http://www.tangali.net

Publicatie 106

Alhaaj Mohamed Juzoef Tangali Qadri

Copyright © M.J. TangaliAmsterdam, 15 augustus 2010

1e drukUitgever: Stichting Noorani Islamic Research Institute

E-mail: info@tangali.netWebsite: www.tangali.net

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaargemaakt door druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijzedan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uit-gever.

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permissionfrom the publisher.

Inhoud

1. Aanleiding2. Inleiding3. Al Farabi4. Imam Al Ghazzali5. Ibn Rushd6. Conclusie

Geraadpleegde literatuur

1. Aanleiding

In deze samenvatting voor onderwijseenheid Ethiek vanuitfilosofische context van de Imamopleiding geef ik een korteimpressie van de belangrijkste islamitische filosofen uit deMiddeleeuwen. Deze samenvatting is een tentamenopdrachtdat meetelt voor cijferbepaling. De (deel) tentamenopdracht isom iets te schrijven over al-Farabi, Ibn Rushd en al-Ghazali.Daarnaast dient nog een paper over ‘rechtvaardigheid’ ge-schreven te worden.

Voordat ik aan de samenvatting begin is het goed om even stilte staan bij de begrippen ethiek en filosofie (wijsbegeerte).Ethiek (in Grieks ethica afgeleid van ethos (karakter)) is hetprincipe van menselijk gedrag ten opzichte van medemens,dieren en natuur, soms moraal genoemd en als studieweten-schap filosofie genoemd. Ethiek is een onderdeel van filosofie,het wordt beschouwd als een gezaghebbende wetenschap,omdat het banden legt met wetenschappen zoals menselijkgedrag, wiskunde, logica, scheikunde en psychologie leidendtot sociaal gedrag.

Begripsbepaling zoals ik het zelf definieerSamenvattend, ethiek is het karakter van de mens. Deze kangoed schikkend zijn, maar ook slecht. Vanuit islamitischefilosofie bezien kan ethiek worden beschreven als het trachtenhet hogere doel te bereiken door zich te schikken aan deQur’aan en Hadith (wet- en regelgeving), dus het goede.

2 Inleiding

De Mutazilites waren waarschijnlijk de eerste moesliems diede Griekse filosofische methoden overnamen om hun meninguit te leggen. Sommige van hun tegenstanders pasten dezelf-de methoden toe en het debat initieerde de islamitisch filoso-fische beweging welke berustte op de Arabische vertaling enstudie van Grieks filosofische en wetenschappelijke werkenaangemoedigd door de kalief al-Mumun.

De eerste bekende islamitische filosoof in de 9e eeuw was Arabal-Kindi. Hij trachtte het Grieks filosofische concept op een lijnte brengen met de Openbaring van de Islam. Als opvolgendislamitische filosoof van die periode werd hij in beginselgeïnspireerd door werken van Aristoteles en door Neopla-toons, welke hij samenvoegde tot een geheel nieuwe filoso-fisch systeem.

In de 10e eeuw was al-Farabi de eerste islamitische filosoof dieOpenbaring en godsdienstige wet ondergeschikt maakte aanfilosofie. Hij beargumenteerde, dat filosofische waarheid opde wereld hetzelfde is en dat veel verdwenen godsdienstensymbolische expressies zijn van een ideaal universeel gods-dienst.

In de 11e eeuw voltooide de Perzisch islamitische filosoof enarts Ibn Sina de meest systematische integratie van Grieksrationalisme en islamitische denkwijze. Dat was op basis van

verschillende orthodoxe artikelen van het geloof, zoiets alsgeloof in persoonlijke onsterfelijkheid en in de schepping vanhet heelal. Hij beweerde ook, dat godsdienst slechts filosofieis in een metaforische vorm dat het aanvaardbaar maakt voorde mensen die niet in staat zijn filosofische waarheden tebereiken in redelijke formuleringen. Deze opvattingen leid-den tot aanvallen op Ibn Sina en op de filosofie door meerorthodox islamitische denkers. Voornamelijk op de theoloogal-Ghazali, wiens boek Destruction of the Philosophers het meestte doen had met het eventuele verval van rationalistisch filo-sofische speculaties in de islamitische gemeenschap.

