10044021_12.snftrkedebiyatdersnotlar

12. SINIF TRK EDEBYATI DERS NOTLARI

1

CUMHURYET DNEM TRK EDEBYATI

1940 YILINA KADAR TRK EDEBYATI

* Bu dnem, lkemizde tm kurumlarda kkl deiikliklerin olduu, ulusalc, uygarlk bir dnemdir.

* Teokratik devlet biiminden, demokratik devlet biimine yneli, laiklik, hukuk alanndaki deiiklikler, Latin alfabesine gei, Trk Dil Kurumu ve Trk Tarih Kurumunun kurulmas, kalknma ve eitim seferberlii. lkenin deimekte olan yzn gstermektedir. Bu durum edebiyatta da yzn gstermi, bir doku deiikliine yol amtr.

* Dilin zlemesi hzlanmtr. TDKnin kurulmasyla bilimsel nitelik kazanmtr.

* Cumhuriyet Dnemine kadar yazar ve airlerimiz byk kentlerde yaayan varlkl kiilerdi. Bu dnemde zellikle de Ky Enstitlerinin kurulmasyla toplumun her kesiminden yazarlar yetimeye balad. Bylece kyly ve halk anlatan; halka ynelmi bir edebiyat oluturulmutur. Memleket Edebiyat gelenei olumutur.

* Gereki ve gzlemci anlatm dikkati eker. Duygusal yapaylktan uzak, ss ve zentiden uzaklalr. Gerekler plak bir dille arptlmadan anlatmtr.

* Tiyatro alannda nemli gelimeler olmutur. * Dnemin ilk belirgin rneklerini Y.Kadri Karaosmanolu vermitir: Yaban (toplumdaki aksaklklar ileyen eletirel tavr), Kiralk Konak ( ayr kua anlatmtr), Hkm Gecesi, Bir Srgn, Nur Baba.

* Alk ve savalardan sonra toplum R.Nuri'nin duygusal ak roman alkuu ile sarsld. Kendisine yeni hedefler belirledi. * Peyami Safa psikolojik zmleme yolu ile Dokuzuncu Hariciye Kouu, Bir Teredddn Roman, Matmazel Noralya'nn Koltuu adl eserleriyle karmza kar. Fatih Harbiye Romannda ise Dou-Bat elikisi anlatlr. * Mithat Cemal Kuntay " stanbul" ile tarihsel roman rneini vermitir.

* Gerekilik, 1930'da Sabahattin Ali ile Trkiye' ye yerleti. (Kuyucakl Yusuf) * S. Ali aile, kii, olay, tarih, evre, sorun, dnce ve duygular ekonomik altyapya ve onun biimlendirici etkisine balayarak yky ve roman olgunlatrmtr. * Tanzimattan sonra ortaya kan alafrangala zenen genlik ile eski nesil atmalar eserlerde konu oldu. Eski deerlerle- batl anlay att. * Halk kltrne nem verildi. Folklor almalarna hz verildi. Memleketi iirin ncleri:

mer Bedreddin Uakl Ahmet Kutsi Tecer Ali Mmtaz Arolat

Vatann kutsall- kahramanlk temalarn ileyen airler:

Necmettin Halil Onan Halit Fahri Ozansoy Behet Kemal alar Orhan aik Gkyay

Dier nemli Sairler:

Necip Fazl Ksakrek Ziya Osman Saba Ahmet Hamdi Tanpnar Nazm Hikmet

1940 RNN GENEL ZELLKLER: * Genellikle drtlk nazm birimi kullanlmtr. Kafiye rgsnde apraz ve sarma kafiyelerde kullanld. * Hece ls kullanld. Bunun yannda serbest nazm iyice benimsenmitir. * Serbest nazm giderek artan ekilde kullanld. * iirler sade, anlalr, ak bir dille yazld. BE HECECLER:

Faruk Nafiz amlbel Yusuf Ziya Orta Orhan Seyfi Orhon Halit Fahri Ozansoy Enis Behi Koryrek


2

Aruz sizin olsun hece bizimdir Halkn syledii Trke Bizimdir

Leyl sizin, eb sizin, hece bizimdir. Deildir bir mana ada muhta.

ZYA GKALP * Ziya Gkalpn yukardaki sanat adl iirini kendilerine ilke benimsenmi grnrler. * Birinci Dnya Sava yllarnda devrin yneticileri tarafndan ulusal cokuyu yaratacak iirler yazmalar iin tevik edilmitir. * Mili edebiyat ilkesine baldr. * Anadolu halknn hayatn, sanat anlayn, kltrn eserlerinde tema olarak setiler. * Kahramanlk iirleri yazdlar. * Halk iirinin nazm biimlerini benimsediler. * Yaln, sade, sssz bir anlatm benimsediler. Halk dilini ynelileri yer yer basmakalp syleyilere yol at. * Halkn beenilerini ve kltrn eserlerinde tema olarak setiler. * Divan edebiyat anlaynn krlmasna yol atlar. YED MEALECLER:

Sabri Esat Siyavugil Ziya Osman Saba Yaar Nabi Nayr Muammer Ltf Vasfi Mahir Kocatrk Cevdet Kudret Kenan Hulisi Koray

* Milli edebiyat airlerinin, zellikle de Be Hececilerin gerekilik ve itencilikten uzak iirine tepki olarak, iirde itenlii savunan yedi gen airin oluturduu toplulua Yedi Mealeciler denir. * Canllk, samimiyet ve daima yenilik gibi ilkelerle yola ktlar. * 1928 ylnda kardklar Yedi Meale dergisinde iirlerini ve iir stne dncelerini yaymlamlardr. * Hece lsn kullandlar.

