15.12 -...
TRANSCRIPT
15122014
1
1
İşyerlerinde ccedilalışanlar accedilısından buumlyuumlk risklere nedenolabilecek fiziksel etmenler şunlardır
GuumlruumlltuumlTitreşimTermal KonforAydınlatmaRadyasyonBasınccedil
FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ
2
3
bull
bull
Guumlruumlltuuml genel olarak istenmeyen ve kulağa hoşgelmeyen rahatsız eden sesler olarak tanımlanır
Enduumlstrideki guumlruumlltuuml ise işyerlerinde ccedilalışanlarınuumlzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan veiş verimini olumsuz youmlnde etkileyen sesler olaraktanımlanabilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
4
İş sağlığı ve guumlvenliği konusunda bir başka ifade ileişitme kaybına sebep olabilecek guumlruumlltuumlnuumlndeğerlendirilmesi iccedilin guumlruumlltuumlyuuml meydana getiren sesinbasıncının ve frekansının belirlenmesi yeterlidir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
5
bull
bull
Basınccedil birimi olarak kullanılan bar 1 cm2rsquolik biryuumlzeye 1 dynrsquolik bir kuvvetin yaptığı basınccediltır
Ses basıncı ccedilok kuumlccediluumlk olduğundan ses basınccedil birimiolarak barrsquoın milyonda biri olan mikrobar kullanılır
Guumlruumlltuuml Youmlnetmeliğinde ise ses basıncı iccedilin pascalkullanılmaktadır
1 bar = 100 kpascal
BİRİMLER
6
15122014
2
Guumlruumlltuumlyuuml meydana getiren sesleri frekanslarına goumlreşu şekilde tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Subsonik sesler frekansı 16 Hzden duumlşuumlk olanseslerdir
2 İşitilebilen sesler yaklaşık olarak frekansı 20 Hzile 20 kHz arasında olan seslerdir
3 Ultrasonik sesler frekansı 20 kHzden daha yuumlksekolan seslerdir
Seslerin Frekanslarına Goumlre Tanımları
7
İnsan sesleri yaklaşık olarak 250 - 500 - 1000 - 2000 Hzlik frekanslarda yeralmaktadır
Erkek sesleri daha duumlşuumlk frekanslarda (250 - 500 Hz) kadın sesleri ise daha yuumlksekfrekanslarda (1000 - 2000 Hz) yer almaktadır
İşitme Nedir
bull
bull
bull
bull
bull
Pompaların kompresoumlrlerin tuumlrbinlerinvantilatoumlrlerin jet motorlarının ve vanaların sıvı vegaz itici etkileriFırın ve motorların ateşleme guumlruumlltuumlleriTransformatoumlr ve dinamoların yarattığı manyetikseslerCcedilevirici dişli motor ve makinelerden gelen titreşimve suumlrtuumlnme sesleri ileDoumlvme perccedilinleme ccedilakma makineleri ile kesiciezici ve biccedilim verici makinelerin sesleri
ldquoEnduumlstride Guumlruumlltuuml Kaynaklarırdquonı oluşturur
Enduumlstriyel Guumlruumlltuuml Kaynakları
9
1 Fiziksel Etkileri Guumlruumlltuuml geccedilici veya suumlrekli işitmebozukluklarına yol accedilar Yapılan istatistiklere goumlremeslek hastalıklarının 10rsquou guumlruumlltuumlden ileri gelenişitme kayıplarıdır
2 Fizyolojik Etkileri Kan basıncının artması dolaşımbozuklukları solunumda hızlanma kalp atışlarındadeğişmesi ani refleks
3 Psikolojik Etkileri Davranış bozuklukları aşırı
sinirlilik stres
4 Performans Etkileri İş veriminin duumlşmesi
konsantrasyon bozukluğu hareketlerin yavaşlaması
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
10
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Guumlruumlltuumlyuuml meydana getiren sesin şiddetiGuumlruumlltuumlyuuml meydana getiren sesin frekans dağılımıGuumlruumlltuumlden etkilenme suumlresiGuumlruumlltuumlye karşı kişisel duyarlılıkGuumlruumlltuumlye maruz kalanın yaşıGuumlruumlltuumlye maruz kalanın cinsiyeti oumlnemlidir
Fiziksel Etkilerin Oluşmasınına etki eden Faktoumlrler
11
bull
bull
Pratikteuygulamada guumlruumlltuuml (ses) oumllccediluuml birimi desibelrsquodir
Desibel bir fizik terimi olup logaritmik bir ifadedir
Ses alanındaki bu ifade dB=10log KK0 olarak bilinir
K0 Sağlıklı bir kulağın işitme eşiği olan 20 μPa dır
K Oumllccediluumllen ses basınccedil değeridir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
12
15122014
3
GuumlruumlltuumlDuumlzeyi(dB) YerveKonum
0 İşitme eşiği
20 Sessiz birorman
30 Fısıltı ile konuşma
40 Sessiz buumlroda
50 Şehirde bir buumlro
60 Karşılıklı konuşma
70 Dikey matkap
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
13
GuumlruumlltuumlDuumlzeyi(dB) YerveKonum
80 Yuumlksek sesle konuşma
90 Kuvvetlice bağırma
100 Dokuma salonları
110 Havalı ccedilekiccedil ağaccedil işleri
120 Bilyeli değirmen
130 Uccedilakların yanı
140 Ağrı eşiği
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
14
bull
bull
Genccedil ve sağlıklı bir insan kulağıfrekansı 16 Hz ile 20000 Hz arasındaki seslereduyarlıdırBu duyarlılık yarasada 60000 Hzrsquoe yunus balığındaise 140000 Hzrsquoe kadar ccedilıkar
normal şartlarda konuşma şiddeti 25 dB ile 65 dB arasındadır
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
15
Bu durumda Bir sesin sağlıklı bir insan kulağı tarafındanişitilebilmesi iccedilin yeter şart ne olacaktır
16
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlden etkilenme suumlresi oldukccedila oumlnemli bir
faktoumlrduumlr
Guumlruumlltuumlden etkilenme kişiden kişiye ccedilok farklısonuccedillar goumlsterir İccedil kulağın fonksiyon bakımındandurumu evvelce geccedilirilen veya halen mevcut olanhastalıklar kişilerin duyarlılığı oumlnemli faktoumlrlerdirAncak işitme kaybının tespitinde bu faktoumlrlerdikkate alınmaz
Guumlruumlltuumlden etkilenmede yaş da oumlnemli birfaktoumlrduumlr Oumlzellikle işitme kaybının tespiti iccedilinyaşın dikkate alınması gerekir
17
Guumlruumlltuumlden kaynaklananişitme kayıplarımaruziyet suumlresi ile orantılıdır
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
18
15122014
4
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Goumlrmede olduğu gibi insanlar işitme kapasitelerini
40lı yaşlardan itibaren kaybetmeye başlamaktadır
Bu nedenle işitme kaybının hesabında 40 yaş sınırolarak alınır ve sonraki her yıl iccedilin odyogramlarda05 dB işitme kaybı yaş nedeni ile duumlşuumlluumlr
19
bull
bull
bull
bull
Konsantrasyon dikkat ve reaksiyon kapasitesizayıflar
Yorgunluk uyku bozuklukları ve geccedil uyumagoumlruumllebilir
Merkezi sinir sistemi bozuklukları baş ağrıları vestres olabilir
Metabolik ve hormonal bozukluklar da ortayaccedilıkabilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda kalan veya yaşayan insanlarda
20
Aniden ve şiddetli bir guumlruumlltuumlnuumln etkisinde kalındığında ise
bull
bull
bull
bull
Kan basıncı (tansiyon) yuumlkselmesi
Kardiyovaskuumller (dolaşım) bozukluğu
Solunum hızı değişmesi ve
Terlemenin artması goumlruumllebilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
21
bull
bull
bull
bull
Konuşurken bağırma ihtiyacı
Sinirli olma durumu
Karşılıklı anlaşma zorluğu
Kişiler arasındaki ilişkilerde olumsuzluklar goumlruumllebilir
En oumlnemlisi guumlruumlltuumlluuml ortamın iş kazaların artmasınasebebiyet vermesidir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda
22
Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve buhastalıkların işten fiilen ayrıldıktan en geccedil ne kadarzaman sonra meydana gelmesi halinde sigortalınınmesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceği SosyalSigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuumlrsquone ekli listedebelirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
23
bull
bull
Enduumlstride guumlruumlltuumlnuumln sebep olduğu işitme kayıplarıda fizik etkenlerle ortaya ccedilıkan meslek hastalıklarıgrubuna giren bir meslek hastalığıdır
Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml ekindekimeslek hastalıkları listesindeldquoGuumlruumlltuuml zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesiiccedilin guumlruumlltuumlluuml işte en az iki yıl guumlruumlltuuml şiddeti suumlrekliolarak 85 dBrsquoin uumlstuumlnde olan işlerde en az 30 guumlnccedilalışmış olmak gerekirrdquo denilmektedir Guumlruumlltuuml iccedilinyuumlkuumlmluumlk suumlresi de 6 ay olarak belirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
24
15122014
5
Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek iccedilinsigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilenayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana ccedilıktığı tariharasında geccedilecek azami suumlreye yuumlkuumlmluumlluumlk suumlresi denir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yuumlkuumlmluumlluumlk Suumlresi
25
Enduumlstride guumlruumlltuuml en iyi şekilde oumllccediluumllerekdeğerlendirilmelidir Bir işyerinde guumlruumlltuuml duumlzeyioumllccedilmeleri guumlruumlltuuml oumllccedilme cihazları ile yapılır
Bu cihazlar
bull
bull
bull
Anlık guumlruumlltuuml seviyelerini oumllccedilebilen cihazlar
İşyeri ortam dozimetreleri ve
Kişisel dozimetrelerdir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
26
1 Teknik Korunma
Guumlruumlltuuml Kaynağında Alınması Gereken Oumlnlemler
bull
bull
bull
Kullanılan makineleri guumlruumlltuuml duumlzeyi duumlşuumlkmakineler ile değiştirmekGuumlruumlltuumlluuml yapılması gereken işlemi daha az guumlruumlltuumlgerektiren işlemle değiştirmekGuumlruumlltuuml kaynağını ayrı bir boumllmeye almak
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
27
bull
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuumlnuumln Yayıldığı Ortamda Alınması Gereken
OumlnlemlerMakinelerin yerleştirildiği zeminde guumlruumlltuumlye vetitreşime karşı yeterli oumlnlemleri almakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişi arasınaguumlruumlltuumlyuuml oumlnleyici engel koymakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiarasındaki uzaklığı artırmakSesin geccedilebileceği ve yansıyabileceği duvar tavantaban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamakolarak sayılabilir
28
Guumlruumlltuumlnuumln Etkisinde Bulunan Kişide Alınması GerekenOumlnlemler
bull
bull
bull
bull
Guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiyi sese karşı iyi izoleedilmiş bir boumllme iccediline almakGuumlruumlltuumlluuml ortamdaki ccedilalışma suumlresini kısaltmakGuumlruumlltuumlye karşı etkin kişisel koruyucuları kullanmakGuumlruumlltuumlnuumln zararları hakkında bilgilendirmek veeğitmek
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
29 48
KİŞİSEL VE TEKNİK KORUNMA YOumlNTEMLERİ
KAYNAK
30
15122014
6
KAYNAK
Titreşen parccedilaların dış yuumlzeyleri azaltılmalı
49
31
2 Tıbbi Korunma
bull
bull
Guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışacakların işe girişlerindeodyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar ccedilalıştırılmalıdır
İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri kadar oumlnlemalınabiliniyorsa guumlruumlltuumlluuml işlerde doğuştan sağır ve
dilsizlerin ccedilalıştırılması da duumlşuumlnuumllebilirGuumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışanlarda guumlruumlltuuml şiddeti frekans
dağılımı ve maruziyet suumlresi dikkate alınarak (işhekimininiş guumlvenliği uzmanının tavsiye edeceği) belli
aralıklarlaperiyotlarla kulak odyogramları ccedilekilmeli veişitme kaybı goumlruumllenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır
32
3 Guumlruumlltuuml Denetim Youmlntemleri veYasal Duumlzenlemeler
bull
bull
Guumlruumlltuuml denetimi oumlncelikleişyerindeki guumlruumlltuuml şiddetinin iyibilinmesi ile başlarGuumlruumlltuumlye karşı yeterli oumlnlemialmayan işveren işccedilisindemeydana gelecek meslekhastalığına karşı tazminat oumldemekzorunda kalacaktır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
33
bull
bull
Uumllkemizde işyerlerinin sağlık ve guumlvenlik şartlarıyoumlnuumlnden denetimi başta Ccedilalışma ve SosyalGuumlvenlik Bakanlığı olmak uumlzere Sağlık Bakanlığı ileyerel idareler (Belediyeler) tarafındangerccedilekleştirilmektedirBu kuruluşlardan şuumlphesiz en etkin ve en yaygındenetim Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığıtarafından yapılmaktadır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
35
5 Guumlruumlltuumlden Kaynaklanan Maruziyetin Oumlnlenmesiveya Azaltılması
bull
bull
bull
Teknik gelişmelere uygun oumlnlemler alınarakguumlruumlltuumlye maruziyetten kaynaklanan risklerkaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidirGuumlruumlltuumlye maruziyetin daha az olduğu başkaccedilalışma youmlntemleri seccedililmelidirYapılan iş goumlz oumlnuumlnde bulundurarak muumlmkuumln olanen duumlşuumlk duumlzeyde guumlruumlltuuml yayan uygun iş ekipmanıseccedililmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
36
bull
