155-vahdet (hep bİrlİkte allah’in İpİne sarilmak)

7/31/2019 155-VAHDET (HEP BRLKTE ALLAHIN PNE SARILMAK)

1/20

VAHDET (HEP BRLKTE ALLAHIN PNE SARILMAK)

l-i mrn, 103; Kavram, 155

VAHDET (HEP BRLKTE ALLAHIN PNE SARILMAK)

Vahdet; Anlam ve Mhiyeti

Vahdet; imdi Deilse Ne Zaman?

Kurn- Kerimde Vahdet Kavram

Hadis-i eriflerde Vahdet Kavram

Vahdetin Tezhr; Cemaa t

Cemaat ve Tebli almalarnda Usl

htilflara Yaklam

Kurann Inda htilflar zm TarzTefrika; htilfn iddetle Haram Olan ekli

Hep birlikte Allahn ipine (slma, Kurana) smsk yap n; paralanmayn. Allah'n size olan nimetlerini hatrlayn: Hani siz birbirinize dman k iiler idiniz de O,gnllerinizi birletirmi ve O'nun nimeti syesinde kardeler olmutunuz. Yine siz, bir ate ukurunun tam kenarnda iken oradan da sizi O kurtarmt. te Allahsize yetlerini byle aklar ki doru yolu bulasnz. (3/l-i mrn, 103)

Kendiler ine apak deli ller geldikten sonra paralanp ihtilf ederek ayrla denler gibi olmayn. te bunlar iin pek byk bir azap vardr. (3/l-i mrn, 105)

Vahdet; Anlam ve Mhiyeti 9;

Vahdet; Birlik, teklik, bir ve tek olma, pa ralar arasndaki henkten doan btnlk demektir. Allah'n birliine de vahdet denildii gibi, ayn zamanda Allah'la birolmaya da vahdet denilmitir.

Vahdet, tevhid kelimesi ile ayn kktendir ; ikisi ar asnda kopmaz bir ba vard r. Tevhid , birlemek; vahde t de birlemek demektir. Allah b irlemeyen k imsenin,

tevhide iman edenlerle birleemeyecei gibi; vahdet anlayndan ve ahlkndan mahrum insann da gerek muvahhid olmas beklenemez.

Vahdet Zarrdir. nk;

Kuran vahdeti emre tmektedir. Hep birlikte Allahn ipine (slma, Kurana) smsk yapn; para lanmayn... (3/l-i mrn, 103).Kendilerine apak delillergeldikten sonra paralanp ihtilf ederek ayrla denler gibi olmayn. te bunlar iin pek byk bir azap vardr. (3/l-i mrn, 105). Dinlerini para para edipgruplara ayrlanlar va r ya, senin onlarla hibir ilikin yoktur. Onlarn ii ancak A llah'a kalmtr, sonra Allah onlara yaptklarn haber verecektir. (6/Enm, 159).

Allah'a v e Raslne itaat edin; birbirinizle ekimeyin. Sonra korkuya k aplrsnz da rhnz (rzgrnz , gcnz, devletiniz) gider. B ir de sabredin. nk Allahsabredenlerle berabe rdir. (8/Enfl, 46). ...Mriklerden olmayn; ki onlardan dinlerini paralayanlar v e kendileri de blk blk olanlar vardr. (Bunlardan) herfrka/grup, kendi yanndakiyle bbrlenmektedir. (30/Rm, 31-32). Mminler ancak kardetirler. (49/Hucurt, 10)

Snnet vahdeti emretmektedir. Allahn eli cemaatle beraberdir. (Tirmiz, Fiten 7, hadis no: 2166, Humus 1966; Nes, Tahrm 6). Cemaat r ahmet, tefrika (ayrlkkarma) azaptr. (Ahmed bin Hanbel, 4/145, 278). Bereket, cemaatle beraberdir. (bn Mce, Etme 17). Cemaatten bir kar ayrlp sonra len kimse chiliyyelm ile (kfr zere) lm olur. (Buhr, Fiten 2). Cemaa tle klnan namaz, bir insann tek bana kld namazdan yirmi yedi derece daha faziletlidir. (Buhr, Ezn 30, Salt 87; Mslim, Mescid 245)

Akl vahdeti emretmektedir. Tek bamza kaldramadmz ar bir yk, elbirliiyle birleerek kaldrabiliriz. Dvnn hkim olmas, kfre ve zulme kym edilmesigibi birka kiinin kaldramayaca cihad ykn de ancak birleerek y erine getirebiliriz. Tek tek kolay krlabilen ok gibi ubuklar, byk bir demet yaptmzdakramayacaklar gibi, srden ayrlp tek kalan kurdun yedii gibi, bireysellik de cinden ve insandan eytanlarn tuzaklarna kolay drr, vahdetten uzak insan,onlarn kolay av olur.

Tarih vahdeti emretmektedir. Bata Ben sril olmak zere, nice eski kavimler tefrika yznden ac malbiyetler tatmlar, niceleri tarihten silinmilerdir.

Cts, May 26th arama... ARAMA

ANA SAYFA SIYER HA KKINDA KAVRA M TEFSIRI ONLINE KITAP SAT I VIDEO


2/20

Beylikler dnemindeki durum ile Osmanllar arasndaki fark ve yine rk lk, milliyetilik gibi mmetin vahdetini bozan fikirlerle tek mmet ve byk tek devlettenkk kk 87 lkeye ayrlm, cidd arlklar olmayan gnmz mslman dnyasnn durumu, ibret almak iin yeterlidir.

Gnmzn/amzn konumu vahdeti emretmektedir. Avrupa lkeleri, aralarndaki snrlar k aldrp Avrupa Birlii ad a ltnda hemen btn glerinibirletirmektedir. Birlemi Milletler, Nato vb. ittifaklarn konumu ve arl gstermektedir ki bugn ibirlii ve ittifak yapan, birleen uluslar ya rnlara hkimolabilecektir.

Ekonomi vahdeti emretmektedir. Mslmanlarn kalknmas, smr ve kapitalizmin zulm arklarndan kurtuluu, kendi ekonomik glerini birletirip ortaklaarakticr kurulular, holdingler kurmalarn gerektirmektedir. Devir, bakka l devri olmaktan kp sper ve hiper marketler devri olmutur. Bu da kapitalist vampirlerinmmin kan emerek azgnlamamas asndan mslmanlarn vahdetini gerektirmektedir.

Mevcut mslmanlarn konumu, din dmanlarnn tavr vahdeti emretmektedir. Ksa bir mddet nce eenistann Ruslar, Bosna Hersekin Srplar, Filistininsiyonistler Afganistan ve Irak n Amerikallar tarafndan resmen igali v e bunlardan daha ac olan kfirlerin yerli ibirliki slm dmanlar tarafndanmslmanlarn devletlerinin igali, onlarn y nlendirdii medyann, evre artlarnn, chil eitimin oluturduu fitne ve fesadn mslmanlarn gnllerini vekafalarn igali, mminlerin birlemelerinden baka yollarnn olmadn haykryor. Mminler birleip birer k ova su dkseler, srili sel alp gtrr.Emperyalizmin orta dounun kalbine haner gibi saplad kan iici srilin ve dnyaya yaylm siyonizmin vaheti, vahdetin hemen ve her yerde gereklemesinifarz- ayn klyor.

Tecrbe vahdeti emretmektedir. Yzlerce senedir mslman halk kltrnn ortak rn olan ataszleri, bu deneyimi aktarr: Nerde birlik, orda dirlik. Bir elinnesi var? ki elin sesi var. Tek el, kendini yumaz.

Matematik vahdeti emretmektedir. Alt alta dizilen/yazlan mesel drt tane 1, en fazla 4 ederken; ayn safta dizilen, yan yana gelen drt tane 1ise, 1111 (bin yzon bir) edecektir. Drt tane 1'in yan yana gelip birlemesi, 1111'in gcne eitlenecektir.

Dnya huzuru vahdeti gerektirmektedir. Fesat ve kargaann, tefrika ve srtmenin gereksiz tartma ve ihtilfn, eletiri bombardmannn olduu vebireyselciliin ne kp herkesin sadece kendini dnd yerde huzur olmayacak; kardelik ve vahdetin, ittifak ve cemaatin olduu yerde ise huzur olacaktr.

hiret sadeti vahdeti gerektirmektedir. C ennete ancak vahdetle ulalabilir. Mmin olmadan cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedike de iman etmiolamazsnz. (Buhr, Edeb 27; Mslim, Birr 66). Sizden biri, kendisi iin sevdii eyi kardei iin de istemedike (gerek) mmin olamaz. (Buhr, man 6;Mslim, man 71; Nes, man 19; Tirmiz, Sfatu'l-Kyme 60; bn Mce, Mukaddime 9)

Vahdet Nasl Gerekleir?

Vahdetin gereklemesi iin gerekenlerin altn izmek ve zm yolunu zet olarak belirtmek gerekirse, u hususlara vurgular yaplmaldr: Kuran ve sahihsnnet erevesinde birlemeye vahdet denildii iin, deiik kaynaklar edinen insanlarn tefrika iinde blk prk olmalar gayet doaldr. Kurandan baka birkitab mutlak hakikat ve mutlak kaynak edinen her insan, tabiatyla kaynaklar farkl olduundan vahdete ulaamaz.

Vahdet, her konuda ayn olmak, hi ihtilf etmemek, standart bir tip, robot adamlar retmek, liderlere ve tekiltlara msum damgas vurmak, devaml ba emekdeildir. Mminlerin dinin esas meselelerinde, Kuran ve sahih snnetin kesin olarak hkme balad temel konularda birlemesi ve bu dorultuda ibirliiyapmas, cemaat ve mmet olmasdr. Mminler arasnda vahdete engel durumlar varsa, bu ya iman sorunundan, ya da ahlk sorunundan veya her iki sorundankaynaklanmaktadr.