* Bat edebiyatn zellikle Fransz edebiyatn kendilerine rnek alp izleyeceklerini sylemelerine ramen Be Hececilerin izinden gitmilerdir. * Fransz sembolistlerden etkilendiler.

1940 SONRASI TRK EDEBYATI * 1929 ekonomik bunalm birok lkede ekonomik bunalma neden oldu. 1940l yllara gelinene kadar dnya lkeleri ok g gnler yaad. Derken 2. Dnya Sava balad. Sanatlar sava kart yaptlar verdiler. Bu zorlu gnler, yoksul Trkiyeyi de vurdu. Sanatlar yoksulluu, ezilmilii, bar, birdenbire zenginleenleri, yoksul ile zengin arasnda ykselen ekonomik ve sosyal uurumu anlattlar yaptlarnda. Ky ve kyl, Adanadaki pamuk tarlalar, gndeliki iiler, varolarda oluan yoksulluk, fabrikalar, fabrika iileri, memurlar, devlet ynetiminde grlen aksaklklar son dnem edebiyatlarnn en ok iledikleri konular oldu. Bu arada Cumhuriyetin temel ilkeleri dorusunda da yaptlar verilmeye devam edildi. * 1941 ylnda tercme brosu kuruldu. Bu sayede ok sayda Dou ve Bat klasii dilimize evrildi. Bylece dnya edebiyat daha yakndan takip edilebildi. Bu durum da etkileimleri glendirdi. Artk Trk edebiyat da dnya edebiyatnn rzgrna kaplabilmektedir. ok ynl olarak geliebilmektedir. Konular usuzlamaktadr. * Bu dnemde dil, kyde kylnn dili, kasabada kasaba dili, stanbulda stanbul dili yaptlarn dili oldu. * Deneme ve eletiri tr geliti. Nurullah Ata, Suut Kemal Yetkin, Ahmet Hamdi Tanpnar, Mehmet Kaplan, Cemil Meri nemli adlardr. 1940 SONRASI ORTAYA IKAN GRUPLAR 1. Garipiler 2. Toplumcular 3. Ky gereklerini dile getirenler 4. Varoluular 5. Hisarclar 6. kinci Yeniler 7. Bamszlar 8. Maviciler


3

HSAR GRUBU (1950)

Mehmet narl lhan Geer Munis Faik Ozansoy Yahya Benekay Gltekin Samanolu Talat Sait Halman

* 1940 sonrasnda Garip iirine ilk tepki 1950 ylnda kmaya balayan Hisar dergisi etrafnda toplanan bir grup air tarafndan ortaya konmutur. * Onlara gre baka uluslar taklit ederek ulusal bir sanat oluturulamaz. * Yeni bir sanat oluturmak iin mutlaka eskisini reddetmek gerekmez. * Yenilik eskisinin iinden domaldr. * Sanat ideolojinin basks altnda olmamal, belli bir dnya grnn propagandasn yapmamaldr. * iirde ztrkeci ve tasfiyeci olmamaldr. * Hisar airlerini memleketi iirin takipisi grebiliriz. Gelenei reddeden Garip Akmna ve ideolojik iire ynelen N. Hikmete kar kmlardr. MAVCLER ( 1952- 1956 )

Attila LHAN zdemir Nutku Ylmaz Gruda Ahmet Oktay Demirta Ceyhun Demir zl Ece Ayhan Tahsin Ycel

* 1952- 1956 yllar arasnda nl air Attila lhann nderliinde toplumcu gereki sanatlarn Mavi adl dergide yazmaya balamalaryla oluan bir edebiyat akmdr. * Garipilerin sanat anlayna kar ktlar. * Bu hareketi destekleyen airlere Maviciler denmitir.

GARP AKIMI - GARPLER I. YEN

Orhan Veli Kank Melih Cevdet Anday Oktay Rifat Horozcu

Garipiler, iirlerini; Garip adl kitapta yaymlamlardr. Bu kitabn nsznde iir hakkndaki dncelerini yaymlamlardr. Bylece iire yeni bir bak as getirmiler ve iirin etrafndaki duvarlar ykmtr. Garip Akmnn iir anlay: * ly ve uya nemsemeden serbeste yazmak, * airanelikten uzak durmak, ssl sanatl syleyileri benimsememek, * iiri gerek yaama, sokaa karmak, * Yapmacksz bir syleyile gnlk yaamn iinde halktan insanlar yakalamak, * Her sradan insanlar ve en basit konular iire konu edinebilmek, * Halk deyilerinden yararlanp, halkn dilini kullanmak, * Toplumda grlen aksaklklar, yer yer toplumsal yergilere bavurmak KNC YEN AKIMI: 1950-1955

Cemal Sreyya lhan Berk Edip Cansever Ece Ayhan Turgut Uyar Sezai Karako lk Tamer

* I. Yeniye tepki olarak ortaya kmlardr. * nsann bilinaltna inerler, * Doay, insan ve gzlemlediklerini kendilerine zg bir anlayla verirler. * Garipilerden Oktay Rifat ve Melih Cevdet de daha sonra II. Yeniye katlmlardr.


4

lkeleri: * iirde ykc anlatm yolu terk edilmelidir, * Anlatm kapal ve soyut olmaldr, * Syleyi anlamdan daha nemlidir, * iir konuma dilinden uzak, zgn, mantk dokusundan arndrlm olmaldr, * iir toplumsal sorunlara zm bulma arac olmaldr. * iirin amac toplumu eitmek deildir, * iirde ahenk; l ve uyak ile deil musiki ve anlatm zenginliiyle salanmaldr.