bull
bull
İşyerinin ve ccedilalışılan yerlerin tasarımı veduumlzenlenmesi yapılmalıİşccedililere iş ekipmanını guumlruumlltuumlye en az maruzkalacakları bir şekilde doğru ve guumlvenlikullanmaları iccedilin gerekli bilgi ve eğitim verilmeliGuumlruumlltuumlyuuml teknik yollarla azaltmak iccedilin havayoluyla yayılan guumlruumlltuumlyuuml perdeleme kapatmaguumlruumlltuuml emici oumlrtuumllerle vb youmlntemlerle yapıdankaynaklanan guumlruumlltuumlyuuml ise yalıtım vb youmlntemlerleazaltmak gerekir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
37
15122014
7
bull
bull
Ayrıca işyeri ccedilalışma sistemleri ve iş ekipmanlarıiccedilin uygun bakım programlarını uygulamak
Guumlruumlltuumlyuuml azaltacak bir iş organizasyonu ileo
o
Maruziyet suumlresini ve guumlruumlltuuml duumlzeyinisınırlamakYeterli dinlenme araları ile ccedilalışma suumlrelerini
duumlzenlemek
gibi oumlnlemler alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
38
bull İşverenİş Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetmeliğirsquonin 15 maddesiuyarınca kadınlar ccedilocuklar yaşlılar oumlzuumlrluumller gibihassas risk gruplarının korunması iccedilin gereklioumlnlemleri alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
39
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuuml maruziyeti en duumlşuumlk maruziyet etkindeğerleri aştığında işveren kulak koruyucularısağlayarak işccedililerin kullanımına hazır haldebulundurmalı
Guumlruumlltuuml maruziyeti en yuumlksek maruziyet etkindeğerlerine ulaştığında ya da bu değerleriaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır
40
bull
bull
Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadankaldıracak veya en aza indirecek bir biccedilimdeseccedililmeli
İşveren kulak koruyucularının kullanılmasınısağlamak iccedilin işccedilinin eğitilmesi ile birlikte her tuumlrluumlccedilabayı goumlstermeli ve alınan oumlnlemlerin etkililiğinidenetlemekten sorumlu olmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
41
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
En yuumlksek maruziyet etkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye
maruz kalan bir işccedili bir hekim veya hekiminsorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafındanişitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir
Youmlnetmeliğin 6 maddesinde huumlkme bağlanandeğerlendirme ve oumllccediluumlm sonuccedillarının bir sağlık riskiolduğunu goumlsterdiği yerlerde en duumlşuumlk maruziyetetkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye maruz kalan işccedililericcedilin de işitme testleri yapılmalı Bu testlerin amacıguumlruumlltuumlye bağlı olan herhangi bir işitme kaybındaerken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altınaalmaktır
42
bull
bull
Yukarıdaki maddelere uygun olarak yapılan sağlıkgoumlzetimi ile ilgili olarak her işccedilinin kişisel sağlıkkaydı tutulmalı ve guumlncelleştirmelidir Sağlıkkayıtları sağlık goumlzetiminin bir oumlzetini iccedilermelidirBu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak vegerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanmalıdır
Bu kayıtların kopyaları yetkili makamların istemesihalinde verilmeli Her işccedili istediğinde kendisiyleilgili kayıtlara ulaşabilmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
43
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
2
Guumlruumlltuumlyuuml meydana getiren sesleri frekanslarına goumlreşu şekilde tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Subsonik sesler frekansı 16 Hzden duumlşuumlk olanseslerdir
2 İşitilebilen sesler yaklaşık olarak frekansı 20 Hzile 20 kHz arasında olan seslerdir
3 Ultrasonik sesler frekansı 20 kHzden daha yuumlksekolan seslerdir
Seslerin Frekanslarına Goumlre Tanımları
7
İnsan sesleri yaklaşık olarak 250 - 500 - 1000 - 2000 Hzlik frekanslarda yeralmaktadır
Erkek sesleri daha duumlşuumlk frekanslarda (250 - 500 Hz) kadın sesleri ise daha yuumlksekfrekanslarda (1000 - 2000 Hz) yer almaktadır
İşitme Nedir
bull
bull
bull
bull
bull
Pompaların kompresoumlrlerin tuumlrbinlerinvantilatoumlrlerin jet motorlarının ve vanaların sıvı vegaz itici etkileriFırın ve motorların ateşleme guumlruumlltuumlleriTransformatoumlr ve dinamoların yarattığı manyetikseslerCcedilevirici dişli motor ve makinelerden gelen titreşimve suumlrtuumlnme sesleri ileDoumlvme perccedilinleme ccedilakma makineleri ile kesiciezici ve biccedilim verici makinelerin sesleri
ldquoEnduumlstride Guumlruumlltuuml Kaynaklarırdquonı oluşturur
Enduumlstriyel Guumlruumlltuuml Kaynakları
9
1 Fiziksel Etkileri Guumlruumlltuuml geccedilici veya suumlrekli işitmebozukluklarına yol accedilar Yapılan istatistiklere goumlremeslek hastalıklarının 10rsquou guumlruumlltuumlden ileri gelenişitme kayıplarıdır
2 Fizyolojik Etkileri Kan basıncının artması dolaşımbozuklukları solunumda hızlanma kalp atışlarındadeğişmesi ani refleks
3 Psikolojik Etkileri Davranış bozuklukları aşırı
sinirlilik stres
4 Performans Etkileri İş veriminin duumlşmesi
konsantrasyon bozukluğu hareketlerin yavaşlaması
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
10
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Guumlruumlltuumlyuuml meydana getiren sesin şiddetiGuumlruumlltuumlyuuml meydana getiren sesin frekans dağılımıGuumlruumlltuumlden etkilenme suumlresiGuumlruumlltuumlye karşı kişisel duyarlılıkGuumlruumlltuumlye maruz kalanın yaşıGuumlruumlltuumlye maruz kalanın cinsiyeti oumlnemlidir
Fiziksel Etkilerin Oluşmasınına etki eden Faktoumlrler
11
bull
bull
Pratikteuygulamada guumlruumlltuuml (ses) oumllccediluuml birimi desibelrsquodir
Desibel bir fizik terimi olup logaritmik bir ifadedir
Ses alanındaki bu ifade dB=10log KK0 olarak bilinir
K0 Sağlıklı bir kulağın işitme eşiği olan 20 μPa dır
K Oumllccediluumllen ses basınccedil değeridir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
12
15122014
3
GuumlruumlltuumlDuumlzeyi(dB) YerveKonum
0 İşitme eşiği
20 Sessiz birorman
30 Fısıltı ile konuşma
40 Sessiz buumlroda
50 Şehirde bir buumlro
60 Karşılıklı konuşma
70 Dikey matkap
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
13
GuumlruumlltuumlDuumlzeyi(dB) YerveKonum
80 Yuumlksek sesle konuşma
90 Kuvvetlice bağırma
100 Dokuma salonları
110 Havalı ccedilekiccedil ağaccedil işleri
120 Bilyeli değirmen
130 Uccedilakların yanı
140 Ağrı eşiği
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
14
bull
bull
Genccedil ve sağlıklı bir insan kulağıfrekansı 16 Hz ile 20000 Hz arasındaki seslereduyarlıdırBu duyarlılık yarasada 60000 Hzrsquoe yunus balığındaise 140000 Hzrsquoe kadar ccedilıkar
normal şartlarda konuşma şiddeti 25 dB ile 65 dB arasındadır
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
15
Bu durumda Bir sesin sağlıklı bir insan kulağı tarafındanişitilebilmesi iccedilin yeter şart ne olacaktır
16
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlden etkilenme suumlresi oldukccedila oumlnemli bir
faktoumlrduumlr
Guumlruumlltuumlden etkilenme kişiden kişiye ccedilok farklısonuccedillar goumlsterir İccedil kulağın fonksiyon bakımındandurumu evvelce geccedilirilen veya halen mevcut olanhastalıklar kişilerin duyarlılığı oumlnemli faktoumlrlerdirAncak işitme kaybının tespitinde bu faktoumlrlerdikkate alınmaz
Guumlruumlltuumlden etkilenmede yaş da oumlnemli birfaktoumlrduumlr Oumlzellikle işitme kaybının tespiti iccedilinyaşın dikkate alınması gerekir
17
Guumlruumlltuumlden kaynaklananişitme kayıplarımaruziyet suumlresi ile orantılıdır
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
18
15122014
4
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Goumlrmede olduğu gibi insanlar işitme kapasitelerini
40lı yaşlardan itibaren kaybetmeye başlamaktadır
Bu nedenle işitme kaybının hesabında 40 yaş sınırolarak alınır ve sonraki her yıl iccedilin odyogramlarda05 dB işitme kaybı yaş nedeni ile duumlşuumlluumlr
19
bull
bull
bull
bull
Konsantrasyon dikkat ve reaksiyon kapasitesizayıflar
Yorgunluk uyku bozuklukları ve geccedil uyumagoumlruumllebilir
Merkezi sinir sistemi bozuklukları baş ağrıları vestres olabilir
Metabolik ve hormonal bozukluklar da ortayaccedilıkabilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda kalan veya yaşayan insanlarda
20
Aniden ve şiddetli bir guumlruumlltuumlnuumln etkisinde kalındığında ise
bull
bull
bull
bull
Kan basıncı (tansiyon) yuumlkselmesi
Kardiyovaskuumller (dolaşım) bozukluğu
Solunum hızı değişmesi ve
Terlemenin artması goumlruumllebilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
21
bull
bull
bull
bull
Konuşurken bağırma ihtiyacı
Sinirli olma durumu
Karşılıklı anlaşma zorluğu
Kişiler arasındaki ilişkilerde olumsuzluklar goumlruumllebilir
En oumlnemlisi guumlruumlltuumlluuml ortamın iş kazaların artmasınasebebiyet vermesidir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda
22
Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve buhastalıkların işten fiilen ayrıldıktan en geccedil ne kadarzaman sonra meydana gelmesi halinde sigortalınınmesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceği SosyalSigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuumlrsquone ekli listedebelirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
23
bull
bull
Enduumlstride guumlruumlltuumlnuumln sebep olduğu işitme kayıplarıda fizik etkenlerle ortaya ccedilıkan meslek hastalıklarıgrubuna giren bir meslek hastalığıdır
Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml ekindekimeslek hastalıkları listesindeldquoGuumlruumlltuuml zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesiiccedilin guumlruumlltuumlluuml işte en az iki yıl guumlruumlltuuml şiddeti suumlrekliolarak 85 dBrsquoin uumlstuumlnde olan işlerde en az 30 guumlnccedilalışmış olmak gerekirrdquo denilmektedir Guumlruumlltuuml iccedilinyuumlkuumlmluumlk suumlresi de 6 ay olarak belirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
24
15122014
5
Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek iccedilinsigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilenayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana ccedilıktığı tariharasında geccedilecek azami suumlreye yuumlkuumlmluumlluumlk suumlresi denir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yuumlkuumlmluumlluumlk Suumlresi
25
Enduumlstride guumlruumlltuuml en iyi şekilde oumllccediluumllerekdeğerlendirilmelidir Bir işyerinde guumlruumlltuuml duumlzeyioumllccedilmeleri guumlruumlltuuml oumllccedilme cihazları ile yapılır
Bu cihazlar
bull
bull
bull
Anlık guumlruumlltuuml seviyelerini oumllccedilebilen cihazlar
İşyeri ortam dozimetreleri ve
Kişisel dozimetrelerdir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
26
1 Teknik Korunma
Guumlruumlltuuml Kaynağında Alınması Gereken Oumlnlemler
bull
bull
bull
Kullanılan makineleri guumlruumlltuuml duumlzeyi duumlşuumlkmakineler ile değiştirmekGuumlruumlltuumlluuml yapılması gereken işlemi daha az guumlruumlltuumlgerektiren işlemle değiştirmekGuumlruumlltuuml kaynağını ayrı bir boumllmeye almak
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
27
bull
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuumlnuumln Yayıldığı Ortamda Alınması Gereken
OumlnlemlerMakinelerin yerleştirildiği zeminde guumlruumlltuumlye vetitreşime karşı yeterli oumlnlemleri almakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişi arasınaguumlruumlltuumlyuuml oumlnleyici engel koymakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiarasındaki uzaklığı artırmakSesin geccedilebileceği ve yansıyabileceği duvar tavantaban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamakolarak sayılabilir
28
Guumlruumlltuumlnuumln Etkisinde Bulunan Kişide Alınması GerekenOumlnlemler
bull
bull
bull
bull
Guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiyi sese karşı iyi izoleedilmiş bir boumllme iccediline almakGuumlruumlltuumlluuml ortamdaki ccedilalışma suumlresini kısaltmakGuumlruumlltuumlye karşı etkin kişisel koruyucuları kullanmakGuumlruumlltuumlnuumln zararları hakkında bilgilendirmek veeğitmek
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
29 48
KİŞİSEL VE TEKNİK KORUNMA YOumlNTEMLERİ
KAYNAK
30
15122014
6
KAYNAK
Titreşen parccedilaların dış yuumlzeyleri azaltılmalı
49
31
2 Tıbbi Korunma
bull
bull
Guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışacakların işe girişlerindeodyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar ccedilalıştırılmalıdır
İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri kadar oumlnlemalınabiliniyorsa guumlruumlltuumlluuml işlerde doğuştan sağır ve
dilsizlerin ccedilalıştırılması da duumlşuumlnuumllebilirGuumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışanlarda guumlruumlltuuml şiddeti frekans
dağılımı ve maruziyet suumlresi dikkate alınarak (işhekimininiş guumlvenliği uzmanının tavsiye edeceği) belli
aralıklarlaperiyotlarla kulak odyogramları ccedilekilmeli veişitme kaybı goumlruumllenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır
32
3 Guumlruumlltuuml Denetim Youmlntemleri veYasal Duumlzenlemeler
bull
bull
Guumlruumlltuuml denetimi oumlncelikleişyerindeki guumlruumlltuuml şiddetinin iyibilinmesi ile başlarGuumlruumlltuumlye karşı yeterli oumlnlemialmayan işveren işccedilisindemeydana gelecek meslekhastalığına karşı tazminat oumldemekzorunda kalacaktır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
33
bull
bull
Uumllkemizde işyerlerinin sağlık ve guumlvenlik şartlarıyoumlnuumlnden denetimi başta Ccedilalışma ve SosyalGuumlvenlik Bakanlığı olmak uumlzere Sağlık Bakanlığı ileyerel idareler (Belediyeler) tarafındangerccedilekleştirilmektedirBu kuruluşlardan şuumlphesiz en etkin ve en yaygındenetim Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığıtarafından yapılmaktadır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
35
5 Guumlruumlltuumlden Kaynaklanan Maruziyetin Oumlnlenmesiveya Azaltılması
bull
bull
bull
Teknik gelişmelere uygun oumlnlemler alınarakguumlruumlltuumlye maruziyetten kaynaklanan risklerkaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidirGuumlruumlltuumlye maruziyetin daha az olduğu başkaccedilalışma youmlntemleri seccedililmelidirYapılan iş goumlz oumlnuumlnde bulundurarak muumlmkuumln olanen duumlşuumlk duumlzeyde guumlruumlltuuml yayan uygun iş ekipmanıseccedililmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
36
bull
bull
bull
İşyerinin ve ccedilalışılan yerlerin tasarımı veduumlzenlenmesi yapılmalıİşccedililere iş ekipmanını guumlruumlltuumlye en az maruzkalacakları bir şekilde doğru ve guumlvenlikullanmaları iccedilin gerekli bilgi ve eğitim verilmeliGuumlruumlltuumlyuuml teknik yollarla azaltmak iccedilin havayoluyla yayılan guumlruumlltuumlyuuml perdeleme kapatmaguumlruumlltuuml emici oumlrtuumllerle vb youmlntemlerle yapıdankaynaklanan guumlruumlltuumlyuuml ise yalıtım vb youmlntemlerleazaltmak gerekir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
37
15122014
7
bull
bull
Ayrıca işyeri ccedilalışma sistemleri ve iş ekipmanlarıiccedilin uygun bakım programlarını uygulamak
Guumlruumlltuumlyuuml azaltacak bir iş organizasyonu ileo
o
Maruziyet suumlresini ve guumlruumlltuuml duumlzeyinisınırlamakYeterli dinlenme araları ile ccedilalışma suumlrelerini
duumlzenlemek
gibi oumlnlemler alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
38
bull İşverenİş Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetmeliğirsquonin 15 maddesiuyarınca kadınlar ccedilocuklar yaşlılar oumlzuumlrluumller gibihassas risk gruplarının korunması iccedilin gereklioumlnlemleri alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
39
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuuml maruziyeti en duumlşuumlk maruziyet etkindeğerleri aştığında işveren kulak koruyucularısağlayarak işccedililerin kullanımına hazır haldebulundurmalı
Guumlruumlltuuml maruziyeti en yuumlksek maruziyet etkindeğerlerine ulaştığında ya da bu değerleriaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır
40
bull
bull
Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadankaldıracak veya en aza indirecek bir biccedilimdeseccedililmeli
İşveren kulak koruyucularının kullanılmasınısağlamak iccedilin işccedilinin eğitilmesi ile birlikte her tuumlrluumlccedilabayı goumlstermeli ve alınan oumlnlemlerin etkililiğinidenetlemekten sorumlu olmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
41
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
En yuumlksek maruziyet etkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye
maruz kalan bir işccedili bir hekim veya hekiminsorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafındanişitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir
Youmlnetmeliğin 6 maddesinde huumlkme bağlanandeğerlendirme ve oumllccediluumlm sonuccedillarının bir sağlık riskiolduğunu goumlsterdiği yerlerde en duumlşuumlk maruziyetetkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye maruz kalan işccedililericcedilin de işitme testleri yapılmalı Bu testlerin amacıguumlruumlltuumlye bağlı olan herhangi bir işitme kaybındaerken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altınaalmaktır
42
bull
bull
Yukarıdaki maddelere uygun olarak yapılan sağlıkgoumlzetimi ile ilgili olarak her işccedilinin kişisel sağlıkkaydı tutulmalı ve guumlncelleştirmelidir Sağlıkkayıtları sağlık goumlzetiminin bir oumlzetini iccedilermelidirBu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak vegerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanmalıdır
Bu kayıtların kopyaları yetkili makamların istemesihalinde verilmeli Her işccedili istediğinde kendisiyleilgili kayıtlara ulaşabilmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
43
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
3
GuumlruumlltuumlDuumlzeyi(dB) YerveKonum
0 İşitme eşiği
20 Sessiz birorman
30 Fısıltı ile konuşma
40 Sessiz buumlroda
50 Şehirde bir buumlro
60 Karşılıklı konuşma
70 Dikey matkap
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
13
GuumlruumlltuumlDuumlzeyi(dB) YerveKonum
80 Yuumlksek sesle konuşma
90 Kuvvetlice bağırma
100 Dokuma salonları
110 Havalı ccedilekiccedil ağaccedil işleri
120 Bilyeli değirmen
130 Uccedilakların yanı
140 Ağrı eşiği
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
14
bull
bull
Genccedil ve sağlıklı bir insan kulağıfrekansı 16 Hz ile 20000 Hz arasındaki seslereduyarlıdırBu duyarlılık yarasada 60000 Hzrsquoe yunus balığındaise 140000 Hzrsquoe kadar ccedilıkar
normal şartlarda konuşma şiddeti 25 dB ile 65 dB arasındadır
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
15
Bu durumda Bir sesin sağlıklı bir insan kulağı tarafındanişitilebilmesi iccedilin yeter şart ne olacaktır
16
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlden etkilenme suumlresi oldukccedila oumlnemli bir
faktoumlrduumlr
Guumlruumlltuumlden etkilenme kişiden kişiye ccedilok farklısonuccedillar goumlsterir İccedil kulağın fonksiyon bakımındandurumu evvelce geccedilirilen veya halen mevcut olanhastalıklar kişilerin duyarlılığı oumlnemli faktoumlrlerdirAncak işitme kaybının tespitinde bu faktoumlrlerdikkate alınmaz
Guumlruumlltuumlden etkilenmede yaş da oumlnemli birfaktoumlrduumlr Oumlzellikle işitme kaybının tespiti iccedilinyaşın dikkate alınması gerekir
17
Guumlruumlltuumlden kaynaklananişitme kayıplarımaruziyet suumlresi ile orantılıdır
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
18
15122014
4
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Goumlrmede olduğu gibi insanlar işitme kapasitelerini
40lı yaşlardan itibaren kaybetmeye başlamaktadır
Bu nedenle işitme kaybının hesabında 40 yaş sınırolarak alınır ve sonraki her yıl iccedilin odyogramlarda05 dB işitme kaybı yaş nedeni ile duumlşuumlluumlr
19
bull
bull
bull
bull
Konsantrasyon dikkat ve reaksiyon kapasitesizayıflar
Yorgunluk uyku bozuklukları ve geccedil uyumagoumlruumllebilir
Merkezi sinir sistemi bozuklukları baş ağrıları vestres olabilir
Metabolik ve hormonal bozukluklar da ortayaccedilıkabilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda kalan veya yaşayan insanlarda
20
Aniden ve şiddetli bir guumlruumlltuumlnuumln etkisinde kalındığında ise
bull
bull
bull
bull
Kan basıncı (tansiyon) yuumlkselmesi
Kardiyovaskuumller (dolaşım) bozukluğu
Solunum hızı değişmesi ve
Terlemenin artması goumlruumllebilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
21
bull
bull
bull
bull
Konuşurken bağırma ihtiyacı
Sinirli olma durumu
Karşılıklı anlaşma zorluğu
Kişiler arasındaki ilişkilerde olumsuzluklar goumlruumllebilir
En oumlnemlisi guumlruumlltuumlluuml ortamın iş kazaların artmasınasebebiyet vermesidir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda
22
Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve buhastalıkların işten fiilen ayrıldıktan en geccedil ne kadarzaman sonra meydana gelmesi halinde sigortalınınmesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceği SosyalSigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuumlrsquone ekli listedebelirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
23
bull
bull
Enduumlstride guumlruumlltuumlnuumln sebep olduğu işitme kayıplarıda fizik etkenlerle ortaya ccedilıkan meslek hastalıklarıgrubuna giren bir meslek hastalığıdır
Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml ekindekimeslek hastalıkları listesindeldquoGuumlruumlltuuml zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesiiccedilin guumlruumlltuumlluuml işte en az iki yıl guumlruumlltuuml şiddeti suumlrekliolarak 85 dBrsquoin uumlstuumlnde olan işlerde en az 30 guumlnccedilalışmış olmak gerekirrdquo denilmektedir Guumlruumlltuuml iccedilinyuumlkuumlmluumlk suumlresi de 6 ay olarak belirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
24
15122014
5
Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek iccedilinsigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilenayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana ccedilıktığı tariharasında geccedilecek azami suumlreye yuumlkuumlmluumlluumlk suumlresi denir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yuumlkuumlmluumlluumlk Suumlresi
25
Enduumlstride guumlruumlltuuml en iyi şekilde oumllccediluumllerekdeğerlendirilmelidir Bir işyerinde guumlruumlltuuml duumlzeyioumllccedilmeleri guumlruumlltuuml oumllccedilme cihazları ile yapılır
Bu cihazlar
bull
bull
bull
Anlık guumlruumlltuuml seviyelerini oumllccedilebilen cihazlar
İşyeri ortam dozimetreleri ve
Kişisel dozimetrelerdir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
26
1 Teknik Korunma
Guumlruumlltuuml Kaynağında Alınması Gereken Oumlnlemler
bull
bull
bull
Kullanılan makineleri guumlruumlltuuml duumlzeyi duumlşuumlkmakineler ile değiştirmekGuumlruumlltuumlluuml yapılması gereken işlemi daha az guumlruumlltuumlgerektiren işlemle değiştirmekGuumlruumlltuuml kaynağını ayrı bir boumllmeye almak
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
27
bull
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuumlnuumln Yayıldığı Ortamda Alınması Gereken
OumlnlemlerMakinelerin yerleştirildiği zeminde guumlruumlltuumlye vetitreşime karşı yeterli oumlnlemleri almakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişi arasınaguumlruumlltuumlyuuml oumlnleyici engel koymakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiarasındaki uzaklığı artırmakSesin geccedilebileceği ve yansıyabileceği duvar tavantaban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamakolarak sayılabilir
28
Guumlruumlltuumlnuumln Etkisinde Bulunan Kişide Alınması GerekenOumlnlemler
bull
bull
bull
bull
Guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiyi sese karşı iyi izoleedilmiş bir boumllme iccediline almakGuumlruumlltuumlluuml ortamdaki ccedilalışma suumlresini kısaltmakGuumlruumlltuumlye karşı etkin kişisel koruyucuları kullanmakGuumlruumlltuumlnuumln zararları hakkında bilgilendirmek veeğitmek
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
29 48
KİŞİSEL VE TEKNİK KORUNMA YOumlNTEMLERİ
KAYNAK
30
15122014
6
KAYNAK
Titreşen parccedilaların dış yuumlzeyleri azaltılmalı
49
31
2 Tıbbi Korunma
bull
bull
Guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışacakların işe girişlerindeodyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar ccedilalıştırılmalıdır
İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri kadar oumlnlemalınabiliniyorsa guumlruumlltuumlluuml işlerde doğuştan sağır ve
dilsizlerin ccedilalıştırılması da duumlşuumlnuumllebilirGuumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışanlarda guumlruumlltuuml şiddeti frekans