Ibn Rushd, in de 12e eeuw Spaans-Arabische filosoof en arts,verdedigde Aristoteles en Neoplatoons zienswijzen tegenal-Ghazzali en werd de meest betekenisvolle islamitische filo-soof in de westerse intellectuele geschiedenis wegens zijninvloeden op de wetenschappers.

3. Al Farabi

BiografieAboe Nasr Mohammed ibn Mohammed ibn Tarchaan ibnOezloegh al-Farabi, meestal afgekort tot al-Farabi (870-950)was een geleerde en filosoof. Hij was afkomstig uit Wasiedj,in het district Farab van de historische landstreek Transoxaniëwat nu een deel van Turkmenistan is geworden. Zijn oudershadden een Perzisch talige of Turkstalige achtergrond. Het isniet exact bekend van welke afkomst hij is. Volgens Ibn al-Nadim, een historicus, zou al-Farabi van origine afstammen

van Khorasan (Afghanistan). Zijn vader was officier van be-roep. Al tijdens zijn jeugd verhuisde Farabi naar Bagdad, detoenmalige hoofdstad van het Arabische Rijk en belangrijkstewetenschappelijke centrum.

EducatieAl Farabi leerde in Bagdad filosofie en logica van de beroem-de christelijke docenten Aboe Bisjr Matta en Yoehanna ibnHaylaan. Verder had hij bijzonder veel interesse in metafysi-ca, politieke filosofie, epistemologie, eschatologie, weten-schap, muziek, kosmologie, en medicijnen.

Filosofie van al FarabiAl-Farabi verdeelt intellect in vier categorieën, namelijk poten-tieel, actueel, gevraagd en het agentschap. De eerste drie zijn deverschillende stadia van het menselijke intellect en de vierdeis het tiende intellect (de maan) in zijn kosmologie. Het poten-tiële intellect representeert de capaciteit tot het denken diegedeeld wordt door alle mensen. Het actuele intellect bewerk-stelligt het denken. Het meest had de neo-Aristotelische tradi-tie van Alexandrië invloed op al-Farabi’s filosofie. Al Farabischreef meer dan 100 boeken en artikelen waaronder eengroot aantal commentaren op belangrijke Aristotelische wer-ken. In tegenstelling tot al-Kindi die metafysica beschouwt alseen karakter van Allah Ta'ala geloofde al-Farabi dat het pri-mair betrekking had op qua (het in zichzelf hebben) en dit isaan Allah Ta'ala alleen voorbestemd, omdat Allah de absoluteaanwezigheid is.

In zijn behandeling van de menselijke ziel baseert hij zijnwerk op een basis Aristotelische kader die door de Grieksedenkers is becommentarieerd. Al-Farabi zegt dat de menselij-ke ziel op vier faculteiten gebaseerd is, namelijk verlangen(naar iets denkbaars), sensitief (perceptie van zintuigen vanmateriële substanties), verbeelding en rationeel (intelligentie).

Zijn bijdrage op het gebied van vooral verbeelding verdientaandacht, omdat het essentieel is voor zijn interpretatie vanProfeetschap en profetische kennis.

4. Al-Ghazali

BiografieAbu Hamid Muhammad ibn Muhammad al-Ghazzali (1058-1111) werd geboren in Toes en volgde een opleiding in Djoer-daan en Nisjapoer. In theologie werd hij vooral geschoolddoor het asjariet Djoewayni. In 1085 voegde hij zich bij het hofvan sultan Malik Sjah I van de Seltsjoeken in Bagdad. Ondervizier Nizam al-Moelk kwamen de cultuur en wetenschappenaan dit hof tot grote bloei. In 1092 werd hij tot docent be-noemd in Shafi’i recht aan de Nizamiyyah in Bagdad. Nadat in1092 de sultan stierf, verviel het Seltsjoekenrijk in chaos.