CUMHURYET DNEM SANATILARI FARUK NAFIZ AMLIBEL (1898-1973) * Cumhuriyet dnemi airlerimizdendir. * iir yaamna aruzla iir yazarak balayan amlbel, daha sonra Be Hececiler iir grubunda yer ald. * Sanat adl iiri memleketi iirin ilk rnei saylr. * Eserlerinde Anadolu, Anadolunun halk, yoksulluu, kltr gzlemci bir tavr iinde anlatlmtr. * nl Han Duvarlariiri amlbelin Anadoluya yneliini anlatr. air bu yaptta Anadolunun folklorik dokusunu incelemi ve yanstmtr. * Dinle Neyden adl yaptnda Be Hececilerin eilimlerini anlatr. Yaptlar: iir:

Han Duvarlar Dinle Neyden Gnlden Gnle oban emesi Bir mr Byle Geti Aknc Trkleri

Oyun:

Canavar Akn

Yayla Kartal Roman:

Yldz Yamuru AHMET KUTS TECER (1901-1967)

Orda bir ky var uzakta O ky bizim kymzdr Gitmesek de grmesek de O ky bizim kymzdr.

* Kendisi felsefecidir. Ama edebiyat retmenlii yapt. * Halk kltrnn elerini (trk, masal) derledi. k Veyseli Trkiyeye tantt. * Halk kltrne geni yer vermitir. Ke Ba Adl yaptn ortaoyunu tekniklerinden faydalanarak yazmtr. Koyiit Krolu yapt bir tr folklor aratrmas nitelii tar. * Hece lsyle iir yazma geleneinin iinde yeni biimler arayan bir airdir. 5 Hececiler gurubuna katlmadan ayn dnemde hece ile iirler yazmtr. * iirinde halk yazn eleriyle bat tekniklerini birletirme abas grlr. * Duygusal yn ar basan memleket iirlerini itenlikle ve ince bir syleyi gzellii ile yazmtr. * Dergh, Varlk, Olu dergilerinde yazlar yazmtr. Yaptlar: iirler:

iirler Oyunlar:

Ke Ba, Bir Pazar Gn, Satlk Ev Koyiit Krolu (Manzum Piyes)

NECP FAZIL KISAKREK (1905- 1983) * Genlik yllarnda yazd iirlerde lke iirinin konu aray gzmze arpar. * Daha sonra bunalm izgisine ykseldii anlalan bireysel sknt ve patlamalarn anlatr. Bireysel ruh hallerinin, kendisi iinde


5

da almalar olarak nitelendirilebilecek iirler yazmtr. Bu dnemde iledii en belirgin tema lm temasdr. * iirinin ilerleyen dnemlerinde gizemcilik (mitsizim) n plana kar. * Din ve tasavvuf konular ile de ilgilenmi, olgunluk dneminde verdii eserlerinde bu kimliini ortaya koymutur. * Tarih, medeniyet, batllama, politika yazn konularn oluturmaktadr. * iirlerinde yalnzlk, sevgi, ayrlk, zlemdin, Tanr sevgisi gibi temalar ar basar. * iirlerinde temiz ve berrak bir Trke kullanmtr. Yaptlar: iirler:

Kaldrmlar, Sonsuzluk Kervan Ben ve teki rmcek A ile.

Oyunlar: Tohum ve Toprak Bir Adam Yaratmak Para

nceleme:

Namk Kemal Ulu Hakan kinci Abdlhamit Han

Btn Eserleri:

Byk Dou MEMDUH EVKET ESENDAL (1883-1952) * ykcl ile edebiyatmzda yer etmitir. * yk trnn, durum yks (olaysz yk) trnde eserler vermitir. Bu yk trn gelitiren de Esendaldr. (Olay yksne ehov Tarz ykler denir.) * yklerinde insanlar gnlk yaamlarnn olaan ilikileri iinde kar karmza. * Hangi snftan olursalar olsunlar bireylerin belirgin zellikleri, arpc yanlar yknn havasna hkimdir.

* Silik, sradan insanlar konu edinir. Kiileri tarafsz bir gzlemci olarak ele alr. * Kahramanlarn ksa cmlelerle tantr. Betimlemeleri pek kullanmaz. * Konular: Acma, sevgi, yozlama, ynetici ve aydnlarn halk sorunlarna bak, aile, evlilik gibi konular ilemitir. * Dili: Ayrntlardan temizlenmi, ar bir dil. Zaman zaman okurla sohbet edermi gibi araya girer. Yaptlar: Roman:

Ayal ve Kiraclar ykleri:

Otlak Mendil Altnda Ev Ona Yakt

REAT NUR GNTEKN (1889-1956) * Babas doktor olduundan Anadolunun eitli kasabalarnda bymtr. Bu nedenle Anadoluyu yaptlarnda baaryla anlatmtr. Bir dekor olarak kullanmtr. * Kahramanlarn evresiyle birlikte baarl bir gzlemle verir. Kahramanlarn iinde bulunduklar evreyle olgunlatrr. Kahramanlarndan birou gerek kahramanlardr. Tand, gzlemledii kiilerdir anlattklar. Memurlarn yaamlar ve yaadklar da iledii dier kahramanlardr. Bu kahramanlar realist bir ekilde anlatmtr. * Yaptlarnn bir blmnde Cumhuriyet rejiminin getirdii idealleri ilemitir. * Onun yaptlarnda Anadolu halk, halkn deer yarglar, cahillii, eitim anlay ile olmas gereken Cumhuriyet rejiminin laik, ada eitim anlay bakyla eletirel ve eitimci bir bak asyla ilenmitir. * Nesil atmalar, dou-bat ikileminde kimlik bunalm arayan stanbul halk iledii dier konulardandr. * Dili akcdr. nsanlar doal halleriyle konuma dilini kullanarak vermitir.