dağılımı ve maruziyet suumlresi dikkate alınarak (işhekimininiş guumlvenliği uzmanının tavsiye edeceği) belli
aralıklarlaperiyotlarla kulak odyogramları ccedilekilmeli veişitme kaybı goumlruumllenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır
32
3 Guumlruumlltuuml Denetim Youmlntemleri veYasal Duumlzenlemeler
bull
bull
Guumlruumlltuuml denetimi oumlncelikleişyerindeki guumlruumlltuuml şiddetinin iyibilinmesi ile başlarGuumlruumlltuumlye karşı yeterli oumlnlemialmayan işveren işccedilisindemeydana gelecek meslekhastalığına karşı tazminat oumldemekzorunda kalacaktır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
33
bull
bull
Uumllkemizde işyerlerinin sağlık ve guumlvenlik şartlarıyoumlnuumlnden denetimi başta Ccedilalışma ve SosyalGuumlvenlik Bakanlığı olmak uumlzere Sağlık Bakanlığı ileyerel idareler (Belediyeler) tarafındangerccedilekleştirilmektedirBu kuruluşlardan şuumlphesiz en etkin ve en yaygındenetim Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığıtarafından yapılmaktadır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
35
5 Guumlruumlltuumlden Kaynaklanan Maruziyetin Oumlnlenmesiveya Azaltılması
bull
bull
bull
Teknik gelişmelere uygun oumlnlemler alınarakguumlruumlltuumlye maruziyetten kaynaklanan risklerkaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidirGuumlruumlltuumlye maruziyetin daha az olduğu başkaccedilalışma youmlntemleri seccedililmelidirYapılan iş goumlz oumlnuumlnde bulundurarak muumlmkuumln olanen duumlşuumlk duumlzeyde guumlruumlltuuml yayan uygun iş ekipmanıseccedililmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
36
bull
bull
bull
İşyerinin ve ccedilalışılan yerlerin tasarımı veduumlzenlenmesi yapılmalıİşccedililere iş ekipmanını guumlruumlltuumlye en az maruzkalacakları bir şekilde doğru ve guumlvenlikullanmaları iccedilin gerekli bilgi ve eğitim verilmeliGuumlruumlltuumlyuuml teknik yollarla azaltmak iccedilin havayoluyla yayılan guumlruumlltuumlyuuml perdeleme kapatmaguumlruumlltuuml emici oumlrtuumllerle vb youmlntemlerle yapıdankaynaklanan guumlruumlltuumlyuuml ise yalıtım vb youmlntemlerleazaltmak gerekir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
37
15122014
7
bull
bull
Ayrıca işyeri ccedilalışma sistemleri ve iş ekipmanlarıiccedilin uygun bakım programlarını uygulamak
Guumlruumlltuumlyuuml azaltacak bir iş organizasyonu ileo
o
Maruziyet suumlresini ve guumlruumlltuuml duumlzeyinisınırlamakYeterli dinlenme araları ile ccedilalışma suumlrelerini
duumlzenlemek
gibi oumlnlemler alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
38
bull İşverenİş Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetmeliğirsquonin 15 maddesiuyarınca kadınlar ccedilocuklar yaşlılar oumlzuumlrluumller gibihassas risk gruplarının korunması iccedilin gereklioumlnlemleri alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
39
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuuml maruziyeti en duumlşuumlk maruziyet etkindeğerleri aştığında işveren kulak koruyucularısağlayarak işccedililerin kullanımına hazır haldebulundurmalı
Guumlruumlltuuml maruziyeti en yuumlksek maruziyet etkindeğerlerine ulaştığında ya da bu değerleriaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır
40
bull
bull
Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadankaldıracak veya en aza indirecek bir biccedilimdeseccedililmeli
İşveren kulak koruyucularının kullanılmasınısağlamak iccedilin işccedilinin eğitilmesi ile birlikte her tuumlrluumlccedilabayı goumlstermeli ve alınan oumlnlemlerin etkililiğinidenetlemekten sorumlu olmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
41
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
En yuumlksek maruziyet etkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye
maruz kalan bir işccedili bir hekim veya hekiminsorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafındanişitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir
Youmlnetmeliğin 6 maddesinde huumlkme bağlanandeğerlendirme ve oumllccediluumlm sonuccedillarının bir sağlık riskiolduğunu goumlsterdiği yerlerde en duumlşuumlk maruziyetetkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye maruz kalan işccedililericcedilin de işitme testleri yapılmalı Bu testlerin amacıguumlruumlltuumlye bağlı olan herhangi bir işitme kaybındaerken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altınaalmaktır
42
bull
bull
Yukarıdaki maddelere uygun olarak yapılan sağlıkgoumlzetimi ile ilgili olarak her işccedilinin kişisel sağlıkkaydı tutulmalı ve guumlncelleştirmelidir Sağlıkkayıtları sağlık goumlzetiminin bir oumlzetini iccedilermelidirBu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak vegerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanmalıdır
Bu kayıtların kopyaları yetkili makamların istemesihalinde verilmeli Her işccedili istediğinde kendisiyleilgili kayıtlara ulaşabilmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
43
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
4
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Goumlrmede olduğu gibi insanlar işitme kapasitelerini
40lı yaşlardan itibaren kaybetmeye başlamaktadır
Bu nedenle işitme kaybının hesabında 40 yaş sınırolarak alınır ve sonraki her yıl iccedilin odyogramlarda05 dB işitme kaybı yaş nedeni ile duumlşuumlluumlr
19
bull
bull
bull
bull
Konsantrasyon dikkat ve reaksiyon kapasitesizayıflar
Yorgunluk uyku bozuklukları ve geccedil uyumagoumlruumllebilir
Merkezi sinir sistemi bozuklukları baş ağrıları vestres olabilir
Metabolik ve hormonal bozukluklar da ortayaccedilıkabilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda kalan veya yaşayan insanlarda
20
Aniden ve şiddetli bir guumlruumlltuumlnuumln etkisinde kalındığında ise
bull
bull
bull
bull
Kan basıncı (tansiyon) yuumlkselmesi
Kardiyovaskuumller (dolaşım) bozukluğu
Solunum hızı değişmesi ve
Terlemenin artması goumlruumllebilir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
21
bull
bull
bull
bull
Konuşurken bağırma ihtiyacı
Sinirli olma durumu
Karşılıklı anlaşma zorluğu
Kişiler arasındaki ilişkilerde olumsuzluklar goumlruumllebilir
En oumlnemlisi guumlruumlltuumlluuml ortamın iş kazaların artmasınasebebiyet vermesidir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Guumlruumlltuumlluuml ortamlarda
22
Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve buhastalıkların işten fiilen ayrıldıktan en geccedil ne kadarzaman sonra meydana gelmesi halinde sigortalınınmesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceği SosyalSigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuumlrsquone ekli listedebelirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
23
bull
bull
Enduumlstride guumlruumlltuumlnuumln sebep olduğu işitme kayıplarıda fizik etkenlerle ortaya ccedilıkan meslek hastalıklarıgrubuna giren bir meslek hastalığıdır
Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tuumlzuumlğuuml ekindekimeslek hastalıkları listesindeldquoGuumlruumlltuuml zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesiiccedilin guumlruumlltuumlluuml işte en az iki yıl guumlruumlltuuml şiddeti suumlrekliolarak 85 dBrsquoin uumlstuumlnde olan işlerde en az 30 guumlnccedilalışmış olmak gerekirrdquo denilmektedir Guumlruumlltuuml iccedilinyuumlkuumlmluumlk suumlresi de 6 ay olarak belirtilmiştir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
24
15122014
5
Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek iccedilinsigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilenayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana ccedilıktığı tariharasında geccedilecek azami suumlreye yuumlkuumlmluumlluumlk suumlresi denir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yuumlkuumlmluumlluumlk Suumlresi
25
Enduumlstride guumlruumlltuuml en iyi şekilde oumllccediluumllerekdeğerlendirilmelidir Bir işyerinde guumlruumlltuuml duumlzeyioumllccedilmeleri guumlruumlltuuml oumllccedilme cihazları ile yapılır
Bu cihazlar
bull
bull
bull
Anlık guumlruumlltuuml seviyelerini oumllccedilebilen cihazlar
İşyeri ortam dozimetreleri ve
Kişisel dozimetrelerdir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
26
1 Teknik Korunma
Guumlruumlltuuml Kaynağında Alınması Gereken Oumlnlemler
bull
bull
bull
Kullanılan makineleri guumlruumlltuuml duumlzeyi duumlşuumlkmakineler ile değiştirmekGuumlruumlltuumlluuml yapılması gereken işlemi daha az guumlruumlltuumlgerektiren işlemle değiştirmekGuumlruumlltuuml kaynağını ayrı bir boumllmeye almak
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
27
bull
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuumlnuumln Yayıldığı Ortamda Alınması Gereken
OumlnlemlerMakinelerin yerleştirildiği zeminde guumlruumlltuumlye vetitreşime karşı yeterli oumlnlemleri almakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişi arasınaguumlruumlltuumlyuuml oumlnleyici engel koymakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiarasındaki uzaklığı artırmakSesin geccedilebileceği ve yansıyabileceği duvar tavantaban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamakolarak sayılabilir
28
Guumlruumlltuumlnuumln Etkisinde Bulunan Kişide Alınması GerekenOumlnlemler
bull
bull
bull
bull
Guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiyi sese karşı iyi izoleedilmiş bir boumllme iccediline almakGuumlruumlltuumlluuml ortamdaki ccedilalışma suumlresini kısaltmakGuumlruumlltuumlye karşı etkin kişisel koruyucuları kullanmakGuumlruumlltuumlnuumln zararları hakkında bilgilendirmek veeğitmek
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
29 48
KİŞİSEL VE TEKNİK KORUNMA YOumlNTEMLERİ
KAYNAK
30
15122014
6
KAYNAK
Titreşen parccedilaların dış yuumlzeyleri azaltılmalı
49
31
2 Tıbbi Korunma
bull
bull
Guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışacakların işe girişlerindeodyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar ccedilalıştırılmalıdır
İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri kadar oumlnlemalınabiliniyorsa guumlruumlltuumlluuml işlerde doğuştan sağır ve
dilsizlerin ccedilalıştırılması da duumlşuumlnuumllebilirGuumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışanlarda guumlruumlltuuml şiddeti frekans
dağılımı ve maruziyet suumlresi dikkate alınarak (işhekimininiş guumlvenliği uzmanının tavsiye edeceği) belli
aralıklarlaperiyotlarla kulak odyogramları ccedilekilmeli veişitme kaybı goumlruumllenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır
32
3 Guumlruumlltuuml Denetim Youmlntemleri veYasal Duumlzenlemeler
bull
bull
Guumlruumlltuuml denetimi oumlncelikleişyerindeki guumlruumlltuuml şiddetinin iyibilinmesi ile başlarGuumlruumlltuumlye karşı yeterli oumlnlemialmayan işveren işccedilisindemeydana gelecek meslekhastalığına karşı tazminat oumldemekzorunda kalacaktır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
33
bull
bull
Uumllkemizde işyerlerinin sağlık ve guumlvenlik şartlarıyoumlnuumlnden denetimi başta Ccedilalışma ve SosyalGuumlvenlik Bakanlığı olmak uumlzere Sağlık Bakanlığı ileyerel idareler (Belediyeler) tarafındangerccedilekleştirilmektedirBu kuruluşlardan şuumlphesiz en etkin ve en yaygındenetim Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığıtarafından yapılmaktadır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
35
5 Guumlruumlltuumlden Kaynaklanan Maruziyetin Oumlnlenmesiveya Azaltılması
bull
bull
bull
Teknik gelişmelere uygun oumlnlemler alınarakguumlruumlltuumlye maruziyetten kaynaklanan risklerkaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidirGuumlruumlltuumlye maruziyetin daha az olduğu başkaccedilalışma youmlntemleri seccedililmelidirYapılan iş goumlz oumlnuumlnde bulundurarak muumlmkuumln olanen duumlşuumlk duumlzeyde guumlruumlltuuml yayan uygun iş ekipmanıseccedililmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
36
bull
bull
bull
İşyerinin ve ccedilalışılan yerlerin tasarımı veduumlzenlenmesi yapılmalıİşccedililere iş ekipmanını guumlruumlltuumlye en az maruzkalacakları bir şekilde doğru ve guumlvenlikullanmaları iccedilin gerekli bilgi ve eğitim verilmeliGuumlruumlltuumlyuuml teknik yollarla azaltmak iccedilin havayoluyla yayılan guumlruumlltuumlyuuml perdeleme kapatmaguumlruumlltuuml emici oumlrtuumllerle vb youmlntemlerle yapıdankaynaklanan guumlruumlltuumlyuuml ise yalıtım vb youmlntemlerleazaltmak gerekir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
