31
Analecta Bollandiana, 130 (2012), p. 182-212. François DOLBEAU CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS Inventaire hagiographique (Vingt-neuvième série) Le Père Joseph van der Straeten, qui, depuis 1980, était le rédacteur est éteint le 8 février 2010 1 . Cela explique le délai inhabituel qui sépare cette série de la précédente 2 . Notre objectif premier enrichissement de la Bibliotheca Hagiographica Latina. accent est donc mis, comme auparavant, sur le relevé des textes narratifs 3 , sans que soient négligée histoire et la géographie des cultes (calendriers, li- tanies des saints, offices) iconographie. En était pas possible de traiter ici tous les catalogues récents. Nous avons choisi, dans cette livraison, de privilégier index final soit homogène 4 . Abréviations employées ci-dessous: FLEITH, Studien = B. FLEITH, Studien zur Überlieferungsgeschichte der lateinischen Legenda aurea (= Subs. hag., 72), Bruxelles, 1991 (dont est conservée la numérotation des chapitres). PONCELET = A. PONCELET, Index miraculorum B. V. Mariae quae saec. VI-XV latine conscripta sunt, in AB, 21 (1902), p. 241-360. LA = Legenda aurea. a. = anno, -um, -is. s. = siècle (derrière un chiffre romain), saint / sanctus (ailleurs). ca = circa. déb., mil. = début, milieu. 1, 2 m. = première, seconde moitié. 1, 2, 3 t. = premier, deuxième, troisième tiers. 1, 2, 3, 4 q. = premier, deuxième, troisième, quatrième quart. dioc. = diocèse(s). orig. = origine. prov. = provenance. f., p. = folio(s), page(s). add. = addition(s). c. = chapitre(s) exc. = excerpta. expl. = ex- plicit. fragm. = fragment. inc. = incipit. lac. = lacune. mirac. = miracle / miraculum. mut. = mutilé. om. prol., epil. = omisso prologo, epilogo. var. = variantes. Dans les renvois à la BHL, un astérisque signifie que la référence est absente du catalogue analysé. 1 La liste de ses publications figure dans AB, 128 (2010), p. 14- notice biographique due à Robert Godding. 2 J. VAN DER STRAETEN, Catalogues de manuscrits latins. Inventaire hagiographique (Vingt-huitième série), in AB, 124 (2006), p. 151-169. 3 Pour faire bref, nous avons exclu les Confessions Dialogues de Grégoire le Grand et la Vita Iesu Christi de Ludolphe de Saxe. 4 Comme M. Coens avait déjà inventorié in AB, 52 (1934), p. 157-285 le fonds de la HEYDECK G. STACCIOLI, Die lateinischen Handschriften aus dem Augustiner-Chorherrenstift Eberhardsklausen in der Stadtbibliothek Trier, Teil 1. Wiesbaden, Harrassowitz, 2007, XLI- 272 p. [ISBN 978-3-447-05372-0].

Upload: claudiu-razvan-banu

Post on 31-Jan-2016

225 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

ab

TRANSCRIPT

Page 1: 10.1484@J.ABOL.5.101631

Analecta Bollandiana, 130 (2012), p. 182-212.

François DOLBEAU

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS Inventaire hagiographique

(Vingt-neuvième série) Le Père Joseph van der Straeten, qui, depuis 1980, était le rédacteur

est éteint le 8 février 20101. Cela explique le délai inhabituel qui sépare cette série de la précédente2. Notre objectif premier

enrichissement de la Bibliotheca Hagiographica Latina. accent est donc mis, comme auparavant, sur le relevé des textes narratifs3, sans que soient négligée histoire et la géographie des cultes (calendriers, li-tanies des saints, offices) iconographie. En était pas possible de traiter ici tous les catalogues récents. Nous avons choisi, dans cette livraison, de privilégier

index final soit homogène4.

Abréviations employées ci-dessous:

FLEITH, Studien = B. FLEITH, Studien zur Überlieferungsgeschichte der lateinischen Legenda aurea (= Subs. hag., 72), Bruxelles, 1991 (dont est conservée la numérotation des chapitres).

PONCELET = A. PONCELET, Index miraculorum B. V. Mariae quae saec. VI-XV latine conscripta sunt, in AB, 21 (1902), p. 241-360.

LA = Legenda aurea.

a. = anno, -um, -is. s. = siècle (derrière un chiffre romain), saint / sanctus (ailleurs). ca = circa. déb., mil. = début, milieu. 1, 2 m. = première, seconde moitié. 1, 2, 3 t. = premier,

deuxième, troisième tiers. 1, 2, 3, 4 q. = premier, deuxième, troisième, quatrième quart.

dioc. = diocèse(s). orig. = origine. prov. = provenance.

f., p. = folio(s), page(s). add. = addition(s). c. = chapitre(s) exc. = excerpta. expl. = ex-plicit. fragm. = fragment. inc. = incipit. lac. = lacune. mirac. = miracle / miraculum. mut. = mutilé. om. prol., epil. = omisso prologo, epilogo. var. = variantes.

Dans les renvois à la BHL, un astérisque signifie que la référence est absente du catalogue analysé.

1 La liste de ses publications figure dans AB, 128 (2010), p. 14-

notice biographique due à Robert Godding. 2 J. VAN DER STRAETEN, Catalogues de manuscrits latins. Inventaire hagiographique

(Vingt-huitième série), in AB, 124 (2006), p. 151-169. 3 Pour faire bref, nous avons exclu les Confessions Dialogues de Grégoire

le Grand et la Vita Iesu Christi de Ludolphe de Saxe. 4 Comme M. Coens avait déjà inventorié in AB, 52 (1934), p. 157-285 le fonds de la

HEYDECK G. STACCIOLI, Die lateinischen Handschriften aus dem Augustiner-Chorherrenstift Eberhardsklausen in der Stadtbibliothek Trier, Teil 1. Wiesbaden, Harrassowitz, 2007, XLI-272 p. [ISBN 978-3-447-05372-0].

Page 2: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 183

Augsburg, Universitätsbibliothek

Lateinische mittelalterliche Handschriften in Quarto der Universitäts-bibliothek Augsburg. Die Signaturengruppen Cod. I. 2. 4° und Cod. II. 1. 4°. Bearb. Hardo HILG (= Die Handschriften der Universitäts-bibliothek Augsburg. Erste Reihe. Die Lateinische Handschriften, 3). Wiesbaden, Harrassowitz, 2007, 623 p., 38 pl. couleur [ISBN 978-3-447-05420-4].

Description de 115 manuscrits in- en 1980, apparte-

naient à la bibliothèque princière Oettingen Wallerstein, à Maihingen. Ce Ludwig

it sur deux sources principales: des achats privés et les monastères sécularisés de Souabe (Füssen, Donauwörth, Kirchheim, Mai-hingen, etc.). Les séries cotées I et II correspondent respectivement à des livres enluminés ou antérieurs à 1300 et à des recueils de moindre valeur écrits aux XIVe et XVe siècles. Quelques manuscrits, vendus avant 1980,

h empla-une notice sommaire qui renvoie, le cas échéant, à

leur localisation actuelle. Les deux tomes précédents ont déjà été inven-toriés dans cette chronique5.

Le légendier coté I. 2. 4° 16, du dernier quart du XIIe un in-il est apparenté au fameux Monacensis latinus

4554, de la fin du VIIIe s. (analysé dans AB, 114 [1996], p. 155-156): ces re-cueils ont été jadis rapprochés et comparés par Fr. Wilhelm et K. Dyroff

6.

Cod. I. 2. 4° 4 parch., XIIe s.; Tegernsee. (f. 1-64v) Martinus, 5610-16, 5619-20, 5621-23, 1452 (Briccius ep. Turon.),

5653c, 5624bcd. (f. 65-85) Udalricus ep. Augustanus, 8362. (f. 85-89v) Lucas ev., 4973. (f. 89v-93v) Alexius conf., 286. (f. 93v-102) Dormientes septem mm. Ephesi, 2316. (f. 102-109) Barnabas ap., 985. (f. 109-111v) Miraculum S. Crucis, *4230 om. prol. (avec add. finale). (f. 112-147) Ni-colaus ep. Myren., 6187, 6189, homilia (inc. Omnis sancti euangelii, ff. cc.,

), 6105 (var.), 6120, 6160, 6170a, 6164-65, inc. Qui-dam iudeus sancti Nicolai h , inc. Contigit etiam in monasterio (cf. *6126 c. 30, *6221f c. 1). (f. 148-151v) Rupertus ep. Sa-lisburg., 7390 (inc.), 7392 (expl.).

5 AB, 116 (1998), p. 167-168; 118 (2000), p. 401-402. 6 Die lateinischen Akten des hl. Psotius, in Münchener Museum, 1 (1911-12), p. 185-214,

spéc. p. 195-198. Un troisième recueil apparenté est le Monacensis latinus 17138 de Scheft-

Page 3: 10.1484@J.ABOL.5.101631

184 Fr. DOLBEAU

Cod. I. 2. 4° 5 parch., 1 m. IXe s. (f. 81-88), déb. XIIe s.; Ottobeuren. (f. 1-8) Eucharius, Valerius et Maternus epp., 2655. (f. 8-49v) Silvester

papa, 7725-27, 7732, 7733, 7735. (f. 49v-72v) Basilius ep. Caesareae, 1023. (f. 73-80v) Gregorius I papa, 3639. (f. 81-88v) Iuliana v. m. Nicomediae, 4523. (f. 89-105) Ambrosius ep. Mediolan., 377. (f. 105-110) Hieronymus presb., 3869. (f. 110-112v) Remigius ep. Remensis, 7150. (f. 112v-117v) Christophorus m. in Lycia, 1773. (f. 117v-120) Gordianus et Epimachus mm. Romae, 3613.

Cod. I. 2. 4° 6 parch., XIe s., et papier, XVe s. (f. 167-168v); Tegernsee. (f. 1v-69v) Udalricus ep. Augustanus, 8359 (avec deux add. du XVe s.). (f. 72-

108) Columbanus ab., 1898. (f. 108-114v) Attala ab. Bobiensis, 742. (f. 115-126) Eucharius, Valerius et Maternus epp., 2655. (f. 126-139v) Ve-dastes ep. Atrebat., 8506, 8509. (f. 140-147v) Lupus ep. Senon., 5083. (f. 148-153v) Columba v. m. apud Senones, 1896. (f. 154-164) Speusippus, Eleusippus et Meleusippus mm., 7829, 7830b. (f. 164-166v) Domitilla v. et soc. mm., 2257 (6066). (f. 166v) Caesarius diac. m. Terracinae, 1515 (début seul, rayé, et renvoi à un autre passionnaire de Tegernsee). (f. 167-168v) Qui-rinus m. Romae, cultus in monast. Tegern., *7034 (exc.).

Cod. I. 2. 4° 7 parch., XIIe s.; bréviaire de Füssen. (f. 4-6v) Litanies. (f. 9-31v) Propre des saints (acéph., de Matthieu, 21 sept., à

André, 7 déc.). Cod. I. 2. 4° 12 parch., 1 m. XIe s.; Tegernsee. (f. 1-147) Rufinus, Recognitiones S. Clementis, 6644. Cod. I. 2. 4° 14 parch., 4 q. Xe et XIe s.; Tegernsee. (f. 1-12v usage de Tegernsee. Cod. I. 2. 4° 15 parch., ca 1200; Bible historiée de Pampelune. (f. 213-266v) Dessins à la plume associés à des extraits de légendes, notamment

de saints espagnols (Facundus et Primitivus, Zoilus, Cucufas, Servandus et Germanus, Iustus et Pastor, Emetherius et Celedonius, Thyrsus, Vincentius Sa-bina et Christeta, Acisclus et Victoria, Dominicus ab. Exiliensis, etc.).

Cod. I. 2. 4° 16 parch., 4 q. XIIe s.; Tegernsee. Pour chacun des textes, le f. initial est seul mentionné.

(f. 1) Theopompus ep. m. Nicomediae, 8119. (f. 7) Hilarius ep. Pictav., 3886 om. prol., 3893, extraits de Jérôme. (f. 12v) Babylas ep. Antioch. m., 890. (f. 16) Polycarpus ep. Smyrn. m., 6870 (inc.), expl. conuentus. Martyrizatus est autem nobilis noster doctor (cf. AB, 102 [1984], p. 369). (f. 19v) Io-hannes Chrysostomus ep. CP., 4377d. (f. 23v) Ignatius ep. Antioch. m., 4255d. (f. 27v) Phileas ep. et Philoromus mm. Alexandriae, *6802d. (f. 31v) Euphrasia v. in Thebaide, 2718. (f. 42v) Iustus puer Autisiodor., 4593d. (f. 46v) Table renvoyant de première m au f. 150), de seconde main aux précédentes. (f. 47) Nestor ep. m. Pergae, 6068b. (f. 49v) Paulus ep. Narbon., 6589. (f. 51) Irenaeus ep. Sirmien. m., 4466. (f. 52v) Symeon ep. Seleuciae, 7955b. (f. 55v) Richarius ab. Centul., 7237a. (f. 61) Georgius Cappadox m., 3394f. (f. 69) Theodora v. et Didymus mm., 8073 (expl. cum Didimo percussa et simul est coronata [ex Floro]). (f. 72v) Pam-

Page 4: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 185

philus ep. Sulmon., 6418. (f. 76) Athanasius ep. Alexandrinus, 728 (inc.), extraits Eusèbe et de Cassiodore. (f. 86) Pollio lector m. Cibalitanus, 6869.