6

* Roman kurgusu salamdr. Yaptlar: ykleri:

Tanr Misafiri Snm Yldzlar

Romanlar:

alkuu Damga Dudaktan Kalbe Akam Gnei Yeil Gece Yaprak Dkm Miskinler Tekkesi Kan Davas Kzlck Dallar Deirmen

An:

Anadolu Notlar Oyun:

Hlleci ZEK MER DEFNE (1903-1992) * Kendine zg iir anlay ile halk iiri arasnda bir kpr kurar. * Halk iiri ve halk syleyiinden etkilenir. * Gnlk olaylardan uzak bir dnyann gzelliklerini anlatr. * Baz illerimize gzellemeler yazmtr. * Halk iirinde yer alan motifleri kullanmtr. Yaptlar:

Denizden alnm lke (1971) Sessiz Nehir (1985) Kardelenler (1988)

AHMET MUHP DIRANAS (1909-1980) * Sembolizm etkisinde kalmtr. * iirlerinde biim ve uyum nemli iki ilkedir. Bu nedenle lye ve uyaa nem vermitir. * Oyunlarnda dle gerei, bugnle gemii birlikte almtr. * Toplumsal konulardan, gnn sorunlarndan ok, duygularn sonsuzluuna ynelmitir.

* Fahriye Abla ve Seranad en nl iirleridir. Yaptlar: iir:

iirler Yazlar:

O Byle stemezdi. Oyunlar:

Glgeler kmaz Oyun

ORHAN VEL KANIK (1914-1950) * Arkadalar Melih Cevdet ve Oktay Rifat ile birlikte Garip Akmn balatr. * Ona gre Her ey iirin konusu olabilir. * Gndelik yaam. Doal bir anlatmla, esprili bir dille anlatmtr. Yaptlar: iirleri:

Garip Vazgeemediim Yenisi Kar Btn iirleri

Dz Yazlar - evirileri:

La Fontainenin masallarn nazm trnde evirdi.

Nasreddin Hoca fkralarndan bazlarn nazma evirmitir.

Btn Yazlar 1,2 eviri iirler

BEHET NECATGL (1916-1979) * iirini ak ve anlalr yazmaya zen gstermitir. * Kendisine zg bir iir dili kullanmtr. * Zengin bir szck hazinesi vardr. * Divan edebiyatnn ve halk edebiyatnn yntemlerini ok iyi tand iin bu edebiyatlardan da yararlanmtr.


7

* Yaptlarnda byk kent insannn kayglarn, sevgi, ak, yalnzlk gibi lirik konular ilemitir. Toplum ve toplumun yaad sorunlar onun iirinde ifade bulmutur. Ayrca sradan bir insann duygularn, yaamn iirinde anlatmtr. * Bat dillerinden dilimize birok yapt evirmitir. Yaptlar: iirleri:

Kapal ar Evler Eski Toprak Arada Kareler Aklar ki Bana Yrmek

Tiyatro:

Yldzlara Bakmak Gece Aevi Turnalar

nceleme:

Kk Mitoloji Szl Edebiyatmzda Eserler szl Edebiyatmzda simler Szl

ATTL LHAN (1925-2005) * Mavi Dergisinde yazd iirlerle II. Yeni iirinin toplumla ilgilenmeyen baz airlerinin bu yanna kar kt. * iirin gsterili imgelerden oluamayacan belirtti. * II. Yeni iirini toplumcu gereki olmamakla sulad. Anlalmaz imgelerle iir yazmalarn eletirdi. * lhann iirleri liriktir. * iirlerinde derin bir hayal rgs vardr. * iirlerinde toplumsal olaylar destans bir nitelikte ilenir. * Kiisel ve toplumsal ana duygular imge zenginlii iinde ve deiik mzikler yaratarak verir. * iirlerinde bar, zgrlk, adalet, halklk, insan sevgisi, gelecek umudu gibi toplumsak

konular iledii gibi; bunalm, yalnzlk, ak, umutsuzluk, lm gibi bireysel konular da ilemitir. * lk iirlerinde Divan edebiyatnn ve halk edebiyatnn ses ve biim zelliklerinden yararland grlr. Yaptlar: iirleri:

Duvar Sisler Bulvar Yamur Kaa Ben Sana Mecburum Bel iei Yasak Sevimek Byle Bir Sevmek Elde Var Hzn Korkunun Krall

Romanlar:

Sokaktaki Adam Kurtlar Sofras Ban Ucu Srtlan Pay Yaraya Tuz Basmak Fena Halde Leman Dersaadette Sabah Ezanlar Karanlkta Biz

Gezi:

Abbas Yolcu Batnn Deli Gmlei

Deneme ve An:

Hangi Bat Hangi Atatrk kinci Yeni Sava Sam Solum Sobe Hangi Edebiyat Hangi Kreselleme Aydnlar Sava Hangi Laiklik Ulusal Kltr Sava Senaryolar: Kartallar Yksek Uar Yarn Artk Bugndr Yldzlar Gece Byr

CAHT SITKI TARANCI (1910-1956) * Necip Fazln iirinden ve temalarndan etkilenir. lm onda bazen varmak istedii bir sonu, bazense bir korku olarak belirir. Genel olarak lmden korkar.