37
15122014
7
bull
bull
Ayrıca işyeri ccedilalışma sistemleri ve iş ekipmanlarıiccedilin uygun bakım programlarını uygulamak
Guumlruumlltuumlyuuml azaltacak bir iş organizasyonu ileo
o
Maruziyet suumlresini ve guumlruumlltuuml duumlzeyinisınırlamakYeterli dinlenme araları ile ccedilalışma suumlrelerini
duumlzenlemek
gibi oumlnlemler alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
38
bull İşverenİş Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetmeliğirsquonin 15 maddesiuyarınca kadınlar ccedilocuklar yaşlılar oumlzuumlrluumller gibihassas risk gruplarının korunması iccedilin gereklioumlnlemleri alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
39
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuuml maruziyeti en duumlşuumlk maruziyet etkindeğerleri aştığında işveren kulak koruyucularısağlayarak işccedililerin kullanımına hazır haldebulundurmalı
Guumlruumlltuuml maruziyeti en yuumlksek maruziyet etkindeğerlerine ulaştığında ya da bu değerleriaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır
40
bull
bull
Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadankaldıracak veya en aza indirecek bir biccedilimdeseccedililmeli
İşveren kulak koruyucularının kullanılmasınısağlamak iccedilin işccedilinin eğitilmesi ile birlikte her tuumlrluumlccedilabayı goumlstermeli ve alınan oumlnlemlerin etkililiğinidenetlemekten sorumlu olmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
41
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
En yuumlksek maruziyet etkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye
maruz kalan bir işccedili bir hekim veya hekiminsorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafındanişitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir
Youmlnetmeliğin 6 maddesinde huumlkme bağlanandeğerlendirme ve oumllccediluumlm sonuccedillarının bir sağlık riskiolduğunu goumlsterdiği yerlerde en duumlşuumlk maruziyetetkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye maruz kalan işccedililericcedilin de işitme testleri yapılmalı Bu testlerin amacıguumlruumlltuumlye bağlı olan herhangi bir işitme kaybındaerken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altınaalmaktır
42
bull
bull
Yukarıdaki maddelere uygun olarak yapılan sağlıkgoumlzetimi ile ilgili olarak her işccedilinin kişisel sağlıkkaydı tutulmalı ve guumlncelleştirmelidir Sağlıkkayıtları sağlık goumlzetiminin bir oumlzetini iccedilermelidirBu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak vegerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanmalıdır
Bu kayıtların kopyaları yetkili makamların istemesihalinde verilmeli Her işccedili istediğinde kendisiyleilgili kayıtlara ulaşabilmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
43
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
5
Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek iccedilinsigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilenayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana ccedilıktığı tariharasında geccedilecek azami suumlreye yuumlkuumlmluumlluumlk suumlresi denir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yuumlkuumlmluumlluumlk Suumlresi
25
Enduumlstride guumlruumlltuuml en iyi şekilde oumllccediluumllerekdeğerlendirilmelidir Bir işyerinde guumlruumlltuuml duumlzeyioumllccedilmeleri guumlruumlltuuml oumllccedilme cihazları ile yapılır
Bu cihazlar
bull
bull
bull
Anlık guumlruumlltuuml seviyelerini oumllccedilebilen cihazlar
İşyeri ortam dozimetreleri ve
Kişisel dozimetrelerdir
GUumlRUumlLTUumlNUumlN DEĞERLENDİRİLMESİ
26
1 Teknik Korunma
Guumlruumlltuuml Kaynağında Alınması Gereken Oumlnlemler
bull
bull
bull
Kullanılan makineleri guumlruumlltuuml duumlzeyi duumlşuumlkmakineler ile değiştirmekGuumlruumlltuumlluuml yapılması gereken işlemi daha az guumlruumlltuumlgerektiren işlemle değiştirmekGuumlruumlltuuml kaynağını ayrı bir boumllmeye almak
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
27
bull
bull
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuumlnuumln Yayıldığı Ortamda Alınması Gereken
OumlnlemlerMakinelerin yerleştirildiği zeminde guumlruumlltuumlye vetitreşime karşı yeterli oumlnlemleri almakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişi arasınaguumlruumlltuumlyuuml oumlnleyici engel koymakGuumlruumlltuuml kaynağı ile guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiarasındaki uzaklığı artırmakSesin geccedilebileceği ve yansıyabileceği duvar tavantaban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamakolarak sayılabilir
28
Guumlruumlltuumlnuumln Etkisinde Bulunan Kişide Alınması GerekenOumlnlemler
bull
bull
bull
bull
Guumlruumlltuumlye maruz kalan kişiyi sese karşı iyi izoleedilmiş bir boumllme iccediline almakGuumlruumlltuumlluuml ortamdaki ccedilalışma suumlresini kısaltmakGuumlruumlltuumlye karşı etkin kişisel koruyucuları kullanmakGuumlruumlltuumlnuumln zararları hakkında bilgilendirmek veeğitmek
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
29 48
KİŞİSEL VE TEKNİK KORUNMA YOumlNTEMLERİ
KAYNAK
30
15122014
6
KAYNAK
Titreşen parccedilaların dış yuumlzeyleri azaltılmalı
49
31
2 Tıbbi Korunma
bull
bull
Guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışacakların işe girişlerindeodyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar ccedilalıştırılmalıdır
İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri kadar oumlnlemalınabiliniyorsa guumlruumlltuumlluuml işlerde doğuştan sağır ve
dilsizlerin ccedilalıştırılması da duumlşuumlnuumllebilirGuumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışanlarda guumlruumlltuuml şiddeti frekans
dağılımı ve maruziyet suumlresi dikkate alınarak (işhekimininiş guumlvenliği uzmanının tavsiye edeceği) belli
aralıklarlaperiyotlarla kulak odyogramları ccedilekilmeli veişitme kaybı goumlruumllenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır
32
3 Guumlruumlltuuml Denetim Youmlntemleri veYasal Duumlzenlemeler
bull
bull
Guumlruumlltuuml denetimi oumlncelikleişyerindeki guumlruumlltuuml şiddetinin iyibilinmesi ile başlarGuumlruumlltuumlye karşı yeterli oumlnlemialmayan işveren işccedilisindemeydana gelecek meslekhastalığına karşı tazminat oumldemekzorunda kalacaktır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
33
bull
bull
Uumllkemizde işyerlerinin sağlık ve guumlvenlik şartlarıyoumlnuumlnden denetimi başta Ccedilalışma ve SosyalGuumlvenlik Bakanlığı olmak uumlzere Sağlık Bakanlığı ileyerel idareler (Belediyeler) tarafındangerccedilekleştirilmektedirBu kuruluşlardan şuumlphesiz en etkin ve en yaygındenetim Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığıtarafından yapılmaktadır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
35
5 Guumlruumlltuumlden Kaynaklanan Maruziyetin Oumlnlenmesiveya Azaltılması
bull
bull
bull
Teknik gelişmelere uygun oumlnlemler alınarakguumlruumlltuumlye maruziyetten kaynaklanan risklerkaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidirGuumlruumlltuumlye maruziyetin daha az olduğu başkaccedilalışma youmlntemleri seccedililmelidirYapılan iş goumlz oumlnuumlnde bulundurarak muumlmkuumln olanen duumlşuumlk duumlzeyde guumlruumlltuuml yayan uygun iş ekipmanıseccedililmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
36
bull
bull
bull
İşyerinin ve ccedilalışılan yerlerin tasarımı veduumlzenlenmesi yapılmalıİşccedililere iş ekipmanını guumlruumlltuumlye en az maruzkalacakları bir şekilde doğru ve guumlvenlikullanmaları iccedilin gerekli bilgi ve eğitim verilmeliGuumlruumlltuumlyuuml teknik yollarla azaltmak iccedilin havayoluyla yayılan guumlruumlltuumlyuuml perdeleme kapatmaguumlruumlltuuml emici oumlrtuumllerle vb youmlntemlerle yapıdankaynaklanan guumlruumlltuumlyuuml ise yalıtım vb youmlntemlerleazaltmak gerekir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
37
15122014
7
bull
bull
Ayrıca işyeri ccedilalışma sistemleri ve iş ekipmanlarıiccedilin uygun bakım programlarını uygulamak
Guumlruumlltuumlyuuml azaltacak bir iş organizasyonu ileo
o
Maruziyet suumlresini ve guumlruumlltuuml duumlzeyinisınırlamakYeterli dinlenme araları ile ccedilalışma suumlrelerini
duumlzenlemek
gibi oumlnlemler alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
38
bull İşverenİş Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetmeliğirsquonin 15 maddesiuyarınca kadınlar ccedilocuklar yaşlılar oumlzuumlrluumller gibihassas risk gruplarının korunması iccedilin gereklioumlnlemleri alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
39
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuuml maruziyeti en duumlşuumlk maruziyet etkindeğerleri aştığında işveren kulak koruyucularısağlayarak işccedililerin kullanımına hazır haldebulundurmalı
Guumlruumlltuuml maruziyeti en yuumlksek maruziyet etkindeğerlerine ulaştığında ya da bu değerleriaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır
40
bull
bull
Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadankaldıracak veya en aza indirecek bir biccedilimdeseccedililmeli
İşveren kulak koruyucularının kullanılmasınısağlamak iccedilin işccedilinin eğitilmesi ile birlikte her tuumlrluumlccedilabayı goumlstermeli ve alınan oumlnlemlerin etkililiğinidenetlemekten sorumlu olmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
41
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
En yuumlksek maruziyet etkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye
maruz kalan bir işccedili bir hekim veya hekiminsorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafındanişitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir
Youmlnetmeliğin 6 maddesinde huumlkme bağlanandeğerlendirme ve oumllccediluumlm sonuccedillarının bir sağlık riskiolduğunu goumlsterdiği yerlerde en duumlşuumlk maruziyetetkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye maruz kalan işccedililericcedilin de işitme testleri yapılmalı Bu testlerin amacıguumlruumlltuumlye bağlı olan herhangi bir işitme kaybındaerken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altınaalmaktır
42
bull
bull
Yukarıdaki maddelere uygun olarak yapılan sağlıkgoumlzetimi ile ilgili olarak her işccedilinin kişisel sağlıkkaydı tutulmalı ve guumlncelleştirmelidir Sağlıkkayıtları sağlık goumlzetiminin bir oumlzetini iccedilermelidirBu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak vegerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanmalıdır
Bu kayıtların kopyaları yetkili makamların istemesihalinde verilmeli Her işccedili istediğinde kendisiyleilgili kayıtlara ulaşabilmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
43
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
6
KAYNAK
Titreşen parccedilaların dış yuumlzeyleri azaltılmalı
49
31
2 Tıbbi Korunma
bull
bull
Guumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışacakların işe girişlerindeodyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar ccedilalıştırılmalıdır
İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri kadar oumlnlemalınabiliniyorsa guumlruumlltuumlluuml işlerde doğuştan sağır ve
dilsizlerin ccedilalıştırılması da duumlşuumlnuumllebilirGuumlruumlltuumlluuml işlerde ccedilalışanlarda guumlruumlltuuml şiddeti frekans
dağılımı ve maruziyet suumlresi dikkate alınarak (işhekimininiş guumlvenliği uzmanının tavsiye edeceği) belli
aralıklarlaperiyotlarla kulak odyogramları ccedilekilmeli veişitme kaybı goumlruumllenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır
32
3 Guumlruumlltuuml Denetim Youmlntemleri veYasal Duumlzenlemeler
bull
bull
Guumlruumlltuuml denetimi oumlncelikleişyerindeki guumlruumlltuuml şiddetinin iyibilinmesi ile başlarGuumlruumlltuumlye karşı yeterli oumlnlemialmayan işveren işccedilisindemeydana gelecek meslekhastalığına karşı tazminat oumldemekzorunda kalacaktır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
33
bull
bull
Uumllkemizde işyerlerinin sağlık ve guumlvenlik şartlarıyoumlnuumlnden denetimi başta Ccedilalışma ve SosyalGuumlvenlik Bakanlığı olmak uumlzere Sağlık Bakanlığı ileyerel idareler (Belediyeler) tarafındangerccedilekleştirilmektedirBu kuruluşlardan şuumlphesiz en etkin ve en yaygındenetim Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığıtarafından yapılmaktadır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