EducatieHet leven van al-Ghazzali kan in drie perioden worden on-derverdeeld, namelijk leerperiode, onderwijzend periode enmystieke periode. Hij wordt ook wel Hoeddjoet-al-islam (bewijs

van de islam) genoemd. Al-Ghazzali leerde naast theologieook Kalām (argumentatie), soefisme, filosofie, fiqh (jurispru-dentie) en logica.

Filosofie van al-GhazaliAl-Ghazali’s verhouding tot filosofie is scherpzinnig en ge-compliceerd. De filosofie van al-Farabi en Ibn Sina zijn vooral-Ghazzali niet alleen een onderwerp van kritiek, maar ookeen belangrijke component van zijn eigen studie. Terwijl hij inBagdad filosofie studeerde schreef hij het boek Maqasid alfalasifa (de intenties van filosofen)en bekritiseerde daarna inzijn boek Tahafut al falasifa (de onlogica van de filosofen).

Al-Ghazali schreef drie boeken op de Aristotelische logica,namelijk Mi‘yar al-‘ilm (de standaard norm van kennis), Mi-hakk al-nazar f'l-mantiq (de toetssteen van bewijs in logica) enal-Qistas al-mustaqim (de rechtvaardige balans).

Al-Ghazali claimt dat filosofen argumenten van filosofischekritiek niet kunnen overleven en Aristotelische logica als eenkrachtig wapen dient. Hoewel, als de conclusie van filosofieniet door redenering kan worden bewezen is dat niet hetzelf-de als de theologische principes. Hierin ligt de kracht vanal-Ghazali’s kritiek op redenering.

Na al-Ghazzali werd filosofie door de Soennieten afgewezenen zijn kritiek op filosofie versnelde dit proces waarschijnlijk.Een eeuw later maakte Ibn Rushd wanhopige pogingen omde afkeurende trend te stoppen door al-Ghazali’s Tahafut in

zijn Tahafut al-tahafut (de onsamenhangendheid van onlogica)en Fasl al-maqal (de doorslaggevende verhandeling) te weer-leggen, maar zonder succes.

5. Ibn Rushd

BiografieIbn Rushd (1126-1198), in het Westen bekent als Averroes, eenafstammeling van een familie van Maliki rechtsgeleerden.Zijn grootvader Abdul-Walid Muhammad (overleden in1126) was de belangrijkste rechter van Córdoba, een stad inhet zuiden van Spanje, onder de Almoraviden. Een dorp alMoradi in provincie Alicante is naar deze groep genoemd enbestaat nog steeds. Zijn vader, Abdul-Qasim Ahmad, namdezelfde positie in tot de komst van de Almohaden-dynastiein 1146.

EducatieIbn Rushd was een rationele denker en gebruikte zijn aql(verstand) door gebruik te maken van de ruimte die er wasnaast de wet- en regelgeving (Qur’aan en Hadith) door bin-nen de kaders van Shari’ah te blijven dat leidend was tot eendoel. Hij was een wetenschapper op het gebied van onderandere Hadith, taalkunde, jurisprudentie, theologie, medicij-nen, wiskunde en poëzie.

Filosofie van Ibn RushdVolgens Ibn Rushd kon de waarheid op twee manieren be-reikt kon worden, namelijk door middel van religie en gods-dienst, daarom was er volgens hem geen conflict tussenreligie en filosofie zolang hiervoor aql al-Qiyas (verstandiganalogisch redeneren) gebruikt wordt. Zijn belangrijkste filo-sofische werk was Tahafut at-Tahafut (Verwarring van de Ver-warring) waarin hij commentaar leverde op de werken vanImam Hamid Al-Ghazali die Tahafut al falasifa (Verwarringder filosofie) heeft geschreven, waarin Al-Ghazali commen-taar had geleverd op filosofie. Daarnaast schreef hij geduren-de 30 jaar commentaren op de werken van de Griekse filosoofAristoteles. Hij stelde ook een medische encyclopedie Kitābal-Kulyat fi al-Tibb samen. Deze encyclopedie is later één vande belangrijkste bronnen geworden voor medici van islamiti-sche, joodse en christelijke afkomst.

