1.1 akaranta-pumlinga (ncert-ruchira-6th std.)
TRANSCRIPT
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्� प्रस्त�तित
“अन�शि�क्षणम्�”
Samskrit Promotion Foundation
presents
Samskrit Tutorials
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
षष्ठाकृक्ष्या�या�� पु�स्तकृम्�
अन�शि�क्षणम्�Tutorial
रुचि"रा�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
प्रथम्� पा�ठः�
अकृ�रा�न्त-पु��चि%ङ्गः�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
• पु��चि%ङ्गः�ब्दाः��
• स्त्री*चि%ङ्गः�ब्दाः��
• नपु��संकृचि%ङ्गः�ब्दाः��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
पु��चि%ङ्गः�ब्दाः��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
आसंन्दाः�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
तिवद्या�%या�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
दाः-पु�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
"षकृ�
सं�चि"कृ�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
��नकृ�
ब%*वदाः�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
व�द्धः�
स्या0त�
अन्त1 अकृ�रा� अस्तिस्त। अत� अकृ�रा�न्त�� संन्तिन्त।
ब� % कृ
कृ� ष कृ
छा� त्री
ब�%कृब�%कृ�
म्0%�ब्दाः��ब्दाः� वण-तिवच्छे1दाः�
अ
अ
अछ्� + आ + त� + र्� +
कृ� षकृ
छा�त्रीछा�त्री�
कृ� षकृ�
ब्� + आ + ल्� + अ +
कृ� +कृ� + ऋ + ष्� + अ + कृ� +
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
अध्या�पुकृ� या�वकृ� ��कृ�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
ब्�ल्कृ� कृ� ष्कृ�
छ्�त्रः� गा�यकृ�
अकृ�रा�न्तपु��चि%ङ्गः�ब्दाः��
अ�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
ब�%कृ� गच्छेतित।
कृ� गाच्छतित?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
छा�त्री� पुठतित।
कृ� पाठःतित?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
ग�याकृ� ग*त� ग�यातित।
कृ� गा"त� गा�यतित?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
कृ� षकृ� कृ� तिषकृ�या: कृरा;तित।
कृ� कृ� तिष्कृ�य# कृर्$तित?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
गाच्छतित पाठःतित
गा�यतित कृर्$तित
तित
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
कृ� षकृ� कृ� तिषकृ�या: कृरा;तित।
छा�त्री� पुठतित।
ग�याकृ� ग*त� ग�यातित।
ब�%कृ� गच्छेतित।
ब�%कृ�, छा�त्री�, ग�याकृ�, कृ� षकृ�
अ� तितगच्छेतित, पुठतित, ग�यातित, कृरा;तित
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
अकृ�रा�न्तपु��ल्लि=%ङ्गः�
ति>व"नम्�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
आसंन्दाः�
आसंन्दः� + आसंन्दः� = “आसंन्दः'”
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
तिवद्या�%या�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
"षकृ�
सं�चि"कृ�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
��नकृ�
ब%*वदाः?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
व�द्धौ'
स्या0त�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
व�क्षौ'
दः+पा'
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
“ औ ”
ब्�ल्कृ' छ्�त्रः'
गा�यकृ' कृ� ष्कृ'
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
ब्�ल्कृ' गाच्छत�।
कृ' गाच्छत�?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
छ्�त्रः' पाठःत�।कृ' पाठःत�?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
गा�यकृ' गा"त� गा�यत�।
कृ' गा"त� गा�यत�?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
कृ' कृ� तिषकृ�या: कृ� रुत�?
कृ� षकृ� कृ� तिषकृ�या: कृ� रुत�।
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
गाच्छत� पाठःत�
गा�यत� कृ- रुत�
तिAया�पुदाः�तिन (ति>व"नम्�)
त�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
ब्�ल्कृ' गाच्छत�।
कृ� ष्कृ' कृ� तिष्कृ�य# कृ- रुत�।
छ्�त्रः' पाठःत�।
गा�यकृ' गा"त� गा�यत�।
औ त�ब्�ल्कृ', छ्�त्रः', गा�यकृ', कृ� ष्कृ' गाच्छत�, पाठःत�, गा�यत�, कृ- रुत�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
अकृ�रा�न्त-पु��चि%ङ्गः�
ब्हुवचनम्�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
आसंन्दाः��
आसंन्दाः� + आसंन्दाः� + आसंन्दाः� + ........ = “आसंन्दाः��”
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
तिवद्या�%या��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
दाः-पु��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
"षकृ��
सं�चि"कृ��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
��नकृ��
ब%*वदाः��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
व�द्धौ��
स्या0त��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
व�क्षौ��
दः+पा��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
“ आ� ”
छा�त्री��
ब�%कृ��
ग�याकृ�� कृ� षकृ��
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
ब�%कृ�� गच्छेन्तिन्त।
कृ1 गाच्छन्तिन्त?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
छा�त्री�� पुठन्तिन्त।कृ1 पुठन्तिन्त?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
गा�यकृ�� गा"त� गा�यन्तिन्त।
कृ1 गा"त� गा�यन्तिन्त?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
कृ� षकृ�� कृ� तिषकृ�या: कृ� वन्तिन्त।
कृ1 कृ� तिषकृ�या: कृ� वन्तिन्त?
