مقـدارى كـه بجـا آورده صـحيح اسـت ب مناسك عمره وه را و پس از پاك شدن غـسل جا آورد،

.را بجا آورد طوافكردن بقيه وو چنانچه قبل از گذشتن نصف باشد طوافش باطـل

حكم او در اين فرض حكم زنى است كه قبـل از طـوافو و حائض شود، از چنانچه بعد از گذشـتن نـصف قبـل

و مراعـات تمام شدن دور چهارم باشد بايد احتياط نمايد.حكم در دو مورد گذشته را بنمايد هر دوآنـ عارضه حيض4 و بعـد از نمـاز قبـل از طـواف

و پـس از باشد در اين صورت طـواف او صـحيح اسـتبطها .جا آوردرت بايد دو ركعت نماز طواف را

زن مستحاضه اگر بخواهد طـواف كنـدـ 323مسألهو و بايد تمام افعالى كه براى نماز خواندن از وضو غـسل

Page 141: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�اط ف ÆÇا Kا ÉOرت�ÊËاز Ï ÑÒ $141

وبرا غيرذلك براى او واجب اسـت آن جـا آورد بعـد ازو تواند مى و وضو طواف كند غـسل خاصـى مخصوصى

.براى طواف الزم نيست

بثاشتراط طواف به طهارت از خط صــحت طــواف آن اســت كــهي از شــراشــرط دوم

و پـاك،لبـاس بنـابر احتيـاط لزومـى درحال طواف بدن، پس طواف با نجاست بدن يا لباس باطل است بنابر باشد

و كيها بنابر احوط نجاست احتياط ه در نماز از آنها عفوىو و شده است مانند خـون كمتـر از درهـم خـون قـروح

ن .يستجروح در طواف معفودر صورتى كه نجس بودن بدن يا لباسـ 324مسأله

و ،پس از طواف عالم شـود خود را در حال طواف نداندو و طواف او صحيح است اگـر حاجتى به اعـاده نيـست

.انده شود، صحيح استنماز طواف نيز در اين حالت خوراف نجاست بدن يا لباس خوداگر مكلـ 325مسألهو طو نداند كـه اف علم به نجاست پيدا كند يـا اين در اثناء

بنـابر اظهـر،نجاست در اثناء طواف بـر او عـارض شـود و بـ طواف را قطع نموده ه پس از طهارت بقيه طـواف را

Page 142: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 142

و و جا بياورد ياط كند چنانچه احت طواف او صحيح است.به اعاده طواف به قصد اتمام يا تمام بهتر است

ف از روى فراموشى در صورتى كه مكلـ 326مسألهو بـ طواف وه نماز آن را با بدن يا لباس نجس جـا آورد

را،پس از طواف متذكر شد بنابر احتيـاط لزومـى طـواف. اعاده آن واجب است،اعاده نمايد، اما نماز طواف

ب ه ستر عورتاشتراط طوافسـياز شرا شرط سوم تر عـورتط صـحت طـواف،

و،است در ساتر معتبـر پس طواف بدون آن باطل است، است كه غصبى نباشد، بلكـه معتبـر اسـت هرچـه را كـه شخص در حال طواف پوشيده يا حمل نموده مباح باشد،

طى كه در لباس مصلى معتبر است، در طوافيساير شراوب .همان نحو كه گذشتبه ود نيز معتبر خواهد

اعتبار ختان در طوافط نسبت بـه مـرد ختنـه نمـودنياز شرا شرط چهارم

و اظهر ايـن،است پس طواف مرد ختنه نشده باطل استاست كه اين شرط در صبى مميز نيز در صورتى كه خـود

و اما در صورتى كه طفل مميز احرام را ببندد جارى است

Page 143: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�sر ف¢���ن ÓÔا Kا É$143

ا ثبوت اين،و را احرام بسته باشد نباشد يا آنكه ولى طفل.شرط معلوم نيست اگرچه احوط است

فرمـوده انـد كـه صـبىءبعضى از فقهاـ 327 مسألهرا بـدون ختنـه نساء مميز كه خود احرام بسته اگر طواف

و،به جا آورد پس از بلوغ زن بر او حـرام طواف او باطل پس در اين صورت الزم است پـس از ختنـه،خواهد شد

و تمك دن در صورت نمو در ن، طواف نساء را اعاده نمايدجاصورت عدم تمك .ز است نائب بگيردين

؛ اين فرمايش در نظر حقير خـالى از اشـكال نيـستوزيرا كسى كه طواف نساء را بدون ختنه انجام دهد، قهـراطواف زيارت را كه قبل از آن است، نيز بدون ختنه انجام

و داده پس آن طواف هـم باطـ حكـم او در ايـنل اسـتطواف زيارت را ترك كـرده كه صورت حكم كسى است

بـا خواهد آمد كه حكم او اين است كه اگر عمداو. باشداو،علم به حكم يا جهل به آن طواف را تـرك كنـد حـج

و و باطل با بطالن حج دليلى نـداريم بـر بايد اعاده نمايدشدبراين زن بر او حرا بنا،باقى بودن احرام بلى.م نخواهد

ب از،باشدجا آوردهه اگر نسيانا طواف بدون ختنه چنانچهتواند نائب بگيـرد بـراى طـواف مي مكه كوچ كرده است

Page 144: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 144

و و زيارت او طواف نساء قبـل از طـواف نائـب، زن بـر.حالل نيست

اشتراط طواف به قصد قربتاسـواف نيـط شرط پنجم وـت به ايـن نحـو نيـتت

ب مى راى امتثال فرمان الهى طـوافى كـه بـراى مـن كند كهو واجب است به جا مى الزم نيست در ذهـن خـود آورم،

هفت دور بياورد كه طواف عبارت است از دور خانه خدا و گردش كردن ت تـا آخـر طـواف بـاقى الزم اسـت نيـ،

بـپس،باشد جـا آورد،ه اگر طواف را بدون قصد قربـتشته باشد، طوافش باطـل يا آنكه در وسط قصد قربت ندا

.خواهد بود

واجبات طواف چند چيز استراةكه هفت شوط يعنى هفـت دور خانــ اين1 كعبـه

و طواف كند، وكمتر از هفت دور كفايت نمى حكـم كند،.زياد نمودن خواهد آمد

جا،ـ آنكه هفت دور پياپى باشد2 ز نيست فصلي پسو بنابر احتياط لزومى قطع طـ واف فريـضه طويل بين آنها

Page 145: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�sت فاtو Kا É��ÕÖn× B 145$�ا

.ز نيستيبدون حاجت دينى يا دنيوى جاز اسـت قطـعيبلى در صورتى كه حـاجتى باشـد جـا

و اما طواف مستحب پس قطع او بدون حاجت نيز طواف.ز استيجا

از3 و بنابر اظهر حجراالسودـ آنكه ابتدا طواف باشد يـا آخـر حجراالسودكند ابتدا طواف از وسط كفايت مى

و .باشد زم نيست از اول حجرال جزء او باشد طوافينيز الزم نيست كه اول جزء از بدن در ابتداو

بر،محاذى اول جزء حجر باشد به قسمى كه تمام بدن اوو،تمام حجر بگذرد ولى احوط رعايت هر دو امر اسـت

يد كـافىف بخواهد عمل به احتياط نما كه مكل در صورتىط است اندكى واف را چنـين قبل از رسيدن به حجر نيت

كند كه ابتدا طواف از جـزء واقعـى محـاذى حجـر بـوده ويوانتها مقـدار زيـادى آن به همان موضع محاذى باشد

ه باشداز باب مقدمه علمي.و4 ـ اينكه هـر دورى بـه حجراالسـود خـتم بنمايـد

كنـد در آنكـه خـتم كنـد طـواف را بـه همـان كفايت مى پس اگر از اول،تموضعى كه ابتدا از آن موضع نموده اس

كرده است الزم نيست به آخر حجر ختم نمايد حجر ابتدا

Page 146: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 146

.بلكه اگر به اول ختم كند مجزى استف بخواهد احتياط كنـد چنـين در اينجا نيز اگر مكلو

و قصد مى كند كه آخر هر دور اول دور بعـد از آن باشـدو مقدار زيادى بـه قـصد در دور هفتم قدرى زيادتر برود

ع .ه باشدلميمقدمهـ بايد طواف كننده خانه را در جميع حاالت طواف5

و تى كه در در صور در طرف دست چپ خود قرار دهد،بعضى از اجزاء طواف روى خـود را بـه كعبـه نمايـد يـا

آن بنمايد ولو به غير اختيار باشد اعاده آن جـزء پشت به صـدق عرفـى،ق اين مطلـبو ميزان در تحق الزم است، و است پس مختصر انحراف به طرف راست مضر نيست،

آن بطال فرقى نيست در كهن طواف به غير اين طريق، مثلخانه در طرف راست قرار گيرد، بين آنكه، عالم باشد، يـا

در جميع صور بايد طواف را اعاده نمايد، جاهل، يا ناسى ب كهو جـرح طواف كننده پـيش از رسـيدن بـه هتر است

را قدرى به طرف چـپ كـج كنـد تـا بدن خود اسماعيلو چنين پيشهم اينكه شانه چپ او از كعبه خارج نشود،

بدن خود را به طرف راسـت،از رسيدن به در ديگر حجر و .اين دقت را در دو ركن ديگر نيز اعمال كند كج كند

Page 147: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�sت فاtو Kا É��ÕÖn× B 147$�ا

ـ آنكه حجـر حـضرت اسـماعيل را داخـل مطـاف6د بـه نحـوى نمايد به اين معنى كه از پشت حجر دور بزن

و خانه طواف نمايد، پس اگـر طـورى طـواف كه دور اوو آن بيـرون از مطـاف قـرار كرد كه دور آن گردش نكرد

از،گرفت يـا آنكـه از وسـط آن گذشـت يعنـى از يكـىو از در ديگر خـارج شـود طـواف او درهاى حجر داخل

،چــه در يكــى از دورهــا چنــين كنــد باطــل اســت، چنانو الزم نيـست بقيـهىخصوص همان دور باطـل مـ شـود

. را اعاده نمايددورهاى طوافآن7 و از صـفه كه طواف كننـ ده بايـد از خانـه كعبـه

و ناميـده شـاذروان كوچكى كه در اطـراف خانـه اسـت.شود، خارج باشد مى

مشهور بين فقهاء اين است كـه طـوافـ 328مسألههـةخانو)ع(بايد بين مقام ابراهيم ر خدا باشـد يعنـى از

و آن طرف ايـن مـسافت در نظـر گرفتـه شـود، مـسافتو وشش بيست و نظـر بـه ذراع نيم تقدير شـده اسـت،

م جر اسماعيلحاينكه بيست نيز خودوطاف است داخلو ذراع است، پس در طـرف نـيم آن بـيش از شـش ذراع

نبايد دور شد، ولكن ظاهر اين است كه طواف در دورتـر

Page 148: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 148

و(از اين مسافت ذ بيست و شـش نيـز كـافى)نـيم راع خصوصا براى كسانى كه در ايـن مـسافت نتواننـد.باشد

وت بر آنها مشق،طواف كنند يا طواف در آن داشته باشـدو و اولى استتمك مراعات احتياط با قدرت .ن بهتر

ى از مطاف به خارج يا داخلتعد از محـل طـواف اگر شخصى در اثنـاءـ 329مسأله

و داخـل كعبـه شـد، چنانچـه قبـل از طواف خارج شدهمى،تجاوز و نصف باشد طواف او باطل الزم اسـت شـود

و آن را اعاده چنانچه بعد از اتمام دور چهارم باشد نمايد،و از همان ب برگشته وه جا كه مطاف خارج شده جا آوردو اعاده الزم نيست و، از چنانچه بعد از تجاوز نصف قبل

بن اتمام طـواف اول را تمـام،ابر احتيـاط دور چهارم باشدو پس آن كرده آن را اعاده نمايد، ودر احتيـاط مزبـور،ازو كفايت مى كند يك طواف كامل به قصد، اعـم از اتمـام

ب و معلـوم باشـد ايـن تفـصيل در طـوافه تمام جا آوردو اما در صور اتمام فريضه است، طواف مستحب در تمام

و .الزم نيستاعاده كافى است شاذرواناگر شخصى در حال طواف بهـ 330مسأله

Page 149: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

��¾ Øف از�� Oرج�Ú ی� 149$اÜد

و را راه رود آن مقدار از طواف محسوب نيست آن جـزءو اعاده الزم نيست و طواف را تمام كند .اعاده نموده

جرحاگر شخصى در حال طواف داخلـ 331مسألهشود دورى كـه دخـول در آن دور بـوده باطـل اسماعيل

و مى ورالزم اسـت آن دور شـود بنـا بـرا اعـاده نمايـدبر ديوار حجـر در حكـم اثناء طواف باال رفتن در احتياط

.داخل شدن در حجر استاگر شخصى بدون عذر در حال طـوافـ 332مسأله

و از جهـت طـول مـدت مـواالت از مطاف خارج شـودعرفيه فوت شود، چنانچـه قبـل از تجـاوز نـصف باشـد

و طواف او را باطل است و الزم اسـت آن اعـاده نمايـد،چنانچه خروج از مطاف بعد از اتمـام دور چهـارم باشـد

و،پس از مراجعت اعـاده الزم طواف اول را تمام نمـودهو و نيست، قبل از اتمام دور چنانچه بعد از تجاوز نصف

را،چهارم باشد بنابر احتياط پس از مراجعت طـواف اولو و تمام نموده مـذكور در احتيـاط اعاده طـواف بنمايـد

و كافى است يك طواف كامل به تمـام قصد اعم از اتمام اگـر خـروج از مطـاف بـه مقـدارى باشـدو. جا آوردهب

كه فوت مواالت نشود يا آنكه طـواف، طـواف مـستحبى

Page 150: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 150

و باشد در جم اعـاده، يع صور طواف اول را تمـام نمـوده.ه نيستبمأمور

اگر از شخصى در اثنـاء طـواف حـدثـ 333مسألهز است از مطـاف بـراى تجديـد طهـارتيجا،ر شود صاد

و خارج شده اگر زن در حال طواف حائض شود واجب،و از مسجدالحرام خـارج است فورا طواف را قطع نمودهو در شود طـواف گفتـه شـد مسأله سابقه در تفصيلى كه

از( اتمام دور چهارم باشد واجب است اتمـام كه اگر بعدو اگـرو اگر قبل از تجاوز نصف باشد واجب است اعاده

و قبل از اتمام دور چهارم باشد بنابر بعد از تجاوز نصفو،احتياط و اعـاده چنانچـه طـواف جمع كند بين اتمـام

در طـواف ايـن) مستحب باشد در جميع صور اتمام كند .اشخاص جارى است

اى ماننـد درد اگر در اثناء طواف عارضهـ 334مسألهوس بهر ازلفمكدرد شكم اتمام طواف مـانع رخ داد كه

شد تفصيلى كه در دو مسأله قبل بيان شد در طواف ايـن.شخص جارى است

حاجـتز است طواف كننده از براىيجاـ 335مسألهخود يا حاجت برادر دينى يا به جهت عيادت مـريض از

Page 151: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف �ÝÞßن �6SÀÁ1ن Kا É$151

و بعد از مراجعت اگر طواف مـستحبى،مطاف بيرون رودمام دور چهارم است طواف اول را است يا آنكه بعد از ات

و تمام قبـل از تجـاوزواگر طواف واجبـى اسـت نمايدو،نصف است اگر بعـد از تجـاوز طواف را از سر بگيرد

و پـس از رجـوع،قبل از اتمام دور چهـارم اسـت نصفو پس از آن اعاده نمايد .بنابر احتياط طواف اول را اتمام

وقـت نمـازواگر مشغول طواف استـ 336مسألهويداخل شود جا وز است قطع طواف نمايد نماز بخواند

و پس از تمام شدن نماز همان طواف اول را تمـام نمايـدــر ــا كمت ــواف ي ــك دور از ط ــو ي ــست ول ــاده الزم ني اع

.به جا آورده باشدازز است خروج از مطاف به جهتيجاـ 337مسألهو بين بردن از نجاست از لباس يا از بدن ، مراجعـت پـس

و اعاده الزم نيست .طواف اول را اتمام نموده

بيان حكم نقصان طوافاگر شخصى عمدا طواف را تمام نكـردـ 338مسأله

بو آ كمتر از هفت دور بلـى،طواف او باطل است ورد جاو مواالت عرفيه هـم بـاقى چنانچه از مطاف خارج نشده

Page 152: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 152

ويجا،باشد حكـمز است كـه آن طـواف را تمـام نمايـدو شد خروج از مطاف بدون عذر .با عذر بيان

اگر شخصى سهوا طواف خود را كمتـرـ 339مسأله:از هفت دور به جا آورد در آن چند صورت است

و1 از مطاف خـارج نـشدهـ اينكه مواالت باقى باشدا و طـواف ين صورت آنچه باقى باشد در مانده، بجا آورد

.او صحيح استنشود مگر بعد از شروع در سعى بـينـ آنكه متذكر2

و ا،مروه صفا ب در جـا ين صورت نيز آنچـه بـاقى مانـده،و و آورد در صـورتى كـه خـود طواف او صحيح اسـتن نباشد ولو به جهت اينكه به شـهر خـود برگـشته متمك

.باشد نائب بگيردو3 ازـ آنكه متذكر شود قبل از شروع در سعى بعـد

مطاف در اين صورت چنانچـه فوت مواالت يا خروج ازو از نصف تجاوز نكرده باشد اصل طواف را اعاده نمايد،چنانچه دور چهارم تمام شده باشـد طـواف اول را تمـام

و و كند چنانچه بعد از تجاوز از نصف اعاده الزم نيست، بنابر احتياط طـواف اول،قبل از اتمام دور چهارم باشدو

و ن را اتمام .مايدپس از آن اعاده

Page 153: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ÀÁ1 دن زی�دK±² ¢ف Kا É$153

حكم زياد نمودن در طوافبيش) شوط يعنى دور(طااگر عدد اشوـ 340مسأله

.از هفت شد در آن چند صورت خواهد بودـ آنكه مقدار زائد را به قصد جزئيت طواف بـه جـا1 بلكه بدون قصد يا به قصد امر ديگرى اتيان كـرده،نياورد

و مقـدار است در اين صـورت طـواف او صـحيح اسـتو بطالن نمىموجب زيادى .حرام هم نيست گرددـ آنكه مقدار زائد را به قصد جزئيت همـين طـواف2

و خـود عمـل به جا آورد در اين صورت طواف او باطلحرام است، اعم از اينكه از ابتداء طواف يا در اثناء آن يـا

.تمام شدن قصد جزئيت زيادى را بنمايد بعد ازآن3 جاكـ قيه مقدار صد طواف ديگـر بـه جـاز را به

و آن را نيز به اتمام برساند حكم اين صـورت بعـدا آورد.بيان خواهد شد

جا4 بـيـ آنكه مقدار جـاهز را به قصد طواف ديگـراوآنو آورد را تمام نكنـد در ايـن صـورت نيـز طـواف

.صحيح استزيادى در طواف مستحبى موجب بطالنـ 341مسأله

.آن نخواهد شد

Page 154: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 154

اگر كسى از روى سـهو بـيش از هفـتـ 342مسألهدور طواف كند، اگر آن مقدار زائـد مقـدارى از يـك دور

)كه نقطـه معينـى اسـت(كه هنوز به ركن عراقى باشدو و نرسيده آن دور را قطع نمايد عمل او صـحيح اسـت،

را قطـع آن تواند اگر بعد از رسيدن به آن باشد مكلف مىت،نمايد ا هفت دور ديگـر تمـام ولى مستحب است آن را

و و يك طـواف كامـل نمايد در مـستحبى خواهـد بـود،صورت تمام كردن بايـد نمـاز طـواف واجـب را قبـل ازو نماز طواف مستحب را بعد از سعى به جا آورد .سعى

ران بين دو طوافحكم قهـم اگر كسى دو طـواف را پـشت سـرـ 343 مسأله

ر بـه جـاا بخوانـد بدون اينكه بعد از طواف اول نماز آن:در آن چند صورت است آورد،آن1 كه هر دو طواف واجب باشند در ايـن صـورتـ

.اظهر بطالن هر دو طواف استدو2 ـ آنكه هر دو مستحب باشند در اين صورت هر

و .حرام هم نيست طواف صحيح استو3 ديگرى مستحب باشد در ايـنـ آنكه يكى واجب

Page 155: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ÀÁ1 à¢ف Kا É$155

.طواف صحيح استصورت نيز بنابر اظهر هر دو يك دور يا بيشتر اضـافهـ آنكه در طواف اول سهوا4

زيادى را تا هفت آن است نمايد در اين صورت مستحب.دور تمام كند به نحوى كه در مسأله قبل بيان شد

حكم شك در طوافواگر مكلـ 344مسأله فساد آنچه اتيانف در صحت

ارد بر صحت بگذرا كرده است از هفت دور شك كند بنا وو از اگر شك در عدد آنها بنمايد بعـد از فـراغ تجـاوز

و،محل شك كند يـا مثل اينكه در حال نماز طواف باشداعتقاد آنكه بعد از اتيان به منافى ولو فصل طويل يا بعد از

به تمام شك نمايد طواف او محكوم به صحت است اعم .از اينكه شك در زيادت باشد يا شك در نقصان

ف بـه آوردن هفـت دور يقـين اگر مكلـ 345مسألهو شك در زيادتى بنمايد مثل اينكـه در دورى داشته باشد

كه تمام كرده احتمال بدهد كه دور هشتم باشـد بـه ايـن واعتناء ننم شك .طواف او صحيح است ايد

كه،اگر قبل از تمام شدن دورـ 346مسأله شك كندا .ظهر طواف او باطل استدور هفتم است يا هشتم بنابر

Page 156: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 156

اگر كسى شك كند در عـدد هفـت دورـ 347مسألهشـش دوركه مثل اينكه شك كند،بدون احراز دور هفتم

يا شك كند در عـدد دورهـاى،به جا آورده يا هفت دور اينكه شك كند دو دور به جا آورده يا سه دور سابقه مثلد و يا شك شـك كمى هر دو بنمايد مثـل اينكـهر زيادى

ب كند شش دور جا آورده يا شـك او بـينه يا هشت دورو و شش او،هشت باشد هفت در جميع اين صور طواف

.باطل استشك حكم بطالن طواف در مواردى كهـ 348مسأله

ولى،در نقصان بنمايد كه بيان شد در طواف واجب استتوانـد بنـا اگر طواف مستحبى باشد در تمام آن موارد مـى

وبگذارد طو بر اقل راتمام كند طواف محكـوم بـهو،افو .مى تواند بنابر اكثر بگذارد صحت است

احكام طواف طـواف، با علم به حكم اگر كسى عمداـ 349مسأله

و تدارك آن تا پيش از وقـوف بـه عرفـات را ترك نمايدوةممكن نشد، عمر سال ديگـر بايـد او باطل خواهد شد

وحج به افراد نمايدبنابر جا آورد، .احتياط واجب بايد

Page 157: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم فRا Kا É$157

و تـامهو چنين اگر عمدا طواف حج را تـرك نمـودو حج، تدارك ننمودةالحجآخر ذى سال آينـدهش باطل

.بايد حج به جا آورداما در عمره مفرده چون وقـتش مـادام العمـر اسـتو

و پس باطل نمى و شود .مابعد آن را اتيان كند بايد طوافدرون احكـام در عـالم گفتـه شـد ايــ 350مـسأله

ــارهجاهــل نيــز جــارى اســت بــه عــالوه يــك شــتر كف.الزم است اگر كـسى از روى فراموشـى طـواف راـ 351مسألهو و تدارك آن گذشته محل ترك كند او باشد عمره حـج

و در صورت تمك را صحيح است، ن خودش بايد طـوافو و قضاء نمايد، برگـشتن اگر كوچ كـرده اسـت از مكـه

و براى او و ممكن است طواف دشوار نيست بايد برگرددو را قضاء حـرممدوبـاره در برگـشتن الزم نيـست كنـد،و و برگشتن در اگر شود، اسـت،ي يا دشـوار داراي عذر

.بايد براى تدارك طواف نائب بگيردازو اگر خود طواف را قضاء نموده بايد سعى را بعـد

و نائبش قـضاء كـرد بايـد بعـد از اگر طواف اعاده نمايد.طواف سعى را نيز به جا آورد

Page 158: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 158

و بعـدـ 352مسأله اگر كسى طواف را فراموش كرداز اتمام نمودن اعمـال حـج بـا زن خـود نزديكـى نمـود چنانچه اين مقاربت بعد از تذكر فرامـوش شـدن طـواف

و كفارهيك شتر به عنوان باشد بايد اگر قبـل قربانى كند.چيزى واجب نيست شد،از تذكر باكـ 353مسأله و مـرد اگر سى طواف را فراموش كرد

خودش يا نائـبيااو است بر ولى واجبو به جا نياوردراو گرفته .قضاء نمايد طواف فوت شده

ف در اثر مـرض يـا در صورتى كه مكلـ 354مسألهو ن نباشـد، مـتمك مانند آن از طـواف مباشـرتا شكستگى صورت امكان او را طواف دهند به نحـوى الزم است در

و كه اگر به اين نحو ممكن پاهايش به زمين كشيده شود،اوك ديگرى ولو به اينكه بـه دوش نيست به كم گـرفتن

و باشد، ن نداشـته باشـد اگر از آن هم تمكـ طواف نمايدو نسبت به نماز طواف اگر خـود براى طواف نائب بگيرد

ب تمك بن آن را داشت، و جا ن نداشت، نماز اگر تمك ياوردب و را نيز نائب او درسـت حـج،در تمـام صـور جا آورد،

ن از حيث حيض يا نفـاس باشـد است، اما اگر عدم تمكشديحكم آن در شرا .ط طواف مفصال بيان

Page 159: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف�5²ز Kا É$159

نماز طوافواجبات عمـره تمتـع دو ركعـت نمـاز واجب سوم از

و اسـت، كيفيت آن مانند كيفيت نماز صـبح طواف است،وه اين نماز را بايد پـشت مقـام ابـراهيم بـ در جـا آورد،

وتمك صورت ن نداشتاگر تمكن بايد نزديك مقام باشدوةبه واسط بهمى،وقت هم ضيق بود ازدحام تواند دورتر

و در دو طرف راست جا آورد، ولى بايد پشت مقام باشد،بو چپ نمى اين حكـم اختـصاص بـهو جا آورده تواند

