15 di december 2014

Sheila M. van Veen

3

Introduccion Acuerdo Bilateral Relato financiero 2013 NPR 2014 ◦ E areglo di pensioen NPR 2014 ◦ Consecuencia pa e haltura di e pensioen ◦ Palabracion financiero y Plan di Recuperacion NPR 2014

Resultado financiero 2014: ◦ Resultado YTD 2014 ◦ Effecto introduccion NPR 2014

Pregunta Clausura

4

Nos ta percura pa bo pensioen Dos areglo di pensioen: NPR 2011 y NPR

2005 Mas cu 10.000 participante 26 dunador di trabou afilia Desde 1 di januari 2011 bou di supervision di

Banco Central di Aruba Plan di recuperacion NPR 2011

5

Areglo di pensioen Trahador

(sindicato) Fondo di Pensioen

(APFA)

Dunador di trabou

6

Aumento progresivo di edad di pensioen di AOV Legislacion di Pensioen di 1 di januari 2012 – LAP Grado di cobertura abou di NPR 2011: ◦ Bruto 80,8% y Netto 75,5% 31 di december 2013

Prima halto di NPR 2011: ◦ 36,1% di salario

Sostenibilidad di e garantianan di NPR 2011

7

Adaptacion di NPR 2011 entrante 1 di januari

2014 Fecha di pensioen ◦ Aumento segun e edad di pensioen di AOV

(progresivamente di 60 pa 65 aña) ◦ Tanto e pensioennan acumula caba como e acumulacion

den futuro Porcentahe di acumulacion Franchise Aña di acumulacion Areglo transitorio

8

Grado di cobertura bruto ta bira 100% ◦ Door cu ta bay paga pensioen mas laat ◦ Door di e pago di e dunadornan di trabou den NPR 2014

No tin garantia mas di Pais Aruba

Sherwin E. Vingal

10

(in miljoenen Afl.) 2013 2012 Entradanan Contribucion di prima 133 125 Rendimento di inversion 104 124

Gastonan Provision pa pensioen -82 -126 Pago di pensioen -93 -87 Gasto operational -12 -11

Resultado operational (prome cu e efecto di interes actuarial)

50 25

Provision pa pensioen aditional -70 Resultado operational (despues di e efecto di interes actuarial)

-20

11

- 5

10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Den

Miy

on A

fl.

Rendimento 2012 Rendimento 2013

12

(10) (5) - 5

10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

Vastrentend Zakelijk Totaal buitenland

Den

Miy

on A

fl.

Rendimento 2012 Rendimento 2013

13

(den miyon Afl.) 2013 2012 ACTIVA Capital inverti 2.138 2.005 Premievorderingen/duurtetoeslagen 45 31 Cash y demas 59 55

2.242 2.091

PASSIVA Capital di pensioen -462 -464 Provision pa pensioen 2.698 2.547 Demas debe 6 8

2.242 2.091

14

Vastgoed en gronden

3%

Onderhandse leningen

35%

Hypotheken16%

Staats obligaties

27%

Deposito's en overige

19%

2013

3%

30%

17% 24%

26%

2012

15

(den miyon Afl.) 2013 2012 ACTIVA Capital inverti 2.138 2.005 Premievorderingen/duurtetoeslagen 45 31 Cash y demas 59 55

2.242 2.091

PASSIVA Capital di pensioen -462 -464 Provision pa pensioen 2.698 2.547 Demas debe 6 8

2.242 2.091

E posicion financiero di e fondo di pensioen ta wordo midi a base di e grado di cobertura (dekkingsgraad)

(den miyon Afl.) 2013 2012 Capital di inversion 7,7 5,8 Provision di pensioen 6,9 5,0 (bruto) grado di cobertura NPR 2005 112,2% 115,4%

Capital di reserva (buffer) -0,5 -0,3 (netto) grado di cobertura NPR 2005 104,9% 109,6%

E posicion financiero di e fondo di pensioen ta wordo midi a base di e grado di cobertura (dekkingsgraad)