Vahdet, nce iimizde ve kendimizle olmaldr. Kendisiyle bark v e vahdet/uyum iinde bir kiilik sergileyemeyenler, dlarnda vahdeti hi oluturamazlar.Vahdet, yakndan uzaa doru oluup adm adm genileyebilir. Btn mminlerin karde, ve l/dost bilinmesi gerekir. Mminlerin birbirlerini, zellikle farklcemaat mensubu dv adamlarn topa tutup, dine sava aanlar unutmalar byk bir cinyettir. Dmanlk iin, Kurann belirttii slm'a sav a aan tut vezlimler yeterlidir.

Vahdet, kimler ar asnda gerek leir?

mmetin tmyle, lkedeki hatta dnyadaki tm mslmanlarla vahdet gerekleir diyorsanz, kymeti, hatta maheri bek lersiniz. Gereki ve aya yere basanteklifler sunmal, gerekleebilecek hedefler semeliyiz. Hz. Peygamberin hayatndaki dnem hri, tarihin hibir dneminde bu ideal, tmylegerekleememitir. Vahdet, ancak uurlu mslmanlarla gerekleir. Tevhid bilince ermemi insanlarla ittifaklar, saldrmazlk antlamalar, atekesler ve takyyeyaplabilir ancak; vahdet deil!

Vahdet, nasl gerekleir? Btn mminlere elimizi, gnlmzn tercman olarak uzatmal, glmseyen y zmz sevg i dolu ifadelerle zenginletir ipkardelerimize ikram etmeliyiz. Mmin olan tm muhtaplarnza elinizi uzatrsnz, ama tokalaaca ye rde elinizi srmaya ka lkanlara kar ne yapacaksnz?Misyonervari ekilde, srsn diye dier elinizi mi uzatacaksnz? Tabii, sizi kutsayp toka iin uzattnz elinizi pmeye kalkanlarn da sranlar k adar tehlikeliolabileceini unutmamalsnz.

Vahdetin hemen gerekleecek ksa vdeli bir zm olmadn bilerek, bunun alt yaps iin mminlerin adm atmalar, farkl cemaat mensuplarna gnl vekucak amal, ziyret etmeli, onlar sevdiimizi ispat edecek yaklamlarda bulunmal, hor gry sadece k firlere, hogry ise hangi gruptan olursa olsun tmmslmanlara gsterebilmeliyiz.

Filan memleketten adam kmaz!, falan mezhep btldr, mensuplar kfirdir, ben fa lan cemaatle veya fi lanlarla bir araya gelmem!, onun olduu yerde benyokum!, u kitab (gazeteyi, dergiyi, yazar) okuyanlar ucudur, bunlar okuyanlarla ibirlii yaplamaz gibi rneklerini oaltabileceimiz anlayla vahdet deil,

ancak tefrika ve fitne retilir.

Nisb/greceli dorular, beer yorumlar, din ve mutlak hakikat gibi deerlendirmemeli, insanlar kendi dorularmza, kendi mezhep, merep, metot, dernek,vakf ve faliyetlerimize dvet etmek yer ine, slmn mutlak dorularna dvet etmeliyiz. Mslmanlarla ihtilf edeceimiz konulardan ziyade ittifak halindekikonulardan yola karak asgari m terekleri giderek artrmak nemsenmeli, dostluk ve sevginin giderek samimiyete ve ibirliine dnmesi hedeflenmelidir.Mslman cemaatlerle ittifak ettiimiz konularda ibirliine gitmeli, ihtilf ettiimiz konularda birbirimizi mzur grme liyiz. Sadece benim mezhep, cemaat, tekilt,metot, lider ve grm hak, dierleri btl demekten saknp kendi dorularmzn "yanl ihtimali olan greceli doru" olduunu, muhtap mminlerin de "doru


3/20

ihtimali olan yanl" grleri olduunu, empati ile ve greceli dorularn birden fazla olabileceini unutmadan olgun mmine yakan ekildedeerlendirebilmeliyiz.

Bir cemaat mensubu, bir merep ve mezhep mensubu olmakla; hizipi, mezhepi, banaz olmak a rasnda cennetle cehennem kadar farkn olduuunutulmamaldr. Dinin temel esaslar dnda, mer zgrlk alanlarnda ve yasaklanmam alma metotlarnda farkllk bir zenginliktir; tefrika ise tmzenginliin kayb, lmcl fakirlik. Allahn ve Raslnn farkl anlalmayacak ekilde hkme balad mutlak hakikatlerin dnda beer dorularn ortayakmas iin uygun zaman ve zeminlerde ve de dbna uyularak tartlmas gerekmektedir. Brika-i hakkat, msdeme-i efkrdan kar. Yani, hakikat imei,farkl fikirlerin arpmasyla meydana gelir.

htilf konusunu birka cmleyle zetler mhiyette, ihtilfn hkmn yle deerlendirebiliriz: htilfn mer veya yasak olmas, ihtilfn cinsi, konusu, sebep vegyesi, metodu, uyulmas gereken ahlk hususlar, savunulup tartlan konunun taassupla/banazlkla ilgisi, ahs gr ve beer yorumlarn mutlak hakikat gibi

kabulnn deerlendirilmesiyle ortaya kacaktr. htilf konusunda unutulmamas ve ka rtrlmamas gereken durum, ihtilfla tefrika arasnda farkn olduudur.Hangi konuda ihtilfn yapld da merluk iin arttr. htilf edilecek konunun dinin uslnden, yani temel esaslarndan olmamas ihtilfn mer olup olmamasiin art olduu gibi, ihtilf usl ve ahlk da cevaz ve haram hkm iin bir ldr. Yine, ihtilfn sebep ve gyesi de gnah-sevap asndan deerlendirilmelidir:Allah iin ihtilf bakadr; nefis/hev iin, enniyet iin ihtilf baka.

Bir Allahn bir tek olan hak yolundan giderek birre ulamak iin muvahhid/birleyici mslmanlarn birbirini sevmeleri ve ittifak ettikleri konularda birleip ibirliinegitmeleri, ihtilf ettikleri konularda birbirlerini mzur grerek ihtilf dbna riye t etmeleri ve adm adm mmet birliine doru yol almalar gerekmektedir. Eyiman edenler! Hepiniz topluca bara, birlik ve dirlie (Silme, slma) girin ve eytann admlarn izlemeyin. nk o, size apak bir dmandr. (2/Bakara, 208)(1)

Vahdet; imdi Deilse Ne Zaman?

Bir musbet, bin nasihatten yedir, ama bin musbetten bir ders bile a lmayanlar iin korkarm dnyev cezalar, uhrev byk cezann habercisidir. Iraktaki veyakndaki, dtaki ve iteki zilletin en nemli sebeplerinden biri, slm leminin krk ksr paradan oluan yamal boha grntsdr. Dinlerini blk prkedenlerden, el yordamyla tuttuu filin bir parasn btn gibi tanmlayanlardan farkl bir ey de beklenmez a slnda. Avrupa lkelerinin birbirleriyle her konudaittifak yapp Av rupa Birlii ad altnda tek devlet haline gelii, kfrn tek millet olarak gcn birletirmesi, emperyalizm ve fesadn globallemesi, artk ulusaldevlet anlay modasnn oktan getiini haykrmaktadr.

Ya birleeceksin, ya bir lee dneceksin! Bir le olmaktan kurtulmak iin birlemek, olmazsa olmaz arttr. Bir Allaha inanan tevhid eri mslman, her eydetevhidi/birlemeyi ncelikler. Tevhidin bir tanm da, her eyi birbiriyle irtibatlandrmak ve her eyin bir olan Allahla irtibatl olduunu kavramaktr. nce kendimizle,i dinamiklerimizle birlemek, ftratmzla ve inancmzla kopan bamz yeniden salamlatrmakla ie balamalyz. Ayn dinin, ayn dvnn insan olan tmmmetle birlemek dnyev ideallerimizin banda gelmeli. Btn bunlar iin de Rabbimizle irtibatmz salamlatrmak gerekiyor.

Zorba mstekbirlerin ittifak ve koalisyon yapmaya mecbur olduu bir dnyada, mstazaf mminlerin yaadklar topraklarda bile ciddi mnda birliktelikleroluturamaylar hangi nakil ve aklla izah edilebilir? Kresel bir yangn alanna dnen mslmanlarn yaad lkelerde, cehennem yangnlar sndrmek iin gbirlii oluturmayan felketzedelerin gzyalar, yangnlar sndrmek bir tarafa, benzin grevi yapmaktadr. Hem mevcut mslmanlarn konumu hem de slmdmanlarnn tavr vahdeti, hemen imdi iaryla kulak za rn patlatacak sesle armaktadr. Dn Irakn, evvelki gn Afganistan, eenistan ve Bosna Hersekinve her gn Filistinin insanlk dmanlar tarafndan resmen igali bizi birleip dayanmaya zorlamyorsa demek ki, biz de igale uramz demek tir. Bir lketopraklarnn igalinden ok daha kt olan, gnllerin ve kafalar n igalidir. Sava, ncelikle, insann iinde kazanlr veya kay bedilir. gal glerinin ajan olarakfaliyet yapan uzaktan kumandal medyann, chil eitimin ve evre artlarnn oluturduu fitne ve fesadn mminlerin gnllerini ve kafalarn igali, onlarnbirlemelerinden baka yollarnn olmadn haykryor. Emperyalizmin orta dounun kalbine haner gibi saplad kan iici srilin ve dnyaya yaylm siyonizminvaheti, vahdetin hemen ve her yerde gereklemesini farz- ayn klyor. Mminler birleip birer kova su dkseler, srili sel a lp gtrr, ama bundan nce,dnyevleip yahdileen i dnyalarn arndrmak iin suyu kendi temizlikleri iin kullanmaldrlar. imizdeki sril ve Amer ika ile sav aamadan dmzdakigrntleriyle savamak mmkn deildir. Kendi mescidlerini igalden kurtaramayanlarn Mescid-i Aksy kurtarmaya kalkmalar nn mmkn olmad gibi.