(f. 87) Victor Maurus m. Mediolani, 8582. (f. 88v) Desiderius ep. m. apud Lingonas, 2145. (f. 90v) Sisinnius, Martyrius et Alexander mm. in agro Tri-dentino, 7796. (f. 91v) Cantius, Cantianus et Cantianilla mm. Aquileiae, 1547. (f. 93) Psotius ep. Ptolomaidis m., 6983m. (f. 96) Albinus ep. An-degav., 234 om. prol. (f. 98v) Irenaeus ep. Lugdun. m., 4457h. (f. 101) Photinus ep. Lugdun. et soc. mm., 6842, nomina martyrum. (f. 105v) Cy-rillus ep. m. in Creta, 2070a. (f. 106) Iulianus m. cultus Arimini, 4538. (f. 107) Nabor et Felix mm. Mediolani, 6029b. (f. 109v) Oswaldus rex, 6361b.

(f. 114v) Demetrius m. Thessalonicae, 2122d. (f. 115v) Magnus m. Cae-sareae, 5153z. (f. 119) Privatus ep. Gabalitanus m., 6932. (f. 121) Sym-phorianus m. Augustoduni, cf. 7967, 7969. (f. 123v) Anastasius m. Salonae, 414. (f. 124) Marcellus (Militus) et soc. mm. in Aegypto, cf. 5240 (voir AB, 102 [1984], p. 359). (f. 126) Victorinus et Severinus epp., 7663g. (f. 128) Chlodovaldus presb., 1733. (f. 129) Audomarus ep. Tarvann., inc. Audo-marus Christi confessor multis in se (cf. MGH. Script. rer. merov. 5, p. 747). (f. 131) Venantius ab. Turon., 8526. (f. 132v) Eustochia v. m. Tarsi, 2775. (f. 133v) Petrus ep. Alexandrinus m., 6694. (f. 135) Sa-turninus ep. Tolosanus m., 7495-96. (f. 137) Zeno ep. Veron., 9010 om. prol. I, 9011. (f. 145) Marinus puer m. Romae, inc. prol. Debitas laudes Cristo impendimus cuius sanctorum inc. pass. Temporibus igitur Marciani

(cf. AB, 102 [1984], p. 361), 5538 (expl.). (f. 148) Theogenes m. in Hellesponto, 8108. (f. 150) Benignus m. Divione, 1155. (f. 160) Pachomius ab. Tabenn., 6410 om. prol. interpretis. (f. 186) Eulalia v. m. Barcinone, 2696b. (f. 187v) Pelagius m. patronus Constantiae, 6615. (f. 189v) Sabina v. Trecis, 7408. (f. 193v) Lucia et Geminianus mm. Romae, 4985. (f. 199) Leodegarius ep. Augustodun., 4851b om. prol. (f. 203v) Catharina v. m. Alexandriae, 1659, 1660 (exc.). (f. 212) Quiriacus ep. m. Hierosolymis, 7023.

(f. 215) Romanus mon. et Barulas puer mm. Antiochiae, 7302 (inc.), 7301 (expl.). (f. 219v) Servatius ep. Tungr., 7633-35, 7636 c. 1-54 (mut.).

Cod. I. 2. 4° 18 parch., XIe s.; Saint-Bénigne de Dijon. (f. 1-16) Benignus m. Divione, 1156.

Cod. I. 2. 4° 19 parch., 1 q. XIIIe s Augsbourg. (f. 1-6v) Calendrier. (f. 197-203v) Litanies. Cod. I. 2. 4° 20 parch., 2 m. XIIe s.; Tegernsee. (f. 1v-26v) Martyrologe. Cod. I. 2. 4° 21 parch., 2 m. XIIe s.; Füssen. (f. 1, fin XIIe s.) Illustration représentant S. Magnus dans sa communauté.

(f. 1v-49v) Magnus ab. Faucensis, 5162. Cod. I. 2. 4° 24 parch., mil. ou 2 m. XIIIe s.; Franconie. (f. 1-6v) Calendrier avec saints des dioc. de Würzburg et Eichstätt. (f. 171v-

173v) Litanies. Cod. I. 2. 4° 26 parch., 2 m. XIIIe s. (f. 458-461) Erasmus ep. m. in Campania, 2582c. (f. 461-463v) Thomas ep.

Page 5: 10.1484@J.ABOL.5.101631

186 Fr. DOLBEAU

Cantuar. m., 8211a. (f. 464-468) Praedicabilia de festis BVM, LA (exc.). (f. 476v-477) Acacius et soc. 10000 mm., 24h. (f. 478v-479v) Visio Pauli, cf. *6582e (mut.).

Cod. I. 2. 4° 34 papier, fin XIVe s. (f. 63-95), 1 m. XVe s. (f. 96-117), XIVe s. (f. 133-169); prov. Füssen.

(f. 90v-94v) Office de S. Willibald. (f. 94v-116v) Offices de Marie (Présenta-tion, Conception), des saintes Anne et Barbe. (f. 137-169) Offices de la Fête-Dieu et des saints Henri, Cunégonde et Afra.

Cod. II. 1. 4° 1 papier, mil. XIVe s.; Füssen. (f. 255-275) Iudocus presb. erem. in pago Pontivo, 4511d. (f. 275v-293v) LA

(exc.), c. 35, 48, 58, 83, 168. (f. 294-299) Offices rimés des saintes Élisabeth et Anne. (f. 300-318v) Eugenia, Prothus et Hyacinthus mm. Romae, 2666-67 (inc.), cf. 2666d (expl.).

Cod. II. 1. 4° 7 parch., XIVe s.; bréviaire de Füssen. (f. 1-192v) Propre des saints, acéph. (de Lucie, 13 déc., au 29 nov.). Cod. II. 1. 4° 8 parch., 3 q. XIVe s. (f. 1-56), 4 q. XIII

e s.; Füssen. (f. 1-56v) Bartholomaeus Tridentinus, Liber epilogorum in gesta sanctorum

(forma brevior), cf. 9033. (f. 128v-129) Vita Iudae, inc. Fuit in diebus regis (cf. AB, 102 [1984], p. 192). (f. 129-

132v) Exempla (tirés notamment des Vitae Patrum). Cod. II. 1. 4° 12 papier, a. 1417; Füssen. (f. 189-191v) Visio Pauli, 6582. Cod. II. 1. 4° 13 papier, ca 1408; Füssen. (f. 33-34v, 40rv) Antonius ab. in Thebaide, 609 (exc.). Cod. II. 1. 4° 24 papier, ca 1425/30; prov. Maihingen. (f. 1-6v) Calendrier astronomique (de Iohannes de Gamundia) avec fêtes de

saints. Cod. II. 1. 4° 28 papier, a. 1434 (f. 1-31), a. 1456 (f. 31v-32), a. 1399 (f. 161-218);

prov. Füssen. (f. 25-31) Martha v. hospita Christi, 5545 (prol.), inc. Bb. igitur Cristi electe

(f. 31v-32) Epistula Lentuli, *4151za. (f. 161-218v) Magi tres, 5137 om. epil. I-II (expl. contractus est inter ipsos in hodiernum diem7).

Cod. II. 1. 4° 30 papier, 1 m. XVe s.; Füssen. (f. 186-210) Elisabeth landgravia Thuringiae, 2496 (mut.). Cod. II. 1. 4° 37 papier, a. 1484; bréviaire dominicain (hiver), Bamberg. (f. 2-7v) Calendrier. (f. 40v-67, 147-183) Diurnal et nocturnal de sanctis

André à Vincent Ferrier). Cod. II. 1. 4° 38 papier, a. 1485, a. 1522 (f. 113-114); Füssen. (f. 50-112v) Usuardus, Martyrologium. (f. 113-114) Gallus Knöringer, Car-

men continens uitam Benedicti, inc. Illustris Benedictus almaque Scolastica

7 Éd. C. HORSTMANN, The Three Kings of Cologne (= Early English Text Society, 85),

London, 1886, p. 302, l. 12.

Page 6: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 187

Cod. II. 1. 4° 39 papier, a. 1486; bréviaire dominicain (été), Bamberg. (f. 37-116 et 181-248v) Diurnal et nocturnal de sanctis Ambroise à Saturnin,

29 nov.). (f. 252v-257) Office de Catherine de Sienne. Cod. II. 1. 4° 53 papier, a. 1379; orig. Bohême, prov. Füssen. (f. 3-23, 23-26v, 26v-42v) Hieronymus presb., Lettres à son sujet imputées à

Eusèbe, Augustin et Cyrille, 3866-68. Cod. II. 1. 4° 55 papier, 2 q. XVe s.; Füssen. (f. 91v-93v, a. 1512) Miraculum solempne de SS. Ioachim et Anna -

rem ordinis chartusiensium in Basilea editum, inc. prol. Ad laudem omni- inc. mirac. Fuit uir quidam

expl. exaudire suam genitricem propter eius parentes. (f. 129-141, autographe) Gallus Knöringer, Carmina, epistulae et sermones de S. Magno Faucensi.

Cod. II. 1. 4° 57 papier, mil. XVe s.; orig. Nuremberg, prov. Füssen. (f. 201-204) Offices des SS. Livinus, Sebaldus, Auxiliatores XV, Seniores

XXIIII, Birgitta. Cod. II. 1. 4° 62 papier, ca 1390; prov. Füssen. (f. 127v-132v Heilsbronn, O.Cist. Cod. II. 1. 4° 72 papier et parch., a. 1444/45; prov. Füssen. (f. 232-245) Calendrier astronomique (de Iohannes de Gamundia), avec fêtes

de saints. (f. 265v-266) Cisioanus Augsbourg.

Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin Preußischer Kulturbesitz

Die theologischen lateinischen Handschriften in Octavo der Staatsbiblio-thek zu Berlin Preußischer Kulturbesitz. Teil 1: Ms. theol. lat. oct. 66-125. Beschr. Beate BRAUN-NIEHR (= Staatsbibliothek zu Berlin Preußischer Kulturbesitz. Kataloge der Handschriftenabteilung. Erste Reihe: Handschriften, 3/1). Wiesbaden, Harrassowitz, 2007, 365 p. [ISBN 978-3-447-05183-5].

Série hétérogène, avec une forte composante liturgique, acquise entre

1817 et 1884. Les livres de format in-8° étaient souvent destinés à un usage privé, et sont passés de main en main, de sorte que leurs origines et provenances médiévales sont mal connues. En introduction, sont évoqués les acquisitions et legs majeurs provenant de trois collections différentes:

des postes prussiennes, du théologien Johann Joachim Bellermann 1842),

la bibliothèque fut vendue à Avesnes en 1851. Les manuscrits theol. lat.

Page 7: 10.1484@J.ABOL.5.101631

188 Fr. DOLBEAU

oct. 1-65, 76, 109- ont pas été analysés, car ils avaient déjà été décrits par Valentin Rose8.

Theol. lat. oct. 69 parch., 4 q. XVe s.; diurnal de Mallersdorf, O.S.B. (f. 1-11v) Calendrier monastique (réforme de Melk), avec saints bavarois.

(f. 140-176v) Pr André à Virgile, 27 nov.). Theol. lat. oct. 71 parch., 4 q. XVe s.; heures des Brigittines de Vadstena. (f. 2-7v) Calendrier du dioc. de Linköping. (f. 54v) Litanies. Theol. lat. oct. 75 papier, ca 1486; prov. Brigittines de Maihingen. (f. 1- Augsbourg, avec saints de Bamberg. Theol. lat. oct. 77 parch., 2 m. XIIIe s. (f. 75-76) Purgatorium Patricii, cf. 6510-11 («stark gekürzte Fassung»). (f.

82v-83v) Inventio S. Crucis, 4169 («verkürzt»). Theol. lat. oct. 78 parch., ca 1460/65; heures de Bruges. (f. 4-16v) Calendrier brugeois. (f. 120v) Litanies. Theol. lat. oct. 79 parch., 4 q. XVe s.; heures décorées à Ferrare. (f. 1-12v Italie septentrionale. (f. 109) Litanies. Theol. lat. oct. 80 parch., fin XVe orig. espagnole. (f. 1-6v) Calendrier cistercien. (f. 131) Litanies. Theol. lat. oct. 81 parch., ca 1270/80; fragm. de psautier férial. (f. 1-6v Allemagne du Sud. Theol. lat. oct. 83 papier, 2 m. XVIe Altenhohenau. (f. 31v) Litanies des saints (usage de Salzbourg). Theol. lat. oct. 85 Erfurt. (f. 100v-209v) Propre des saints (de Valérien et Tiburce, 14 avr., à Ambroise, 4

avr.). Theol. lat. oct. 88 parch., 3 t. XIIe s.; rituel bénédictin. (f. 26v-30v) Litanies Hirsau. Theol. lat. oct. 89 parch. et papier, 4 q. XVe s.; C Erfurt. (f. 155rv) Litanies. (f. 202-203) BVM, Mirac. (PONCELET 1506). Theol. lat. oct. 94 parch., 3 t. XIIe s.; prov. Hautmont, O.S.B.; actuellement à Cra-

covie. (f. 1-18v) Machutus ep. Alet., 5119. (f. 19-66v) Mauritius et soc. mm., 5754.

