บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑

๑๑๒. ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพ นแหงพทธะ Penance Approach against Buddhist Deliverance

By Nithee Siripat – Siripat.com and Academiae Network. 2015 ความสาคญของบทความ

ในวงการปฏบตธรรมนน ผทขาดสตสมปชญญะจะกลายเปนผเสอมไปเอง เพราะดาเนนชวตดวยความประมาท และเพราะความไมรจรงแหงอวชชา จงมจตทฟ งซานในสงทตนคดและปฏบตวาเหนอกวาคนอน มองคนอนเปนผดอยปญญาไปเสยหมด ไมสามารถเปดใจรบความดจากผอนได จงทาใหโงในระดบซาซอยงขน โดยเฉพาะพวกทไดฌานขนตน แลวคดเอาเองวาตนไดบรรลธรรมวเศษ หรอมรรคผลนพพานไปแลว อยางเชน พวกหมอด ทคดวาตนเองมตาทพย หรอหมอดเทวดา กเอาแตจะตงชอกนเอง เพอสรางภาพลกษณ ใหขลงศกดสทธ ทงทไมมอะไรเทยงแท แตพวกทนบถอกอาศยไดผลประโยชนทตนพ งปรารถนา ทเรยกวา “เงน–Money” พวกนถาเคยเหนสปเหรอเอาเงนยดปากผ จะเขาใจดวา แค ๓๒ อาการแหงเหรยญ มนกยด ปากผแทบจะไมหมดตามอาการ เหรยญทหมายถงปญญามกยดเขาปากผไมหมด คนมาเกดใหมอาการไม ครบ ๓๒ จงโงกนมากขน กมความเปนไปไดเหมอนก น วาตามทองเรองชาดก เงนคอลาภสกการะและคาสรรเสรญจากพวกโงดวยกน คนฉลาดมคณธรรมจะกาวเกนขนนไปแลว การคนหาอทธฤทธไวหลอกชาวบานจงมขนมาตงแตสมยกอนพทธกาลดวยซา เพราะคนสวนใหญคดดวยเหตผลไมเปน มในวงจากด สว ใหญเจาหนาทบานเม อง โดยสมมตวาเปนคนด คดแทนชาวบาน จะไดชวยชาวบาน ชาวบานเลยลมคดกนไป ทวหลาเชนกน การใหปญญาจงเปนเรองใหญในพระพทธศาสนา ไมใชใหโชคใหลาภกระหนา ๒ ชน ทงตวบนและตวลางอะไรทานองนน ยงไปคบหายงโงเพมตามกาลงทไปอก ความอดอยากปากแหงทาใหคนสวนใหญไมเหนธรรม ไมสามารถเขาถงความเปนคนดหรอสตบรษไดยาก นนคอ “อปสรรค –มาร” ทเรยกเปนการวา “นวรณ” หมายถง อกศลธรรมเครองกนบคคลไมใหเขาถงความดได มแตความเศราหมองดวย สงกเลสทงหลาย แสวงหาสงทเปนทางเสอมมากกวาทางเจ รญเปนสวนใหญ เพราะมปญญาไมลกซงกวางไกล ยงจนยงคดแคบ ยงรวยยงคดชว กสวสดกนทกคน แตอยาถงขนคนมาบวชแลวยงงงตวเองมาบวช ทาไมกแลวกน ลาภสกการะและความสรรเสรญจากผมศกดสงและคนทวไป ทาใหคนเปนบาและหลงอานาจวาเปนสงยงยนถาวร จงเหนธรรมไดยากตามแนวคดทางพระพทธศาสนา อยางเชน ดาบสปารกพาชก ผประพฤตตบะในครงพทธกาล ทองคพระสมมาสมพทธเจาทรงชแนะใหถอนตวจากแนวทางอนไมประเสรฐจรง ไมสามารถเขาถงความเปนอรยบคคลได พระพทธองคทรงแนวทางสความเปนอรยะ ดงผ ปฏบตธรรมทงหลาย จกตองเรยนรและเขาใจเสนทางอนถกตองโดยชอบ ไมใชปฏบตถกๆ ผดๆ คดไปเอง วามนนาจะใชถาเปนแบบน อนเปนอนตรายตอสมาธและวปสสนา จนถง “ศลวบต–อาจารวบต–ทฏฐวบต–อาชววบต” ไปตามๆ กน [อลชช–พวกหนามนไมรจกอาย ] ฉะนน คาสอนของพระศาสดาเปนสงทบรสทธสงสดทใหผลแกผปฏบตธรรมอยางแทจรง ไมมสงใดเสมอเหมอนได จงพงปฏบตตามพระองค .

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ

ความเขาใจทผดในการปฏบตดานศาสนกจนน ยอมกลา ยเปนอปสรรคใหญหลวงในการปฏบตธรรมตามแนวทางพระพทธศาสนา เนองจาก ทาใหเกดอาการมว หรอทาใหคดฟ งเฟอและพากนหลงเพลนเสยเวลา ทเรยกวา “ชนผหลงทศ ” นนคอ ไมสามารถเลอกสงทดทสดในชวตใหไดด อาจจะบอกวา ระบบการใหคณคาเสยหาย หรอตรรกเ สยหาย กไมนาจะผดความจรงไป เพราะไมเขาใจ “ปรมตถประโยชน” คอ ประโยชนอนสงสดทจะไดรบ ทหมายถง “นพพาน” อยางแทจรง ดงนน จงเหนไดวา หงพระในบานเมองเรามขนาดกวางใหญเกนปกต กลายเปนหองพระ คอ ใหญโตกวากวาศาลาวด โบสถ หรอ ศาลเจา เปนจดศนยรวมของเทพเจาทงหลาย ไมปฏเสธ วตถเครองรางทศรทธาวา มอานาจเหนอพลงธรรมชาต แตยงด ทยงเขาใจถงลาดบความสาคญโดยใหพระพทธรปอยสงสด หรอลองลงมากเปนศาสดาในลทธอน รวมทง รป เกจอาจารยดงๆ แตไมมรปดารา หรอนกรอง การตน ยอดนยม รปถายสตวเลยงทโปรดปราน เทานนเอง [ไมคอยมรปถายพอแมตนเองเทาไหรนก ] ความมว ความมวเมา ความหลงใหลขาดสต ทงหลายนน ไมชวย อะไรใหดขนมาไดจรง มแตความเสอมลง ทงฝายรางกายและจตใจ เพราะเปนการอยกบสงทไมจรง หลอก ตวเองและผอน ทงทเขาใจถกตองและคลาดเคลอนไปจากความจรง เชน ความเชอในหมดดดทเกนความเปน จรง ไมประกอบดวยความจรงแหงมตความสมพนธแหงปจจยาการ [อทปปจจยตา–ปฏจจสมปบาท] สงนกเกดขนไดอยางไรในสงคมไทย ทงทตางกบอกวา “เราเปนสงคมพทธ ” ซงกเปนไดเพยงแตนาม ไมใชขอ ประพฤตปฏบตตามคาสอนของพระตถาคตผมพระภาคเจาจอมศาสดาของเราทงหลาย กเลยไมเขาใจจรงในคาสงสอนไว คดไดอยางผดๆ ถกๆ แลวถอปฏบตกนมานาน จนกลายเปนความศรทธา ขนบประเพณ ไปอยางไมรตว ซงสงทผดน น ถายงปฏบตทากนอยเกน ๑๐–๒๐ ป หรอมากกวา ๕๐ ป ขนไป คนรนใหมยอม

ยอมรบในขอปฏบตนนไปโดยปรยาย เขาทานองทวา “คนเคยกบของปลอมมากทงชวต พอเจอของจรง ของจรงนนกกลายเปนของปลอม” โดยเฉพาะ คานยมในสงคมเรา ไมปฏเสธของปลอม เพราะราคาถก ถงใชไดไมทนทาน หรอมคณภาพดไมเทาของจรง กตาม [แมแตสงเปนอบายมขหรอสงเสพตด กยงมของปลอม หรอผวเมยปลอมกเรมมในสงคมทวโลก ] คาวา “ศาสนาปลอม–พระธรรมปลอม” ยอมตรงกบคาวา “ธรรมปฏรป ” คอ ธรรมปลอม–ธรรมทไมแท–ธรรมเทยม หรอ “สทธรรมปฏรป ” แปลวา “สทธรรมเทยม” ดงเชน คาสอนทผดเพยนไปจากพระสตถสาสนของพระศาสดา หรอตงใจพากนแปลผด เพอใหสนองประโยชนของพวกตน ใหสะดวกในการปฏบตศาสนกจ คอ เกดความคดประยกตดดแปลงใหเขากบกเลสตณหาของ

พวกคนชน “ชนผหลงทศ ” พวกกเลสหนาดวย “ราคะ–โทสะ–โมหะ” เชน มกใชคาสรรเสรญกเลสนาหนา เวลาเรยกกน “คณโยม...” [หรอใช “ทาน...” นาหนาชอคนชว เปนตน อนไมควร จนทาใหคนชวสาคญผดวา ตนเปนคนด] แตฝายโยมไมเรยกพระวา “คณพระ…” มแตคาอทานวา “คณพระ ... ชวย!” เพอใหเกดปตบรจาคเงนทาบญมากๆ ไมสนใจวาจะประพฤตดไมด มากอน กตาม เพราะบานหนาตางโบสถยงไมเสรจมา หลายปแลว เปนตน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓

ฉะนน ความสบสนฟนเฟอนในความด “เมาบญ –หลงบญ ” ดวยจตทเจอปนดวยอกศลธรรม อนมรากเหงามา

จาก “ราคะ–โทสะ–โมหะ” คอ มอะไรอยใกลมอ กควาหยบ เอาหมด เพอใหตนตาย หรอเปนทพงแหงการดบทกข อยาลมวา ทกขของคนด กบทกขของคนชวนน มนแตกตางกน วธดบทกขกใชวธทแตกตางกน เชนกน หรอถาใชยากคนละขนานเพอรกษา เพราะฉะนน บคคลผไมไดศกษาพระธรรมของพระสมมาสมพทธเจาอยางถก วธ ศรทธาไมจรง เลอมใสไมจรง และขาดฉนทะทแกกลา ไมแสวงหาผรจรง ผเปนพระอรยสงฆ อรยสาวกของพระตถาคต ยอมเดอดรอนเพมอกเมอเดอดรอนอก เพราะชทางทผดใหดาเนนตามอยางคาดไม ถง คนทเหนธรรมในขณะอดหวกบคนอมทองสบาย ยอมมความตางใน ปญญาทจะเหนธรรมอยางแนนอน เพมความอมเกนพอด ทาใหโง หมกตวอยในกเลสตณหา มองไมเหนทกข แตในทางตรงกนขาม คนทเหน ทกข จนแทบไมเคยเหนสข กมอาการหนกเปนพเศษ เพราะสงคมทอดทง และฝายตนเองกหาคบกลยาณมตร

ไดยาก ภพภมทเกดไมด สงคมใฝ ตา ไมสงเสรมคนด กเลยพากนยดแนวคดทวา “กาข–ดกวากาตด” เพราะสงคมไมมทางเลอกใหไดเลอกสกทาง จงเกดการพยาบาทและเบยดเบยนกน เชน มคดฆากนโหดๆ เพมมาก

ขน คนชวรวยๆ ปลอดภย คนดจนๆ เดอดรอน เลยมแนวคดอยางใหมเกดขน “ทาชว–ไดดมถมไป” [กทาดมนไมไดดแลวจะทาตอไปทาไม ...น] ผคนทมอาการภมแพในแนวคดน ตองหาทางออกใหได อยาไปสวนทางตามความเชอประกอบดวยเหตผลในเรอง “กฎแหงกรรม” ดกวา เพยงแตสงคมมนมคนนอยไปหนอย ก พากนเปนคนดมากๆ สงครสงคมกกลายเปนสงคมคนดไปเอ ง ปดโอกาสใหพวกคนชวมนหากนชวๆ สรางความเดอดรอนในสงคมอกตอไป ปญหาความจนกบปญญาโสเภณมมาพรอมๆ กน ตงแตยคโบราณ ยงใน สมยนมความกาวหนาทางเทคโนโลย การคาประเวณกยงมความเจรญรงเรองเปนเงาตามตวยงขน มกนทกระดบอาย [ระบาดใน ๓ เพศ] มนหามกนยาก เพราะมนเปนเรอง “กรรมของสตว” [กมมสสกตา ] พวกทมหนาทไปจบไปปราบ บางคนเสยธรรม “แพความด” [เหนทกขเปนสข เหนไมงามเปนงาม ภพภมสมกน นรกเหนดวย ญาตพนองไมยอม แน แตกแพเงนอก ยอมเหมอนเดม คอ คนทงโลกแพเงน] ไดคแตงงานกน ไปกม เพราะมกรรมรวมกนเปนแดนเกด จงไดมาเจอกน ในธรรมชาตของมนษยนน ทพากนเกดมาเปนคน

นน มนกม “ตนเองเปนผม ชาต–ชรา–พยาธ–มรณะ–โสกะ และ สงกเลส เปนธรรมดา กยงใฝแสวงหาแตสง

อนม ชาต–ชรา–พยาธ–มรณะ–โสกะ และ สงกเลส เปนธรรมดา” ทเรยกวา “อนรยปรเยสนา” คอ แสวงหาอยางไมประเสรฐ เลอกทาชวสงทผดกฎหมาย ไรศลธรรมเพอเงน แทนทจะเปน “อรยปรเยสนา” คอ

แสวงหาอยางประเสรฐ อยาลมคตพจนอยางหนง ทวา : “คนเราเลอกเกดไมได–แตเลอกทจะทาได” กอยาพา กนทงอด มการณแหงอรยมรรคในพระพทธศาสนากแลวกน ในอนดบตอไปน ใหผปฏบตธรรมพจารณานยแหงคาวา “ตบะ” ทพระศาสดาทรงสงสอนปารพาชก เพอไมใหเขาใจผด หรอคดคลาดเคลอนไป ไปเกดศรทธาในขอปฏบตของผเปนนกบวชนอกลทธในพระพทธศาสนา ทาใหไมกาวหนาในก ารปฏบตธรรม ดงน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔

กถาวาดวย การรงเกยจบาปดวยตบะ (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ - หนาท 62–64 FILE 15) [๒๓] ครงนน “นโครธปรพาชก” เตอนปรพาชกเหลานนใหสงบเสยง แลวไดกราบทลพระผมพระภาคเจาวา ขาแตพระองคผเจรญ พวกขาพระองคกลาวการเกลยดบาปดวยตบะ แนบแนนการเกลยดบาปดวยตบะอย การเกลยดบาปดวยตบะ อยางไรบรบรณ อยางไรไมบรบรณ

พระผมพระภาคเจาตรสวา: “นโครธะ” บคคลผมตบะในโลกน เปนคนเปลอย ไรมารยาทเลยมอ เขาเชญใหรบภกษากไมมา เขาเชญใหหยดร บภกษา กไมหยด ไมยนดภกษาทเขานามาไวกอน ไมยนดภกษาทเขาทา เฉพาะ ไมยนดการเชอเชญ เขาไมรบภกษาจากปากหมอ ไมรบภกษาจากปากภาชนะ ไมรบภกษาทบคคลยน ครอมธรณประตนามา ไมรบภกษาทบคคลยนครอมครกนามา ไมรบภกษาทบคคลยนครอมสากนามา ไ มรบภกษาทบคคลยนครอมทอนไมนามา ไมรบภกษาของตน ๒ คนทกาลงบรโภคอย ไมรบภกษาของหญงม ครรภ ไมรบภกษาของหญงผกาลงใหลกดมนม ไมรบภกษาของหญงทคลอเคลยบรษอย ไมรบภกษาทเขา ประกาศใหร ไมรบภกษาในทมสนขปรากฏ ไมรบภกษาในท มแมลงวนไตตอมเปนกลมๆ ไมกนปลา ไมกน เนอ ไมดมสรา ไมดมเมรย ไมดมนาสม

เขารบภกษาทเรอนหลงเดยว เยยวยาอตภาพดวยขาวคาเดยวบาง รบภกษาทเรอนสองหลง เยยวยาอตภาพดวยขาวสองคาบาง รบภกษาทเรอนเจดหลง เยยวยาอตภาพดวยขาวเจดคาบาง เยยวยาอตตภาพดวยภกษาในภาชนะใบเดยวบาง สองใบบาง เจดใบบาง กนอาหารทเกบไววนหนงบาง สองวนบาง เจดวนบาง เปนผ ประกอบความขวนขวายในการบรโภคอาหารทเวยนมาจนถง ทเกบไวกงเดอน ดวยประการฉะน

เขาเปนผมผกดองเปนภกษาบาง มขาวฟางเปนภกษาบาง มลกเดอยเปนภกษาบาง มถากขาวเปนภกษาบาง มของจดเปนภกษาบาง มราเปนภกษาบาง มขาวตงเปนภกษาบาง มกายานเปนภกษาบาง มหญาเปนภกษาบาง มโคมยเปนภกษาบาง มเงาและผลไมในปาเปนอาหาร บรโภคผลไมหลน เยยวยาอตตภาพ

เขาทรงผาปานบาง ผาแถมกนบาง ผาหอศพบาง ผาบงสกลบาง ผาเปลอกไมบาง หนงเสอบาง หนงเสอทงเลบบาง ผาคากรองบาง ผาเปลอกปอกรองบาง ผาผลไมกรองบาง ผากาพลทาดวยผมคนบาง ผากาพลทาดวย ขนสตวบาง ผาทาดวยขนปกนกเคาบาง เปนผถอนผมและหนวด คอ ประกอบความขวนขวายในการถอนผมและหนวดบาง เปนผยนคอหามอาสนะบาง เปนผกระโหยง คอ ประกอบความเพยรในการกระโหยงบาง เปนผนอนบนหนาม คอ สาเรจการนอนบนหนามบาง สาเรจการนอนบนแผนกระดานบาง สาเรจการนอนบนเนนดนบาง เปนผนอนตะแคงขางเดยวบาง เปนผหมกหมมดวยธลบาง เปนผอยกลางแจงบาง เปนผนงบนอาสนะตามทลาดไวบาง เปนผบรโภคคถ คอ ประกอบการขวนขวายในการบรโภคคถบาง เปนผหามนาเยน คอ ขวนขวายในการหามนาเยนบาง เปนผอาบนาวนละ ๓ ครง คอประกอบการขวนขวายในการลงนาบาง

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๕

“นโครธะ” ทานจะสาคญความขอนนอยางไร ถาเมอเปนเชนน “การเกลยดบาปดวยตบะ” เปนการเกลยดบรบรณ หรอไมบรบรณ

“นโครธปรพาชก” กราบทลวา: ขาแตพระองคผเจรญ เมอเปนเชนน “การเกลยดบาปดวยตบะ” เปนการเกลยดบรบรณ ไมใชไมบรบรณอยางแน แท

พระผมพระภาคเจาตรสวา: “นโครธะ” เรากลาวอปกเลสมากอยางใน “การเกลยดบาปดวยตบะ” แมทบรบรณแลว อยางนแล

จบ กถาวาดวยการรงเกยจบาปดวยตบะ --------------------------- กถาวาดวย อปกเลสของผรงเกยจบาปดวยตบะ (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ - หนาท 64–67 FILE 15) [๒๔] “นโครธปรพาชก” ทลถามวา ขาแตพระองคเจรญ กพระผมพระภาคเจาตรสอปกเลสมากอ ยางในการเกลยดบาปดวยตบะทบรบรณ อยางน อยางไรเลา พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ”–“บคคลผมตบะในโลกน ยอมถอมนตบะ เขาเปนผดใจ มความดารบรบรณดวยตบะนน” แมขอผมตบะ ถอมนตบะ ดใจ มความดารบรบรณดวยตบะนน นแลยอมเปนอปกเลส แกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขายอมยกตนขมขผอนดวยตบะนน” แมขอทผมตบะถอมนตบะ ยกตนขมผอนดวยตบะ นแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขายอมมวเมา ยอมลมสต ยอมถงความมวเมาดวยตบะนน” แมขอทผมตบะถอมนตบะ มวเมา ลมสต ถงความมวเมาดวยตบะนน นแลยอมเปนอปกเลสแก บคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน ดวยเหตเขาเปนผดใจ มความดารบรบรณดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน” แมขอทผมตบถอมนตบะ ดใจ มความดารบรบรณดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน นแลยอมเปนอปกเลสแก บคคลผมตบะ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๖

“นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขายอมยกตนขมผอนดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน” แมขอทผมตบะถอมนตบะ ยงลาภสกการะและความสรรเสรญใหเกดขนดวยตบะนน ยกตนขมผอนดวยลาภสกการะและความสรรเสรญ นน นแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขายอมมวเมายอมลมสต ยอมถงความมวเมาดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน” แมขอทผมตบะถอมนตบะ ยงลาภสกการะและความสรรเสรญใหเกดขนดวยตบะนน มวเมา ลมสต ถงความมวเมาดวยลาภสกการะสละความสรรเสรญนน นแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ ยอมถงสวน ๒ ในโภชนะทงหลายวา สงนควรแกเรา สงนไมควรแกเรา กสงใดแลไมควรแกเขา เขามงละสงนนเสย แตสวนสงใดควรแกเขา เขากาหนด ลมสต ตดสงนน ไมแลเหนโทษ ไมมปญญาคดสลดออกบรโภคอย” แมขอนแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผม ตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมยดถอมนตบะ ดวยคดวา พระราชา มหาอามาตยของพระราชา กษตรย พราหมณ คฤหบด เดยรถย จกสกการะเรา เพราะเหตแหงความใครลาภสกการะและความสรรเสรญ” แมขอนแล ยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมเปนผรกรานสมณะพราหมณอนแตทไหนๆ วา กไฉน ผนเลยงชพดวยวตถหลายอยาง กนวตถทกๆ อยาง คอ พชเกดแตเงา พชเกดแตลาตน พชเกดแตผล พชเกดแตยอด พชเกดแตเมลด เปนทครบ ๕ ปลายฟนของผนคมประดจสายฟา คนทงหลายยอมจากนได ดวยการต วา เปนสมณะ” แมขอนแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะ เหนสมณะหรอพราหมณอนทเขาสกการะ เคารพนบถอ บชาอยในสกลทงหลาย เขาดารอยางนวา คนทงหลายยอมสกการะ เคารพ นบถอ บชาสมณะหรอพราหมณชอนแลเลยงชพดวยวตถหลายอยางในสกลทงหลาย แตไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมบชาเราผมตบะ เลยงชพดวยวตถเศราหมองในสกลทงหลาย เขาเปนผใหความรษยา และความตระหนเกดขนในสกลทงหลาย ดงน” แมขอนแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๗