slma hkimiyet hakk vermeyen bugnn dnyas, btn cepheleriyle beer ideolojiler bataklna dnmtr. Modern uygarlk, temel insanlk sorunlarnacevap verememitir. Modern uygarlk etnik atmalara ve savalara zm bulamam, tam tersine emperyalizmi globalletirmeye anak tutmutur.

lh vahiy, evrensel zelliklere sahiptir. slm, birletirici tm deerleri ierdii iin, tm insanlk ilesine ulamak ister. mmet gereinin tarihte karlat enbyk tahribat, ulus-devlet olgusu olmutur. mmet bilincinin yeniden kurulabilmesi iin yerel, blgesel, ulusal farkllklarn alabilmesi gerekir. slm toplumunun

yeniden ins, kmil insann, kiilikli, bilinli bireylerin yetimesiyle balar. Salkl bir toplumsal bnye, nitelikli, derinlikli, ufuklu, erdemli bireylerden oluur.Klielerle, sloganlarla, tarafgirlikle kkl bir cemaat tekil edilemez. Gerek bir cemaat yaps gl kiiliklerle in edilebilir. Salkl bir cemaat iin bireylerinbenliklerini arndrmalar gerekir. Bireyler, hayatn her alannda Allaha ynelen bir bilinle, eylemle, davranla mkemmellie ularlar. Salkl, tutarl bir kiilikbilincine sahip olanlar, salkl bir cemaat bilinci olutururlar. Salkl bir mmet bilincine, ancak salkl bir cemaat bilinciyle ulalabilir.

erisinde bulunduumuz dnemde hem bireyin, hem cemaa tin ve hem de mmetin yaps paraland. slm ruhunun ifadesi olan merkez kurumlar, hayatiyetinikaybetti. Cmiler ve mescidler toplumun yrei olmaktan ktlar. slmn ilk dnemlerinde mescidlerin sosyal, toplumsal, kltrel ve siyasal ilevleri vard. Bugncmiler, sadece namaz klnan meknlar haline dntrlmtr. (2)

mmet ve cemaat anlay, hi ihtilf ve farklln olmad despotik ve robot reten bir yaklam deildir. nsanlarn olduu her yerde, kesinlikle ihtilflar daolacaktr. slmn asl meselelerinde mslmanlar ihtilf edemez. Mslmanlar arasnda vuku bulacak olan ihtilflardan, makul ve normal karlamamz gerekenihtilflar, lh vahyin mslmanlara seme muhayyerlii, tasarruf y etkisi, ictihad, yorum ve tercih hakk verdii meselelerdeki ihtilflardr. Yaratt insann neolduunu ve bizlerin szkonusu meselelerde hangi ihtilflara deceimizi hakkyla bilen Yce Rabbimiz, hi kukusuz ki bu gibi ihtilflarla bizleri snamakta,denemektedir. Bu ihtilflar karsndaki kulluk mkellefiyetimiz, bu ihtilflar birer fitne ve fesat sebebi durumuna getirmemek hususundadr.

Falan hocann veya filan imamn bir grn, slmn olmazsa olmaz bir unsuruymu gibi din adna ileri srmek, bu gr doru olsa dahi, ok yanl biryaklamdr. nk beer kaynakl byle bir gr din adna mutlak doru olarak ileri srmek, dinde tevhide deil; tefrikaya sebep olacaktr. nkmslmanlarn din adna gerekletirecekleri vahdet, akl deerlendirmeler ve kavraylarla deil; kalb tasdik ve imanla gerekletirebilecekleri bir vahdettir. Yani,tm mslmanlar bir araya getirebilecek olan hakika tlerin, btn mslmanlarn iman etmekle ykml olduklar dorular olmas gerekmektedir. Dolaysylakendisine kar iman bir sorumluluun olmad bir hocann veya bir imamn gr, doru olsa bile, dnya mslmanlar iin iman bir balaycl olmayan bylebir gr slm adna mutlak doru olarak ileri srmek, hi phesiz ki, slmda tefrikaya sebep olacaktr.


4/20


5/20

Aslnda ihtilf edilen noktalar, sanld kadar ok deil. Birtakm yanl din telkkilerinden kaynaklanan sorunlar szkonusudur. Onun da temelinde chillik yatyor.Nice ihtilf gibi gzken sorunlarn temelinde de ahlkszlk ya tyor. Mslmanlarn kendi kanaa tlerini, stad, lider v e limlerinin yorumlarn din zannetmeleri,bugnk ihtilflarn temelini tekil ediyor. Atalarmzn yolunu kutsal kabul eden bir anlay gibi, her miras reddeden modernist ve roformist izgi de zmdeildir. Kaynaklara inme v e bu gn o hkmleri, Allahn rzsna uygun bir ekilde nasl y aayacamz gndemde olmal. Yani, dini zamana uydurmak deil; buzamanda slm yaama v e takdim etme gayreti. (4)

Metot Farkll: Metot farkllklar aslnda sorun deildir. slm hareketin her sahada alanlara ihtiyac var. slm, tek bana bir entelektel hareket, ya da halkhareketi deildir. Tek bana siyas bir toplum da deildir. Bu tr farkllklar, bu gruplarn birbirini red ve mahkm etmemesi halinde, kltrn zenginliini gsterir.Baarya giden y olu ksaltr. Allah hepimizi ayr ayr zelliklerde yarattndan farkl mesleklere ve yeteneklere sahibiz. Farkl deneyimlere, izlenimlere, kltrleresahibiz. Bu, dinimizi formalara ayrarak k ategorize edilmi bir din anlay haline getirmemeli, fili ayr y erlerinden tutan cemaatler, sadece kendi tuttuklar yerin filolduu iddiasna kaplmamaldr. Bu k onuda nemli l; ayn Allah'a, Peygambere, Kitaba iman edenlerin, kaynaklar, niyet ve yntemleri mer olduu srecebirbirlerinin varlklarn ve meriyetlerini kabul etmeleridir. Tabii, bunun alt yapsn da, dinin temel meselelerinde, tevhidi zmseyip ondan tviz vermemek vetuta kar tavr gibi konularda farklln olmamas gerekmek tedir. Bu dinin lh olduu gibi; dinin hkimiyetine giden yolun, yani temel metodun da rabbnolmas gerekiyor. slmn hkimiyeti iin, yalnz mer aralarn kullanlmasnn zarr olduu unutulmamaldr. (5)

Kur'n- Kerim'de Vahdet Kavram

Kur'an'da vahdet kavram, deiik k elimelerle (kardelik, vel/vellik, yardmlama, ihtilfn men edilmesi, tek mmet olma vb.) srarla emredilmitir. Btnmslmanlarn, toptan Allah'n ipine sarlmalar (3/l-i mrn, 103) emredilmi, paralanp ayrlmak (3/l-i mrn, 103, 105) yasaklanmtr. Mslmanlarnbirbiriyle ekimesi de yasaklanarak (8/Enfl, 46), zulme kar B irlik olmalar (42/r, 39) emredilmi, birlik iinde savaanlar Allah'n sevdii vurgulanmtr(61/Saff, 4). Paralanp ay rlarak anlamazla dmekten Kur'an m'minleri srarla sakndrr (3/l-i mrn, 103, 105; 8/Enfl, 46). Birlik ve beraberliiistemeyenlerin fsklar olduu ifde edilir (2/Bakara, 27). M'minlerin hayrda ve iyilikte y ardmlamalar tevik edilir (8/Enfl, 73; 9/Tevbe, 71).

Kur'n- Kerim, m'minlerin birbirleriyle ancak karde olduunu net bir ekilde belirtir (11/Hd, 45-47; 49/Hucurt, 10, 13). Bu din kardeliinin Allah'n bir nimetiolduu hatrlatlr (3/l-i mrn, 103). Bu kardeliin fiil uygulamalar gsterilir ve m'min kardeini kendi nefsine tercih eden m'minler vlr (59/Har, 9).M'minlerin karde olduu iin, birbirleriyle iyi geinmeleri, dost olmalar gerektii vurgulanr (3/l-i mrn, 118; 4/Nis, 144; 5/Mide, 55; 9/Tevbe, 16, 71, 119).M'min kardeler birbirleriyle srtr veya darlrlarsa, aralarn dzeltmek dier m'minlerin grevidir (2/Bakara, 182, 224, 228; 4/Nis, 35, 114, 128; 8/Enfl, 1;11/Hd, 88; 49/Hucurt, 9-10).