8

* Yaama gzellii iinde lml olma bilincine varan, bunun acsn ekerek lm ve yalnzlk duygusunu dile getiren bir airdir. Yurt sevgisi ve yaama ballk konularn ilemitir. * Garip Akmnn etkisinde kalp yaamn gnlk akn iire getirir. * Hatta Rifat Ilgazdan etkilenip ironik iirler bile yazar. * Baudlerin etkisinde kalp, sembolist iirin sekin rneklerini verir. * Hececi iir geleneini srdrr. Ayrca serbest l ile de iirler yazar. * Ar, duru bir dili; akc bir syleyii vardr. Yaptlar: iirler:

mrmde Sukut Otuz Be Ya Dten Gzel Sonras

Mektup:

Ziyaya Mektuplar HALDUN TANER (1916-1986) * Yksek bir gzlem gc vardr. * Toplumsal sorunlar, yaam gerekliini, sradan insan eserlerinde yaatmtr. * Yksek bir gzlem gc vardr. Kevser Hanm tiplemesi onun yksek gzlem gcnn rndr. * Eselerinden toplumsal sorunlar anlatrken gldrr, gldrrken de dndrr. * Sanat yaammz epik tiyatroyla buluturur. * Son zamanlarda kendini tiyatroya verir. Tiyatro tarihimizdeki yerini alr. Yaptlar: ykleri:

Yaasn Demokrasi Tu ihaneye Yamur Yayordu On ikiye Bir Var

Koninolar Oyunlar:

Gnn Adam Keanl Ali Destan Ltfen Dokunmaynz Sersem Kocann Kurnaz Kars

Fkralar:

Deve Kuuna Mektuplar Szlk:

Tiyatro Terimleri Szl Portreler:

lr ise Ten lr Canlar lesi Deil Sylei:

Hak Dostum Diye Balaym Sze. ORHAN KEMAL (1924-1970) * Toplumsal gereki anlayla yk ve romanlar yazmtr. * Halkn dilini onlarn syleyileriyle kullanr. Canl, yaln bir anlatm vardr. * Karlkl konuma tekniini baaryla kullanr. * Yzn topluma dnm, toplumda sesini duyuramayan yoksullarn sesi olmutur. * ledii konular yle sralayabiliriz: Adanadaki pamuk iilerini, kyden kente g eden insanlarn yaamn, aile ve toplum ilikilerini, yaam savalarn, fabrika iilerini, bu iilerin patronlar tarafndan smrlmesini, varolardaki yaam koullarn, aklarn; yoksul ocuklarn dnyalarn * Murtaza ve Cemile en nl romanlardr. Yaptlar: Romanlar:

Baba Evi Avare Yllar Murtaza Vukuat Var Hanmn iftlii Kanl Topraklar Kaak Bereketli Topraklar zerinde Eskici ve Oullar


9

Devlet Kuu Gurbet Kular Bir Filiz Vard Evlerden Biri Sulu Mfettiler Mfettii Kat Yalanc Dnya ykleri: Ekmek Kavgas Sarholar amarcnn Kz Grev 72.Kou

Anlar:

Nazm Hikmetle Buuk Yl stanbuldan izgiler

SAT FAK ABASIYANIK (1906-1954) Bir insan sevmekle balayacak her ey. Dnyay gzellik kurtaracak. * Adapazarl bir zengin ocuudur. Bu nedenle para harcamann her yolunu bilir. Bu bildiklerini ykletirir. yk yazmak dnda hibir i yapmaz. Para kazand tek i de budur.(Mirasn saymazsak tabii) *lk ykleri sonlar arpc sonlarla biten yklerden kuruludur. * Daha sonra durum ykleri yazd. Konu ve olaydan ok iire ve etkiye nem verdi. Modern ykclmzn (durum ykcl) kurucusudur. * stanbulun varolarnda, arka sokaklarda, balk kasabalarnda, sradan insanlarn yaamlarnda grd yky. iler, memurlar, renciler zellikle denizi, balk kasabalarn, balklar, balklar anlatt yklerinde stanbulda katka. Burgaz Adasna snd, orada yaad. Dahas krlara kt, doay koklatt yklerinde. * Gzlemlerin, durumlarn, i durumlarn anlatcsdr. * Kalemini gzellikleri gstermekte, aramakta kulland. * yklerinde bilin akndan yararland. * Gerekstc yntemleri denedi.

* Dili yer yer anlatm bozukluklaryla zedelense de iir tadnda akc bir dili vardr. Yaptlar: ykleri:

Semaver Sarn ahmerdan Lzumsuz Adam Mahalle Kahvesi Havada Bulut Kumpanya Havuz Ba Alamdada Var Bir Ylan Az ekerli Tneldeki ocuk

Romanlar:

Medar- Maiet Motoru (Bir Takm nsanlar)

Kayp Aranyor iirleri:

imdi Sevime Vakti PEYAM SAFA (1899-1973) * Psikolojik roman trnde nemli bir addr. * Kk yata annesiz babasz kalm, kendini kalemiyle geindirmitir. * Fkra, makale, yk ve roman birok eser veren sanat daha ok romanlaryla tannmtr. * Roman teknii gelimitir, anlatm gldr. Edebiyat, felsefe, tp, tarih, hukuk, resim, sosyoloji, psikoloji trlerinde ok geni bir kltre sahiptir. * Sanat kaygsyla yazd yaptlarda Peyami Safa adn, geim kaygsyla yazdklarnda Server Bedii adn kullanmtr. Yaptlar: Roman:

Szde Kzlar imek Bir Akamd Canan 9. Hariciye Kouu Fatih-Harbiyye Bir Tereddn roman


10

Matmazel Noralyann Koltuu Yalnzz Biz nsanlar

NECAT CUMALI (1921-2001) * nce iirleriyle n kazanm, ardndan yk, roman, tiyatro trlerinde yaptlar vermitir. * iirlerinde yaama sevinci, ak, sevgi temalarn ileyen sanat yk ve romanlarnda Anadolu halknn sorunlarna eilir. * Sssz, mecazsz, i ve d gzlemleri baaryla yanstan bir anlatm vardr. * Nalnlar oyununu, geleneksel basklar sonuca evlenemeyen genler kz karma yoluna girmitir. Yaptlar: iirleri:

Kzlullu Yolu, Harbe Gidenin arklar, Mays Ay Notlar, Gzel Aydnlk, Denizin lk Ykselii (lk kitab ve

yeni iirleri), mbatla Gelen, Gne izgisi, Yamurlu Deniz (Son iki kitab ile yeni

iirler), Baaklar Gebe, Ceylan Ad, A Gne, Bozkrda Bir Atl, Yarasn Beyler. Hikye Yalnz Kadn, Deiik Gzle, Susuz Yaz, (Kitaba adn veren ilk yk

Metin Erksan tarafndan 1963'de beyaz perdeye aktarlm ve byk baar kazanmtr, ayrca oyunlatrlarak stanbul ehir Tiyatrolar'nda sahneye konulmutur

Ay Byrken Uyuyamam, Viran Dalar: Makedonya 1900, Kente nen Kaplanlar.

Roman

Ttn Zaman (Zeli adyla 1971), Yamurlar ve Topraklar, Ac Ttn, Ak da Gezer,

Susuz Yaz. Oyun

Mine, Oyunlar I (Bo Beik, Ezik Otlar, Vur

Emri), Oyunlar II (Susuz Yaz, Tehlikeli

Gvercin, Yeni kan arklar), Oyunlar III (Nalnlar, Masallar,

Kaynana Cieri), Oyunlar IV (Derya Gl, Ak Duvar,

Zorla spanyol), Oyunlar V (Gm, Bakan Bekliyoruz,

Kristof Kolomb'un Yumurtas), Oyunlar VI (Mine, Yryen Geceyi

Dinle, Karar Vermekte, Yaral Geyik).

Deneme

1971 Niin Ak, 1976 Senin in Ey Demokrasi, 1982 Etiler Mektuplar.

AHMET HAMD TANPINAR(1901-1962) * Genlik yllarnda Yahya Kemal ve Ahmet Haim'in talebesi ve dostu olmu, Bat edebiyatndan Paul Valery ile Marcel Proust'u kendisine stat olarak semitir. Bu yazarlar edebiyatta gzellik ve mkemmeliyete n planda yer verirler. Onlara gre edebiyat, tpk resim ve musiki gibi "gzel sanat"tr. Onlardan fark, boya ve ses yerine, insan ve hayat anlatmada bu iki vastadan ok daha zengin olan dili kullanmasdr. * Tanpnar iiri hayatnn en byk ihtiras haline getirmi, fakat asl kabiliyetini iir estetiine gre yazd mensur eserlerde gstermitir. lk iiri 1920 de yaymlanmt. Geni okuyucu kitlesi onu umumiyetle lise kitaplarna ve antolojilere giren "Bursa'da Zaman" iiri ile tanr. Altm kadar iirinden ancak otuz yedisi ile tek iir kitabn lmne yakn kard: iirler (1961; Btn iirleri adyla geniletilmi olarak 1976). iirlerinde bir imaj ve mzik kaygs tad, hikye ve romanlarnda da, bata zaten temas olmak zere, psikolojik anlar, bilinaltn arad, yanstt grlr. * eitli basklar olan eserleri Dergh Yaynlarnda toplanmaktadr. Enis Batur, 1992 ylnda Ahmet Hamdi Tanpnardan Semeler adl bir kitap hazrlad. Yazar ile ilgili yaynlanm en son eser 2007 ylnn sonunda kan "Gnlklerin Inda


11

Tanpnar'la Babaa"dr. Eser Tanpnar'n 1953 ylnda yazmaya balad ve 1962 ylnda vefatna kadar tuttuu notlardan olumaktadr. Yaptlar: iir

iirler yk

Abdullah Efendinin Ryalar Yaz Yamuru, Hikyeler,

Roman

Huzur, 1949; Saatleri Ayarlama Enstits, Sahnenin Dndakiler, Mahur Beste, Aydaki Kadn

Deneme

Be ehir, 1946; Yahya Kemal, Edebiyat zerine Makaleler, (1969) Yaadm Gibi,

Monografi

XIX. Asr Trk Edebiyat Tarihi KEMAL TAHR (1910-1973) * stanbula dndkten sonra bir sre zmir Ticaret gazetesinin stanbul temsilciliini grevinde bulundu. "Krduman", "Bedri Eser", "Samim Akn", "F. M. kinci", "Nurettin Demir", "Ali Gcrl" gibi takma isimlerle gazetelere tefrika ak ve macera romanlar, senaryolar yazd. Franszca eviriler yapt. 6-7 Eyll olaylar srasnda tekrar gzaltna alnd. Harbiye Cezaevinde 6 ay yatt. ktktan sonra 14 ay kadar Aziz Nesin'le birlikte kurduklar Dn Yaynevini ynetti. Edebiyata iirle balad. lk iirleri 1931'de "tihad" dergisinde yaynland. Yeni Kltr, arkadalaryla birlikte kurduklar "Geit", Var, Ses dergilerinde iirleri kt. lk nemli eseri olan 4 blmlk "Gl nsanlar" uzun yks Tan gazetesinde tefrika olarak yaynland, 1955'te basld. Yine 1955'te baslan "Sardere" romanyla adn duyurdu. stanbul'u bir ereve gibi alp Trklerin Osmanllktan Cumhuriyet'e geiini inceledii "ehir romanlar" dizisinin ilk kitab "Esir ehrin nsanlar" 1956'da yaynland. Bu kitapta Mtareke dnemi stanbul'unu anlatt.