طواف مستحب پس نماز آن را در واف واجب دارد، اماط تــوان در تمــام جاهــاى مــسجد مــى حالــت اختيــار نيــز

.جا آوردهباز بنابرـ 355مسأله اظهر بايـد نمـاز طـواف را بعـد

و،جا آوردهب طواف فورا نماز آن عرفـا يعنى بين طواف.فاصله نباشد

نمـاز اگر كسى عمدا با علـم بـه حكـمـ 356مسألهو حج او باطل نخواهـد شـد، طواف را ترك نمايد عمره

ك و فقط خالف شرع و بايد برگردد به مقام آن رده پـشترا و نماز و به جا نياورد، ولى قضاء نمايد، ميـت اگر مرد

.قضاء نمايد گرفته خود يا نائبى

Page 160: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 160

اگر كسى نماز طواف را فراموش نمودهـ 357مسألهو قبل از بيرون رفتن از مكه متذكر شد الزم است برگشته

و ن نداشته باشد بايد نائب اگر تمكو نماز را به جا آورد،وو بگيرد ر اگر از مكه بيرون رفته مخيـ نائب به جا آورد،

به جـا نماز را نزد مقاموردد است، بين آنكه خودش برگو آورد بين آنكه نائب بگيرد كه نماز را نزد مقام بـه جـا،

ـ و بين آنكه هرجا كه متذكر شد همانجا نمـاز را ب ه آورد،در،جا آورد و دشـوار صـورت تمكـ ولى بنابر احتياط ن

و بلكه ايـن،در مقام نماز به جا آورد نبودن، خود برگرددو سـعىةظاهر ايـن اسـت كـه اعـاد احتياط ترك نشود،

.الزم نيستكـ 358مسأله سى از روى جهل بـه حكـم نمـاز اگر

طواف را ترك نمود حكم او حكم كسى است كه از روى.فراموشى ترك كرده باشد

كـسى كـه واجبـات نمـاز طـواف را ازـ 359مسألهو و قرائت جا غير آن نداند از روى جهل نماز را فاسد به

و از حج او باطل نمى آورد، عمره شـود، ولـى قطـع نظـر،اينكه خالف شرع نموده بايد پس از ياد گـرفتن مـسائل

و و خود برگردد اگر بميـرد نماز را نزد مقام به جا آورد،

Page 161: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب L(áâ $161و

قضاء آن بر ولى واجب است، بـه ايـن معنـى كـه حكـمى اسـت كـه از ميـت فـوتير نمازهـاياين نماز حكم سا

.شده استاگر شخـصى از روى مـسامحه قرائـتـ 360مسأله

و ر حمد و به مكه مـشروا تصحيح نكرده سوره ف شـدن نشد، احتياط آن اسـت كـه در آنجا از تصحيح آن متمك

م خود به نماز را به جا آورد، پس از آن نمـاز مكنمقدارب را با و بعد از آن براى نماز نائب جماعت رجاء جا آورد،

و بگيرد، و به جا آورد اگرو بعد از تصحيح خود برگردداوم آن را قضاء نمايد رد، ولى،در ولى اگر كـسى مقـص ر

جا تصحيح كردن نبود، همان مقدار كه مى تواند نماز را به.آورد، كافى است

وجوب سعىو واجب چهارم از واجبات عمره تمتع سعى بين صفا

و خود يكى از اركان است كه اگر عمدا ترك مروه است، يـاتهشود، حج باطل خواهد شد خواه علم به حكم داشـ

.حكم باشدجاهل بهوـ 361مسأله نمـاز طـواف سعى بايد بعد از طواف

و اگر پيش از طواف يا نماز آن به جـا به جا آورده شود،

Page 162: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 162

و آورده حكـم شود، الزم است بعد از آنهـا اعـاده شـود،و كسى كه بعـد از سـعى يـادش طواف را فراموش كنـدشد بيايد پيش .تر گفتهسـ 362مسأله به اين معنـى،عى معتبر استنيت در

و كه اگر در عمره است، به ني اگر در حج اسـت،ت عمرهقرني به ب بةت حج .جا آورده شوده الى اهللا

سعى يعنى چه؟و و مروه آمد بين رفت در.را سعى گوينـد صفا صـفاو رفـتن از اول.مروه در طرف ديگر قرار دارد يك طرف

و جزء از صفا به مروه را يـك شـوط چنـين هـم گوينـدو برگشتن از اول تمام جزء مروه به صفا يك شوط است

. سعى هفت شوط استو :ط آن چند چيز استيشرا واجبات سعى

( كيفيت آن چنين استكه نيتـ1 نمـايم سـعى مـى:و مروه در فـرض عمـره تمتـع بـه هفت مرتبه ميان صفا

اگر قصد كند كه سعى واجب را بـهو) الهى جهت فرمان مى جهت فرمان الهى به جا مى .كند آورم كفايت

پـس اگـر از مـروه،ـ آنكه ابتدا سعى از صفا باشـد2

Page 163: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

(áâ (8ãä ؟æ$163

و ازءاند ابتـدا فرمودهء فقها شروع كند، باطل است سـعىصفا در هر مرتبه بايد به اين نحو باشـد كـه عقـب پـا را

و بچــسباند او بــه صــفا در برگــشتن انگــشتان پــا را بــهوبچسباند كه تمام مروه را سعى نمايـد، مسافت بين صفا

وو و باال رفتن چهار پله در رفـتن اين قول احوط است،و در صورت باال چه احوط است اگر،برگشتن الزم نيست

پا رفتن از پله .الزم نيست قطعاها چسباندنب3 ءجـا نيـز فقهـاه مـروه بنمايـد، در اينـ ختم سعى

را مى فرموده اند در هر دفعه كه به مروه رسد انگشتان پـاو و به آن بچسباند در برگشتن پشت پا را به آن بچسباند

و باال رفتن از پله و اين قول احوط است هـا الزم نيـست. واجب نيستقطعاپا اگر باال رفت چسباندن

از4 ـ الزم است سعى هفت مرتبه باشد، يعنـى سـعىو ه به دومى سعى از مرو صفا به مروه را يكى حساب كند

و صفا و است به همين نحو تـا هفـت دفعـه تمـام شـودشدةمرتب . هفتم در مروه ختم خواهد

و5 بـ بايد سعى را پس از طواف و نماز آن جـا آوردو جا تقديم آن بر طواف وينماز آن اگـر از روىز نيست

فراموشى يا جهل به حكم، سعى را بر طواف مقدم داشت

Page 164: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 164

و سعى را پس از طـواف است الزم حكـم اعـاده نمايـد.تقديم سعى بر نماز طواف در نماز طواف گذشت

دو6 كوه واقع شود، پس اگـر سـعىـ بايد سعى بينكند روى عمارتى كه در اين زمان باالى دو كـوه سـاخته

.شده است، صحيح نيستو7 وـ آنكه رفت مـروه بايـد از راه آمـد ميـان صـفا

سـوق يا جدالحراممس بنابراين اگـر از راه،متعارف باشد .كند يا راه ديگر برود يا بازگشت نمايد، كفايت نمىاليل

.بلى الزم نيست سعى به خط مستقيم باشدـ در وقت رفتن از صفا به مروه بايد متوجه به مروه8

و در وقت برگشتن از مروه بايد متوجه صفا باشـد، باشد،پس اگر در رفتن يا برگـشتن بـه پـشت سـر توجـه كنـد

و توجهت نخواهد كرد، بلى كفاي چـپ بلكـه بـه راسـت.پشت سر مانعى نداردبهتوجه

طـ 363مسأله ـ در صحت سـعى ودهـارت از ح ثو ستر عورت شـرط نيـستخ ات ولـى اولـى مراعـ،بث،

ح .دث استطهارت ازمىمكلـ 364مسأله درف توانـد از بـراى اسـتراحت

و چه احوط اگر،مروه بنشيند صفا يا در مروه يا بين صفاو ترك .مروه است نشستن در ميان صفا

Page 165: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم R(áâ $165ا

احكام سعى با علم به حكم يـا از اگر شخصى عمداـ 365مسأله

سعى را ترك كرد چنانچـه تـدارك،جهت جهل به حكموةدر عمر در حج تا آخـر تمتع تا زمان وقوف به عرفات

اوةالحجذى ممكن است بايـد تـدارك نمايـد، واال حـجو و بايد باطل بنـابر احتيـاط سال آينده حج به جـا آورد،

ا واجب اگر فرادترك نموده در عمره تمتع، حج او به حج.شودمي مبدل

ـ اگـر كـسى سـعى را از روى فراموشـى 366مسألهترك نموده چنانچه از مكه كوچ ننموده بايد خودش سعى

و را او بـهون نباشد، نائب گرفتـه اگر متمك به جا آورد،آ و جا و وچ كـرده، در صـورت تمكـكـ اگر ورد، عـدمن

و، واجب دشوارى بنابر احتياط سعى خودش بايد برگرددب وه را يا دشـوارى ولـونصورت عدم تمكدر جا آورد،وبه اين ،تى داردبرگشتن طبعا مشق كه به وطن خود رسيدهو مى .نائب آن را به جا آورد تواند نائب بگيرد

كـ 367مسأله ه در اثـر پيـرى يـا مـرض از شخصىن نباشد ولو به سوار شدن به مركبـى، سعى مباشرتا متمك

ا مكان به كمك نمودن ديگرى ولـو الزم است در صورت

Page 166: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 166

و اين ن اگر از آن هم تمك كه به دوش او باشد سعى نمايد،و او در هـر دو صـورت حـج نداشته باشد، نائب بگيـرد

.است صحيحا سعى را بيش از هفت اگر شخصى عمدـ 368مسأله

س كـه از عى او باطل خواهد شـد، اعـم از اين مرتبه بنمايداز، يا در اثناء باشد،اول قصد زيادى داشته باشد يـا بعـدكـهى اگر زيادى را به قـصد اين تمام شدن هفت مرتبه، بل

شد،نياوردبه حساب سعى باشد جزء . باطل نخواهد سـعى را اگر شخصى از روى فراموشىـ 369مسأله

و آورد سعى او باطل نمى به جا بيش از هفت مرتبه شود،چنانچه كمتر از يـك مرتبـه آورده باشـد از زيـادى بايـد

و اگر يك مرتبـه كامـل صرف آورده، بـه جـا نظر نمايد،ب جا آورد تا آنكـه يـكه مستحب است شش مرتبه ديگر

و چنانچه بـه جـا بـيش از يـك مرتبـه سعى كامل بشود،توانـد مـى)تمام نمايدرا سعى دوم رجاء(تواند مي آوردهاو صرف و در جميـع صـور سـعى نظر از زيادى بنمايـد

.محكوم به صحت است از هفـت مرتبـه كسي سعي را كمتر اگرـ 370مسأله

.جا آورد، در آن دو صورت استهب

Page 167: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�Qم R(áâ $167ا

ـ آنكه نقصان عمدى باشد با علم به حكم يا جهـل1ص،به آن ة تا موقف عرفات در عمـر ورت چنانچه در اين

و تا آخر حج آن، تدارك ممكن استدرةالحجذى تمتعو چنانچـه تـدارك ممكـنيبايد باق مانده را به جا بيـاوردو،نيست و حج او باطل بنابر سال آينده بايد به جا آورد،

احتياط واجب حج افـراد مـى او مبد درل بـه حـج شـود.عمره باشد صورتى كه نقصان در سعى

در اين صورت چنانچه،ـ آنكه نقصان سهوى باشد2و متـذكر شـود بايـد خـودش از مكه كوچ نكـرده باشـد

ويباق چنانچه از مكه كوچ كرده است مانده را به جا آورد،و فرض تمك بر دشوار نبودن هر وقتى كه متـذكر شـد،ن

و بـر فـرض عـدم تمكـن يـا به جا آورد خودش بقيه را ه به شهر خود برگـشته باشـد نائـبك دشوارى ولو به اين

و وينائب همان باق بگيرد و مانده را اتيان كند كافى است،ب،بنابر احتياط وه نائب سعى تمام چنـين قـصد جـا آورد

ذمـ كند بة آنچه در مىه منوب عنه است اعـمـ آورم جااز اينكه واجب هفت مرتبه باشد يا خصوص مقدارى كـه

زا و ويدمتمم سعى او است در اين حكم فرقى لغو باشدآنكه فراموشى قبل از تمام شدن شوط چهـارم نيست بين

.باشد يا بعد از آن

Page 168: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 168

اگر كسى يك مرتبه از سعى را فراموشـ 371مسألهو به اعتقاد آنكه سعى او تمام است بعد از تقصير بـا كند

و آن زن مقاربت بنمايد هاى خود را بگيرد بايد كه ناخن يا. يك گاو بكشدكفاره به عنوان

غـرضونقطع سعى براى غرضى يا بدـ 372مسألهو پـس،چنانچه قطع نمود او را الزم نيست مانعى ندارد،

بلكـه كـافى؛از مراجعت به مسعى، سعى را اعـاده نمايـداست همان مقدار كه باقى مانده است به جـا بيـاورد ولـو

.فصل طويل هم شده باشد

حكم شك در سعىاگر كسى شك در عـدد دفعـات نمايـدـ 373مسأله

ايـن،چنانچه شك در زيادى باشد مثل اينكه شك نمايـد ى، سعى او محكوممرتبه كه تمام شده هفتمى است يا نهم

ت استبه صح.و چنانچه شك در نقيصه باشد مثل اينكـه شـك كنـد

و هفت يا در اثناء باشد شك كند ايـن مرتبـه كه بين پنج چـه، سعى او محكوم به بطالن اسـت هفتم است يا نهم،

آنكه شك او بعد از فراغ از عمل باشد يا قبل از فراغ بعد

Page 169: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�nçÞØ $169

را از تقصير باشد يا قبل از آن در جميع صور بايـد سـعى.اعاده نمايد

تقصيرمعنى واجب پنجم از واجبات عمره تمتع تقصير است،

ف قدرى از موى سر يا ريش يـا تقصير اين است كه مكل .د را با مقراض يا غير آن ولو با دندان بگيردسبيل خويرصدر محل شـدن از عمـره تمتـع تقــ 374مسأله

و تراشيدن موى سر كفايـت نمـى ين شده متع كنـد، است،قبل از تقصير حرام بلكه بنابر احتياط وجوبى سر تراشيدن

و احوط اين است كـه اگـر تراشـيد يـك گوسـفند است.اجب نيستو ولى بنابراظهر،قربانى كندواجـب اسـت تقـصير را بعـد از فـراغـ 375مسأله

ــست ــشروع ني ــل از آن م و قب ــا آورد ــه ج ــعى ب ،از سو كفـاره بلكه تقديم تقـصير بـر آن موجـب بايـد اسـت

.يك گاو قربانى كنداگر شخصى عمدا تقصير را ترك نمـودـ 376مسأله

م تمتع او باطل استة عمر،حرم شد تا آنكه با احرام حجو حجو او مبد افراد مى شود بعـد از آن الزم اسـتل به

Page 170: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 170

و مفردهةعمر احـوط آن اسـت كـه در سـال را بجا آورد.آينده حج را اعاده نمايد

فراموشى تقصير را اگر شخصى از روىـ 377مسألهآن م ترك نمود تا عمره صـحيح،حرم شد كه با احرام حج

و ك است .ندبنابر احتياط يك گوسفند قربانىى كه بـه جهـت احـرام بـريتمام چيزهاـ 378مسأله

مىم حتـى،شود حرم حرام شده بود، پس از تقصير حالل.سر تراشيدن

قسمت دوم حج تمتعتمتـع سـيزده در گذشته بيان شـد كـه واجبـات حـج

جــا ذكــرط آن در همــانيكــه شــرا كمــا اين،اســتچيــزو ا نيز بيان شد عمـال عمـره تمتـع كرديم كـه كـسى كـه

ــا ــا آورد ج ــه ج ازيرا ب ــست ــهز ني ــه معظم ــدون مك برجـوع شـود كـه احرام حج خارج شـود مگـر دو دسـته

.به مبحث اقسام حج اول رساله

احرام حجو واجــب اول از واجبــات حــج تمتــع احــرام اســت،

Page 171: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م i اا j��$171

و تروك آن به همان كيفيت است كـه در احـرام واجباتو مىـ نيت آن چنين است عمره ذكر شد، در بنـدم احرام

آندروـ حج تمتع براى اعمال حج به قصد فرمان الهـى و مبحث بيان و كرديم حقيقت احرام محـل وجوب تلبيه

و موضع قطع تلبيه را .گفتن آندر مبحث مواقيت گفتيم كه احرام حـجـ 379مسأله

و كهف مخيمكل بايد از مكه باشد ر است از هر جاى مكهو بلى افـضل،احرام ببندد بخواهد افـضل مـسجد اسـت.استجر اسماعيلحيا مقام ابراهيم، مسجدمواضع

وقت احرام حـج پـس از اعمـال عمـرهـ 380مسألهو ذى،افضل اوقات آن روز ترويه است است يعنى هشتموةالحج ازيجا، ز است احرام حـج را تـا سـه روز پـيشو، مقدم بدارد ترويه كه خصوصا نسبت به پيرمرد مريضا و ترس از اين جهت پيش از مردمز ازدحام داشته باشند

حـرام را بـهابيرون روند، ولى غير معذروين بنابر احتياطودنمقدم ندار روز ترويه ز اسـت تـأخير آن از روزيجـا،

.ترويه تا آنكه وقت وقوف به عرفات فوت نشود اگر كـسى از روى جهـل يـا فراموشـىـ 381مسأله

از مكه خارج شد در آن چنـد احرام حج را ترك نمود تا

Page 172: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 172

:صورت استـ آنكه قبل از عرفات متذكر شود، در ايـن صـورت1

و اگر تمك ون دارد بايد برگردد اگـر از مكه احرام ببنـدديا عذر ديگـر از همـان تنگي وقت ندارد به جهتنتمك

.موضع تذكر احرام ببنددآن2 ازـ كه تذكر در عرفات يا مشعر يا بعد از افاضـه

جا كه متذكر تواند از همان مشعر باشد در اين صورت مىو اينكـه رگشتن به مكه الزم نيست ولوب شده احرام ببندد

.باشد داشتهن تمكآن3 در،بعد از تمام شدن اعمال حج باشـد كه تذكرـ

او صحيح استاين صورت حج .وـ 382مسأله را اگر شخصى با علم عمد احرام حج

تا زمان وقوف بـه عرفـات تـدارك آن ترك نمود چنانچه و اگر تا زمـان وقـوف بـه ممكن باشد بايد تدارك نمايد

و عرفات ممكن نشد، حج درالز او باطل اسـت م اسـت.قضاء نمايد سال آينده

وقوف به عرفات وقـوف بـه عرفـات،واجب دوم از واجبات حج تمتع

Page 173: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف éê $173تèOو

عرفات نام محل مخـصوصى اسـت كـه در چهـار.استوفرسخى مكه چه،مراد وقوف بودن در آنجا است است،

و چه پياده، ساكن يا متحرك، ايستاده يا نشـستهو سواره. معتبر است، در اين وقوف قصد قربت،خوابيده يا

،ف باشدبايد وقوف از روى اختيار مكلـ 383مسأله بـود وقـوف او باطـلت بيهـوش پس اگر در مجموع مد

و بهم است، نيـت دون آنكـه قـبال چنين اگر خواب بود.وقوف كرده باشد

زمـان وقـوف بـه،براى شخص مختـارـ 384مسأله تا غروب شـرعىةالحجعرفات از اول ظهر روز نهم ذى

اگرچه مقدارى از اول وقت را اگر قبـل از عرفـات،استو نمـاز باشـد مشغول به مقدمات مستحبه از قبيل غـسل

دازظهر تقريبـا مانعى ندارد، بلكه تأخير تا يك ساعت بعـ ويلقا جا مط چـه واجـب وقوف در اين مدت اگرز است،

از يعنى اگر مكل،نيست ولى از اركان،است ف در بعـضىاين مدت ترك وقوف نمايد مرتكب حرام شده ولى حـج

ب بين يـك سـاعت الجمله ما اطل نيست، بلى وقوف فى او پس اگـر،غروب شرعى از اركان استو تقريبا بعدازظهر

صورت اختيار در تمام اين مدت هيچ وقـوف ننمايـد در

Page 174: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 174

او فاسد استحج .ف در وقـت مزبـور كـه وقـت اگر مكلـ 385مسأله

ن از وقوف نشد يا فراموش نمـود يـا اختيارى است متمكر بود، الزم است در شب عيد مقـدارى از جاهل غير مقص

و را اول شب تا طلوع فجر وقوف نمايد وقت،اين وقت.نامندمىاضطرارى

وو چنانچـه چنانچه وقوف نمود حج او صحيح استو متمك عمـدا وقـوفن از وقوف در وقت اضطرارى بود. او باطل است حج،ننمود

ــر شخـــ 386مــسأله ن از وقــوفصى كــه مــتمكب در صـورتى،اختيارى نبود واجب است وقوف اضطرارى

كه بداند كه اگر وقوف اضطرارى بنمايد وقوف اختيـارى. واال واجب نيست،نمايدمىدرك مشعر را

ن از وقـوف اضـطرارى اگر كسى متمكـ 387مسألهنشد يا فراموش كرد تا طلوع فجر وقوف به مشعر مجزى

و . او صحيح استحج است از اولشخص مختار كه واجـب اسـتـ 388مسأله

،ظهر تا يك ساعت بعدازظهر تا غروب در عرفات بمانـدو د پيش از غروب از آنجا كوچ كنـد حـجعم اگر با علم

Page 175: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف éê $175تèOو

و،اوصحيح اسـت و ولـى معـصيت كـرده بايـد برگـرددواجب است در منى در روز عيـد يـك شـتر در راه خـدا

و ن نشد بايد هيجده روز متمك كفارهاز اين اگر نحر كند،روزه بگيرد در مكه يـا در راه يـا در منـزل خـود پـس از

و ن كفـاره در وجـوب مراجعت يـست بـين آنكـه فرقـىهر،غروب آفتاب به عرفات يا برنگردد برگردد قبل از در. واجب استكفارهدو صورتف از جهت فراموشى يـا جهـل اگر مكلـ 389مسأله

به حكم پيش از غروب، از عرفات كوچ كند بايد پـس ازو بـر او واجـب كفـاره علم يا تذكر بـه عرفـات برگـردد

و .برنگردد به عرفاتتذكر نيست ولو پس از علموـ 390مسأله ذكـر اگرچه شبهه نيست در اينكه دعا

ولـى،در حال وقوف به عرفات از مستحبات اكيده اسـت و بعـضى ديگـر بـه فتواى بعضى از فقهاء به وجوب دعا

ذكرو) صلى اهللا عليه وآله(وجوب صلوات بر پيغمبر اكرم.ضعيف است

دى انجـام پس اگر در تمام مدت وقوف هيچ عمل عباوندهد حج .معصيت هم نكرده است او صحيح استهرگاه اول ماه نـزد قاضـى اهـل تـسننـ 391مسأله

Page 176: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 176

و بر طبق آن حكم نمود، در نزد شيعه ثابت نشد ثابت شد:يا ثابت شد كه اول ماه نيست در آنجا چند صورت است

و1 اگـر بخواهـدـ راهى براى متابعت نكردن نباشـدو لو به اينكه روز بعد مقدارى از وقوف كه مخالفت نمايد

خوف تلف نفس يا قطع عـضوى،ركن است به جا آورد در اين صورت واجـب،اعضاء يا از بين رفتن آن بشود از

و و است متابعت، روز اگـر مخالفـت آنـان حـرام اسـت و وقوف آنان وقوف نمايد حج احتياج به اعاده او صحيح

د و و اگر مخالفت نمايد و ننمايـد وقوف آن روزر ندارد.روز بعد وقوف كند حج او باطل است

و2 بر مخالفت بـاـ راهى براى متابعت نكردن نباشد ولى ممكن است،آنان محذورى كه گذشت مترتب نشود

و زحمـت بيافتـد ضررى به او برسانند يا در مـشق در.تو صورت اگر تبعيت نمايـد حـج اين احتيـاج بـه او صـحيح

واعاده ني .ش صحيح استاگر مخالفت هم نمايد حج ستو چنانچه مخالفتنـ راهى براى متابعت3 كردن دارد

و نمايد هيچ و بقيه شـيعه گونه ضرر اذيتى متوجه خودشجا نمى و اگريشود، در اين صورت ز نيست متابعت نمايد

و .ش باطل استاحتياط نكرد حج تبعيت نمود

Page 177: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف è¢Gو /ëìد %$177

و4 به درك وقـوف اختيـارىـ نتواند مخالفت نمايدعرفه ولى از وقوف اضـطرارى آن مـانعى نباشـد در ايـن

ش صحيح استصورت اگر تبعيت نمايد حج.