Vahdetin olumsuz taraf, yani ihtilf, Kur'an'da sebepleri ve neticeleri asndan daha ok konu edilir. htilf konusu zerinde ye terli oranda durularak, m'minlerinvahdetinin nasl oluaca ve korunaca dee rlendirilir. Vahdetin zdd tefrika ve gayr- mer ihtilftr. htilf kelimesi ve trevleri, Kuranda 52 yerde

gemektedir.

htilf kelimesinin kk olan h-l-f ve trevleri ise toplam 127 yerde zikredilir. Kur'an'da ihtilf kelimesi, mutlak olarak zikredildiinde olumsuz anlamdakullanlm, daima birlik olmak, tefrika ve ihtilftan kanmak emredilmitir. Birok y ette sz edilen ihtilf, din inanlarla ilgili olup insann dnya ve hirettemutlu ya da bedbaht olmas, bu gibi konularda benimsedii grlere ve ald tavrlara balanm, bu tr ihtilflara den insanlar ara snda hkm vermeleri iinpeygamberlerin gnderildii ifade edilmitir (2/Bakara, 213). Peygamberlerin aklamalarndan sonra hl ihtilflarn srdrenler ise birok yette knanm(mesel, bkz. 3/l-i mrn, 19, 105; 45/Csiye, 17) ve nih hkmn hirette bizzat Allah tarafndan verilecei belirtilmitir (3/l-i mrn, 55; 5/Mide, 48;6/En'm, 164).

Bununla birlikte, Kuranda fark l bir ihtilfla da tanyoruz: phesiz, gklerin ve yerin yaratlnda ve geceyle gndzn ihtilfnda... akleden bir kav im iin(Allahn varln ve birliini isbatlayan) yetler vardr. (2/Bakara, 164) Onun yetlerinden/delillerinden biri de, gkleri ve yeri ya ratmas, lisanlarnzn verenklerinizin ihtilfl/deiik olmasdr. phesiz bunda limler/bilenler iin (alnacak) dersler vardr. (30/Rm, 22). Demek ki, iki tr ihtilf karsndayz;bunlardan biri yaratlta grlen ve kinatn ileyiinde ve insanlarn hayatnda nemli bir yeri olan ihtilf. Kinattaki ihtilflardan biri, her eyin ift yaratlmolmasdr; Gece-gndz, aydnlk-karanlk, ya-kuru, sert-yumuak vs. Bir dier ihtilf da, yerin bitirdiklerinin farkl oluudur; ayn a lan, ayn toprakta biten,ayn suyla sulanan meyvelerin, bitkilerin gerek tad, gerek koku, gerek yap ynnden farkl oluu Allahn yetlerindendir ve bunlar, olumlu ihtilflardr. nsanhayatnda gerekli olan ihtilfsa, kabiliyetlerin, arzu ve isteklerin, fikirlerin deiik oluudur. Byle olmaz ve her insan her bakmdan birbirinin ayns olursa, insanhayat olmaz. nk bu tr ihtilf, insanlarn sosyal hayat iin gerekli olan meslekleri dourur; ayrca yeteneklerin ve fikirlerin ihtilfyla da hayat iin gereklimesafeler alnr, ilerlemeler kaydedilir. te yandan, dillerin ve renklerin ihtilf da, Allahn yetlerinden olarak ye rilen deil; yeryzndeki hayatn gerekliartlarndan olan bir ihtilftr.

nsanlar, batan tek bir mmetti (2/Bakara, 214; 10/Ynus, 19). Hepsi bir arada, ayn maksada ynelik ve ayn istikamette davranan bir topluk halindeydiler.Allahn nlerine serdii yeryz sofrasnda kavgasz nizsz bir arada yiyip iiyor ve herhangi bir ayrla dmyorlard. Hayat, btn gizliliklerini kendilerinehenz amamt. Birbirlerini smrmyorlar ve ftr bir hayat srdrp gidiyorlard. Yani, Allahn kendilerini zerinde ya ratt ftratlar istikametinde yayorlard.Yaadklar hayat ve bozulmam ftratlar, aralarnda ihtilfn kmasn gerektirmiyordu. Zaman ilerledike insanlar oald. nsann yaratlndan getirdii ve birdrtyle ortaya kma istidadndaki bakalarndan yararlanma, gcn ve yeteneklerini kullanarak bakalar zerinde hkimiyet kurma, bak alarnn aleyhine dahaiyi bir hayat yaama, kaderden kendi payna dene rz olmama gibi faktrler, insanlar arasnda ekimelerin balamasna yol at. nsanlar oalp yeryznedaldka, tabiatla olan temaslar sonucu gittike yeni hnerler kazanp yeni tecrbeler edindike, ilerinde tadklar zulm, isyan, bakalarn kullanma, bencillik,ihtiras gibi zellikler su yzne kmaya ve kendilerine hkmetmee balad. Bu, bir yandan insann hayatnda daha karmakla, tecrbe ve fikirlerindeilerlemelere sebep olurken; bir yandan da, bataki ek imesiz hayatn yava yav a yerini ihtilflara brakmasna yol at. Cennette Hz. deme blisin fsldadtkenmek bilmez mlk ve ebedyet arzusu, Hz. demin ocuklarnda da ortaya kmaya balad. Sonunda gl ve yetenekli olanlar zayflar ezmee, bakalarzerinde hakszca hkmetmee ve yaptklarn da hakl karc gerekeler bulmaya baladlar.

Bat hmanizmi ne kadar iddia ederse etsin, yaratlndaki ift yn ve ilk anda olumsuz grnen, fakat madd-mnev terakksinin zembereinin dilileri olarakkendilerine verilen sfatlar sebebiyle insanlar, herkesin dilne y ararna bir hay at sistemi kuramazlar. Bunun iin tek tek insanlar tanmak, kinatn ileyikanunlarn bilmek, her zaman ve mekna hkmedici bir bilgi ve kabiliyete sahip olmak, insanlarn zihinlerine ve ka lplerine giden yollar kefetmi olmak gerekir.Bu bakmdan, insanlarn aralarnda zamanla ortaya kan ihtilflar zmek, onlar bu defa emir ve yasak lardan oluan snrlarn iine alp bu ekilde ihtilfszdneme dndrmek iin Allah, setii kiileri dier insanlarla arasnda eli yapm ve yeryzndeki hayat dzenleyici kanunlar gndermitir. Bylece, bu


6/20

kanunlarla gelen her eli, insanlar arasndaki ihtilflar kaldrm ve Ved Hutbesinde ifade olunduu gibi, zaman, gklerin ve yerin yaratld na, insanlarnihtilfsz yaad dneme evirmitir. Elilerin getirdii eriat, ihtilflarn sebeplerini ortadan kaldrd gibi, gelecekteki ihtilflar nleyici tedbirleri de gstermi venasl davranlrsa ihtilfa dmeyeceklerini insanlara retmitir. Allah bir k avmi, kendilerini hidyet ettikten sonra nelerden ekinmeleri gerektiini kendilerineaklamadan saptracak deildir. Dorusu Allah, her eyi ok iyi bilendir. (9/Tevbe, 115) (6)

"...Allah, ihtilfa dtkleri hususlarda kymet gn onlar hakknda hkmn verecek tir." (2/Bakara, 113)

Ey iman edenler! Hepiniz topluca bar a, birlik ve dir lie (Silme, slma) girin ve eytann admlarn izlemeyin. nk o, size apak b ir dmandr. (2/Bakara,208)

nsanlar (aslnda) bir tek mmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, mjde ver ici ve uy arc ola rak peygamberle ri gnderdi. nsanlar ara snda

ihtilfa/anlamazla dtkleri hususlarda hkm vermeleri iin, onlarla beraber hak y olu gsteren Kitaplar da indirdi. ndirilen Kitapta ve gnderilen peygamberve onun dininde hi kimse ihtilfa/ayrla dmedi. Ancak kendilerine apak deliller geldikten sonra, srf ar alarndaki kskanlktan tr kendilerine Kitapverilenler ihtilfa dt. Bunun zerine Allah iman edenlere, haktan k endisinde ihtilfa dtkleri eyleri izniyle gsterdi. phesiz Allah dilediine doru yolugsterir. (2/Bakara, 213)

Dinde zor lama yoktur. nk doruluk , sapklk ve e rilikten ayrt edilmitir. O halde, kim tutu inkr edip Allah'a iman ede rse, hibir zaman k opmayan salamkulpa yapmtr. Allah (her eyi) iitir ve bilir. (2/Bakara, 256)

Allah indinde hak din slmdr . Kitap ve rilenler , kendiler ine ilim ge ldikten sonra , arala rndaki kskanlk yznden ihtilfa/ayr la dtler . Allahn yetlerini inkredenler bilsinler ki Allah, hesab ok abuk yapandr. (3/l-i mrn, 19)

Hep birlikte Allahn ipine (slma, Kurana) smsk yap n; paralanmayn. Allahn size olan nimetlerini hatrlayn: Hani siz birbirinize dman k iiler idiniz de O,gnllerinizi birletirmi ve Onun nimeti syesinde karde k imseler olmutunuz. Yine siz, bir ate ukurunun tam kenarnda iken oradan da sizi O kurtarmt. teAllah size y etlerini byle aklar ki, doru yolu bulasnz. (3/l-i mrn, 103)

Kendiler ine apak deli ller geldikten sonra paralanp ihtilf ederek ayrla denler gibi olmayn. te bunlar iin pek byk bir azap vardr. (3/l-i mrn, 105)

O vaki t Allahtan bir rahmet ile onlara yumuak davrandn! ayet sen kaba, kat yrekli olsayd n, hi phesiz, e trafndan dalp giderlerdi . u halde onlar affet;balanmalar iin du et; (umuma ait) ilerde onlara dan. Artk kararn verdiin zaman da Allah'a day anp gven. nk Allah, kendisine snanlar sever. (3/l-i mrn, 159)

Ey iman edenler! Allaha itaat edin; Peygambere itaat edin ve s izden olan emir sahiplerine de. Eer bir eyde anlamazla derseniz, artk onu Allaha veRaslne dndrn. aye t Allaha v e A hiret gnne iman ediyorsanz (4/Nis, 59)