(den miyon Afl.) 2013 2012 Capital di inversion 2.175 2.035 Provision di pensioen 2.692 2.542 (bruto) grado di cobertura NPR 2011 80,8% 80,1%

Capital di reserva (buffer) -142 -103,8 (netto) grado di cobertura NPR 2011 75,5% 76,0%

74%

75%

75%

76%

76%

77%

77%

Jan'13 Feb'13 Mrt'13 Apr'13 Mei'13 Jun'13 Jul'13 Aug'13 Sep'13 Okt'13 Nov'13 Dec'13

Dekkingsgraad NPR 2011 Kritieke herstelpad

Lennart van Andel MSc AAG

20

Omschrijving NPR 2011 NPR 2014

Ingangsdatum 1 januari 2011 1 januari 2014

Type regeling Middelloon Middelloon

Pensioenleeftijd 60 AOV (60 tot 65)

Franchise Afl. 14.059 Afl. 17.616

Ouderdomspensioen (OP) 2,15% per jaar 1,75% per jaar

Partnerpensioen als % OP 71,4% 71,4%

Indexatie Voorwaardelijk Voorwaardelijk Maximaal aantal dienstjaren 34 40 (daarna vrijwillig)

Hoogte werknemerspremie Per werkgever Per werkgever

21

Aanspraken opgebouwd t/m 31.12.2013 worden omgezet in aanspraken in het NPR 2014 met de nieuwe pensioendatum ◦ Er vindt geen verhoging plaats in verband met

wijziging van de pensioendatum Overgangsregeling NPR 2011 vervalt en wordt

vervangen door nieuwe regeling op kosten van werkgevers (pending werkgevers)

Pensioenen die ingaan in 2014 worden nog vastgesteld op basis van NPR 2011

22

Géén wijziging van de al ingegane APFA-

pensioenen bij de invoering van NPR 2014.

Duurtetoeslagen voor PVL-gepensioneerden worden bevroren

Overige componenten blijven ongewijzigd in stand ◦ Gelijkbedrag ◦ Bashi premie ◦ Uitkering 350

23

Voor alle pensioeningangen gedurende 2014 geldt: ◦ De regels van het NPR 2011 zijn nog van toepassing

Dit geldt dus voor de volgende situaties: ◦ Deelnemer wordt 60 gedurende 2014 ◦ Deelnemer maakt gebruik van vervroegde pensionering ◦ Deelnemer overlijdt of invalideert gedurende 2014

24

Pensioenleeftijd wordt 65 onder NPR 2014 voor alle deelnemers geboren ná 1 juli 1959 (nu 55 jaar oud)

Geboren in periode Pensioenleeftijd

< 31-12-1954 60 jaar

1 januari 1955 – 30 juni 1955 60,5 jaar

1 juli 1955 – 31 december 1955 61 jaar

1 januari 1956 – 30 juni 1956 61,5 jaar

1 juli 1956 – 31 december 1956 62 jaar

1 januari 1957 – 30 juni 1957 62,5 jaar

1 juli 1957 – 31 december 1957 63 jaar

1 januari 1958 – 30 juni 1958 63,5 jaar

1 juli 1958 – 31 december 1958 64 jaar

1 januari 1959 – 30 juni 1959 64,5 jaar

Vanaf 1-juli-1959 65 jaar

25

Pensionering vóór 60 niet meer mogelijk

Huidige regeling voor vervroegd pensioneren (eerder dan 60 jaar) vervalt ◦ Er komt een nieuwe regeling voor vervroegd pensioneren

(eerder dan AOV-leeftijd) ◦ Zolang werkgever hiervoor budget beschikbaar stelt

Mogelijkheden “op eigen kosten”: ◦ Vervroegd met pensioen met verlaagd pensioen ◦ Zelf extra sparen bij APFA voor vervroegd pensioen

Nieuw: deeltijdpensioen vanaf 60 jaar tot AOV-gerechtigde leeftijd

Tegemoetkoming AOV-premie bij vervroegd pensioneren

26

Uitstellen van pensioeningang is mogelijk tot de leeftijd van 70 jaar.