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
ति2य�पादः�तिन (ब्हुवचनम्�)
कृ- वन्तिन्त गा�यन्तिन्त
पाठःन्तिन्त गाच्छन्तिन्त
अन्त3 “अन्तिन्त” इतित श्रू7यत3।
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
• ब�%कृ�� गच्छेन्तिन्त।
• कृ� षकृ�� कृ� तिषकृ�या: कृ� वन्तिन्त।
• छा�त्री�� पुठन्तिन्त।
• गा�यकृ�� गा"त� गा�यन्तिन्त।
आ� अन्तिन्तब�%कृ��, छा�त्री��, गा�यकृ��, कृ� षकृ��
गच्छेन्तिन्त, पुठन्तिन्त, गा�यन्तिन्त, कृ� वन्तिन्त
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
अकृ�र्�न्तपा-�लिल्ङ्गः�प्रथम्�तिवभलि;�
एकृव"नम्� ति>व"नम्� बहुव"नम्�
“अ�” “औ” “आ�”
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
प्रथम्�तिवभलि;�
एकृव"नम्� ति>व"नम्� बहुव"नम्�
ब�%कृ� ब�%कृ� ब�%कृ��
छा�त्री� छा�त्री� छा�त्री��
"षकृ� "षकृ� "षकृ��
म्0%�ब्दाः�
ब्�ल्कृ
छ्�त्रः
चष्कृ
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
सं�चि"कृ� सं�चि"कृ� सं�चि"कृ��
��नकृ� ��नकृ� ��नकृ��
ब%*वदाः� ब%*वदाः? ब%*वदाः��
एकृवचनम्� ति=वचनम्� ब्हुवचनम्� म्0%�ब्दाः�
सं�चि"कृ
��नकृ
ब%*वदाः
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
एकृव"न1 - “ तित ”
ति>व"न1 - “ त� ”
बहुव"न1 - “ अन्तिन्त ”
इतित ध्वतिन� श्रू0यात1।
तिAया�पुदाःस्या
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
एकृव"नम्� ति>व"नम्� बहुव"नम्�
ति2य�पादःम्�
[ तित - त� - अन्तिन्त ]
गाच्छतित गाच्छत� गाच्छन्तिन्त
कृर्$तित कृ- रुत� कृ- वन्तिन्तगा�यतित गा�यत� गा�यन्तिन्तपाठःतित पाठःत� पाठःन्तिन्त
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
एकृव"नम्� ति>व"नम्� बहुव"नम्� गाच्छतित गाच्छत� गाच्छन्तिन्त पाठःतित पाठःत� पाठःन्तिन्त
ब�%कृ� ब�%कृ� ब�%कृ��
ब्�ल्कृ� गाच्छतित।ब्�ल्कृ' गाच्छत�।ब्�ल्कृ�� गाच्छन्तिन्त।
ब्�ल्कृ� पाठःतित।ब्�ल्कृ' पाठःत�। ब्�ल्कृ�� पाठःन्तिन्त।
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
एकृव"नम्� ति>व"नम्� बहुव"नम्�
ति2य�पादः�तिन गाच्छतित गाच्छत� गाच्छन्तिन्त
पाठःतित पाठःत� पाठःन्तिन्तइत्य�दः+तिन
प्रश्नव�चकृ�� कृ� कृ� कृ1
पुठिठत�� अ���� -
ब्�ल्कृ� ब्�ल्कृ' ब्�ल्कृ��अकृ�रा�न्त-पु��ल्लि=%ङ्गः�ब्दाः�� इत्य�दःय�
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
प्रथम्� पा�ठः� 11
23
4
अन-लि@क्षौणम्�A project of Samskrit Promotion Foundation
सं�स्कृ� तसं�वर्धनप्रतितष्ठा�नम्�
र्धन्याव�दाः