Ey iman edenler! Allah yolunda savaa ktnz zaman iy i anlay n, dinleyin. Size selm verene, dnya hayatnn geici menfaatine gz d ikerek, sen mmindeilsin! demeyin. nk Allahn indinde saysz ganmetler vardr. nceden siz de byle iken Allah size lutfetti; o halde iyi anlayp dinleyin. phesiz Allah, btnyaptklarnzdan haberdardr. (4/Nis, 94)

"...yilik etmek ve fenalktan saknmak konusunda birbirinizle yardmlan; gnah ilemek ve haddi amak zere Yardmlamayn. " (5/Mide, 2)

Sana da , daha nceki Kitab dorulamak ve onu korumak zere Ki tab (Kuran) gnderd ik. Artk arala rnda Allahn indirdii ile hkmet; sana gelen hakk brakpda onlarn hevlarna/arzularna uyma. (Ey mmetler!) Her birinize bir eriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek mmet yapa rd; fakat size verdiinde(yol ve eriatlerde) sizi denemek iin (byle yapt). yleyse hayrda (iyi ilerde) birbirinizle yarn. Hepinizin dn Allahadr. Artk size, zerinde ihtilf ettiiniz(ayrla dtnz) eyleri(n gerek tarafn) O haber verecektir. (5/Mide, 48)

De ki: A llah, size stnzden (gkten) veya ay aklar nzn altndan (ye rden) bir azap gndermeye ya da sizi grup grup, par ti parti birbir inize drp kiminizekiminizin hncn taddrmaya kadirdir. B ak ki, anlasnlar diye yetlerimizi nasl aklyoruz! (6/Enm, 65)

phesiz bu B enim dosdoru yolumdur; ona uyun. (Baka) yollara uymayn. Zira dier y ollar siz i Allahn y olundan ay rr. te (ktlkten) saknmanz iin Allahsize bunlar emretti. (6/Enm, 153)

(Bir ksmna inanp b ir ksmn da inkr etmek sretiyle) Dinlerini para para edip gruplara ayrlanlar v ar ya , senin onlar la hibir i likin yok tur. Onlarn ii ancakAllah'a kalmtr, sonra Allah onlara yaptklarn haber verecektir. (6/Enm, 159)

Allah'a v e Raslne itaat edin; birbirinizle ekimeyin. Sonra korkuya k aplrsnz da rhnz (rzgrnz , gcnz, devletiniz) gider. B ir de sabredin. nk Allahsabredenlerle beraberdir. (8/Enfl, 46)

Ve (Allah,) onlarn ka lplerinin a rasn bir letirendir . Sen ye ryznde bulunan her eyi verseyd in, yine onlarn gnller ini birletiremezd in; fakat Allah, onlar naralarn bulup kaynatrd. nk O, azzdir/mutlak gliptir, hakmdir/hikmet sahibidir. (8/Enfl, 63)

nsanlar sadece bir tek mmetti. (nce hepsi tevhid dinine bal iken) sonradan ihtilf ed ip ayr la dtler . Eer (azbn er telenmesiy le ilgili) Rabbinden bir sz(ezel bir takdir) gememi olsayd, ihtilf ettikleri konuda hemen aralarnda hkm ve rilirdi (derhal azap iner ve ileri bitirilirdi). (10/Ynus, 19)

Rabbin dileseydi btn insanlar bir tek mmet (millet) yapard. Fakat onlar ihtilfa dmeye devam ede rler. A ncak Rabbinin rahmetine nil olanlar hr itir. ZatenRabbin onlar bunun iin (rahmet etmek iin) yaratt. Rabbinin, andolsun ki cehennemi insanlar ve cinlerle toptan dolduracam eklindeki sz yerini buldu. (11/Hd, 118-119)

Biz, bu Kitab (Kuran) sana srf hakknda ihtilfa dtkleri ey i insanlara ak laman v e iman eden bir topluma da hidyet ve rahmet olmas iin ind irdik. (16/Nahl, 64)

Onun yetler inden/delillerinden bir i de, gk leri ve yer i yara tmas, lisanlarnzn ve renkle rinizin ihtilfl/deiik olmasdr. phesiz bunda limler /bilenler iin(alnacak) dersler vardr. (30/Rm, 22)


7/20

Hepiniz Ona ynelerek ittika edin (Ona kar gelmekten saknn), namaz ikame edin/k ln; mrikle rden olmayn; Ki onlardan dinlerini paralayanlar ve kendileride blk blk olanlar vardr. (Bunlardan) her frka/grup, kendi yanndakiyle bbrlenmektedir. (30/Rm, 31-32)

De ki: Ey gkler i ve yeri ya ratan, gay b ve mhede edileb ileni (gizliy i de ikr da) bilen Allahm! htilf ettikleri, anla mazla dtkleri eylerde, kullarnnarasnda Sen hkm vereceksin. (39/Zmer, 46)

Dini ikame edin/doru tutun ve onda ayrla dmeyin diye, din o larak Nha tavsiye ettiini, sana vahyettiimizi, b rhime, Msya ve saya tavsiye e ttiimizisizin iin eriat/hukuk dzeni yapt. Fakat kendilerini ardn bu nizam, Allah'a ortak koanlara ar geldi. Allah dilediini kendisine seer ve kendisine ynelenide doru yola iletir. Onlar kendilerine ilim geldikten sonra, sadece aralar ndaki ekememezlik yznden tefrikaya dtler. Eer belli bir sreye k adar Rabbindenbir erteleme sz gemi olmasayd, ar alarnda hemen hkm v erilirdi... (42/r, 13-14)

Onun iin sen (tevhde ) dvet e t ve emrolunduun gibi dosdoru ol. Onlarn hev larna/kt arzular na uyma ve de ki: Ben A llahn Kitap tan indirdiine inandmve aranzda adleti gerekletirmekle emrolundum. Allah bizim de Rabbimiz, sizin de Rabbinizdir. Bizim ilediklerimiz bize, sizin iledikleriniz de sizedir. Bizimlesizin aranzda tartmay gerektiren bir durum yoktur. Allah hepimizi bir araya toplar, dn Onadr. nsanlar, kabul edip girdikten sonra, Allahn dini hakkndatartmaya girenlerin delilleri, Rableri katnda botur. Onlarn aleyhine bir gazap ve etin bir azap vardr. (42/r, 15-16)

Mminler ancak kardetirler. yleyse kardelerinizin arasn s lah edin/dzeltin ve Allahtan korkun, ittika edip saknn ki rahmete ula asnz. (49/Hucurt, 10)

Ey mminler! Bir topluluk d ier bir topluluu alaya almasn. Belk i de onlar, kendile rinden daha iyidir ler. Kadnlar da kadnlar alaya a lmasnlar . Belki onlarkendilerinden daha hayrldrlar. Kendi kendinizi ayplamayn, birbirinizi kt lkaplarla armayn. mandan sonra fsklk (yoldan kma) ne kt bir isimdir! Kimde tevbe etmezse ite byle kimseler zlimdir. (49/Hucurt, 11)

Ey iman edenler! Zandan ok a kann. nk zannn bir k sm gnahtr. B irbirinizin k usurunu aratrmayn. B iriniz dierlerinin g ybetini yapmasn, arkasndanekitirmesin. Sizden biriniz, lm kardeinin etini yemekten holanr m? te bundan tiksindiniz. O halde Allahtan korkun. phesiz Allah, tevbeyi ok kabuledendir, ok merhamet edendir. (49/Hucurt, 12)

Ey insanlar! Dorusu Biz sizi bir erkekle bir diiden yarattk. Ve birbirinizle tanmanz iin sizi be lere ve kablelere ay rdk. Muhakkak k i Allah yannda en deer live en stn olannz, en takvl olannzdr, Ondan en ok korkannzdr. phesiz Allah (her eyi) bilendir, (her eyden) haberi olandr. (49/Hucurt, 13)

"Allah, kendi yolunda hepsi birbirine kenetlenmi, yekpre/tek para ve mstahkem bir duvar/bina gibi, saf balayarak savaanlar sever" (61/Saff, 4)

Hadis-i eriflerde Vahdet Kavram

Allahn eli cemaa tle beraberdir . (Tirmiz, Fiten 7, hadis no: 2166, Humus 1966; Nes , Tahrm 6)

Cemaat rahmet, tefrika (ayrlk karma) azaptr. (Ahmed bin Hanbel, 4/145, 278)

Bereket, cemaatle beraberd ir. (bn Mce, Etme 17)

Cemaatten bir kar ayrlp sonra len kimse chiliyye lm ile (kfr zere) lm olur . (Buhr, Fiten 2)

Cemaatten bir kar ayrlan kimse, boynundaki slm ban karp a tm olur. (Ahmed bin Hanbel, 5/180)

Cemaatle k lnan namaz, bir insann tek bana kld namazdan yirmi y edi derece daha fazile tlidir. (Buhr, Ezn 30, Salt 87; Mslim, Mescid 245; Eb Dv ud,Salt 48; Tirmiz, Salt 47). (Baka bir rivyette, bu fazilet, yirmi be derece olarak aklanmtr (bn Mce, Mescid 16).