35
5 Guumlruumlltuumlden Kaynaklanan Maruziyetin Oumlnlenmesiveya Azaltılması
bull
bull
bull
Teknik gelişmelere uygun oumlnlemler alınarakguumlruumlltuumlye maruziyetten kaynaklanan risklerkaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidirGuumlruumlltuumlye maruziyetin daha az olduğu başkaccedilalışma youmlntemleri seccedililmelidirYapılan iş goumlz oumlnuumlnde bulundurarak muumlmkuumln olanen duumlşuumlk duumlzeyde guumlruumlltuuml yayan uygun iş ekipmanıseccedililmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
36
bull
bull
bull
İşyerinin ve ccedilalışılan yerlerin tasarımı veduumlzenlenmesi yapılmalıİşccedililere iş ekipmanını guumlruumlltuumlye en az maruzkalacakları bir şekilde doğru ve guumlvenlikullanmaları iccedilin gerekli bilgi ve eğitim verilmeliGuumlruumlltuumlyuuml teknik yollarla azaltmak iccedilin havayoluyla yayılan guumlruumlltuumlyuuml perdeleme kapatmaguumlruumlltuuml emici oumlrtuumllerle vb youmlntemlerle yapıdankaynaklanan guumlruumlltuumlyuuml ise yalıtım vb youmlntemlerleazaltmak gerekir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
37
15122014
7
bull
bull
Ayrıca işyeri ccedilalışma sistemleri ve iş ekipmanlarıiccedilin uygun bakım programlarını uygulamak
Guumlruumlltuumlyuuml azaltacak bir iş organizasyonu ileo
o
Maruziyet suumlresini ve guumlruumlltuuml duumlzeyinisınırlamakYeterli dinlenme araları ile ccedilalışma suumlrelerini
duumlzenlemek
gibi oumlnlemler alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
38
bull İşverenİş Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetmeliğirsquonin 15 maddesiuyarınca kadınlar ccedilocuklar yaşlılar oumlzuumlrluumller gibihassas risk gruplarının korunması iccedilin gereklioumlnlemleri alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
39
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuuml maruziyeti en duumlşuumlk maruziyet etkindeğerleri aştığında işveren kulak koruyucularısağlayarak işccedililerin kullanımına hazır haldebulundurmalı
Guumlruumlltuuml maruziyeti en yuumlksek maruziyet etkindeğerlerine ulaştığında ya da bu değerleriaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır
40
bull
bull
Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadankaldıracak veya en aza indirecek bir biccedilimdeseccedililmeli
İşveren kulak koruyucularının kullanılmasınısağlamak iccedilin işccedilinin eğitilmesi ile birlikte her tuumlrluumlccedilabayı goumlstermeli ve alınan oumlnlemlerin etkililiğinidenetlemekten sorumlu olmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
41
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
En yuumlksek maruziyet etkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye
maruz kalan bir işccedili bir hekim veya hekiminsorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafındanişitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir
Youmlnetmeliğin 6 maddesinde huumlkme bağlanandeğerlendirme ve oumllccediluumlm sonuccedillarının bir sağlık riskiolduğunu goumlsterdiği yerlerde en duumlşuumlk maruziyetetkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye maruz kalan işccedililericcedilin de işitme testleri yapılmalı Bu testlerin amacıguumlruumlltuumlye bağlı olan herhangi bir işitme kaybındaerken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altınaalmaktır
42
bull
bull
Yukarıdaki maddelere uygun olarak yapılan sağlıkgoumlzetimi ile ilgili olarak her işccedilinin kişisel sağlıkkaydı tutulmalı ve guumlncelleştirmelidir Sağlıkkayıtları sağlık goumlzetiminin bir oumlzetini iccedilermelidirBu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak vegerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanmalıdır
Bu kayıtların kopyaları yetkili makamların istemesihalinde verilmeli Her işccedili istediğinde kendisiyleilgili kayıtlara ulaşabilmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
43
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
7
bull
bull
Ayrıca işyeri ccedilalışma sistemleri ve iş ekipmanlarıiccedilin uygun bakım programlarını uygulamak
Guumlruumlltuumlyuuml azaltacak bir iş organizasyonu ileo
o
Maruziyet suumlresini ve guumlruumlltuuml duumlzeyinisınırlamakYeterli dinlenme araları ile ccedilalışma suumlrelerini
duumlzenlemek
gibi oumlnlemler alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
38
bull İşverenİş Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetmeliğirsquonin 15 maddesiuyarınca kadınlar ccedilocuklar yaşlılar oumlzuumlrluumller gibihassas risk gruplarının korunması iccedilin gereklioumlnlemleri alınmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
39
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
Guumlruumlltuuml maruziyeti en duumlşuumlk maruziyet etkindeğerleri aştığında işveren kulak koruyucularısağlayarak işccedililerin kullanımına hazır haldebulundurmalı
Guumlruumlltuuml maruziyeti en yuumlksek maruziyet etkindeğerlerine ulaştığında ya da bu değerleriaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır
40
bull
bull
Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadankaldıracak veya en aza indirecek bir biccedilimdeseccedililmeli
İşveren kulak koruyucularının kullanılmasınısağlamak iccedilin işccedilinin eğitilmesi ile birlikte her tuumlrluumlccedilabayı goumlstermeli ve alınan oumlnlemlerin etkililiğinidenetlemekten sorumlu olmalıdır
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
41
bull
bull
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
En yuumlksek maruziyet etkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye
maruz kalan bir işccedili bir hekim veya hekiminsorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafındanişitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir
Youmlnetmeliğin 6 maddesinde huumlkme bağlanandeğerlendirme ve oumllccediluumlm sonuccedillarının bir sağlık riskiolduğunu goumlsterdiği yerlerde en duumlşuumlk maruziyetetkin değerlerini aşan guumlruumlltuumlye maruz kalan işccedililericcedilin de işitme testleri yapılmalı Bu testlerin amacıguumlruumlltuumlye bağlı olan herhangi bir işitme kaybındaerken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altınaalmaktır
42
bull
bull
Yukarıdaki maddelere uygun olarak yapılan sağlıkgoumlzetimi ile ilgili olarak her işccedilinin kişisel sağlıkkaydı tutulmalı ve guumlncelleştirmelidir Sağlıkkayıtları sağlık goumlzetiminin bir oumlzetini iccedilermelidirBu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak vegerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanmalıdır
Bu kayıtların kopyaları yetkili makamların istemesihalinde verilmeli Her işccedili istediğinde kendisiyleilgili kayıtlara ulaşabilmelidir
GUumlRUumlLTUumlYE KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
43
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
8
44
Titreşim mekanik bir sistemdekisalınım hareketlerini tanımlayanbir terimdir
Titreşim bir cismin ileri-gerigidip gelme hareketidir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
45
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
Enduumlstride bir ccedilok titreşim kaynağı vardır
Titreşim araccedil gereccedil ve makinelerin ccedilalışırkenoluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydanagelir
Ccedilalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araccedil vegereccediller genellikle titreşim oluştururlar
46
Titreşimi insan sağlığı uumlzerindeki etkisi bakımından ikifiziksel buumlyuumlkluumlğuuml ile tanımlamak muumlmkuumlnduumlr
1 Frekans
2 Şiddeti
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
47
Titreşimin Frekansı
Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir
Birimi Hertz (Hz)
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
48
Titreşimin Şiddeti
Titreşimin oluştuğu ortamda titreşen enerjininhareket youmlnuumlne dikey birim alanda birim zamandakiakım guumlcuumlne titreşimin şiddeti denir
Birimi Wcm2
----------------
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
49
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
9
El-Kol Titreşimi
İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında işccedililerin sağlıkve guumlvenliği iccedilin risk oluşturan ve oumlzellikle de damarkemik eklem sinir ve kas bozukluklarına yol accedilanmekanik titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
50
El-kol titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilinguumlnluumlk maruziyet sınır değeri 5 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
51
El-kol titreşim kaynakları
Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşantitreşimleri oluşturan titreşim kaynakları şunlardırTaş kırma makinaları koumlmuumlr ve diğer madenciliktekullanılan pnoumlmatik (havalı) ccedilekiccediller ormancılıktakullanılan testereler parlatma ve rende makinalarısayılabilir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
52
Buumltuumln Vuumlcut Titreşimi
Vuumlcudun tuumlmuumlne aktarıldığındaişccedililerin sağlık ve guumlvenliği iccedilin riskoluşturan oumlzellikle de belboumllgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol accedilan mekaniktitreşimlere buumltuumln vuumlcut titreşimidenmektedir
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
53
Buumltuumln vuumlcut titreşimi iccedilin
Sekiz saatlik ccedilalışma suumlresi iccedilin
guumlnluumlk maruziyet sınır değeri 115 ms2
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
54
Buumltuumln vuumlcut titreşim kaynakları
Tuumlm vuumlcudun etkisi altında kaldığıtitreşim kaynaklarıTraktoumlr ve kamyon kullanımıdokuma tezgahları yol yapımbakım ve onarım makinaları oumlzellikleccedilelik konstruumlksiyonlu yapılarda titreşimesebep olan makine ve tezgahlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
55
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
10
Titreşim tek frekanslı ve sinuumlzoidalolabileceği gibi kompleks frekanslı
ve rastgele bir tipte de olabilir
İnsanlar 1 Hz ile 1000 Hz arasındakititreşimleri algılarlar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
56
bull
bull
İnsan duumlşuumlk frekanslı titreşimlere maruzkaldığında sarsıntı hisseder
Buna karşılık yuumlksek frekanslarda karıncalanmahatta yanma hissi duyar
TİTREŞİM TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
57
Titreşim etkileri
bull
bull
bull
bull
Fiziksel ve biyomekanikPsikolojik Fizyolojik vePatolojik etkiler şeklindedir
Bu etkiler birbirleri ile sıkıilişkilidirler
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
58
bull
bull
El-kol ve vuumlcudun titreşim geccedilirme oranı 5 Hzrsquodeen yuumlksek olarak bulunmuştur
İkinci maksimum duumlzey ise20 Hz ile 30 Hz arasıdır
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde
yapılan oumllccedilmelerde
59
Titreşim enerjisi avuccedil iccedilindenel sırtına elden kola ve koldanomuza geccedilerken oumlnemli oumllccediluumldeguumlccedil kaybına uğrar
Bu guumlccedil kaybı omuz eklemlerindeen fazla olur
Bu guumlcuumln azalarak seyretmesisonucu itibariyle memnuniyetverici bir husustur
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
60
Vuumlcudun mekanik titreşime goumlsterdiği reaksiyon karışıkbir olay olup ccedilok iyi bilinmemektedir
Buna rağmen
bull
bull
bull
Vuumlcutta bazı doku yapılarının deformasyonunaSolunum hızının artmasınaOksijen tuumlketiminin artmasına bağlı olarak enerjiharcamasının artmasına
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
61
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
11
bull
bull
bull
bull
kalp atım sayısının artmasına bağlı olarak da kanbasıncının artmasına (5 Hz frekanslı titreşimemaruz kalan kişilerin 50rsquosinden fazlasında kanbasıncında artma goumlruumllmektedir)performansta gerilemeyesuumlbjektif algılamada bozulmayamerkezi sinir sistemi huumlcrelerinin fonksiyonlarındaaksamaya neden olduğu bilinmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
62
bull
bull
Ayrıca kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonundaazalmaya sebep olduğu da bilinmektedir
Bu değişikliklerden ccediloğu titreşime maruziyetinbaşlangıcında yuumlksek iken daha sonra normaledoumlnuumlşebilmektedir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
63
Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri
Ccedilok duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (flt2Hz)