“นโครธะ” ขออนยงอยอก “บคคลผมตบะเปนผนงในทางทมนษยเหน” แมขอนแล ยอมเปนอปกเลสแก บคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมเทยวแสดงตนไปในสกลทงหลายวา กรรมแมนกเปนตบะของเรา กรรมแมนเปนตบะของเรา” แมขอนแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมเสพโทษอนปกปดบางอยาง เขาถกผอนถามวา โทษนควรแกทานหรอ กลาวโทษทไมควรวาควร กลาวโทษทควรวาไมควร เขาเปนผกลาวเทจทงทรอย ดงน” แมขอนแล ยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะ เมอพระตถาคตหรอสาวกของพระตถาคตแสดงธรรมอย ยอมไมรปรยายทควรรอนมอยนนแล” แมขอนแล ยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะเปนผมกโกรธ มกผกโกรธ แมขอทผ มตบะเปนผมกโกรธ มกผกโกรธ นแล” ยอมเปนอป กเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะเปนผมความลบหล ดเสมอ รษยา ตระหน โออวด มมารยา กระดาง ถอตวจด เปนผมความปรารถนาลามก ไปสอานาจแหงความปรารถนาลามก เปนมจฉาทฏฐ ประกอบดวยทฏฐอนดงถงทสด เปนผลบคลาทฏฐเอง เปนผถอมน สละคนไดยาก” ขอทบคคลผมตบะเปนผ มความลบหล ดเสมอ รษยา ตระหน โออวด มมารยา กระดาง ถอตวจด เปนผมความปรารถนาลามก ไปสอานาจแหงความปรารถนาลามก เปนมจฉาทฏฐ ประกอบดวยทฏฐอนดงถงทสด เปนผลบคลาทฏฐเอง เปนผถอมน สละคนไดยาก แมนแล ยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ “นโครธะ”ทานจะพงสาคญความขอนนเปนไฉน การเกลยดบาปดวยตบะเหลาน เปนอปกเลสหรอไมเปน อปกเลส “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ การเกลยดบาปดวยตบะเหลาน เปนอปกเลสแนแท ไม เปนอปกเลสหามได บคคลผมตบะในโลกน พงเปนผประถอบดวยอปกเลสเหลานครบทกอยาง ขอนแลเปน ฐานะทมได จะปวยกลาวไปไยถงอปกเลสเพยงบางขอ ๆ จบ กถาวาดวยอปกเลสของผ รงเกยจบาปดวยตบะ ---------------------------

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๘

กถาวาดวย ความบรสทธของผ รงเกยจตบะ (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ - หนาท 67–70 FILE 15) [๒๕] พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” – “บคคลผมตบะในโลกนยอมถอมนตบะ เขาเปนผไมดใจ ไมมความดารบรบรณดวยตบะนน” ขอทผมตบะถอมนตบะ ไมดใจ ไมม ความดารบรบรณดวยตบะนนอยางน เขายอมเปนผบรสทธ ในฐานะ “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขายอมไมยกตน ไมขมผอนดวยตบะนน” ขอทผมตบะยอมถอมนตบะ เขายอมไมยกตน ไมขมผอนดวยตบะนน อยางน เขายอมเ ปนผบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขายอมไมมวเมา ไมลมสต ยอมไมถงความมวเมาดวยตบะนน” ขอทผมตบะยอมถอมนตบะ เขายอมไมมวเมา ไมลมสต ยอมไมถงความมวเมาดวยตบะนน อยางน เขายอมบรสท ธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขาเปนผไมดใจไมมความดารบรบรณดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน” ขอทผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขาเปนผไมดใจไมมความดาร บรบรณดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน อยางน เขายอมบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขายอมไมยกตนไมขมผอน ดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน” ขอทผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขายอมไมยกตนไมขมผอน ดวยลาภ สกการะและความสรรเสรญนน อยางน เขาเปนผบรสทธ ในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขาไมมวเมา ไมหลงลมสต ไมถงความมวเมาดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน” ขอทผมตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน เขาไมมวเมา ไมหลงลมสต ไมถงความมวเมาดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน อยางน เขายอมบรสทธในฐานะนน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๙

“นโครธะ” ขออนยงอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ ยอมไมถงสวน ๒ ในโภชนะทงหลายวา สงนควรแกเรา สงนไมควรแกเรากสงใดแลไมควรแกเขา เขาไมมงละสงนนเสย สวนสงใดควรแกเขา เขาไมกาหนด ไมลมสต ไมคดสงนน แลเหนโทษ มปญญาคดสลดออกบรโภคอย” อยางน เขายอมเปนผบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมถอมนตบะ แตเขาไมคดวา พระราชา มหาอามาตยของพระราชา กษตรย พราหมณคฤหบด เดยรถย จกสกการะเรา เพราะเหตแหงความใครลาภสกการะและความสรรเสรญ” อยางน เขายอมเปนผบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะ ไมรกรานสมณะหรอพราหมณอนวา กไฉนผนเลยงชวตดวยวตถหลายอยาง กนวตถทกๆ อยาง คอ พชเกดแตเงา พชเกดแตลาตน พชเกดแตผล พชเกดแตยอด พชเกดแตเมลด เปนทครบ ๕ ปลายฟนของผนคมประดจสายฟา คนทงหลายยอมจากนไดดวยการต วาเปนสมณะ” อยางน เขายอมเปนผบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะ เหนสมณะหรอพราหมณอนทเขาสกการะเคารพนบถอบชาอยในสกลทงหลาย เขาไมดารอยางนวา คนทงหลายยอมสกการะเคารพนบถอบชาสมณะหรอพราหมณชอนแล ผเลยงชพดวยวตถหลายประการในสกลทงหลาย แตไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมบชาเราผมตบะ เลยงชพดวยวตถเศราหมองในสกลทงหลาย เขาไมใหความรษยาและความตระหนเกดขนในสกลทงหลาย ดงน” อยางน เขายอมเปนผบรสทธ ในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะเปนผไมนงในทางทมคนเหน” อยางน เขายอมเปนผบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะยอมไมเทยวแสดงตนไปในสกลทงหลายวา กรรมแมนกเปนตบะของเรา กรรมแมนกเปนตบะของเรา” อยางน เขายอมเปนบรสทธ ในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลมตบะยอมไมเสพโทษอนปกปดบางอยาง เขาถกผอนถามวา โทษนควรแกทานหรอ กลาวโทษทไมควรวาไมควร กลาวโทษทควรวาควร เขาเปนผไมกลาวเทจทงรอย ดงน” อยางน เขายอมเปนผบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะ เมอพระตถาคตหรอสาวกของพระตถาคตกาลงแสดงธรรมอย ยอมรตามปรยายอนมอยทควรร” อยางน เขายอมเปนผบรสทธในฐานะนน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๐

“นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะ ไมเปนผมกโกรธ ไมผกโกรธ ขอทบคคลผมตบะ ไมเปนผมกโกรธ ไมผกโกรธ” อยางน เขายอมเปนผบรสทธ ในฐานะนน “นโครธะ” ขออนยงมอยอก “บคคลผมตบะ ไมลบหล ไมดเสมอ ไมรษยา ไมตระหน ไมโออวด ไมมมารยา ไมกระดาง ไมดหมนทาน ไมปรารถนาลามก ไมลอานาจความปรารถนาลามก ไมเปนมจฉาทฏฐ ไมประกอบดวยทฏฐอนดงถงทสด ไมเปนผลบคลาทฏฐเอง ไมเปนผถอมน สละคนไดงาย” ขอทบคคลผมตบะ ไมลบหล ไมดเสมอ ไมรษยา ไมตระหน ไมโออวด ไมมมารยา ไมกระดาง ไมดหมนทาน ไมปรารถนาลามก ไมลอานาจความปรารถนาลามก ไมเปนมจฉาท ฏฐ ไมประกอบดวยทฏฐ อนดงถงทสด ไมเปนผลบคลาทฏฐเอง ไมเปนผถอมน สละคนไดงาย อยางน เขาเปนผบรสทธในฐานะนน “นโครธะ” เธอจะสาคญความขอนนเปนไฉน ถาเมอเปนเชนน การเกลยดบาปดวยตบะจะบรสทธหรอไมบรสทธ “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพ ระองคผเจรญ เมอเปนเชนน การเกลยดบาปดวยตบะเหลานบรสทธ แนแท ไมใชไมบรสทธเปนกรยาทถงยอดถงแกน พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” การเกลยดบาปดวยตบะดวยเหตเพยงเทาน เปนกรยาทถงยอดถงแกน หามได ทแทเปนกรยาทถงสะ เกด [กระพเปลอกไมรอบนอก] เทานน จบ กถาวาดวย ความบรสทธของผรงเกยจตบะ --------------------------------

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๑

กถาวาดวย การบรรลธรรมเปนสาระอนเลศ (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ - หนาท 70–76 FILE 15) [๒๖] “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ กการเกลยดบาปดวยตบะ เปนกรยาทถงยอดถง แกนดวยเหตเพยงเทาไร ขอประทานวโรกาส ขอพระผมพระภาคเจาจงใหขาพระองคถงยอดถงแกนแหงการ เกลยดบาปดวยตบะเถด วาดวย สงวร ๔

พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” บคคลผมตบะในโลกนเปนผสารวมดวย “สงวร ๔ ประการ” ๔ ประการ เปนอยางไร “นโครธะ” บคคลผมตบะในโลกน

(๑) ไมฆาสตว ไมใชผอนใหฆาสตว เมอผอนฆาสตว ไมเปนผดใจ (๒) ไมถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดให ไมใชใหผอนถอเอาสงของ ทเจาของเขาไมไดให เมอผอน

ถอเอาสงของทเจาของไมไดให ไมเปนผดใจ (๓) ไมพดเทจ ไมใชอนใหพดเทจ เมอผอนพดเทจ ไมเปนผดใจ (๔) ไมเสพกามคณ ไมใชใหผอนเสพกามคณ เมอผอนเสพกามคณไมเปนผดใจ

“นโครธะ” บคคลผมตบะ เปนผสารวมแลวดวยสงวร ๔ ประการ อยางน “นโครธะ” เพราะวา บคคลผมตบะเปนผสารวมแลวดวยสงวร ๔ ประการ ขอทจะกลาวตอไปนจงเปนลกษณะของเขา เพราะเปนผมตบะ เขารกษาศลใหยง ไมเวยนมาเพอความเปนคนเลว เขาเสพเสนาสนะอนสงด คอ ปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถาในภเขา ปาชา ปาชฏ ทแจงลอมฟาง ในปจฉาภต เขากลบจากบณฑบาตแลว นงขดสมาธ ตงกายตรง ดารงสตไวจาเพาะหนา เขาละความเพงเลง [ฌาน] ในโลกเสยแลว มใจปราศจากความเพงเลงอย ยอมชาระจตให บรสทธจากความเพงเลงไดละความประทษราย คอ “พยาบาท” มจตไมพยาบาท มความกรณาหวงประโยชนแกสตวทงปวง ชาระจตใหบรสทธจากความประทษราย คอ “พยาบาท” ได ละถนมทธะแลว เปนผปราศจาก “ถนมทธะ” มความกาหนดหมายอยทแสงสวาง [อาโลกสญญา–อาโลโก–อาโลกะ คอ กระทาเพอแสงสวาง

หรอสวางไสว น นคอ วชชา] ม “สตสมปชญญะ” อย ยอมชาระจตใหบรสทธจาก “ถนมทธะ” ได ละ “อทธจจกกกจจะ” เปนผไมฟ งซาน มจตสงบ ณ ภายในอยยอมชาระจตใหบรสทธจาก “อทธจจกกกจจะ” ได ละวกจฉา เปนผขาม “วจกจฉา” ไมมความสงสยอย ยอมชาระจตใหบร สทธจาก “วจกจฉา” ในกศลธรรมทงหลายได เขาละ “นวรณ ๕” [กามฉนทะ–พยาบาท–ถนมทธะ–อทธจจกกกจจะ–วจกจฉา –อวชชา–อรต–อกศลธรรมทงปวง ละไดดวย เนกขมมะ–อพยาบาท–อวเขกปะ–อาโลกสญญา–ธรรมววตถาน–ญาณ–ความปราโมทย–กศลธรรมทงปวง] เหลาน อนเปนอปก เลสแหงใจททาใหปญญาเสอมกาลง มใจประกอบดวย

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๒

เมตตาแผไปตลอดทศหนงอย [ปรตถมทศ ทศเบองหนา คอ ทศตะวนออก–มารดาบดา] ทศทสอง [ทกษณทศ ทศเบองขวา คอ ทศใต–ครอาจารย] ทศทสาม [ปจฉมทศ ทศเบองหลง คอ ทศตะวนตก–บตรภรรยา] ทศทส [อตตรทศ ทศเบองซาย คอ ทศเหนอ–มตรสหาย] กเหมอนกน ตามนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง ทงโลก เพราะทวไปในททกสถาน มใจอนประกอบดวยเมตตาอนไพบลย ถงความเปนใหญ หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยนแผไปอย เขามใจประกอบดวย “กรณา–มทตา–อเบกขา” แผไปตลอดทศหนงอย ทศทสอง ทศทสาม ทศทส กเหมอนกน ตามนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง ทวโลก เพราะทวไปในททกสถาน กมใจอนประกอบดวย “อเบกขา” อนไพบลยถงความเปนใหญหาประมาณมได [โอธโสผรณา] ไมมเวร ไมมความเบยดเบยนแผไปอย “นโครธะ” ทานจะสาคญความขอนนเปนไฉน ถาเมอเปนเชนนการเกลยดบาปดวยตบะ จะบรสทธหรอไม บรสทธ “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เมอเปนเชนน การเกลยดบาปดวยตบะบรสทธไมใชไม บรสทธแนแท เปน “กรยาทถงยอดหรอถงแกน” พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” การเกลยดบาปดวยตบะดวยเหตเพยงเทาน เปนกรยาทถงยอดถงแกน หามได ทแท เปน “กรยาทถงเปลอกเทานน” [๒๗] “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ กการเกลยดบ าปดวยตบะ เปนกรยาทถงยอดและถงแกน ดวยเหตเพยงเทาไร ขอประทานวโรกาส ขอพระผมพระภาคเจาจงใหขาพระองคถงยอดหรอถง แกนแหงการเกลยดบาปดวยตบะเถด พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” บคคลผมตบะในโลกน เปนผสารวมแลวดวย “สงวร ๔ ประการ” ๔ ประการ เปนอยางไร “นโครธะ” บคคลผมตบะในโลกน

(๑) ไมฆาสตว ไมใชผอนใหฆาสตว เมอผอนฆาสตว ไมเปนผดใจ (๒) ไมถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดให ไมใชใหผอนถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดให เมอผอน

ถอเอาสงของทเจาของไมไดให ไมเปนผดใจ (๓) ไมพดเทจ ไมใชอนใหพดเทจ เมอผอนพดเทจ ไมเปนผดใจ (๔) ไมเสพกามคณ ไมใชใหผอนเสพกามคณ เมอผอนเสพกามคณไมเปนผดใจ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๓

“นโครธะ” เพราะวา บคคลผมตบะ เปนผสารวมแลวดวยสงวร ๔ ประการ ขอทจะกลาวตอไปน จงเปนลกษณะของเขา เพราะความเปนผมตบะ เขารกษาศลใหยง ไมเวยนมาเพอความเปนคนเลว เขาเสพเสนาสนะอนสงด คอ ปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถาในภเขา ปาชา ปาชฏ ทแจงลอมฟาง ในปจฉาภต เขากลบจากบณฑบาตแลว นงขดสมาธ ตงกายตรง ดารงสตไวจาเพาะหนา เขาละความเพงเลง [ฌาน] ในโลกเสยแลว มใจปราศจากความเพงเลงอย ยอมชาระจตให บรสทธจากความเพงเลงไดละความประทษราย คอ “พยาบาท” มจตไมพยาบาท มความกรณาหวงประโยชนแกสตวทงปวง ชาระจตใหบรสทธจากความประทษราย คอ “พยาบาท” ได ละถนมทธะแลว เปนผปราศจาก “ถนมทธะ” มความกาหนดหมายอยทแสงสวาง [อาโลก

สญญา–อาโลโก–อาโลกะ คอ กระทาเพอแสงสวาง หรอสวางไสว นนคอ วชชา] ม “สตสมปชญญะ” อย ยอมชาระจตใหบรสทธจาก “ถนมทธะ” ได ละ “อทธจจกกกจจะ” เปนผไมฟ งซาน มจตสงบ ณ ภายในอยยอมชาระจตใหบรสทธจาก “อทธจจกกกจจะ” ได ละวกจฉา เปนผขามวจกจฉา ไมมความสงสยอย ยอม

ชาระจตใหบรสทธจาก “วจกจฉา” ในกศลธรรมทงหลายได เขาละ “นวรณ ๕” [กามฉนทะ–พยาบาท–ถนมทธะ–อทธจจกกกจจะ–วจกจฉา –อวชชา–อรต–อกศลธรรมทงปวง ละไดดวย เนกขมมะ–อพยาบาท–อวเขกปะ–อาโลกสญญา–ธรรมววตถาน–ญาณ–ความปราโมทย–กศลธรรมทงปวง] เหลาน อนเปนอปกเลสแหงใจ ททาใหปญญาเสอมกาลง มใจประกอบดวยเมตตาแผไปตลอดทศหนงอย [ปรตถมทศ ทศเบองหนา คอ ทศตะวนออก–มารดาบดา] ทศทสอง [ทกษณทศ ทศเบองขวา คอ ทศใต–ครอาจารย] ทศทสาม [ปจฉมทศ ทศเบองหลง คอ ทศตะวนตก–บตรภรรยา] ทศทส [อตตรทศ ทศเบองซาย คอ ทศเหนอ–มตรสหาย] กเหมอนกน ตามนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง ทงโลก เพราะทวไปในททกสถาน มใจอนประกอบดวยเมตตาอนไพบลย ถงความเปนใหญ หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยนแผไปอย เขามใจประกอบดวย “กรณา–มทตา–อเบกขา” แผไปตลอดทศหนงอย ทศทสอง ทศทสาม ทศทส ก เหมอนกน ตามนยน ทงเบองบน เบองลา ง เบองขวาง ทวโลก เพราะทวไปในททกสถาน กมใจอนประกอบดวย “อเบกขา” อนไพบลยถงความเปนใหญหาประมาณมได [โอธโสผรณา] ไมมเวร ไมมความ เบยดเบยนแผไปอย เขายอมระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก [ปพเพนวาสานสตญาณ ขอ ๑ ในวชชา ๓] คอ ระลกชาตได ๑ ชาตบาง ๒ ชาตบาง ๓ ชาตบาง ๔ ชาตบาง ๕ ชาตบาง ๖ ชาตบาง ๗ ชาตบาง ๘ ชาตบาง ๙ ชาตบาง สบชาตบาง ยสบชาตบาง สามสบชาตบาง ยสบชาตบาง หาสบชาตบาง รอยชาตบาง พนชาตบาง แสนชาตบาง ตลอด “สงวฏฏกป” เปนอนมากบาง [เรยกเตมวา “สงวฏฏอสงไขยกป–กปเสอม ” คอ ระยะกาลทโลกเสอมลงจนถงวนาศ] ตลอด “ววฏฏกป” เปนอนมากบาง [เรยกเตมวา “ววฏฏอสงไขยกป–กปเจรญ” คอ ระยะกาลทโลกกลบเจรญขน] ตลอด “สงวฏฏกป” และ “ววฏฏกป” เปนอนมากบางวา ในภพโนนเรามชออยางนน มโคต รอยางนน มผวพรรณอยางนน มอาหารอยางนน เสวยสขเสวย ทกขอยางนน ๆ มกาหนดอายเพยงเทานน ครนจตจากภพนนแลวไดไปเกดในภพโนน แมในภพนน เรากไดมชออยางนน ม โคตรอยางนนมผวพรรณอยางนน มอาหารอยา งนน เสวยสขเสวยทกขอยางนน ๆ มกาหนดอายเพยงเทานน ครนจตจากภพนนแลว ไดมาเกดในภพน เขายอมระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก พรอมทงอาการ พรอมทง อเทศดวยประการฉะน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๔

“นโครธะ” เธอจะสาคญความขอนนเปนไฉน ถาเมอเปนเชนน การเกลยดบาปดวยตบะ จะบรสทธหรอไมบรสทธ “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เมอเปนเชนน การเกลยดบาปดวยตบะบรสทธ ไมใช