Vallahi, iimden y le arzu ediyorum ki, namaza durulmasn emredeyim de ikame edilsin, sonra bir adama emredey im halka namaz k ldrsn. Bu emirden sonraberaberinde odun demetleri olan birka adam, cemaate gelmeyen kimselere gtrp de zerlerine evlerini cayr cayr yakaym. (bn Mce, Mescid 17; Muvatt,Cemat 3)

Vallahi baz kavimler ya cemaatler i terketmekten vazgeecekler ya da Allah onla rn kalplerini mhrleyecektir. Sonra da muhakkak gfillerden olacak lardr . (bnMce, Mescid 17)

nsanlar mdenler mesbesinde (kymet ynnden fa rkl ekilde) bulur sunuz. (Buhr, Menk b 1; Mslim, Fezilus-Sahbe 199)

mmetimden b ir grup k ymete kadar dini (dosdoru ve) aktan yaamaya (emr-i bil-marf ve nehy-i anil-mnker yapmay a) devam edecektir. (Buhr ,tism 10)

Abdullah bin Amr'dan yle rivye t edilmitir: "Bir gn erken erken Raslullah (s.a.s.)'a gittim. Derken bir yet-i kerme hususunda ihtilf eden iki adamn sesleriniiitti de, Raslullah (s.a.s.) yanmza kt. Yznde gazab belli oluyordu. Ve: "Sizden ncekiler ancak ve ancak Kitab hakknda ihtilflar sebebiyle helk oldular"buyurdu. (Mslim, lim 2, hadis no: 2666)

"Kur'an' kalpleriniz onun zerinde birletii mddete okuyun! Onun hakknda ihtilfa dtnzm, hemen kalkn." (Mslim, lm 3-4, hadis no: 2667)

Sizin iin korktuum, dnyann sizden ncekiler in nne yayld gib i, sizin nnze de yayl p onlarn b irbirlerine ka r nefsniyet gttkleri g ibi sizin debirbirinize kar nefsniyet gtmeniz ve bu durumun onlar helk ettii gibi sizi de helk etmesidir. (Buhr, 4/117)

Enes (r.a.)den r ivyet edilmitir: O der ki : Din zerinde mnkaa yapyorduk ki, zerimize Hz. Peygamber (s.a .s.) geldi. Bizi mnkaa (mir) eder haldegrnce, imdiye kadar hi grlmemi derecede kzd ve yle dedi: Ey Muhammedin mmeti, nefislerinizi bu derece atelendirmeyin; siz bununla (din ve akdekonularnda mnkaa ile) m emrolundunuz? Bundan nehyedilmediniz mi? Sizden ncekiler de sadece bu sebepten yok olmadlar m? Hayr az olduu iin


8/20

mcdeleyi terk edin. Mnkaay terk edin; zira mnkaa, kardeler a rasna dmanlk sokar. Mnkaay terk edin; zira fitnesinden emin olunmaz. Mnkaayterk edin; zira o, (zihinlerde) phe meydana getirir, amelleri yok eder. Mnkaay terk edin, zira mmin (dinde) mnkaa yapmaz. Mnkaay terk edin, ziramnkaa yapann hasert (zarar) tam olmutur. Mnkaay terk edin, zira mnkaada dev am, gnah iin kfidir. Mnkaay terk edin, zira o, Rabbiminputlara tapmak ve arap imekten sonra beni nehyettii ilk eydir. Mnkaay terk edin, zira ey tan ibdetten mitsiz olduu halde, aranza fitne ve fesatsokmaktan mitvrdr. te bu, dinde mnkaadr. Mnkaay terk edin, zira sriloullar (bu yzden) 71 frkaya, hristiyanlar 72 frkaya ayrldlar. mmetim ise73 frkaya ayr lacaktr. Bunlarn bir ksm (biri) hri, hepsi de dallet zerindedir. Bu kurtulan ksmn kimler olduu sorulduu zaman Raslullah u cevab verdi:"Benim yolum zerinde olanlar, ashbm, Allah'n dini zerinde mcdele ve mnzaraya girmeyenler ve herhangi bir gnah sebebiyle tevhid ehlinden birini tekfiretmeyenlerdir." (El-curr, e-era, s. 55; T. Koyiit, Hadisiler ve Kelmclar A rasndaki Mnakaalar, s. 225-226) (Not: Bu hadis rivyeti, Ktb-i Sitte vebenzeri sahih hadis kitaplarnda yer almaz, hadisin shhati bilinmemektedir.)

sriloullar yetmi bir f rkay a blnd; ilerinden bir i kurtuldu, dier leri atetedir. sann mmeti ye tmi iki frk aya ayrld ; biri kur tuldu, dierler i atetedir .mmetim yetmi frkaya ayrlacak, biri kurtulur, dierleri atetedir. (bn Mce, hadis no: 3991-3993) (Not: Bu hadisin shhati de hadisiler ve bazaratrclarca tartlmtr.)

Vahdetin Tezhr; Cemaa t

Cemaa t; insan topluluu, bir fikir ve inan etrafnda toplanm kimseler demektir. slm cemati gibi. slm dini, mslmanlarn cemat halinde yaamalarna; herhususta birbirlerini destekleyen ve birbirlerine yardmc olan bir toplum olmalarna nem vermitir. Peygamber (s.a.s.) mminleri, bir binay oluturan ve birbirleriile kenetlenmi tulalara benzetmektedir. Kur'an- Kerm de, onlar "kardeler" olarak niteler.

slm cemati kardelik, eitlik, yardmlama ve karlkl fedakr lk zerine kurulmutur. Aralarnda snflama, rk ve blge ayrm yok tur.

Aralarndaki birlik ve beraberliin temel dayana ise Kur'an ve K ur'an' aklayan snnettir. Birlik, Kur'an ve snnetin bildirdii yol zere olur. "Ey inananlar,

Allah'tan O'na yarar biimde korkun ve ancak mslmanlar olarak ln. Ve topluca Allah'n ipine (Kur'an'a) sarln, ayrlmayn." (3/l-i mrn, 102-103). "Senynn Allah' birleyici olarak doruca dine evir. A llah'n yaratma kanununa (uygun olan dine dn) ki, O, insanlar ona gre yaratmtr. Allah'n yaratmasdeitirilemez. te doru din odur. Fakat insanlarn ou bilmezler. Yalnz O'na ynelin ve O'ndan korkun; namaz kln ve (Allah'a) ortak koanlardan olmayn.Onlar ki dinlerini paraladlar ve blk blk oldular. Her grup k endi yanndakiyle sevin(ip vn)mektedir. " (30/Rm, 30-32).

Ne yazk ki bugn mslmanlar genelde bu duruma dmler, dinlerini para para edip gruplara ay rlmlardr. vnmeleri de dier gruptakilere kardr.

Hz. Peygamber (s.a.s.): "Cemat rahmettir, tefrika ise azaptr" (bn Hanbel, IV,145) buyurmaktadr. Yine yle buyurur: "Allah'n eli cematle beraberdir. "(Tirmiz, Fiten, 7). "Bereket cematle beraberdir. " (bn Mce, Et'me 17).

Allah'n birlii ve toplumun btnl inanc etrafnda toplanmay en mhim gaye sayan slm dininde, "cemat" denilince; inanta olduu gibi, dnya ilerinde debir araya gelip y ardmlaarak yaay an samm ve ihlsl mslmanlarn tekil ettii birlik akla gelir. nk insan daima cemat ve daha geni anlamyla cemiyethalinde yaayan "zoonpolitikon: Toplumcu bir canl ya ratk"tr.

Vicdan ile birlikte, beraber y aama istei, cemat rhu insanda olumaya balaynca, onu kibirden, bencillikten, dar grllkten karr ve o nisbettesosyalletirir. Kibirli ve dar bir vicdan yalnz kendini sever. midi kendisi iin, korkusu yine kendisi iindir.

Fakat Yce bir duyguyla bu sevgi ve korku biraz y kselip de bir bakasn da kendisi gibi ve k endisine eit bir deerde grmeye, onun iyiliine sevinip, zararna dakendisi zarar gryormu gibi znt duymaya balarsa, onda cemat ruhu olumaya balam demektir.

nsann bu "toplum halinde yaama" ihtiyacn en doyurucu bir ekilde din giderebildiinden, cematler din syesinde ortaya km ve dine zg gruplar olarakkabul edilmilerdir. Cemaat, bir peygamber etrafnda ve ashabnn kendisine tamamen ahs ballklarna dayanarak oluur.

Prensibi sammiyet, sadakat ve ihls olan bu slm cemaatinin yegne baar srr, kardelik ndaki birlik-beraberlik uurudur'. Allah (c.c.) onlar hakkndaKur'n- Kerm'de: "Allah yolunda hepsi birbirine kenetlenmi, yekpre/tek para ve mstahkem bir bina gibi, saf balayarak mcadele edenleri sever " (61/Saff,4) buyurmutur. Dinimiz, toplumun huzuru, hengi ve sosyal gelimenin gerekleebilmesi; yalnz muayyen baz fertlerin deil, btn bir toplumun madd refah vesadeti iin m'minlere, kiisel vazifeler yannda ictima devler de ykler. Cemiyeti oluturan kiileri inanta, yaayta, gyede, strap ve refahta birlemesigereken kardeler iln eder. B u hususta Hz. Peygamber (s.a.s.) "Birbirini sevmede, birbirlerine acmada ve korumada m'minler bir vcut gibidir. Vcudunherhangi bir organ rahatsz olursa, dier organlar toptan humma ve uyumsuzlua tutulur" buyurmutur. Ayrca ayrm yapmakszn btn insanlarn birbiriylekenetlenmelerini birbirine yardm elini uzatmalarn, bir iman vazifesi olarak emre tmitir. Cenb- Hakk: "... yilik etmek v e fenalktan saknmak konusundabirbirinizle yardmlan; gnah ilemek v e haddi amak zere yardmlamayn." (5/Mide, 2) buyuruyor. Bu tr sosyal vazifelerimizi yapmadka mslman olarakyaayabilmemize imkn yoktur. nk "Gerek mminler k endileri ihtiya iinde olsalar bile, kardelerini kendi nefislerine tercih ederler." (59/Har, 9). Ayrcayine "Sizden biriniz, kendi nefsi iin sevdiini mmin kardei iin de istemedike gerek mmin olamaz" buyuran Hz. Peygamber, cemiyetin temelini en salam birtarzda yle ifadelendirmitir: "nsanlarn en hayrls insanlara fayda l olandr." (el-Acln, Kefu'l-Hafa, s. 472). (7)

Cemaat kelimesinin asl, toplamak , bir araya getirmek anlamndaki cem fiilidir. C emaat, szlkte, insan topluluu, bir araya gelen insan grubu demektir. Genianlamyla cemaat; bir fikir v e inan etrafnda bir aray a toplanan insan topluluuna verilen addr. Bir fkh terimi olarak cemaat ise; namaz bir imamla birlikteklan mminler topluluudur. En geni anlamyla cemaa t; slm mmeti topluluunu ifade eden bir kavramdr. Dnyadaki btn mslmanlar bu anlamda birbtn halinde cemaattirler. Bu cemaatin ana zellii, ayn Dine, yani Tevhid esaslara inanmalar, ayn k bleye ynelmeleridir. Dnyann neresinde yaarlarsayaasnlar, btn mslmanlar slm cemaatinin birer yesidirler.