(f. 68v-73v) Agnes v. m., 164. (f. 100-101v) Stephanus protomart., Repert. Hymn. 33102.

Theol. lat. oct. 96 parch., début et 1 m. IXe s.; orig. française (f. 1-51: Saint-Ger-main-des-Prés).

(f. 1-44v) Germanus ep. Paris., 3468. (f. 45-51v) Translatio S. Germani, 3472-73 (acéph.). (f. 52-69v) Genovefa v., 3335 (lac.). (f. 70v-74v) Ania-nus ep. Aurelian., 474. (f. 75rv) Marcellus ep. Paris., *5248 (fragm.).

8 Verzeichniss der lateinischen Handschriften der Königlichen Bibliothek zu Berlin. Bd 2:

Die Handschriften der kurfürstlichen Bibliothek und der kurfürstlichen Lande. Abt. 1-3, Berlin, 1901-1905. Une concordance des cotes «theol. lat. oct.» avec les numéros de Rose est donnée au t. 3, p. 1518-1519.

Page 8: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 189

Theol. lat. oct. 97 parch., ca 1450/55; heures décorées à Ferrare. (f. 1-12v Italie du Nord (Bologne-Ferrare). (f. 150) Litanies. Theol. lat. oct. 98 parch., ca 1445/50; heures produites en Flandre. (f. 1-12v) Calendrier. (f. 175) Litanies. Theol. lat. oct. 99 parch., ca 1475; diurnal de Cologne. (f. 2-10) Calendrier de Cologne. (f. 208-246v) Propre des saints (de la vigile

Assomption). Theol. lat. oct. 101 parch., 3 q. XVe s.; diurnal de Windesheim pour une maison

du dioc. de Paderborn (Dalheim ?). (f. 2-15v) Calendrier de la Congrégation de Windesheim (avec saints de Pader-

born). (f. 87-127v) Pr André à Saturnin). Theol. lat. oct. 104 parch., 2 m. XIIIe une maison de Prémontrés. (f. 2-7v) Calendrier de la région de Mayence-Trèves. Theol. lat. oct. 107 parch., ca 1460/70; psautier de Brigittines (Marienbaum ?). (f. 1-11v) Calendrier de Cologne. (f. 237-247) Litanies. Theol. lat. oct. 107a parch., ca 1420; diurnal des Frères de la Vie commune de

Deventer. (f. 1-10) Calendrier (multiples add. et obits). (f. 108-139v) Propre des saints

(pour le temps pascal). (f. 186-192) Litanies. Theol. lat. oct. 108a papier, 2 q. XVIe s.; rituel dominicain (Anvers et Winsum,

prov. Groningue). (f. 84v-87) Litanies. Theol. lat. oct. 112 parch., fin XIIIe s.; psautier, avec add. (3 t. du XVe s.). (f. 1v-7, add.) Calendrier de la Congrégation de Bursfeld. (f. 272-275v, add.)

Litanies. Theol. lat. oct. 114 papier et parch., XVe et XVIe s.; diurnal, prov. Weihenstephan,

O.S.B. (f. 62v-68) Calendrier de Weihenstephan (réforme de Melk). (f. 199-202) Li-

tanies de Freising. (f. 291-336v) Pr André à Sa-turnin).

Theol. lat. oct. 117 papier, 4 q. XVe s.; nocturnal (été), prov. Huysburg, O.S.B. (f. 99- Ambroise, 4 avr., à Catherine, 25 nov.). Theol. lat. oct. 118 papier, 3 q. XVe s.; nocturnal (hiver), prov. Huysburg, O.S.B. (f. 179-214v André à Ambroise). Theol. lat. oct. 120 papier, a. 1601/03; bréviaire de la collégiale de Rees am Nie-

derrhein. (f. 1v-5) Calendrier. (p. 477-709) Pr André à

Catherine). Theol. lat. oct. 120a parch., 2 q. XIVe s.; orig. autrichienne. (f. 15-24v) Macarius dictus Romanus, 5104 (var.). Theol. lat. oct. 122 parch., 1 m. XVe s.; orig. espagnole. (f. 42-82v) Visio Tnugdali. (f. 82v-86v) Visio Pauli, cf. 6582. Theol. lat. oct. 123 parch., 2 m. XVe s.; bréviaire (hiver) de Kammin, Poméranie. (f. 165-233) Propre des saints André à Ambroise).

Page 9: 10.1484@J.ABOL.5.101631

190 Fr. DOLBEAU

Theol. lat. oct. 124 parch., 2 q. xve s.; supplément à un bréviaire de Saint-Em-meram de Ratisbonne.

(f. 1-21) Propre des saints (Hic sunt defectus qui non continentur in locis pro-priis de sanctis et primo de sancto Erhardo). (f. 14v) Wolfkangus ep. Ratis-pon., 8990 (exc.).

Theol. lat. oct. 125 parch., a. 1625; orig. Allemagne du Sud ou Autriche. (p. 1- un jésuite. Die lateinischen Handschriften in Quarto der Staatsbibliothek zu Berlin

Preußischer Kulturbesitz. Teil 1: Ms. lat. quart. 146-406. Beschr. Renate SCHIPKE (= Staatsbibliothek zu Berlin Preußischer Kultur-besitz. Kataloge der Handschriftenabteilung. Erste Reihe: Hand-schriften, 6/1). Wiesbaden, Harrassowitz, 2007, 627 p. [ISBN 978-3-447-05433-1].

Série très hétérogène de manuscrits le plus souvent tardifs, acquis

entre 1828 et 1893. Les provenances des ensembles les plus importants sont évoquées en introduction: outre von Nagler et Bellermann déjà nom-més, il convient de citer ici la Chartreuse de Buxheim, le couvent domini-

abbaye prémontrée de Weissenau, un ancien conservateur: ) et deux collectionneurs inté-

histoire locale ou la philologie: Karl Lud Nombre de manuscrits furent aussi achetés à des intermédiaires comme Karl Theodor Edwin Tross (Paris), Harrassowitz (Leipzig), Franchi (Florence) et Hoepli (Milan), ce qui ex-

arrivée de livres italiens ayant appartenu aux familles Minu intérieur de la série «Lat. quart.», beau entrées avaient été cataloguées au début du XXe s., notamment par Valentin Rose9: les numéros 1- ; à partir du n° 146, les vo une notice sommaire. De façon très utile, en raison de la complexité de la situation, un inven-taire sommaire de la série entière est donné aux p. 27-102, avec renvois aux catalogues antérieurs ou aux pages du présent volume; le cas échéant, la localisation «Krakau» a été précisée en marge des manuscrits qui se trouvent actuellement en Pologne, à la Biblioteka Jagiello ska de Cracovie.

Ms. lat. quart. 148 papier, a. 1616; autographe du philologue Kaspar von Barth

1658). (f. 1-63) Germanus ep. éd. princeps de 1543).

9 Cf. supra, n. 8.

Page 10: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 191

Ms. lat. quart. 163 papier, 1 t. XVIe s.; correspondances humanistes. (f. 163v-165) Lettre de Battista Spagnoli à Bernardo Bembo (inc. Beatissime u.

et m. Catharine ). Ms. lat. quart. 205 papier, 4 q. XVe s.; orig. allemande. (f. 28-31v) Simon puer m. Tridenti, 7762- éd. incunable). Ms. lat. quart. 238 papier, 2 t. XVe s.; prov. Huysburg, O.S.B. (f. 145) Livinus ep. m. in Flandria, cf. *4960 (exc.). Ms. lat. quart. 239 papier, 2 m. XVe s.; orig. polonaise. (f. 247v-249v) Malchus mon. captivus, *5190. Ms. lat. quart. 248 papier, a. 17 Antonigartzem, O.

Praem., dioc. Cologne. (p. 1-34) Office de S. Antoine, avec dessin au lavis des saints Antoine, Barbe

et Casimir. Ms. lat. quart. 252 papier, fin XVe-début XVIe s.; orig. italienne. (f. 14-15v) Visio S. Cataldi ep. Tarent., 1655. Ms. lat. quart. 256 papier, ca 1469/73; orig. allemande (Leipzig ?). (f. 123-128v) Malchus mon. captivus, *5190 (copie glosée et rubriquée In sab-

bato pasche); un fragm. du prol. se lit aussi au f. 1. Ms. lat. quart. 277 parch. et papier, 2 m. XVe s.; orig. allemande. (f. 51-60) Mauritius et soc. mm. (Vita Udonis), 5762. (f. 150v-191v) BVM,

5334, 5335 (inc.), 5342 (expl.). Ms. lat. quart. 291 parch., 1 m. XIVe s.; orig. allemande. (f. 69-77) LA (exc.), c. 181; De Pylato, De Veronica, De Iuda traditore Christi

(Historia apocrypha). Ms. lat. quart. 321 parch., 2 m. XIVe s.; orig. anglaise (?). (f. 7-9v) BVM, Hystoria de conceptione (PONCELET 90, 209, 1698). Ms. lat. quart. 334 parch., mil. XIVe s.; Allemagne du Sud. (f. 1-186v) LA, «Auswahllegendar», cf. FLEITH, Studien, p. 70 [LA 56]. Ms. lat. quart. 345 parch., 2 t. XIIIe s.; orig. allemande. (f. 1-6v) Calendrier franciscain. Ms. lat. quart. 374 papier, 1 t. XVe s.; Chartreuse de Basse-Autriche, puis Buxheim. (f. 128-136) Onuphrius erem. in Aegypto, cf. 6334. (f. 136-139v) Petrus ep.

Alexandr., 6692 om. prol. (f. 140v-146) Calendrier astronomique (de Iohan-nes de Gamundia) avec fêtes cartusiennes.

Ms. lat. quart. 375 parch., ca 1300. (f. 21-26v) Miracula bona et notabilia (inc. partiellement relevés). (f. 26v-27)

LA, exc. (de apostolis). (f. 30-32) Isidorus Hispal., De ortu et obitu patrum, c. 37-86, *6544. (f. 54-85v) LA, exc. (c. 119, 123, 131, 137, 145, 159, 162, 163, 166, 172, 182, 1-3, 5, 6, 8-10, 13-14, 28, 35, 37, 45, souvent abrégés ou incomplets).

Ms. lat. quart. 396 parch., 2 m. XIIIe s.; orig. allemande (?). (f. 4-5v) Oswaldus rex, 6373d (incomplet).

Page 11: 10.1484@J.ABOL.5.101631

192 Fr. DOLBEAU

Die Manuscripta Magdeburgica der Staatsbibliothek zu Berlin Preu-ßischer Kulturbesitz. Teil 3: Ms. Magdeb. 170-286. Beschr. Ursula WINTER Kurt HEYDECK (= Staatsbibliothek zu Berlin Preu-ßischer Kulturbesitz. Kataloge der Handschriftenabteilung. Erste Reihe: Handschriften, 4/2). Wiesbaden, Harrassowitz, 2008, 306 p. [ISBN 978-3-447-05463-8].

un catalogue, dont les deux premiers ont

été inventoriés dans cette chronique10. Le fonds entier provient de diverses bibliothèques de Magdebourg, amoindries au cours des siècles par des incendies, des faits de guerre ou des prélèvements arbitraires. La plupart des 65 manuscrits décrits dans ce volume sont écrits sur papier et datent du XVe ensemble le plus important provient du couvent dominicain de Magdebourg (Paulinerkloster), qui avait acquis la collection du chanoine

Ms. Magdeb. 172 papier, 1 m. XVe s.; Saint-Maurice (Domstift). (f. 18-47, 47v-53, 53-79) Hieronymus presb., Lettres à son sujet imputées à

Eusèbe, Augustin et Cyrille, 3866-68. Ms. Magdeb. 173 papier et parch., XVe s., a. 1471 (f. 195v); Dominicains. (f. 120v-121) Exemplum de S. Theobaldo, cf. 8043. (f. 134-156v) Catharina

Senensis, Lectiones officii: (f. 134-138) inc. Beata Katherina de inclita ciuitate Senensi sub anno domini M°CCC°XLVII Predicta hec scripta et composita sunt per reuerendum doctorem Nicolaum Jaqueri o. p.11; (f. 140-156v) inc. Anno domini M°CCC°XLV (f. 162-195v) Thomas Aquinas O.P., 8152-53. (f. 324v-326) De ligno S. Crucis, *4177r. (f. 327rv) Dorothea v. m. Caesareae Cappadociae, cf. 2324. (f. 327v-329) LA, c. 76, 58.

Ms. Magdeb. 174 papier, XVe s. (f. 42-44v) Barbara v. m. Nicomediae, 921g om. prol. (f. 75v-79v) Hierony-

mus presb., Lettre du Pseudo-Cyrille, 3868. (f. 95-105v) Mirac. et exempla.