ไมบรสทธแนแท เปน “กรยาทถงยอดถงแกน” พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” การเกลยดบาปดวย

ตบะ ดวยเหตเพยงเทาน เปนกรยาทถงยอดหรอถงแกน หามได ทแท เปน “กรยาทถงกระพเทานน” [๒๘] “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ กการเกลยดบาปดวยตบะเปนกรยาถงยอดสละ ถงแกน ดวยเหตเพยงเทาไร ขอประทานพระวโรกาส ขอพระผมพระภาคเจา จงใหขาพระองคถงยอดถงแกนแหงการเกลยดบาปด วยตบะเถด พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” บคคลผมตบะในโลกน เปนผสารวมแลวดวย “สงวร ๔ ประการ” ๔ ประการ เปนอยางไร “นโครธะ” บคคลผมตบะในโลกน

(๑) ไมฆาสตว ไมใชผอนใหฆาสตว เมอผอนฆาสตว ไมเปนผดใจ (๒) ไมถอเอาส งของทเจาของเขาไมไดให ไมใชใหผอนถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดให เมอผอน

ถอเอาสงของทเจาของไมไดให ไมเปนผดใจ (๓) ไมพดเทจ ไมใชอนใหพดเทจ เมอผอนพดเทจ ไมเปนผดใจ (๔) ไมเสพกามคณ ไมใชใหผอนเสพกามคณ เม อผอนเสพกามคณไมเปนผดใจ

เขายอมระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก [ปพเพนวาสานสตญาณ ขอ ๑ ในวชชา ๓] คอ ระลกชาตได ๑ ชาตบาง ๒ ชาตบาง ๓ ชาตบาง ๔ ชาตบาง ๕ ชาตบาง ๖ ชาตบาง ๗ ชาตบาง ๘ ชาตบาง ๙ ชาตบาง สบชาตบาง ยสบชาตบาง สามสบชาตบาง ยสบชาตบาง หาสบชาตบาง รอยชาตบาง พนชาตบาง แสนชาตบาง ตลอด “สงวฏฏกป” เปนอนมากบาง [เรยกเตมวา “สงวฏฏอสงไขยกป–กปเสอม ” คอ ระยะกาลทโลกเสอมลงจนถงวนาศ] ตลอด “ววฏฏกป” เปนอนมากบาง [เรยกเตมวา “ววฏฏอสงไขยกป–กปเจรญ” คอ ระยะกาลทโลกกลบเจรญขน] ตลอด “สงวฏฏกป” และ “ววฏฏกป” เปนอนมากบางวา ในภพโนนเรามชออยางนน มโคตร อยางนน มผวพรรณอยางนน มอาหารอยางนน เสวยสขเสวยทกขอยางนนๆ มกาหนดอายเพยงเทานน ครน จตจากภพนนแลวไดไปเกดใ นภพโนน แมในภพนน เรากไดมชออยางนน มโคตรอยางนนมผวพรรณอยาง นน มอาหารอยางนน เสวยสขเสวยทกขอยางนนๆ มกาหนดอายเพยงเทานน ครนจตจากภพนนแลว ไดมา เกดในภพน เขายอมระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก พรอมทงอาการ พรอมทงอเทศ ดวยประการฉะน เขา

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๕

เหนหมสตวทกาลงจต กาลงอปบต เลว ประณต มผวพรรณด มผวพรรณทราม ไดด ตกยาก ดวย “ทพจกษ” [ทพพจกข–ญาณททาใหมตาทพย ขอ ๗ ในวชชา ๘] อนบรสทธ ลวงจกษของมนษย ยอมรชดหมสตวผ เปนไปตามกรรมวา สตวเหลานปร ะกอบดวย “กายทจรต–วจทจรต–มโนทจรต” ตเตยนพระอรยเจา เปน “มจฉาทฏฐ” ยดถอกรรมคอ “มจฉาทฏฐ” เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขายอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก สวนสตวเหลานประกอบดวย “กายทจรต–วจทจรต–มโนทจรต” ไมตเตยนพระอรยเจา เปน “สมมาทฏฐ” ยดถอกรรมคอ “สมมาทฏฐ” เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขายอมเขาถงสคตโลกสวรรค ดงน เขายอมเหนหมสตวกาลงจต อบต เลว ประณตมผวพรรณด มผวพรรณทราม ไดด ตกยาก ดวย “ทพจกษ” อนบรสทธลวงจกษของมนษย ยอมรชดซงหมส ตวผเปนไปตามกรรม ดวยประการฉะน “นโครธะ” ทานจะสาคญความขอนเปนไฉน ถาเมอเปนเชนนการเกลยดบาปดวยตบะจะบรสทธหรอไมบรสทธ “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เมอเปนเชนน การเกลยดบาปดวยตบะบรสทธ ไมใช ไมบรสทธ แนแท เปน กรยาทถงยอดและถงแกน พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” การเกลยดบาปดวยตบะเปนกรยาทถงยอดและถงแกนดวยเหตเพยง เทาน “นโครธะ” ทานไดกลาวกะเราอยางนวา พระผมพระภาคเจาทรงแนะนาสาวกทงหลาย สาวกอนพระผ

มพระภาคเจาทรงแนะนาแลว ถงความเบาใจ ยอมรเฉพาะซง “อาทพรหมจรรย” [“ศล ๘–อาชวฏฐมกศล” คอ หลกความประพฤตเบองตนของพรหมจรรย กลาวคอ มรรค เปนสงทตองประพฤตใหบรสทธในขนตนของการดาเนนตามอรยอฏฐงคกมรรค] อนเปนอชฌาศย ดวยธรรมใด ธรรมนนคออะไร “นโครธะ” เราแนะนาสาวก สาวกอนเราแนะนาแลว ถงความเบาใจ ยอมรเฉพาะ “อาทพรหมจรรย” อนเปนอชฌาศย ดวยธรรมใด ธรรมนนคออะไร “นโครธะ” เราแนะนาสาวก สาวกอนเราแนะนาแลว ถงความเบาใจ ยอมรเฉพาะ “อาทพรหมจรรย” อนเปนเปนอชฌาศยดวยฐานะใด ฐานะนนยงกวา ประณ ตดวยประการฉะนแล เมอพระผมพระภาคเจาตรสอยางนนแลว พวกปรพาชกเหลานนเปนผมเสยงดงลนวา ในขอน เรากบอาจารย ยงไมเหน เราไมรยงไปกวาน [๒๙] เมอใด สนธานคฤหบดไดรแลววา บดน พวกปรพาชกอญญเดยรถยเหลาน ตงใจฟงภาษตของพระผมพระภาคเจา ตงโสตสดบตงจตเพอรทว เมอนน สนธารคฤหบดจงไดกลาวกะ “นโครธปรพาชก” วา “นโครธะ” ทานไดกลาวกะเราอยางนแลวา เอาเถด คฤหบด ทานพงร พระสมณโคดม จะทรงเจรจากบใคร สนทนากบใคร จะถงความเปนผมปญญาเฉลยวฉลาดกบใคร พระปญญาของพระสมณโคดมหายเสยใน “สญญาคาร” [เรอนวาง ] พระสมณโคดมไมกลาเขาไปสทประชม ไมสามารถเจรจาพระองคทรงเสพทอน สงด ณ ภายในอยางเดยว เหมอนโคตาบอดขางเดยวเทยววนเวยน เสพทอนสงด ณ ภายใน ฉนใด พระปญญาของพระสมณโคดมหายเสยใน “สญญาคาร” [เรอนวาง ] พระสมณโคดมไมกลาเขาไปสทประชม ไม

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๖

สามารถเจรจา พระองคทรงเสพทอนสงด ณ ภายในอยางเดยว ฉนนน เอาเถอะพระสมณโคดมเสดจเขามาสทประชม พวกเราจะพงหยามพระองคดวยปญหาขอเดยวเทานน พวกเราจะบบรดพระองค เหมอนบคคลบบรดหมอเปลา ฉะนน “ทานนโครธะผเจรญ” บดน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนนเสดจถงทนแลว กพวกทาน จงทาพระองคไมใหกลาเสดจเขาสทประชม จงทาใหเปนเหมอนโคตาบอดขาง เดยวเทยววนเวยน จงหยามพระองคดวยปญหาขอเดยวเทานน จงบบรดพระองค เหมอนบ คคลบบรดหมอเปลา ฉะนน เมอสนธานคฤหบดกลาวอยางนแลว “นโครธปรพาชก” เปนผนงนง เกอเขน คอตก กมหนาซบ เซา ไมมปฏภาณ จบ กถาวาดวย การบรรลธรรมเปนสาระอนเลศ -------------------- วาดวย นโครธปรพาชกสารภาพผด (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ - หนาท 76–79 FILE 15) [๓๐] ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นโครธปรพาชก” เปนผนงนง เกอเขน คอตก กมหนา ซบเซา ไมมปฏภาณ จงตรส กะ “นโครธปรพาชก” วา “นโครธะ” วาจานเธอกลาวจรงหรอ “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแ ตพระองคผเจรญ วาจานขาพระองคกลาวจรง ดวยความเปนคนเขลา คนหลงไมฉลาด พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” เธอจะสาคญความขอนนเปนไฉน เธอเคยไดยนปรพาชกผเฒาผแก เปนอาจารย และบรพาจารยกลาวกนมาอยางนบางหรอวา พระอรหนตสมมาสมพทธเจาท งหลายไดมแลวในอดตกาล พระผมพระภาคเจาทงหลายประชมพรอมกนแลว มเสยงดงลนอกทก ขวนขวายกลาวตรจฉานกถา ตาง ๆ อย คอ ราชกถา โจรกถา [ราชกถา โจรกถา มหามตตกถา–เรองมหาอามาตย เสนากถา–เรองกองทพ ภยกถา ยทธกถา อนนกถา–เรองขาว ปานกถา–เรองนา วตถกถา–เรองผา ยานกถา สยนกถา–เรองทนอน มาลากถา คนธกถา ญาตกถา คามกถา–เรองบาน นคมกถา–เรองนคม คอ เมองยอย นครกถา ชนปทกถา อตถกถา–เรองสตร สรกถา–เรองคนกลาหาญ วสขากถา–เรองตรอก กมภฏฐานกถา –เรองทานา ปพพเปตกถา–เรองคนทลวงลบ นานตตกถา–เรองปลกยอยหลากหลาย โลกกขายกา–คาเลาขานเรองโลก เชนวา โลกนใครสราง สมททกขายกา–คาเลาขานเรองทะเล เชนทวาขดขนมาโดยเทพเจาชอสาคร อตภวาภวกถา–เรองทถกเถยงกนวนวายไปวา เปนอยางนน -ไมเปนอยางน หรอวาเปนอยางน -ไมเปนอยางนน สดโตงกนไป เชน วาเทยงแท -วาขาดสญ วา ได-วาเสย วาใหปรนเปรอตามใจอยาก -วาใหกดบบเครยดเครง ทงหมด เรยกวา “ตรจฉานกถา ๒๗” หมายถง ถอยคาอนขวางตอทางนพพาน เรองราวทภกษไมควรนามาเปนขอถกเถยงสนทนา โดยไมเกยวกบการพจารณาสงสอนแนะนาทางธรรมอนทาใหคดฟ งเฟอและพากนหลงเพลนเสยเวลา เสยกจหนาททพงปฏบตตามธรรม ตรงขามกบ “กถาวตถ ๑๐” คอ ถอยคาทควรพด เรองทควรนามาสนทนากนในหมภกษ ไดแก (๑) อปปจฉกถา–ถอยคาทชกนาใหมความปรารถนานอย (๒) สนตฏฐกถา–ถอยคาทชกนาใหมความสนโดษ (๓)

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๗

ปวเวกกถา–ถอยคาทชกนาใหมความสงดกายสงดใจ (๔) อสงสคคกถา–ถอยคาทชกนาใหไมคลกคลดวยหม (๕) วรยารมภกถา–ถอยคาทชกนาใหปรารภความเพยร (๖) สลกถา–ถอยคาทชกนาใหตงอยในศล (๗) สมาธกถา–ถอยคาทชกนาใหทาจตมน (๘) ปญญากถา–ถอยคาทชกนาใหเกดปญญา (๙) วมตตกถา–ถอยคาทชกนาใหทาใจใหพนจากกเลสและความทกข (๑๐) วมตตญาณทสสนกถา–ถอยคาทชกนาใหเกดความรความเหนในภาวะทหลดพนจากกเลสและความทกข ] เรองความเจรญและความเสอมดวยประการนนๆ เหมอนทานกบอาจารยในบดน หรอวาทานเคยไดยนมาอยางนวา พระผมพระภาคเจาทงหลายยอมทรงเสพราวไพรในปา เสนาสนะอนสงด ซงมเสยงนอย มเสยงกกกองนอย มลมพดออน ๆ สมควรแกการทากรรมอนเรนลบของมนษย สมควรแกการหลกเรนเหมอนเราในบดน “นโครธปรพาชก” กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญขาพระองคเคยไดยนปรพาชกผเฒาผแก เปนอาจารย และบรพาจารยกลาวสบกนมาวา พระอรหนตสมพทธเจาทงหลายไดมในอดตกาล พระผมพระภาคเจา ทงหลายนนประชมพรอมกนแลว มเสยงดงลนอกทก ขวน ขวายกลาวดรจฉานกถาตา งๆ อยอยางน คอ ราช กถา โจรกถา [ตรจฉานกถา ๒๗] เรองความเจรญเละความเสอม ดวยประการนนๆ เหมอนขาพระองคกบอาจารยในบดน ขาพระองคเคยไดยนมาวา พระผมพระภาคเจาทงหลายยอมทรงเสพราวไพรในปา เสนาสนะ อนสงด มเสยงนอย มเสยงกกกอง นอย มลมพดออน ๆ สมควรแกการทากรรมอนเรนลบของมนษย สมควรแกการหลกเรน เหมอนพระผมพระภาคเจาในบดน อยางนแล พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” ความคดนไมมแกวญ ชนคนแกนนวา พระผมพระภาคเจานนเปนพระพทธเจา ยอมทรงแสดงธรรมเพอความตรสร พร ะผมพระภาคเจาพระองคนน เปนผฝกตนแลว ยอมทรง แสดงธรรมเพอความฝก พระผมพระภาคเจาพระองคนน เปนผสงบแลว ยอมทรงแสดงธรรมเพอความสงบ พระผมพระภาคเจาพระองคนน เปนผขามไดแลว ยอมทรงแสดงธรรมเพ อความขาม พระผมพระภาคเจาพระองคนน ทรงดบสนทแลว ยอมทรงแสดงธระ เพอความดบสนท [๓๑] เมอพระผมพระภาคเจาตรสอยางนแลว “นโครธปรพาชก” ไดกราบทลพระผมพระภาคเจาวา ขาแต พระองคผเจรญ โทษทขาพระองคเปนคนโง คนหลง ไมฉลาด ไดลวงเกนแลว ขาพระองคจงไดกลาวกะพระ ผมพระภาคเจาอยางน ขอพระผมพระภาคเจาจงยกโทษแกขาพระองค เพอสารวมตอไป จบ วาดวย นโครธปรพาชกสารภาพผด ---------------------

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๘

กถาวาดวย คณของพระสมมาสมพทธะ (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ - หนาท 79–80 FILE 15) พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ” ความผดททานผเปนคนโง คนหลง ไมฉลาด ไดลวงเกนแลว เธอจง

ไดกลาวกะเราอยางนน เพราะเธอเหนโทษแลวจงยอมรบผด เรายกโทษแกเธอ ผใดเหนโทษสารภาพโทษตามความเปนจรง ถอความสงวรตอไป นเปนความเจรญในพระวนยของพระอรยเจา “นโครธะ” กเรากลาวอยางนวา บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะ แสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสงสอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ใน “ทฏฐธรรม” [สงทมองเหนไดในปจจบน] เขาถงอยตลอด ๗ ป “นโครธะ” เจดป จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอดหกป “นโครธะ” หกป จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธร รม เขาปฏบตอยตามคาสงสอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด หาป “นโครธะ” หาป จงยกไว บรษผร ไมโ ออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด สป “นโครธะ” สป จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด สามป “นโครธะ” สามป จงยกไว

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๑๙

บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด สองป “นโครธะ” สองป จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอย ตามคาสงสอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด ปหนง “นโครธะ” ปหนง จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมม มารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสงสอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตล อดเจดเดอน “นโครธะ” เจดเดอน จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด หกเดอน “นโครธะ” หกเดอน จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด หาเดอน “นโครธะ” หาเดอน จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏ บตอยตามคาสงสอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด สเดอน “นโครธะ” สเดอน จงยกไว บรษผร ไมโอ อวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๐

นน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด สามเดอน “นโครธะ” สามเดอน จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด สองเดอน “นโครธะ” สองเดอน จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด หนงเดอน “นโครธะ” หนงเดอน จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแ สดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสงสอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด กงเดอน “นโครธะ” กงเดอน จงยกไว บรษผร ไมโออวด ไมมมารยา เปนคนตรง จงมาเถด เราจะสงสอน เราจะแสดงธรรม เขาปฏบตอยตามคาสง สอน ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชโดยชอบเพอประโยชนอนใด จกกระทาใหแจงซงประโยชนอนนน อนมพรหมจรรยเปนทสดอยางยง ดวยความรยงของตนเอง ในทฏฐธรรม เขาถงอยตลอด เจดวน “นโครธะ” แตบางทเธอจะพงดารอยางนวา พระสมณโคดมตรสอยางน เพราะใครได “อนเตวาสก” [ผเรยนธรรมวนย–ศษยผเรยนธรรมวนย] ขอนนเธอไมพงเหนอยางนน ผใดเปนอาจารยของเธอไดอยางน ผนแหละ จงเปนอาจารยของเธอ “นโครธะ” แตบางท เธอจะพงดารอยางนวา พระสมณโคดมปรารถนาจะใหเราเคลอนจากอเทศ [ขอทยกขนแสดง–การเรยนการสอน] จงตรสอยางน ขอนนเธอไมพงเหนอยางนน อเทศใดของเธอไดอยางน อเทศนน แหละ จงเปนอเทศของเธอ “นโครธะ” แตบางทเธอจะ พงดารอยางนวา พระสมณโคดมปรารถนาจะใหเราเคลอนจาก “อาชวะ” จงตรสอยางน ขอนนเธอไมพงเหนอยางนน ก “อาชวะ”ของเธอนนแหละ จงเปน “อาชวะ” ของเธอ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๑

“นโครธะ” แตบางท เธอจะพงดารอยางนวา พระสมณโคดมปรารถนาจะใหเรากบอาจารยตงอยใน “อกศลธรรม” ซงเปนสวนอกศล จงตรสอยางน ขอนนเธอไมพงเหนอยางนน “อกศลธรรม” เหลานนแหละ จงเปนสวน “อกศล” ของเธอกบอาจารย

“นโครธะ” แตบางทเธอจะพงดารอยางนวา พระสมณโคดมปรารถนาจะใหเรากบอาจารยสงดจาก “กศลธรรม” ซงเปนสวนกศล จงตรสอ ยางน ขอนนเธอไมพงเหนอยางนน “กศลธรรม” เหลานนแหละ จงเปนสวน “กศล” ของเธอกบอาจารย

“นโครธะ” ดวยประการอยางนแล เรากลาวอยางน เพราะใครได “อนเตวาสก” หามได เราปรารถนาจะใหเธอเคลอนจากอเทศจงกลาวอยางนกหาไม ปรารถนาจะใหเคล อนจาก “อาชวะ” จงกลาวอยางน กหาไม ปรารถนาจะใหเธอกบอาจารยตงอยใน “อกศลธรรม” ซงเปนสวน “อกศล” จงกลาวอยางน กหาไมปรารถนา จะใหเธอกบอาจารยสงดจาก “กศลธรรม” ซงเปนสวน “กศล” จงกลาวอยางน กหาไม

“นโครธะ” ทเราแสดงธรรมเพอใหละ “อกศลธรรม” เหลาใด “อกศลธรรม” เหลานนยงละไมได เศราหมอง สรางภพใหม มความกระวนกระวาย มทกขเปนผล เปนปจจยแก “ชาต–ชรา–มรณะ” ตอไป ยงมอย เธอ ทงหลายผปฏบตตามธรรมแลว จกละธรรมเปนเครองเศราหมองได ธรรมอนเปนทตงแหงความผองแผว จกเจรญยง เธอทงหลายจกทาใหแจงซง “ความบรบรณแหง มรรคปญญา” และ “ความเปนผไพบลยดวยผล ปญญา” เพราะรยงดวยตนเองใน “ทฏฐธรรม” [สงทมองเหนไดในปจจบน] เขาถงอย เมอพระผมพระภาค

เจาตรสอยางนแลว พวกปรพาชกไดนงนง เกอเขน คอตก กมหนา ซบเซา ไมมปฏภาณ เหมอนถกมารดลใจ ฉะนน

จบ กถาวาดวย คณของพระสมมาสมพทธะ --------------------

วาดวย มารดลใจพวกปรพาชก (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ – หนาท 80 FILE 15)

[๓๒] ครงนน พระผมพระภาคเจาทรงดารวา “โมฆบรษ ” [บรษเปลา–คนเปลา–คนทใชการไมได–คนโงเขลา–คนทพลาดจากประโยชนองพงไดพงถง] เหลานทงหมด ถกมารใจบาปดลใจแลว ในพวกเขาแมสกคน