وقوف در مزدلفهم وقـوف،واجب سوم از واجبات حج تمتع زدلفـه در

جامو(است ى است كـه مـشعرالحرام هـميزدلفه نامتاس بودن در آن محل،زمان وقوف كه مرادو) نامند مى

به اختالف مكلفين مختلف است، براى مرد مختـار زمـانوقوف روز عيد قربان از طلوع فجـر تـا طلـوع خورشـيد

م زدلفه برود واجـب را است، بلكه اگر اواخر وقت هم بهاز،به جا آورده است ولى زودتر از طلـوع شـمس نبايـد

م پـس،زدلفه اسـت كـوچ بنمايـد وادى محسر كه حدوددف مى مكل م تواند ولـى،بـرود زدلفه يرتر ازطلوع فجر به.تواند زودتر از طلوع شمس از آن حدود خارج شود نمى

و وو زمان وقوف براى زنان از صاحبان عذر ضـعفاءو كسانى كه كار ضرورى داشته باشـند شـب عيـد مردان

و ،الزم نيست تمام شب را بمانند قربان تا طلوع شمس است.وقوف نمايند كافى استبلكه مقدارى از آن را اگر

Page 178: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 178

شـان وقـوف در زمان وقوف براى كسانى كه وظيفهو ولى بـه واسـطه ضـرورت،يكى از دو وقت گذشته است

از اول طلوع آفتاب تا ظهر روز عيد است،وقوف ننمودندوقـوف نماينـد همين قدر كـه مقـدارى از ايـن وقـت را

.اندواجب را به جا آورده وقـوف بـه عامدا مختاراكسى كه عالماـ 392مسأله

زدلفه را ترك نما م است ولو وقوف بـه عرفـه او باطل يد حجو مىكفارهيك شتر نموده باشد .شود هم بر او واجب

و اگر مكلـ 393مسأله بـهف از عرفـات كـوچ كـردمم نزدلفه ولو تمكزدلفه آمد واجب نيست ماندن شب در

.از ماندن داشته باشدمـ 394مسأله زدلفـه كـه معتبر اسـت در وقـوف بـه

و الزم وقوف را به قصد امتثال فرمان خداوند به جا آورداالسالم است يا غيـر حجة قصد نمايد وقوف براى نيست

همين قدر كه قصد نمايد وقوفى كـه امـر بـه او شـده آن .كند است كفايت مى

اش وقـوف در بـين شخصى كه وظيفـهـ 395مسألهم الطلوعين است اگ ور شب را در قبل زدلفه وقوف نموده

و،از طلوع فجر از آنجا كوچ كنـد چنانچـه از روى علـم

Page 179: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

íف î �1ل��ا ïQ ðاز Bñò zا¢ا £ K ¸óو è$179

و و كفارهيك گوسفند عمد باشد حج او باطل بايد بدهدولـى،ش صـحيح اسـت چنانچه از روى جهل باشد حج

. بر او واجب استكفارهفند يك گوس

وقوفينف از جهت ادراكاختالف حال مكل گذشـته معلـوم شـد كـه بـراى عرفـات دو از مطالب

و و وقوف است اختيارى م اضـطرارى، زدلفـه سـه بـراىو روز عيـد، يـك وقوف است دو اضطرارى، شب عيـد،

و اختيارى وظيفه محرم بر حسب بين الطلوعين روز عيد،آن؛درك وقوفين يا يكـى از آنهـا اخـتالف دارد زيـرا در

:است چند صورت را درك نمايد عرفه اختيارىف آنكه مكلت اول صور

م در ايـن صـورت. تـرك كنـد زدلفه را مطلقاو وقوف بهم و چنانچه ترك وقوف به عمـد باشـد زدلفه از روى علم

سال آينده بايد حج نمايد، در صورتى كـهو حج او باطل ــب ــر او واج ــج ب و ح ــد ــتر باش ــك ش ــارهي ــر او كف بو چنانچــه تــرك وقــوف از روى جهــل واجــب اســت،

و ــاهرا باشــد حــج او صــحيح ــكظ ــفندگ ي ــارهوس كفو و واجب است، اضـطرار باشـد چنانچه از روى نـسيان

Page 180: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 180

وحج .چيزى بر او نيستش صحيح استواز روي شخصى كهـ 396مسأله عمد وقـوف علم

بـ را ،جـا آورده ترك كند بقيه اعمال حج را الزم نيـستو با هم ان احـرام كـه بلكه بايد عدول كند به عمره مفرده

و آن بسته است براى حج عمره مفرده به جا آورد بعد از.از احرام خارج شود

فقط اضطرارى عرفه را درك نمايد چنين صورت دومو بايد به همان احرام كه براى حـج شخصى حج او باطل

و بعـد از آن از احـرام بسته بوده عمره مفرده به جا آوردو خارج وادر شود، و صورتى كه حـج تـرك جـب بـوده

م سال آينـده واجـب اسـت،زدلفه عمدى باشد وقوف بهو اگر عمدى نبوده وجوب حج در سـال حج به جا آورد

. استبقاء شرط وجوببهآينده منوط كه اختيارى مشعر را كه بين الطلوعين آن صورت سوم

است درك نمايد، در اين صورت اگـر تـرك وقـوف بـه وعرفه عمدى باشد حج عمره به ايد عدول كندبش باطل

و او مفرده به نحوى كه گذشت اگر غير عمدى باشد حج.صحيح است

م صورت چهارم .زدلفه را فقط درك نمايـد شب عيد

Page 181: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

íف î �1ل��ا ïQ ðاز Bñò zا¢ا £ K ¸óو è$181

و در اين صورت اگـر م حـرم زن باشـد يـا مـرد معـذورو حج مريض اگر مرد مختار غير معذورش صحيح استو حج،باشد احرم يد عدول كند با همانباش باطل است

.مفردهة به عمرم صورت پنجم را آنكه فقط بعد از طلوع شمس زدلفه

و وقــوف بــه عرفــه را تــرك نمايــد در ايــن درك نمايــدو بايـد عـدول نمايـد بـه صورت حج مطلقا باطل اسـت

. مفردهةعمر آنكه درك نمايد وقـوف اختيـارى هـر صورت ششم

م كدام و را از عرفات در اين صورت حج صـحيح،زدلفهو .چيزى بر او نيست است

كه درك نمايد اختيارى عرفه با وقوف آن صورت هفتم م م شب حرم زن يـا مـرد زدلفه را در اين صورت چنانچه

وش صحيح است بال اش معذور باشد حج اگـر مـرد كال،ش صحيح اسـت، ولـى يـك غير معذور باشد گرچه حج

. بر او ثابت استكفارهگوسفندرا آنكه درك صورت هشتم كند وقوف اختيارى عرفه

م چـه تـرك دلفه در اين صورت، چنانزبا وقوف روز عيد م و اختيارى وش باطل عمد باشد حج زدلفه از روى علم

Page 182: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 182

و عدول نمايد بايد به عمره مفرده چه ترك اختيارى چنان،ـمو زدلفه از روى اضـطرار باشـد حج ش صـحيح اسـت

.چيزى بر او نيستطرارى عرفـه را درك آنكـه وقـوف اضـ صورت نهم

م در ايـن صـورت اگـر،زدلفهنمايد با وقوف در شب درو اختيـارى باشــد تـرك وقـوف اختيـارى عرفــه عمـدى

ـش باطل حجو در صـورت واال حج ش صـحيح اسـت،.عدول نمايد بطالن حج بايد به عمره مفرده

و صورت دهم موقـف آنكه موقف اضـطرارى عرفـه م ين اسـت، درك نمايـد در زدلفه كه بين الطلـوع اختيارى

اين صورت نيز اگر ترك وقوف اختيـارى عرفـه عمـدى و و عدول كنـد بايد به عمره مفرده باشد حج باطل اگـر،.ش صحيح استحج عمدى نباشد،

و صورت يازدهم آنكـه موقـوف اضـطرارى عرفـاتم در اين صورت اگر،درك كند را زدلفه موقف اضطرارى

ـ م ترك وقوف اختيارى عرفـه يـا ت زدلفـه رك وقـوف درع،عمدى باشد و بايد دول نمايـد بـا همـان حج او باطل

و اگر در سال آينده حج به جا آورد احرام به عمره مفردهو االسالم حجةشحج اگر ترك هر دو اضـطرارى باشد،

.باشد حج او صحيح است

Page 183: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�sت 183$ �8)اtو

واجبات منىم بعد از آنكه مكل بهف از زدلفه كوچ كرد واجب است

و سوى منى بيان واجبات آنجا را چنانچه تفصيال برگشته.خواهد شد انجام دهد

رمى جمره عقبهو عقبه استةواجب چهارم ار واجبات حج رمى جمر

ـ معناى آن ايـن اسـت كـه مكلـ آنف بـه محل ى كـه نـاموةجمر در آن چنـد چيـز عقبه است، سـنگريزه بيانـدازد:است معتبر قربان پس از طلـوعـ آنكه رمى نمودن در روز عيد1

و جا آفتاب تا غروب باشد كـهز نيست كما اينيتأخير آنويتقديم جا وز نيست، مگر بـراى زنـان مـردان معـذورمى مريض .دنند در شب عيد رمى نماينتوا كه

ب هـاـ آنكـه عـدد ريـگ2 و هفـت آن اشـد كمتـر از.مجزى نيست

از،ها را از حرم بردارد ريزهـ آنكه سنگ3 غير پس اگرو حرم فرقىةمواضع مختلف حرم برداشت مجزى نيست،

.ندارد اگرچه برداشتن از مشعر مستحب است

Page 184: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 184

وـ آنكه سنگ4 الخيف مـسجد ها را از مـسجدالحرام.برندارد اگر از آنجا برداشت، مجزى نيست

آنها را ها بكر باشند يعنى كسى قبالـ آنكه سنگريزه5باني .اشدنداخته

كه هفت سـنگ بـه(نمايد به اين نحوـ نيت قربت6مىةجمر حج عقبه ).قربة الى اهللا تعالىاندازم در.ها به جمره بخوردـ آنكه سنگريزه7ـ آنكه خوردن سنگ بـه جمـره بـه وسـيله پرتـاب8

كردن باشد، پس اگر آن را روى جمره بگذارد بـه نحـوىو كه در صـورتى پرتاب كردن صدق ننمايد كافى نيست،وف سنگ مكل كه آن بـه جـاى ديگـر ريزه را پرتاب كنـد

و از آنجا به جمره بخورد بنابر اظهر كفايت مى كند، برسدو بداند يا احتمال مگر آنكه آن چيز حيوان يا انسان باشد

دهد كه حركت او مؤثر در خوردن به جمره است در اين .صورت اظهر آن است كه كافى نيست

ت باشـد بنـابر احتيـاطـ آنكه پرتاب كردن بـا دسـ9بنـا بـر احتيـاط، با پا پرتاب كنـد را وجوبى، پس اگر آن

.مجزى نيستآن 10 پـس،ها را يكى يكى پرتاب كنـد ريزهكه سنگـ

Page 185: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

( ô[D\õ Gö÷ø $185ر

اگر چند عدد را يك مرتبه پرتاب نمايد ولو دو تـا باشـدو بنابر احتياط واجب مراعات كند كه ولـو مجزى نيست،

.ه نخورد بلكه پياپى باشددوتاى از آنها يك دفعه به جمرو 11 البتــه خيلــى هــم،ريــزهـ آنكــه ســنگ باشــد

.ريزه نباشدالزم نيست رمى جمره قبل از ذبـح كـهـ 397مسأله

.واجب پنجم است باشد، بلى مستحب استورمعذوـ 398مسأله در ها نائـب مـى بچه ين گيرنـدو مى رمى كند، مگر آنكه رفع عذر قبـل رمى نائب كفايت

در ايـن صـورت واجـب اسـت، گذشتن وقـت بـشود ازو خودش در اعاده نمايد، در خصوص مريض الزم است

و صورت امكان خودش را در محل از طـرف رمى ببرند.نمايند او رمى

يـا اگر رمى جمره را از روى فراموشـىـ 399مسألهو از جهل به حكم ترك نمود عالم يـا،طواف زيارت بعد

و متذكر شد، الزم و است برگشته رمى را تدارك نمايـد،وةظاهر اين است كه اعـاد هـم طـواف هـم الزم اسـت،

و چنين عمد ترك كرده باشد، در صورتى كه از روى علم. بر او واجب نيستكفارهظاهراو

Page 186: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 186

اگر شخصى از روى جهل يا فراموشـىـ 400مسألهو ود، الزم علم رمى در روز عيد را تـرك نمـ بلكه با عمد

است تا روز سيزدهم هر وقت كه متـذكر شـد در روز آن پـس اگـر شـب يـازدهم يـا دوازدهـم يـا،آوردرا به جا

شد الزم است روز بعد آن را انجام سيزدهم عالم يا متذكرو و دهد، چنانچه به مكه رفته باشد واجب است برگـردد

.نگذشته باشد اگر روز سيزدهم،رمى نمايد جهل يا فراموشـى رمـى را اگر از روىـ 401مسأله

و بعد از روز سيزدهم عالم يا متذكر شـد، الزم ترك نمودو اســت در ســال آينــده خــود يــا نائــب او رمــى نمايــد

و و واجب نيست برگشتن بـه منـى فقهـاء رمـى نمـودنعامدا هـم تـرك نمـود، همـينو اند كه اگر عالما فرموده

.حكم جارى استاز بيرون رفتن از مكه چنين است حكم اگر بعدهمو

.عالم يا متذكر شود كه رمى را ترك نموده

قربانى،استواجب پنجم از واجبات حج تمتع قربانى كردن

ف كه حج تمتع بنمايد قربانى كـردن واجـبو بر هر مكلو.است در غيـر چه آنكه حج واجب باشد يـا مـستحب،

Page 187: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

( �D7 e$187

قران كه ذبـح حج تمتع قربانى واجب نيست مگر در حج.كه قارن همراه دارد واجب است ان حيوانىهم

: به شرح زيرواجب است در ذبح امورىوـ قصد قربت بنمايد به اين نحو كه قصد كند قربانى1

.نمايم را براى انجام امر الهى ذبح مىو2 وـ آنكه ذبح در منى يا مكه يا بين ايـن دو باشـد

كه در مثل زمان الزم نيست كه در منى باشد، خصوصا ماو حكومت تغيير داده است محل در وادى ذبح را از منـى

محسر قرار داده است، بلى در صورت امكان بهتـر اسـت .كه در منى باشد

آن3 وـ از كه بر روز عيد مقدم نـدارد ذبـح را تـأخيرز نيست مگر براى معذور كه تـأخير تـايروز سيزدهم جا

جا آخر ذي روز استيحجه وز شـخص مختـار اگـر ازذي،بياندازد معصيت كرده سيزدهم تأخير ولـى تـا آخـر

.حجه وقت قربانى باقى استـ بنابر احتياط واجب ذبح در روز باشد مگر شخص4

.تواند قربانى كند خائف كه در شب هم مى، قربـانى مخـتص بـه خـود ذبـح كنـد،فـ هر مكل5

پس اگـر دو نفـر بـا هـم يـك گوسـفند قربـانى نماينـد،

Page 188: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 188

ــست ــافى نيـ ــ كـ ــد مكلـ ــه نتوانـ ــانىو چنانچـ ف قربـتهيـه نمايـد تكليـف منتقـل بـه بـدل مخصوص به خود.گرددمىد شد،كه بعدا بيان خواه

باشـد واجب نيست قربانى بعد از رمـىـ 402مسأله ولـى احتيـاط غيـر،توان قبل از رمى قربانى نمود بلكه مى

.لزومى آن است كه مقدم بر رمى نباشد

جنس قربانىالزم است قربانى از جنس شتر يا گاو ياـ 403مسأله

.گوسفند باشدو سـو در شتر معتبر است كه پنج سـال داشـته الدر

.ششم داخل باشدو در و در گاو معتبر است بنابر احتياط دو سال داشته

.سال سوم داخل باشدبز باشد بنـابر احتيـاط معتبـر اسـت و در گوسفند اگر

و و در سال دو سال داشته اگـر مـيش سوم داخـل باشـدم عتبر است بنـابر احتيـاط يـك سـال راتمـام يا بره باشد،

.باشد كرده

Page 189: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kر� )¢³yا �D7 e�ùúûg B 189$�ا

امورى كه در قربانى معتبر است:در قربانى چند امر معتبر استـ 404مسأله

.كند نميكه سالم باشد پس حيوان مريض كفايتآنـ1ـ آنكه تام االجزاء باشد پـس حيـوان نـاقص ماننـد2 لنگ، گوش بريده، حيوانى كه از شـاخ انـدرونى او كور،

.كند چيزى ناقص باشد، كفايت نمىو بلى حيوانى كه شاخ بيرون او شكسته يا بريده باشد

و،يا گوش او پاره شده او ولى قطع نـشده باشـد، يـا دم.بريده باشد، كافى است

دمو اما حيوانى كه از اصل خلقت گوش يا شـاخ يـاو بنابر نداشته باشد پس كفايت آن در قربانى مشكل است

.احتياط اكتفاء به آنها ننمايد يعنى اخته شده نباشد مگـر در خصىـ آنكه حيوان3

و صورتى كه تمك امـا حيـوانن از غير آن نداشته باشـد،ى خـصيتين او را ماليـده هـا يعنى حيوانى كه رگ موجوء

و ه يعنى حيـوانى كـ مرضوضباشند تا فاسد شده باشد،مىها تخم .كندى او را ماليده باشند پس ظاهرا كفايت

اگر حيـوانى را بـه گمـان سـالم بـودنـ 405مسأله

Page 190: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 190

و بودن او ظـاهر شـدبپس از پرداخت پول معيو خريد،كند اگرچه احوط ظاهر آن است كه در قربانى كفايت مى

و چنين اگر بعد از ذبح معلـومهم عدم كفايت آن است،ب شود . استودهكه معيوب

است ان آنكه چاقاگر حيوانى را به گمـ 406مسألهو آن خريد چه قبل از ذبـح،معلوم شد اش الغريبعد از

و مى معلوم شود .كند چه بعد از آن در قربانى كفايتآن،فاگر حيوانى را كه مكلـ 407مسأله چاق بودنمى را نمى و دانست يا خيال ذبـح كرد الغر اسـت خريـدبعد معلوم شد چاق است در صورتى كه احتمـالو نمود و چاقى به جهت موافقت امر الهى به اميد چـاق مى داده

داده جاهـل بودن، آن را ذبح كرده يا آنكه اگر احتمال نمى و به جهت اطاعت فرمان الهى ذبح به حكم يا ناسى بوده

مى كرده در و قربانى كفايت داده اگر احتمال چاقى نمـى كند،ا بىو .كند مباالتى آن را ذبح نموده كفايت نمىز روى

مثـلط پيدا نكردياگر حيوان واجد شراـ 408مسأله آنكه حيوان موجود الغر باشد يا خصى يا لنگ ظـاهر يـا

المرض يـا شـاخ داخـل آن بريـده كور ظاهر يا مريض ظاهرو مىيا باشد .كند عيب ديگرى دارد ظاهرا در قربانى كفايت

Page 191: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�üف ( �D7 e$191

انىمصرف قرب در قربانى الزم نيست سه قـسمت كنـد،ـ 409مسأله

و يك ثلث آن را بـه يك ثلث را به عنوان صدقه به فقير،و از يـك ثلـث ديگـر عنوان هديه به برادران دينى بدهد،

و در عمل بـه خود بخورد، بلكه اين عمل مستحب است استحباب سه قسمت كردن به طور مـساوى الزم نيـست،

و بلكه همين قدر مقـدارى مقدارى از آن را صدقه بدهد،و دهد را به برادران دينى هديه از مقدارى خـود بخـورد،

،كند، بلكه خوردن خودش هـم معتبـر نيـست كفايت مى بنابراين در امتثال اين امر الهى همين قـدر كـه حيـوان را

و ذبح نمود كشته را هـر عملـى بـا آن انجـام كافى استآنهر اين است كه اگر بخواهـد دهد مانعى ندارد، بلى ظا .را بفروشد صحيح نيست

بيـرون بـردن حيوانـات ذبـح شـده يـاـ 410مسألهگوشت آنها از منى مانعى ندارد، پس بنابراين اگـر دولـت

و متصد آنى امور در آنجا سـردخانه درسـت كنـد تمـامكه قربانى شده بعد از تميز نمـودن در آنجـاراها گوشت

ظوه داردانگ بدر ويرف سال مصرف ومـستحق نوايان ينين بنمايد، يـا آنكـه بـه ممالـك خارجـه مستحق بلكه غير

Page 192: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 192

و و پولش را صرف مردم و بفروشد آبادى بنمايـد عمرانو،سسات خيريه بنا نمايد يا مؤ بسيار عمل خـوبى اسـت

كه اعتراض نموده كـه فايـده را كسانى جواببه اين كار مال اثـر ديگـرى دارد، داده قربانى چيست، آيا غير اتالف

و مى خواهد شد نگر آيندهشود شارع مقدس چقدر معلومو ةن وظيفـه مقـدس كـه حقيقتـا يـك كنگـر در ايـ بوده

و هماهنــگ كــردن جميــع بــراى بــزرگ اســالمى اســتمسلمين اثر بزرگى دارد چه حكـم اجتمـاعى خـوبى نيـز

.جعل نموده استو حال اگر مسلمين رعايـت آداب شـرعى را ننمـوده

گذاريم تلف شود اشـكالى بـر بيخود اموال حسابى را مى .مؤسس حكم نيست

حكم كسانى كه قربانى پيدا نكردنددر اگر در وقت حج قربانى يافت نشودـ 411مسأله

:آن چند صورت استـ پول قربانى را داشته باشـد در ايـن صـورت الزم1

ه در است قيمت آن را نزد شخص امينى بگـذارد تـا آنكـذةبقي وةالحجى ايام اگـر در آن سـال يافـت قربانى كند

Page 193: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ÀÁ1 ( �Y7  y( �D7 e�6ا ý�´دiþÿ $193

.ديگر آن را انجام دهد نشد سالتوانـد قـرض ولـى مـى،ـ آنكه پول قربانى را ندارد2

و بعدا تمكن از اداء قرض را دارد، يا آنكـه متـاعى نمايدتواند بفروشد در ايـنمىو غير از ضروريات زندگى دارد

و پول را نـزد قرض نماي صورت بايد د يا متاع را بفروشد بيـان مسأله قبل شخص امينى بگذرد به همان نحو كه در

.شد، عمل نمايدن نداشته باشـد در ايـنـ آنكه از تهيه پول هم تمك3

صورت ده روز روزه بگيرد به اين ترتيب كه سـه روز آنوالحجةرا در ماه ذى به هفت روز آن را پس از برگشتن،

و خود محل ف در مكه بمانـد بايـد صـبر اگر مكل بگيرد، خود برگردند يا آنكـه يـك كند تا آنكه رفقاى او به محل

. آن وقت روزه بگيرد،ماه بگذردــفرـ 412مـــسأله ــه روز روزه در سـ را بايـــد سـ

ــر آن ــرد مگ ــاپى بگي ــم را پي و نه ــشتم ــه روز ه روزه كاز،بگيرد در ايـن صـورت بايـد روزه روز سـوم را بعـد.تأخير بياندازدز سيزدهمرو

وـ 413مسأله و روز يازدهم ذى روز عيد دوازدهـمسه،تواند روزه بگيرد را نمى الحجة بايد روزه در غير اين

Page 194: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 194

. ولى در بقيه ايام از اول ماه تا آخر مانعى ندارد،روز باشددرچنانچه مكلـ 414مسأله ماندن به مكـهف عذرى

توانـد سـه مـى،كنند صبر نمى راندارد ولو به اينكه همسف و در روز روزه را در راه بگيرد، واال بايـد در مكـه بمانـد

و روزه بگيرد آنجا و، ده روز مانـدن قصد اقامت نمـودن.توان گرفتمىنيز اين روزه را در سفروالزم نيستوـ 415مسأله آن اگر سه روز روزه را گرفت بعد از

آن مخي،ن از قربانى پيدا كرد تمك كـه قربـانىر اسـت بـينآن و بين و بهتر اسـت كـه نمايد كه هفت روز روزه بگيرد

.نمايد قربانىو سـه روز الحجـة اگر ماه ذىـ 416مسأله گذشـت

و ــانى بنمايــد روزه را نگرفــت بايــد در ســال آينــده قرباز،چنانچه خودش به مكه نرفت كسى را مأمور كنـد كـه

.قربانى نمايد طرف اواگر كسى در مدينـه بمانـد يـا آنكـه درـ 417مسأله

و را بخواهد هفـت روز روزه شهر ديگرى محبوس شود. خود برگردندبگيرد بايد صبر كند تا رفقاى او به محل

در روزه هفت روز پياپى گـرفتن معتبـرـ 418مسأله.تواند جداى از هم روزه بگيردمىو نيست

Page 195: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kب �nçÞØ $195 ی�1!Lو

و پـسف در مكه روزه نگراگر مكلـ 419مسأله فتتوانـد از برگشتن به شهر خودش خواست روزه بگيرد مى

و خواست همه همه را پياپى بگيرد، ولى اگر در مكه ماندو هفت روز جدايرا بگيرد بايد .ى بياندازدبين سه روز

وجوب حلق يا تقصير،اسـت حلق يا تقـصير واجب ششم از واجبات حـج

از مـوى خـودو مراد از تقصير سر تراشيدن مراد از حلقو گرفتن و است، در آن نيـز قـصد قربـت معتبـر اسـت،

تأخير آن از ذبح الزم نيست اگرچه بهتر است، بلـى بايـد. قربانى نباشدةقبل از تهيمـ 420مسأله نـى واجب است حلـق يـا تقـصير در

و در باشد اگر خارج شود از منى بدون حلـق يـا تقـصيرو صورت تمك ان بايد برگردد ين عمـل را انجـام در آنجا

و اگر تمك دشـوار برگـشتنن از برگشتن نـدارد يـا دهدو در صـورت است در جاى خود حلق يا تقـصير نمايـد

.امكان موى سر خود را به منى بفرستدروز بنابر احتياط الزم حلق يا تقصير درـ 421مسأله

نحر انجام گيرد، ولى اگر تأخير شد تا قبل از طـواف هـر

Page 196: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 196

آ .ورده شود، مجزى استموقع به جاچنانچـه طـواف را مقـدم بـر حلـق يـاـ 422مسأله

اعاده طواف بعد از حلق يا تقصير بنابر اظهر،تقصير بدارد و و الزم است، آن اگر از روى علم عمد باشد عـالوه بـر

.نمايدقربانى گوسفنديكبايد ــسأله ــاـ 423م ــيدن ج ــر تراش ــان س ــراى زن زيب

و نيست حتى در غير حـال احـ آنهـا تقـصير در حـق رامن استمتعي.