Filosofie en religieIbn Rushd begint met de bewering dat wetgeving de studievan filosofie aanmoedigt. Veel Qur’aan verzen bevelen demens hun intellectuele reflectie te richten op Allah Ta'alazoals het in Surah al-Imran (3:191) staat:

Ziet, je hebt hen lief, maar zij hebben u niet lief. En je gelooft in hetgehele Boek; wanneer zij u ontmoeten zeggen zij: "Wij geloven."maar wanneer zij alleen zijn, bijten zij op hun vingertoppen vanrazernij over u. Zeg: "Sterft in uw razernij." Waarlijk, Allah weetgoed wat in de harter is.

en verder in Surah al-Hasr (59:2)

Hij is het Die de ongelovigen onder de mensen van het Boek, uit hunhuizen zette bij de eerste verbanning. Gij dacht niet dat zij zoudenweggaan en zij dachten dat hun vestingen hen zouden beschermentegen Allah. Maar Allah kwam tot hen, vanwaar zij Hem nietverwachtten, en wierp schrik in hun hart, zodat zij hun huizen methun eigen handen en met die van de gelovigen vernielden. Trekt erdaarom een lering uit, o gij die ogen hebt.

Volgens Ibn Rushd zal de filosoof die onderwijs volgt nietbeschadigd worden door zijn studies, dus is het verbiedenvan filosofie studeren onjuist. Niet iedereen is in staat doorfilosofie de waarheid te achterhalen, daarom spreekt de hijover het op drie wijzen interpreteren van het Heilige Boek,namelijk demonstratief, communicatie en retorisch. Bijgevolg

heeft Ibn Rushd de mens onderverdeeld in drie categorieën,namelijk filosofen, theologen en algemeen groep. Volgens IbnRush kan demonstratie van de waarheid niet conflicteren metde Heilige Qur'aan, omdat islam de ultieme waarheid is en defilosofie een manier is om naar de waarheid te zoeken.

Veelal ziet men dit in soefisme terugkomen.

6. Conclusie

Het werk van de islamitische filosofen heeft een grote bijdra-ge geleverd aan de ontwikkeling van de moderne beschavingen wetenschap. Zo blijkt dat islamitische filosofie het verlan-gen naar steeds meer kennis en wijsheid behelst. Dit valtnamelijk op uit de brede kennis van de drie filosofen al-Fara-bi, al-Ghazzali en Ibn Rushd. Zoals ook gezegd wordt, ‘kennismaakt macht en geeft gezag’.

Filosofie ging over op soefisme en is verder ontwikkeld in devorm van mystieke filosofie, vooral bij de sjiieten. Bij desoennieten werd de Aristotelische logica geïncorporeerd intheologie en soefisme.

Imam al-Ghazali’s invloed op filosofie was veelbetekenend.

Geraadpleegde literatuur

· Al-Qur’aan· Al-Ghazali, A. (2001). Ihya Ulum-id-Din. Karachi, Pakistan: Zia-

ul-Quran Publications· Ashraf, E. (2010). The Philosophy of Ibn Rushd. New-Delhi, India:

Adam Publishers & Distributors.· Leezenberg, M. (2002). Islamitische filosofie, Een geschiedenis,

Amsterdam: Bulaaq· Syed Anwar Ali. (2001). Mystics and the Monarchs. Karachi, Pa-

kistan: Islamic Book Foundation Lahore· Tangali, M.J. (2005). Geschiedenis van de islam, Amsterdam:

Noori moskee