Pensioen per jaar is hoger. Indien ook de AOV-uitkering is uitgesteld,

kan extra pensioen worden opgebouwd, tot leeftijd 65 jaar en binnen fiscale grenzen.

Bij deeltijdpensioen niet uitstellen.

27

Nieuw: Inkoop van pensioen bij tekort aan opbouw. ◦ Lv algemeen pensioen geeft minimum aan

pensioenopbouw. ◦ Indien Deelnemer een tekort aan pensioenopbouw

heeft in de voorafgaande vijf jaar, kan de Deelnemer tegen betaling van een eenmalige koopsom bij APFA extra pensioenaanspraken inkopen. ◦ Let op: binnen fiscale grenzen.

28

Bij vervroeging pensioen krijgt de deelnemer minder pensioen

Nieuw: Deelnemer kan extra aanspraken inkopen om eerder met pensioen te kunnen zonder of met minder korting

Moet binnen fiscale regels passen

29

Het ouderdomspensioen dat is opgebouwd tijdens de partnerrelatie wordt verdeeld: ◦ De ex-partner krijgt een aanspraak op 50% hiervan. ◦ Dit ouderdomspensioen van de ex-partner gaat in

wanneer de deelnemer met pensioen gaat, en wordt betaald tot het overlijden van de gepensioneerde deelnemer.

◦ Indien de ex-partner eerder overlijdt dan de (gepensioneerde) deelnemer, gaat de aanspraak terug naar de (gepensioneerde) deelnemer.

Bij invaliditeitspensioen wordt dit op overeenkomstige wijze toegepast.

30

Het nabestaandenpensioen dat is opgebouwd tijdens de partnerrelatie wordt verdeeld: ◦ De ex-partner krijgt een aanspraak op 50% hiervan. ◦ Dit bijzonder nabestaandenpensioen van de ex-

partner gaat in wanneer de deelnemer overlijdt, en wordt betaald tot het overlijden van de ex-partner. ◦ Indien de ex-partner eerder overlijdt dan de

deelnemer, gaat de aanspraak terug naar de (gepensioneerde) deelnemer.

31

Wijziging als gevolg van de bepalingen in de Lv algemeen pensioen.

Hoofdregel: afkoop is verboden Uitzonderingen: ◦ Klein pensioen bij pensioeningang ◦ Emigratie

Dus geen afkoop meer bij einde deelneming.

32

NPR 2014, in lijn met Lv algemeen pensioen ◦ Bij ingang van ouderdomspensioen, (bijzonder)

nabestaandenpensioen, wezenpensioen. ◦ Indien dit pensioen minder is dan jaarlijks Afl 600.

Bij afkoop ouderdomspensioen: ◦ gepensioneerde moet instemmen. ◦ alle andere aanspraken op (bijzonder)

nabestaandenpensioen worden ook afgekocht.

33

NPR 2014 (in lijn met Lv algemeen pensioen) ◦ Op verzoek van gewezen deelnemer. ◦ Gewezen deelnemer is minimaal drie jaar voor

verzoek vertrokken van Aruba. ◦ Als er nog belasting- of premieschulden zijn,

worden deze verrekend met het afkoopbedrag. ◦ Eventueel pensioen ten behoeve van de (ex-)partner

wordt ook afgekocht.

34

Door overgang naar NPR 2014 verbetert de dekkingsgraad ◦ Bruto-dekkingsgraad 100% per 1 januari 2014

Een bruto-dekkingsgraad van 100% is echter niet

genoeg voor volledig herstel ◦ CBA eist een weerstandsvermogen om slechte rendementen op

te vangen: Bruto-dekkingsgraad minimaal 107%

APFA zal daarom komende jaren kijken of er voorzichtig kan worden geïndexeerd in NPR 2014 ◦ Indexatie hangt af van te behalen rendementen / herstel ◦ Indexatie voorlopig zeker niet gelijk aan volledige inflatie