Ms. Magdeb. 180 parch., ca 1200; Dominicains. (f. 336) Trinubium Annae, 505zg (inc.), 505zs (expl.). Ms. Magdeb. 191 papier, 2 m. XVe s.; Saint-Maurice (Domstift). (f. 70v-71) Notices sur les reliques de Magdebourg. (f. 72-165v) Officia

sanctorum. (f. 72v-77) Barbara v. m. Nicomediae, 917. (f. 78-82v) BVM, De conceptione (PONCELET 90, 209, 1698). (f. 84-86) Adalheida imperatrix, cf. *65 (exc.). (f. 88-90v) Dorothea v. m. Caesareae Cappadociae, cf. 2324. (f. 92-98) Apollonia v. m. Alexandriae, cf. 641. (f. 101v-105) Erasmus ep. m.

10 AB, 120 (2002), p. 409-416; 123 (2005), p. 168-174. 11 Texte absent du répertoire de Th. KAEPPELI, Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii

Ævi, 4 vol., Rome, 1970-1993.

Page 12: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 193

in Campania, cf. 2578-82, c. 1-9 (incomplet). (f. 117-121) Acacius primi-cerius et soc., cf. 22b om. prol. (f. 130v-133) Margarita v. m. Antiochiae, LA, c. 93, cf. 5309 om. prol. (f. 136v-138v) Anna mater BVM, inc. Hodie

(f. 139v-141v) Donatus ep. m. Aretii, cf. 2289-92 (incomplet). (f. 143v-146v) Bernardus ab. Clarevallensis, inc. Bernhardus Fontanis oppido Burgundie

(f. 148v-152) Hedwigis ducissa Silesiae, cf. *3767d om. prol. (f. 154-155) Ursula et soc. mm., 8437, LA, c. 158 (incomplet). (f. 157-160v) Severus ep. Ravennas, inc. Apud Rauennam Ytalie urbem positus diligenter inuest (f. 162v-164) Livinus ep. m. in Flandria, 4960 (exc.).

Ms. Magdeb. 192 papier, XIVe et XVe s.; Saint-Maurice. (f. 17-22v) Calendrier de Magdebourg. (f. 111) Ordo reliquiarum in summo

altari Magdeburgensi. (f. 145v) Gallus ab. in Alamannia, *3249 (exc.: II 42). (f. 171-265v) Nocturnal: Propre des saints (sans ordre). (f. 315v) Noms de

saints (sur quatre colonnes). Ms. Magdeb. 195 papier, XVe s.; propriété du médecin Thomas Hirschhorn ca

1493). (f. 229v-231v) Birgitta vidua Suecica, De festis sancte Brigitte, Officium in ca-

nonizacionem uel translationem sancte Brigitte. (f. 278-281v) BVM, 5351-52. Ms. Magdeb. 196 papier, a. 1448; Dominicains. (f. 381rv) inc. Ad-

mo Ms. Magdeb. 208 papier, XV

e s.; Dominicains. (f. 1v) Aldegundis abb. Malbodiensis, inc. S. Aldegundis <tempore> Dago-

(f. 1v) Udalricus ep. Augustanus, inc. In Augusta ciuitate Almannie sancti Odalrici ep. Hic in

(f. 208v-220) BVM, Exempla de uirgine gloriosa, 5373 (exc.). (f. 402-417v) Thomas Aquinas O.P., 8156 (lac.) (f. 417v-425v) Thomas Aquinas O.P., Miracula facta in ciuitate Papiensi, inc. Magister Dominicus de Tremonia nunc ciuis Papie le-

, expl. percussit se genu sinistro quod totam caligam imple// (mut.). Ms. Magdeb. 210 papier, a. 1408 et 1414; orig. Bohême, acquis à Prague par

(f. 180v-185v) Arnestus seu Ernestus ep. Pragen., 681-82. Ms. Magdeb. 212 papier, ca 1420/28; Dominicains. (f. 71-72) Exempla. (f. 82) Thomas ap., 8146. (f. 217v-222) Exempla et Lé-

gendes brèves (Alexander ep. Cappadociae, Petrus et Paulus, Anastasia, Geor-gius, Germanus, Chlodouicus, Theobaldus, Germanus Autissiodor., etc.). (f. 222rv) Exemplum de sacramento eucharistie, *4254t. (f. 222v) Mirac., inc. In Hagha ubi curia comitis de Hollandia esse consueuit quedam erat nobilis do-

Ms. Magdeb. 221 papier, 2 m. XVe s.; Dominicains. (f. 13-56v) Catharina Senensis, 1702 (om. prol. explicit).

Page 13: 10.1484@J.ABOL.5.101631

194 Fr. DOLBEAU

Dillingen, Studienbibliothek Die mittelalterlichen Handschriften der Studienbibliothek Dillingen. Be-

schr. Elisabeth WUNDERLE. Wiesbaden, Harrassowitz, 2006, XXXVIII-570 p. [ISBN 3-447-05388-7].

histoire de la collection débute avec celle du Collège fondé en

1549 par le Cardinal Otto Truchseß von Waldburg, élevé dès 1551 au rang Jésuites en 1564. Le nombre de manuscrits croît

lentemen au tout début du XIXe s., au moment de la sécularisation. Les ensembles les plus importants proviennent alors

Augsbourg (Fürstbischöfliche Hofbibliothek, Dombibliothek), des Bé-né Elchingen et de Fultenbach, ainsi que des Chanoines réguliers de Wettenhausen. Le présent catalogue décrit au total 94 manuscrits (68 en latin, 26 en allemand) et 27 fragments détachés de reliures. Le droit et la liturgie sont représentés resp hagio-graphie tient une place restreinte.

XV 25 parch. et papier, a. 1378 (avec add.); graduel de Kaisheim, O. Cist. (f. CCXXXVII

v-CCXLI, XVIe s.) Litanies. XV 42 Augsbourg (hiver). (f. 200-275v) Propre des saints (de Saturnin à la Dédicace tempore pascali).

(f. 275v-276v) Office de Ste Anastasie (add.). XV 53 papier, fin XV

e s., a. 1482 (f. 300-302); prov. Hofbibliothek. (f. 300-302) Simon puer m. Tridenti, 7762-63. XV 57 papier, 2 q. XVIe s.; dioc. de Bamberg. (f. 1-71v, 74-84) Otto ep. Babenberg., 6395, *6397a (épitomé du Dialogue

Herbordus, 6397). XV 58 (1-2) papier, a. Augsbourg, Dombibliothek. : XV 58 (1)

(f. 1v*-2v*, add.) Office de S. Onuphre, introduit vers 1475. (f. 20-197) Propre Urbain, 25 mai, à Conrad, 26 nov.). (f. 266-267, add.) Office de

Ste Elisabeth. : XV 58 (2)

(f. 199-288v) Propre des saints (de Saturnin à la Dédicace tempore paschali) (f. 288v-289v, add.) Office de Ste Anastasie.

XV 60 Augsbourg, Dombibliothek. (f. 165-238) Propre des saints (de Saturnin à la Dédicace tempore paschali).

(f. 240v-241, add.) Office de Ste Odile. XV 73 papier et parch., fin XVe Augsbourg. (f. 18v-39) Offices récemment introduits (Présentation de la Vierge, octave de

Narcisse, Onuphre, Henri et Cunégonde, Maurice, Elisabeth, Barbe, Polycarpe, Boniface).

Page 14: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 195

XV 77 papier, 1 m. XVe s.; St- Augsbourg. (f. 11-123) Catharina Senensis, 1702 om. prol. I-II. (f. 130-156) Magi tres,

5137 om. epil. I-II (expl. contractus est inter ipsos in presentem diem hodi-ernum diem12).

XV 137 papier, 3 q. XVIe s.; Jésuites de Dillingen. (f. 4-51v, 51v-60v) Henricus II imperator, 3812 (2de rédaction), 3815. XV 183 papier, 3 q. XVe s.; bréviaire (hiver), prov. Souabe. (f. 165- André à Urbain, 25 mai). XV 193 papier, 1 q. XVe heures (Franconie ?). (f. 44-48v) Litanies (en allemand). XV 198 parch., post a. 1461; psautier férial. (f. 1-6v un couvent dominicain, dioc. de Bamberg. XV 209 parch., 3 q. XIVe heures, orig. française. (f. 1-12v) Calendrier (avec S. Yves, canonisé en 1347). (f. 106v-111v) Li-

tanies (avec S. Yves). (f. 200v-201v, add.) Commemoracio S. Christine. XV Fragm. 2 parch., 2 m. XIIe Allemagne du Sud (19-21/VI). (f. 1rv) Gervasius et Protasius mm. Mediolani, 3514 (rec. courte). (f. 1v) Al-

banus m. Moguntiae cultus, 200 (début seulement, om. prol.). XV Fragm. 22 parch., 2 m. XIVe s.; Jésuites de Dillingen, orig. italienne. (f. 1rv) LA, c. 45 (Matthias), 5717 (fragm.). Eichstätt, Universitätsbibliothek Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Eichstätt.

Dritter Band: Aus Cod. st 471 Cod. st 699. Beschr. Karl Heinz KELLER (= Kataloge der Universitätsbibliothek Eichstätt. I. Die mittelalterlichen Handschriften, 3). Wiesbaden, Harrassowitz, 2004, XXXII-639 p.; 16 pl.; Schriftspecimina sur CD-Rom [ISBN 3-447-05018-7].

Ce volume décrit 136 manuscrits, tous de propriété publique (la cote

«st» signifie «Staatsbestand»). Ceux- ancienne Staats-bibliothek, qui avait recueilli les fonds sécularisés au début du XIXe s. Parmi ces livres, la plupart avaient appartenu jadis aux Dominicains et à la Fürstbischöfliche Hofbibliothek Eichstätt. Les deux tomes précédents ont déjà été inventoriés13. Un dernier volume achèvera la série «st» et cou ensemble des fonds ecclésiastiques déposés à la bibliothèque de

Université.

12 Cf. supra, n. 7. 13 Voir AB, 112 (1994), p. 382; 118 (2000), p. 420-421.

Page 15: 10.1484@J.ABOL.5.101631

196 Fr. DOLBEAU

Cod. st 477a (fragm. détaché de st 477) parch., VIIIe-IXe s.; orig. Italie du Nord (Nonantola ?).

(f. 2) Benedictus ab. Casin., *1116 (seulement la finale). Cod. st 519 papier, 1 q. XVIe Eichstätt. (f. 171rv) Barbara v. m. Nicomediae, carmen, inc. Barbara supremi castissima

Cod. st 526 papier, XVe s.; bréviaire (été) du dioc. de Meissen, Hofbibliothek. (f. 1-88, 88- Érasme, 2 juin, à Thomas ap., 21 déc.),

avec suppléments. Cod. st 529 papier, ca 1464; Hofbibliothek. (f. 13-14) Epistula Lentuli, *4151za. (f. 74-104v) Isidorus, De ortu et obitu

patrum, 6544. Cod. st 636 papier, 2 m. XVe Eichstätt (?). (f. 46-48) Hieronymus presb., Carmen in laudes eius, inc. Care uiator, aue, te

Cod. st 668 papier, post a. 1450; Hofbibliothek. Recueil consacré à Birgitta Suecica vid. et à la défense de ses Revelationes.

(f. 1-13) Legenda, 1335. (f. 13-15v) Mirac. tria (1: inc. Eodem autem anno ;

2-3: 1349 [exc., III 4]). (f. 15v-35v) Vita, 1349 (exc. en désordre, I 1, 3-5, II 2). (f. 259-262) Mirac. decem praecipue contra detrectatores, 1341-42 (exc.),

inc. Nobilis progeniei uir Smeker Aleman inc. Cum domina Birgitta ha-

Cod. st 688 papier, a. 1462/74; D Eichstätt. Praedicabilia. (f. 324) Exempla duo. (f. 390rv) Vincentius Ferrerius, O.P.,

Mirac. quattuor. Cod. st 689 papier, 3 q. XVe s.; Dominicains. (f. 65-66v) De duodecim doloribus BVM, inc. Primus Luce 2° dixit Symeon ad

Cod. st 696 papier, ca 1460/70; Dominicains. (f. 200v-201v) Mauricius et soc. mm. (De Udone ep. Magdeburg.), *5762

(mut.). Cod. st 698 papier, post a. 1410/12 (avec add.), Ratisbonne (?). (f. 502v-504, 535v) Isidorus, De ortu et obitu patrum, *6544 c. 68-81 (exc. sur

Pierre et les apôtres)

Greifswald Mittelalterliche Handschriften in Greifswalder Bibliotheken. Verzeichnis

der Bestände der Bibliothek des Geistlichen Ministeriums (Dombi-bliothek St. Nikolai), der Universitätsbibliothek und des Universitäts-archivs. Beschr. Jürgen GEIß. Wiesbaden, Ludwig Reichert, 2009, LVI-359 p., 27 ill. [ISBN 978-3-89500-596-1].

Page 16: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 197

Sur 176 manuscrits décrits, 105 appartiennent à la Dombibliothek St. Nikolai, 67 à la bibliothèque de Université, 4 seulement (et aucun hagio-gra Université. La première collection, installée peu avant 1600 à St. Nikolai, correspond à trois fonds de Greifswald re-groupés au moment de la Réforme: les couvents franciscain et dominicain,

église St. Marien. La deuxième collection est plus récente et beaucoup ancienne Université, fondée en 1456, il ne subsiste

apparem est formé graduellement, par dons et acquisitions, à partir de la fin du XVIIe s., admi-nistration suédoise, puis à partir de 1 en-semble le église St. Petri de Wolgast, où avaient conflué les livres de quelques abbayes et couvents de Poméranie. Presque tous les manuscrits sont postérieurs à 140014. La cote «nd.» de

Universitätsbibliothek signifie «niederdeutsche».