ــصيرـ 424مــسأله ــا تق ــق ي ــار حل ــردان در اختي مر هــستند، حتــى كــسانى كــه صــروره باشــند يعنــى مخيــ

تراشـيدن قبال حج ننمـوده باشـند، بلـى بـراى آنهـا سـر.استمستحب مؤكد

وو تقصير دو دسته مستثنى هستند از تخيير بين حلق.واجب است تراشيدن يعنى بر آنها سر

و1 امثال آن موى سـرـ شخصى كه براى دفع شپش.خود را به عسل يا صمغ چسبانده باشد

وـ شخص2 گـرهى كه موى سر خود را جمـع كـردهو در و زده .بافته است هم پيچيده

ــسأله ــرـ 425م ــ ب ــاىف مكل ، مــشكل خنث

Page 197: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف Kا Éو&ن�5²زو زی�رت(áâ $197

. متعين استتقصيرود بايـدف اختيار حلـق نمـ هرگاه مكلـ 426مسأله

ولـى اگـر اختيـار تقـصير نمـود،تمام سر خود را بتراشد مقدارى از موى خود را بگيرد كه صدق كوتاه كـردن مـو

.بكند كافى است عـوض تقـصير مقـدارى از سـر اگر بهـ 427مسأله

.را بتراشد كافى نيستخود چه چـاقو كسى كه سرش مو ندارد چنانـ 428مسأله

ورا به سر او بكشند كافى اس .تقصير الزم نيستتوـ 429مسأله كرد رمى جمره شخصى كه ذبح نمود

ى كـه بـه وسـيلهيحلق يا تقصير نمود تمام آن چيزهـاو احرام بر او حرام شده است، حالل خواهد شـد، مگـر دو

و:چيز و استعمال بوى خوش تمتع بـوى در غير حج زنو خوش نيز حالل مى آن دو نيز بـه تـدريج حـالل شود،

.خواهد آمدكه چنانچه،خواهند شد

و و طواف زيارت سعى نماز آنو و واجب هفتم نهـم از واجبـات حـج تمتـع هـشتمو و طواف زيـارت، و سـعى اسـت، و نمـاز آن، كيفيـت

Page 198: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 198

وط آنها همانيشرا نمـاز طورى است كه در طواف عمرهو .سعى آن گذشت طواف

در سابق بيان شد كه الزم است طـوافـ 430مسألهو و زيارت را بعد از حلق يا تقصير ، رمى به جا آورد ذبح

چنانچه بر يكى از آنها مقدم شود بايـد بعـد از انجـام آنوةاعاد اگر عمدا بر حلق يـا تقـصير مقـدم طواف بنمايد

. ذبح شودكفارهگردد عالوه بر اين بايد يك گوسفند طـواف وجوب تقديم حلق يا تقصير برـ 431مسألهب و مختص اه حج تمتع است ـ در حج و ق ران تقـديم فراد

.ز استيجا طواف بر آن الحجـة در حج تأخير طواف تا آخر ذىـ 432مسأله

ايجا وز است، چه آنكه حج تمتع باشد، يا ق فراد، و يا ران از روز يـازدهمرا احوط آن است كه در حج تمتع طواف

سـيزدهمو بر فـرض تـأخير از روز تأخير نياندازد عمدا.تأخير نشودف در حج تمتع طوافز نيست مكليجاـ 433مسألهو و نماز زيارت بر آن م سعى را و زدلفه وقوف به عرفات

از اين حكم كـسانى مـستثنىو.مقدم بدارد،بنابر احتياط هستند كه پس از مراجعت به مكه به جا آوردن اين اعمال

Page 199: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف Kا Éء�Y"199$&ن�5²زو

:براى آنها ميسور نباشد مانندوزنى كه خو وف حيض بـه ايـن جهـت نفـاس دارد

ن نباشـد، ممكن اسـت از طـواف بعـد از وقـوفين مـتمك وو پيرمرد يا مريضى كه پس از مراجعـت شخص عاجز

ن نباشـد يـا منى به جهت ازدحام از طواف متمك مردم از اوفطوا و، اين اشخاص مى باشددشوار بر توانند طواف

و وةاعـاد سعى را بر وقوفين مقدم بدارند سـعى طـوافن باشـند يـا الزم نيست ولو در ايام تشريق از اعاده متمك

.حيضش تأخير بيفتد آنكه زن ايامافراد بدون اشكال تقديمـ 434مسأله و قران در حجو و طواف ب نماز آن جاسعى .ز استير وقوفين

وـ 435مسأله در حكم ترك عمدى سـهوى طـوافشدطواف عمره بيا .ن

وـ 436مسأله و شخصى كه طواف را نماز آن سعى.شود به جا آورد، استعمال طيب بر او حالل مى

و آن طواف نساء نمازو طـواف،يازدهم از واجبات حـج تمتـع واجب دهم

و.و نماز آن است نساء از ايـن طـواف نمـاز آن اگرچـه

Page 200: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 200

و واجبات است، اال اينكه اين عمل از اركان حـج نيـستشدترك عمدى آن نيز مو .جب فساد حج نخواهد

و طواف نساء به مردان اختصاص نداردـ 437مسألهو بر زنان نيز واجب است، پس اگر مرد او را ترك نمـود

و حالل نمى زن بر او او شود، را ترك كرد بر هيچ اگر زن.شودمردى حالل نمى

ز اگر حج كرد چنانچه طـواف طفل مميـ 438مسأله هـيچ زنـى بـر او حـالل، از بلوغ نساء را ترك نمايد بعد

برو نيست اگر طواف نساء را به جا آورد زن بعد از بلوغ.او حالل است

وـ 439مسأله ويشرا كيفيت آنط طواف نساء نمـازو و مانند طواف حج .نماز آن است عمره

شود مقدم داشت بـر طواف نساء را نمىـ 440مسألهو يـاط وجـوبى ولـو در زدلفه بنابر احتم وقوف به عرفاتو . باشدعذر حال ضرورت

وـ 441مسأله نماز آن بعد واجب است طواف نساءو و از سعى در حج و در صورت عـذر عمره انجام گيرد.شود مقدم بر آن داشت خوف حيض مى

وـ 442مسأله قافلـه توقـف زنى كـه حـائض شـود

Page 201: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف Kا Éء�Y"201$&ن�5²زو

ويايد جا ننم بـا قافلـهز است طواف نساء را تـرك كـردهوبرو .احوط اين است كه براى طواف نائب بگيردد

زنى كه پس از تجاوز از نـصف طـوافـ 443مسألهوينساء حائض شود كوچ كردن بر او جا احـوطز اسـت،

و .نماز آن نائب بگيرد اين است كه براى بقيه طواففراموش شخصى كه نماز طواف نساء راـ 444مسأله

طـواف حـج يـا نمايد حكم آن حكم كسى است كه نماز .عمره را فراموش كند كه سابقا بيان شد

اگر از روى جهل يا نسيان طواف نـساءـ 445مسألهو،را بر سعى مقدم داشت واجب است تذكر پس از علم

.بعد از سعى آن را اعاده نمايدرد اگر كسى طواف نساء را ترك نمايـدـ 446مسأله

:اين مورد چند صورت استط1 واف نساء عمدى باشد چه آنكه عالمـ آنكه ترك

در اين صورت الزم اسـت،به حكم باشد يا جاهل به آن و و شخصا برگشته به آن را به جا آورد تا مدتى كه آن را

جا نياورده زن بر او حرام است، بلكه عقد نمودن هم بـر .است او حرام

ــى2 ــساء از روى فراموش ــواف ن ــرك ط ــه ت ـ آنك

Page 202: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 202

ل از كـوچ كـردن از آنجـا متوجـه ولى در مكه قبـ،باشدز شخــصا بايــد آن را بــه جــا صــورت نيــ شــود، در ايــن

و ــ آورد ــاوردهه تــا مــدتى كــه ب زن بــر او حــرام جــا نيو .چنين عقد كردنهم است

از3 و بعد ـ ترك طواف نساء از روى فراموشى باشدتوانـد كوچ كردن از مكه متوجه شود، در اين صورت مى

و و مى توا نائب بگيرد جا ند خودش برگشته طواف را بهو پس از طـواف خـود يـا نـائبش زن بـر او حـالل آوردو مى در شود، در حكم اين صورت فرقى نيست بين آنكه

ب عد از رسيدن به منزل خود متـذكر بين راه متوجه شود ياو بين آنكه برگشتن خودش به مكه نيز فرقى نيست شود،

و بين آنكه و متعذر يا دشوار باشد ممكن اسـت برگـردد.دشوارى هم نداشته باشد

وـ 447مسأله را كـسى كـه طـواف نـساء نمـاز آنو زن بـر او حـالل مـى،به جا آورد اگر مرد اسـت شـود

گـردد، امـا حرمـت مـرد بـر او حـالل مـى،اگر زن استــه آن ــد ك ــان ش ــابقا بي ــدن س ــت كن ــا درخ و ي ــيد ص

بـهى كـهي چيزهـا پـس تمـام،ختصاص به محرم نـداردا

Page 203: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

?K#$% ¢(8� $203

و واسـطه احــرام حـرام شــده بـود بعــد از طـواف نــساءشـود در صـورتى كـه بعـد از تقـصير نماز آن حالل مـى

.طواف زيارت باشدو

بيتوته در منىسـر بـردن شـبه واجب دوازدهم از واجبات حج بـ

و و معتبر اسـت بـا قـصد است دوازدهم در منى يازدهم.باشد، اما قصد قربت دليلى بر اعتبار آن نيست

در بر چند طائفه واجب است شب سـيزدهم را هـمو.دنبمان منى

و1 احـرامـ كسى كه در احرام اعـم از احـرام عمـرهحج از كشتن صيد اجتناب نكرده، بلكه كسى كـه در روز

.سيزدهم از آن اجتناب نكرده استـ كسى كه بـا زن در حـال احـرام تـا روز سـيزدهم2

و ا جماع نموده باشـد، ز ايـن دو اجتنـاب امـا كـسى كـهسا،نموده ر محرمات حتى استمتاع به زن را مرتكبي ولى

. ماندن شب سيزدهم بر او واجب نيست،شده استو3 ـ كسى كه بعدازظهر دوازدهم از آنجا كوچ نكنـد

آنجا بماند تا آفتاب غروب كند يا قبل از غروب آفتاب از

Page 204: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 204

حدود منى خارج نشده باشد بر چنين شخصى هم مانـدن. سيزدهم واجب استشب

چنـــد طائفـــه از وجـــوب بيتوتـــهـ 448مـــسأله:مستثنى هستند

ـ كسانى كه در مكه مكرمه تمام شب را به عبـادت1وهب جـز عبـادت نداشـته هيچگونه كـارى بـه سر بردند

و:ى كه ضرورى باشـد ماننـديباشند مگر كارها خـوراكو وبنابر احتياط غير لزومى قصد كند بـه خـوردن تطهير قوت پيدا كردن بر عبادت را كه در اين صورت،آشاميدن

.باشد خود اين عمل هم عبادت مى:ـ كسانى كه از بيتوته در آنجا معـذور باشـند ماننـد2

و و بيمار كسانى كه از بودن در آنجا بر جان پرستار بيمار.مال خود ترس دارندو

.اندـ كسانى كه فراموش كرده3نكنـد بـر در صورتى كه غروبـ چوپان گوسفندان4

.او در منىـ مكلـ 449مسأله رف در مقدار مانـدن در منـى مخي

كه از اول شب تا بعد از نصف شب در آنجا است، بين آنو آن بماند، و بين در كه قبل از نصف شب آمده تـا صـبح

Page 205: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

?K#$% ¢(8� $205

ب وه آنجا در سر برد، در صورتى كه از اول شب تـا نيمـهب آن از استيجا،سر برده جا شـب از آن جـاز نصف بعد

و خارج شود ولو پيش از طلوع صبح به مكه داخل شود،بر هر دو تقدير مانـدن روز در منـى الزم نيـست مگـر از

كهبه براى رمى جمرات .خواهد آمد همان نحو،واجب استبر كسى كه بيتوته در منىـ 450مسأله

اگر ترك نمود، واجب است براى هر شب يـك گوسـفندو قربا كفـاره ترك آن از روى جهل بنـابر اظهـر نى نمايد،

و هم وچن ندارد معـذور ين بر هر كس كه بيتوته ننمايـد.واجب نباشد باشد يعنى بيتوته بر او

ر است هر جـا مايـلف مخي آن قربانى مكل در محلوجا،است ذبح كند ز است تأخير بياندازد تا به شـهري حتى

ك و همين قدر ه مقدارى از گوشت او را خودش برگردد،فقراء بدهد در بقيه مختار است هر عملى كـه بخواهـد به

.انجام دهداگر كـسى بخواهـد از منـى كـوچ كنـدـ 451مسأله

كـردن بعـدازظهر بايـد كـوچ چنانچه روز دوازدهم باشد و اگر روز سيزدهم باشد مى تواند قبـل از ظهـر هـم باشد

.كوچ كند

Page 206: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 206

رمى جمراتسه گانه واجبات حج رمى جمراتب سيزدهم از واجسـه جمره اولى، جمره وسطى، جمره عقبه كه نـام:استو محل در رمى ايـن جمـرات قـصد قربـت معينى است،

.استعتبرمواجبات رمى همان اسـت كـه در رمـىـ 452مسأله

.جمره عقبه ذكر شدواجب است رمى جمرات سه گانه هـرـ 453مسأله

و كدام به هفـت سـنگريزه در و روز يـازدهم دوازدهـم، چنانچه شب سيزدهم در آنجا بماند در روز سيزدهم نيـز

.واجب خواهد شدمعتبر اسـت در رمـى جمـرات ترتيـبـ 454مسأله

كهي دورترين جمـره اسـت از عنى بايد اول جمره اولى راو نزديكتر به مـشعرالحرام رمـى نمايـد، بعـد اسـت مكه

راوسطىجمره و .رمى نمايد بعد جمره عقبهاگر خالف ترتيب نمود مثل آنكه رمـىـ 455مسأله

رمـى را بر رمى جمره اولى مقدم داشت، يا وسطىجمره جمره عقبه را بر وسطى يا اولى مقدم نمود، واجب اسـت

و اعاده نمايد تا ترتيب حاصـل شـود را آنچه مقدم داشته

Page 207: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

( تôر Dا \õ $207

و در و اين حكم بين عالم نيست، ولى ناسى فرقى جاهل جمره را به چهار سنگ رمى نمـود از روى فراموشـى اگر

و يا اشتباه يا جهل بلكه از روى عمد بقيه را ترك نمـود،ز اسـتيجمره بعدى مشغول شد، پس از آن جـا به رمى

و اعاده رمى جمره بعـدىيسه سنگ باق مانده را رمى كند.الزم نيسترمى جمرات واجب است در روز بـودهـ 456مسأله

روز گذشـته يـا روز آينـده رمى در شب براىپس،باشدويجا چوپان كـه بـراىز نيست مگر براى شخص خائف

. رمى نمايند،ز است در شب قبل يا شب بعديآنها جا: جايز استچند طائفه نيابت در رمى ازـ 457مسأله

او1 ـ مريضى كه برايش دشوار است خود رمى نمايدب و بايد يا خودش رمى نموده يا نائـب در صـورت گيـرد

امكان بايد او را حمل نمـوده ببرنـد نزديـك جمـرات از .نمايند رمىاو طرف .ـ شخصى كه بيهوش باشد از صبح تا غروب2درـ شخص پير كه دشوار است بر او رمـى نمـودن3

.حال ازدحام.ـ بچه غير مميز4

Page 208: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 208

ــه نمــى5 ــسى ك ــائطـ ك ــدن غ ــرون آم ــد از بي توان.جلوگيرى نمايد

وـ 458ه مسأل قبـل از غـروب اگر نائب رمى نمـود.دف رمى نمايرفع عذر شد بايد خود مكل

كسى كه رمى را ترك نمـوده جهـال يـاـ 459مسألهو نسيانا علـم بايـد تا آنكه به مكه رفته در صورت توجه

و در صـورتى كـه روز،آن را قـضاء كنـد برگردد به منىو م گذشـته باشـد اگر روز سيزده سيزدهم نگذشته باشد

بايد در سال آينده يا خودش يا نائبش آن را قضاء نمايند،.شودمتوجه چنين اگر بعد از بيرون رفتن از مكههمو

اگر كـسى از روى عمـد رمـى را تـركـ 460مسألهاند در سال آينده يا خـودش يـا نـائبش مود فقها فرمودهن

و .ودش به هر تقدير حج او باطل نمى بايد قضاء نمايدكسى كه رمى روز يازدهم يا رمـى روزـ 461مسأله

دوازدهم يا هر دو را فراموش نمود يا عمدا يـا جهـال يـا ــطرارا ــ اض ــد آن را در روز بع ــود باي ــرك نم ــضاء ت د ق

و روز قبل مقدم بر رمـى آن روز باشـد بايد رمىو نمايدو ــضاء ــين ق ــداختن ب ــه ان ــست تفرق ــزو اداء الزم ني ني

و الزم نيست را رمى قضاء را در اول صبح رمـى واجـب

Page 209: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ÀÁ1 ود�& $209

ب . جا آوردهوقت زوالاگـر رمـى يكـى از جمـرات را در روزـ 462مسأله

و يازدهم يا در روز دوازدهم فراموش نمود بايد قضاء آن. بعد از آن را در روز بعد بنمايدةرمى جمردر اگر مىـ 463مسأله دانـد رمـى يكـى از جمـرات

نمى داند كدام است كافى استو روز قبل فراموش شده .در روز بعد جمره عقبه را رمى نمايد

حكم مصدوددر سابق بيان شد كه كـسى كـه احـرام ببنـدد واجـب

از ايـن حكـم دو طائفـه،است حـج را بـه آخـر برسـاند :مستثنى هستند

ـ كسانى كه دشمن ممانعت از ادامه حج آنها بنمايد1م به نحوى كه نتوانند درك وقوف بـه را عرفـه يـا زدلفـه

و دخول مكه دولت وقت مثل اينكه پس از احرام،بنمايندو اتهامىبه و آنها را گرفتـه راهـى بـراى حـبس بنمايـد

ز اسـتيخالصى نداشته باشند، بر چنـين اشخاصـى جـا وى كه ممنوع شدهيقربانى را در همان جا اند يـا در مكـه

وييا در جا آنى ديگر ذبح نموده آنچـه حـرام،به واسطه

Page 210: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 210

و يـت محرمـات حل شده بود بر آنهـا حـالل مـى شـود،و نيز متوقـف بـر قـصد متوقف بر حلق يا تقصير نيست،

.باشدل نمىتحلدر احرام عمره اگر مانع از دخول مكـهـ 464مسأله

.باشد همين حكم جارى استاگر مانع از افعال عمره پيـدا شـود نـه دخـول مكـهو

مانده است قابل نيابت است نائب چنانچه افعالى كه باقى .بايد بگيرد واال همين حكم جارى است

ل به هدى واجب نيست بر مصدود تحلـ 465مسألهو رجوع كند بلكه مى به تواند صبر كند تا فوت حج بشود

و به آن متحلل مى .شود عمره مفردهبعد از آنكه از احرام بيرون آمد اگر حجـ 466مسأله واجـب بـوده اسـت يـا آنكـه اگـر سـال اول قبال بـر او

استطاعت بود، در سال آينده استطاعت باقى باشد واجـب.است در سال آتيه حج نمايد، واال واجب نيست

ران باشد همان حيوانى چنانچه حج او قـ 467مسألهل كافى است كه او را ذبح نمايد، كه همراه برداشته بر تحل

دو .ه نمايديگرى تهيالزم نيست حيواناگر حيوانى كه او را قربانى نمايـد پيـداـ 468مسأله

Page 211: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Á1ÀرK'(=$211

يا آنكه،نشد به همان احرام باقى است تا قربانى پيدا كندو ن از اتيان به عمره مفرده پيدا كند تمك موقع حج بگذرد

.تا به واسطه آن محل شودـ اگر كسى را كه حبس كـردهـ 469مسأله ن انـد تمك

از حبس به نحـوى از انحـاء، صـدق دارد از بيرون آمدنو وان مصدود نمىعن .اين حكم جارى نيست كند

حكم محصورــه واســطه مــرض ــه ب ــستند ك ــسانى ه ــه دوم ك طائف

جا.توانند ادامه حج بدهند نمى ز استي بر چنين اشخاصىاگـر در احـرام،بفرستندكه حيوان را براى قربانى به منى

و ع حج باشند، و به مكه اگـر در احـرام بـا مـره باشـند،ى كه به وسيله آنان حيوان را فرسـتاده بـراى قربـانىيآنها

و،قرار بگذارند چنانچه در احـرام حـج اسـت روز عيـدعمره است هر روزى را كه مايل باشـند نچه در احرام چنا

ــارج ــرام خ ــيد از اح ــه رس و آن روز ك ــد، ــانى نماين قربو مى در شوند، و بايد تقـصير هـم همـه آن روز بنماينـد

و حليـت،شود محرمات احرام بر آنان حالل مى مگـر زن،آن متوقف است بر اينكه سال آينده خودشان حج نمايند

Page 212: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 212

براى حج پس از حـجن دارند، واال نائب بگيرند اگر تمكو مـى خود يا نائـب در سـال بعـد زن هـم حـالل شـود،

اند كه اگر حج آنان اسـتحبابى باشـد بـراى گفتهتى جماعو بـا انجـام دادن طـواف نـساء طواف نس اء نائب بگيرند

شود، احتياجى به حـج زن بر آنان حالل مى توسط نائب، و .اين قول بعيد نيست سال آينده نيست

چه از اتمـام حـج شخص محصور چنانـ 470مسألهن از اتيـان بـه اعمـال عمـره دارد ولى تمكـ،ن ندارد تمكو مى بـه عمـره عـدول تواند صبر كند تا فوت حج شـده

و .حل شودم نمايد اگر بعد از فرستادن قربـانى رفـع عـذرـ 471مسأله

حج شد، چنانچه درك حج به درك وقوفين مى نمايد بايدو مى چنانچه درك نمى نمايد، م كند حـل شـود بـه توانـد

و مى به رسيدن موعد قربانى و تواند عدول به عمره نمايدم .حل شودآن

ب و تا اينجا واجبـات حـج از ايـن بـه بعـد يـان شـد،و .آداب آن را بيان خواهيم نمود مستحبات

Page 213: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

��$213��sVWXتو &داب

و حجمستحب آداب اتآن اسـت كـه در ايـن ات حج بيش از بدان كه مستحب

يم، لذا به بيان مقدارى از آنها اكتفاء كـردهيرساله بيان نما .گذاريمو بقيه را به كتب مفصله وا مى

ات سفرمستحب ، يـا سـفر ديگـر را دارد شخصى كـه اراده سـفر مكـه طلـب خيـر) وعالجل(مستحب است كه از حضرت حق

و و و كند آن صيت بنمايد كه بـه آن صـدقه صدقه بدهد تاــدارى وســالمتى خــود را خري ــد ــراى نماي وقتــى كــه ب

در خانـه خـود چهـار مسافرت مهيا شد، مستحب اسـت و فاتحة در هر ركعتىو ركعت نماز سوره توحيد الكتابورا بخوان :بگويدد

»���� �������� ������� �� ���� ����� �� ����� � � � �� �� � �� �� � � �� �� ��� � � � � � � �� � � � � � � �

��� �� � �«وو ــستاده ــه خــود اي ــه درب خان ــستحب اســت ب م

و و ســه مرتبــه از پــيش رو طــرف چــپ طــرف راســتو بــه همــين ترتيــب وآيــة فاتحــه الكرســى را بخوانــد

:بعد از آن بگويد

Page 214: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 214

»����� � � ���� ����� ������� ��� �� ����� ������ � � �� � � � � �� � �� �� ��

������ ����� ����� ��� �� ������ ���� �� �� � � � � � � �� � �� � �

� �.«

ات احراممستحب ات احرام چند چيز استمستحب:

ةـ آن كسى كه قصد حج دارد از اول ماه ذى القعـد1كسى كه قصد عمره مفرده دارد پيش از يك مـاه مـوىو

و وسر آن رويش را رها نمايد، بعضى قائـل بـه وجـوبو مفيـد فرمـوده ولى اين قول صـحيح نيـست،،شده اند

سر بتراشد يـك گوسـفندةدر ماه ذى القعد است كه اگر. بر او الزم است اين قول هم ضعيف استكفارهآن2 وـ و مـوى كه قبال ناخن شارب خـود را بگيـردو عانه را ازاله نمايد، زير اند بدن خود فقها فرمودهوبغل

.را پاكيزه نمايدـ آنكه پيش از احرام در ميقات يا قبل از رسيدن بـه3

و ــد، ــرام بنماي ــسل اح ــات غ ــضى آن را واجــب ميق بعو اند ولى ايـن قـول ضـعيف دانسته و اسـت، از حـائض

.اين غسل صحيح استنفساء نيز

Page 215: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م ��sVWXت i اا j$215

در:لهمسأ چنـد اگر كسى قبل از احرام غـسل نمـود: غسل بنمايدة مستحب است اعادمورد

و اول احـرام آنكه يـك شـبانه روز بگـذرد از غـسل.نبسته باشد

ف لباسى بپوشد يـا چيـزى بخـورد يـا آنكه مكل دوم.حرام استحرمماستعمال طيبى بنمايد كه بر

. آنكه پيش از احرام بخوابدسوم:بخواند مستحب است در وقت غسل اين دعا را:همسأل

»���� � ���������� � ������ � � � �������� �������� �������� � � �������� � � �

������ � � ����� ����� � ������ � ��������� ����� ����� � ������������ � � ������� � � � ������ � �� ������� �� ������� � �������

��

��������� ������ � � ��������� ������� � � � � �������� � �

� � ���������� � � �������� � � ������� � � � ������� � � ����������� ����� � ������ � � ���� � ������� ������� ��������� � � � ������ ���������� � ��

�������� �� � �

����� �� � �������� � � ������ � � ����� � �«

Page 216: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 216

: احرام بگويدةـ هنگام پوشيدن دو جام4

»������ � �� ��� � ����� � �������� � � ���� ������ ������������ � � �������� � � �

���� ������� � ������� �� � ����� ������ ������� �

� � ����� ������� ������ � � �������� � �� �

�� � ����� � �������� ��� ���������� �� � � ���������� � � � � ����������� � � ���������� � � � ������� � �

����� � ���������� � � � � ����� �

� ��������� �� � � ������ � ������� ��������� � � ������� � � ������� � � ������� � � ������� �

� � ������� ��������� � � ��

������ � � ������ � � � ������� � � �������� � �«

و5 بهتـر اسـتـ آنكه دو جامه احرام از پنبـه باشـد.رنگش هم سفيد باشد

ـ آنكه احرام را در غير حج تمتـع بـه ترتيـب ذيـل6ون فريضه ببندد، در صورت تمك در صورت عـدم ظهر،

و تمك ن از در صورت عـدم تمكـن بعد از فريضه ديگر،در،آن بعد از شش يا چهار يا دو ركعت نمـاز نافلـه كـه

و و سوره توحيد در ركعـت دوم ركعت اول بعد از حمدو در و شش ركعـت افـضل اسـت سوره جحد را بخواند

Page 217: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م ��sVWXت i اا j$217

توانـد اول وقـت بعـد از نافلـه بـه حج تمتع چنانچه مـىنحوى كه بيان شد احرام ببندد واال نماز ظهـر را در مكـه

و .بعد از آن احرام ببندد بخواندو،ـ مستحب است بعد از نماز7 ثناى الهـى بـه حمد

و و جا آورد و بر پيغمبر آن آل او صلوات بفرستد بعد از: تمتع اين دعا را بخواندةاحرام عمر در

»����� � � � ����� ������� �� ������������ � � ����� � � ��������� � ����� �������� ������� � �

� ������� � � ������� �� ������ � ������ � � ������������ �� � ������� ������

���� ������� � � ���������� ��������� ��������� � � � ������� � �������� � � �������� � ��

������� � � � � ���� ������ � � �������� � � ���������� � ������ � � � ������ �� � ��������� � � �������� � � ������ � ����������� � �� � � ���������� �������

�� ������� �

��������� �� � � ���������� � ��������� � � � � ��������� � � ��������� � � � ���� ������� � �

����� � ������ � ���������� � �� �������� � � � ��������� �� � ������� � � � ����� ������� �

� �

Page 218: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 218

��� ����� � � ��������� � ��������� � � � ����� �������� � ��������� � � ������� � � � ������� �� � �

������� � � �������� �� � ������ � � � ����� ������ � �������� � � �� ��������� �

� �� ���� ��������

��������� � ������ �� � ������ �� � �������� � � ������ � � ������ ������ � ���� � �������� ��������� � �

������ � ����)����� �� � ���.�(����� � ��������� � � � ����� ������ ����� � �������� � � � ������ � � ��������� � � � �������� ������� � ������� � � ���������

�� � �

������� � ������ ������� � �������� � ��������� � � �������� � ���������� � �������� � ��������� � � ������ ���������� � ����������� �� ���������� � �� ��������� � � ������ � ������ � � ������� � ������� �«.