Cemaa t; rastgele, tesadfen veya artlarn bir araya getirdii insanlar deildir. Cemaa tin yeleri de yaptklarn bilmeyen, hangi artlar altnda bir araya

geldiinden habersiz ve uursuz kimseler deillerdir. C emaat, uurlu bir birlikteliktir. Kuru kalabalk, yani kitle (cemdt) deildir. Kitle, artlarn bir araya topladkalabalktr. Yolu ve hedefi belli deildir. Asgar mterekleri bile ortada yoktur. Belki bir karn, belki etkili bir rzgrn, belki gz ak bir propagandacnn biraraya toplad bir srdr. Sry, akll ve gz ak obanlar istedii gibi srkleyip gtrrler. Bir topluluun cemaat adn a labilmesi iin, o topluluun belli birfikir etrafnda, belli bir hedefe gitmek zere bir araya ge lmesi, belli ilkelere bal olmas ve balarnda cemaat ile zdelemi, ayn amaca bal yetkin bir imamn(nderin) bulunmas ge rekir.

Namaz ve C emaat: slm cemaatinin en kk rnei, mslmanlarn namazda bir araya gelmeleridir. Namaz cemaati, slm cemaatini oluturmada arpc bir


9/20

rnektir. Peygamberimiz'in cemaatla namaz klmay niin sk sk tavsiye, hatta emrettii bu nedenle daha iyi anlalr. Mminler kendi aralarnda setikleri ya dauygun grdkleri bir namaz imamnn arkasnda bir farz namaz klmak zere cemaat olurlar. Onun arkasnda saf tutarlar. Namaz ierisinde onun komutuyla ruk ve secde yapa rlar. Onunla birlikte hareket ederler, onunla beraber namaz tamamlarlar.

Namaz iin bir imama uyan mmin, namazdaki btn hareketleri imamla birlikte ama ondan sonra yapar, ayn zamanda da o imama uyan dier mminlerleberaber yapar . Namazda kendi bana hareket etmez, dier mslmanlarla birlikte ayn amac gerekletirmeye, yani namaz ikame etmeye (yerine getirmeye)alr. Cemaatle klnan namazdaki hiyerarik dzen, mslmanlarn oluturaca toplumun dzenine de bir iare ttir. Namazda nde imam olur ve btn cemaatyerin geniliine gre onun arkasnda sra halinde saf tutar. Buradaki dzen piramit dzeni deil, eitlik ve kardelik dzenidir. nk slm cemaatinde soylularve imtiyazllar snf yoktur. Hi kimse dierinden stn deildir. Setikleri imam bile onlardan biridir v e yalnzca namazda onlarn bir adm nndedir.

Cemaa t Anlay ve slm Toplumu: slm toplumunda herkes birbirinin kardeidir. Tpk namazda saf tuttuklar ve beraber olduklar gibi, kendi a ralarndan

setikleri ehl-i hal vel akd (imam, halfe, emir sahibi, veliyyl-emr) yetkilisinin bakanl altnda dnya ve din ilerini yrtrler. Allahn dinini yaamayaalrlar. Onlarn nderleri kendileri gibidir, hi bir stnl yoktur ve onlarn serbest oylaryla (biatleriyle) seilmilerdir. Namazdaki imam gibi y etkileri snrldrve o, Allaha itaat ettii mddete m'minler de ona itaat ederler. Bir k imse, cemaat istemedii halde onlara namaz imam olamad gibi; hi kimse de, mmetistemedii halde zorla, diktatrce, onlara imam (ynetici) olamaz.

Mminler, tpk namazda olduu gibi toplum hayatnda de birbirlerinin yanndadrlar. Mslmanlar namazda niin bir ar aya ge ldiklerinin uurunda olduklar gibi,mslmanlarla niin bir arada olmalar gerektiinin de farkndadrlar. Onlarn cemaat oluu bilinli bir tercihtir. Onlarn aralarndaki ba iman badr; soy,hemehrilik, rk, kabile, hizip, ya da va tandalk, hele hele kar beraber lii hi deildir. Mslmanlar bulunduklar yerlerde kk cemaat olsalar bile ayn zelliitarlar, ayn uura sahiptirler. Herhangi bir amac gerekletirmek zere bir araya gelen mmin topluluklarnn da bundan farkl yanlar yoktur.

Bazen btn mslmanlarn bir nderin (imamn) ynetimi altnda bir araya gelmeleri mmkn olmayabilir. artlar buna msaade etmeyebilir. Gnmzdemslmanlar farkl corafyalarda ve fark l bamsz(!) lkelerde yaamaktadrlar. Birok ay r siyas g mslmanlara hkim durumdadr. Buna ramen onlarslmn genel esaslar ve hedefleri etrafnda bir cemaat olmak durumundadrlar. Onlar birbirlerinin kardeidirler. Herkes birbirinin destekisi, yardmcs veducsdr. Mslmanlar bulunduklar yerde, az da olsalar cemaat anlayn yaatmakla grevlidirler. Baz mminler, bir amac ya da bir hedefi ge rekletirmekzere bir araya gelebilirler, bir grup almas yapabilirler. Vakf, dernek ve tekilat ats altnda rgtlenebilirler. Bu ekilde oluan cemaatler, kendi aralar nda

baz prensipleri uygulasalar bile, dier mslman cemaatlerle slm kardelii erevesinde iliki k urarlar, ayrlk gtmezler, onlara srtlarn dnmezler.

Bir cemaatin slm olup olmamas, onun slm prensiplere ne kadar uyduuna baldr. En iyi cemaat biziz iddias geersizdir. Belli bir amac ve almaygerekletirmek zere bir aray a gelen cemaatler, tefrikaya sebep olmamal, mslmanlar blp paralamamaldr. Dinde ayrlk gdenlerin ve kendi cemaatininveya grubunun grlerini, prensiplerini din haline getirenlerin son derece hatal olduklar aktr. Kald ki slm srekli bir ek ilde mslmanlarn kardeliinivurgulamakta, onlar vahdete dvet etmektedir. Mslmanlar, yaadklar yerlerde aznlk da olsalar cemaat olmaya almallar. Bunu yapmazlarsa v e cemaatuurunu diri tutmazlarsa; cemaat olmann avantajlarn ve nimetlerini karrlar. Cemdt, yani uursuz, sradan sr haline gelirler. Srleri gden obanlar deher zaman bulunur.

Cemaa t Olmann nemi: slm, cemaat dinidir. slmn ilke ve prensipleri en gzel ekilde cemaatle beraber yerine getirilir. slm, mslmanlarn uurlucemaatler olmasn emretmitir. Peygamberimiz Medinede bu rnek cemaati kurmu v e nasl olacan gstermitir. Byle bir cemaat mmin iin koruyucu birelbise, kale gibidir. Cemaat olan mminler birbirlerini daha iyi tanrlar, birbirlerini sever sayarlar, destek olurlar, yardmda bulunurlar. Birbirlerinin durumlarndanhaberleri olur, birbirlerinin eksik taraflarn tamamlarlar. Tpk bir vcut gibi birbirlerinin acsyla kederlenirler (Buhr, Edeb 27, 8/12; Mslim, Birr 17, hadis no:2586, 4/1999).

slm cemaat, Kuran anlay ve Peygamberin yolu zerine kurulur. Onlarn arasnda kardelik, karlkl yardmlama, dayanma, fedkrlk ve sayg vardr.Onlarn arasnda snf, soy, kabile, meslek, blge stnl gibi eyler yoktur. Kuran, mslmanlar Kuran etrafnda bir araya gelmeye dvet etmektedir (3/l-imrn, 103). Dinlerini paralayanlar gibi para para olmaktan sakndrmaktadr (30/Rm, 32). Allah (c.c.), kuvvetli bir bina gibi bir araya gelip kendi yolundacihad eden mminleri sevmek tedir (61/Saff, 4).