bull
bull
bull
At otomobil uccedilak gemi gibi araccedillarla seyahatsırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydanagelebilirBulantı kusma soğuk ter olabilirSeyahat bitince belirtiler belli bir suumlre sonraortadan kalkar
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
64
Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık)
Duumlşuumlk frekanslı titreşimin etkileri (2 Hzltflt30 Hz)bull Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti
kullanan işccedililerde elde dolaşım bozukluklarıhipersentivite ve daha sonra uyuşukluk şeklindegoumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
65
bull
bull
Maruziyet suumlrerse omuz başlarında ağrı yorgunluksoğuğa karşı hassasiyet artması olur
Fonksiyon bozukluğu olarak zamanın uzaması uykubozuklukları baş ağrısı ve yorgunluk goumlruumllebilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
66
bull Parmaklarda 8-10 oC ısıya kısa
suumlre maruziyet ile beyazlaşma olur
Avuccedil iccedili de beyazlaşır Oumln kol ve
omuz kaslarında ağrılar goumlruumllebilir
bull Buumltuumln vuumlcudu titreşime maruz kalan
bazı işccedililerde disk kayması denilen
bel ağrıları olabilir
TİTREŞİMİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
67
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
12
El-kol veya tuumlm vuumlcudun titreşime maruziyetisonucunda oluşan etki
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Titreşimin frekansınaTitreşimin şiddetineTitreşimin youmlnuumlneTitreşime maruz kalınan suumlreyeTitreşimin uygulandığı boumllgeye ve boumllgeninbuumlyuumlkluumlğuumlneTitreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine vekişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
68
bull
bull
bull
Titreşimin etkisi en fazla duumlşuumlk frekanslardagoumlruumlluumlr
Titreşimin frekansı arttıkccedila titreşimin ivmesininşiddeti ve oluşan etki azalır
Titreşim vibrasyon detektoumlruuml ile oumllccediluumlluumlr
TİTREŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
69
Titreşimin etkisinden korunmak iccedilin
bull
bull
bull
Teknik oumlnlemlere
Tıbbi oumlnlemlere ve
Eğitime gereksinim vardır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
70
bull
o
o
Titreşimden korunmanın temel hedefi titreşimikaynağında azaltmaya youmlnelik olmalıdır
Genellikle makina dizaynı sırasında titreşimiazaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olanmakinalar satın almak
Kullanılan makinaların bakımlarını zamanındayapmak vuran ve titreşen kısımlara izolasyonuygulamak
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
71
bull
bull
bull
Tıbbi korunmada ise işe giriş muayenelerinde sinirsistemi kalp damar ve sindirim sistemleri sağlamolan genccedil işccedililerin seccedililmesine dikkat edilmelidir
Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinikmuayeneler uygulanarak aranması el bilek vedirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesigerekir
Roumlntgen filmlerinin ccedilekilmesi de faydalı olur
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
72
bull
bull
Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir
İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler veyoumlneticiler titreşimin neden olduğu risklere verahatsızlıklara karşı eğitilmelidir
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
73
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
13
bull
bull
Ayrıca titreşimin olumsuz etkileri goumlruumllen işccedililerindeğiştirilmesi yoluna gidilmelidir
Ccedilalışma (etkilenme) suumlresinde kısıtlama yapılmasıveya ccedilalışma suumlresince daha sık dinlenme aralarıverilmesi titreşimden etkilenmede uygun birkorunma youmlntemi olacaktır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
74
Titreşimin ile ilgili denetim youmlntemleri ve yasalduumlzenlemeler
bull Titreşimin denetimi her şeyden oumlnce işccedili veişverenin titreşimin olumsuz etkilerini en iyi şekildebilmesi ile başlar
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
75
bull
bull
bull
Titreşimin olumsuz etkilerine karşı eğitimli birişveren kuracağı işyerinde kullanacağı makinanınkonulacağı zemini titreşimi yok edecek veyailetmeyecek şekilde duumlzenler
Makinaların bakımını zamanında yapar
İşccedilileri işe alırken titreşime hassasiyetiolmayanlardan seccediler
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
76
Uumllkemizde işyerlerindeki denetimlerde titreşimuumlzerinde pek durulmaz
Nedeni iseTitreşimin ccedilok iyi bilinmemesinden ve ccedilalışanlarınişyerlerinde titreşimden şikayetccedili olmamalarındankaynaklanır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
77
bull
bull
Titreşim konusunda uumllkemizde yeterli araştırma dayapılmamaktadır Bir veya iki uumlniversitenin dışındatitreşim oumllccedilmesi yapan ve değerlendiren kurum vekuruluşta yoktur
Ccedilalışma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı olarak da bukonuda ciddi ccedilalışmalar yapılmamıştır
TİTREŞİME KARŞI ALINACAK OumlNLEMLER
78 79
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
14
Termal konfor genel olarakbir işyerinde ccedilalışanların buumlyuumlkccediloğunluğunun sıcaklık nem havaakımı gibi iklim koşulları accedilısındangerek bedensel gerekse zihinselfaaliyetlerini suumlrduumlruumlrken belli birrahatlık iccedilinde bulunmalarını ifadeeder
TERMAL KONFOR
80
Kapalı bir ortam iccedilerisindetermal konfor rahatlığının hemenfarkına varılmaz ancak bir suumlregeccediltikten sonra termal konforhissedilmeye başlanır
Eğer termal konfor koşulları mevcutdeğilse oumlnce sıkıntı hissedilir ve dahasonra rahatsızlık duyulur
TERMAL KONFOR
81
İşyerlerindeki ccedilalışma ortamları iccedilintermal konfor denilince ne anlaşılır
Bir işyerinde termal konfor denilince o işyeriatmosferinin sıcaklığı nemi hava akım hızı ve radyanısısı akla gelmelidir
TERMAL KONFOR
82
Ccedilalışma ortamlarındaki ısıetkilenmeleri ve konforsuz ortamşartları iş kazalarının artmasına veuumlretimin azalmasına bir başkadeyişle verimin duumlşmesine sebepolmaktadır
TERMAL KONFOR
83
İnsanın ortamla ısı alış-verişine etki eden doumlrt ayrıfaktoumlr vardır
1 Hava sıcaklığı
2 Havanın nem yoğunluğu
3 Hava akım hızı
4 Radyan ısı
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
84
Sıcaklık
Sıcaklık ccedilalışma hayatında ccedilalışanları olumsuzyoumlnde etkileyen fiziksel faktoumlrlerden birisidir
Bir standarda goumlre bir cismin ne kadar soğuk veılık olduğunu ifade eden niceliğe o cismin sıcaklığıdenir
İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ileoumllccediluumlluumlr
Birimi santigrat fahrenheit veya kelvinrsquodir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
85
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
15
Serbest yaşam iccedilin insan kapasitesinioluşturan ve fizyolojik gereksinmelerdediğimiz insan vuumlcudunun ısı alış-verişioksijen tuz ve asit-baz dengesi gibi bazıfiziksel ve kimyasal faktoumlrlerin belli sınırlariccedilinde suumlrekli stabil olmaları gerekir
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
86
Oumlrneğin
İnsan vuumlcudunun sıcaklığı 365-37 0Carasında değişmezlik goumlsterirBu durum vuumlcut ile ccedilevre arasındakiısı alış-verişi ile sağlanır
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
87
Isı dış ccedilevrede devamlı olarakbulunan bir ccedileşit enerjidir
Normal koşullarda havanınkuru termometre ile oumllccediluumllensıcaklık derecesi hava sıcaklığıhakkında bir fiziksel oumllccediluumlduumlr
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
88
Ccedilalışan bir insan bulunduğu ccedilevreile suumlrekli olarak ısı alış-verişiiccedilindedir
Ccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanduumlşuumlk ise kişi ısı kaybetmekteccedilevre sıcaklığı vuumlcut sıcaklığındanfazla ise kişi ısı kazanmaktadır
Hem ısı kaybı hem de ısı kazancıccedilalışanı olumsuz etkiler
ISININ TANIMI VE TUumlRLERİ
89
Yuumlksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
bull
bull
bull
Vuumlcut ısı reguumllasyonunun bozulması ile vuumlcut ısının410Crsquoye kadar ulaşması sonucu ısı ccedilarpması olur
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalarşeklinde ısı krampları olabilir
Aşırı yuumlkleme sonucu tansiyon duumlşuumlkluumlğuumlne başdoumlnmesine yol accedilan ısı yorgunlukları olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
90
bull Ayrıca yuumlksek sıcaklıkndash Kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri
bozukluklarınandash Moral bozukluklarınandash Konsantrasyon bozukluklarına vendash Aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
91
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
16
bull
bull
bull
bull
ISI ALIŞ-VERİŞİNİN İNSAN UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Enduumlstride duumlşuumlk ısıya daha az rastlanır
Soğuk işyeri ortamları daha ccedilok soğuk havadepolarında yapılan ccedilalışmalarda ve kışın accedilıktayapılan işlerde goumlruumlluumlr
Duumlşuumlk sıcaklık yani soğuk insan uumlzerinde olumsuzetkiler yapar
Uyuşukluk uyku hali organlarda hissizlik vedonma gibi haller aşırı soğuğun insanlar uumlzerindekiolumsuz etkileridir
92
bull
bull
bull
İşyeri ortamlarında termal konfor iccedilin ana faktoumlrsıcaklıktır
Ancak termal radyasyon nem ve hava akımhızının da bilinmesi ve dikkate alınması gerekir
Sıcaklık ile birlikte termal radyasyon nem ve havaakım hızına termal konfor şartları denilmektedir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
93
1 Sıcaklık
bull
bull
bull
Havanın sıcaklığının kuru termometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kuru termometreler genelliklecam hazneli cıvalı veyaalkolluuml termometrelerdir
Bu termometreler radyan enerjikaynaklarından etkilenmeyencinsten olmalıdır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
94
3 Nem
Kata termometreler (psikrometreler)ve higrometreler ile oumllccediluumlluumlr
Kata termometreler birisinin haznesineıslak bez yerleştirilmiş bir ccedilifttermometreden oluşur
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
95
Havada belli bir miktarda nem bulunur Havadakinem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade
edilir
Mutlak nem birim havadaki su buharı miktarıdır
Bağıl nem aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlaknemin yuumlzde kaccedilını ifade ettiğini goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
96
4 Hava Akım Hızı
Ccedileşitli anemometreler ile oumllccediluumlluumlr
Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlıolan ccedileşitli tipleri vardır
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
97
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
17
bull
bull
bull
İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlıolan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak iccedilinuygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir
Ancak hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır Ccediluumlnkuuml vuumlcutile ccedilevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısıtransferi olur
Bu transferin youmlnuuml sıcaklığın değişmesine bağlıdırHava vuumlcuttan serinse vuumlcut ısısı kaybolur Havavuumlcuttan sıcaksa vuumlcut ısısı artar Boumlyle durumlarda ısıstresleri meydana gelir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
98
bull
bull
bull
Uygun bir ccedilevre sıcaklığının seccedililmesinde havaakımlarının da dikkate alınması gerekir İşyerinde hava
akımlarının varlığı bir serinlemeye neden olur
Ancak hava akım hızının saniyede 03 ile 05 metreyi
aşmamasına dikkat edilmelidir Ccediluumlnkuuml daha hızlı hava
akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir
Bu hususa işyerlerinde sıklıkla rastlanır işccedililer genellikle
uumlşuumlme nedeni ile var olan havalandırma sisteminiccedilalıştırmaktan kaccedilınırlar Boumlyle durumlar incelendiğinde
havalandırma sistemlerinin hava akım hızlarının yuumlksekolduğu goumlzlenmiştir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
99
Termal konforu etkileyen diğer faktoumlrler ise şunlardır
bull
bull
bull
bull
bull
Yapılan işin niteliği (ağır ve hafif iş gibi)Ccedilalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf şişman sakin veheyecanlı gibi)Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)Ccedilalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalıngiyimli)Ccedilalışanın beslenme durumu (yapılan işe uygun veyauygun değil gibi)