ت8 ولفـ آنكه به نيت احرام به مجـرد قـصدظ بنمايد.نفسانى اكتفاء ننمايد

9ازـ مردان تلبي رسيدنه را بلند بگويند خصوصا بعدم بيداءبه و در صورتى كه از مسجد شـجره حـرم شـوند

ازبعد از مشر . مكهف شدن به ابطح در احرام

Page 219: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م ��sVWXت i اا j$219

و تلبيـ سابقا 10 آنچه مقتضاى احتياط اسـته واجب

و را ضم شود ع ايـن عبـارت اسـتومجمـ بيان كـرديم،

)������� �� ����� ��� ����� ������ ����� ����� ����� �� �

�� � � � � � � �� � � � �� � � �� � � �� � � � �� � � � � � � �

����� �� ���� ������ ��� ������� � � � � �� � � �� � � ���� � � � ن شد كه نيز بياو)��

و)ان(در مرتبـه دو نحو خوانده شود يك مرتبه بـه زيـر

ز .ر همزهبديگر به:مستحب است بعد از آن بگويدو

»����� � �� ������������ � ��������� � � � ������� � � � �������� � ��� ����������� � �

������ � � � ������ � ����������� � � � � � ������� � � � ������ � � � ����� ������� � � ����� �������� � � � ������ � � � ��������� �

���������� �

������� � � � ������ � � � ������� � � ���������� ��������� � �

������ � � � ������ � � � ��������� � �������� � �

�� ������ � �������� � � � ������� � � � ���� ��������

����� � � ���������� � ������� � � � ������ � � � ��������� � ������� � � � ���� � ���� ����������� � � � � �������� � � ������� � �������� � ������� � � � ������ � � � ������� � ���ك���� � �

Page 220: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 220

������� ������� � � � ������ � � � ������ � � ������� ��������� � � �������� � � � ������� � � � �����

����� � ������ � � � �«

11 و در مـواردـ تلبي ه را در حال احـرام تكـرار كنـدر و بعـد آينده نيز آن ا بگويد، وقت بيدار شدن از خواب،

و مستحب، وقـت رسـيدن بـه سـواره، از هر نماز واجبوقت باال رفتن از تل يا سرازير شدن از آن، وقـت سـوار

وو شدن يا پياده شدن، اوقـات سـحر زيـاد وقت سـحر.بگويد

مى:همسأل آورد اسـتحباب كسى كه عمره تمتع به جا هـاى خواهد بـود تـا آنكـه خانـهه بر او مستمرتكرار تلبي

و قديم آن براى كسى كه از مدينه بيايد حد مكه را ببيند،مى المدينين عقبة و كه جاى معروفى است از باشـد پـس

و م آن استحباب ندارد ب كسى كه احرام حج اسـته حرم و بعـد از آن استحباب تكرار تلبي ه آن تا ظهـر روز عرفـه

.مستمر استم مىوكسى كه عمره ه آن تا وقـت آورد تلبي فرده به جا.باشد دخول به حرم مى

Page 221: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م ®iþوwت i اا j$221

مكروهات احرام:مكروهات احرام چند چيز است

و1 جـ احرام بستن در جامه چركين امه در حـال اگرحرم خودش يـا كـسماحرام چرك شود مانعى ندارد كه

.آن را بشويد ديگر.ـ احرام بستن در جامه راه راه2. انگشتر براى زينتـ به دست كردن3ـ پوشيدن زيور به قصد زينت براى زنـان خـصوصا4

نيزيورها و داشتهى كه عادت به پوشيدن آنها از انـد قبـلاند به شرط آنكه به قصد زينت بـراى احرام نپوشيده بوده

و .اال حرام است مرد نباشدو5 ــر حــال ضــرورت ــردن در غي االـ حجامــت ك

.مكروه نيستآ6 وردن از بدن ولو بـا خارانـدن بـدن يـاـ خون در

و .يا به نحو ديگر باشد مسواك كردن.ـ حمام رفتن78م راـ لبيــك گفــتن حــرم در جــواب كــسى كــه او

.صدا زند

Page 222: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 222

ات دخول به حرممستحب .حرم غسل نمايدبهـ به جهت دخول1و2 و نعلين خود را در دسـت گرفتـهـ پا برهنه شده

.داخل حرم شود:ل حرم اين دعا را بخواندقت دخوو

»����� � � � ����� � ������ �������� � � �������� ���� �������� � � � ������� � ������ �� �

������� � �������� �� ������� � ������ � ����� ���� � ������� �������

� � ����� ������ � ������� �������� �.������� � � � ����������� � � ���� �������� � � ������� � � �������� � �

������� � ������� � �����

� ����� ������ � � �������� � � ������� � �������� � �������� � ���������� � � ������������ � � � � ������� ��������� � ��������� � � ������� � � ������� � ������� �� � ���� � � ��������� � �

������ � ����� � ������� � �

�������������� � � � � ��� �

�������� � � �������� � ���������� ��� ���������� � ����������� � � �

���������� � ����������� � � �

���

����� � � ���������� � ����������� � � ���������� � � � � ����� � � ������

� ������� �� � �.������ � � �

Page 223: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م &داب D ا(� ا*{ -G,®Gو�+ -.g $223

����� � ������������� � � � ������������ � � � �������� �� � ������� ������ ���������� � ������� �� ���� ������� � � �������� �� � ������� � �

�� ��������� �

��������� � � �«

گرفته آن اذخرـ وقت دخول حرم مقدارى از علف4.را مضغ نمايد

و مهمكه معظ آداب مسجدالحرامو.مه غسل بنمايدمستحب است براى دخول مكه معظ

غسل �����ا���ام دخولف براىب است مكل نيز مستحو با بنمايد، و همچنين مستحب است با حالت پاى برهنهو و سكينه و وقار وارد شود، ه بنـى شـيب از در رودهنگام

در حال كنونى مقابلةشيببنىاند كه بابهوارد شود وگفتو باب السالم در است، الحرام مـسجد مستحب اسـت بـرو :بگويد ايستاده

»������ � ������ � � ����� � �������� � � � ������� ��� ������������� � � � � ������ � �

�������� ���������� � ������������� � � � ������������ � � ��������������� � ����

Page 224: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 224

������ � � � ������� � ��������� � � �������� ���������� � � ����� � �������� � � �����������

� � ������� � � ����������� � �

���� � ����� ���������

� � � �«.

و به پس داخل مسجدالحرام شود راها كعبه دست روو :بگويد بلند نموده

»������ � � � � ����������� � � �������� � ������ �������� � ��������� � � ����

����� ���������� � � ����� � �������� � � � ���� ���������� � � � ����� � ������ � ������� �

������ � ����������� � � � � �� ����� � � ���������� �� � ��������� � � ����������� �

�.�������� � � � ����

���� � ������� ������ ������� � � ��������� � ������ � �������� �

�� �������� � �������� � � �

������ � � ��������� � ������ � ������������ � �

� ������� � � � ���� � ������ � � �������� � ���

���� � � �������� � ��������� � � �����

� ������ �������� � �

������� � � � ��������� � � �

������ � ������� � � �������� � ��������� � � � �������� � � � ������� � � � ������������� �

)������ � � �(������� � ��������� � ������������ � � � �.������ � � � ������� �

���������� �� �

Page 225: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م &داب D ا(� ا*{ -G,®Gو�+ -.g $225

������ � ������������� � � � � �������� � � ��������� � � � �«.

د ــات درو در روايـ ــزد ــه نـ ــت كـ ــر وارد اسـ يگـ:دمسجد بگوي

»���� � ���������� � ������ � �������� ��� �������� � � � ��������� ������ � � �������� � ���������� ����������� � � ������ � ������� �

���������� �

� ������������ � � � � � �������� �� ��������� � � ����������� � � � ���� ������ � � � ����� �

������� � � ��������� � ������� � � ����������� � � � � � � ������� ��� �������������� � � � � �

������ � ���� �������� � ���� ������ � � � ������� � � � �������������

� � �������� � � �

������� �� ������� � � �������������

� � � � ���������� � � � � � ����� ������������ � �

������ � � �������� � � ����� �������� � �������������� � � � �.������ � � � � ����� � �����

������� � � � ����� ��������� � � � ��������� � � ������������� � � � ����� ��������� � � � ��������� � � ��������� � � � ����� ��������� � � � ������� �������� � � � ����������

�� � �

Page 226: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 226

������ � � � � � ������������ � �

����� ��������� � � ����� � ����� � � ������ � � �.������ � � � � �

��� � ��������� � � � ����� ������ � � � ������� � � ���������� � � � ������� � � � � ����� � ���������������

� � ���������� � �� ������� ����������� � ����������� � � � �������� �� � �

������ � � � ������ � � � ��� ������������ � � � ���������� � � � � �

������ ����������

�� � �.

�������� � � � �������� ������������ � ��������� � �

�������������� � � � � ���������� � � �

��������� � � � � � �������� � � � ������ �� �������� � ��������

� ������������� � � � � ������ � �������� � ��������� � � ���������� � � � � �

� ����� � ��������� � � ������ �������� � ��

�������� � � � �������� � � � ����� � � ���� ���� ��������� � � � ��������� � � � ������ � � �������� � � �.����� � � � � ���������� � � �������� � � �������� � � ������ ����� � ������� � �

����� � ������� � �������� �������� � ���������

������ ��������� � ��������� ��

��������� � ���������� � � �� ����� �������� ������

����������� � � �������

��������� ���� �������

Page 227: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م &داب D ا(� ا*{ -G,®Gو�+ -.g $227

����� � � ������� � � ����� �������� � � ������ ������ �����

� ���� ���� � ������ � ������ � ����� � ������ � ��� �)���� �(������ � � �������

����� � �������� � � � ������� � � ��������� � � � ����� ��������� � � ����� ����������� � � ��������� ���������

� � ��������� � ��������� � � ���������

� � �������� � ���������� � � �������� �� � ������� � �������� � � ������ ����� � ���� �������� �

� ������ � ������� � � ���� ������� � �.«.

مىسپ �����: گويد سه مرتبه � � � ���� � ������� � � ���� پـس�������:گويد مى

»������ � � � ���� ���� ���� ����� �������� ����������� �������

�������� �

��� � ������� � ������� � ������� � � ������ � ������ � � ������ � ��������� � �

��«

ــه محــاذى حجراالســودو ــى ك ــستحب اســت وقت م:شد بگويد

»����� ��������� ��� �������� �

���������� � � ���� ����� � �������� � � � �

�������� � � ���� ��������� � ��������� �������� ���������� � � � ����������� � � �

Page 228: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 228

��������� � � � � ������� � ������� � ������������� �� ���������� � � � ����������� �� ���� � ����� ����� ����� ����� � ����.«.

و و پس نزديك حجراالسود رفته آن را استالم نمايـد:بگويد

»������� � � � � � � ����������� � ���� �������������� � �������� � � � � ���������

������ ����������� �� ������������ � � � � ������ ��������������� ������� �

������� ����� ������� � � ����� ����� �

������ �������������� � � � ������������������� � � ���������� � � ���� ��� ��������

������ � ��������� � �������� � ������� � � � ������� � � � ������ � � ������ � ��� � �������� � � ������� � � �������

���

����� ������� � ���� ������ � � �.«.

وو ــر پيغمبــر ــر صــلوات ب و ســالم ب آل او بفرســتد.داد چه وقت دخول مسجد سالم مـى چنان.پيغمبران بدهد

:بگويدگاه آن

Page 229: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م &داب D ا(� ا*{ -G,®Gو�+ -.g $229

»����� � � � ��� �� ����� ����� ���� � � �� � � �� � � � ������ � � �

� �«.

در روايت معتبر وارد اسـت كـه وقتـى كـه نزديـكووها حجراالسود رسيدى دست وى خود را بلند كن حمدو و ثناى الهى را به جا آور، از صلوات بر پيغمبر بفرست

خداوند عالم بخواه كه حج تـو را قبـول كنـد پـس از آنو حجر را بوسيد و استالم نما اگر آن هـم ممكـن نـشده:بگوو اشاره به آن كن

»������� ������� � � � � � � ����� � ��������� � �������� ���������� ��������� � � � ��� � �

�� � �

��� ���� ���������� � � � � � � � � � � �������� �� ������� ��� � � �� � � � � � � � ������� �� � � � � ���� ��������� ������ �� ���

� � � � �� �� � ����� ������� �� �� � �� � �

�� � � ��������� �� � � �

�������� ����� ����� ����� ���� ����� ������ � � �� �� �� � �� �� � � � � �� � � �� � � �� ��

���� ������ ������ ������ ��������� � � �� � � �� � �� �� � �� � �������� ����� �� � �

�� ���� � � � ������ ��� ��� �� �� �� � � �«.

رو و بگواگر نتوانى همه :ا بخوانى بعضى را بخوان

Page 230: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 230

»������� � � � �������� � ���������

� �������� ��������� �������� � � �������� � ��������� �

������������

�� ����������� ����������� � � ����������� � � �������� � � � � �����

������� � � � ���� �ك������� � ��������� � � �������� � � � � ����� ����������� � �������� � �«

وآد ات طوافمستحب اب:در حال طواف مستحب است بگويد

»���� � � � � ����������� � ������ � � ����� � � ����� ����� ���� ����� � �������� ��

���� ������ ������ ����� ������ � ������� ��������� � � ������� � � ���� � �������� � � � ��� �������� � � ���������� � � �������� � � ����� � � ��� ������ � ��� ���������� �

���������� � � � ���������� � � �������� � � ����� � � �������� � ������ ������� ������ �������� � ��������� � � ����������� �� � � ��� ���������� � �

� � �������� � � �������� � � � �������� � �

Page 231: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف ��sVWXتو &داب Kا É$231

������� � �� ������ � � ����� � � ������ � � ���� ������� � � � � ����� ��������� � � ����� � ��������� � � � ����� ������� � � ������ � ������� � � ��������� � �

� � ������� � � �������� � � � ����

����� �������� �����.

ح وو نيز مستحب است در حـال اجت خود را بطلبد

:طواف بگويد

»����� � � � � ��������� � ������ � � ������������ � ��������� � � � � ����� ������ �� � ������ � ����������� �� � ����� �«

و آل او بفرستد به خصوص وقتىو صلوات بر محمد

به كه به در خانه كعبه مى و وقتى كه حجر اسماعيل رسد

و :بگويد رسيد به ناودان نگاه نموده

»����� � � � � �������� � � ������� � � �������� � ��� �������� � � �������� � �

�� ����� �

������ � �������� � � ���� ����� ����� �������� � � ���� � � ���� �������� � ���������� �

Page 232: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 232

������������� ���� � ������ � � ������� ��������� �

������� � ������� � � ������� � ��

������� � ���«

و چون ازحجـر بگـذرد بـه پـشت سـر كعبـه برسـد

:بگويد

»����� ������� ���������� � � � ������� �������� � ����ك����� � �

����� � ������� �

����� � ��������� � � �������

�� � � � ����� ������ � �����

�������� � � � ������� � �«

و بگويديو چون به ركن :مانى رسد دست بردارد

»����� �������� � ���������� �� ��������� � ����������� �� ������� � � ����������� � ��������� �

� � ���������� ���������� �� � � � ������ ������� ������ ������� � ������ � � ������� � � �������� �

�������� � ��������� � � ������������ �� � � � ����� � ���������� � � � ������������ � � � ���������

� � ��������� � � �������� � ��������� �� �������� �

�������� �� ���������� � �������� � � ��������� �

��������� � � � �«

Page 233: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف ��sVWXتو &داب Kا É$233

و بگويدپ و به جانب كعبه باال كند :س سر

»����� � � � ����� ������� � � ��������� � ��������� � �

������������ � � �

��.������ � � � ���� �

���� � ����� � ��������� � ���������� � � ������������ � � � ������� � � ������ � �

����� � � ���� ������� � � �������� � � ����� ���� ������� � �«

: چون ميان ركن يمانى وحجراالسود برسد بگويدو

»����� � ������ ���������� � ������� � � ����������� � ������� � � ������� � �

����� � ������� � �«

ديرسـ١در دور هفتم وقتى كه به مستجارو و دسـتدو و روى خود را بر ديوار خانه بگشايد خود را بـه شكمو بگويد :ديوار كعبه بچسباند

»����� � � � ������� � ������� � � �������� � � ������� � � ������ � ��������������� � ��

��� ���� ������� � �«و از خداونـد عـالم پس به گناهان خود اعتراف نموده

.مستجار در پشت كعبه نزديك ركن يمانى برابر در خانه كعبه واقع شده است.1

Page 234: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 234

آمرزش آن را بطلبد كه انشاءاهللا تعالى مـستجاب خواهـد:شد بعد بگويد

»����� � � � ����� ������� � � ��������� � �������

����� ����������� � � �

��.������ � � � ���� �

���� � ����� � ��������� � ���������� � � ������������ � � � ������� � � ������ � �

����� � � ���� ������ � � �«

وو ركــن يمــانى را اســتالم آنچــه خواهــد دعــا كنــدو ــد و كن ــده ــود آم ــزد حجراالس ــه ن را ب ــود ــواف خ ط

و :بگويد تمام نموده

�������:بگويــد رســد االســود جــرح بــه چــون پــس« � � � ������� �� ����� ��������� �

�� ������� � � ��������������� � � �«

براى طواف كننده مستحب است در هر دور اركـانو

و و خانه كعبـه در وقـت حجراالسـود را اسـتالم نمايـد

:يداستالم حجر بگو

»������� �������� � � � � ��������� � � ���������� ��� � �������� ��

������������� � �� �«

Page 235: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف�5²ز ��sVWXت Kا É$235

ات نماز طوافمستحب در نماز طواف مستحب است بعد از حمد در ركعـت

وةاول سور جحد را بخواندةدر ركعت دوم سور توحيدو وو پس از نماز حمد صلوات ثناى الهى را به جا آورده

و و بر محمد از خداونـد عـالم طلـب آل محمد بفرسـتدو از قبول نمايد، و بعد پيش از سـعى فراغ از نماز طواف

مستحب است به نزد چاه زمزم رفته يـك يـا دو دلـو آب و و شكم خود بريزد و پشت و آن را به سر :بگويد بكشد

»����� � � � � �������� ������ � �������� � ������� � � �������� ������� � ���� ���� � �

���� ������ � � �«.

ب و پس از آن به نزد حجراالسود از يايد مستحب استو درى كه محاذى حجراالسود است به صفا متوجه شـود

و و به خانـه كعبـه نظـر با آرامى دل بدن باالى صفا رفتهو و ركنى كه حجربه كند االسـود در آن اسـت رو نمايـدو و ثناى حمد ى الهـى را بـهها نعمت الهى را به جا آورد

هفـت ������خاطر آورد آنگـاه ايـن اذكـار را بگويـد

�������،مرتبه � � � � � ��

�� �� ��� ��،فت مرتبهه � � � � �� � ه،ت مرتب هف�

Page 236: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 236

»������� �������� ��

�������� � � ���� ��� ������������� � ��������� � �

������� � ��������� � � � ��������� � � ����������� � ������� � ��� � ���������� � � ����� � ������� � ��������� � � �«.

محمـد بفرسـتد سه مرتبه پس صلوات بر محمـد وآل

�������«: پس بگويد ���������������� � � ���������� � � � � �

����������

������� ��������� � � � � �������� ��������� � � ���������� � � � ������� �������� � � �«.سه مرتبه

� ����«:پس بگويد ��������� ���� ��� ������� �

����� �������� � � � �

����� � � ��������� � � � ��������� �� ���� ������� � �������� � � � ��� ������� ������� � �

���� � ��������� � � � ��«

� ����«:بگويدپس،سه مرتبه � � � ����������� � � ������������������� � �

��

�������� � �

���������

� � �������� � � �«

� ����«:بگويدپس مرتبه سه � � ������ ���������� � ��������

� ���� ������� � ������� � � ������ � ������ � ������� � �«

Page 237: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف�5²ز ��sVWXت Kا É$237

�� �� ���،صـد مرتبـه �� ����: سه مرتبه، پس بگويد � �� � ���� � ــ� ــه ص ���������،د مرتب � � � � � �

�ــ ــه ص ������� ��،د مرتب

: صدمرتبه، پس بگويد

»���� ���� �������� � � ������ ��

������ �������� �

�������� � � ������� � � �

����� � � �������� ��������� �

������ � ��������

����� � �������� � �

������� ��

�.

����� � � � ������ � ���������� � ������� � ����� � ������� � �.����� � � � ���������� � ���� ���� ������ �

� ������ � ���� ������ � � �.����� � � � ������� � � � ����� � ������ � � ����� � ������ ���� ���� � � �«.

و نف و مـالوسو بسيار تكرار كند سپردن دين اهـل: خود را به خداوند عالم پس بگويد

»������� � � � ����������� � ���������� � � ����� � � ��������� � ���������� � � � �

����� � ������� � � ������� ������ � � � � ���������� � � � ������������ � � ������� � � � ������� � � � �������� � � � � ��������� � � ��������

� � � ���� �������� �� �«

Page 238: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 238

پـس آنهـا را دو مرتبـه،س بگويد اهللا اكبر سه مرتبهپو بـاز آنهـا را اعـاده،تكرار كند پس يك بار تكبير بگويدو را نمايد، نتواند انجام دهد هـر قـدر اگر تمام اين عملو كه مى را تواند بخوانـد، مـستحب اسـت كـه ايـن دعـا:بخواند

»����� � � � ������� � ���� � ����� � �������� � � ������ � ����� ����� �

������� ����� � � �

���������� � ��� ������ � � �����

�������� � ��������

� � � �.����� � � � ������������������

���� ������� � � ���������

������������

� ����� ���������� � � �����

��������� � �� � ������

� ���� ����� ������� � ������ ������� � � ��� ������ � ������� ���� ������

������ ���� ����� � �

��������� � ������� � � � ��������

��� ������������������ �

������� � � �������������������������������� �

���������� �� � ������� � ����������� � � ������� �

������� � � ������ � � ���� ������ ������� � � ����� ���� ����� ������ �

������� � � ������� � �«

Page 239: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

م ��sVWXت i اا j.فK éê $239تèOو

در حــديث شــريف وارد شــده هــركس كــه بخواهــدو ــاد شــود ايــستادن در صــفا را طــول دهــد، مــال او زي

از صـفا تـا بـهو مـستحب اسـت سـعى نمايـد بدان كه ــار وةمن ــه راه رود ــا ميان ــا ج ــا ت ــازارياز آنج ــه ب ى ك

ه و روله كنـد يعنـى عطاران است اگـر سـوار تنـد بـرودو آنجـا تـااز باشد ايـن حـد را فـى الجملـه تنـد نمايـد

و ــه رود ــز ميان ــروه ني ــه م ــه ب ــز ب در وقــت برگــشتن نيو از بـراى زن رولـهه هـا همان ترتيـب مراجعـت نمايـد

و مــستحب اســت در گريــه كــردن ســعى كنــد نيــست،وو ــه وا دارد ــه گري ــود را ب ــاء خ ــعى دع ــال س در ح

.بسيار كند

ات احرام تا وقوف به عرفاتمستحب امورى كه در احرام عمره مستحب است در احرام حجو و پس از اين كه شخص احرام بـسته نيز مستحب است

ـ از مكه بيرون آمد همين كه بر ابطح مشر ه آوازف شود بو چون متوجه منى شود بگويدبلند تلبي :ه بگويد

Page 240: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 240

»����� � � � ������ ������� � ������� � � ������� � �������� �� � ������ � �������� � � � ������ � � «

و وو با تن ذكـر حـق تعـالى بـرود دل آرام با تسبيح:وچون به منى رسيد بگويد

»����������� � � � � � � ���������� � � �

� ����� �������� � ���� ������������ �� �� � � �������� ���� �

� �«

:پس بگويد

»������� � � � � ������� � ����� ���������� ������� � ��������� � ������ ��������� � ������ �

��������� � ��������� � � �������� �� ����� � � ������ �������

� � ��������������� � ��

������ � � ���������� � � ���� ������� �� � �«.