Greifswald, Geistliches Ministerium (Dombibliothek St. Nikolai) 25. E. 71. papier, a. 1480/90; Greifswald (St. Marien ?). (f. 205-289v, 170-181v) LA, «Auswahllegendar» (ms. absent de FLEITH, Studien):

111 légendes brèves dont la plupart viennent de LA. Parmi les c. étrangers, le rédacteur relève les noms suivants: Barbara, Prisca, Quinque fratres, Brigitta, Ewaldi, Ludovicus, Maternus.

31. D. VI. papier, 4 q. XVe s.; Greifswald ou Rostock. (f. 1-11) Thomas Aquinas O.P., *8168d. 37. E. 47 papier et parch., fin XIVe s.; orig. Franciscains de Suède. (f. 6v-7v, 7v-8v) Franciscus Assis., Mirac. novem (1277-1300, probant indul-

genciam de Porciuncula esse ueram), suivis de 3136k. (f. 10-65v) Compen-dium de uita S. Francisci, inc. (exc., notamment de 3120).

VIb. E. 87. papier, fin XIVe s.; Allemagne du Nord (?), Franciscains de Greifswald. (f. 69-118, 118-122, 122-141) Hieronymus presb., Lettres à son sujet imputées

à Eusèbe, Augustin et Cyrille, 3866-68. X. E. 37a. papier, fin XIVe s.; Franciscains de Greifswald. (f. 1-140v) Vitae SS. fratrum minorum provinciae Saxoniae (compilation qui

renferme des extraits de diverses Vitae S. Francisci, principalement 3118). XII. E. 78. papier, 4 q. XIVe s.; Franciscains de Greifswald. (f. 101-104) Margarita v. m. Antiochiae, 5303 (var. expl.). (f. 104-174)

Franciscus As extraits de légendes et exempla, inc. In quodam eremodicio fratrum supra Burgum sancti Sepulchri ueniebant la-

(f. 174-193v) Hieronymus presb., Lettre du pseudo-Cyrille, *3868. (f. 193-228) Exempla tirés notamment des Vitae Patrum. (f. 235-257)

14 -

tifier les textes avec certitude.

Page 17: 10.1484@J.ABOL.5.101631

198 Fr. DOLBEAU

BVM, Mirac. (f. 257v-263) Index des f. 101-257. (f. 263-265v) Alexius conf. Edessae et Romae, 288. (f. 266-269v) Otto ep. Babenberg., 6396 (var.).

XIV. E. 62. papier, a. 1440/60; Franciscains de Greifswald. (f. 67-75v) Evangelium Nicodemi, *4151p. XXIV. E. 101. papier, a. 1420/40 (f. 1-10v), a. 1440/50 (f. 203-264v); Poméranie,

Dominicains de Greifswald. (f. 1-10v) LA, exc. (c. D32, 56: Dorothea, Maria Aegyptiaca). (f. 215-220)

LA, exc. (c. 161-163: Eustachius, omnes SS., commemoratio animarum). (f. 237v-239) Exempla quinque, dont un extrait de LA. (f. 239-240v) BVM, Mi-rac. quattuor, dont trois extraits de LA. (f. 243v-247v) LA, exc. (c. 96: Maria Magdalena). (f. 249v-251v) LA, exc. (c. 94: Alexius). (f. 251v-252v) BVM, Mirac. duo, dont un extrait de LA.

XXVI. E. 103. papier, début XVe s.; Dominicains de Greifswald. (f. 1-182v) Recueil de 74 légendes brèves, divisées en 9 leçons, dont 66 sont

des c. plus ou moins remaniés de LA; parmi les sources des add., le rédacteur relève 4803 (Lazarus), 2496 (Elisabeth), 921j (Barbara), 3494d (Gertrudis). (f. 183-210) 46 légendes brèves, divisées en 3 leçons, dont 34 sont des c. plus ou moins remaniés de LA; parmi les sources des add., le rédacteur relève 1992 (Crispinus et Crispinianus) et des épitomés pour Polycarpus, Valerianus, Ur-banus, Bonifacius, Marcus et Marcellianus, Kilianus, Prudentius et Oswaldus15.

XXVIII. E. 105. papier, début XVe s.; Dominicains de Greifswald. (f. 104-105) Gertrudis abb. Nivialensis, Legenda, inc. S. G. cum in Niuinella

(f. 107-162v) BVM, Mirac. 350, inc. prol. Ad eternam gloriam et honorem dei et b. v. M.

inc. Miles quidam peccator de consilio filii sui (Pays-Bas et Allemagne du Nord, en partie alphabétique,

mut.). XXXI. E. 75. papier, a. 1446; Franciscains de Greifswald. (f. 7-34v, 72v-74v, 78-93v, 115v-164v, 174-193v, 214v-299) Recueil de 104 lé-

gendes brèves, dont 75 sont des c. de LA remaniés; parmi les autres, figurent des extraits des Vitae Patrum: 5528 (Marina), 2723 (Euphrosyna), 6605 (Pela-gia : 4960 (Livinus), 20 (Acacius et soc. 10000), 940 (Barbara), 6882 (Polycarpus), 485 (Anna), 6322 (Olavus rex), 1679 (Catharina). Les sources de certains épito ont pu être retracées, notamment pour les SS. Iudocus, Eligius, Gallus, Birgitta, Stephanus, Bran-danus, Thomas ep. Cantuar., Elisabeth, Catharina, Antonius, Basilius, Poly-carpus, Dorothea, Walburga)16. (f. 96v-105) Infancia salvatoris, *5334, 5335-37 (?). (f. 105v-113v) Evangelium Nicodemi (Gesta Salvatoris), *4151p (inc.), *4151s (?, mut.). (f. 194-199v) Magi tres, cf. *5137 (var.), mut., sous le titre Ysidorus de vita et obitu sanctorum. (f. 200-202v, 202v-214v) Hieronymus presb., Lettres imputées à Augustin et Cyrille, *3867-68.

15 16 Voir la note précédente. Le saint mentionné aux f. 73v-74v est Eligius, non Eulogius.

Page 18: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 199

XXXII. E. 26. papier, 1 t. XVe s., a. 1489 (f. 178-181b); Franciscains de Greifs-wald.

(f. 2-171v, 182-192v) Rarum passionale, recueil indexé en finale de 47 lé-gendes, dont cinq seulement sont des c. remaniés de LA. Parmi les sources des autres textes, le rédacteur relève 2723 (Euphrosyna), 4803 (Lazarus), 8146 (Thomas ap.), 643 (Apollonia), 287 (Alexius), 485 (Anna), 5403 (Dedicatio S. Mariae maioris), 6396 (Otto), 2496-98 (Elisabeth), 921j (Barbara), 5305d (Margarita), *3136op (Franciscus Assis.). Les sources de certaines légendes

ont pu être retracées, notamment pour les SS. Lucia, Stephanus, Iohannes ev., Margarita, Brandanus, Magi tres, Polycarpus, Agatha, Antonius, Theobaldus, Maria Magdalena, Birgitta, Christina, Olavus, Laurentius, Clara, Ludovicus, Bartholomaeus (ed. AB, 128 [2010], p. 92, 144-150), XXIV seniores, Matthaeus, Hieronymus, Franciscus, Bernardinus, Iudocus, Lucas, Antoninus. Le recueil semble apparenté à XXXI. E. 7517. (f. 178-179v) Crispinus et Crispinianus, inc. Sancti autem C. et C. qui cum b. Quirino et ceteris de Roma in Gallias ue-ne (f. 179v-181av) Faustinus ep. m. cultus in Pomerania, inc. Tempo-ribus Decii Cesaris et Va

XXXV. E. 107. papier, a. 1409/13; copié à Greifswald, prov. Dominicains de G. (f. 102v-109) De nativitate b. V. et infancia salvatoris, *5335-3718. XXXVI. E. 108. papier, a. 1420/40; Franciscains de Greifswald. (f. 113v-117) Barbara v. m. Nicomediae, 921j. (f. 144v-152v) Exempla et

mirac. 21. (f. 191-193v) Otto ep. Babenberg., exc. inc. Cum autem ciuitati (incompl.).

XXXVII. E. 109. papier, a. 1427/33; copié par un franciscain de Greifswald. (f. 1-16 après LA; Antonius de Padua, Clara, Lu-

dovicus Tolos.; Divisio apostolorum). (f. 86-89v) 2 lég. brèves (Laurentius, Dorothea). (f. 117v-120bv) 2 lég. brèves (Matthias, Judocus). (f. 153v-167, 168rv) Elisabeth landgravia Thuringiae, cf. 2496 (inc.), 2514d (expl.), legenda metrica. (f. 167rv) lég. brève (Polycarpus). (f. 169-191) Catharina v. m. Alexandriae, *1672m (inc.), suivi de miracles, dont un survenu à Wolgast, en Poméranie. (f. 191v-193) Lazarus amicus Christi, cf. 480219. (f. 193-195v) Bartholomaeus ap., inc. (f. 195v, 196-225, 225-233v) Franciscus Assis., De indulgenciis Assisii, *3136k (mut.); Legenda maior, *3107; Miracula 60, cf. *3109. (f. 242v) Margarita v. m. Antiochiae, cf. 5303-5. (f. 243v-245v) Maria Magdalena paenitens, inc. Temporibus Karoli regis et imperatoris gentes Francorum ab Hispanie par-

(f. 245v-248) Theobaldus erem. in dioc. Vicentina, inc. Theo-

17 Cf. supra, n. 14. Le rédacteur renvoie en fait à BHL e

contenu sous-jacent, ces numéros sont clairement des coquilles, et il nous a semblé que les col-lections voisines imposaient la rectification en 4803 et 485 (voir n. 19).

18 Ms. Q1a13 de J. GIJSEL, in Libri de nativitate Mariae. Pseudo-Matthaei Evangelium (= Corpus Christianorum. Series Apocryphorum, 9), Turnhout, 1997, p. 158.

19

Page 19: 10.1484@J.ABOL.5.101631

200 Fr. DOLBEAU

(f. 248-252v) Otto ep. Babenberg., cf. 6395-96 (exc.), *6407b. (f. 253v-258v) 5 lég. brèves: Wenceslaus, cf. 8840, Lucas ev., Ursula et soc. mm., Apollonia, Gertrudis.

XLVI. E. 113. papier, début XVe s., ca 1500 (f. 1-3v); Dominicains de Greifswald. (f. 1-3v) Ninianus ep., 6239 (inc., om. prol.), expl. in ipsius patris obsequiis

uitam finiuit, suivi de 7 mirac. (f. 5-204v) 144 légendes brèves, dont 130 sont des extraits plus ou moins remaniés de LA. Parmi les autres sources possibles, le rédacteur relève 5136, 5136b (Magi tres), 2496 (Elisabeth), 921j (Barbara), 22b (Acacius et soc. mm.). Les sources de certaines lége ont pu être re-tracées, notamment pour Gertrudis, Tiburtius et Valerianus, Abdon et Sennen, Otto ep., Catharina20. (f. 205) Anna mater BVM, fragm. acéph. (f. 205) Epist. de filio dei et de s. dominico, inc. Quia nescitis deum timere nec man-data expl. hac die erit dies iudicii. (f. 205v-207) Lég. brèves: Iudocus, Dorothea (LA, c. D32).

LV. E. 122. papier, a. 1440/50 et fin XVe s. (f. 244-245v); Dominicains de Greifs-wald.

(f. 244-245v) Faustinus ep. m. cultus in Pomerania, inc. ut supra (XXXII. E. 26.). 953 papier, ca 1500; Greifswald. (f. 1-9v un incunable de LA [Nuremberg: Koberger, 1481]) Lé-

gendes additionnelles: Faustinus (inc. ut supra), Bartholomaeus, Otto ep., Bur-chardus, Gertrudis, Crispinus et Crispinianus, Pantaleon.

Greifswald, Universitätsbibliothek

nd. Hs. 2 parch., 1 q. XVe s.; livr heures en néerlandais, dioc. Utrecht. (f. 1-14v Utrecht. (137v-164) Litanies derrière les psaumes de la

Pénitence. nd. Hs. 4 parch., ca 1400; dioc. Cologne. (f. 4-15v) Calendrier de Cologne. 681 papier, a. 1454; écrit par un strasbourgeois à Turin. (f. 1-4, 4-7) Hieronymus presb., Lettres du Pseudo-Augustin et du Pseudo-Cy-

rille, *3867-68. 743 Allemagne. (f. 110v-114v) Mauritius et soc. mm. (De Udone), *5762. (f. 129-131, et ite-

rum 303-304) BVM, Mirac. (PONCELET 1707). (f. 170v-174v) BVM, Mirac. 24. (f. 296v-297v) Bernardus ab. Clarevall., Mirac. de octo uersibus psal-terii, inc. Legitur in uita s. B

760 parch., 3 q. XVe s.; Franconie. (f. 1-15v) Calendrier. 977 parch., 2 m. XVe s.; Nord- Allemagne. (f. 3-5v) Calendrier. 1033 papier, ca 1440; Tremessen / Trzemeszno, Pologne. (f. 49-68v, 68v-74) Hedwigis ducissa Silesiae, *3766, *3767. (f. 74-77) Tho-

20 Gloriosus deus suos sanctos et electos tam graciose et religiose remu-

) est proche de celui de Clm 3661 cité p. 208. Voir aussi AB, 102 (1984), p. 174.