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
100
Termal konfor boumllgesine etki eden ccedilok sayıda faktoumlr vardır
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Ortam sıcaklığıOrtamın nem durumu
Ortamdaki hava akımıYapılan işin niteliği (hafif iş orta iş ağır iş)
İşccedilinin giyim durumuİşccedilinin yaşı ve cinsiyeti
İşccedilinin beslenmesiİşccedilinin fiziki durumu
İşccedilinin genel sağlık durumu vb
Bu faktoumlrlerin değişmesine bağlı olarak termal konforboumllgesi de az ya da ccedilok değişiklik goumlsterir
ISININ DEĞERLENDİRİLMESİ
101
102
İşyerlerinde iş kazalarının vemeslek hastalıklarının oumlnlenmesiiccedilin asgari şartlardan birisi deişyerinin yapılan işe uygun olarakaydınlatılmasıdır
AYDINLATMA
103
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
18
Aydınlatmanın uygun ve yeterliolması ccedilalışanları psikolojik olarakda etkiler
Dolayısıyla iş veriminin ve işkalitesinin de artmasına sebep olur
AYDINLATMA
104
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma doğru ve hızlı goumlrmeyi
dolayısıylazaman kazancı sağlar ve boumlylece iş verimin vekalitenin armasına sebep olur
Yetersiz aydınlatma ise verim ve kaliteninduumlşmesinin yanında psikolojik olarak işccedilinin moralve fiziksel sağlığı uumlzerinde de koumltuuml sonuccedillardoğurur
105
Işık şiddetiIşığın rengiIşığın yayılmasıIşığın youmlnuumlAydınlatılmak istenen yuumlzeyAydınlatılmak istenen araccedil gereccedil
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatma iccedilin birccedilok faktoumlr
dikkate alınmalıdır
106
Aydınlatılan yuumlzeyin yapısı da oumlnemlidir
o Kirli ve koyu renkli
o Mat veya parlak yuumlzeyler gibi
AYDINLATMA
107
Kirli ve koyu renkli bir yuumlzey uumlzerineduumlşen ışığın ancak 10-12rsquosiniyansıtırken temiz ve accedilık renkli bir yuumlzey 90rsquoından fazlasını yansıtabilir
AYDINLATMA
108
Aydınlatma kolay goumlrmeyi veayırt etmeyi sağlayacak derecedeparlak ve yuumlksek yayılma youmlnuuml degoumlzleri kamaştırmayacak veyormayacak şekilde yumuşakolmalıdır
AYDINLATMA
109
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
19
AYDINLATMA
Goumlruumlş alanı iccedilinde goumlrmeyi
engelleyen ya da rahatsızlıkyaratan ışığın parlaklığıdır
Parlaklık doğrudan ya dayansıma ile olabilir
Goumlz kamaşmasının oumlnlenmesi iccedilinışık kaynağı goumlruumlş alanının yeterincedışında olmalı veya donuk (opak)ya da yarı şeffaf bir malzeme ilekaplanmalıdır
110
Işığın goumlz kamaştırmasıparlak bir yuumlzeyin ışık kaynağınıngoumlruumlntuumlsuumlnuuml direkt olarak goumlruumlşalanı iccedilerisine yansıtmasından dakaynaklanabilir
Parlatılmış veya duumlzguumln yuumlzeyleryerine biraz daha mat yuumlzeyler tercihedilerek bu yansımalar oumlnlenebilir
AYDINLATMA
111
Yansımaları oumlnlemek iccedilinmakinaların araccedil vegereccedillerin yuumlzeyleri ccedilokparlak yerine biraz dahaaccedilık mat veya koyu birrenkte seccedililebilir
AYDINLATMA
112
Sanayide ışık kaynaklarınıntozlanması aydınlatmanınaltı ayda 50 azalmasınatozlu ortamda ise daha ccedilokazalmasına neden olabilir
AYDINLATMA
113
Goumlrme keskinliğini (goumlzuumln ayırtedebilirliğini) artırırBakılan eşya daha iyi goumlruumlluumlrİş kazası oumlnlenebilir veya azalırİşccedililerin başarısını ve performansınıartırırİş goumlrmede ccedilabukluk ve kalitesağlar
AYDINLATMA
İyi bir aydınlatmanın ccedilalışanlar
uumlzerindeki olumlu etkisi şoumlyleoumlzetlenebilir
114
Aydınlatma şiddetinin birimiluumlxrsquotuumlr ve luumlxmetre denilencihazla oumllccediluumlluumlr
Aydınlatma şiddeti oumllccediluumllmekistenen yuumlzeye doğru luumlxmetrenindetektoumlruuml ccedilevrilerek goumlstergedenluumlx değeri okunur
AYDINLATMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
115
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
20
Guumln ışığının odaya doğrudan girmesini oumlnlemek iccedilinpencereler uygun yerde olmalı mat camlar accedilık renk veışık geccedilirme katsayısı 30rsquodan fazla olan perdeler veyapanjur kullanılmalıdır
Pencerelerin kolonların tavanların duvarların veboumllmelerin yuumlzeyleri accedilık renge boyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
116
Doumlşemeler de accedilık renkte olmalıdır ancak dışarıdangelebilecek veya işlem anında ortaya ccedilıkabilecektozların renginden accedilık olmamalıdır
Genel olarak guumlvenlik işaretlerinin dışında kalan moumlbleve makine parccedilaları accedilık ve mat renklereboyanmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
117
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
Yapay ışık kaynakları işccedililerin goumlruumlş accedilısının dışına
yerleştirilmeli veya gerekli goumllgelikler kullanılmalıdır
Aydınlatma tekduumlze olmalıdır
Aydınlatma sabit olmalıdır
Ccedilalışılan yuumlzeye duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
118
Lambalar
Mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekildeyapılmış olmalıdır
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygunolmalıdır
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış
olmalıdırSağlam olmalı takılması bakımı ve temizliği kolay vebasit olmalıdır
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları)
el ile temas eden kısımları elektrik kaccedilaklarına karşıkorunmuş olmalı ve kullanılacak elektrik gerilimi 42
Voltrsquou geccedilmemelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
119
Oumlzellikle kazan ve madeni kaplar iccedilerisinde kullanılanel lambalarında da elektrik gerilimi 42 Voltrsquou geccedilmemeli
(24 Volt olmalı) ve voltajı duumlşuumlrmek iccedilin kullanılantransformatoumlruumln bağlantısı sağlam ve izole edilerek
topraklanmış olmalıdır
Ccedilalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcımaddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan
yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyuculambalar kullanılmalıdır
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay kullanılışı
basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seccedililmelidir
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
120
İyi bir aydınlatmanın temel ilkeleri
Aydınlatma duumlzeyi yeterli olmalıdır
(Tuumlzuumlkler youmlnetmelikler ve standardlarda belirtilendeğerlere uygun olmalıdır)
Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır
(En iyi ışık beyaz ışık veya guumln ışığıdır)
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
121
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
21
Aydınlatma tek duumlze olmalıdır
(Tuumlm ccedilalışma alanında aynı seviyede aydınlatmaolmalıdır)
Aydınlatma sabit olmalıdır
(Akkor telli lamba ya da zıt fazda bağlanmış en az ikilifloresan lambalar kullanılmalıdır)
Aydınlatma goumlz kamaşmasına neden olmamalıdır
Ccedilalışılan duumlzeylere duumlşen goumllgelerden sakınılmalıdır
AYDINLATMA İLE İLGİLİ OumlNERİLER
122 123
Radyasyon nedir
bull Bir maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir
bull Atom ise proton ve noumltronlardan oluşan bir ccedilekirdek ile bunun ccedilevresinde doumlnmekte olan elektronlardan oluşmaktadır
bull Atom ccedilekirdeği kendiliğinden parccedilalanarak etrafa yaydığı ışınlara radyasyon denir
bull Ccedilevresine bu şekilde ışın saccedilarak parccedilalanan maddelere ldquoradyoaktif madderdquo ccedilevreye yayılan ışınlara ise ldquoradyasyonrdquo adı verilmektedir
bull
124
RADYASYON CcedilEŞİTLERİNE GOumlRE ZIRHLAMA
125
RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR
Doğal
88
Yapay
12
126
İyonizan Işınlar
bull
bull
bull
bull
bull
bull
bull
Kozmik IşınlarAlfa Işınları
Beta IşınlarıNoumltron Işınları
Proton IşınlarıGamma Işınları
X-Işınları
231
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
127
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
22
233
Alfa ışınları 5 cmrsquolik mesafedeki bir kağıt tabakasınıveya aluumlminyum levhayı geccedilemezler
Ccedilevreden gelebilecek alfa ışınları oumlnemli bir tehlike
yaratmazlar
Kaynağından ccedilıktıklarında huumlcreler uumlzerinde ccedilok zararlı
etkiye sahiptirler
Solundukları veya yutuldukları takdirde zararlıdırlar
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
128
Beta Işınları
bull
bull
bull
Pozitif ve negatif yuumlkluuml hızlıelektronlardır (β - β+)
Yapay olarak izotop elde etmekte
hızlandırılmış elektronlar kullanılır
Bunlardan korunmak iccedilin incealuumlminyum levhadan yapılmış bir
zırh malzemesi yeterlidir
234
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
129
bull
bull
bull
Beta ışınları madde iccediline fazla nuumlfuz etmezler
Bu ışınlar cilt uumlzerinde yanık etkisi meydana getirirlerve adale iccediline birkaccedil milimetre mesafeye kadar etki
ederler
Beta ışınlarının yutulması ve solunması ise tehlikelidir
235
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
130
Noumltron Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunan yuumlksuumlzparccedilacıklar olup oumlnemli ve oumlzellikleri
olan bir radyasyon tipidir
Nuumlkleer ccedilekirdek boumlluumlnmesi vereaksiyonları sırasında meydana
gelirler
236
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
131
bull
bull
bull
bull
Noumltron ışınları oldukccedila tehlikelidir
Vuumlcudun derinliklerine girebilirler
Doku huumlcrelerinin atom ccedilekirdekleriiccedilersine nuumlfuz edebilirler
Bu nedenle dokulara zarar verirler
237
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
132
Proton Işınları
bull
bull
Atom ccedilekirdeğinde bulunanve pozitif elektron yuumlkluuml
partikuumlllerdir
Bu ışınlarda nuumlkleer ccedilekirdekboumlluumlnmesi reaksiyonları sırasında
meydana gelirler
238
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
133
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
23
bull
bull
Proton ışınları vuumlcudun derinliklerine girebilir vedokulara hafif derecede nuumlfuz edebilir
Bu nedenle vuumlcuda zararlıdır
239
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
134
Gamma Işınları
Hem uranyum ve radyum gibi doğan radyoaktif maddelerin
parccedilalanmaları sırasında hem de bir nuumlkleer reaktoumlrde ya
da bir atom bombası patlatıldığında atom ccedilekirdeklerininparccedilalanmasıyla meydana gelir
240
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
135
bull
bull
bull
bull
Gamma ışınları nitelikbakımından x-ışınlarına benzerler
Bu ışınlar canlılar iccedilin zararlıdır
Dokulara derinliğine girerlerve tahrip ederler
Tıpta urları yok etmektearaccedil ve gereccedillerin mikroplardan
arındırılması gibi yararlı işlerdede kullanılır
241
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
136
X-Işınları
Roumlntgen cihazlarındameydana gelen ışınlardır
242
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
137
bull
bull
X-ışınları vuumlcuda derinlemesine kolayca girebilir vedokulara nuumlfuz ederek tahrip edici etki goumlsterir
X-ışını tıpta iccedil organların incelenmesinde ya da bir
kemikte kırık olup olmadığının izlenmesinde ccedilok sık
kullanılır
243
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
138
bull
bull
bull
İyonizan ışınların biyolojik tesirleri ccedilok ccedileşitlidir
Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları ışının cinsineenerji miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak
değişir
Radyoaktif maddelerin vuumlcuda girmesi ve bazı organlarayerleşmesi neticesinde ise organizma iccedil radyasyona
maruz kalabilir
244
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
139
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141
15122014
24
bull
bull
bull
bull
Bu tuumlr ışınlar deri troid ve kan yapıcı organlar baştaolmak uumlzere diğer buumltuumln organlar uumlzerinde olumsuz
etkilere sahiptirler
Canlılığın azalmasına halsizliğe baş ağrısına anemi ve
loumlsemiye yol accedilarlar
Ayrıca genetik etkileri de vardır
Bu ışınlar tohum huumlcreleri uumlzerinde kromozom sayısında
değişme parccedilalanma ikiye boumlluumlnme ve inversiyon
halleri gibi değişmeler sonucunda hayati tehlikeyesahiptirler
245
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
140
İyonizan Olmayan Işınlar
bull
bull
bull
bull
Mor Oumltesi (Ultraviyole) IşınlarGoumlruumlnuumlr Işık
Kızıloumltesi (İnfrared) IşınlarKısa Dalga Işınlarıo
o
o
Mikro DalgalarTelevizyon Dalgaları
Radyo Dalgaları
246
RADYASYONUN TANIMI TUumlRLERİ VE KAYNAKLARI
141