و بـه مستو حب اسـت شـب عرفـه را در منـى بـودهو و بهتر آن است كه عبـادات اطاعت الهى مشغول باشد،

و خصوصا چـون نمازها را در مسجد خيف به جـا آوردصبح را خواند تا طلوع آفتاب تعقيب گفته پـس بـه نماز

Page 241: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف ��sVWXت éê $241تèOو

و اگر خواسته باشد بعد از طلوع صبح عرفات روانه شود اسـت سنت بلكه احـوط آن روانه شود مانعى ندارد، ولى

و روانه كه تا آفتاب طلوع نكرده از وادى محسر رد نشودو از بعضى حرمـت آن را نقـل شدن پيش ازصبح مكروه

و كسى كـه از نموده اند مگر از براى ضرورت مانند بيمارو چون به عرفات متوجه شـود ازدحام مردم خائف باشد

.اين دعا را بخواند

»������� � � � �������� � ��������� �� ��������� ����������� �

� � ��������� � � � � ������ ���������� � ��� ��������� � � ��������������� � � ������ ��������� � �

��������� �����

�������� � � � ������� � ������ � ������� � ���� ���� ���� ������� �

���� ��«

.و تا رسيدن به عرفات تلبيه بگويد

ات وقوف به عرفاتمستحب : به عرفات چند چيز مستحب استوفوقدر.ـ با طهارت بودن در حال وقوف1

Page 242: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 242

و2 ــودن ــسل نم ــكـ غ ــه نزدي ــت ك ــر آن اس بهت.ظهر باشد

ق حواس است از خود دور سازدـ آنچه موجب تفر3.قلب او متوجه جناب اقدس الهى گرددو

قا4 مى فلهـ نسبت به آيد وقوف شخص اى كه از مكه.گردده واقع در طرف دست چپ كو

و5 بـوده در زمـين همـوارـ وقوف او در پائين كـوهو باال رفتن .كوه مكروه استاز باشد

و6 وـ در اول وقت نماز ظهر عصر را بـه يـك اذان.دو اقامه به جا آورد

و7 عـال متوجـهـ قلب خود را به حضرت حق جـلو و ساخته و تهليـل و حمـد الهـى ثنـاى تمجيـد نمـوده

اهللا اكبر پس از آن صد مرتبه،را به جا آورد حضرت حق و آنچه خواهـد دعـا صد مرتبهو سوره توحيد را بخواند

و و از شيطان نمايد را رجيم به خدا پنـاه ببـرد ايـن دعـا:نيز بخواند

»����� � � � ����������� � ������� � � �������� � � � �������� � � � �������� � � � ������� �� � � ������ ��

����� ������� � � ���� ������ � ���������� � � � ����� ������� �

Page 243: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف ��sVWXت éê $243تèOو

���������� � � ����� ������ �

��������� � � � ��������� �� � ����������� � � � ����������� � � � ���������� �

���� �)��� ���� («.

حاجت خود را نام ببرد پس دست به آسمان برداردو

:بگويدو

»�������� � � � � ��������� � ����� ������� ����������������� � � � � ������� �������� � � ���

���������� � � � � �������������

� � � � � ���� �������� � � ������������� � � �������� � �

���� � ������� � ���� ������� � �.����� � � � ������������ � � �������� � ��������� � �� �

������� � � �������� � � ���������� � � � ��������� � ������������ � �� � �������� ��������� � � � ��������� �����

�������� �� � ������� ����������� � �������� � ��������� � ��������� � � � �������� � �

������ � �������� � � �������� � � ������

� � ������ � � � ������� � � � ������ ����������� � � ����� � �������� � � �.������ � � � � � ���������� � � ������� � � �������� � � �������� � � �

�������� ������� �

� ��������� � � ��

����� � ������� � ������������ � �� �«.

Page 244: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 244

و8 :اين دعا را بخواندـ

»���� ����� ��������� ��

�������� � ���� ��� �������������� � ��������� � �

����� � �������� � � ����� � ��� � ������� � ������ � � �������������� � �����

��� � ����������� � ������ � � � ���� ������� � �������� � � ������� � ������� �

� ������ ������ � ������ � � ��� ����� � ���������� � � ������ � � � ���� ����� �������� � � ���

��������������� � � ����� � �������� �)��������(����� � ������ � �

����� � � ����� � � ������ � � � � �������������� ����� �������� � ������ � �������� � ����� ���������� � ������ ������ � �

������ � ������� �������� � �������� � � � �����

������ � � � ������������� ������������� ���� ����� ���� ��������� �������

�������� � �� ������������ � � �����

�� ������� � ������ �����

�� � � � � ���� � ������� � �

��� ����� � �������� � � � ���������� � �� ������ � ������� � ��������� � � ��

Page 245: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف ��sVWXت éê $245تèOو

����� � � ������� � � � ������� � �������� � � � ������� � � � ������ � �������� � � ����� � ������� ������ ��� ����� � ��������� � ��� � ����«.

مىو و صدقات تقـصير در اين روز تا تواند از خيرات

ون و كند باردص �������«: بگويد ديگر رو به قبله كند��� �� ���� ������ ��� ������

� ����� � ����������������� � � �������� � � ���� ��� �������

����� � ������� � ������ � �������� � � � �������� � � � �

����� � � ������ � ���������� � � ������ � � ��������

������ �������� � ���� ������ � � �«.و9 ــوده ــتقبال نم ــه را اس ــه كعب ــارـ آن ك ــن اذك اي

:را بگويد

��������؛د مرتبهص �� ���ه، صد مرتب ����� ��مرهللا صـ� ����� �� ������ ��ه،تبـد � �� �

������������������ � � �������� � � ���� ��� ��������

����� � �������� � ������� � �������� � � � �������� � � � �

Page 246: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 246

����� � � ������ � ���������� � � ������ � � �������������� �������� � ���� �

����� � � . صد مرتبه��

ة پـس سـورو بقره ده آيـه بخوانـدةپس از اول سور

و پستآي توحيد را سه مرتبه الكرسى را بخواند تا آخر

:بخواند اين آيات را

»��� � ���ك����� � � � �������� � �������� � ������������ � ������� � � ������� � � ������ � ��� � ������ ����� ������ � ������ � ������� � �������� � �������� � �

��

������ � ��������� � � �������� � �

���������� � � � �������� � � � �������� � � � ������ �

����������������

� � �������� � ������� � ���������� � � ������ ��ك����� � � � � � �

�������� ����������� ���� ����� ����� ������� � � � �� �� �� �� � � ��

� � � � � � �� � � � � � ��� ��� �� ���� ����� ����� ������� ��� ����� �� � � �

�� �� � � �� �� � � �� � � � � � � � � � � �

������� �� ����� � � �� ��� � � �«.

Page 247: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف ��sVWXت éê $247تèOو

��������و سـوره ���������� ������� پس سورهپس آنچـه از نعـم الهـى بـه يـاد. را بخواند ��� ������

و باشد يكايـك ذكـر داشته و نمـوده حمـد الهـى نمايـد

و سا و مال ى كه حضرت حـقي چيزهاريهمچنين بر اهل

وبه او تفض :بگويدل نموده حمد بنمايد

»���� � � � � ���� ������� � ������������ � � ������ � �������������� � � ����

������������ � � �«.

و به آياتى از قرآن كه در آنها ذكر حمـد شـده اسـتو به آياتى كه در آنها ذكر تسبيح شده خدا را حمد نمايد

ت،است وحيسب خدا را به آيـاتى كـه در آنهـا ذكـر نمايدو،شده است تهليل آل خدا را تهليل نمايـد و بـر محمـدــد وزيــاد صــلوات:محم از بفرســتد بــه هــر اســمىو،كه در قرآن موجود است اسماءاهللا بـا خـدا را بخوانـد

و بـه آنچه از اسماء الهى كه در ياد دارد خدا را ذكر كنـدرا اسماء الهى كه در آخر سوره حشر موجود اسـت خـدا

و از بخواند :آنها عبارتند

Page 248: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 248

»��� ������� ������ ����� � � � � � � � �� � � ��������

�� ������� �� � � ���������� � �

��������� � ��������� ������������� �������� ��������� ��������� � �� � � �

� � � �� � � � � � �� �

�������� � � ��������� ������� �

� �� � ���������� ��

�«.

:اين دعا را بخواندو

»������ � ����������������������� � � ������ ����� ������ ��������� � �

������ � � � � ������� � � �������� � �� � ����������� � � ����������� ����� ������� �� �

������ � � ������������ � � � � �������� �� ������� � � � �������� � � ��������� � � � ������ � � ������ � ������� � � � ������ �

������� �������� � � � �������� � � ����� � �

��� ������ � ���� ����� ����� � ������ � � ���� �������� � � � � ������������� � �

� �������� � � � ��������� � �

������ � ������ � ������ � � ������ � � ��� � �«

و وو هر حاجـت كـه دارى بخـواه، از حـق سـبحانه

و تعالى هـر طلب كن كه توفيق حج بيابى در سال آينـده

Page 249: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف ��sVWXت éê $249تèOو

و �������:هفتـاد مرتبـه بگـو سال، � � � �������� � � ��

هفتـاد مرتبـهو�������� �

�� �������� ������� � � ������ � �.

:پس بخوان اين دعا را

»��� ����� �� � � � � � � �������� �� � � � � ������� � � � ���� � � ����� ������� � � �������� ��

���� ���� ���������������� ���� � ������ � � ������� � �������� � � ������� � ������ � �������� � �

�������� � ���«

آن10 : كه نزديك غروب آفتاب بگويدـ

»����� � � � ������������� � ���� ������� � ����� ������ � � � �������������� � �

���� �������� � �� ��������� � � � ���������� � � � ������������� � ��������� � � � � �

��������� � �� �������� �������� � ���������� � � � ����������� � � �������� �������������� � � ���������

� ����� � �������� � ������ ��� � ��������� ��� � � ������� � ������� � � ���������������������� � � � � �������� � � � ����������

Page 250: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 250

������� ���� ���� ������������ �

����� ��������������� �� � ��������� � ��� �

�������� � � ��������� � � � ������� � � ������ ���� � ����� � � ������ � � �«.

وارده در اين روز شريف بسيار استةبدان كه ادعيو

م ونكمو هر قدر كه باشد خواندن دعـا مناسـب اسـت

و بسيار خوب است كه در اين روز دعاى صحيفه كاملـه

و دعاى سالم(العابدين حضرت زين حضرت سيدالشهداء

و بعد)اهللا عليهما :بگويد از غروب آفتاب خوانده شود

»���� ��� � ��������� � � ����� ������� �

���� ����� ��������� � � �������� � � � ������� ����� ������

������������� � � � ���������� �� ��������� � �������� � � �������� � � �

�������� � � ������������ � � � ��������� � � ��� ������� �� ���������� � � � � ����� �

������ � ��������� ������ � � ���� ������ � ������� � � ���������� � ���������� � � � �

������ � ���� ������ ������� � � �������� � � ����� � ������������ �

���������� � � ��

������� ������� � � ������ �������� � ���������� � � � ���������� ��� � ������������ �

� �� �

Page 251: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف ��sVWXت èOGو /ëìد %$251

���������� � ��� ������� � � ������� ������ � ������� � ����� ������ �������� � ����

������� � � ����������� � � ��������� � � ������ � ــدو»��� ــسيار بگوي �������:ب � � � ������ �� ������� � � � � � � ��«.

مستحبم زدلفهات وقوف بهو دلـى آرام از عرفـات بدان كه مستحب است با تـن

م به و سوى و استغفار نمايد از زدلفه متوجه شده همين كه: بگويدطرف دست راست به تل سرخ رسيد

»����� � � � ������� � ��������� � � ����� � �������� � ������ �� � � ��������� �������� � � � �������� � � �«.

راو و در كسى را آزار ندهـد،ه رفتن ميانه روى نمايدمو و خفتن را تا زدلفه به تـأخير مستحب است نماز شام

و،اندازد به ميان هر دو نماز اگرچه ثلث شب نيز بگذرد،و و يك اذان از دو اقامه جمع كند، نوافل مغـرب را بعـدو نماز عشاء در صـورتى كـه از رسـيدن بـه به جا آورد،

Page 252: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 252

وم زدلفه پيش از نصف شب مانعى رسيد بايد نماز مغربو عــشاء را بــه تــأخير و نينداختــه در ميــان راه بخوانــد،

مستحب اسـت كـه در وسـط وادى از طـرف راسـت راهو اگر حاجى صروره باشد مستحب است كـه نزول نمايد

و مستحب است كه آن شـب در مشعرالحرام قدم بگذاردو را به هر قدر كه ميسور باشد، ب به عبادت ه اطاعت الهى

و :اين دعا را بخواند سر برد

»����� ����� � � � � � � � � ������ � � � ����������� � ���������� � � �������� �������� � � �

����� � �.����� � � � ��������� � � � ���� ������ � ����� � ������� ������������� � � � ���

��������� � �������� ��

������� � ����������� �� � ���������� � � ����������� � � ���

����� � � ���������� � ������� � ������� � � ����� � � �.«

و،مستحب است بعد از نماز صبح با طهارتو حمـد

و ثناى ال به هر مقدارى كه ميسور باشد هى را به جا آورد،

و و تفض از نعم و الت حضرت حق ذكر كند آل بر محمد

آن محمد و صلوات بفرستد بعـضى بـه گـاه دعـا نمايـد

Page 253: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kف ��sVWXت èOGو /ëìد %$253

ووجوب آن قائل شده :اين دعا را نيز بخواند اند

»������� � � � ���� � ��������� ��

����������� � ������ � ��������� � � ������ ��������� � �������� � � � ���� � � ���� ������ � � �������� � �������

�������� ���� � ������ � � ������� � �

������� ��.������� � � � ������

� ������ ��������� �

���������� � ������ � ���������� �

��

���� ��

�������� � � ���ك�� � � � ������ � �������� � �������

� � �������� � � ����������� � � ������� �������������� � �������� �

���������� �

�� ���������� �

������� �

������� � ���� ��������� � ��� � ������ � ������� � ����� �������� � ������«.

ى را كه در منـى رمـىيها ريزه مستحب است سنگو

و خواهد نمود از م مجموع آنها هفتاد اسـت زدلفه بردارد،

مو مس و زدلفه به تحب است وقتى كه از سوى منى رفتـه

و به اگـر وادى محسر رسيد به مقدار صد قـدم تنـد رود

و :بگويد سواره است سوارى خود را حركت دهد

»����� � � � ����� �� ��������� ���������

����������� � � ������� � � �������� �

��

Page 254: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 254

�������� � � ������ �� �������� ������ � �«.

ات رمى جمراتمستحب :د چيز مستحب استدر رمى جمرات چن

.ـ با طهارت بودن در حال رمى1راها هنگامى كه سنگـ2 را در دست گرفته اين دعـا:بخواند

»����� � � � ������� � � ������� � � � � � ������������ � � � � � ������� � �«

مى3 .اندازد تكبير بگويدـ با هر سنگى كه:ندـ هر سنگى را كه بياندازد اين دعا را بخوا4

»��� ������ ������� � � � ������� � ������� ����������� � � � ������� � � � ��������� � � �������� � �� ����� � ����� � � ���� ����������� � � � ����� ���������� ������ � ������� � � � �

������� ����� � �������� �

�������� � ��������� �

��������� �

� � �������� � ��

������ � � ���� ������ �«.

عقبـه ده يـا پـانزده ذراعةـ ميان او جمره در جمـر5

Page 255: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

) ��sVWXت �D7 e$255

و در جمر و وسطى كنار جمره بايستدةفاصله باشد . اولىو پــشت بــه قبلــهةـ جمــر6 عقبــه را رو بــه جمــره

و راةجمر رمى نمايد و وسطى به قبلـه ايـستادهرو اولى.رمى نمايد

و بـا7 نـاخنـ سنگ ريزه را بر انگشت ابهام گذارده.انگشت شهادت بياندازد

را8 ـ پس از برگشتن به جاى خود در منى ايـن دعـا:بخواند

»����� � � � ���� �������� � ������� � � � ��������

� � � � ������� � ������ � � �������

� � ������� ������

� � �������� � � �«

ات قربانىمستحب ات قربانى چند چيز استمستحب:

قرـ در صورت تمك1 ون در صـورت بانى شتر باشد،

و .در صورت نبودن آن گوسفند باشد نبودن آن گاو،

.ـ قربانى بسيار فربه باشد2

و3 ـ در صورت شتر يا گاو بودن آن از جـنس مـاده

Page 256: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 256

.در صورت گوسفند يا بز بودن آن از جنس نر باشدمى4 وـ شترى كه از خواهد او را نحـر كنـد ايـستاده

و تـا زانـوىها سر دست شـخص از جانـب او را ببنـددو كارد يا نيزه يا خنجر به گودال گـردن راست او بايستد

و :ذبح يا نحر اين دعا را بخوانددر او فرو برد،

»������� � � � �������� � � ������� � � ������� � ������������ � � ������� � ��

������ � ������� � � ����� � ������� ��������� � � �

�������� � � ��� ����� ����� ������ � � ������ ���� ���������� � � � ������ � � � ����� � ������ � ����� � ����������� �

��������� ������� � � � ������

� � � ����� ��«.

و5 اگر نتوانـد دسـتـ اين كه خود قربانى را بكشد.خود را باالى دست كشنده بگذارد

ات حلقمستحب :در حلق چند چيز مستحب است

و ايـن1 ـ آن كه از جانب راست پيش سر ابتداء كند

Page 257: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ف ��sVWXت Kا Éو&ن�5²زو��(áâ $257

:دعا را بخواند

»����� � � � ������� � � ����� � � ����� �� ������ ����� � ��������� � �.«

آن2 خـودة كه موى سر خـود را در منـى در خيمــ

و از دفن نمايد طـرافااولى اين است كـه بعـد از حلـق

و و شارب خود گرفته . را بگيردها همچنين ناخن ريش

ومستحب و ات طواف حج سعى نماز آنو آنچه كه از مـستحب و ات در طـواف عمـره نمـاز آن

و مـستحب اسـت سعى ذكر شد اين جا نيز جارى است،

مىيشخص آيد در روز عيد قربان كه به جهت طواف حج

و و بر در مسجد بايستد : دعا را بخوانداين بيايد

»������� � � � �������� ���������������� � ���������� �� � � � �� ��������� � �� � � ��.

�������� � �������� � � ���������� � ��������� � � ���������� � � � ���������� � � � ����������� � � ������� � �����

��������� � � � ��������� � �.������ � � � ������������ � � ��������� � ��

����� � � �������� � ��������� � � �����

� ������ ������� � �

������� � � ��������� � � �

Page 258: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 258

�������� � � � �������� � � � ��������� ���������� � � � ��������� � � �������� � � � ��������� �����

�������� � ���������� � � ��������� � � � ���������� � ��� ������ ���������� � � ���������� � �

� ������������� � �� � �������������� �� � � ���������� �

����������� � � � ������� ���������� � �

������ � ��� �«.

و پس و به نزد حجراالسود بيايد و بوسه نمايد استالمو دسـت اگر بوسيدن ممكن نشد دست بر حجـر ماليـده

و اگر آن هـم ممكـن نـشد مقابـل حجـر خود را ببوسدو بعدا آنچه در طواف عمره به جا و تكبير بگويد ايستاده

ب .جا آورده آورده بود،

ات منىمستحب و بدان كه براى حاجى مستحب است كه روز يازدهمو و سيزدهم را در منى بيرون نرود، تكبير گفـتن دوازدهم

و كه در منى بعد از پانزده نماز در غير منى بعد از ده نمازو و مـستحب اسـت اول آنها نماز ظهـر روز عيـد اسـت

و اولى در كيفيت تكبيـر آن بعضى آن را واجب دانسته اند:است كه بگويد

Page 259: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

i��sVWXت G,®G--.g $259¢ی/د

»��� ����� �� ���� ������ �

� ����� ���� �������� ������� ����������� �

��� �������� � �������� ������� ������� ���� ����� �

� ��������������� � � ���� ������ � � � �������� �

�.���� ���� ��� ��� � � � � ��� �� � � ����.«.ــادامى كــه در منــى اقامــت داردو مــستحب اســت م

ون مستحب را در مـسجد خيـف بـه جـا مازهاى واجبو حديث است كه صد ركعـت نمـاز در مـسجددر آوردوعبادت با هفتاد سال برابر خيف هر كس در آنجـا است

بگويد ثـواب آن برابـر ثـواب بنـده ����� ��صد مرتبه

و هر كس در آنجا صد مرتبه ��� �� ��آزاد كردن است است با ثواب كسى كه احيـاء نفـس بگويد ثواب آن برابر

و �������در آنجـا صـد مرتبـه هـر كـس كرده باشـد بگويــد ثــواب آن برابــر اســت بــا ثــواب خــراج عــراقين

.كه در راه خدا تصدق نمايد

مستحبات ديگر در مكه معظمهو ــن آداب ــه از اي ــه معظم ــر در مك ــستحبات ديگ م

Page 260: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 260

:است قرارو1 .قرآنخواندنـ زياد ذكر نمودن خدا. يك قرآنـ ختم نمودن2و3 بعـد از خـوردن ايـن دعـاـ خوردن از آب زمزم:بخواند را

»���� � � � � � �������� ������ � �������� � ������� � � �������� ������� � ���� ���� � �

���� ������ � � �.«

���� ��� ���«:نيز بگويدو �� �� �� � � � ������ ������� � � �«.

وـ نظر4 .آنةادام نمودن به كعبهـ در هر شبانه روز ده مرتبه طـواف نمـودن، در اول5

و و شب سه طواف، از در آخر شـب سـه طـواف، پـسو .ظهر دو طوافاز بعد دخول صبح دو طواف،

سيصدـ هنگام توقف در مكه به عدد ايام سال يعنى6وو نـشد اگر اين مقدار ميـسر شصت مرتبه طواف نمايد

وو پنجاه اگر آن هم ميـسر نـشد هـر مقـدارى دو مرتبه.كه بتواند

و كعبـه داخـل شـودةـ شـخص صـروره بـه خانـ7

Page 261: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

i��sVWXت G,®G--.g $261¢ی/د

و در وقت داخـل مستحب است قبل از دخول غسل كند:شدن بگويد

»��� ����� � �� � � � � ������ ������ ����� � � ���������� ������� �� ���� ������ �

�����.«.

ده در ركعـت اول بعـد از پس دو ركعـت نمـاز گـذار

وو) حم سجده(حمد در ركعت دوم بعد از حمد پنجـاه

و نمـاز را بـين دو پنج آيه ازساير جاهاى قـرآن بخوانـد

.ستون بر سنگ قرمز بخواندـ دو ركعت نماز خواندن در هر يك از چهار زاويـه8و :بعد از نماز اين دعا را بخواند كعبه

»������� � � � � ������ ��� ����� ����������� ������� �� ����� �� ������ �� � � � � � �� �� �� � � �� � � � � ��� ������ � ���� ����� ������ ������� ����� ���� � � � �� �� � � � � � � � � � ������

�������� ������ �������� �� � � � � �������� �� ����������� �� �� � ������� � �

�� �� ������ ������� ������ �� � � �� �� �� � � � � ������� ������� � ����������

Page 262: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 262

���� ��������� � ��������� �� � ������ ����� ������� �� � � � � ����� ��� � � � �

���������� ������ �������� ���� ���� ��� � � � �� �� �� � � � � � � � � � �������� � � � � ����ك� ����� ����� �� ������ ������� ���� ��� ��

� � � � � � � � � � � � � � � �������� � � � ������ � � � ���� ���

��������� � � �� ����� ���� �� ����� ��� ��� �� � � �� � � � � �� � � � � �

������� � � � ������� �� �� � � � � � ���� �� �� � � � �������������� � � � � ������ � ������� ������� �

������� �� �� � � ������� � �

�� ������� �� � � � ��������� ������� � � �

� �� ���

����� �� ������ �������� ������� ����� � � ��� � � �������� � � � � ������ ����� � �

���� ���� ������ �� �� � � � � �

������� �� �� ��

� � � �«

��مستحب است هنگام خروج از كعبه سـه مرتبـهو: پس بگويد، بگويد���

»�������� ���� ����� ������� ������ ����� ������ �� �� � �� � � �� �� � �� � � �� � � �� � � � � � ������ ��� ����� � � � �

� � � � � � ������� � � � �«.

Page 263: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

�sب �د]ۀ[\VW> Dاfg $263

و سپس را پله پائين آمده دست چپ قرار داده كعبه هاو .ها دو ركعت نماز بخواند نزد پله را استقبال نمايد

مفردهةاستحباب عمر بدان كه بعد از فـراغ از اعمـال حـج در صـورتى كـه

بنكمم ،جا آورده شوده باشد مستحب است عمره مفردهوو در اعتبار فاصله بين اين عمـر عمـره تمتـع خـالفه

و و است همچنين اظهر اين است كه فاصله معتبر نيست،مىةعمر بين دو و تـوان بـدون مفرده فاصله معتبر نيستوـ دوم،هـفاصل ايى را انجام داد عمـكيفيت اـره سابقــن

.ذكر شد

طواف وداع خواهد از مكـه بيـرون رود بدان كه براى كسى كه مى

ــواف وداع ــت ط ــستحب اس وم ــد ــر دورى نماي در هركن يمـانى را در صـورت امكـان اسـتالمو حجراالسود

و آن مستحباتى كه قبال،چون به مستجار رسد نمايد براىوهبراشد مكان ذكر .آنچه خواهد دعـاء نمايـد جا آورد

و حجراالسود سپس شـكم خـود را بـه را استالم نمـوده

Page 264: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 264

و خانه كعبه بچسباند يك ديگـر دسـت دست را بر حجرو،را به طرف در وو حمـد گذاشـته ثنـاى الهـى نمايـد

و و صلوات بر پيغمبر :دعاء را بخواند اين آل او بفرستد

»������� � � � � ������ � ������ �������� � � � �������� � � ���������� � � ���������� ��� ���� �������� � � � �������� � � ������� � ������ ���� ���� �� ��� � � � � � �� � � �� � � �

������� ������� ��� � � � � � �� � ��� � ����� ������� ��� ���� � � � � � � � � � ��������� � ��� ����� ���� ����� ����� �

� � � � � � � � � � � ������������� ����� � � �� � � � � � ���������� ����� ������ � � �� � � � �� � � ���� ����� � �

� ����� ���� ��� ����� � � � �� � � � ���� ���������� ���� �������

�� �� �� � � � � � � ����������� �������� ������ �� � �

� �� �� �� ������� ����«

كه حناطينو مستحب است وقت بيرون آمدن از بابو از خداونـد متعـال مقابل ركن شامى اسـت بيـرون رود

و توفيق وقت بيرون رفتن يـك درهـم مراجعت را بطلبد.ق نمايدو بر فقراء تصد خرما خريده

Page 265: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

Kل ! �ت زی�رت iم1ر � Â45)ص(2ا ز�از �¾ او 265$&ن6

آن وبعدقبل ازحج)ص(اكرم رت رسولزيارت حض ازد اسـته كه بسيار مؤكـ بدان كه از جمله امور مستحب

و ة از راه مدين،برگشتن اين است كه شخص هنگام رفتنو برگــردد تــا آن كــه بــه زيــارت حــضرت طيبــه بــرود

:ائمـه بقيـعو3ه طاهره حضرت صديقو9رسول.ف گرددمشر

)ص(رت رسول اكرمزيارت حض

»������ �� ������ � � � � � � � � �)���� ���� � � � ��������(������ � � ���� ��������� ���������� �� �� � � � � � � ��� ���� ������ �� ����� �� � � � � � �

��

��� ���� ��������� �� ����� � �������� �� ������� � ������������� �

� �������� � � � ��������� �

����� ������� ��� �� ��� � � � � ���� ��������������������� � � �

������ �� ���� �� � � � � � � � ������ ���� �� �� � � � � � � � � � � � � ���� � ���� ������� � � ����������� � � ������ � ���� ���� �������� ��� �� � � � � ��������� �� �� � � ������� � � �

�� ����«.