Page 20: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 201

mas Aquinas O.P., epitome, cf. 8155 (var.). (f. 77-98) Wenceslaus dux Bo-hemiae m., 8836-38, 8838a.

1034 papier, début XVIe s., Tremessen / Trzemeszno, Pologne. (f. 42-48v, 59-100v) Lectiones de sanctis, notamment pour Castulus, Iohannes

Eleemosynarius, Maria Aegyptiaca, Bernardus, Thomas ep. Cantuar. 1068 heures en néerlandais, Arnheim. (f. 1-12v Utrecht. (f. 139v-165v) Litanies derrière les psaumes de

la Pénitence. Jena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek Die Handschriften der Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek Jena.

Band II: Die mittelalterlichen lateinischen Handschriften der Signa-turreihen außerhalb der Electoralis-Gruppe. Beschr. Bettina KLEIN-ILBECK und Joachim OTT, unter Mitarbeit von Gerhardt POWITZ und Bernhard TÖNNIES. Wiesbaden, Harrassowitz, 2009, 516 p. [ISBN 978-3-447-05996-1].

Iéna possède un patrimoine prestigieux, hérité de

la collecti 1525) et Jean-Frédéric est le fonds Electoralis, déjà décrit au tome premier21. Les

131 manuscr autres séries moins abondantes, créées, depuis le XVIIe Uni-

est ainsi que les quinze manuscrits retenus ci-dessous portent sept types distincts de cotes, qui méritent tous une explication. Trois noms de séries rappellent un possesseur antérieur: Ms. Bos. («Manuscripta Bo-si historien Johann Andreas Bose, 1626-1674); Ms. G. B. («Manuscripta der Goethe- après le diplomate et voyageur Wolfgang Maximilian von Goethe, 1820-1883); Ms. Sag. («Manuscripta

historien Caspar Sagittarius, 1643-1694). Une qua-trième série: Ms. Klosterbibl. («Manuscripta der Klosterbibliothek») est faite de livres retrouvés au XVIIIe église Saint-Michel Iéna et acquis en 1759: ceux-ci doivent en fait provenir de diverses maisons religieuses, sécularisées au temps de la Réforme. Les trois dernières séries reflètent des tâtonnements dans le classement et la gestion des acquisitions: Ms. App. («Manuscriptorum Appendix»), Ms. Prov. («Manuscripta Provi-sorisch»), enfin Ms. Memb. N. S. («Manuscripta Membranea. Nova Se-ries», créée depuis 2 un des bastions de la

21 Cf. AB, 122 (2004), p. 159-160.

Page 21: 10.1484@J.ABOL.5.101631

202 Fr. DOLBEAU

étonne hagio-graphie médiévale.

Ms. App. 23 A papier, a. 1507; Wittenberg. (f. 1-17) Iste modus erit servandus in ostensione venerabilium reliquiarum col-

(lac. internes). Ms. Bos. q. 1 parch., ca 1179 (f. 1-160), ca 1439 (f. 161-177), ca 1400 (f. 178-

191); Niederaltaich O.S.B. (f. 1v-155) Martyrologe-nécrologe de Niederaltaich. (f. 156-157) Breviarium

apostolorum22, *652. (f. 161-173) Calendrier astronomique (de Iohannes de Gamundia), avec fêtes de saints. (f. 178-191) Calendrier.

Ms. Bos. q. 6 parch., XIIe s., ca 1245/50 (f. 1); Ch Otton de Freising, augmentée à Haguenau.

(f. 1) XLVII <miracula> que uisa sunt in nocte natali domini. I. Vindemia , expl. sodomite inimici Christi in omni orbe terrarum

ipsa nocte interfecti sunt. Ms. Bos. o. 9a parch., 2 m. XIVe orig. allemande. (f. 3-8v) Calendrier. (f. 279v-283) Litanies (avec mention des vierges Pinnosa,

Candida et Cordula). Ms. G. B. f. 13 parch., début XIVe s.; Saint- Erfurt, O.S.B. (?). (f. 1-6v) Calendrier avec obits. Ms. G. B. f. 20 parch., XVe s.; orig. italienne. (f. 1-6v) Calendrier. (f. 7-98) Usuardus, Martyrologium (avec prologues en

Ermites de S. Augustin un ar-chi Orvieto.

Ms. G. B. f. 32 (7) p orig. italienne (napolitaine ?). (f. 1-10v) Catharina v. m. Alexandriae, 1658, avec onze illustrations (lac. in-

terne et finale). Ms. G. B. q. 78 parch., XIVe s., a. 1392 (f. 96v); orig. italienne.

(f. 96v) ona Yesu Christi, *4151za. Ms. Klosterbibl. 5 papier, a. 1431/33; Thuringe. (f. 246v) Epistola de Christo filio dei et de sancto die dominico, inc. Qui eum

, expl. tunc dabit premium unicuique secundum opera sua etc.

Ms. Memb. N. S. o. 1 parch., ca 1460/70; l heures produit en Flandres. (f. 16) Litanies. Ms. Prov. f. 17 parch., fin XIVe Iéna. (f. 12-35v) Calendrier-nécrologe. Ms. Prov. q. 72 papier, début XVe s. et XIIIe-XIVe s. (garde). (f. garde antérieure) LA, c. add. (Acacius/A4, Dorothea/D32). Ms. Prov. o. 226 parch., XVe-XVIe heures du Val de Loire (Tours ?). (f. 1-12v) Calendrier en français. (f. 131-140) Litanies (avec Gatien parmi les

confesseurs).

22 De ortu et obitu patrum, 6545.

Page 22: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 203

Ms. Prov. o. 227 papier, 1 q. XVIe s.; Diurnal monastique. (f. 125-194v André à Saturnin). Ms. Sag. o. 2 papier et parch., 3 t. XVe

Hildesheim). (f. 2-7v Hildesheim. (f. 227) Litanies. Mainz, Stadtbibliothek Die Handschriften der Stadtbibliothek Mainz. Band III: Hs I 251 Hs I

350. Beschr. Gerhard LIST. Wiesbaden, Harrassowitz, 2006, 495 p. [ISBN 3-447-05162-0].

Tous les manuscrits décrits, au nombre de 96, proviennent de la

Chartreuse de Mayence et sont de format in-octavo. Ils datent, dans leur grande majorité, du XIVe, du XVe ou du début du XVIe s., même si ce tome, par rapport aux deux précédents23 unités co-dicologiques ou de manuscrits antérieurs à 1300. Les textes hagiogra-phiques sont le plus souvent des légendes brèves ou des extraits, dispersés dans des miscellanées théologiques ou ascétiques. Ils sont bien analysés,

entrer dans trop de détails, mais mal ou non indexés un accident matériel). Les livres liturgiques et ca-

len hartreux.

Hs I 258 parch., XIIIe-XIVe s. (f. 79v-89) Interprétations de 36 noms de saints (coïncidant avec celles de LA). (f. 89-123) Legenda de sanctis per totum annum André à Catherine), 52 légendes brèves, dont 2 sont rapprochées de 6105 (Nicolaus) et 5501b (Maria Magdalena). (f. 129v-142v) 55 exempla (dont beaucoup sont identifiés).

Hs I 260 parch., XIVe s.; Diurnal. (f. 2-7v) Calendrier. Hs I 261 parch., 2 m. XIIe s.; Psautier. (f. 126v-128) Litanies. Hs I 265 parch., ca 1200; Psautier. (f. 1-6v) Calendrier. (f. 126-127v) Litanies. Hs I 266 papier, a. 1504 (pour les f. cités); Statuts. (f. 8-18v) Calendrier. Hs I 269 parch., 2 m. XIVe s.; Sermons. (f. 22-26) De Pilato, inc. Fuit quidam

(cf. LA, c. 53). Hs I 272 parch., XIIIe s. (pour les f. cités). (f. 4-13v) 22 Exempla (inc. et paral-

lèles cités). Hs I 275 papier, XVIIe s. (f. 1-156) Martyrologium romanum. Hs I 279 parch., XIVe s. (f. 78-79, 98-101v, 108-110) Légendes brèves, dont

certaines dépendent de LA: Iacobus ap., Dorothea, Iudocus (cf. 4514g), Lucia (acéph.), Thomas ap. (cf. 8136), Stephanus, Iohannes ev., Thomas Cantuar.

23 Inventoriés in AB, 108 (1990), p. 401-403; 117 (1999), p. 405-407.

Page 23: 10.1484@J.ABOL.5.101631

204 Fr. DOLBEAU

Hs I 282 parch., ca 1200; Psautier (f. 9) Calendrier (mut.). (f. 109v-111v) Li-tanies.

Hs I 284 parch., XIVe s. (f. 2-68v) LA (exc. surtout en relation avec Marie). (f. 105-113) Exempla.

Hs I 285 parch., 1 m. XIVe s. (f. 55-56) Furseus ab. (exc.), inc. S. F. raptus est (f. 122-181) LA (exc. surtout pour le temporal).

Hs I 288 papier, 2 m. XVe s. (f. 106rv) Polychronius ep., Abdon et Sennen mm., 6884, 6. (f. 135-145) Lambertus ep. Traiectensis, compilation formée ex-traits (4688, 4689d, 4686, 4688). (f. 216-264) Catharina Senensis, 1705d.

Hs I 289 parch., XIVe s. (f. 23-32v) Purgatorium Patricii, 6512d. (f. 32v-34v) Exempla et mirac., notamment à propos d Edmundus ep. Cantuar. (inc. Legitur de S ) et de Iacobus ap. (inc. Erat in ec-clesia Lugdunensi quidam clericus honestus

Hs I 291 papier, 1 m. XVe s. (f. 17rv) Dominicus fundator O.P., Mirac. inc. Dum quadam uice apud Bononiam constitutu

Hs I 292 parch., XIVe s. et a. 1354 (f. 1-80). (f. 51-79) Vitae Patrum, exc. (lib. III, V, VII). (f. 79) Paulus Thebaeus, *6596 (copie interrompue, seulement prol. et début du texte). (f. 89rv) Visio S. Pauli, cf. *6582a.

Hs I 296 papier, 2 m. XIVe s. (f. 22-135) BVM, 5347 (avec coupures). Hs I 300 parch. et papier, mil. XVe s. (pour les f. cités). (f. 34rv) Henricus II

imp. et Cunegundis, Legenda super 41 missis celebrandis, inc. Anno domini 1413 (sic) regnante felicis memorie Henrico im (f. 49-50) Visiones de Rosario BVM, inc. Anno 1439 raptis per pestilentiam octo monachis de

inc. Refert enim quod Carthusiensis quidam religiosus qua-

Hs I 302 parch., XIIIe-XIVe s. (f. 1-8) et XIVe s. (f. 160v) (f. 1-8v) BVM, *5352b ou c (lac. finale). (f. 160v) Vitae Patrum, exc. (lib. V).

Hs I 304 parch., 1 m. XIVe s. (f. 1-109v) LA, «Auswahllegendar», cf. FLEITH, Studien, p. 160 [LA 401, simple mention]. Ici analyse détaillée due à List.

Hs I 310 papier, mil. XVe s. (f. 137rv) Hieronymus presb., 3866 (c. 23, exc.). Hs I 313a papier, 3 q. XVe s.; bréviaire (hiver). (f. 12v-23v) Calendrier. (f.

230-268v André à Ambroise, 4 avr.). Hs I 318 parch. et papier, 2 m. XVe s. (f. 9-21v) Calendrier. Hs I 319 parch., XIVe s. (f. 1-140v) LA, exc. souvent tronqués (ignoré de FLEITH,

Studien). Ici analyse détaillée. Hs I 320 papier, 1 m. XIVe s. (pour les f. cités). (f. 197-200v) Légendes brèves:

Fusca v. m. (cf. 3222c ou 3223), Eulalia v. m. Barcinone, Dorothea v. m. (cf. 2323).

Hs I 323 parch., ca 1200; Psautier. (f. 1v-5v) Calendrier (I-XI). (f. 169-170) Litanies.

Hs I 325 papier, XIVe s. (f. 35-48v) Alexius conf., 286; Euphrosyna v. Alexan-drina, 2723; Marina v., 552824.

24 Une collection jumelle, que G. List considère comme égarée ( p.

9), est décrite plus haut sous la cote Hs I 294 (ibid., p. 139-140). Ce livre, absent du catalogue

Page 24: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 205

Hs I 326 papier, 1 m. XVe s. (pour les f. cités). (f. 128-138v) 38 exempla (inc. et parallèles cités). (f. 376-380, 381v-382) Hildegardis abb. prope Bingiam, 3927 (exc.).

Hs I 334 papier, 1 m. XVe s. (f. 83v-84) Hieronymus presb., *3866 (exc. c. 13-17).

Hs I 341 parch., XIIIe-XIVe s. (f. 21-22v) LA, exc. c. 162. (f. 59-78v) Elisabeth landgravia Thuringiae, 2497 (exc.), 2503. (f. 79-90) Margarita v. m. Antio-chiae, cf. 5303-05.