หนง ไมมใครคดอยางนวา เอาเถด “พวกเราจกประพฤตพรหมจรรยในพระสมณโคดม เพอความรทวถงบาง เจดวนจกทาอะไร ครงนน” พระผมพระภาคเจาทรงบนลอสหนาท ในปรพาชการามของ “พระนางอทมพ รกา” แลว เหาะขนไปในอากาศ ปรากฏอยบนภเขาคชฌกฏ ทนใดนนเอง สนธานคฤหบดเขาไปในกรงราชคฤห ดวยประการฉะน

จบ วาดวย มารดลใจพวกปรพาชก [อทมพรกสตร ท ๒] --------------------

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๒

ในโลกแหงความเปนจรง นน บรรดาเหลา ดาบส–ฤษ–ปารกพาชก–ชฏล–เดยรถย เปนตน นน ไมใชเปนคน ไมดในสงคม แมในทางพระพทธศาสนาจะเรยกวา “นกบวชลกทธนอกพระพทธศาสนา ” กตาม เพราะแตกตางกนทขอประพฤตปฏบต อนพระธรรมทงปวงในพระพทธศาสนา ยอม เปนธรรมอนทาใหผประพฤตปฏบตสามารถหลดพนจากกเลสและทกขทงปวงไดจรง โดยเนนกระบวนการทาให “ไตรสกขาบรสทธ ” อยางครบระบบโครงสรางดวยการเจรญ “วสทธ ๗” ททาใหวปสสนากมมฏฐานสมบรณโดย “ญาณ ๑๖” โดยเขาถง “โลกตตรธรรม ๙” ไดแก อรยมรรค ๔–อรยผล ๔–นพพาน ๑ โดยกระบวนการปฏบตธรรมนน จะตองสมปยตตดวย “โพธปกขยธรรม ๓๗” ไดแก สตปฏฐาน ๔–สมมปปธาน ๔–อทธบาท ๔–อนทรย ๕–พละ ๕–โพชฌงค ๗–อรยมรรคมองค ๘ แตในทางตรงกนขาม กลมนกบวชลกทธนอกพระพทธศาสนา ทงหลายนน ไมสามารถพ ฒนาตนใหหลดพนจากกเลสทงหลายและทกขทงปวงได ยงวกวนเวยนอยใน “วฏฏะ” [สภาพหมนวน] หรอ “สงสาระ” [การเทยวเรรอนไป ] ทเรยกวา “สงสารวฏฏ” อยเหมอนเดม โดยหมายเอาลาภสกการะจากผศรทธา ผบาเพญประพฤตตบะยงเปนบคคลทยงม “อปกเลส –จตตอปกเลส” อยมาก หมายถง โทษเครองเศราหมอง–สงททาจตตใจใหเศราหมองขนมว รบคณธรรมไดยาก กลาวโดยสรป “ตบะ” กลบกลายเปนเครองแลกเปลยนเพอผลประโยชน เปนเพยงเครอง “สามญคณ ” และ “พรหมญคณ ” ก

ยงไมได เพราะตองเปนบคคลผประกอบดวย “สลสมปทา–จตตสมปทา–ปญญาสมปทา–เมตตาจตอนไมมเวร–ไมมความเบยดเบยน” และทาใหแจงซง “เจโตวมตต –ปญญาวมตต ” อนหาอาสวะทงหลายมได เพราะ

อาสวะทงหลายไดสนไป ดวยปญญาอนยง ดวยตนเองในปจจบน อนง คาวา (๑) “สามญญะ–สามญคณ ” คอ คณเครองความเปนสมณะ กบ คาวา (๒) “พรหมญญะ–พรหมญคณ ” คอ คณเครองความเปนพรหม ทง ๒ คา น หมายถง “อรยมรรค” แตอยางไรกตาม คณสมบตของผปฏบตประพฤตตบะนน ประกอบดวยปจจย เหลาน “ไมมศรทธา เปนผตองการจะเลยงชวต ไมออกบวชเปนอนาคารกดวยศรทธา เปนคนมกโออวด เจามารยา หลอกลวง ฟ งซาน ถอตน กลบกลอก ปากกลา พดจาเลอะเทอะ ไมคมครองทวารในอนทรยทงหลาย ไมรประมาณในโภชนะ ไมประกอบความเพยร ไมมความเพงเลงในสามญคณ ไมมความเคารพแรงกลาในสกขา เปนผมกมาก ยอหยอน เปนหวหนาในการทอถอย ทอดธระในความสงด เกยจคราน มความเพยรเลวทราม มสตฟนเฟอน ไมมสมปชญญะ มจตไมตงมน มจตหมนไปผด มปญญาทราม เปนดงคนใบ” [ทเรยกวา “มควตร ” หมายถง ขอปฏบตของผใบ ขอปฏบตของผเปนดงคนใบ การถอไมพดจากน เปนวตรของเดยรถยอยางหนง มพทธบญญตหามไวมใหภกษถอในวตรดงกลาว นน เพราะเปนการเปนอยอยางปศสตว ] แตในทาง ตรงกนขามกบผออกบวชในพระพทธศาสนานน “สมณะ” [หรอ “สมณพราหมณ” คอ สมณะและพราหมณ พราหมณผเปนสมณะหรอพราหมณผถอบวช] เปนบคคลประกอบดวย “มศรทธาออกบวชเปนบรรพชต ไมเปนคนโออวด ไมมมารยา ไมหลอกลวง ไมฟ งซาน ไมถอคน ไมกลบกลอก ไมปากกลา ไมพดจาเลอะเทอะ คมครองทวารในอนทรยทงหลาย รประมาณในโภชนะ ประกอบความเพยร มความเพงเลงในสามญคณ [อรยผล–สามญผล] มความเคารพอยางแรงกลาในสกขา ไมเปนผมกมาก ไมยอหยอน ทอดธระในการทอถอย เปนหวหนาในความสงดปรารภความเพยร มตนสงไป มสตตงมน มสมปชญญะ มจตมนคง มจตแนวแน มปญญา ไมเปนดจคนใบ”

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๓

อนง สวนผทมพระพทธเจาเปนสรณะทพงแหงชวตนน ไมควรดถกหรอหลบหลขอ ศลวตรหรอศลพรตของผทรงศลในลทธนอกพระพทธศาสนาทงหลาย อยางนอยกถอเปนผทรงศล อกกลมหนง แตอยางไรกตาม “พทธมามกะ ” ทงหลาย กอยางลมประเดนหลงประเดนในความเปนชาวพทธทแทจรง หรอทเรยกวา “พทธศาสนก” หรอ “พทธบรษท ” [ภกษ–ภกษณ–อบาสก–อบาสกา] กอยาใชวดเปนจดรวมพล ของทวยเทพทงหลาย เพราะความไมรจรง [อวชชา] ทาใหเกดความคดผดเพยนไปจากพระธรรมคาสอนของพระศาสดา ไมวาจะตงใจหรอไมตงใจกตาม หรอเพราะความหลงในเรองฤทธปาฏหารยกตาม หนาทหลกสาคญของความเปนชาวพทธนน คอ อยาลม “ไตรสกขา” [มชฌมาปฏปทา] ถาเปนบคคลผปฏบตดปฏบตชอบอยแลว กยอมไมผดคลาดเคลอนจากกระแสแหงอรยมรรคไปได แตถาอะไรกฉดไวไมอย มนกกลายเปนเรอง “กรรมของสตว” [กมมสสกตา ] เพราะสตวทงหลายยอม มวถชวตเปนไปตามกรรมของตน คดดารอยางไหน

กรรมมนกชกนาใหเปนไปอยางนน แตผเปน อรยสาวกของพระตถาคตผมพระภาคเจานน ยอมเปน (๑) ผร

(๒) ผตน (๓) ผเบกบาน แปลวา “ผมปญญาทแตกฉานรแจงในโลกดแลว ” จงไมใชผเหนดเหนงาม ไปกบความคดคลาดเคลอนโดยวปรตจาก “กฎธรรมชาต” แคเพยงเพอลาภสกการะคาสรรเสรญใดๆ แตอยางไรกตาม ในการปฏบตธรรมในพระพทธศาสนา เรยกวา “ภาวนา–บาเพญเพยร–บาเพญปฏบต” ซงโดยนยน มความแตกตางจาก คาวา “ประพฤตตบะ” สาหรบ ความหมายในคาวา “ตบะ” ม ดงน

“ตบะ” หมายถง (๑) ความเพยรเครองเผาผลาญกเลส การบาเพญเพยรเพอกาจดกเลส (๒) พธขมกเลสโดยการทรมานตวของนกบวชบางพวกในสมยพทธกาล เชน “ดาบส” คอ ผบาเพญตบะ–ผเผากเลส และ ขอสาคญยงพงสงเกต ดงเชน พระศาสดาทรงประพฤตทกรกรยาสน ๖ ป หรอการทาทกรกรยาอยถง ๖ พรรษา ชอวา “ทาทกรกรยา” แตพระพทธองคไมทรงตรสรดวยวธดงกลาว ไมไดบรรล “ญาณทสสนะ” วเศษ เพอเปนอรยบคคล หรอ “อตตรมนสธรรม” [อธคมธรรม] ดวยทกกรกรยาทเผดรอนน (พระสตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท 126 FILE 19)

เพราะฉะนน การประพฤตตบะของบรรดาเหลา “ดาบส–ฤษ” หรอ นกบวชในลกทธนอกพระพทธศาสนา นน จงไมใชทางแหงการบรรลอรยมรรคได ตามแนวทางสายกลางแหงปญญา คอ “มชฌมาปฏทา” เพราะผ ประพฤตตบะมเจตนาเพอลาภสกการะและคาสรรเสรญจากผศรทธา เพอเปนการแลกเปลยนประโยชนซงกนและกน ไมใชเพอความหลดพนอยางแทจรง เพราะจตยงไมสะอาดบรสทธจากนวรณ อยางแทจรง แตยงมฤทธทจะแสดงใหผคนเกรงกลว และเชอศรทธาในอทธฤทธนนๆ ดงบรรยายมาแลวขางตนในเรองของ “นโครธปรพาชก” ทพระผมพระภาคเจาทรงตรสสงสอนแนวปฏบตสอรยมรรคทแตกตางจากการประพฤต ตบะ ทมแตจะเพม “อปกเลส –จตตอปกเลส ” ไมใชเปนการเผาผลาญกเลสอยางแทจรง

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๔

ดวยเหตน ผเปนสาวกของพระตถาคตอยางแทจรง ตองแยกแยะความแตกตางระหวางอรยมรรคกบการ ประพฤตตบะ ใหเหนไปตามความจรง เพอความหลดพนจากกเลสและทกขทงปวง ไมใชอางปาฏหารยเพอ แสวงหาโภคทรพยและชอเสยง อนจะเปนการสรางความเดอดรอนในตนเองในทสด ฉะนน ในการคนหาวธบาเพญเพยรภาวนาตามแนวทางสายกลางแหงปญญา ทเรยกวา “มชฌมาปฏปทา” ไมประกอบดวยทฏฐอนดงถงทสดแหงเอยงสดโตง ทเรยกวา “ทสด ๒ อยาง” [อนตา] คอ ขอปฏบตหรอการดาเนนชวตทเอยงสด ผดพลาดไปจากทางอนถกตอง คอ “มชฌมาปฏปทา” ไดแก (๑) “กามสขลลกานโยค ” คอ การหมกมนอย ดวยกามสข และ (๒) “อตตกลมถานโยค ” คอ การประกอบความลาบากเดอดรอนแกตนเอง การบบคน

ทรมานตนใหเดอดรอน โดยเฉพาะ “การทาทกรกรยา ” ดงทพระตถาคตผมพระภาคเจาทรงไดถอปฏบตมาแลว และไมใชทางแหงการตรสรถง “อนตตรสมมาสมโพธญาณ ” อยางแนนอน ซงเปนขอถอปฏบตในบรรดานกบวช ดาบส ฤษ ชไพร ชฏล ทงหลาย ผอยลทธนอกพระพทธศาสนาในครนสมยพทธกาลนน ดวยเหตน พระพทธองคจงทรงตดสนพระทยเลกการทาทกรกรยาตามแนวล ทธพราหมณสมยนน วาไมใช หนทางแหงการตรสรอรยสจจธรรมไดจรง จงสรปเปน “อปมา ๓ ขอ” หมายถง ขอเปรยบเทยบ ๓ ประการ ทปรากฏแกพระโพธสตว เมอจะทรงบาเพญเพยรทตาบลอรเวลาเสนานคม ดงน

(๑) “อคคเวสสนะ” อปมยกอยางสมณะหรอพราหมณ พวกใดพวกหนง แตเพยงกายกยงหลกออกจาก กาม [คอ วตถทนารกใคร ] ทงหลายไปไมไดแลวแลอย บรรดากเลสทงหลาย อนมกามเปนทตง ความพอใจในกาม ความเยอใยในกาม ความหมกมนในกาม ความกระหายในกาม ความกระวนกระวายในกาม สวนใดของสมณะหรอพราหมณเหลานน สวนนน ยงไมไดละเสยดวยด ยงไมไดระงบซา เสยดวยด ณ ภายใน ถงหากวาทานสมณะและพราหมณเหลานน จะไดเสวยหรอมได เสวย ซงทกขเวทนาทกลาแขง เผดรอน อนเกดเพราะความเพยรกด กไมควรเพอจะใหเกด ญาณทสสนะ คอ ปญญาตรสรอนยอดเยยมขนไปเลย ฉะนน “อคคเวสสนะ” นเปนอปมาขอแรกทไมนาอศจรรย เราไมเคยได ฟงมาแตกาลกอน ไดแจมแจงกะเราแลว (พระสตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท 118 FILE 19)

โดยสรป : ไมสดชมดวยยาง ทงตงอยในนาจะเอามาสใหเกดไฟ กมแตจะเหนอยเปลา ฉนใด สม พราหมณ ทมกายยงไมหลกออกจากกาม ยงมความพอใ จหลงใหลกระหายกาม ละไมได ถงจะไดเสวยทกขเวทนาทเผดรอนแรงกลา อนเกดจากความเพยรกตาม ไมไดเสวยกตาม กไมควรทจะ ตรสร ฉนนน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๕

(๒) “อคคเวสสนะ” อปมยกอยางสมณะและพราหมณ พวกใดพวกหนง ไดหลกออกเสยจากกามแต เพยงกายอยางเดยวแลวแลอย บรรดากเลสทงหลายอนมกามเปนทตง คอ ความพอใจในกาม ความเยอใยในกาม ความหมกมนในกาม ความกระหายในกาม ความกระวนกระวายในกามสวนใด ของสมณะและพราหมณเหลานน สวนนน ยงหาละไดเสยดวยด ยงหาระงบไดเสยดวย ณ ภายใน ไม ถงหากวาสมณะและพราหมณเหลานน จะได เสวยหรอมไดเสวยทกขเวทนาทกลาแขง เผดรอน อนเกดเพราะความเพยรกด กไมควรเพอจะใหเกดญาณทสสนะ คอ ปญญาตรสรอยางยอดเยยมขนได ฉะนน “อคคเวสสนะ” นเปนอปมาขอท ๒ ทไมนาอศจรรย เราไมเคยไดฟงมาแตกาล กอน ไดแจมแจงกะเราแลว (พระสตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท 119 FILE 19) โดยสรป : ไมสดชมดวยยาง ตงอยบนบกไกลจากนา จะเอามาสใหเกดไฟ กมแตจะเหนอยเปลา ฉนใด สมณพราหมณทมกายหลกออกแลวจากกาม แตยงมความพอใจหลงใหลกระหายกาม ละไมได ถงจะไดเ สวยทกขเวทนาทเผดรอนแรงกลา อนเกดจากความเพยรกตาม ไมไดเสวยกตาม ก ไมควรทจะตรสร ฉนนน

(๓) “อคคเวสสนะ” อปมยกเหมอนสมณะและพราหมณ พวกใดพวกหนง หลกออกจากกามทงหลายสวนกายไดแลวแลอย บรรดากเลสทงหลายทมกามเปนทตง คอ ความพอใจใ นกาม ความเยอใยในกาม ความหมกมนในกาม ความกระหายในกาม ความกระวนกระวายในกามสวนใด ของ สมณะและพราหมณเหลานน สวนนน กละเสยดวยด ระงบซาเสยเปนอนด ณ ภายในแลว ถาหากวาสมณะและพราหมณเหลานน จะไดเสวยหรอมไดเสวยทกขเวทนาทกลาแขง เผดรอน อนเ กดเพราะความเพยรกด สมณะหรอพราหมณนน กควรแทจรงเพอญาณทสสนะ คอ ปญญาตรสรอยางยอดเยยมได อคคเวสสนะ นเปนอปมาขอทสาม ไมนาอศจรรยเราไมเคยไดฟงมาแตกาลกอน ไดแจมแจงกะเราแลว (พระสตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท 120 FILE 19)

โดยสรป : ไมแหงเกราะ ทงตงอยบนบกไกลจากนา จะเอามาสใหเกดไฟยอมทาไฟใหปรากฏได ฉนใด สมณพราหมณทมกายหลกออกแลวจากกาม ไมมความพอใจหลงใหลกระหายกาม ละกามไดแลว ถงจะไดเสวยทกขเวทนาทเผดรอนแรงกลา อนเกดจากความเพยรกตาม ไมไดเสวยกตาม กควรทจะตรสร ฉนนน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๖

ดวยเหตน ขอปฏบตทใหถงความตรสรไดจรง ตองชาระจตใจใหสะอาดบรสทธจาก “กามฉนทะ” เสยกอน โดยเฉพาะ ความปรารถนาในลาภสกการะทไมพงมไดในฐานะนน เพราะกเลสอาสวะน หมกดองในพนจตอย ถงแมจะบา เพญประพฤตตบะโหดเพยงใด กไมควรทจะตรสร ได เพราะฉะนน การชาระจตใหสะอาดบรสทธไดนน จงเปนขนทเกดจากการรกษาศลใหบรสทธ ดวย “สงวร ๔ ประการ” ดงน

“สงวร ๔ ประการ” สาหรบบคคลผมตบะในโลกน (๑) ไมฆาสตว ไมใชผอนใหฆาสตว เมอผอนฆาสตว ไมเปนผดใจ (๒) ไมถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดให ไมใชใหผอนถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดให เมอผอน

ถอเอาสงของทเจาของไมไดให ไมเปนผดใจ (๓) ไมพดเทจ ไมใชอนใหพดเทจ เมอผอนพดเทจ ไมเปนผ ดใจ (๔) ไมเสพกามคณ ไมใชใหผอนเสพกามคณ เมอผอนเสพกามคณไมเปนผดใจ

หลงจากนน จงเจรญจตตภาวนาใหจตปราศจาก “นวรณ–Hindrances” [กามฉนทะ–พยาบาท–ถนมทธะ–อทธจจกกกจจะ–วจกจฉา–อวชชา–อรต (ความขดเคองใจไมยนด ) –อกศลธรรมทงปวง ยอม ละไดดวย เนกขมมะ–อพยาบาท–อวเขกปะ–อาโลกสญญา–ธรรมววตถาน–ญาณ (ฌาน) –ความปราโมทย–กศลธรรมทงปวง] คอ จตตสมาธแหงรปฌาน โดยหมายเอา “จตตถฌาน ” [อเบกขา–เอกคคตา : สมาธในวเวก] ใหได ทเรยกวา “จตประภสสร” ทมอปกเลสไดระงบในฌานนนๆ ดงน

“นวรณ ๕” หมายถง สงทกนจตไมใหกาวหนาในคณธรรม ธรรมทกนจตไมใหบรรลคณความด อกศลธรรมททาจตใหเศราหมองและทาปญญาใหออนกาลง ไดแก

(๑) “กามฉนทะ” คอ ความพอใจในกาม ความตองการกามคณ (๒) “พยาบาท” คอ ความคดราย ความขดเคองแคนใจ (๓) “ถนมทธะ” คอ ความหดหและเซองซม (๔) “อทธจจกกกจจะ ” คอ ความฟ งซานและรอนใจ ความกระวนกระวายกลมกงวล (๕) “วจกจฉา” คอ ความลงเลสงสย

เมอจตปราศจากนวรณทงหลายดแลว ยอมเปนบาทฐานสาคญในวปสสนาตอไป ไดแก ญาณ ๑๖–โสฬสญาณ หรอ อนปสสนา ๓–อนปสสนา ๗–มหาวปสสนา ๑๘ แตผลานสงสในการบรรลถง “จตตถฌาน ” ไดนน [จรณะ ๑๕: สลสมปทา ๑–อปณณกปฏปทา ๓–สทธรรม ๗–ฌาน ๔] ยอมหมายถงการบรรลถง “วชชา” [วชชา ๓–วชชา ๘–อภญญาณ ๖] นนคอ จตทสหรคตดวย “อาโลกสญญา–กาหนดรดวยแสงสวางไสวไมวากลางหรอกลางคน” เพราะเกดปญญารรอบชดในธรรมทงหลายได นอกจากน ใหพจารณาถงอทธฤทธแหง “จตตถฌานม ๑๓ ประเภท” ดงน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๗

“จตตถฌานม ๑๓ ประเภท” คอ อทธฤทธแหงจตตถฌานททาใหเกดคณวเศษตางๆ ๕ ประการ (พระอภธรรมปฎก วภงค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท 432–435 FILE 78) ไดแก

(๑) หมวดอนปพพนโรธ คอ ธรรมเครองอยทประณตตอกนขนไปโดยลาดบ ในสมาธ (๑) “บาทแหงฌานทงปวง” คอ “รปฌาน ๔–อรปฌาน ๔” และ “นโรธสมาบต” [สญญาเวทยตนโรธ]