Page 266: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 266

)س(زيارت حضرت صديقه طاهره، فاطمه زهرا

»��� ��� �� ������ ������ ��� � � � � � � � � � � �� �� �� � �� ��� ���� �� � � � � �������� � � � �

���� ������ ������� ������ ��� ������ � � � �� �� � � �� � � � � � � � � � � � ��������� ���� � � � �� � ������� �������� � �� � � � � �� ��ك� ��� ������ ���� � �� � � � � � ��� ��� ������ � � � � � � ��

�� �������� � �� � � ��� �� � �)�������� � �(������ ���� � � � � �� �������� ������ � � � �� � � � ������ ��� � � � ��������� ������� �� ������� � �� � � �� � � �

��� � � � � � � ��� ���� ������ ���� ���� � � � � � � � �

� � �� �� � � � � ������� ������ � � � � � � � � �«.

مى زيارت جامعه كه هر يك از ائمه شود به آن زيارت

»��� �� ������ �� � � � � ������ ��� ��� �� � � � ������� ��� ������ ���� �� � � � � � ������ ������ ������ ��� ����� �� ����� ������ ���� �� �� � �� �� �� � �� �� � � � �� �� �

���� ������ �� ���� ����� �� ����� �� ���� ����� �� �� � � � �� �� �� �� � �

� � � �� � � � ��

Page 267: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

G زی�رت �ª7gy8ازی�G K:$267دô) زی�رت&نO 9-ا

����� �������� ��� � � � � � � �������� �� �� ������ ��� ������ �� �� �� �� �� � � � � � �

�� ��� �������� � � � ����� �������� ��� ������ �� ����� � � � ��� � � � �� � � �����

�� �� ����� �� �� ����� �� ����� �� ����� � � � � �� � � �� �� �� �� �� �� � � ��� ��� �� � ����� �� ��� ���� ��� ����� �� ��� ��� ��� ����� � � �� �

� �� � � �� �� ��� �� �� �� �

�� �� ���� � � � �� � ���� ����� �� ��� ��� ��� ���� �� �� � � � � �� � � � �� � � �� � � �� �

� � � �

����� �� ��� ���� ���� ��� ��� �� ���� ����� ���� � � � � � � �� �� � � �� �� �� � �� �� � � � � � � � � �

� ��� ���� � ������� ������� ����� ����� �������� ����� ����� � � �

� � ��� � �� �� �� � � � �

� � � � ���� ������ � � � � � � � ��ك��� � ������ � � �� � ��� �� ��� � � �� � �ك� ����� � � � �

����� �� �� ���� ����� ����� �� ���� �� ��� ��� � �� � � � � � �� �� � �� � � � �� � � � � � �� �� � � � �

�� �� ��� � � � � � ������� �������� �� ����� �� �� ������«

Page 268: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 268

در بقيع)ع(زيارت قبور ائمهو رو به قبو وبايست پشت به قبله :بگور

������ � � ����ك�� � �� ������ � � � �������������� � � ����ك�� � �� ����� � �

������ � ��������� � � ����ك�� � �� ������ � � �������� � ���������� � ��������� � ������� � � ����ك�� � � ����� � � �������� � � ���������� � � � ���������� �� � �������� � � �

����ك� � �� ������ � ������ ������ ��������� � � �����ك�� � �� ���������� � �

���������� � � ����ك�� �� ����� � �������� � ��������� �� ���ك��� � � � ����� �

�������� �� � � ���������� � � � � ��������� �

� � � �������������������� � � �� � ����� � ���������ك� � � � ���������� � � � � ��������� �

� � ���ك���� � � ��������� � � � ���������� ����� �

������������ � � ������ � � �������ك�� � � �����������

� ������� � � ������ك�� � � � �

��������� � ����ك����� � � � � �������� � � � ������� � ����������� ��������� � � � �������� � ����������� ����ك���� � � � � ��������� � �������� ����������� � � ������� � ������ �

Page 269: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

K;< Gر زی�رت 269$ 6<"�¢)ع(9-ا

��������� ������� � � �������ك������ � � �������� ������ ��������� � ��������� � � � �

��������ك� � � � � � ������ ��������� ������������� � � � ������ �������ك�� � � �� � � ��������� � � � ��������� �

����� � ������� ���ك�� � � ����� � ��������� � ����� �� �

������� �������ك��� � � �������� � ��ك���� � ��������� � �������� � � ��������� ��

�����ك� � � � � ��������� � ����� � ������� ������� � � �������� ��� ������ ������� � �

����� � � ��������� � ����ك�� � �� �������������������� � � � ���������� � � ���� �

��������� � ����������� ������� � � � ��������

������������ � ����� �������� � ������ �

�����ك�� � � � ������ � ������ �� ������

�� � � �����ك���� � � � � ��������� � � � �

����������� � � ���������� � � ��������������� � ����� �������� �� ��������� � � � �

�������� � � ������ � � � ���������������� ��������� � � ��������� ������ � �

�������� � ��� � ��ك�� � �������� � � � � ����ك�

������ ������ ����������� � �

Page 270: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 270

��������� � ����� � ������ � � �����ك�� � � � ���������� � ����ك�� � ������� � �

������� � ��������� � � � ��������������� � ���������� ��� � ����� ��

ويادر( ): بگو نجا سر باال كن

�� ��� ���� ������ � �������� � ������� � ���������������� � � ������ � � �

���� ���� ������ � �������������� �

� � � �������� ��� � � ����� �������� � � � �������� � � �

��� ����� ������ ��������� � ��������� � � ��������� � � �

������������ � � � � �������� � � � �

��������� ������������ ��������� � ��������� � � ������� � ������ ������ ��������� � ������� � � � � ������������ � � ����� ����� � ������� � �

������� � � � ������� � � ��������� ����������� � �

��������� ������������� � � � ��� ������ � � �

���������� � �� � ����������� � � ������� � � � ������� � � � ����� � ������������ � � ������ � ������������ � � � ����� ������ � � � �«

Page 271: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$271? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م��د�

در روز عرفه)ع( امام حسينيدعا

���� ������� � � � � �� ������� ������ �� � � �� � ��� ����� ������� ��� �� � � �� ��������� � � ������ �������� �������� ����� ������ ������ � � � �� � �

� � � � � � � ��������� � � �

����� �������� � � � � � ���������� � ��� ����� ��������� � �

� � � � � ������� �� � ��� ������� ���������� ���� �� �� �

�� �

� ����������� ���� �� � � � � � ������� �� � �������� ������ ������ ��� � � � � � ���� �������� �

� � � ����� �������ك� � � �������� �������� � � � � ������� ������� ���� ��� � � � � � � � � � ����� � �������ك� �

���������� ����� ������� ����� � � � �� � ��

� �� �� � � ��� �� ��� ������ � � � � ����� �� ����� ��������� ��������� � � � �

�������� ��������� � � � � �� ���������� �������� � � ����

������������� ������ ��

������ ���� � � ����� ������ � � � ���������� �� �� � � � � �

�� ����� � � � � ���������� �� ��������� �� � ����� ������ ����� � � � � � � ������� � � � � ����

����������� ������� ��� �� � � � �������� � � ����� ����� � �� � � ���� ������������� ��

������

Page 272: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 272

������� �� �������� � � �� � � � � � �� � ����������� � �

����� ���� � � ���� ��������� ����� ������ ������� �� � �� � � � � � � � �

������� ������ ��� ���� � � �� �� � � � �

������� � ���� ���� ������� ������ �� � �� �� � � ����������� ��� � ����������� �� � �

�� �

������ ����� ����� �� � ���������������� ���������� ����

� � � ��������� �� � � ���������� � � ����� � � �������� ��� � � � � � � �����ك���� � � ����� ����� �� �

� � � � �������� ����� � � � � � ������� �������ك�ك� � � � � �

� ���� ������ � � � ����� ����� � � � � �

��������� � � � ����� ��� ��� ��� �������� � � � � � � � � ��������

� ���� �� ����� �� � � ������ ������� � � � � � � ������� ��������

� � �� � ���� �� ������ ������� ���� � �

�������� ������ ������ � �� � � ������� ���� � � � � � �

�� ���� � �� � ���� ���� ��� ���� ������ � � � �

�� � � �� � �

� � � � �������� ��� ��� � � � � � � �

��� �������� � � � � �� ���� �� ����� ��� ����� � � � � �

�� � � � ������ ����� �� �

� ����

��� ������ ������� ��� � �

� ���� � � ���� ������ ������ �� ������� �� �� � � � � � �� �

�� �

Page 273: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$273? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

��� ����� �� � ������ �� ��� � � � � � � �

���������� � � ����������� �

� � ������� � ������������ � � � ����������� ������� ���� ������ �

�� � � � � ����� ���������� � �� � � � �

�������� ���� ����������������� � � �� � � ����������� ������������ ����� �� �

����� ��

��� ����� ������� � � � � �� � � ��������� ��� ��������ك� � � � � � � �� � � � ������� �

���� � � ������������� ���������� ������ ����� �� � � � � �������� �������� � � � � �

����� ��� �������� � �� � � �� � � � � ���� ���� � �� � � ������ ������ ��� � �� � � �

� ��� � � ��

��������� ���������� � � � � � � � � � ������� ���������� ����� ���������� � � �

���

���� ���������� � �������� ���� � � � ������ �� � � ������ ��������� � � � � � � �������� ����������� � � � � ����� �� � � �� � ��������� � � � ����� ��������� � � � � �

��� �� ����� � � � ��� � ��������� � � ������ ����� � � � � �� ������� �

� � � � ����� � ��������� ������ � � �������� � ���������� �� �� � �

� � �� � � � ��� ��������� � �

��� ������ � �������� ��� ���� ��� �� � � � � �� � � ������� ��� ������ � � � ���

Page 274: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 274

��������� ����� ��������� � � � ��������� ���� � � �������� �

����� ����� ������� � � � � �

��������� � � �������� ��������� ������� ��� ����� ��� � � �� � �� � � � � �� � � �������������� � ��

����� �������� � ��� � ����������� �� � �� � ������ �������� � ���������� ����� � � � �

��

��� �������� ����� �� �������� � �� � ���������� �� ���� ���������� ��������� � �

� � � � ��������� � � � ������� ��� � � � � � � ������ ��� ������ �

�� � �

� � � � � ������ � ������������ ���� � � � � � ����� ����� ����� � � � ��������� ��������� � � �������� �� � ��

�������� ����� ���������� ��� � � � � � � � ��������� �� � � � � � � � �������� � � ��

�� ��� � � ��ئ� �������� ������ �������� ������ �� � � �� � � � � �������� � � �� �

���� � ������� � � � ����� � � ������������ ����� ������ �� � � � � ���� �� ��� ��� � � � �

������������� ���� �������� � � � ������� ��� � ����� ����� �� �������� ����� � � � � �

������ ������ ��������� ��� � � �

������������� ���� ������ ������ � � �� � � ��� � � � � �����

�� �������� ����� ��� ����� ��� ������ ����� � � �� � � �� � � �� � � � �� � � � � � ��� ������ �

Page 275: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$275? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

������ ������ � � � ������ ����� �� ���� ������ ������� �������� �� �

� � �� � �� � � � ���� ����� ������������ ������ ���� � � �������� � ������� ������ ���� � � ����

��� ��������� ��� �� �������� � ������� ����� ������ � � �� � ��� ����� � � ����������� �� � �

�� ������ ��� � � ������ ������

� � � ������� ������� �� � � � ������� ��� ����� ���� ���� � � � � ������

�� �������� ������ � � �� ���� � � ������� ������� �� � � � � � ���� ������ ����� ��� � � � �

������� � ��� �������� � ��������� ������� �� � � � � � ������ �� � �

������ ���������

� � ���������� ������� ������� ���� �� ��� � � � � � � � �� � � �

�� ����� ��� ���� ������ �� ��

� � � � � � � � ��������� �� � ������� ������ � ��

��� ���� � � ������� ������ ������ ����� ������ ���� � �

� ��������

���� ���� ���� ��� � ����� �� � ������ ������ ������ ���� � � � �� � �

������ ������ � � � ������� ���� ����� ����� � � � �� � �

� � � ������ �

Page 276: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 276

�� ������� ����� �������� ������� �������� � � � � � �� � � � � � �� ��������� ������ � � ���� ��� ������ � � � �

���������� ������������������ � ����������� ����� ��� � � � � � �������� ������� � � ����� ��� � ���� ���������������� ���� �� �������� ���

�� �� � � � � �����

������ ������ � � �� �

��� ������� � ���� �� ������ � � � � ��� ����� �� ���� � � � � �� � � ����������� ��

����� ��� ���� ���������� �� � � � � � � ����� � � ������ ��������� � � �

���� ���� � � � � ����������������� � � � ������������� ������� ��� � � � � �

���������� ����� �� ��

� � �

������ ������� � � �� ������� ���� ����������� �� � � � �

�������� ������ ��� � � � � � � �

�������� � ������ ������ �������� � � � � � ������� �� ������ ��������� � �� � �� � � � ������

�������� � � ����� ��� ����� ���������� ������ � � � ���

� � ����������������� � � ����� ��� ������� �������� � � � � � �� �� �� � � �������� ��� ����� ��� � � � � � ������ � �

���������������� ������ � � � � � � � � ����� ������� � � � � � � � � �������������� � � � ������

Page 277: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$277? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

��������� ���� ����� �� ��

� � � ����������� � � �� � ���� ���� �� � � � � �

� �������������� � ������ �������

� ��� �� � ������� ������ ����� ����� � � � � � �� � �

������ ������ ������ � �� �� � � � ����� ��� ������� ������� � � � � � �

� � � � ������� � � ������ � � ����� ����� �������� ��� � � �

�� � �������� � ������������

�� ك������������������� ������ ��� � � � � � � � ����� ��� � �� �� � ��������� � ����� ����� � �

����� ����� �������� ������ � � �� �� ������������������� �� �� ����� ����� � � � � � � ��������� � � � � ��� ������ �� ������ � � �

� ����� ��� ������ ���� � � � � �� � � ����� ����� � ����� ��� � �

� ������ ����� ������ ��� ���� �� � � � �� � ��

� ����� ����� � � � ����� � � �������� ��� � � �

� � ����� � ���� ������ � ��������� � ������� �� ���� � � � � �

�������� ���� ��� � � � � � � � ����� � ������� � � ����� ���������������� ��� � ��� ������������� �

����� ��� � ���� � �و پـس شــروع فـرمــود آن حــضـرت در ســؤ ال

Page 278: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 278

آ و داهتمام نمود در دعا ش جـارىكمبـار ده هـاىيب از

:بود پس گفت

���������� ���� � � � � ������� ������� ��� ������ ������� � �

� � � � ��������� ����� ��� �� � �

� � ���������� ������� � � � ������� � ���������� � ����� ������ ������ � � � � � � � �������� ������� �� �����

� � � � � � ������� ��� �������� ��������� �������� �������� ����������

�� � �� � � � � � � � �

�� � ���������

��� ���� �� ������� ��� ����� � � � � �

������� ���� ������ � � �����

������� ������� �������� �������� ����� ��

� � � � �� � �� � �������� �� � �

������� � ������� � ������ ����� �� �� ������� � � � �� �� � � � ���� ����� ����� ���� �������� � � � � � �� � ���������� ���� � � � ����� ������� ������ � � � � �

������ ������ ��� � � � � � �������������� � ��

�������� ������� �

Page 279: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$279? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

������� ���������� ������ ����

��� � � � � ��� ������ ���� ��� � � ��

������ ���� � � � �

��������� � � ��������������� �������� � �

�� � �

� � �������������� �� ���

������ � ������������ ������ ��� �

� �� �� � �� ��� ���

�������� ����� �� � � � ����

������� �� ��� ��� � � �

��� �������� ���� �� �� � � � � � � � ������� �������

� � �� � � � �

��� ��� �� ������� ���� �� ����� ������� ��������� �� �� �

� �� �� � � � � � � � � � ��

������ �� ��� � � � ��������� �� ���� �� � ������ �������� ������ � �

� � � � � �� ���� ���� ������ � � � �� �

����� � � ��������� ���� ��� � � � � � ������ ����� � � ��� ������������ � � ����������� ����� �� ������ ��

��� � � � ������� � ����������� ��� �� �

����� ������ ����

� � � ���������� ������ ��� �� ���� � � �� � �� �

�� � � � ���� ��� �� �

���� ���� ���������� � � � � � � �� ���������� � ���� ���� ���� � � � � ������� � ��� �� �� ����� �� ���� �����ك��� � � �� �� �� �� � �� �� � � ������� ��� ���� � � � � � �

Page 280: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 280

�������� � � ���� �������� �� � � ������������������ ������� ��� � �� � � �������� � � ����� � ����������� ������ ��� � � �

������ ���� � � ����������� ���� � � � � � �

�� �� ����� ��� ���� ��� �� � � � � ������������ ���� ���� � � � ��� ����� �� � � ������ ��� ������ �� ������� ��� � � �

�� ����� �� �������� � �

�� � �

�������� ������� � � � ��� ��������� �������� ����� � ��� ��������� ���

� ��� �� ������� � �

� �� � ��������� � � ����� �� ��� ������� � � �� � � � �� �� ����� ����� �

������� �� ������ ������� �� �� ��

� � �� � �� ����� ������� ��� ��� � � � ����� ������ �� ������ �� �� � �� � � � � ������� ������� �� � � � � � � � ������� �

���������� �� ���� � � � ������ ���� � ����� ����� ������ � � � ���� �����

�������������� � � � � � ����������� ����

� � �� � ������ �� ������ �� � �� � �

� ��������� ���� � ��������������� � � ���� ��� ������ ���� ������ � � �� � � � �

Page 281: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$281? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

��� � ��� ���� ����ك� � � � � ��� ���� ��� � �� � � ������ � ������ ���� � � � � � ��� ��

�� �� ����� � � � � � � � ������� ���� � � � ��������� � � ���������������� � � � ��������� � � � ����� ������ �� �� � � � � ������� � ���������� ��� � �

� � �� � � ������� �

���������� � � � ����� ������� �� ���� � � � � � � � �� � ���� �� � ����� �� ��� ����� ���

����� ���� �������� �� � � �������� ����� ������� � � � ��������� ��� � � � ��

���� � ������������� � ������ ���� ���� ��� ������ � � � � � � � �

� ��������

���� �� ��� ��� ��

� � � �� � � ������� ������� �

�� �� �� ����� ������ �

� �� � ������ ��

� ������� ������ ���� ��

��� � � � � �������� �� � �

�� � ����� ������ � � � � ��� ��� ���� ��� �� �� � �

��������� ����� � � � � � � � ������������ ����� ��� ��� � � � �

� � � ������� � � � ��� ��� �� ����� �����

� � � ������ ������� � ��� ���� ����� �� �� �� ������������������ ���������������� ������ ��� ������ ��� � �����������

Page 282: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 282

����� ����� ������ � �� �������� � � �������� �� �� � � ����� ������ � � � � � �

������������� ���������������� �� � � ������� ��� ��� � � � � � ������ �� � �

����� � �������� �� � ����������� �� �

�������� ������� � � � � �� ������� �� � ������� ��

����� � ��������� ����������� ������ �� � � � �� � �� � ��������� ��������� �� � � ����� ������ ��������� �� � �������� �

� ������������� � ��� �������������� � ��

��� ����� � �� ������� � � ���� ���� ���� ����� � ��� � � ��

�� ���ك���� �

���� ����� � ����� ����ك� �

� � ������ ����� �� � ��� ���� ���

�� ������ ���

���ك�� �������� ��� ���� ����� � ��� ���� ��

��� ��� ������� ��� � � � � ���� ���� �������

� � � � �� ��������� ��� ��� ��������ك� � �

�� � � ����� �

�� �� ���� �� � � �������� ������ ��� �

� �� � �� � � � � � ������ � � ������� ���� �� � � � ��������� � � � �

������� ����� �� �� ���� �

� � � � ������������ � � � � ����� ��� ������� ���� � � �� � � � � � �

Page 283: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$283? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

������ ������� � � � � � ��������� ���� � � � � ���������������� ����� � � � � � �

��� ������ ��� �� �� � ��� ������� ����� � � � � � � �

���������������� � �������� �� ��� �� �� ����� �� ����� �� �� �� ���� �� �� � � �

��� ������ ���������� � � � � �

��� ������ ������� � ������� ��� ����� �� ��� � ��� � � � �

� � � � ��������� � ��� ������ � � � ����� �������� ��� ���� ��������� �� � � �

����������� � � ������ �

� ��� ���� ����� ��� ����������� �� ������ ����� ���� ������ �

� � �� � �� � � ��

� ��� � � � � �

������� � ������� ��� � � ��� � ������� ��� ��������ك� � � ������� ����� � � � �

� � ���������� � ��������� ������� ���� ������ � � � � �

�� ����������� �������� ������� � � � �

��� �������� � ���������� ��� �

� � �������� � � ���������� ���� ���� � � �� � � ����� � ������ ����� ��� �� �� � � � � �� �� � ����� �� �� � � ������� � ������������ � � ��� �������� �� � �������� ����

� � � � � ����������� ��� �� �� � � ��� ��� ���� � � �

Page 284: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 284

����� ���� ������������ ������ ���� �� �� � � �� �� �

� �� � � ��������������� �� � � � � �

����� � � ������ �� ������ ���������� �� � � � �� � � � ������� �� �� �� ����� ��� �����

����� � ����� �������� ��� � ���� ������ �� � � ������� ����� �

�������� �� � �

���� ��� � � � � ������ ���� ������ ��� ��� �� ������ ������� � � � � � �� � � � � � � � � � � � � � � � �

���� ������ � � � � � � ��������� ������� � �� ��������� � � �

��������� ��� �� �� � � � � � ��������� �� � � � ����� � ������� �� ��������������� �� � ����������� ��� � � � ��

����� ������ �� � � ������������������ ��� ���� ��� ������ �� ����� �

�� ���� �� ��� � � � �� ������ �� � � � � ��������

� ����� �� �� � � � � � ����������� � ���������� ������ � � �� � � � �������� ����� ����������� �

� � ��� ��� ���� �������� � � �

������� ������� �� � � ���� ����� � ����� �� �

������ � ���������� �� � �������� ����� �� � � � �������� ��� � � � �

Page 285: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$285? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

����������� ������ �������� �� � ������ � ��������� ������ �

�� � �

���� ������� ����� � � � � ���������������� ������ � ��������� ��� ���� �� � � � � �

��� ���� � � � ��������������� � ���� ������� ���� �� � � � � � ������� ������� ��� � �

��� � ������� �������� ���� �������� �������� ���

� � � �� � � ��������� � �

������ ��������� ������� ������� �� � �� � �� � �� � � � ����� �������� �������� � �������� � ��� ������ ���� ����� �� �

� � � �� � � � � ������ ������� � � � � � ����� �� � ��� ��

���� � �������� � ������� � ����� �� � � ������ ����������� � � �� � � ������� � � �

������� � ������� ���� �� ������� ������ ������� � � � � ��� � ��������� ������� � � � �

����� ������� ������ ����� ��� � � � � �� � � � � �������� �������� ������� � �� � �� � � ��� ������ � � � ������ � ����� ���� ��� �� � � � � � � � � �������� � � ������ ����� �

���� � ����� �� ���������� �� � ����� ����� ��� ���� � � �� �� �� � � � ����� �

Page 286: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 286

����� ������� ��� ����� �������� � � �� � �� � � ��

�� � � �

���� ����� ������ ���� �� �� �� � ��

��

���� ����� �������� � �� � � �� �

��������� ��� ����� ������ � �

�� � � � � � �

��� ����� � � �� ��

����� ������� �� � � � � ���� ���� � � � ������� ��� ����� ��

� � �� � � ����� ��� ����� ��� � �

� ������������� ��� �� � � � �

� ������� ���� � �� ���������� ��� �� � � � � �

� ��������

� ���� ���� ����� ��� � �� �� �� � �

� ������ ��� ���� ����� �� � � � � �� � �� �

���� ��� ���� ��� � �� � ���� ��� � � �

� ������� ��� �� � ����� ������ ����

� � �� ��

� � ���� ���� ���� �

� � ��� � ���� ��� ���� ��� � �� ��

� � � � � ����� ��� ���� ���� �� � � �

���� ��� ����� ������� � � � �� � � � � ������ �� � ���� ��� �� � � ���� ����� �� �

� ����� �������� ������ � � �

��������� �� � � �������� �� � ��������� ������� ������ �� � � � ��

������ ������ ������ ������� ������ � �� �� �� � ���������� �������� ����� �� � �� � � � �

�� ��

��� ������ ����������� � � � � � � ���������� ������� ��������� ������� �� �� �� � � �� �� �� �

Page 287: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$287? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

�� ����� � � � �������� ���� ������ �� �� �� ��� ������ ��� ���� ����� � � � � � � � �

�� �

��������� ��� ������� �� �� � � � � � ��� ��� ������ � � � ������� ������ � � �� ������� ���� �

� � � ��������� ����� ��������� � �� �� �� � ��

� � � ������������ ������ ��� ������ �� � �� �

�� � �

������� ������� ���� � � � � � �� � � � � ��������� ������� ������� ���� � � �� � � � �� � � � � ���������� � � ������ ������ ���� ����� ���� ���� ���� �� �� � �� �� �� � � � � � � � � � �

������� ��������� ����� � �� �� � �� � � � ���������� ����� ������� ������ � �� � � �� � � � � � � ����� �������� � � � �

�� ��������� ������� � � � �

������ ������������ �������� � � � ����� � �������� � ������ ���� � � ������ � � ��������� � �

�� � ��� ���� ���� � �

������� �� � � � ��������� ����� ���� �� � �� � � � � � � � ����� � ������ ��������� �� � � � � � �� � ����� �

��� ������ �� ������ �� ������ ����� � �� � � �� � � �� � ��� � � ��� ����� �� ��� � � � �

���� ��������� ���� � � � ��������� � � ����� ����� � ������������� �� � �

Page 288: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 288

����� �������� � � ��������� �� �� ��������� � � �������� �� ������ �� ���� ����� � �

� � � � ����� ��� ������� � � � ���������� ������ � � ���� ���������� � � � �

��� ������� � � �

������������ ����� ���� � � ������� � ������� ��������� � � � ���������� � � ���� ��� ������� ���� ���� ������� �� �� � � � � �� ����������� ���� ��� ����� �� � �� � � � � ��

�� ����� ���� ������ �������� � � �� � � � �� � �������� ����������������������������� � �����

������ ��������� ��� �� �� �� � �� � � � � � ��� �

������ ��� ��� � �� � � � � � � ������ ��� ���� � � � � � � � � ������ ��� ����� �� �� � � � �� � � � � � �

���� ����� ����� ������ ������ �� � ��� � � �

� � � ������� ����� ��������� �� � �� � � � �

���� ������ � �������� � �������� �� � � � �������� � � ������ ����� ����� �

����� ���� �� ��� ��� �� � � � ��� � � � � � � �������� ������ ����� � ��������

��� ��� � ����� ����� ���� � � �� ����� ��� ������ ���� ����ك�� � � � � �

�����

Page 289: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$289? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

����� � � ����� � � �� ���ك� � ����� �� � � � ��������� ���� ���� � � �� � � � � ���

������ ����� ��� ������� � � �� � � � � � ������ � ���� ��� ��� � � � � � � � ������� � � � ������� � ���������� � ��������� ���� �� �� �� �� � � � � ��������� � ������� � �

��� ������ � �������������� ��� �� � �������� ������ � � �� ����� ������ ����� � � �

������������ � � � ����������� ������ ������ �� �� � � � �

� � � � ������ ������� ������ � � �

����������� � ������������� ������� �� �� ��� � � �

� � � � �� ����� ������� �������� � � �

��������� � � ������ ������ ���� �� �� ���� � �� � � � � �� ������� � ������ ������ � � � �������� �

������ ���� � �� ������ ���� � � �� ����� �������� ��� ���� � � � ����

��� ��� ��� ��� �� � � � �� � � ����� ����� ��� ���� � � ������ ������� �� �� ��

� � � � ���� ���� � ����� �������� �� ��� �� � �

�� � �������� ����� ���� �� ��� � �� � � � � ���

����� ����� ��������� ����� � � � � � � � ������ ���� ���� �� ��� ���� � � �� � � � �� ����� �

Page 290: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 290

������� �� ���� � ��� � � ������ �� �� ��

� � � � ����� ��� � � ����� ����� ���� � � �

���������������� ����� ����� ������� �� � � �

� � � � � � ������� �� � � �� �������� � � ��������� ��������� � � � ��� ������� ������ � ������������� ������� � � �

� �� � ��� ������������ ����� � � �

� �� � ������� ����� ����� � � �� �� � ������� ����

� � � � �

������ ��� � � � ���������� � �������� ������ك� � � � ������������������ � � �

������ ���� ���� ������ �� ����������� � ��� �� � � �� � ������ ������ ���� �������� �

� � �� � � � � � �������� ������� �

�� � � �

� ��� ��� ����� ��� ��� � �� � � �� � � � � ��� ��� ������

� � � ������ � ������ ��� ������������ � �� �� ������ ���������� ������ ������ �� � �� �� ��

� � � ������� ������ك����� �

� � ���������� ���������� �������� �� �� � �� � ����� ����� �� � � �

�� ����� � � ������ � � ������ �� �� � �������������� ����� �� � � ���� ������ ��

������� ��� ��� ����� �� �� � � � � � � � � ������� ������� � �� � � � � ��� ��� �� � �

Page 291: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$291? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

���� ������� ������������ ����� �� � � � ��������� ����� � � ��������� �������� ��� � ����� � � ������ �� ������ ���� �� �� �� � �� �� �������� � � � ���� ������ ��� � �������� �������� � � � � � � � �������� � � ������� �� �� �

� � � � ��������� � � � � ������ � ������������������ �� � � � �

�������������� ��� � � � � � ����� ����

�������� ������� ���� � � � � �������� ���������� � � � ������� �

��������� � � � � ���������ك����� � � ������� ��� �������� � ����������ك� ����� ����

���� ����������� �� � � � ����� �������� ��� � � ��� ����� �

� � � � ������ك������ �

������

������� � � ���������� ���� �� � �� � ������ ����� ����� �� � � �������� � �������� � �

��������� �� � ������� �� � � ����� ��� �� � � � ��� �������� � � � � � ������ ��������� ������� � � � � � � � � � �������� �

������ ������ �� �� � �

���� � ������ ���� ������� � � � � ���� ������� ����� ����� ��� � � �� � � ��� ��� ��� �� �

Page 292: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 292

�� ������� � � �� � ����������� �� � � � � ������ � ����������� ������ ����� � � � � ��� � � �

���� � ��������� ��� � � � � � � � ������� ������� ��� � � � �� � � � � ������������� �� � ����� � ������������� � ������ ������� � � � ������ ����� ������ � � � � � � ������ ������ � � � �

� ������� � ��� ���� �� ������ � �� � �� � � �

������� ��� ������ ���� �� ��� � �� �� � � � �� � � ������ � ������ ��� � � � ����� ��� �� � � � ��������� ��� �� � ��

����� ��� ������������� � ��������� � � � ������ ��� �������� ������� � � � �

�������������� � � � � �

������ � �������� � � � �������� ���� � � � � ���� ���������� ������� �

� � � � � � � � ������� � � � ���������� ����� � � � � � � ��������������� ����� � � � � ���� ����� � � � �

������ �������� � � �� � � ���������� � � � ����� � � ��������� �� ������ � � � � � ��������������� ����� ��

� � ��������� ���� ����� � � � � � �� � ����� �� � ������ ����� ���

���������� � ����������� �� � � � � ��������������� ���� �� �� � ��

Page 293: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$293? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

���������� � � � � ������ ���� ������ ����� ����� �������� � � � � � �� � � � �� � � �� �� �������� ����� ���� �� � � � ���������������� ���������� � ������� ������ � � �� � � �

�������������� �� �� � � � ������ � � � �������� ����� ����� � ��� � � �

� � �������� ��� ������ ��� ���� ����� ���� ��� � �� � � � � � � � � � � � � � � � �� ��

�� ��������� ���� �� � ��

������������ �������� �������� �� � � � �

�� � � � ������ �������� � � � � � �������������� � � � ��

��� ��������� �� � � � � ����� � ��������� �� �������� �

�������� � ���������� �������

������� ��� �� ����� ��� �� � � � � � �

�� � � ����� ������ ������� �

��

������� ���� � � � ���������� �� ������ ��� ���� ������ �� �� �� � �� �� � � � � � � � � � �����

��� ���� ���� ��� � � � � � � ����� � ������������� ����� � � � � � ��� �� ���� ��� � �� ��������� �

� ������ ��� � ���������� ��� � ��������

� ������� ������� � � � �� � � � � ��

��� ���� � � � �������� � � � � ������ ����� � � � � ����� ������ �������� ��� � � � � �

Page 294: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 294

���� ��� ������ � ��� � � � � ������ ������� � ����� � �������� � � � � ��������� � ��

��� ������ ����� �� ��� ����� � � � �� �� � � �

�� � � � � � ������� ������ �� � � � � � ��� ��

������ ���� ������� � �� � � � � � � �� � ��������� ����� �� � � � � ����������� ������ � �� � �� � � �

�������������� ��������� � � � ������������ � � ���������� �

���������� �� ���

���� ����� �������� � �� ���������� �������� ���� ������� �� � �

� �� � � � � �����

����� ���� ������ ���� ��������� � �� � � � � � � � � � � ������� ���� �������� ��� ��� � � �

� � � ��������

������ ����� �� ���� �� � �� � � � � �� � � ������ �� � ������������ �

���� ������ � � � ������ �� �� � � � ������� ����������� �� �

� �������������

���������� � ���������� � ��������� ������� � ���� ������ � � ������������� � �

������������ �������� ���� ������� �� � � � � � � ������� �������� ����� ����� � � �� �

������ � �������� ������ ���� �������� � � � � �

� � � ��������������� ���� ��� � � � � � � �

Page 295: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$295? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

��������� �������� ������� � � � � � � �� � � � ������� ����� ���������� � ��� � � � ������ ��

������� ���������� �� ���� � � ����������� ������ ��� � �����������

���� ��� � � � ��������� � ������������������ ���� ��� � � ������ �

������� ��� ����� ��� ��� �

�� � � � ����� ����� ��� �� ������

�� � � � � �

� �������� � � � � ������ ������� � � � ��������� ������ ����� ������� � ������������ ������ � � � � � � �

������������� �� � � � � ��������� ����� � � � �������� ����� �� � � � ����� ����ك� �

������ �� ������ك� � � � ������ ���� � �

�� � ������� � �

�� ��������� �� � � �

������ �������� ��� ������� ���� � ��� � ��

� � � � � ����� ���� � � � � � ������ � � � ������ ���� ��������� ������ � � � � � ��� �� � ���������� ������� � � �� � � � � �

� � ���� ������� � ������� � � ��������������� � � � � � ����� ������� �� � � �

���� ������ ����� ����� � � � � � � � �

������ �� � ������ ������������ � � � ������������ �� � �� � � ������ ����� �� � � � � �

Page 296: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 296

������ �� � ������ ���������� ������ �� ������� ������ �� � � � � � �

��

� � ������������ ���� ������� ���

� � � � � � � ������� ��� ������ ��� ��� ��� �

�� ��� ��

������ ������� � ��

� ����� ������ � ������� �� �

� � � ������ �������� � � � � �

����� �������� � � ������� � � ��� ���� �� � ������� ��������� ����� � � �� � � � � ��������� �� � � � � �

��������� � � ���� ������ � � � � ���� ��� ���� ��� � � ����� ����� ���� � � � ��� ��� �� � �������� �� ������� � � � ����� �������� ��������ك� �� � �

� ��

������ � ������� ��� ��� ���������� ��

�������� ������� �������� ���� � �� � �

� �������� �

���� ��������������� ������ �������� �� �� �

�� � � � � �����������ك������ � � �

����� ������� ���� � � � � �� � � � ���� �� ��� � � � � � � � ������� � ������ ��������� � � �

��������� ��� ���� � �� � � ������ �� ����� ���� � � �� � �� � ��� ������ � � � � � ����

��� �������� �� �� � �� � � � � ���� ���� ����� ������� � � � � �

��

� � ������� � � �

Page 297: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$297? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

������ � ���� � ���� �

د و و از كـ ده خود را بسوى آسمان بلنـديپس سر رد

ركده هاى مبـاريد وكت ماننـد دو مـشخـيش آب مـى

:بصداى بلند گفت

����������� ����� �� � � �� ������ ��������� ������� � � � � ����� ���� ������ �� �

� �������� ������������ ����� � � �

� ����� �� � � � ������ �� ������� �� �� �� �� �� ����� ������

� � � ����������� � � � � �������� ����� ���� � � � � � � � � � � � ����� � ������������ ���� ��� �������� ���� ���� � � �� � � � � ������� � � ���� ���� �� ������ �������� � �

���� � �������� ������ � � � �������������� �� ��� ������� ���� ������� �� � �� � �� � �� � � �

���� � ������������������� ������� � ����� ����� ������� ��

� � � �� �

������� � � � ����������� � ������� �ـ ـرر مى گفـتكپـس مـ و ي ه دور آن كـ سانى كـ ارب

Page 298: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 298

حضرت بودند تمام گوش داده بودند به دعاء آن حضرتآمكتفاكوا شان بلنـديـ صداهان گفتن پـسيرده بودند به

ـرد كـ ـسـتـن بـا آن حـضـرت تـا غـروبيشـد بـه گـرو روانـه جانـب مــشـعـرالحـرام آفـت ـاب وبـاركـردنـد

حسديشدند مؤ لف گو )ع(نيكه كفعمى دعاء عرفه امامايمرا در بلداال درين تا و عالمـه مجلـسى نجا نقل فرمودها شريزاد المعاد ايف را موافق رواين دعاى راديت كفعمى

س و لكن ازينموده ربيـد بن طاوس در اقبال بعـد ايـارزياب :ادتى را ذكر فرمودهين

������ ������ ���������

� � ���������� �� � ��������� �������� ��� ����

������ ��������� ������ ������� ������ �� � � � �� � � � ����������� ���� ���

������ � ���� ����� �� ����� ����� � � � � � � � �

��������� ����� � � � � � � �������������� � ������ �������� � ��������� �� � � � ������� �� ��� � � ����� �������� � � ����� �� � � ��� ��� ���� � ������� ����� �� � �

� � � �����

Page 299: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$299? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

������ ����� ������ ��� ��� � ������

������������� ������� � �� � � � �

� � � ������� ����� ��������� ���� ���� ��� � �

� � � � � � � � � � � � � � � ������ ������ � � � ��� �� ���� � � � ���� ������� ��� � � � ��

�������� � � � � ����� � �������� � � � �

����� � � ������ ��� ������� ���� ���� � � � � � � �

� � � � �� � ����� ������ �� ����� � � � � � � � � �

����� ������ ����� � � �������� �

� � �������� �� � � �������� ���� � � �� �

�� �� ���������������� ��� ������� ����� �� � �� � � �� ��

��

���� ��� ���� � � � ������ ������ � � � ����������� ������ � � � � � � ���������� ��� ��� � � � � � � ��� ��� �

��� ������ ������� � ������ � �������� ������ � ��������� �������� �

��������� ����� �� � � � � � � � � ��� �� � ������� � � � � ������ �������� ���� ���� ����� ��� ���� ����� � �

� � � �� � � ����������������� ����� ��� � � � � � �

��� ������ �� ��� ���� � �� � � �

������ �� � ������ ��� ��� � �� � �

����

Page 300: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 300

��� ��������� �� ��� ��� �� �� � � � � �������� ��� � � � � � � ���� ������ ��� � � �� ��

��� �� ����� ����������� � �

����������� ����� ���� � �� � � � � � �������������� � � �������������� �� �������� � � � � �

����� ������� �� ������ � � � � � � � � � � � � � �������� ������ ������� � � � � � � � � �������� �� �� � � ���������� ������ �

� � � ����� ����� � � � �������� ���������� ������� ��������� ������

� ��� ��

���� � �������� � ������������ ������� �� � � � �� � � ����������������������� ����� �� � � �� � ������ ������������� ��� � � � � �������

��������� ��� ���������� ������� �� � � � � ������������� � � ������� � ������� �������� � � � �

������������ ���� �� �� � �

� � ����� ��� �� � � � ����������� �� �� � � �� � ����������� � � ����������� ���� ���� � � � � � �

����� ����� � ����� ��� ������ �� � �� � � � � �

�������� � � ������ �� ��� �� ���� � � � �� � � � � � � � ��

Page 301: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$301? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

�� ������� � � � ������ ���� ����� ���� ���

� � � � � � �� ����� ������ ������ � � � �� �� � �

��������� ���� ���� �� � ��� � �� � � � ����������� ����� ���

� � �� � � � ���� ��� � �

�� ������ ����� � � � � ���� ����� ���� � � � ��� ������� ������ � � ��

�� � � ����

�� ������� ������ �� � � � ��� ������������������ � � � � � �������� ������ �

����� ������ � � ���� ����� ������������ � ������� ������ �� � � � � � � ������ ��

���� ��������� �� ��� ����� � ������������ ���� ���� ��� � �

� � � � � � � ����������� � ��� ������� ����� ����� � � � �

� � � ����� ��� ���� �� ��� � ��

��� ������ ������� � � � � � �������� ������� �� �������� ������ ���� ����������

��� ������ �� ��� ���� ����� � � ��� � � �� � � � � � �

��

�� � ���� � � ����� ������ ��� �

������� � � ��� ��������� ����� �� �� ���������� � �� � � � � � � � � � � ��������������� �������� ����� � � ��������� ���� ��� ������� � � � � � �� � � �������� � �����

Page 302: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 302

�� ����� � ��� ������� ��� � � �

� ��� ����� �� ���� � � � � � � � � � �������������� � � ��� �� ����� � � � �� �

������� � ��� � ������ � ���������� � ���� ������ ���� �� �

����� ��� � � � ������������ ����� ������������ ������� � ���� ������ ����� �� � � �

��

������� ��������� � � � � �� � ���������� � � ������� � ����� ������� ������ � � � � � � � ������� � � �

����� ��������������� ��� � � �� � � ����� � ��������� ������� � � � � � � � � �

������������ � � � �

������� ���� �� ���� ������� � � � � � �������� ���� � � � � ������� � ������ ������ ��� � � �

��� � �

������ ��������� � � � ���������� �������

� � ������� �� � � ������������ � ����� ���� ��������� ���� � � � ����� ����� ���� ���������� ���������� � �

������ ������ ���� �� �� ������� � �� �� � � �� ��� �� �� � ���������� � ���

����� ���� ���� �� � � � � � ���������� ����� �

� �� � � ���� �� � ������� � � ��� ��

Page 303: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$303? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

������������ ���������� ���� � � � � � � ������ �� ����� � � � ������� � � � �

������ ��� � � � �������� �� �������� ������ �� ����� � � �� � �� � �� �

� ������ � � ������ ������� ����� �

��� ������ ������� � � � � ����� ��������� ���� ���� � �� � � � � ��

����������� ����� ��� ���� � �� � � � � ������� ������ ����� ������� �� � � ��

�� � ������

������ � � ������ � ��� ��� � ����������� �������� ��� �� ���� ���� �� � � � � � �

������ ������� � � �� �� ����� �������� ���� ��� ��� � � � �

�� � � ����� ������� � � � �

� � ��������� ��� ��� �

� � ���������� ���� � �� � � ��������� �� � � ��������� � � �

����� � � ��������� ��� � � ��� � � � ������������� ��� ���� ������ �

��

� � �� � � � ������� ������ �������� � � � � � �������������� ����� � � � � ��������� � � � � ��

��� ������ �� � ��� ����� ��

������������ ����� ��� ��� � � � � � � � � ����� ���� � � � �

������ ������� � � ������� � � �������� ���� ��� ��� ��������� ����� �

��

� ����� ���� � � � � �

Page 304: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 304

������������ ��� � � � � ���� ������ ��������� ��� �

� � � � �� ������� ������ � � ���� ��

����� ������� �� �������� � � ��� �� � � � ���� �� ��� �� � � � ����� ��� � � � � �� ���� � � � �

���� � ����� ��� �� ��� ��� � � � � � � � �� � �������� ��� ����� ��� � �� � �

� � � � �������� ������� � �� � � ����������� ��� ������� ��� ����� � �� � � � � ���������� �

��������� ���� � � � ���������� ����� ��� ���� � � � �

� � � �� � �

��������� � �������� ���� �� �� � � � � �� � ��� ������� ����� ���� ����� � � � � � ��� � ���

��������� ��� � � � ��������� ���� �� �� � � �� �� � ������ ������� � � �������� ���� � � � �

������������ ��� � � �������� ��� �� ��

���� ���� �� � � �������������� ��

� � � ���� ��������� � ������ ������� � � � ��������� ������ � � � � � � �������� �� � � ���������� �

������ ��� ��� �������� � � � � � � � � �� ��������� ���� � � �

��� � ������ ���� �� � � � �� � �

������������ ��� � � � ��� �������� ������ ����� � �

�� �

� �� � ������ ���� � � � � �

Page 305: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

ê$305? روز¢)ع(;:ó£ ا®�م د���

��� ������ ��������� � � � � � �������� ��� � � � � � � � ��������� � � ������ �� � ���������� �

� � � �������� � � � ���������� �� ��� � � � �������� ���� � � ������ � � ��������� ���� � � � � ��

� ��� ��������� � � � ������������ ������� ���� � � � �� � �

������ ����� ������ ������� ������ ��� ����� � � �� ��������� �� � �

���� � ������ � � ��������������������� �� � � � �� � � ��� ���� � �� � � ������������ ������ ����� ��� � � � � �� � � ���������� ������� � � � � ���������� ��� � �

� � ���� ���� ������ � � � �

� � ��� ������ ����� � �� � � � ������ ����� ������ ��� � �� � �� � � �

������ � ������

� ����� ���� ���� ���� � � � � � �� � ���������� � �

�� � � ��� ك��

����� ����� ��� � � � � � ����� ������ ��� ������ ���� � � � ��� � � � � � � � � � � ��������� � � ��

���� � ������� ����� �� ������� ���� �� �� � � �� � � � � � � �� �� ك���� � � � ��� �

����� ����� ��� �� � � � � ������ ��� � � ������� � � �

�������� ���� ������� � � �

Page 306: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 306

�� ���� ��� ����� ��� �� �� � � � ������������ ������ ���� � ����������� �

����� �� �� � � � ��� ��� ������� ��� � � �� �� � � ���� ��� �� � ������������� � � ������ �� �� � � � � ������ ���� � ������� ������� � � � �� � � � � � �]��� �[��������� � �

���������� ���� ���� �� � �� � � �� �� � ������� ������ ����� ��� �

� � � ��� ���� ������� � � � � ������������� � � � ����������� �� �� � �

� ����� ��.

Page 307: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B D� @A $307

فهرست

5............................................................................................حجضهيفرحجيشرا 10...................................................................ط وجوب

39..........................................................................وصيت به حج50............................................................................احكام نيابت61...........................................................................حج مستحبى62............................................................................اقسام عمره66...............................................................................اقسام حج68..............................................................................................حج تمتعافراد 75..............................................................................................حجقران 77.............................................................................................حج

78.........................................................................................عمره مفرده83..................................................................................ميقات حج تمتع

قران و افراد 84..................................................................ميقاتهاى حج84..............................................................................ميقات عمره مفرده

از ميقات 85...............................................................احرام از محلى غير87...........................................................................تأخير احرام از ميقات

و واجبات آن 91..............................................................................احرام94........................................................................................صورت تلبيه

Page 308: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 308

و شرايط آن 95......................................................................لباس احرام

97..................................ى كه ترك آن بر محرم الزم استيكارها99...................................................................ىيـ شكار حيوان صحرا1104..........................................................................ـ نزديكى با زنان2زن3 107...............................................................................ـ بوسيدنزن4 107....................................................................................ـ لمساو5 و مالعبه با 108................................................ـ نگاه كردن به زن109.......................................................................................ـ استمناء6110...................................................................................ـ عقد نكاح7111..................................................................ـ استعمال بوى خوش8مرد9 113.................................................ـ پوشيدن لباس دوخته براى

115..........................................................................ـ سرمه كشيدن10در آئينهن- 11 116.................................................................گاه كردنو جوراب12 116...........................................................ـ پوشيدن موزهو مفاخرات13 و دشنام دادن 117.....................................ـ دروغ گفتن118.........................................................................ـ مجادله نمودن14119.................................................................ـ كشتن جانوران بدن15120............................................................................ـ زينت نمودن16بر بدن17 121...............................................................ـ ماليدن روغناز بدن18 121..............................................................ـ جدا نمودن مو124.....................................................ـ پوشاندن سر از براى مردان19زن20 از براى 125...........................................................ـ پوشاندن رو126........................................ـ سايه قرار دادن بر خود براى مردان21

Page 309: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

B D� @A $309

128............................................................................ـ ناخن گرفتن22130........................................................................ـ سالح برداشتن23

131................................................................بيرون آوردن خون از بدنو گياه حرم 131..................................................................كندن درخت

133....................................اگر اسبابى كه موجب كفاره است متعدد شدو ناسى 134..........................................................................حكم جاهل

و احكام آن 136.................................................................طواف136.......................................................هياشتراط طواف به طهارت حدث

خبث از 141.....................................................اشتراط طواف به طهارتدر طواف 142.......................................................................اعتبار ختان

144............................................................اشتراط طواف به قصد قربت144...........................................................واجبات طواف چند چيز است

از مطاف به خارج يا داخل 148......................................................تعدى151...................................................................بيان حكم نقصان طواف

در طواف 153...............................................................حكم زياد نمودندو طواف قران بين 154..................................................................حكم

در طواف 155.........................................................................حكم شك156.....................................................................................احكام طواف

159........................................................................................نماز طواف

161.........................................................................وجوب سعى162................................................................................سعى يعنى چه؟

165......................................................................................احكام سعى

Page 310: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 310

در سعى 168..........................................................................حكم شك

169..................................................................................تقصير

170............................................................قسمت دوم حج تمتع170..........................................................................................احرام حج

172...............................................................................وقوف به عرفاتدر مزدلفه 177...............................................................................وقوف

از جهت ادراك وقوفين 179....................................اختالف حال مكلف

183..........................................................................واجبات منى183...............................................................................رمى جمره عقبه

186...............................................................................................قربانى188....................................................................................جنس قربانى

ك 189.......................................................ه در قربانى معتبر استامورى191..................................................................................مصرف قربانى

192.................................................حكم كسانى كه قربانى پيدا نكردند195.......................................................................وجوب حلق يا تقصير

و سعى و نماز آن 197........................................................طواف زيارتو نماز آن 199.......................................................................طواف نساء

در منى 203...................................................................................بيتوته206.....................................................................................رمى جمرات

209....................................................................................حكم مصدود211....................................................................................حكم محصور

Page 311: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

!$B D�$311

و مستحبات حج 213......................................................................آداب213.................................................................................مستحبات سفر

214................................................................................ستحبات احرامم221................................................................................مكروهات احرام

222..................................................................مستحبات دخول به حرمو مكه معظمهآدا 223.....................................................ب مسجدالحرام

و مستحبات طواف 230..................................................................آداب235.......................................................................مستحبات نماز طواف

239.................................................مستحبات احرام تا وقوف به عرفات241..............................................................مستحبات وقوف به عرفاتمزدلفه 251..............................................................مستحبات وقوف به

254....................................................................مستحبات رمى جمرات255..............................................................................مستحبات قربانى

256.................................................................................مستحبات حلقو سعى و نماز آن 257...........................................مستحبات طواف حج

258.................................................................................مستحبات منىدر مكه معظمه 259.......................................................مستحبات ديگر

263....................................................................... مفردهةاستحباب عمر263.......................................................................................طواف وداع

زيادع و 265.....................................................................اراتيهآن9ل اكرمزيارت حضرت رسو 265......................قبل ازحج وبعداز

265......................................................9زيارت حضرت رسول اكرم

Page 312: $10 $ O Q ˇ. @ ˜2 ˇˆ q˛ 2 H˜:˛. =0 Y: ˛ ˝J 8 " r˜4ˆ R˛ qJ $ % . ˘ˇ ˆ ... 11 $ K L JF) I.˝J ˆ$2’L h $ . *

$������� 312

266.............................3 زيارت حضرت صديقه طاهره، فاطمه زهرامى:زيارت جامعه كه هر يك از ائمه 266..........شود به آن زيارت

268..........................................................در بقيع:زيارت قبور ائمهروز عرفه7م حسين امايدعا 271................................................. در