Dizinin dier kitab olan "Esir ehrin Mahpusu" 1961'de, "Hr ehrin nsanlar" 1976'da basld. * lk kitaplarnda daha ok ky ve kyl sorunlarna eildi. Daha sonra Trk tarihinin ve zellikle yakn tarihin olaylarn ele ald. "Devlet Ana"da, kurulu srecindeki Osmanl toplumu ve ynetim sistemini, "Kurt Kanunu"nda Atatrk'e kar dzenlenmek istenen zmir suikastn, "Rahmet Yollar Kesti" ve "Yedi nar Yaylas"nda aalk kurumu ve ekyalk olgusunu inceledi. "Yorgun Sava"da Anadolu'daki basz, ndersiz ulusal glerin birleip Ulusal Kurtulu Sava'na balamasna kadar geen dnemi anlatt. "Bozkrdaki ekirdek"te de ky enstitleri zerinde durdu, * Osmanl-Trk toplumunun kendi kltrel ve sosyal yapsndan kaynaklanan ok daha zel bir gelime sreci, dinamikleri ile yapsal farkllklar vardr. Bu nedenle Batllama, gerekli altyaps olmayan bir topluma, soyut ve biimsel bir styap getirme abasndan baka bir ey deildir. Kkl bir ekonomik ve toplumsal devrim yaplmadan balatlan tepeden inme uygulamalar taklitiliktir. Bu ana fikir erevesinde "Devlet Ana"da Osmanl toplumunun klecilik ve feodalizmden ok farkl ve insancl bir temel zerine kurulduunu anlatmay amalad. Dier romanlarnda da "Trk insan ve Trkiye zeli" olgusunu ortaya karmaya alt. * Toplumsal gereki izgide srdrd yazarlk yaamnda eserlerinde yaln bir dil kulland. Diyaloglarla zenginletirdi, karizmatik karakterler yaratt. En retken romanclarmzdan biri oldu. Yaptlar: Roman:

Sardere (1955) Esir ehrin nsanlar (1956) Krduman (1957) Rahmet Yollar Kesti (1957) Yedi nar Yaylas (1958) Kyn Kamburu (1959) Esir ehrin Mahpusu (1961)


12

Bozkrdaki ekirdek (1962) Kelleci Memet (1962) Yorgun Sava (1965) Devlet Ana (1967) Kurt Kanunu (1969) Byk Mal (1970) Yol Ayrm (1971) Namusular (1974) Karlar Kouu (1974) Hr ehrin nsanlar (1976) Damaac (1977) Bir Mlkiyet Kalesi (1977)

yk:

Gl nsanlar (1955) Notlar:

Kemal Tahirin Notlar Mektup:

Kemal Tahir'den Fatma rfan'a Mektuplar (1979)

TARIK BURA (1918 1994) * Roman, hikye, oyun ve fkra yazar. * Tark Bura, ilk piyeslerini ve "Yalnzlarn Roman"n askerlii srasnda yazmt. 1940da tamamlad roman, 1948de naralt dergisinde tefrika edilmiti. Ama ad, bir iddia zerine saatte yazd Olumuz adl hikyesinin 1948de Cumhuriyet Gazetesi'nin at yarmada ikincilik kazanmasyla duyuldu. 1949da yaymlad ilk hikye kitab Olumuzu, 1952de Yarn Diye Bir ey Yoktur, 1954te ki Uyku Arasnda, 1964te Hikyeler izledi. * Kasaba yaantsndan, orta snf insanlarn ev ve aile ortamlarndan kesitler verdii hikyelerinde, youn, iirli bir dille ak, yalnzlk, uyumsuzluk gibi temalar iledi. Olay rgsnden ok i gereklie arlk verdi. 1955te kan "Siyah Kehribar"la romana geti. * Kurtulu Savana merkezden deil, bir kasabadan bakt Kk Aada (1963) yakn tarihe resmi tarih anlaynn dna kan bir yorum getirdi. Bu romann devamn 1967de Kk Aa Ankarada adyla yaymlad. Firavun man (1976), Dnemete (1978), Genliim Eyvah (1979), Yamur Beklerken (1981) adl romanlarnda da Cumhuriyetin eitli evrelerini, demokrasiye gei srecindeki alkantlar konu edindi.

* Ortaoyuncusu Komik-i ehir Naitin hayatndan yola karak yazd biin Ryas ile 1970 TRT Sanat dlleri Yarmasnda baar dl, * Osmanl mparatorluunun kurulu yllarn anlatt Osmanckla (1985) Milli Kltr Vakf Edebiyat Armaann, * Yamur Beklerkenle Trkiye Bankas Byk dln ald. 1991de Devlet Sanats unvann ald. * Birey zgrln savunduu Ayakta Durmak stiyorum (1966) ve Oyun (1981) adyla kitaplatrd piyeslerinin hemen hepsi sahnelendi, romanlar TV dizisi haline getirildi. Fkralarndan semeleri Genlik Trks (1964), gezi notlarn Gagaringrad (1962), dil ve edebiyat zerine yazlarn Dman Kazanmak Sanat (1979), denemelerini Bu an Ad (1979) balklaryla yaymlad. Yaptlar: Hikye:

Olumuz (1949) Yarn Diye Bir ey Yoktur (1952) ki Uyku Arasnda (1954) Hikyeler (1964, yeni ilavelerle 1969)

Tiyatro:

Ayakta Durmak stiyorum Akmlatrl Radyo Yzlerce iek Birden At 1979)

Gezi Yazlar:

Gagaringrad (Moskova Notlar) (1962) Fkra ve Deneme:

Genlik Trks (1964) Dman Kazanmak Sanat (1979) Politika D (1992).