(๒) หมวดอภญญา [อภญญา ๕] คอ ความรยงยวด (๒) “อทธวธ–อทธวธญาณ” คอ ความรททาใหแสดงฤทธตางๆ ได (๓) “ทพพโสต–ทพพโสตญาณ” คอ ญาณททาใหมหทพย (๔) “เจโตปรยญาณ” คอ ญาณทใหกาหนดใจคนอนได (๕) “ปพเพนวาสานสสต –ปพเพนวาสญาณ ” (ขอ ๑ ในวชชา ๓) คอ ญาณททาใหระลกชาตได (๖) “ทพพจกข–ทพพจกขญาณ” (ขอ ๒ ในวชชา ๓) คอ ญาณททาใหมตาทพย

(๓) หมวดญาณ [ญาณ ๒] คอ ปรชาหยงร–ปญญาหยงร (๗) “ยถากมมปคตญาณ –อตตงสญาณ” คอ ญาณหยงรสวนอดตและสาวหาเหตปจจยอนตอเนองมาได (๘) “อนาคตงสญาณ” คอ ญาณหยงรสวนอนาคต และหยงผลทจะเกดสบ ตอไปได

(๔) หมวดอรปฌาน [ขอ ๗ ในกรรมฐาน ๔๐] คอ อรปฌาน ๔ ทเปนบาทฐานในการเขานโรธสมาบต (๙) “อากาสานญจายตนฌาน” คอ มนสการวา “อากาศหาทสดมได” (๑๐) “วญญาณญจายตนฌาน” คอ มนสการวา “วญญาณหาทสดมได” (๑๑) “อากญจญญายตนฌาน” คอ มนสการวา “ภาวะไมมอะไรเลย” (๑๒) “เนวสญญานาสญญายตนฌาน” คอ มนสการวา “ภาวะมสญญากไมใช ไมมสญญากไมใช”

(๕) หมวดโลกตตระ คอ ภาวะเหนอโลกยธรรม ทจตปราศจากกเลสและทกขแลว (๑๓) “โลกตตรจตตถฌาน ” คอ จตนอมถง “เจโตวมตต” [สญญตสมาธ–อนมตตสมาธ–อปปณหตสมาธ]

ฉะนน หลกปฏบตธรรมในพระพทธศาสนานน จงเนนการศกษาคนควาและการลงมอปฏบตจรงดวยตนเอง [ไตรสกขา: ศล–วนยปฎกทงปวง สมาธ–สตตนตปฎกทงปวง ปญญา–อภธรรมปฎกทงปวง] กใหถอปฏบตตาม “พทธโอวาท ๓” เปนหลก ไดแก (๑) ไมทาความช วทงปวง (๒) ทาความดใหเพยบพรอม (๓) ทาใจของ

ตนใหสะอาดบรสทธ [จตประภสสร] นนคอ “รปฌาน ๔” [ฌาน ๔] ไดแก (๑) ปฐมฌาน = วตก–วจาร–ปต–

สข–เอกคคตา (๒) ทตยฌาน = ปต–สข–เอกคคตา (๓) ตตยฌาน = สข–เอกคคตา และ (๔) จตตถฌาน = อเบกขา–เอกคคตา อนง ผปฏบตธรรมพงเขาใจถง กเลสอกกลมหนง [กเลสอยางกลาง –ปรยฏฐานกเลส ] ทกลมรมครอบงาจตใจใหเศราหมองรบคณธรรมไดยากเชนเดยวกบ “นวรณปกเลส–นวรณ” ทเรยกวา “อปกเลส –จตตอปกเลส ” ทง ๑๖ ประการ ดงน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๘

“อปกเลส ๑๖” หมายถง โทษเครองเศราหมอง–สงททาจตตใจใหเศราหมองขนมว ซงรบคณธรรมไดยาก เรยกอกอยางวา “จตตอปกเลส” ไดแก

(๑) “อภชฌาวสมโลภะ” คอ คดเพงเลงอยากได โลภไมสมควร (๒) “พยาบาท” คอ คดรายเขา (๓) “โกธะ” คอ ความโกรธ (๔) “อปนาหะ ” คอ ความผกโกรธ (๕) “มกขะ” คอ ความหลความดของผอน (๖) “ปลาสะ” คอ ความตเสมอ (๗) “อสสา” คอ ความรษยา (๘) “มจฉรยะ” คอ ความตระหน (๙) “มายา” คอ มารยา (๑๐) “สาเถยยะ” คอ ความโออวดหลอกเขา (๑๑) “ถมภะ” คอ ความหวดอกระดาง (๑๒) “สารมภะ” คอ ความแขงดไมยอ มลดละ (๑๓) “มานะ” คอ ความถอตวทะนงตน (๑๔) “อตมานะ” คอ ดหมนเขา (๑๕) “มทะ” คอ ความมวเมา (๑๖) “ปมาทะ” คอ ความประมาทละเลยเลนเลอ

ในบรรดาอปกเลสทง ๑๖ อยางน ไมสามารถทาลายทงไปไดดวยการประพฤตตบะตามแบบาเหลา “ดาบส–ฤษ–เดยรถย –ปารภาชก” ทถอเปนผบาเพญตบะ ๕ อยาง ไดแก อาบแดด ๑ อาบนาคาง ๑ เปนคนเปลอย ๑ ทงมไดผงไฟ ๑ อยคนเดยวในปา ๑ หรอ เปนคนเปลอย ไรมารยาทเลยมอ เขาเชญใหรบภกษากไมมา เขา เชญใหหยดรบภกษา กไมหยด ไมยนดภกษาทเขานามาไวกอน ไมยนดภกษาท เขาทาเฉพาะ ไมยนดการเชอเชญ เขาไมรบภกษาจากปากหมอ ไมรบภกษาจากปากภาชนะ ไมรบภกษาทบคคลยนครอมธรณประตนามา ไมรบภกษาทบคคลยนครอมครกนามา ไมรบภกษาทบคคลยนครอมสากนามา ไมรบภกษาทบคคลยนครอม ทอนไมนามา เปนตน ดงทบรรยายมาแลวขางตน ขอพรตวตรดงกลาวน ไมใชสงททาใหลดระงบอปกเลส ทงหลายลงไดจากจตใจ มแตกลบเพมขนในตนสะสมมากยงขน ดงเชนในหวขอ “กถาวาดวย อปกเลสของผ รงเกยจบาปดวยตบะ” (พระสตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม ๓ ภาค ๑ - หนาท 64–67 FILE 15) เชน พระผมพระภาคเจาตรสวา “นโครธะ”–“บคคลผมตบะในโลกน ยอมถอมนตบะ เขาเปนผ ดใจ มความดารบรบรณดวยตบะนน เขายอมยกตนขมขผ อนดวยตบะนน เขายอมมวเมา ยอมลมสต ยอมถงความมวเมาดวยตบะนน” หรอ “บคคลผ มตบะยอมถอมนตบะ เขาใหลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนดวยตบะนน ดวยเหตเขาเปนผ ดใจ มความดารบรบรณดวยลาภสกการะและความสรรเสรญนน” แมขอผมตบะ ถอมน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๒๙

ตบะ ดใจ มความดารบรบรณดวยตบะนน นแลยอมเปนอปกเลสแกบคคลผมตบะ ดงน เปนตน เพราะฉะนน ผปฏบตธรรมตามคาสอนของพระตถาคตผมพระภาคเจาพระองคนน จงไมควรหลงทางไปสรรเสรญแนวทางแหงการประพฤตตบะของเหลาบรรดานกบวชในลกทธนอกพระพทธศาสนา จนรวมถง การเชน ไหวนบถอบชาบรรดาเทพในลทธศาสนาอนๆ โดยไมใชเหตผลประกอบดวยปญญา ทเปน (๑) “วธทางเชงตรรกวทยา” [Logics] ประกอบดวยความเชอในปราชญเมธหรอนกอนาคตศาสตรกบการใชเหตผล ดงเชน พทธปรชญา เปนตน และ (๒) “วธทางวทยาศาสตร” [Scientific Methods] ประกอบดวยความเชอในหลกฐานขอมลกบการใชเหตผล อยางเชน ทฤษฎตนแบบทางวทยาศาสตร มรากฐานม าจากพระพทธศาสนา โดยเฉพาะอยางยง “กฎธรรมชาต” [Natural Law] ไดแก ปฏจจสมปบาท ไตรลกษณ ธรรมนยาม ๓ หรอ นยาม ๕ เปนตน จนรวมทง “อรยสจจ ๔–กจในอรยสจจ ๔” ทเปนพนฐานสาคญในขนกระบวนการวจยในปจจบน ทเรยกวา “ระเบยบวธวจย” [Research Methodology] ซงกระบวนการแสวงหาความรตามแนวทาง “มชฌมาปฏปทา” [The Middle Path] นน คอ ตนแบบกระบวนการคด ทง ๒ อยาง ดงกลาวนน การศกษาในดานศาสนาเปรยบเทยบของวฒนธรรมตะวนตกนน มความกาวหนาในเรอง “กฎธรรมชาต” ทงฝายสสารวตถ เชน ฟสกส สสารพลงงาน นวเคลยรฟสกส เคมชววทยา นาโนเทคโนโลย วศวพนธกรรมศาสตร เปนตน และ จตวทยา เชน การทดลองโทรจต การสะกดจต การควบคมจต [Mind Control] หรอ การลางสมอง เปนตน แตทหนาสนใจเปนอยาง คอ เทคโนโลยการใชจตบงคบคอมพวเตอรใหรบคาส งจากพลงจต ซงไมเกยวกบการปลอยวงธน ลอยตามลม [ปลอยของอาคมเวทมนตใหคนซวยมเคราะหรบไป ] หรอการเสกหนงควายเนา ตะปโลงผ เขาทองกลมเปาหมาย ทยงเชอวา เปนศาสตรเวทมนตทางเขมรขลงดนก หรอมนตคาถาหมากนความคด คลายมนตสะกดจตพวกผดบแถบชน เผาใน แอฟรกา [African Tribes] ในความเปนจรงพวกมนตคาถามในทกสายเผาพนธของมนษย เพยงแตวาใครจะเปดเผยกนมากนอยแคไหน เพราะยงไมมสถาบนเปนทางการรบรองใหเปนพยานในสาธารณะ เพราะเรองนมนทาใหสงคมปนปวนมาแลวในสมยยโรปยคมดกราวๆ ศตวรรษท ๑๖ เชน ในองกฤษมการยาง ปง หรอ เผาทงเปน พวกททาตนเปนพอมอหมอผจรง ผม ความเชอในลทธ นกาย ศาสนาอน หรอถกใสความจากคนชว แตในสมยปจจบนมกเชอในเรองพวกมหา นยมในเรองโชลาภมากกวา ถงระดบเครองบนโดยสารขนาดใหญยงตองนมนตเกจทา พธปดรงคราญ ความจรงทขาดทนไมมผทไหนทาใหไมไดกาไร กพวกพนกงานตวแสบทงหลายนนเอง เพราะใชปญญาผดทาง อนง หนวยงานทไรประสทธภาพเกดจากปญหาใหญ คอ “กามฉนทะ–กามราคะ” [นวรณ] คอ ความพอใจตดใคร และ “อภชฌาวสมโลภะ” [จตตอปกเลส ] คอ คดเพงเลงอยากได โลภไมสมควร อนมรากเหงามาจาก “ราคะ–โทสะ–โมหะ” นนเอง ไมใชผวญญาราย มาร ผหา ซาตาน ทไหนหรอก เรยกเปนทางการวา “ตวโง”

เชน การเลอกใหโอกาส “คนชว–คนเลว–คนโง” เปนผบรหาร [ในโลกนไมมใครวาตวเองโง มแตเหนคนอน วาโงก วาตน เชน พวกปารก พาชก ไมวาตนโง แตพยายามหาเรองวาพระตถาค ตเปนเอง --ตามดวยคาถดไป] เปนตน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๐

แตอยางไรกตาม ใหสงเกตวา พระศาสดาทางชแนะในนกบวชลทธนอกพระพทธศาสนา ใหหนมาพจารณาโลกในความเปนจรง ไมใหโงงมงายในความเชอ ขนบธรรมเนยม ศลวตร ศลพรต ทผดๆ ไปจากกาหนดธรรมดา อนไมสปปายะหรอเกอกลใหจตบรสทธจากกเลส ไมใหพอกพนกเล ซงเกดจากความเชอหรอทศนคตของบคคล ทเรยกวา “ทฏฐ” [ทฤษฎ] คอ ความเหน ความเหนถอผดทคลาดเคลอนจากความจรงโดยวปรต เชน พวกทเชอความคดเหน ของตนเอง วาเปนจรง ไมยอมรบความคดเหนของคนอน จะยนยนกระตายขาเดยวทกงาน ทาใหคนรอบขางเบอหนายในสงซาๆ ซากๆ น คอ “เออม–ระอา” รบกวนทาใหเกดราคาญ เลยไมเกดความคดสรางสรรคในสงดๆ ขนในชวตหรอหนวยงาน จงตองหนไปสรางความเจรญใหกบท อน ทรอรบความเจรญดงกลาวนนไดพอด ดงนน จตทเศราหมองดวยกเลสทงหลายจงเปนจตทดอยคณภาพและศกยภาพ เพราะไมประกอบดวยปญญาหรอการใชเหตผล [โยนโสมนสการ–ปฏจจสมปบาท] หรอกลาวงายๆ ไมม “ศล–สมาธ–ปญญา” นนเอง ดวยเหตน ผปฏบตธรรมตองประกอบดวย “สมถพละ” [สมถนมต] กบ “วปสสนาพละ” [วปสสนานมต] ทประกอบดวยคณสมบตอนเปนกศลธรรมทอปการะตอสมาธและวปสสนา แตอยางลมวา “สมธรรม–ธรรมสงบ” เหลาน ไมพงไปยดมนตดมนจนเกดการสาคญผด ในธรรมเหลานวา ตนไดบรรล “อธคมธรรม–คณวเศษ” [อตตรมนสสธรรม] แลว ดงน

(๑) “เนกขมมะ” [สมณธรรม] คอ ความปลอดจากความโลภ (๒) “อพยาบาท” คอ ความคดราย (๓) “อาโลกสญญา” คอ ความกาหนดหมายสวางดวยปญญา (๔) “อวกเขปะ” คอ ความไมหวนไหว (๕) “ธรรมววตถาน” คอ การกาหนดธรรม (๖) “ญาณ” คอ ความรทคมชด [ฌาน–สงบวเวก ยอมละอวชชาได เชนกน ] (๗) “ปราโมทย” คอ ความชนบานใจ–ความราเรงสดใส (๘) “กศลธรรมทงปวง ” คอ ภาวะทเจรญรงเรอง (๙) “ปต” คอ ความอมใจ–ความปลมใจ (๑๐) “ปสสทธ” คอ ความสงบเยนกายใจ–ความผอนคลายรนสบาย (๑๑) “สข ” คอ ความสขฉาชนทวทงตวทประณตอยางยง (๑๒) “สมาธ” [เอกคคตา ] คอ ความสงบอยตวมนสนทของจตใจ ไมมสงรบกวนเราระคาย (๑๓) “โอภาส” คอ แสงสวาง ไปทวทง ๔ ทศ อนโชตชวง และไพบลย (๑๔) “อธโมกข” คอ ศรทธาแรงกลาททาใหใจผอง ใสอยางยง (๑๕) “ปคคาหะ” คอ ความเพยรทพอด (๑๖) “อปฏฐาน ” คอ สตแกกลา –สตชด (๑๗) “อเบกขา ” คอ ความมจตเปนกลาง (๑๘) “นกนต” คอ ความพอใจ–ตดใจ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๑

ฉะนน การใหจตทรงอยในสภาพ ๑๘ ประการ น เปนอยางเดยวกน จงไมใชเรองงายในปถชนท วไป เพราะสดทาย กใหกลนเลอกเพยง ธรรม ๓ ประการ ไดแก “อเบกขา –เอกคคตา [ญาณทสสน–ยถาภตญาณทสสนะ] –ญาณ [วชชา–อภญญา = “จกข–ญาณ–ปญญา–วชชา–แสงสวาง” หรอ ธมมฏฐตญาณ–ยถาภตญาณ]” ในภาวะจตดงกลาวน เรยกวา “จตประภสสร–ภวงคจต” ความสาคญของภาวะจตดงกลาวน คอ บาทฐานใน

วปสสนาตอไป ทเรยกวา “ญาณทสสนะ–จตตววปสสนา” [รวมกบสตสมปชญญะ ] ซงเปน “ความร

ความเหนทเกดขนพรอมกบญาณในวปสสนา” โดยทผปฏบตธรรมตองเขาใจในธรรมคตอไปนดวย ซงก หมายถง “ไตรสกขา–สกขา ๓” [ศล–สมาธ–ปญญา] นนเอง ดงน

(๑) มฏฐสจจะ–อสมปชญญะ (๒) สต–สมปชญญะ (๓) ปฏสงขานพละ–ภาวนาพละ (๔) สมถะ–วปสสนา (๕) สมถนมต–ปคคาหนมต (๖) ปคคาหะ–อวกเขปะ (๗) สลวบต–ทฏฐวบต (๘) สลสมปทา–ทฏฐสมปทา (๙) สลวสทธ–ทฏฐวสทธ (๑๐) ความหมดจดแหงทฏฐ –ความเพยรแหงบคคลผมทฏฐอนหมดจด

(๑) มฏฐสจจะ –อสมปชญญะ (๑.๑) “มฏฐสจจะ ” หมายถง ความระลกไมได ความไมตามระลก ความไมหวนระลก ความระลก

ไมได อาการทระลกไมได ความไมทรงจา ความเลอนลอย ความหลงลม อนใด นเรยกวา “มฏฐสจจะ ” ฉะนน คาวา “มฏฐสจจ ” คอ การอยอยางขาดสต สมดงทกลาวไววา บรรดาธรรมเหลานน “มฏฐสจจะ ” คออะไร คอ ไมมสต ระลกตามไปไมได ระลกยอนไปกไมได

นกไมออก จาไมได ฟนเฟอน หลงลม นเรยกวา “มฏฐสจจะ ” (๑.๒) “อสมปชญญะ” หมายถง ความไมร ความไมเหน ความไมตรสร ความไมรโดยสมควร ความ

ไมรตามความเปนจรง ความไมแทงตลอด ความไมถอเอาใหถกตอง ความไมหยงลงโดย รอบคอบ ความไมพนจ ความไมพจารณา ความไมกระทาใหประจกษ ความทรามปญญา ความโงเขลา ความไมรชด ความหลง ความลมหลง ความหลงให ล อวชชา โอฆะคออวชชา โยคะคออวชชา อนสยคออวชชา ปรยฏฐานคออวชชา ลมคออวชชา อกศลมลคอโมหะ อนใด นเรยกวา “อสมปชญญะ” คาวา “อสมปช ญ” ไดแก “อวชชา” นนเอง ททานกลาวไว อยางนวา บรรดาธรรมเหลานน “อสมปชญญะ” คอ อะไร คอ ความไมร ไมเหน เปนตน ขดของเพราะอวชชา ความหลง อกศลมล

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๒

(๒) สต–สมปชญญะ (๒.๑) “สต” หมายถง สต: ความตามระลก ความหวนระลก สต: กรยาทระลก ความทรงจา ความไม

เลอนลอย ความไมลม สต สตนทรย สตพละ สมมาสต อนใด นเรยกวา “สต” คาวา “สตพล” กคอ สตนนเอง โดยทไมหวนไหวไปเพราะความไมมสต คาวา “สมาธพล” กคอ สมาธนนเอง โดยทไมหวนไหวไปเพราะความฟ งซาน คาวา “สมถะ” คอ สมาธ และ คาวา “วปสสนา” คอ ปญญา

(๒.๒) “สมปชญญะ” หมายถง ปญญา: กรยาทรชด ความวจย ความเลอกสรร ความวจยธรรม ความกาหนดหมาย ความเขาไปกาหนด ความเขาไปกาหนดเฉพาะ ภาวะทร ภาวะทฉลาด ภาวะทร ละเอยด ความรแจมแจง ความคนคด ความใครครวญ ปญญาเหมอนแผนดน ปญญาเครอง ทาลายกเลส ปญญาเครองนาทาง ความเหนแจง ความรชด ปญญา เหมอนปฏก ปญญา: ปญญนทรย ปญญาพละ ปญญาเหมอนศสตรา ปญญาเหมอนปราสาท ความสวางคอปญญา แสงสวางคอปญญา ปญญาเหมอนประทป ปญญาเหมอนดวงแกว ความไมหลง ความวจยธรรม สมมาทฏฐ อนใด นเรยกวา “สมปชญญะ” ฉะนน “สมปชญญะ” คอ ญาณ [ความร]

(๓) ปฏสงขานพละ–ภาวนาพละ

(๓.๑) “ปฏสงขานพละ” [กาลงคอการพจารณา ] หมายถง ปญญา: กรยาทรชด ความวจย ความเลอกสรร ความวจยธรรม ความกาหนดหมาย ความเขาไปกาหนด ความเขาไปกาหนดเฉพาะ ภาวะทร ภาวะทฉลาด ภาวะทรละเอยด ความรแจมแจง ความคนคด ความใครครวญ ปญญาเหมอนแผนด น ปญญาเครองทาลายกเลส ปญญาเครองนาทาง ความเหนแจง ความรชด ปญญาเหมอนปฏก ปญญา: ปญญนทรย ปญญาพละ ปญญาเหมอนศสตรา ปญญาเหมอนปราสาท ความสวางคอปญญา แสงสวางคอปญญา ปญญาเหมอนประทป ปญญาเหมอนดวง