Hs I 342 parch., a. 1338; Statuts. (f. 185v-186v, 186v-188v) Bruno fundator O.Carth., Mirac. de origine Carthusiensis ordinis, inc. Sicut patres nostri nar-

cf. AB, 102 (1984), p. 174; inc. Magister Bruno nacione Teutonicus , exc. chronici, PL 152, 12CD.

Hs I 343 parch., XIVe s. (f. 109-131) BVM, 5347n om. prol. Hs I 349 papier, fin XVe s. (f. 21-85), XIVe s. (f. 164-172v). (f. 61v, 79-82) Hie-

ronymus presb., 3867 (exc.), 3866 (exc. c. 14ss.). (f. 164-172v) Recueil de André à Catherine (les numéros entre parenthèses sont cités

par G. List comme des sources certaines ou possibles, les sermons sont ici omis): Andreas (428), Barbara, Nicolaus (6105), Lucia (4992), Thomas ap. (8136), Thomas Cantuar. (8209), Antonius, Sebastianus (7543), Agnes (157), Vincentius, Conversio Pauli, Agatha, Matthias (5696b), Gregorius I papa (3639-40), Translatio Martini (5618, c. I 6), Maria Magdalena (5501b), Iacobus Maior ap. (4057), Vincula Petri (6682), Stephanus (7851), Bartholomaeus, Matthaeus (5690 prol.), Lucas, Simon et Iudas, Martinus (5610), Elisabeth (2510), Catharina.

Hs I 350 parch., 1 m. XIVe s. (f. 103-116v) LA, exc. (pour le temporal seul). München, Bayerische Staatsbibliothek Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek

München. Die Handschriften aus Augsburger Bibliotheken. Band 1: Stadtbibliothek, Clm 3501-3661. Neu beschr. Erwin RAUNER, mit einer Einleitung von Brigitte GULLATH (= Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae Monacensis. Tomus III. Series nova. Pars 3/1). Wiesbaden, Harrassowitz, 2007, XXXIX-764 p. [ISBN 978-3-447-05503-1].

Dans la refonte du catalogue de la Bayerische Staatsbibliothek, quatre

ensemble des manuscrits provenant Augs-bourg. Le premier de ces quatre tomes analyse 112 manuscrits latins, transférés en 1806 de la Bibliothèque de cette ville.

uts) + I

325 (Varia theologica), à un moment peut-être où cet ensemble était réuni.

Page 25: 10.1484@J.ABOL.5.101631

206 Fr. DOLBEAU

Augsbourg, fondée en 1537, avait recueilli les fonds de couvents sécularisés (notamment ceux des Carmes et des Domi-nicains) et quelques collections de bourgeois de la cité. Elle fut, en Alle-magne, la première bibliothèque à publier un catalogue général (en 1600 et 1609). Elle eut aussi être dirigée par un érudit, David Höschel, et de recev un patricien lettré, Marcus Welser

Ad insigne pinus). Parmi ses recueils hagiographiques, le plus prestigieux est sans conteste le Monacensis latinus 3514, copié en France dans une semi-onciale du milieu du VIIIe s., ce qui en fait le plus ancien légendier connu. En 1608, avait généreusement envoyé en prêt à Héribert Ros-weyde. Ce dernier en fit copier tous les textes, que les éditeurs des Acta Sanctorum exploitèrent sous appellation de Codex Velseri, devenue au-jour hui traditionnelle. Clm 3506 parch., début XIVe s. (Digestum vetus), XIe s. (fragment hagiographique

orig. italienne). (f. 334rv) Leonardus conf. Nobiliacensis, 4862 c. 5-8. Clm 3514 (Codex Velseri) parch., mil. VIIIe s. (corrections du IXe s. souvent nom-

breuses); orig. française25. (p. 1-18) Siluester papa, 7740d (inc.), *7739 (expl.). (p. 18-29) Potitus m.,

6908 (var.). (p. 29-76) Iulianus, Basilissa et soc. mm. Antinoi, 4529 (prol.), 4531 (textus, lac. finale). (p. 77-79) Polyeuctus, Candidianus et Philo-romus mm., 6888. (p. 80-88) Speusippus, Eleusippus, Meleusippus mm. culti apud Lingonas, 7828. (p. 88-92) Paulus, Pansius et soc. mm. in Ae-gypto (XXXVII viri), 6584b. (p. 92-145) Sebastianus m. Romae, 7543. (p. 145-148) Fructuosus ep., Augurius et Eulogius diac. mm., 3196 (lac. finale).

(p. 149-158) Vincentius diac. Caesaraugustanus m., 8631 (acéph.). (p. 158-170) Babylas ep. Antiochenus m., 891. (p. 171-176) Georgius Cappadox m., 3372-75 (lac. finale). (p. 176-207) Tarachus, Probus et Andronicus mm. Anazarbi, 7981, *7982, 7983. (p. 208-210) Maximus m. in Asia, 5829. (p. 210-212) Iulius m. Dorostori, 4556. (p. 213-215) Cyrillus puer m. Caesareae, 2068. (p. 215-232) Photinus ep. Lugdun. et soc. mm. (XLVIII mm. <qui> Lugduno passi sunt), 6842. (p. 232-239, 239-245) Medardus ep. Noviom., 5864 (lac. interne), 5863. (p. 245-252) Nazarius et Celsus mm. Mediolani, 604226. [Passio S. Genesi]. (p. 253-273) Thyrsus, Leucius, Callinicus et soc. mm. in Asia, 8277 (acéph.). (p. 273-277) Iulianus m. Brivate, 4540. (p. 277-288) Petrus ep. Alexandrinus m., 6696. (p. 288-298) Anicetus, Pho-

25 Les titres imprimés entre crochets sont mentionnés dans la table, mais les textes corres-

pondants sont absents du volume. 26 La rubrique intercale les noms de Gervais et Protais, qui interviennent dans le récit; la

table initiale annonce en plus une Passio SS. mm. Basilidis, Cirini, Naboris et S. Nazarii, -à-dire un texte analogue à BHL

Page 26: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 207

tinus et soc. mm. Nicomediae, 481 (lac. finale). [Passio S. Marcelli]. [Passio S. Cypriani ep.]. (p. 299-300 ou 300-304) Ferreolus tribunus m. Viennae, *2912 c. 2-4 (fragm. acéph. et mut. en finale). [Discriptio uitae SS. Cosmae et Damiani. Passio SS. Cosmae et Damiani]. [Passio mm. Caprasii et Fidis]. (p. 301-307 ou 305-312) Sergius et Bacchus mm. in Syria, cf. 7601 (acéph.). [Conuersio S. Afrae].

Clm 3523 parch., XIIe-XIIIe orig. française. (f. 196) Versus 4 de trinubio Annae, cf. *505yz. (f. 220v) Nota, inc. Iohannes

ap. ev. frater Iacobi a tempore dominice ascensionis per annos LXV uerbum

Clm 3537 papier, 2 m. XVe Augsbourg. (f. 234-241v) Lucidarium legendarum27, inc. praef. Utilitatem operis predilecti

inc. tract. Passionem sancti Andree expl. tract. -ris idest similis eiusdem coloris. inc. epil.

Quia uero sanctos martires frequenter legimus a penis operantibus per na-expl. epil.

Clm 3576 parch., 1 q. XVe s., a. 1453 (f. 182-183); Augsbourg. (f. 182-183) Udalricus ep. Augustanus, Mirac., inc. Ad honorem omnipotentis

-dringentesimo quinquagesimo tercio secunda feria post sacrum pentecosten uenit ad sepulchrum sepe dicendi confessoris Udalrici uir quidam canicie ue-nerandus28

Clm 3577 papier, 3 q. XVe Augsbourg. (f. 248-253v) Wolfkangus ep. Ratispon., 8990 (exc., om. prol.). Clm 3578 papier, a. 1414/21. (f. 53-124v) BVM, 5347 (copié, en 1414, par Iohannes Gyger à Höchstädt).

Clm 3580 papier, 3 q. XVe Augsbourg. (f. 297rv) Exempla. Clm 3582 papier, a. 1458/66 (f. 1-262); Carmes (Prague-Magdebourg-Erfurt). (f. 210-214) Vitus m. Romae, patronus Bohemiae, cf. 8712. Clm 3589 papier, 3 q. XVe Augsbourg. (f. 263v-264v) Historia fabulosa de Iuda Iscariota, *4151t (inc.), expl. iudei

expulsi sunt et occisi undecies centena milia. (f. 355-358v) BVM, Exempla et miracula decem (Iohannes Herolt, c. 1-2, 27-33, 94; PONCELET 649, *810, *1059, *472, *1448, *258, *959, *184, 905, 652). (f. 377v-378) Catharina v. m. Alexandriae, 1683.

Clm 3590 papier, a. 1470/81; Université de Vienne. (f. 140-141v) Martinus ep. Turon., *5610 (solum epist. et prol.), *5614 (exc. I 6).

27 Un autre exemplaire, provenant de Füssen, est conservé à la bibliothèque universitaire

-175 (et non II. 1. 2° 21, comme il est indiqué par Expositiones vocabulorum bi-

bliae de Guillelmus Brito. Son auteur doit être franciscain, car il évoque en préface les stig-mates de François.

28 Texte complet reproduit aux p. 290-291 du catalogue.

Page 27: 10.1484@J.ABOL.5.101631

208 Fr. DOLBEAU

Clm 3595 papier, 1 q. XVIe s.; Allemagne du Sud. (f. 119-139v) Severinus presb. in Norico Ripensi, *7655-57. (f. 146-153)

Maximilianus ep. m. in antiennes composées à Augsbourg, en 1500, par Ludovicus Junckherr. (f. 156-161v) Florianus m. Laureaci in Norico, 3058 om. laudatione. (f. 162v-163) Valentinus ep., pa-tronus Pataviensis, Nota ex legenda quadam sancti Corbiniani, inc. Cum Pi-

(f. 178) Cassianus ep. Brixinensis, cf. *1628 ? (exc.). (f. 179) Hartmannus ep. Brixinen., cf. *3757-58 (exc.).

Clm 3601 papier, fin XVe Augsbourg. (f. 196v-198) Severinus Boethius, *7646m (inc. alpha), expl. impio ense quem-

admodum socerum abreauit (sic). Clm 3661 papier et parch., mil. XVe Augsbourg. (f. 73v-74v) De origine S. Bartholomaei ap., inc. B. de parentela regia modo

sumpsit originem. (ed. AB, 128 [2010], p. 93-94, 144-150). (f. 141v-142v) Cosmas et Damianus mm. Aegis, 1974f, mirac. inc. I (cf. *1970 c. 14), inc. II Erat quidam uir sanctis deuotus qui incurrit mor (cf. *1976, AASS. Sept. 7, p. 461 n. 187). (f. 157-161v) Catharina v. m. Alexandriae, inc. Quamuis omnipotens deus omnes sanctos suos graciose et

expl. ad sacrificandum diis suis et animalia mactare (complet ?). (f. 162-163v) Wendelinus conf. Treverensis, inc. prol. (= 8845), inc. vita Hic igitur gloriosus confessor ex Scotie partibus parentibus chris-

, expl. necnon plurimis choruscat uirtutibus. (f. 190-191) Genovefa v. Parisiensis, Epitome, inc. G. u. prope Parisius ad septem miliaria nata fuit. In cuius uillam duo SS. epp. , expl. ad se-pulchrum eius ueniens curatus est, etc. (f. 196v-198) Elisabeth landgravia Thuringiae, 2506 om. prol., expl. dormiuit in pace29, 2511. (f. 224v) Exem-plum de nova historia S. Nicolai cantanda, inc. Legitur quod cum in quadam ecclesia que dicitur crux subiecta monasterio S. Marie de caritate nondum hys-

(cf. 6209).

29 Éd. B. MOMBRITIUS, Sanctuarium seu Vitae sanctorum, Paris, 1910, I, p. 481 l. 50.

Page 28: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 209

INDEX SANCTORUM in pagellas 182-208

REMARQUES

1. Les chiffres renvoient à la pagination (*) lorsque le saint

BHL.

texte narratif sont en romains; ceux qui ne sont que mentionnés (calendrier, litanies, offices) apparaissent en italiques.