35

Door introductie NPR 2014 vervalt de garantie van het Land uit het NPR 2011

Ondanks toename dekkingsgraad kunnen toekomstige

tekorten niet worden uitgesloten ◦ Bruto-dekkingsgraad van 100% is niet genoeg ◦ Toekomstige rendementen zijn onzeker

Afspraak is dat het Land / vakbonden bij toekomstige tekorten in overleg gaan ◦ Kan leiden tot een bijstorting in NPR 2014 ◦ Kan ook leiden tot een verlaging van pensioenen Als overleg niet tot oplossing leidt, kan APFA eenzijdig verlagen

37

APFA pensioenregeling is een middelloonregeling

Elk jaar wordt een stukje van het pensioen opgebouwd ◦ Bijvoorbeeld Afl. 300 per jaar ◦ Betekent na 40 dienstjaren: 40 x Afl. 300 = Afl. 12.000 ◦ Jaarlijkse pensioenuitkering Afl. 12.000 per jaar Dus APFA-pensioen Afl. 1.000 per maand Daarnaast ontvangt gepensioneerde AOV

Hoogte van jaarlijkse opbouw hangt af van: ◦ Salaris ◦ Franchise ◦ Opbouwpercentage

38

1 2 3 4 Diensttijd

Pensioen Opbouw in een jaar

39

De hoogte van de pensioenopbouw vóór 1 januari 2014 blijft ongewijzigd ◦ Maar de ingangsleeftijd wordt wel verhoogd

De wijziging van de pensioenregeling heeft alleen gevolgen voor de hoogte van de pensioenopbouw ná 1 januari 2014

40

Voorbeeld zonder wijziging regeling: ◦ Ambtenaar is in 1994 gaan werken (nu dus 20 dienstjaren) ◦ In 2024 wordt hij 60 jaar oud (na 30 dienstjaren)

Tot 1 januari 2014 opgebouwde pensioen: ◦ Hij heeft bij APFA in 20 dienstjaren Afl. 6.000 opgebouwd

Pensioenopbouw ná 1 januari 2014: ◦ Jaarlijkse pensioenopbouw Afl. 300 per jaar ◦ Hij zou dus in komende 10 jaar nog Afl. 3.000 opbouwen

APFA-pensioen vanaf 60 jaar Afl. 9.000 per jaar ◦ Afl. 750 per maand (plus AOV)

41

Uitwerking voorbeeld: wijziging naar NPR 2014 ◦ In 2029 wordt hij 65 jaar oud (na 35 dienstjaren)

Tot 1 januari 2014 opgebouwde pensioen: ◦ Bedraagt Afl. 6.000 per jaar vanaf 60 jaar ◦ Blijft in hoogte gelijk maar gaat in vanaf 65 jaar ◦ Dus Afl. 6.000 per jaar vanaf 65 jaar

Pensioenopbouw ná 1 januari 2014: ◦ Jaarlijkse opbouw wordt lager: Afl. 300 wordt Afl. 180 ◦ Dus kan hij nog 15 x Afl. 180 = Afl. 2.700 opbouwen

APFA-pensioen vanaf 65 jaar Afl. 8.700 per jaar ◦ Afl. 725 per maand (plus AOV)

42

Effecten op pensioenhoogte: ◦ 1. Opbouwpercentage-daling: Verlagend ◦ 2. Franchise-verhoging: Verlagend ◦ 3. Verlenging deelnameperiode (tot 65 jaar): Verhogend

Netto-effect van deze 3 wijzigingen: ◦ Voor jongere deelnemers iets negatief ◦ Voor oudere deelnemers iets positief ◦ Effecten negatiever naarmate salaris lager Wettelijk voorgeschreven verhoging van franchise

heeft meeste impact op deelnemers met relatief laag salaris Het pensioen gaat later in, conform AOV-leeftijd

Door geleidelijke verhoging komende 10 jaar het minste effect voor ouderen

43

Uitkomsten zijn afhankelijk van aannames! (carrière, indexatie, loonstijging)

