11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли...

13
11- МАВЗУ : ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ , ЎСИМЛИКЛАР ОЗИҚЛАНИШИ , ЎСИМЛИКЛАР ОЗИҚЛАНИШИДА ТУПРОҚЛАР ТАРКИБИНИНГ АҲАМИЯТИ .

Upload: others

Post on 25-Sep-2020

25 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

11-МАВЗУ: ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ , ЎСИМЛИКЛАР

ОЗИҚЛАНИШИ , ЎСИМЛИКЛАР ОЗИҚЛАНИШИДА ТУПРОҚЛАРТАРКИБИНИНГ АҲАМИЯТИ .

Page 2: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

Режа:

Сув ва ўсимликлар қуруқ моддаси.

Оқсиллар, углеводлар ва ёғлар.

Ўсимликларнинг ҳаводан ва илдиздан озиқланиши.

Озиқ моддаларни ютишига ташқи муҳит шароитинингтаъсири.

Page 3: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

Ўсимликда азот етишмовчилиги

Page 4: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий
Page 5: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий
Page 6: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

Ўсимликларнинг вегетатив органларидаоксиллар миқдори одатда улар массасининг 5-20фоизини ташкил этса, бошокли дон экинлариуруғида 6-20 фоиз дуккакли ва мойли экинларуруғида эса 20-35 фоизни ташкил этади.

Оксиллар таркибида уруғлардаги азотни(улардаги умумий азот миқдорининг камида 90 %)ва кўпгина ўсимликлар вегетатив органларидагиазотнинг кўп кисми (75-90 %) бўлади.

Page 7: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

4. Шакарлар барча кишлок хўжалигининг экинларидаоз микдорларда бўлади.

Глюкоза кўпрок узумда бўлади. (8-15 %), фруктозабошқача айтганда мева шакари данакли меваларда кўпмикдорда 6-10 тўпланади .

Саҳароза қанд лавлагида (14-22 %) ва шакар камишпоясининг ширасида (11-25 %) асосий захира углеводхисобланади.

Крахмал ўсимликларнинг барча яшил органларидаозрок микдорда бўлади, лекин туганакларда, пиёзбошлардава уруғларда асосий захира углевод сифатида тўпланади.Картошка эртанги навларининг туганакларида крахмалмиқдори 10-14% ўрта ва кеч пишар навларида 16-22 %бўлади. Бу туганакларнинг қуруқ массасига айлантирибхисобланганда 70-80 % ни ташкил этади.

Page 8: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

5. Ёғлар ва ёғсимон моддалар (липидлар)ўсимлик хужайраси цитоплазмасинингструктура компонентлари хисобланади, мойлиэкинларда эса захира бирикмалар ролинибажаради.

Энг муҳим мойли экинлар ва сояуруғларидан мой (ёг) нинг ўртача миқдори %хисобида: Канакунжут-60, Зигир-30, Кунжут-45-50, Каноп-30 Кукнори-45-50, Хантал-30-35,Зайтун-45-50, Чигит-25, Кунгабокар-24-50, Соя-20.

Page 9: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

Ўсимликлар икки хил йўл билан озиқланади:

1. Хаводан озиқланади:2. Илдиздан озиқланади:

Page 10: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

1. Тупроқ хавоси ўсимлик учун қандай аҳамиятга эга.Тупроқ хавоси таркибида карбонад ангидрид (СО2) кўп вакислород (О2) кам бўлиши билан фарқ килади. Тупроқхавосида 0,3 да 1 % баъзан 2-3 % ва ундан ҳам кўпроқкарбонад ангидрид бўлиши мумкин, атмосфера хавосида эсабу газ 0,03 % бўлади.

Тупроқ хавосидаги килород миқдори 8-12 % данкамайиб кетганда ўсимликларнинг ривожланишиёмонлашади, кислород миқдори 5 % дан ҳам камайибкетадиган бўлса ўсимликлар нобуд бўлади ва анаэробшароит устунлик килади, минерал моддаларнинг кайтатикланиши бошланади.

Page 11: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

Тупроқ қаттиқ фазасининг минерал қисмиунинг 90-99%ини ташкил этади. Тупроқдагиорганик моддалар миқдори 1-3 % дан (чимли -подзол ва буз тупроқларида) 8-10 % гача боради ваундан кўпрокка узгариб туради.

Тупроқдаги органик моддалар (85-90%) гумусмоддалардан, яъни ўзига хос табиатли, таркибидаазот сақловчи юқори молекуляр бирикмаларданиборат бўлган гумин ва фульфокислоталар, Гуминкислота таркибида С-52-62%, Н- 31-39% О--2,8-6,6%азот 3,3-5,1% фульво кислота (крен ва апакренкислоталар)да С-45-48%, Н-5-6% О-43-48,5 % ваазот 1,5-3 % ни ташкил этади. Бир оз қисмиўсимлик, микроб ва чорва молларининг гумин ҳосилкилмайдиган колдикларидан таркиб топган.

Page 12: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий азот, фосфор ва калий миқдори.

Буз тупрокларда гумус миқдори: Оч тусли буз тупрок -1-1,5%, оддий –3-4,5%, тук тусли –4-5%. Тупрокдаги умумийазот бевосита гумусга, фосфор миқдорига боғлиқ органикмоддаларга бой бўлса, калий миқдорининг асосий тупрокминерал қисмининг механик ва минералогик таркиби билананикланади.

Page 13: 11-МАВЗУ ЎСИМЛИКЛАРНИ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ …€¦ · 4. Турли хил тупрокларда ҳайдалма қатламидаги гумус, умумий

Эътиборигиз учун 

рахмат!!!