แกว ความไมหลง ความวจยธรรม สมมาทฏฐ อนใด นเรยกวา “กาลงคอการพจารณา” (๓.๒) “ภาวนาพละ” [กาลงคอภาวนา ] หมายถง การเสพ การเจรญ การทาใหมาก ซงกศลธรรม

ทงหลาย อนใด นเรยกวา “กาลงคอภาวนา” โพชฌงคแมทง ๗ ไดแก (๑) “สต” ความระลกได

สานกพรอมอย ใจอยกบกจ จตอยกบเรอง (๒) “ธมมวจยะ” ความเฟนธรรม ความสอดสอง

สบคนธรรม (๓) “วรยะ” ความเพยร (๔) “ปต” ความอมใจ (๕) “ปสสทธ” ความผอนคลาย

สงบเยนกายใจ (๖) “สมาธ” ความมใจตงมน จตแนวแนในอารมณ (๗) “อเบกขา ” ความมใจ

เปนกลางเพราะเหนตามเปนจรง จดเปน “กาลงคอภาวนา”

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๓

(๔) สมถะ–วปสสนา (๔.๑) “สมถะ” หมายถง ความตงอยแหงจต ความดารงอยแหงจต ความมนอยแหงจต ความไมสาย

ไปแหงจต ความไมฟ งซานแหงจต ภาวะทจตไมสายไป ความสงบ สมาธนทรย สมาธพละ สมมาสมาธ อนใด นเรยกวา “สมถะ” ฉะนน คาวา “สมถะ” คอ สมาธ และ คาวา “วปสสนา” คอ ปญญา ฉะนน “สมถะ” นนเอง ชอวา “สมถนมต” ดวยอานาจนมตแหงสมถะ ทถอเอาอาการนนแลว พงใหเปนไปอก แมใน “ปคคาหนมต” [นมตทเกดเพราะความเพยร ] กนยนเชนกน

(๔.๒) “วปสสนา” หมายถง ปญญา: กรยาทรช ด ความวจย ความเลอกสรร ความวจยธรรม ความกาหนดหมาย ความเขาไปกาหนด ความเขาไปกาหนดเฉพาะ ภาวะทร ภาวะทฉลาด ภาวะทร ละเอยด ความรแจมแจง ความคนคด ความใครครวญ ปญญาเหมอนแผนดน ปญญาเครอง ทาลายกเลส ปญญาเครองนาทาง ความเหนแจง ความรชด ปญญาเหมอนปฏก ปญญา: ปญญนทรย ปญญาพละ ปญญาเหมอนศสตรา ปญญาเหมอนปราสาท ความสวางคอปญญา แสงสวางคอปญญา ปญญาเหมอนประทป ปญญาเหมอนดวงแกว ความไมหลง ความวจยธรรม สมมาทฏฐอนใด นเรยกวา “วปสสนา”

(๕) สมถนมต–ปคคาหนมต (๕.๑) “สมถนมต” หมายถง ความตงอยแหงจต ความดารงอยแหงจต ความมนอยแหงจต ความไม

สายไปแหงจต ความไมฟ งซานแหงจต ภาวะทจตไมสายไป ความสงบ สมาธนทรย สมาธพละ สมมาสมาธ สมมาสมาธ อนใด นเรยกวา “สมถนมต”

(๕.๒) “ปคคาหนมต” หมายถง การปรารภความเพยรทางใจ ความขะมกเขมน ความบากบน ความตงหนา ความพยายาม ความอตสาหะ ความทนทาน ความเขมแขง ความหมน ความกาวไปอยางไมทอถอย ความไมทอดทงฉนทะ ความไมทอดทงธระ ความประดบประคองธระ วรยะ วรยนทรย วรยพละ สมมาวายามะ อนใด นเรยกวา “ปคคาหนมต”

(๖) ปคคาหะ–อวกเขปะ (๖.๑) “ปคคาหะ” หมายถง การปรารภความเพยรทางใจ ความขะมกเขมน ความบากบน ความตง

หนา ความพยายาม ความอตสาหะ ความทนทาน ความเขมแขง ความหมน ความกาวไปอยาง ไมทอถอย ความไมทอดทงฉนทะ ความไมทอดทงธระ ความประดบประคองธระ วรยะ วรยนทรย วรยพละ สมมาวายามะ อนใด นเรยกวา “ปคคาหะ”

(๖.๒) “อวกเขปะ” หมายถง ความตงอยแหงจต ความดารงอยแหงจต ความมนอยแหงจต ความสาย ไปแหงจต ความไมฟ งซานแหงจต ภาวะทจตไมสายไป ความสงบสมาธนทรย สมาธพละ

สมมาสมาธ อนใด นเรยกวา “อวกเขปะ”

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๔

(๗) สลวบต–ทฏฐวบต (๗.๑) “สลวบต” หมายถง ความลวงละเมดทางกาย ความลวงละเมดทางวาจา ความลวงละเมดทาง

กายและทางวาจา อนใด นเรยกวา “สลวบต” ความเปนผทศลแมทงหมด จดเปน “สลวบต” ฉะนน คาวา “สลวปตต” หมายถง ความไมสารวมอนเปนตวการทาศลใหพนาศ ททานกลาว ไวอยางนวา "บรรดาธรรมเหลานน “ศลวบต” คออะไร คอ ความลวงละเมดทางกาย เปนตน ความเปนผทศล ทกอยาง ชอวา “ศลวบต” คาวา “ทฏฐวปตต ” หมายถง มจฉาทฐอนเปนตวการทาสมมาทฐใหพนาศ ทมาแลวอยางนวา บรรดาธรรมเหลานน “ทฐวบต” คอ อะไร คอ ความเหนทวาใหทานไมมผล บชาไมมผล เปนตน

(๗.๒) “ทฏฐวบต” หมายถง ความเหนวา: (๑) ทานทใหแลวไมมผล (๒) การบชาไมมผล (๓) การบวงสรวงไมมผล (๔) ผลวบากแหงกรรมททาดทาชวไมม (๕) โลกนไมม (๖) โลกอนไมม (๗) มารดาไมม (๘) บดาไมม (๙) สตวทจตและอบตไมม (๑๐) สมณพราหมณผปฏบตดปฏบตชอบไมมในโลก สมณพราหมณททาใหแจงซงโลกนและโลกอนดวยปญญาอนยงเองแลวประกาศใหผอนรไดไมมในโลก ดงน ทฏฐความเหนไปขางทฏฐ ปาชฏคอทฏฐ กนดารคอทฏฐ ความเหนเปนขาศกตอสมมาทฏฐ ความผนแปรแหงทฏฐ สญโญชนคอทฏฐ ความยดถอ ความยดมน ความตงมน ความถอผด ทางชว ทางผด ภาวะทผด ลทธเปนบอเกดแหง

ความพนาศ การถอโดยวปลาส มลกษณะเชนวาน อนใด นเรยกวา “ทฏฐวบต” มจฉาทฏฐแม

ทงหมด จดเปน “ทฏฐวบต”

(๘) สลสมปทา–ทฏฐสมปทา

(๘.๑) “สลสมปทา” หมายถง ความไมลวงละเมดทางกาย ความไมลวงละเมดทางวาจา ความไมลวง

ละเมดทางกายและทางวาจา สลสงวรแมทงหมด จดเปน “สลสมปทา” ฉะนน

คาวา “สลสมปทา” ความวา โสรจจะ [“โสรจจะ” คอ ความเสงยม อธยาศยงาม รกความประณตหมดจดเรยบรอยงดงาม มกคกบ “ขนต” คอ ความอดทน อดไดทนไดเพอบรรลความ

ดงามและความมงหมายอนชอบ เรยกวา “ธรรมทาใหงาม ๒”] นนเอง ทกลาวไว ขางตนอยางนวา บรรดาธรรมเหลานน “ศลสมปทา” คอ อะไร คอ ความไมลวงละเมดทางกาย ดงน เรยกชอวา “ศลสมปทา” เพราะยงศลใหถงพรอมบรบรณ แตคาทลาวในทนวา “ศลสงวร ทงหมด ชอวา ศลสมปทา” น กลาวไว เพอจะรวมเอาความไมลวงละเมดทา งใจเขามาดวยใหครบถวน และ คาวา “ทฏฐสมปทา ” หมายถง “ญาณอนเปนเครองทาทฐใหบรบรณ” ทมาแลวอยางนวา บรรดาธรรมเหลานน “ทฐสมปทา” คออะไร คอความรความเขาใจเชนนวา ใหทานมผล บชามผล เปนตน ซงทานผรทงหลายทาความขอนใหแจงแ ลว จงประกาศไว

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๕

(๘.๒) “ทฏฐสมปทา” หมายถง ความเหนวา (๑) ทานทบคคลใหแลวยอมมผล (๒) การบชายอมมผล (๒) การบวงสรวงยอมมผล (๓) ผลวบากแหงกรรมททาดทาชวมอย (๔) โลกนมอย (๕) โลกอนมอย (๖) มารดามอย (๗) บดามอย (๘) สตวทจตและอบตมอย (๙) สมณพราหมณผปฏบตด ปฏบตชอบ มอยในโลก (๑๐) สมณพราหมณททาใหแจง ซงโลกนและโลกอน ดวยปญญาอนยงเองแลวประกาศใหผอนรไดมอยในโลก ดงน ปญญา: กรยาทรชด ความวจย ความเลอกสรร ความวจยธรรม ความกาหนดหมาย ความเ ขาไปกาหนด ความเขาไปกาหนด เฉพาะ ภาวะทร ภาวะทฉลาด ภาวะทรละเอยด ความรแจมแจง ความคนคด ความใครครวญ ปญญาเหมอนแผนดน ปญญาเครองทาลายกเลส ปญญาเครองนาทาง ความเหนแจง ความร ชด ปญญาเหมอนปฏก ปญญา: ปญญนทรย ปญญาพละ ปญญาเหมอนศสตรา ปญญาเหมอนปราสาท ความสวางคอปญญา แสงสวางคอปญญา ปญญาเหมอนประทป ปญญาเหมอนดวง

แกว ความไมหลง ความวจยธรรม สมมาทฏฐมลกษณะเชนวาน อนใด นเรยกวา “ทฏฐ

สมปทา” สมมาทฏฐแมทงหมด จดเปน “ทฏฐสมปทา”

(๙) สลวสทธ –ทฏฐวสทธ (๙.๑) “สลวสทธ ” หมายถง ความไมลวงละเมดทางกาย ความไมลวงละเมดทางวาจา ความไมลวง

ละเมดทางกายและทางวาจา นเรยกวา “สลวสทธ ” สลสงวรแมทงหมด จดเปน “สลวสทธ ” (๙.๒) “ทฏฐวสทธ ” หมายถง ญาณเปนเครองรวาสตวมกรรมเปนของตน [กมมสสกตาญาณ ] ญาณอน

สมควรแกการหยงรอรยสจ จ [สจจานโลมกญาณ] ญาณของทานผพรอมเพรยงดวยมรรค [มคคญาณ] ญาณของทานผพรอมเพรยงดวยผล [ผลญาณ]

(๑๐) ความหมดจดแหงทฏฐ–ความเพยรแหงบคคลผมทฏฐอนหมดจด (๑๐.๑) “ความหมดจดแหงทฏฐ” หมายถง ปญญา: กรยาทรช ด ความวจย ความเลอกสรร ความวจย

ธรรม ความกาหนดหมาย ความเขาไปกาหนด ความเขาไปกาหนดเฉพาะ ภาวะทร ภาวะท ฉลาด ภาวะทรละเอยด ความรแจมแจง ความคนคด ความใครครวญ ปญญาเหมอนแผนดน ปญญาเครองทาลายกเลส ปญญาเครองนาทาง ความเหนแจง ความรชด ปญญาเหมอนปฏก ปญญา: ปญญนทรย ปญญาพละ ปญญาเหมอนศสตรา ปญญาเหมอนปราสาท ความสวางคอปญญา แสงสวางคอปญญา ปญญาเหมอนประทป ปญญาเหมอนดวงแกว ความไมหลง ความวจยธรรม สมมาทฏฐ

(๑๐.๒) “ความเพยรแหงบคคลผมทฏฐอนหมดจด ” หมายถง การปรารภความเพยรทางใจ ความขะมกเขมน ความบากบน ความตงหนา ความพยายาม ความอตสาหะ ความทนทาน ความเขมแขง ความหมน ความกาวไปอยางไมทอถอย ความไมทอดทงฉนทะ ความไมทอดทงธระ ความประดบประคองธระ วรยะ วรยนทรย วรยพละ สมมาวายามะ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๖

สาหรบนยสาคญของคาวา “วปสสนาภาวนา” นน ใหพจารณาถง (๑) “อนปพพสกขา ” ไดแก “ไตรสกขา” คอ ศล–สมาธ–ปญญา (๒) “อนปพพกรยา ” ไดแก ธดงคธรรม ๑๓ (๓) “อนปพพปฏปทา ” ไดแก อนปสสนา ๗–มหาวปสสนา ๑๘–การจาแนกอารมณ ๓๘–โพธปกขยธรรม ๓๗ ในขอสดทายน คอ วปสสนากมม ฏฐานโดยตรง โดยเรมแตการพฒนาสตใหมนคงดารงมนจาก “สตปฏฐาน ๔” ในโพธปกขยธรรม ๓๗ คอ พจารณาใน กายานปสสนา–เวทนานปสสนา–จตตานปสสนา–ธมมานปสสนา คอ พจารณาสภาวธรรมเหลานใหเหน “สามญลกษณะทแทจรงโดยไตรลกษณ” ทตองกาหนดสตตามพจารณาอย บอยๆ เพอใหเกด ปญญาในวปสสนาใหมาก อนปสสนา ๗

(๑) “อนจจานปสสนา ” คอ พจารณาเหนความไมเทยง ซงบคคลเจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมยง “ชวนปญญา” (ปญญาเรว) ใหบรบรณ

(๒) “ทกขานปสสนา ” คอ พจารณาเหนสภาพแหงทกข ซงบคคลเจรญแลว ทาใหมาก แลว ยอมยง “นพเพธกปญญา” (ปญญาทาลายกเลส ) ใหบรบรณ

(๓) “อนตตานปสสนา ” คอ พจารณาเหนความไมมตวตน ซงบคคลเจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมยง “มหาปญญา” (ปญญามาก) ใหบรบรณ

(๔) “นพพทานปสสนา ” คอ พจารณาเหนความเบอหนาย ซงบคคลเจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมยง “ตกขปญญา” (ปญญาคมกลา) ใหบรบรณ

(๕) “วราคานปสสนา ” คอ พจารณาเหนความคลายกาหนดในราคะ ซงบคคลเจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมยง “วบลปญญา ” (ปญญากวางขวาง) ใหบรบรณ

(๖) “นโรธานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความดบแหงสมมยโด ยความเปนเหตเกด ซงบคคลเจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมยง “คมภรปญญา” (ปญญาลกซง) ใหบรบรณ

(๗) “ปฏนสสคคานปสสนา ” คอ พจารณาความถอมนตงไวโดยความถอผดยดมน ซงบคคลเจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมยง “อสสามนตปญญา” (ปญญาไมใกล ) ใหบรบรณ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๗

“ปญญา ๑๐” หมายถง ปญญาทเกดจากการเจรญอนปสสนา ไดแก

(๑) “ชวนปญญา” —ปญญาเรว โดยเจรญ “อนจจานปสสนา ” [เหนความไมเทยง ]

(๒) “นพเพธกปญญา” —ปญญาทาลายกเลส โดยเจรญ “ทกขานปสสนา ” [เหนความทกข]

(๓) “มหาปญญา” —ปญญามาก โดยเจรญ “อนตตานปสสนา ” [เหนความไมใชตวตน ]

(๔) “ตกขปญญา” —ปญญาคมกลา โดยเจรญ “นพพทานปสสนา ” [หนายในกองทกข ]

(๕) “วบลปญญา ” —ปญญากวางขวาง โดยเจรญ “วราคานปสสนา ” [ดบความกระหายวฏฏะ]

(๖) “คมภรปญญา” —ปญญาลกซง โดยเจรญ “นโรธานปสสนา ” [ดบกเลส ]

(๗) “อสสามนตปญญา” —ปญญาไมใกล โดยเจรญ “ปฏนสสคคานปสสนา ” [สลดคน]

(๘) “ปฏสมภทา ๔” —ปญญาแตกฉาน โดยเจรญ “อนปสสนา ๗” [ปญญาแตกฉาน–อเบกขา]

(๙) “ปถปญญา ” —ปญญาแนนหนา โดยเจรญ “ปญญา ๘” [ความรทวถวน–สพพญ ]

(๑๐) “หาสปญญา” —ปญญาราเรง โดยเจรญ “ปญญา ๙” [ทพยจกข–ปญญาจกข] มหาวปสสนา ๑๘

(๑) “อนจจานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความไมเทยง (๒) “ทกขานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความทกข (๓) “อนตตานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความไมใชตวตน (๔) “นพพทานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความเบอหนาย (๕) “วราคานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความคลายกาหนด (๖) “นโรธานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความดบ (๗) “ปฏนสสคคานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความสละคน (๘) “ขยานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความสนไป (๙) “วยานปสสนา ” คอ การเหนความเสอมไป (๑๐) “วปรณามานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความแปรปรวน (๑๑) “อนมตตานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนความไมมเครองหมาย (๑๒) “อปปณหตานปสสนา ” คอ การเหนธรรมไมมทตง (๑๓) “สญญตานปสสนา ” คอ การพจารณาเปนความวางเปลา (๑๔) “อธปญญาธรรมวปสสนา” คอ การพจารณาเหนธรรมดวยปญญาอนยง (๑๕) “ยถาภตญาณทสนะ ” คอ ความรความเหนตามความเปนจรง (๑๖) “อาทนวานปสสนา ” คอ การพจารณาเหนโทษ (๑๗) “ปฎสงขานปสสนา ” คอ การพจารณาหาทาง (๑๘) “ววฏฏนานปสสนา ” คอ การพจารณาการเหนอบายทจะหลกไป

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๘

จตตานปสสนาสตปฏฐาน จาแนกอารมณของจต (การจาแนกอารมณ ๓๘)

(พระสตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท 314–315 FILE 14)

บรรดาบทเหลาน บทวา “จตมราคะ ๘” คอจตทเกดพรอมดวยโลภะ ๘ อยาง บทวา “จตปราศจากราคะ ๘” คอ จตทเปนกศล แล อพยากฤตฝายโลกยะ แตขอน เปนการพจารณา มใชเปน

การชมนมธรรม เพราะฉะนนในคาวา จตมราคะ น จงไมไดโลกตตรจต แมแตบทเดยว อกศลจต ๔ ดวง ทเหลอ จงไมเขาบทตน ไมเขาบทหลง

บทวา “จตมโทสะ ๒” ไดแก จต ๒ ดวง ทเกดพรอมด วยโทมนส บทวา “จตปราศจากโทสะ ๒” ไดแก จตทเปน กศล และ อพยากฤตฝายโลกยะ อกศลจต ๑๐ ดวงทเหลอ ไม

เขาบทตน ไมเขาบทหลง บทวา “จตมโมหะ ๒” ไดแก จต ๒ ดวง คอ จตทเกดพรอมดวย วจกจฉา ดวง ๑ ทเกดพรอมดวย อทธจจะ

ดวง ๑ แตเพราะโมหะยอ มเกดไดในอกศลจตทงหมด ฉะนน แมอกศลจตทเหลอ กควรไดใน บทวาจต มโมหะน โดยแท จรงอย อกศลจต ๑๒ (โลภมล ๘ โทสมล ๒ โมหมล ๒) ทานประมวลไวใน ทกกะ (หมวด ๒) นเทานน

บทวา “จตปราศจากโมหะ ๒” ไดแก จตทเปน กศล และ อพยากฤตฝายโลกยะ รวม ๒๔ อามรมณ

บทวา “จตหดห ๑” ไดแก จตทตกไปใน ถนมทธะ กจตทตกไปในถนมทธะนน ชอวา จตหดห บทวา “จตฟงซาน ๑” ไดแก จตทเกดพรอมดวย อทธจจะ จตทเกดพรอมดวยอทธจจะนน ชอวา จตฟงซาน บทวา “จตเปนมหคคตะ ๒” ไดแก จตท เปน รปาวจร และ อรปาวจร บทวา “จตไมเปนมหคคตะ ๑” ไดแก จตทเปน กามาวจร บทวา “สอตตร ๑” จตมจตอนยงกวา ไดแก จตทเปน กามาวจร บทวา “อนตตร ๒” จตไมมจตอนยงกวา ไดแก จตทเปน รปาวจร และ อรปาวจร แมในจตเหลานน จตทชอ

วา สอตตระ ไดแก จตเปนรปาวจร จตชอวา อนตตระ ไดแก จตทเปนอรปาวจร บทวา “สมาหต ๒” จตตงมนแลว ไดแก อปปนาสมาธ หรอ อปจารสมาธ บทวา “อสมาหต ๑” จตไมตงมน ไดแก จตทเวนจากสมาธทงสอง บทวา “วมตต ๒” จตหลดพน ไดแก จตหลดพนดวย ตทงควมตต และ วกขมภนวมตต บทวา “อวมตต ๑” จตไมหลดพน ไดแก จตทเวนจากวมตตทงสอง สวน สมจเฉทวมตต ปฏปสสทธวมตต และ นสสรณวมตต ไมมโอกาสในบทนเลย