Roman:

Siyah Kehribar (1955) Kk Aa (1964) Kk Aa Ankarada (1966) biin Ryas (1970) Firavun man (1976) Genliim Eyvah (1979) Dnemete (1980) Yalnzlar (1981) Yamur Beklerken (1981) Osmanck (1983).


13

Senaryo ve oyunu: Sfrdan Dorua-Patron (1994).

YAAR KEMAL (1922- ) * Kulland sade Trke ile Trkiyenin yetitirdii en nemli romanclardandr. Asl ad Kemal Sadk Gkeli'dir. * O dnemde iirleri Adana Halkevi'nin yayn olan "Grler Dergisi"nde yaymland. Ortaokulun son snfndayken okulu brakmak zorunda kalarak rgatlk, amelebalk, pirin tarlalarnda su bekilii, arzuhalcilik, retmenlik, ktphane memurluu gibi ilerde alt. Bu arada "lke", "Kovan", "Millet", "Bepnar" dergilerinde iirleri grld. * 1940l yllarda Adanada kan dergisi evresindeki yazar ve aydnlarla iliki kurdu ve iirleri o dergide de yaymlanmaya balad. Abidin Dino ve aabeyi Arif Dino ile kurduu yaknlk onun dnce ve edebiyat dnyasnn geliimini etkiledi. * Ramazanolu Ktphanesinde alt dnemde Orhan Kemalle tant. lk ykleri Bebek, Dkknc, Memet ile Memet 1950lerde yaymland. lk yks Pis Hikyeyi ise 1944te Kayseride askerliini yaparken yazd. * 1951 ylnda stanbul'a yerleerek, Cumhuriyet Gazetesi' nde fkra ile rportaj yazarl yapmaya balad. "Dnyann En Byk iftliinde Yedi Gn" balkl rportajyla Gazeteciler Cemiyeti zel Baar Armaan'n kazand. O yllarda ykleriyle de ilgi eken sanatnn 1952 ylnda "Sar Scak" adl yk kitab yaymland. lk roman "nce Memed" 1955 ylnda kt. 1955-1984 yllar arasnda yk, roman, rportaj ile makalelerinden oluan 33 kitab yaymland. * Yaar Kemal, ilk roman "nce Memed" ile 1955 ylnda Varlk Roman Armaan'n kazand. 1974 ylnda "Demirciler ars Cinayeti" adl yapt, Madaral Roman dl' n ald. "Yer Demir Gk Bakr" Fransa'da 1977 ylnda, Edebiyat Eletirmenleri Sendikas tarafndan yln en iyi yabanc roman seildi. "Binboalar Efsanesi" 1979 yaz dnemi iin Byk Edebiyat Jrisi tarafndan seilen kitaplar arasnda yer ald. 1982 ylnda uluslararas Del Duca dl' ne deer grlen

Yaar Kemal, 1984 ylnda Fransa' nn Lgion D'Honneur niann ald. * Yaptlarnda Toroslar, ukurova'y, ukurova insannn ac yaamn, eziliini, smrln, kan davasn, aalk ile toprak sorununu ortaya koyan yazarn betimlemeleri yaptlarnn en nemli zelliidir. Bu yre insanlarnn ekonomik skntlar ve g doa koullarndaki savamn insan-doa-evre ilikisi ierisinde ele ald; giderek uzun yklere yneldi. * 39 dilde yaymlanm olan kitaplaryla, dnya yaznnda ok nemli bir yere sahiptir. ESERLER: ROMAN:

Teneke (1955-1987) Beyaz Mendil (1955) nce Memed I (1955-1989) Namus Dman (1957) Ala Geyik (1959) lm Tarlas (1966) nce Memed II (1969-1988) Ylan ldrseler (1981) nce Memed III (1984-1988) nce Memed IV (1987/1989) Ortadirek (1960-1989) Demirciler ars Cinayeti (1974-

1990) Yumurcuk Kuu (Kimsecik I, 1980-

1988) Kale Kaps (Kimsecik II, 1985-1987) Yer Demir Gk Bakr (1963-1990) Anadolu Efsanesi (1967-1987) lmez Otu (1968-1988) Ar Da Efsanesi (1970-1990) akrcal Efe (1972-1986) Yusufuk Yusuf (1975-1990) Al Gzm Seyreyle Salih (1976-1990) Kular da Gitti (1978-1990) Deniz Kst (1978-1990) Hykteki Nar Aac (1982-1990)

YK:

Sar Scak (1952-1987) RPORTAJ:

Yanan Ormanlarda Elli Gn (1955) ukurova Yana Yana (1955) Peri Bacalar (1957-1985) Bir Bulut Kaynyor (1974-1989) Allahn Askerleri (1978-1987)

www.edebiyatogretmeniyim.com Trk Dili ve Edebiyat Dersleri in Kaynak Site

10044021_12.snftrkedebiyatdersnotlar

Documents