1 2 3

Salaris 1-1-2015 2.000 4.000 4.000

Leeftijd 1-1-2015 25 40 55

Diensttijd 1-1-2015 0 20 35

NPR 2011 1 2 3

Als % van het inkomen op 60 62% 71% 93%

NPR 2014 1 2 3

Als % van het inkomen op 65 57% 73% 96%

NPR 2014 vs. NPR 2011 -5% 2% 3%

45

Bruto-dekkingsgraad wordt 100% ◦ Door latere ingang van opgebouwde pensioenen ◦ Door bijstorting in NPR 2014 door werkgevers Het Land financiert dit middels een lening van APFA

Kosten van pensioenopbouw nemen af: ◦ Verhoging pensioenleeftijd ◦ Verhoging franchise ◦ Verlaging opbouwpercentage

Garantie door het Land vervalt

46

(Afl. miljoen) Vermogen Verplichtingen Bruto-dekkingsgraad

Jaarrapportage NPR 2011 31 december 2013 2.175 2.692 80,8%

Verhoging pensioenleeftijd -301 +10,2% Wijziging definitie

vermogen 32 0 +1,3%

Tussenresultaat 2.207 2.391 92,3%

Benodigde bijstorting 184 +7,7%

Financiële positie 1 januari 2014 2.391 2.391 100,0%

DEKKINGSGRAAD GARANTIE VERVALT

47

Premie NPR 2011 voor 2014: 36,1% van salaris (andere werkgevers dan het Land: 33,1%) ◦ Kostendekkende premie: ±24% ◦ Herstelpremie: ±12%

Premie NPR 2014 voor 2014: 17,7% van salaris ◦ Gelijk aan kostendekkende premie ◦ Geen herstelpremie

48

90%

95%

100%

105%

110%

115%

120%

125%

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028

Bru

to d

ekki

ngsg

raad

Jaren (ultimo)

Ontwikkeling dekkingsgraad

49

Op basis van best-estimate prognose wordt herstel naar het vereiste weerstandsvermogen (bruto-dekkingsgraad van 107%) verwacht in 2018

Eis Centrale Bank van Aruba einddatum herstelplan: 1 januari 2029 ◦ Wordt naar verwachting ruim gehaald

Geanticipeerd herstel wordt veroorzaakt door verwachte overrente en beperkte indexering

50

Toekomstige rendementen zijn onzeker ◦ Zie spreiding van dekkingsgraad op volgende slide

Afspraak is dat het Land / vakbonden bij toekomstige tekorten in overleg gaan ◦ Kan leiden tot een bijstorting in NPR 2014 ◦ Kan ook leiden tot een verlaging van pensioenen ◦ Geen garantie meer van het Land

Indien geen oplossing wordt bereikt binnen drie maanden kan APFA eenzijdig pensioenen verlagen

51

(den miyon Afl.) Capital Obligacion Grado di cobertura

(bruto)

Relato Annual 2013 2.175 2.692 80,8%

Hisa edad di pensioen -301 +10,2%

Cambio di definicion 32 +1,3%

Resultado preliminario 2.207 2.391 92,3%

Capital necesario 184 +7,7%

Posicion financiero 1 di januari 2014 2.391 2.391 100,0%

54

(den miyon Afl.) 2013 2014 NPR 2011

2014 NPR 2014

Entrada Contribucion di prima 133 134 70 Rendimento di inversion 104 133 133

Gasto Provision pa pensioen -152 -90 -40 Pago di pensioen -93 -97 -94 Gasto operational -12 -12 -12

Resultado operational -20 68 58

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

(den miyon Afl.) Capital di

pensioen

Obligacion di

pensioen

Grado di cobertura

(bruto) Posicion financiero NPR 2014 1 di januari 2014 2.391 2.391 100%

Resultado financiero 2014 (Proyeccion) +98 +40 2%

Posicion financiero NPR 2014 31 di december 2014 (Proyeccion)

2.489 2.431 102%