รวม ๑๔ อารมณ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๓๙

“โพธปกขยธรรม ๓๗” เปนสาคญกอน ซ งหมายถง ธรรมอนเปนฝกฝายแหงความตรสร นนคอ เกอกลแก การตรสร ธรรมทเกอหนนแกอรยมรรค ประกอบดวยธรรม ๗ ประการ ไดแก (๑) สตปฏฐาน ๔ (๒) สมมปปธาน ๔ (๓) อทธบาท ๔ (๔) อนทรย ๕ (๕) พละ ๕ (๖) โพชฌงค ๗ (๗) อรยมรรคมองค ๘ ดงน

(๑) “สตปฏฐาน ๔” หมายถง ทตงของสต–การตงสตกาหนดพจารณาสงทงหลายใหรเหนตามความ

เปนจรง คอ ตามทสงนนๆ มนเปนของมน ซงทาใหลถง “อนตตานปสสนายถาภตญาณ ” [ยถา ปชาน] นนคอ ปญญาเหนนามรปโดยไตรลกษณ ในความหมายรวมๆ ฉะนน การเจรญธรรม “มหาสตปฏฐาน ๔” น เปนดานแรกแหงการปฏบตธรรม ทเรยกวา “อรยมรรค” ไดแก

(๑) “กายานปสสนาสตปฏฐาน ” คอ การตงสตกาหนดพจารณากาย ใหรเหนตามเปนจรงวา เปนแตเพยงกาย ไมใชสตวบคคลตวตนเราเขา โดยจาแนกวธปฏบตไวหลายอยาง นน

คอ (๑) “อานาปานสต” กาหนดลกษณะลมหายใจเขาออก “อสสาสะ–ปสสาสะ” ควร

ใชเจรญฌานในขนแรก (๒) “อรยาบถ” กาหนดรทนอรยาบถ (๓) “สมปชญญะ” สราง

สมปชญญะในการกระทาความเคลอนไหวทกอยาง (๔) “ปฏกลมนสการ ” พจารณา

สวนประกอบอนไมสะอาดทงหลายทประชมเขาเปนรางกายน (๕) “ธาตมนสการ ”

พจารณาเหนรางกายของตนโดยสกวาเปนธาตแตละอยางๆ และ (๖) “นวสวถกา” พจารณาซากศพในสภาพตางๆ อนแปลกกนไปใน ๙ ระยะเวลา ใหเหนคตธรรมดาของรางกาย ของผอนเชนใด ของตนกจกเปนเชนนน

(๒) “เวทนานปสสนาสตปฏฐาน ” คอ การตงสตกาหนดพจารณาเวทนา ใหรเหนตามเปนจรงวาเปนแตเพยงเวทนา ไมใชสตวบคคลตวตนเราเขา นนคอ มสตอยพรอมดวยความรชดเวทนาอนเปน สขกด–ทกขกด–เฉยๆ กด ทงทเปนสามส [มเครองลอ –วตถ] และเปนนรามส [เปนอสระ] ตามทเปนไปอยในขณะนนๆ

(๓) “จตตานปสสน าสตปฏฐาน” คอ การตงสตกาหนดพจารณาจต ใหรเหนตามเปนจรงวา เปนแตเพยงจต ไมใชสตวบคคลตวตนเราเขา นนคอ มสตอยพรอมดวยความรชดจตของตนท มราคะ–ไมมราคะ–มโทสะ–ไมมโทสะ–มโมหะ–ไมมโมหะ–เศราหมองหรอผองแผว–ฟ งซานหรอเปนสมาธ เปนตน อยางไรๆ ตามทเปนไปอยในขณะนนๆ

(๔) “ธมมานปสสนาสตปฏฐาน ” คอ การตงสตกาหนดพจารณาธรรม ใหรเหนตามเปนจรงวา เปนแตเพยงธรรม ไมใชสตวบคคลตวตนเราเขา นนคอ มสตอยพรอมดวยความรชดธรรมทงหลาย ไดแก นวรณ ๕–ขนธ ๕–อายตนะ ๑๒–โพชฌงค ๗–อรยสจจ ๔ วาคออะไร เปนอยางไร มในตนหรอไม เกดขน เจรญบรบรณ และดบไปไดอยางไร เปนตน ตามทเปนจรงของมนอยางนนๆ

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๐

(๒) “สมมปปธาน ๔–ปธาน ๔” หมายถง ความเพยร–ความเพยรชอบ ความเพยรใหญ ไดแก

(๑) “สงวรปธาน” คอ เพยรระวงหรอเพยรปดกน นนคอ เพยรระวงยบยงบาปอกศลธรรมทยงไมเกด มใหเกดขน [ใหพจารณาถง “อนทรยสงวร” กบ “สตสงวร”]

(๒) “ปหานปธาน” คอ เพยรละหรอเพยรกาจด นนคอ เพยรละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว

(๓) “ภาวนาปธาน” คอ เพยรเจรญ–เพยรกอใหเกด นนคอ เพยรทากศลธรรมทยงไมเกด ใหเกดมขน

(๔) “อนรกขนาปธาน ” คอ เพยรรกษา นนคอ เพยรรกษากศลธรรมทเกดขนแลวใหตงมน และใหเจรญยงขนไปจนไพบลย [ใหพจารณาถง “อารกขกมมฏฐาน” เพอความไมประมาท ]

(๓) “อทธบาท ๔” หมายถง คณเครองใหถงความสาเรจ–คณธรรมทนาไปสความสาเรจแหงผลทมงหมาย ซงตองเปนองคประกอบภายในตน ทเรยกวา “พลงความคด–ขวญกาลงใจ–แรงดลบนดาลใจ” ซงจะนาไปสความสาเรจ ความเปนเลศ ความถงพรอมสมบรณในทกดาน ไดแก

(๑) “ฉนทะ” คอ ความพอใจ นนคอ ความตองการทจะทา ใฝใจรกจะทาสงนนอยเสมอ และ

ปรารถนาจะทาใหไดผลดยงๆ ขนไป = “พอใจ–ศรทธาเลอมใส”

(๒) “วรยะ” คอ ความเพยร นนคอ ขยนหมนประกอบสงนนดวยความพยายาม เขมแขง อดทน

เอาธระไมทอถอย = “ขยน–อดทน–บากบน”

(๓) “จตตะ” คอ ความคดมงไป นนคอ ตงจตรบรในสงททาและทาสงนนดวยความคด เอาจต

ฝกใฝไมปลอยใจใหฟ งซานเลอนลอยไป อทศตวอทศใจใหแกสงททา = “มงมน ”

(๔) “วมงสา” คอ ความไตรตรอง–ทดลอง นนคอ หมนใชปญญาพจารณาใครครวญตรวจตราหาเหตผล และตรวจสอบขอยงหยอนในสงททานน มการว างแผน วดผล คดคนวธแกไข

ปรบปรง เปนตน = “คด–วเคราะห–แยกแยะ–หาผล–ปรบปรงแกไข ”

(๔) “อนทรย ๕” หมายถง ธรรมทเปนใหญในกจของตน ซงธรรมทตรงกนขามแตละอยาง จะเขาครอบงาไมได ไดแก

(๑) “สทธา–สทธนทรย” คอ ความเชอ ยอมระงบปดกนความไร ศรทธา–อสทธา

(๒) “วรยะ–วรยนทรย” คอ ความเพยร ยอมระงบปดกนความเกยจคราน –โกสชชะ

(๓) “สต–สตนทรย” คอ ความระลกได ยอมระงบปดกนความประมาท –ปมาทะ

(๔) “สมาธ–สมาธนทรย” คอ ความตงจตมน ยอมระงบปดกนความฟ งซาน –อทธจจะ

(๕) “ปญญา–ปญญนทรย” คอ ความรทวชด ยอมระงบปดกนความหลงลมสต –โมหะ หรอ

“อสมปชญญะ” คอ ความไมรไมเหน ขดของเพราะ อวชชา–ความหลง–อกศลมล หรอ

“มฏฐสจจะ ” คอ การอยอยางขาดสต –ไมมสต –ระลกตามไปไมได –ระลกยอนไปกไมได –

นกไมออก –จาไมได –ฟนเฟอน–หลงลม–หลงเลอน–หลงใหลไป–หลงพรอม คอ “สมโม

หวหาโร” แปลวา “อยดวยความหลง” [ตงนโมไมทน ]

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๑

(๕) “พละ ๕” หมายถง ธรรมทเปนกาลง [ขวญพลงใจ–แรงบนดาล–จตทตงมน เลอมใส ศรทธา = อธโมกข] ใหเกดความเขมแขงมนคง ซงธรรมทตรงกนขามแตละอยาง จะเขาครอบงาไมได [ดปฏปกษธรรมเชนเดยวกบ อนทรย ๕] ไดแก

(๑) “สทธา–สทธาพละ” คอ ความเชอ นนคอ เลอมใส ศรทธา เชอมนในอรยมรรค ระงบ–อสทธา

(๒) “วรยะ–วรยพละ” คอ ความเพยร นนคอ เพยรชอบในการละชวทาด ระงบ–โกสชชะ

(๓) “สต–สตพละ” คอ ความระลกได นนคอ ไมหลงลม เลอนลอย ระงบ–ปมาทะ

(๔) “สมาธ–สมาธพละ” คอ ความตงจตมน นนคอ ไมฟ งซานสดสาย ระงบ –อทธจจะ

(๕) “ปญญา–ปญญาพละ” คอ ความรทวชด นนคอ โยนโสมนสการ ฉลาดคดถกวธ ระงบ–โมหะ

(๖) “โพชฌงค ๗” หมายถง ธรรมทเปนองคแหงการตรสร–องคธรรมตรสร ไดแก

(๑) “สต” คอ ความระลกได–สานกพรอมอย–ใจอยกบกจ –จตอยกบเรอง ยอมทาใหเกด

“อปฏฐาน ” นนคอ สตชด ประกอบดวย “สมปชญญะ ๔”

(๒) “ธมมวจยะ” คอ ความเฟนธรรม–ความสอดสองสบคนธรรม–สามารถจาแนกแจก

ธรรมได ทาใหเกด “ญาณ” นนคอ ความรทคมชด

(๓) “วรยะ” คอ ความเพยรบากบนเพอทาดละชว ทาใหเกด “ปคคาหะ” นนคอ ความเพยรทพอด ทตนตวอยเปนนตย ชาระจตมใหมนวรณ คอ “ชาครยานโยค” หรอ หมนประกอบกศลธรรม คอ “กสลธมมานโยค”

(๔) “ปต” คอ ความอมใจ ความดมดาในใจ ทาใหเกด “อธโมกข” นนคอ ศรทธาแรงกลาททาใหใจผองใสทวมลนอยางยง

(๕) “ปสสทธ” คอ ความผอนคลายสงบเยนกายใจ–ความอมใจปลาบปลม ทาใหเกด “สข ” (ปราโมทย) นนคอ ความสขฉาชนทวทงตวทประณตอยางยง

(๖) “สมาธ” คอ ความมใจตงมน–จตสงบแนวแนในอารมณเดยว–ไมฟงซาน ทาใหเกด

“จตตถฌาน –อปปนาสมาธ” นนคอ สมาธทแนวแน หรอ “เอกคคตา” คอ ความมอารมณเปนอนเดยวตามระดบขนฌานทง ๔ จนเปนสมาธในวปสสนา

(๗) “อเบกขา ” คอ ความมใจเปนกลางทลงตวสนทเพราะเหนตามเปนจรง ทาใหเกด “ตตร

มชฌตตตา–ตตรมชฌตตเปกขา ” นนคอ ความเปนกลางในอารมณนนๆ ทผานเขามา ภาวะทจตและเจตสกตงอยในความเปนกลาง

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๒

เมอผปฏบตธรรมเกดความเขาใจในภาพรวมแหงการเจรญภาวนากรรมฐานในพระพทธศาสนาดแลว นนคอ (๑) “อนปพพสกขา ” ไดแก “ไตรสกขา” คอ ศล–สมาธ–ปญญา (๒) “อนปพพกรยา ” ไดแก ธดงคธรรม ๑๓ และ (๓) “อนปพพปฏปทา ” ไดแก อนปสสนา ๗–มหาวปสสนา ๑๘–การจาแนกอารมณ ๓๘–โพธปกขยธรรม ๓๗ ในอนดบตอไปน คอ “การเจรญวปสสนาภาวนา” หรอ “การเจรญวปสสนากมมฏฐาน” ทดาเนนดวยปญญาใน “ญาณ ๑๖–โสฬสญาณ” โดยมลาดบ ดงน

(๑) อปาทานขนธ ๕ เปนทกข (๒) เหตปจจยแหงทกข (๓) การทบขนธ ๕–วฏฐานคามนปฏปทา –วปสสนาญาณ ๑๐ (๔) อรยมรรค ๔ (๕) อรยผล ๔ (๖) การตรสร–สมโพธะ

“ญาณ ๑๖–โสฬสญาณ” หมายถง ความหยงร ในทนหมายถงญาณทเกดขนแกผเจรญวปสสนาตามลาดบ ตงแตตนจนถงทสด ไดแก (๑) อปาทานขนธ ๕ เปนทกข

(๑) “นามรปปรจเฉทญาณ ” คอ ญาณกาหนดจาแนกรนามและรป นนคอ รวาสงทงหลายมแต รปธรรมและนามธรรม และกาหนดแยกไดวา อะไรเปนรปธรรม อะไรเปนนามธรรม ซงทาให

เหน “ขนธ ๕” [อปาทานขนธ ๕ เปนทกข–สงสารทกข] ทงหมด = “ขนธ ๕–อายตนะ ๑๒–ธาต ๑๘–อนทรย ๒๒” รวมทง “อรยสจจ ๔”

(๒) เหตปจจยแหงทกข

(๒) “ปจจยปรคคหญาณ” คอ ญาณกาหนดรปจจยของนามและรป นนคอ รวา รปธรรมและนามธรรมทงหลายเกดจากเหตปจจ ย และเปนปจจยแกกน อาศยกน โดยรตามแนว “ปฏจจสมปบาท” กด ตามแนว “กฎแหงกรรม” กด ตามแนว “วฏฏะ ๓” กด เปนตน ซงทาใหเหน

“ปฏจจสมปบาท ๑๒” และ “ปฏจจสมปปนนธรรม” [ภวจกร] ทงหมด = “ปฏจจสมปบาท ๑๒” (๓) การทบขนธ ๕–วฏฐานคามนปฏปทา –วปสสนาญาณ ๑๐

(๔) “อทยพพยานปสสนาญาณ ” คอ ญาณอนตามเหนความเกดและความดบ นนคอ พจารณาความเกดขนและความดบไปแหงเบญจขนธ จนเหนชดวา สงทงหลายเกดขนครนแลวกตองดบไป

ลวนเกดขนแลวกดบไปทงหมด [จากขอ ๔–๑๒ = วปสสนาญาณ ๙] = “ปญญาเหนธรรม” [ไตรลกษณ กบ กจในอรยสจจ ๔ ไดแก ปรญญา –ปหานะ–สจจกรยา –ภาวนา]

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๓

(๕) “ภงคานปสสนาญาณ ” คอ ญาณอนตามเหนความสลาย นนคอ เมอเหนความเกดดบเชนนน แลวคานงเดนชดในสวนความดบอนเปนจดจบสน กเหนวาสงขารทงปวงลวนจะตองสลายไป

ทงหมด = “อนตตตา”

(๖) “ภยตปฏฐานญาณ ” คอ ญาณอนมองเหนสงขารปรากฏเปนของนากลว นนคอ เมอพจารณาเหนความแตกสลายอนมทวไปแกทกสงทกอยางเชนนนแลวสงขารทงปวงไมวาจะเปนไปในภพใด

คตใด กปรากฏเปนของนากลวเพราะลวนแตจะตองสลายไปไมปลอดภยทงสน = “อนจจตา”

(๗) “อาทนวานปสสนาญาณ ” คอ ญาณอนคานงเหนโทษ นนคอ เมอพจารณาเหนสงขารทงปวงซงลวนตองแตกสลายไป เปนของนากลวไมปลอดภยทงสนแลว ยอมคานงเหนสงขารทงปวงนน

วาเปนโทษเปนสงทมความบกพรอง จะตองระคนอยดวยทกข = “ทกขตา ”

(๘) “นพพทานปสสนาญาณ ” คอ ญาณอนคานงเหนดวยความหนาย นนคอ เมอพจารณาเหน

สงขารวาเปนโทษเชนนนแลว ยอมเกดความหนาย ไมเพลดเพลนตดใจ = “วราคะ”

(๙) “มญจตกมยตาญาณ ” คอ ญาณอนคานงดวยใครจะพนไปเสย นนคอ เมอหนายสงขารทงหลาย

แลว ยอมปรารถนาทจะพนไปเสยจากสงขารเหลานน = “นโรธะ”

(๑๐) “ปฏสงขานปสสนาญาณ ” คอ ญาณอนคานงพจารณาหาทาง นนคอ เมอตองการจะพนไปเสย จงกลบหนไปยกเอาสงขารทงหลายขนมาพจารณากาหนดดวยไตรลกษณเพอมองหาอบายทจะ

ปลดเปลองออกไป = “มรรค” [ปหานะ]

(๑๑) “สงขารเปกขาญาณ ” คอ ญาณอนเปนไปโดยความเปนกลางตอสงขาร นนคอ เมอพจารณาสงขารตอไป ยอมเกดความรเหนสภาวะของสงขารตามความเปนจรง วามความเปนอยเปนไป ของมนอยางนนเปนธรรมดา จงวางใจเปนกลางได ไมยนดยนรายในสงขารทงหลาย แตนน

มองเหนนพพานเปนสนตบท ญาณจงแลนมงไปยงนพพาน เลกละความเกยวเกาะกบสงขาร

เสยได = “อเบกขา ” [“ตตรมชฌตตเปกขา” —อเบกขาในความเปนกลางในธรรมนนๆ]

(๑๒) “สจจานโลมกญาณ –อนโลมญาณ ” คอ ญาณอนเปนไปโดยอนโลมแกการหยงรอรยสจจ นนคอ เมอวางใจเปนกลางตอสงขารทงหลาย ไมพะวง และญาณแลนมงตรงไปสนพพานแลว ญาณอน

คลอยตอ “การตรสรอรยสจจ ” ยอมเกดขนในลาดบถดไป เปนขนสดทายของ “วปสสนาญาณ”

ตอจากนนกจะเกด “โคตรภญาณ” มาคนกลาง แลวเกด “มรรคญาณ” [มคคญาณ] ใหสาเรจ

ความเปน “อรยบคคล” ตอไป = “อรยสจจ ๔” สนสด –วปสสนาญาณ ๑๐ ---------------------- (๑๓) “โคตรภญาณ ” คอ ญาณครอบโคตร นนคอ ความหยงรทเปนหวตอแหงการขามพนจาก “ภาวะ

ปถชน” เขาส “ภาวะอรยบคคล” = “ญาณคนระหวางโลกยะกบโลกตตระ ”

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๔

(๔) อรยมรรค ๔

(๑๔) “มคคญาณ” คอ ญาณในอรยมรรค นนคอ ความหยงรทใหสาเรจ “ภาวะอรยบคคล ” แตละขน

ซงทาใหเหน “อรยสจจ ๔” ทงหมด = “โลกตตรมรรค [มรรค ๔–มคสมงค–มคคญาณแหงมรรค ๘]” ไดแก โสดาปตตมรรค–สกทาคามมรรค–อนาคามมรรค–อรหตตมรรค

(๕) อรยผล ๔

(๑๕) “ผลญาณ” คอ ญาณในอรยผล นนคอ ความหยงรทเปนผลสาเรจของพระอรยบคคลชนนนๆ =

“โลกตตรผล [ผล ๔–ผลสมงค–ผลญาณแหงมรรค ๘]” ไดแก โสดาปตตผล–สกทาคามผล–อนาคามผล–อรหตตผล

(๖) การตรสร–สมโพธะ

(๑๖) “ปจจเวกขณญาณ” [โลกยญาณ ] คอ ญาณหยงรดวยการพจาร ณาทบทวน ทเรยกวา “ญาณทสสนะมปรวฏฏ ๓ มรอบ ๓ มอาการ ๑๒” หรอ มอาการ ๑๙ ประการ นนคอ สารวจรมรรคผล กเลสทละแลว กเลสทเหลออย และนพพาน เวนแตวาพระอรหนตไมมการพจารณากเลสทยงเหลออย ซงสดทายทา

ใหเกด “อาสวกขยญาณ” [โลกตตรญาณ] = “ปญญาตรสร” [สมโพธะ–สมโพธญาณ–นพพาน ๒] อนมอาการ ๖๔ แหงอนทรย ดงรายละเอยดขางลางน

ปจจเวกขณวถ มคควถ จานวน

ปจจเวกขณวถทเกดภายหลง โสดาปตตมคควถ ม ๕ ประการ ปจจเวกขณวถทเกดภายหลง สกทาคามมคควถ ม ๕ ประการ ปจจเวกขณวถทเกดภายหลง อนาคามมคควถ ม ๕ ประการ ปจจเวกขณวถทเกดภายหลง อรหตตมคควถ ม ๔ ประการ

รวม ๑๙ ประการ

อาสวกขยญาณ [มอาการ ๖๔] ไดแก อนทรย ๓ และ อนทรย ๘ ประการ ในแตละขนของ มรรค ๔–ผล ๔

(๑) “อนทรย ๓” ไดแก อนญญาตญญสสามตนทรย ๑ อญญนทรย ๑ อญญาตาวนทรย ๑ (๒) “อนทรย ๘ ประการ” ไดแก สทธนทรย ๑ วรยนทรย ๑ สตนทรย ๑ สมาธนทรย ๑ ปญญนทรย ๑