Abdon et Sennen mm.: 200, 204 Acacius et soc. 10000 mm.: 186, 193, 198,

200, 202 Acisclus et Victoria mm.: 184 Adalheida imperatrix: 192 Afra m. Augustae Vindel.: 186, 207 Agatha v. m. Catanae: 199, 205 Agnes v. m. Romae: 188, 205 Albanus m. Moguntiae cultus: 195 Albinus ep. Andegavensis: 185 Aldegundis abb. Malbodiensis: 193 Alexander ep. Cappadociae: 193 Alexius conf.: 183, *198, 199, 204 Ambrosius ep. Mediolanensis: 184 Anastasia m. in insula Palmaria: 193, *194 Anastasius m. Salonae: 185 Andreas ap.: 205 Anianus ep. Aurelianensis: 188 Anicetus, Photinus et soc. mm.: 206 Anna mater B. V. Mariae: *186, 192, 193,

198, 199, 200, 207; cf. Ioachim Antoninus (quis ?): 199 Antonius ab. in Thebaide: 186, 191, 198, 199,

205 Antonius de Padua: 199 Apollonia v. m. Alexandriae: 192, 199, 200 Apostoli: 202 Arnestus ep. Pragensis: 193 Athanasius ep. Alexandrinus: 185 Attala ab. Bobiensis: 184 Audomarus ep. Tarvannensis: 185 Auxiliatores XV: 187 Babylas ep. Antiochenus m.: 184, 206 Barbara v. m. Nicomediae: 186, 191, *192,

194, 196, 197, *198, *199, 200, 205 Barnabas ap.: 183 Bartholomaeus ap.: *199, 200, 205, 208 Basilides et soc. mm.: 206n Basilius ep. Caesareae: 184, 198 Benedictus ab. Casinensis: 186, 196

Benedictus, Iohannes et soc. mm.: 197 Benignus m. Divione: *185 Bernardinus Senensis: 199 Bernardus ab. Clarevallensis: 193, 200, 201 Birgitta Suecica vid.: 187, 193, 196, 198, 199 Boethius: cf. Severinus Boethius Bonifatius ep. Moguntinus: 194, 198 Brandanus ab.: 198, 199 Briccius ep. Turonensis: 183 Brigida v. Kildariae: 197 Bruno fundator O.Carth.: 205 Burchardus ep. (quis ?): 200 Caesarius diac. m. Terracinae: 184 Candida v. m.: 202 Cantius, Cantianus et Cantianilla mm.: 185 Caprasius m.: cf. Fides Casimirus: 191 Cassianus ep. Brixinensis: 208 Castulus m. Romae: 201 Cataldus ep. Tarentinus: 191 Catharina Senensis: 187, 192, 193, 195, 204 Catharina v. m. Alexandriae: 185, 191, *198,

199, 200, 202, 205, 207, 208 Chlodovaldus presb.: 185 Chlodovicus: 193 Christina v.: 195, 199 Christophorus m. in Lycia: 184 Clara v. abb. Assisii: *199 Columba v. m. apud Senones: 184 Columbanus ab. Luxoviensis: 184 Conradus ep. Constantiensis: 194 Cordula v. m.: 202 Cosmas et Damianus mm.: 207, 208 Crispinus et Crispinianus mm.: 198, 199, 200 Crux Christi

De ligno crucis: 192 Inventio: 188

Cucufas m. Barcinone: 184 Cunegundis imperatrix: 186, 194, 204 Cyprianus ep. Carthaginiensis m.: 207

Page 29: 10.1484@J.ABOL.5.101631

210 Fr. DOLBEAU

Cyrillus ep. m. in Creta: 185 Cyrillus puer m. Caesareae: 206 Demetrius m. Thessalonicae: 185 Desiderius ep. m. apud Lingonas: 185 Dominicus ab. Exiliensis: 184 Dominicus fundator O.P.: 204 Domitilla v. et soc. mm.: 184 Donatus ep. m. Aretii: 193 Dormientes septem Ephesi mm.: 183 Dorothea v. m. Caesareae Cappad.: *192,

*198, 199, 200, 202, 203, 204 Edmundus ep. Cantuariensis: 204 Eligius ep. Noviomensis: 198, 199 Elisabeth landgravia Thuringiae: *186,

*194, *198, *199, 200, *205, 208 Emetherius et Celedonius mm.: 184 Erasmus ep. m. in Campania: 185, 192 Erhardus ep. cultus Ratisponae: 190 Ernestus: cf. Arnestus Eucharius, Valerius et Maternus epp.: *184;

cf. Maternus ep. Coloniensis Eugenia, Prothus et Hyacinthus mm.: 186 Eulalia v. m. Barcinone: 185, 204 Euphrasia v. in Thebaide: 184 Euphrosyna v. Alexandrina: 198, 199, 204 Eustachius m.: 198 Eustochia v. m. Tarsi: 185 Ewaldi duo presb. mm.: 197 Facundus et Primitivus mm.: 184 Faustinus ep. m. cultus in Pomerania: 199,

*200 Ferreolus tribunus m. Viennae: 207 Fides v. et Caprasius mm.: 207 Florianus m. Laureaci in Norico: 208 Franciscus Assisiensis: *197, *199 Fructuosus ep., Augurius et Eulogius diac.

mm.: 206 Furseus ab. Latiniacensis: 204 Fusca v. et Maura mm.: 204 Gallus ab. in Alamannia: 193, 198 Gatianus ep. Turonensis: 202 Genesius m. (quis ?): 206 Genovefa v. Parisiensis: 188, 208 Georgius Cappadox m.: 184, 193, 206 Germanus ep. Autissiodorensis: 190, 193 Germanus ep. Parisiensis: *188, 193 Gertrudis abb. Nivialensis: *198, *200 Gervasius et Protasius mm.: 195 Gordianus et Epimachus mm.: 184 Gregorius Magnus p.: 184, 205

Hartmannus ep. Brixinensis: 208 Hedwigis ducissa Silesiae: 193, 200 Henricus II imp.: 186, 194, 195, 196, 204 Hieronymus presb.: 184, 187, *192, 196,

*197, 198, 199, 200, 204, *205 Hilarius ep. Pictavensis: 184 Hildegardis abb. prope Bingiam: 205 Iacobus Maior ap.: 203, 204, 205 Iesus Christus

Epist. de die dominico: 193, 200, 202 Epist. Lentuli: 186, 196, 202 Evang. Nicodemi: *198 Evang. Pseudo-Matthaei: 198, 199 Mirac. in eucharistia: 193 Mirac. in imagine Berytensi: 183 Vita Iudae: 186, 191, 207 Cf. Crux Christi

Ignatius ep. Antiochenus m.: 184 Ioachim pater B. V. Mariae: 187 Iohannes Chrysostomus ep. Cpolitanus: 184 Iohannes Eleemosynarius ep.: 201 Iohannes ev.: 199, 203, 207 Irenaeus ep. Lugdunensis m.: 185 Irenaeus ep. Sirmiensis: 184 Iudocus presb. erem. in pago Pontivo: 186,

198, *199, 200, 203 Iuliana v. m. Nicomediae: 184 Iulianus m. Brivate: 206 Iulianus m. cultus Arimini: 185 Iulianus, Basilissa et soc. mm.: 206 Iulius m. Dorostori: 206 Iustus et Pastor mm.: 184 Iustus puer Autisiodorensis: 184 Ivo Trecorensis presb.: 195 Kilianus ep. m. Herbipoli: 198 Lambertus ep. Traiectensis: 204 Laurentius diac. m. Romae: *199 Lazarus amicus Christi: 198, *199 Leodegarius ep. Augustodunensis: 185 Leonardus conf. Nobiliacensis: 206 Livinus ep. m. in Flandria: 187, 191, 193, 198 Lucas ev.: 183, 199, 200, 205 Lucia et Geminianus mm.: 185 Lucia v. m. Syracusis: 199, 203, 205 Ludovicus ep. Tolosanus: 199 Ludovicus IX rex Francorum: 197, 199 Lupus ep. Senonensis: 184 Macarius dictus Romanus: 189 Machutus ep. Aletensis: 188 Magi tres: 186, 195, 198, 199, 200

Page 30: 10.1484@J.ABOL.5.101631

CATALOGUES DE MANUSCRITS LATINS 211

Magnus ab. Faucensis: 185, 187 Magnus m. Caesareae: 185 Malchus mon. captivus: *191 Marcellus ep. Parisiensis: 188 Marcellus et soc. mm. in Aegypto: 185 Marcellus m. (prope Cabillonem ?): 207 Marcus et Marcellianus mm.: 198 Margarita v. m. Antioch.: 193, 197, *199, 205 Maria Aegyptiaca paenitens: 198, 201 Maria Magdalena: 198, *199, 203, 205 Maria Virgo: *191, 192, *193, *204, 205, 207

De duodecim doloribus: 196 Dedicatio S. Mariae Maioris: 199 Miracula: 188, *198, *200, 207 Officia: 186, 194 Praedicabilia de festis: 186 Visiones de rosario: 204

Marina v.: 198, 204 Marinus puer m. Romae: 185 Martha v. hospita Christi: 186 Martinus ep. Turonensis: 183, *205, 207 Martyres 37 in Aegypto: cf. Paulus, Pansius

et soc. mm. Martyres 48 Lugduni: cf. Photinus ep. et soc.

mm. Maternus ep. Coloniensis: 197 Matthaeus ap.: 199, 205 Matthias ap.: 195, 199, 205 Mauritius et soc. mm. Agaunenses: 188, 191,

194, 196, 200 Maximilianus ep. m. in Norico: 208 Maximus m. in Asia: 206 Medardus ep. Noviomensis: 206 Nabor et Felix mm.: 185 Narcissus ep. m.: 194 Nazarius et Celsus mm.: 206 Nereus et Achilleus et soc. mm.: cf. Domitilla Nestor ep. m. Pergae: 184 Nicolaus ep. Myrensis: 183, 203, 205, 208 Ninianus ep.: 200 Odilia abb. Hohenburgensis: 194 Olavus rex m.: 198, 199 Onuphrius erem. in Aegypto: 191, *194 Oswaldus rex m.: 185, 191, 198 Otto ep. Babenberg.: 194, 198, *199, *200 Pachomius ab. Tabennensis: 185 Pamphilus ep. Sulmonensis: 184 Pantaleon m. Nicomediae: 200 Patricius ep. ap. Hibernorum: 188, 204 Patrum Vitae: 186, 191, *196, 197, 198, *204

Paulus ap.: 193 Conversio: 205 Visio Pauli: *186, 189, 204

Paulus ep. Narbonensis: 184 Paulus, Pansius et soc. mm.: 206 Paulus Thebaeus: 198, 204 Pelagia paenitens: 198 Pelagius m. patronus Constantiae: 185 Petrus ap.: 193

Recognitiones S. Clementis: 184 Vincula Petri: 205

Petrus ep. Alexandrinus m.: 185, 191, 206 Phileas ep. et Philoromus mm.: 184 Photinus ep. Lugdun. et soc. mm.: 185, 206 Pinnosa v. m.: 202 Pollio lector m. Cibalitanus: 185 Polycarpus ep. Smyrnensis m.: 184, 194,

*198, *199 Polychronius ep. Babylonis m.: 204 Polyeuctus, Candidianus et Philoromus mm.:

206 Potitus m.: 206 Prisca v. m. Romae: 197 Privatus ep. Gabalitanus m.: 185 Prudentius (quis ?): 198 Psotius ep. Ptolomaidis m.: 185 Quinque fratres mm.: cf. Benedictus, Iohan-

nes et soc. mm. Quiriacus ep. m. Hierosolymis: 185 Quirinus m. Romae, cultus in monast. Te-

gernseensi: 184 Remigius ep. Remensis: 184 Richarius ab. Centulensis: 184 Romanus mon. et Barulas puer mm.: 185 Rupertus ep. Salisburgensis: 183 Sabina v. Trecis: 185 Saturninus ep. Tolosanus m.: 185 Sebaldus erem. Norimbergensis: 187 Sebastianus m. Romae: 205, 206 Seniores XXIV: 187, 199 Sergius et Bacchus mm.: 207 Servandus et Germanus mm.: 184 Servatius ep. Tungrensis: 185 Severinus Boethius: 208 Severinus presb. in Norico Ripensi: 208 Severus ep. Ravennas: 193 Silvester p.: 184, 206 Simon et Iudas app.: 205 Simon puer m. Tridenti: 191, 194 Sisinnius, Martyrius et Alexander mm.: 185

Page 31: 10.1484@J.ABOL.5.101631

212 Fr. DOLBEAU

Speusippus, Eleusippus et Meleusippus mm.: 184, 206

Stephanus diac. protomartyr: 188, 198, 199, 203, 205

Symeon ep. Seleuciae: 184 Symphorianus m. Augustoduni: 185 Tarachus, Probus et Andronicus mm.: 206 Theobaldus erem.: 192, 193, *199 Theodora v. et Didymus miles mm.: 184 Theogenes m. in Hellesponto: 185 Theopompus ep. m. Nicomediae: 184 Thomas ap.: 193, 199, 203, 205 Thomas Aquinas: 192, *193, 197, 201 Thomas ep. Cantuariensis m.: 185, 198, 201,

203, 205 Thyrsus, Leucius et soc. mm.: 184, 206 Tiburtius m. Romae: 200 Udalricus ep. Augustanus: 183, 184, 193, 207 Urbanus I p.: 194, 195, 198 Ursula et soc. vv. mm.: 193, 200

Valentinus ep. patronus Pataviensis: 208 Valerianus sponsus Caeciliae: 198, 200 Vedastes ep. Atrebatensis: 184 Venantius ab. Turonensis: 185 Victor Maurus m. Mediolani: 185 Victorinus et Severinus epp.: 185 Vincentius diac. m. Valentiae: 205, 206 Vincentius Ferrerius: 186, 196 Vincentius, Sabina et Christeta mm.: 184 Visio Tnugdali: 189 Vitus m. Romae: 207 Waldburgis abb.: 198 Wenceslaus dux Bohemiae m.: 200, 201 Wendelinus conf. Treverensis: 208 Willibaldus ep. Eichstetensis: 186 Wolfkangus ep. Ratisponensis: 190, 207 Zeno ep. Veronensis: 185 Zoilus m. Cordubae: 184