มนนทรย ๑ โสมนสสนทรย ๑ ชวตนทรย ๑ โดยมนยแสดงความเปนบรวาร ดงตอไปน (๑) “สทธนทรย” ซงมความนอมใจเชอเปนบรวาร (๒) “วรยนทรย” มการประคองไวเปนบรวาร (๓) “สตนทรย” มความตงมนเปนบรวาร (๔) “สมาธนทรย” มความไมฟ งซานเปน บรวาร (๕) “ปญญนทรย” มความเหนเปนบรวาร (๖) “มนนทรย” มความรแจงเปนบรวาร (๗) “โสมนสสนทรย” มความยนดเปนบรวาร และ (๘) “ชวตนทรย” มความเปนอธบด

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๕

ฉะนน “มรรค ๔” = “อาสวกขยญาณ มอาการ ๓๒” กบ “ผล ๔” = “อาสวกขยญาณ มอาการ ๓๒”

รวมจานวนอนทรยทงหมดเปน “มอาการ ๖๔”

(๑) โสดาบน–ผบรรลโสดาปตตผลแลว

(๑) สารวจมรรค โสดาปตตมรรค–สมจเฉทนโรธ = อนญญาตญญสสามตนทรย [อนทรย ๘]

(๒) สารวจผล โสดาปตตผล–ปฏปสสทธนโรธ = อญญนทรย [อนทรย ๘]

(๓) กเลสละแลว กเลสทตงอยรวมกนกบทฏฐ [สกกายทฏฐ–วจกจฉา –สลพพตปรามาส–ทฏฐานสย–วจกจฉานสย ]

(๔) กเลสเหลออย กเลสหยาบๆ –กเลสละเอยด –กเลสทงหลาย

(๕) นพพาน ผถงกระแส [ยงไมถงนพพาน ]

(๒) สกทาคาม–ผบรรลสกทาคามผลแลว

(๑) สารวจมรรค สกทาคามมรรค–สมจเฉทนโรธ = อญญนทรย [อนทรย ๘]

(๒) สารวจผล สกทาคามผล–ปฏปสสทธนโรธ = อญญนทรย [อนทรย ๘]

(๓) กเลสละแลว กเลสหยาบๆ [กามราคสงโยชน–ปฏฆสงโยชนอยางหยาบ –กามราคานสย–ปฏฆานสยอยางหยาบ ]

(๔) กเลสเหลออย กเลสละเอยด –กเลสทงหลาย

(๕) นพพาน ผกลบมาอกครงเดยว [ยงไมถงนพพาน ]

(๓) อนาคาม–ผบรรล อนาคามผลแลว

(๑) สารวจมรรค อนาคามมรรค–สมจเฉทนโรธ = อญญนทรย [อนทรย ๘]

(๒) สารวจผล อนาคามผล–ปฏปสสทธนโรธ = อญญนทรย [อนทรย ๘]

(๓) กเลสละแลว กเลสละเอยด [กามราคสงโยชน–ปฏฆสงโยชนอยางละเอยด –กามราคานสย–ปฏฆานสยอยางละเอยด ]

(๔) กเลสเหลออย กเลสทงหลาย

(๕) นพพาน ผไมเวยนกลบมาอก [ยงไมถงนพพาน ]

(๔) อรหนต–ผบรรลอรหตตผลแลว

(๑) สารวจมรรค อรหตตมรรค–สมจเฉทนโรธ = อญญนทรย [อนทรย ๘]

(๒) สารวจผล อรหตตผล–ปฏปสสทธนโรธ–นสสรณนโรธ [นพพาน] = อญญาตาวนทรย [อนทรย ๘]

(๓) กเลสละแลว กเลสทงหลาย [รปราคะ–อรปราคะ–มานะ–อทธจจะ–อวชชา–มานานสย–ภวราคานสย–อวชชานสย]

(๔) กเลสเหลออย [ไมมการพจารณา ]

(๕) นพพาน ผหกกาแหงสงสารแลว [บรรลถงนพพานแลว–ววฏฏะ]

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๖

“นพพาน ๒” หมายถง สภาพทดบกเลสและกองทกขแลว–ภาวะทเปนสขสงสด เพราะไรกเลสไร ทกข เปนอสรภาพสมบรณ ไดแก

(๑) “สอปาทเสสนพพาน ” หมายถง นพพานยงมอปาทเหลอ โดยดบกเลส ยงมเบญจขนธเหลอ นนคอ “กเลสปรนพพาน” ซงเปนนพพานของพระอรหนตผยงเสวยอารมณทนาชอบใจและไมนาชอบใจ ทางอนทรย ๕ รบรสขทกขอย ทานผบรรลอธคมธรรมน เรยกวา “สอปาทเสสบคคล = พระเสขะ”

(๒) “อนปาทเสสนพพาน ” หมายถง นพพานไมมอปาทเหลอ โดยดบกเลส ไมมเบญจขนธเหลอ นน คอ “ขนธปรนพพาน” ซงเปนนพพานของพระอรหนตผระงบการเสวยอารมณทงปวงแลว ทานผ บรรลอธคมธรรมน เรยกวา “อนปาทเสสบคคล = พระอเสขะ”

อยางไรกตาม เพอใหเกดความกระจางชดในปญญาแหงภาวนากรรมฐานอยางแทจรงนน กระบวนการคดในภมแหงวปสสนากมมฏฐาน [วปสสนา–มรรค–ผล = ลกขณปนชฌาน –การเพงพนจดวยจตทเปนสมาธแนวแนในสามญลกษณะแหงไตรลกษณ ] ทเรยกวา “ปญญาในวปสสนา” [ญาณในวปสสนา–ยถาภตญาณ] หลงจากจตเปนสมาธทแนวแน [อปปนาสมาธ–จตตถฌาน–จตประภสสร = อารมมณปนชฌาน –การเพงพนจดวยจตทเปนสมาธแนวแน ในอารมณโดยกรรมฐาน ๔๐] ทเรยกวา “ปญญาในสมาธ” [ญาณทสสนะ–ยถาภตญาณทสสนะ] นน ใหพจารณาถง “ญาณ ๑๖–โสฬสญาณ” ทเกดขนครบวงจรใน “ไตรสกขา–สกขา ๓” แหงวสทธ ซงเปนกระบวนการชาระจตใจใหสะอาดบรสทธ พรอมดวยศลและปญญา ทเปนการเจรญภาวนากรรมฐานอนตงอยบนพนฐาน “อรยสจจ ๔” และ “กจในอรยสจจ ๔” ทมาประชมรวมกนเปนหนงเดยว ในเวลาเดยวกน ทเรยกวา “สมปยตตธรรม ” หรอ “ธรรมสามคค” หมายถง ความพรอมเพรยงขององคธรรม องคธรรมทงหลายทเกยวของทกอยางทากจหนาท ของแตละอยางๆ พรอมเพรยงและประสาน สอดคลองกน ใหสาเรจผลทเปนจดหมาย ดงเชน ในการบรรลมรรคผล เปนตน เพราะฉะนน สจจะภาวะแหงการตรสรนน จงเกดจาก “ปญญาเหนธรรม–ดวงตาเหนธรรม–ธรรมจกษ–ธรรมจกร–ธรรมทงปวง” กอนอยางสมบรณ ไดแก ขนธ ๕–อายตนะ ๑๒–ธาต ๑๘–กศลธรรม–อกศลธรรม–อพยากตธรรม–กามาวจรธรรม–รปาวจรธรรม–อรปาวจรธรรม–โลกตตรธรรม ซงเปนการเหนอนยอดเยยม ชอวา “ทสสนานตตรยะ ” [เหนนพพานกอนนพพาน ] และยงตองประกอบดวยการปฏบตอนยอดเยยม ชอวา “ปฏปทานตตรยะ ” นนคอ อรยมรรคมองค ๘ [โพธปกขยธรรม ๓๗] อนเปนทางดาเนนอนประเสรฐไปสความเปนอรยบคคล จากนน จงจะเขาส “สจจภาวะแหงการตรสร” [สมโพธะ] ทแทจรงได และ “สจจภาวะแหงนพพาน” [สมโพธญาณ] ชอวา “วมตตานตตรยะ ” [สมมาวมตต–อรหตตวมตต] นนคอ ความหลดพนอนยอดเยยมโดยชอบดวยตนเอง ไดแก ความหลดพนอนเปนผลแหงการปฏบตนน คอ ความหลดพนจากกเลสและทกขทงปวง ชอวา “นพพาน” ใหพจารณาทบทวนเทยบเคยงการเจรญไตรสกขาอนสมบรณบรบรณกบ “วสทธ ๗” ดงน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๗

“วสทธ ๗” หมายถง ความหมดจด ความบรสทธทสงขนไปเปนขนๆ ธรรมทชาระสตวใหบรสทธ ยงไตรสกขาใหบรบรณเปนขนๆ ไปโดยลาดบ จนบรรลจดหมายคอนพพาน ไดแก

(๑) “สลวสทธ ” คอ ความหมดจดแหงศล นนคอ รกษาศลตามภมขนของตนใหบรสทธ และใหเปนไปเพอสมาธ วสทธมคควาไ ดแก ปารสทธศล ๔

(๒) “จตตวสทธ ” คอ ความหมดจดแหงจต นนคอ ฝกอบรมจตจนบงเกดสมาธพอเปนบาทฐานแหง วปสสนา วสทธมคควา ไดแก สมาบต ๘ พรอมทงอปจาร

(๓) “ทฏฐวสทธ ” คอ ความหมดจดแหงทฏฐ นนคอ ความรเขาใจมองเหนนามรปตามสภาวะทเปนจรงเปนเหตขมความเขาใจผดวาเปนสตวบคคลเสยได เรมดารงในภมแหงความไมหลงผด ขอนจดเปนขนกาหนดทกขสจจ [อปาทานขนธ ๕ เปนทกข]

(๔) “กงขาวตรณวสทธ ” คอ ความหมดจดแหงญาณเปนเหตขามพนความสงสย ความบรสทธขนททาใหกาจดความสงสยได นนคอ กาหนดรปจจยแหงนามรปไดแลวจงสนสงสยในกาลทง ๓

[ปฏจจสมปบาท ๑๒] ขอนตรงกบ “ธรรมฐตญาณ–ยถาภตญาณ –สมมาทสสนะ” และจดเปนขนกาหนดสมทยสจจ

(๕) “มคคามคคญาณทสสนวสทธ ” คอ ความหมดจดแหงญาณทรเหนวาเปนทางหรอมใชทาง นนคอ เรมเจรญวปสสนาตอไปดวยพจารณากลาป จนมองเหนความเกดขน และความเสอมไปแหง

สงขารทงหลาย [ไตรลกษณ–สามญลกษณะ ไดแก “อนจจง–ทกขง– อนตตา”] อนเรยกวา “อทยพพยานปสสนา” เปนตรณวปสสนา คอวปสสนาญาณออนๆ แลวม “วปสสนปกเลส” เกดขน กาหนดไดวาอปกเ ลสทง ๑๐ แหงวปสสนานนมใชทาง สวนวปสสนาทเรมดาเนนเขาสวถ นนแลเปนทางถกตอง เตรยมทจะประคองจตไวในวถคอ “วปสสนาญาณ” นนตอไป ขอนจดเปนขนกาหนดมคคสจจ

(๖) “ปฏปทาญาณทสสนวสทธ ” คอ ความหมดจดแหงญาณอนรเหนทางดาเนน นนคอ ประกอบความเพยรในวปสสนาญาณทงหลายเรมแต “อทยพพยานปสสนาญาณ” ทพนจากอปกเลสดาเนนเขาสวถทางแลวนน เปนตนไป จนถง “สจจานโลมกญาณ” หรอ “อนโลมญาณ” อนเปนทสดแหงวปสสนา ตอแตนกจะเกด “โคตรภญาณ” คนระหวางวสทธขอนกบขอสดทาย เปนหวตอแหง

“ความเปนปถชน ” กบ “ความเปนอรยบคคล ” โดยสรป วสทธขอน กคอ “วปสสนาญาณ ๙” [กระบวนการทบขนธ ๕]

(๗) “ญาณทสสนวสทธ ” คอ ความหมดจดแหงญาณทสสนะ นนคอ ความรใน “อรยมรรค ๔–มรรค

ญาณ” [ปญญาอรยะ–โลกตตรปญญา] อนเกดถดจาก “โคตรภญาณ” เปนตนไป เมอมรรคเกดแลว

ผลจตแตละอยางยอมเกดขนในลาดบถดไปจาก “มรรคญาณ” นนๆ “ความเปนอรยบคคล ” ยอมเกดขนโดยวสทธขอน เปนอนบรรลผลทหมายสงสดแหงวสทธ หรอไตรสกขา หรอการปฏบต ธรรมในพระพทธศาสนาทงสน

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๘

อยางไรกตาม เพอใหผ ปฏบตธรรมเกดภาพมมมองทเปน “องครวมแหงพทธปญญาญาณ ” อยางแทจรงนน ควรสรางภาพนมตในจตและปญญานน เปนรวมแผนผงทแสดงความเชอมโยงขององคธรรมทงหมด [ธรรมสามคค] ซงจะเปนภาพรวมแหงปญญาญาณ [ภาวนามยปญญา] ทเกดขนจรงในภมแหงวปสสนากมม ฏฐาน ดกวาจะอานหรอฟงธรรมไปเรอยๆ ไมเกด “กระบวนการยอยทางปญญา” ทสงเคราะหเปนปญญาจรงๆ ของตนได การทบทวนความคดแหงปญญาในวปสสนาทงหลายดวย วธน จะชวยใหผปฏบตธรรมสามารถตอ ยอดปญญาหรอองคความรใหมๆ ขนไดจรง เพราะมจตทเปนสมาธ อยแลว ยงสมปยตตดวย “วชชา ๓” [ความรแจง–ความรวเศษ] ในสมาธทแนวแน [อปปนาสมาธ–จตตถฌาน] กยงเหน “อาณาจกรแหงธรรม” ไดอยางละเอยด ไมขนมวดวยจตเปนอกศลธรรมทงปวง “ใสแผวแจม” เปนแสงสวาง “อาโลโก–อาโลกสญญา” [วชชา] ฉะนน ในการผกจตใหยดตามพจารณาธรรมหรอสภาวธรรมตางๆ ทเกดขนในจตของตนได อยางสมาเสมอ ดวยกจหนาทแหง การเจรญภาวน ากรรมฐาน [มนสการกรรมฐาน] จงเรยกวา “อนปสสนา ” [อนปสสนา ๓–อนปสสนา ๗] เพราะทาใหบคคลผถงพรอมดวย “ปญญาในสมาธ” และ “ปญญาในวปสสนา” มความเจรญงอกงามไพบลยดวยปญญาทง ๑๐ ประการ [ปญญาแหงพระอรหนตในพระศาสนาน ไมใชปญญาหางอง ] ดงน “ปญญา ๑๐” หมายถง ปญญาทเกดจากการเจรญอนปสสนา ไดแก

(๑) “ชวนปญญา” —ปญญาเรว โดยเจรญ “อนจจานปสสนา ” [เหนความไมเทยง ]

(๒) “นพเพธกปญญา” —ปญญาทาลายกเลส โดยเจรญ “ทกขานปสสนา ” [เหนความทกข]

(๓) “มหาปญญา” —ปญญามาก โดยเจรญ “อนตตานปสสนา ” [เหนความไมใชตวตน ]

(๔) “ตกขปญญา” —ปญญาคมกลา โดยเจรญ “นพพทานปสสนา ” [หนายในกองทกข ]

(๕) “วบลปญญา ” —ปญญากวางขวาง โดยเจรญ “วราคานปสสนา ” [ดบความกระหายวฏฏะ]

(๖) “คมภรปญญา” —ปญญาลกซง โดยเจรญ “นโรธานปสสนา ” [ดบกเลส ]

(๗) “อสสามนตปญญา” —ปญญาไมใกล โดยเจรญ “ปฏนสสคคานปสสนา ” [สลดคน]

(๘) “ปฏสมภทา ๔” —ปญญาแตกฉาน โดยเจรญ “อนปสสนา ๗” [ปญญาแตกฉาน–อเบกขา]

(๙) “ปถปญญา ” —ปญญาแนนหนา โดยเจรญ “ปญญา ๘” [ความรทวถวน–สพพญ ]

(๑๐) “หาสปญญา” —ปญญาราเรง โดยเจรญ “ปญญา ๙” [ทพยจกข–ปญญาจกข]

บทความท ๑๑๒ ประจาป ๒๕๕๘ – ขอปฏบตประพฤตตบะไมใชทางหลดพนแหงพทธะ– นธ ศรพฒน

หนา ๔๙

ถาผปฏบตธรรมอานหรอฟงธรรมมาถงขนน ถาเกดปราโมทยปตยนดในธรรมทเก ดขนในปญญาได กถอวา ทานผ นนเรมเขามาใน “กระแสแหงอรยมรรค” [อรยมรรคมองค ๘] ไดจรงแลว เพราะเปนจตทประกอบดวย “ปญญาแหงพทธะ ” ทจะเกดขนในกาลขางหนาอยางแนนอน อะไรกไมสกบการฝกฝนตนเองใหบอยๆ สบเนองเปนนตยกาลในทกขณะสมยของตน พจารณาจตของตนเปน “ศนยกลางแหงการเรยนร ” [Learning Egocentricism] ทเรยกวา “ธรรมกาย” [อนเปนชอเรยกพระตถาคต] ไมใชสาระแนแสไมเขาเรองไปรแตเรอง คนอน คมจตของตนใหสะอาดบรสทธปราศจากกเลสและอกศลธรรมทงหลายใหได ไมใชไปคดสถาปนา ตนเองเปน “ฤษ” เพราะกนลาบนาตกใสขววออน คดแบบนนเปนการถอดสมการเชงซอนผดไปแลว เอาแคศล ๕ ขอ กอนทาปฏบ ตใหบรสทธ กเปนสะพานเชอมตอทงสมาธและปญญาไดอยางสบาย อยาไปเอาพรตวตรของนกบวชลทธนอกพระพทธศาสนามาใชเลย แคศล ๕ ขอ กยงไปไมรอดในแต ละวน เพราะไมกาหนดอารมณนกคดถงความตายทมาถงตน “มรณสสต” จงไมสารวมอนทรยทงหลาย อยดวยความ ประมาทชวตและปญญา ไมเขาใจในธรรมเอก ๓ อยาง ใหแจมแจงเปนคตสอนใจ ไดแก (๑) “กลยาณมตตตา” หมายถง คบคนดเปนมตร นนคอ รจกกาหนดบคคลในถนท อาศย เลอกเสวนา สาเหนยกศกษาเยยงอยางทานผทรงคณมศรทธา ศล จาคะ ปญญา (๒) “โยนโสมนสการ” หมายถง ทาในใจโดยแยบคายดวยอบายวธทใฝกศล รจกคดพจารณาใหเหนเหตผลคณโทษในสงทไดเลาเรยนสดบฟงนน จบสาระทจะนาไปใชประโยชนได และ (๓) “อปปมาทะ” หมายถง ความไมประมาท คอ ความเปนอยอยางไมขาดสต หรอความ เพยรทมสตเปนเครองเรงเราและควบคม ไดแก การดาเนนชวตโดยมสตเปนเครองกากบความประพฤต ปฏบตและการกระทาทกอยาง ระมดระวงตว ไมยอมถลาลงไปในทางเสอม แตไมยอมพลาดโอกาสสาหร บความดงามและความเจรญกาวหนา ตระหนกในสงทพงทาและพงละเวน ใสใจสานกอยเสมอในหนาทอน จะตองรบผดชอบ ไมยอมปลอยปละละเลย กระทาการดวยความจรงจง รอบคอบ และรดหนาเรอยไป ใหทองไวในใจตลอดเวลาถง “ธรรมเอก ๓ ประการ” น กนพวกคนชว ผสาง ปศาจ อ รสรกาย ไดดนกแล วา “กลยาณมตตา–โยนโสมนสการ–อปปมาทะ” อยาไดขาด ใหทาอยสมาเสมอเปนสามญสานกแหงผปฏบต ธรรม ผทไหนกไมเขามาใกล พวกคนชวมาเจอมนกหนายแหนง ไมรจะมาหลอกอยางไง เพราะทานผนนม สตสมปชญญะเตมรอบทสดจรงๆ ไมตองไปค ดหาผายนตเกจทไหนมาตดฝาบาน เขยนธรรมเอกทงสามคาเองดกวา ขลงกวาอก อนเปน “ธรรมเครองระลกของสต” เพราะระลกจาไดด และ “ธรรมเครองเรยนรของสมปชญญะ” เพราะรตวทวถวนดวยปญญารอบร แตถาจะใหดกหมนพจารณาธรรมทงหลายดวย ธรรม เครองเกอกลการตรสรและอรยมรรคแบบเตมสบไมตองไปเสยเวลามาก ทพระอรยเจาทานสรรเสรญ นนคอ “โพธปกขยธรรม ๓๗” อนเปนทางหลดพนแหงพทธะ ไมใชตบะหรอกทานผเจรญแลว อะไรดๆ กวาน กใหรจกคดตอยอดเอาเอง บาง อยาไปเกรง ใจพวกคนชวทกลวทานไดด ถงแมพวกมนจะนอนรองไห เสยอกเสยใจแคไหนกตาม จนขามวนขามคนกตาม อยาไปตามใจพวกชวจนเสยธรรมกแลวกน แคนแหละ .