Peygamberimiz (s.a.s.) de, birok hadisinde mslmanlara cemaat olmay tevik etmekte, bunun nemini bildirmektedir. Peygamberimiz (s.a.s.) buyuruyor ki: Cemaat rahmettir, tefrika (ayrlk karma) ise azaptr (Ahmed bin Hanbe l, 4/145). Bunun yannda cemaatle namaz k lmay ok nemsemek te, mminler incemaatle namaz klarak ok fazla karlk alacaklarn haber v ermektedir. Kuran Hz. Peygambere, dman korkusu olsa bile mminlere namaz cemaatlekldrmasn emretmektedir (4/Nis, 101-102). Mslmanlarn cemaat olmalarnn en gzel rnei beraber namaz klmalardr. C emaatle namaz, slm cemaatintemelini atar, cemaat uurunu kazandrr. Bu nedenle cemaatle klnan namazn derecesi tek bana klnana gre yirmi be, veya yirmi yedi derece daha yksek tir(Buhr, Ezn 30, 1/166; Mslim, Mescid 42, hadis no: 649, 1/449; Eb Dvud, Salt hadis no: 559, 1153; bn Mce, Mescid 16, hadis no: 786-790, 1/258;Tirmiz, Salt 245, hadis no: 330, 2/150).

slma gre cemaat olma o k adar nemlidir ki, iki kii bir araya gelseler, hemen cemaat olmalar tavsiye edilir (Buhr, Ezn 35, 1/167; bn Mce, kametus-salt

44, hadis no: 972-975, 1/312; Nes, mmet 43-44, 2/80). Cemaate devam etmenin sevab kadn ve erkek mminler iin ayn derecededir. Peygamberimizkadnlarn cemaate gelmelerine engel olunmamasn istemitir (Buhr. Ezn 162, 1/218; Mslim, Salt 30, hadis no: 442, 1/326; Eb Dvud, Salt 52, hadis no:565-568, 1/155). Mslmanlar farz namazlar, C uma ve bay ram namazlarn cemaatle k larlar. Cuma ve bayram namazlarnn ancak cemaa tle klnmas, tekbana klnmasnn mmkn olmamas olduka nemlidir. phesiz C uma ve bay ram, mminlerdeki cemaat uurunu kuvvetlendirir, onlar birbirine yaklatrr,aralarndaki kardelik ilikilerini artrr.

nsan, yaratl gerei toplum halinde yaamak zorundadr. slm, mslmanlar uurlu bir toplum olarak yetitirmek istiyor. Bir ar ada yaama bilinci, fedakrl,bakalarn hesaba katma, hak ve hukuka uyma ahlkn, yardmlama, aclar paylama, nimetleri ve klfetleri blme anlayn gelitirir. slm btn buideallerin en gzel bir ekilde yerine getirilmesini, bunlarn bir ibdet bilinciyle yaplmasn istemektedir. C emiyet (toplum) iinde yaadnn farknda olan, herkonuda onlar da hesaba katar. Ancak kendi bencil duygularn doyurmak isteyenler, kibirliler ve bakalarnn haklarna tecavz etmeyi normal grenler, buanlayn dna karlar. slm, toplum halinde yaama ihtiyacn en doyurucu bir biimde teklif ediyor ve bunun kurallarn ortaya koyuyor. Bunun iin slmcemaati, peygamber ve lh vahye inanma mant zerine kurulur ve geliir. Bu cemaa tin gayesi de Allahn hkmne daha gzel bir ekilde uyabilmektir.Mminler, cemdt olma yanllndan cemaat olma uuruna ykselmelidirler. (8)

Cemaat ve Tebli almalarnda Usl

Bat, felsefe mirasna sahip olduu ve her filozof, kendinden nceki filozofu tenkit edip onun doru olarak ileri srdn eletirip delillerini rtmeye almolduu iin Btllar, hakikati bulamamlar ve bulduklarn iddi etmeyecek/edemeyecek durumdalar. Demokrasi, biraz da bu anlayn rndr. Grecelidorulara, deiken gereklie sahip olan farkl grler deiik partiler ek linde temsil edilir ve halkn ounluu hakem tyin edilerek bu greceli dorulardan bir


10/20

veya birka ne kar, kimsenin kesin/mutlak dorusu olmadndan buna itiraz eden kmaz. Herkes, karsndakinin olduu kadar kendi dorularnn da greceliolduunu benimser. Bu tavrda arlk szkonusudur, nk onlara gre insanlarn uymak zorunda olduu mutlak hakikat diye bir ey y oktur ve herkesin dorusukendisinedir. Buna karlk Doulular, tenkit mirasna deil, erh geleneine sahiptir. erh gelenei v e vel klt, ahslar ve onlarn grlerini Yceltme tavrnagtrmtr. Filozoflarn tam aksine, kendi acziyetini kabul eden halef, hep seleflerini Yceltme gayretindedir. Bu tavrn da mk ul ve mer bir tavr olmad,farkl bir arlk rn olduu rahatlkla Kurandan yola karak deerlendirilebilir.

Mslmanlarn, modernizmi olduu kadar geleneklerini de sorgulamak zorunda olduu gibi, ayn zamanda hem birey, hem cemaat olarak yaptklarn gzdengeirip sk sk otokritik yapmalar, metot ve sylemlerini masaya yatrmalar gerekmek tedir. Bu muhsebeyi yap(a)mayan fert ve cemaatler, hedeften sapma veamalara uygun aralar kullanamama y znden sadece kendi veballerini deil; mmetin veblinden paylarna deni de yklenme riskiyle kar karyakalacaklardr.

Sadece iyi niyetin yeterli olmad, usl ve yntemin byk nemi olduu inkr edilemez. Bu dvya sadece akll geinen dmanlar deil, aklsz dostlarn iyiniyetli ama yanl tavrlar da byk zararlar vermektedir.

Her konuda doru tek deildir; bu, zellikle beer dorular iin byledir. Dorunun iki kayna, ls vardr: lki, bir ad da Hak olan C enb- Hakka aitdoru; dieri de insan akl, ilmi, miras ve tecrbesine ait doru. Birincisi, mslmana (Allaha teslim olana) gre mutlak dorudur. Yani, her zamanda ve heryerdeki her insana/mslmana gre dorudur; deimeyen, tartlamayacak ve teslim olunacak doru. kincisi ise beer dorudur. Yani, greceli, zann, ictihd,yoruma dayanan, tarihe, corafyaya, kiiye gre deiebilecek olan doru. Kuranda muhkem ve yoruma yer brakm ayacak aklkta verilen bilgiler, emredilenveya yasak lanan hkmler mutlak dorudur, hak ve hakikattir. Kuranda farkl anlamaya msit yoruma ak hkmler ya da Kuran ve sahih snnette yeralmayan dorular ise ikinci eit dorulardr. Bunlar, delillere sahip olmaya , deliller arasnda tercih veya delillerin salaml konusunda ikn olmaya gre farkllkarzedebilecek greceli dorular, deiken gereklerdir.

mmetin ihtilf edegeldii mezheb/ictihad, fkh dorular da bu gruba girer. Mehur abdest rneinde olduu gibi. Mliklere gre doru olan ban tmnnmeshedilmesidir, bu farzdr. Haneflere gre doru, ban drtte birinin meshedilmesinin farz olduu, filere gre ise san birka telinin. Bu ictihd dorulardankalkarak bir mlik hanefye, hanef de fiye abdestsiz, dolaysyla namazsz diyemez veya bu gereke ile arkasnda namaz klnmasnn ciz olmadn ilerisremez. Yoksa, mminlerin kardeliinden bahsetmek mmkn olmaz. Az ve burnun Haneflere gre d organ sayld iin guslde ykanmasnn farz olduu,

filere gre ise i organ kabul edilerek ykanmasnn gerekmedii rnei de bunun gibidir. Cuma namaznn shhat artlar konusunda da mezheplerin dorularbirbirinden ok farkldr. Hatta ayn mezhebin fark l mctehidlerinin de farkl ictihadlar vardr. Bu ve bunun gibi ictihd dorularn hangisinin delili bir kimseyekuvvetli gelirse, o gr din kabul etmemek, farkl ictihadlar sulamamak artyla benimser, yaar. Ama unutulmamaldr ki, Kurann emrettii bir ibdeti hibirictihad yasaklay amaz, haram kldn da mubah k lamaz. nk, hakknda nass olan bir hkm, ictihad konusu deildir, olamaz. Mevrid-i nassda ictihada mesayoktur (Mecelle, Madde 14). Yani, yet ve sahih hadis olan yerde ictihad yoluna gitmez ciz deildir. Unutmamak lzmdr ki, ictihadla sbit olan bir eyin hkmkesin deil; zanndir. Hele, ben mctehid deilim diyenlerin dini yorumlamas, sadece kendini balar. Allah, falan veya filan ztlarn din yorumlarna itaat edipetmediimizden deil; kendi Kitabna uyup uymadmzdan soracaktr.

Rabbin dileseydi btn insanlar bir tek mmet (millet) yapard. Fakat onlar ihtilfa dmeye devam ede rler... (11/Hd, 118). Gr alarndaki farkllk,mslman akla gr zenginlii kazandracak, farkl dnceleri incelemesini, olaylar btn boyut ve cepheleriyle kavramasn, akl ak la katmasn salayacak birshhat almeti olaca yerde; bu durum, bozuk an mslmannda i ekimelere ve dvme frsatna dnmtr. Kendi ayplarnn, bakalarnn ayplarngrmesini engelleyen kiiye ne m utlu! denildii halde, bizler i dnyamza, kiisel ve toplumsal kusurlarmza pek az bakyoruz. Bakalar nn ayplaryla uraponlar sergilemek, onlar ha bire eletirmek, frsat bulursak bize gre hatalarn yzlerine vurmaktan, kendimizi dzeltmeye frsat kalmyor. Baz mslmanlaragre, liderlerinin bir bildii, yaptklarnn bir hikmeti olduundan, her eye tevil gzlnden baklabildiinden kendi liderlerinin veya gruplarnn yanl,bakalarnn dorusuna tercih edilebiliyor.

Gnlk hayatta ve Dini anlamada farkl grlerin, farkl y orumlarn olmas normaldir. Hatta farkl grlerin olmas bir faydadr, bir k olaylktr. Burada dikkatedilmesi gereken, Dini kendi hevsna gre anlama, sonra da kendi anladn din haline getirme yanlldr. Dinin zn zedeleyecek yanl yorumlar vebunlarn inan haline getirilmesi bir anlamda bay dir ve tefrikaya yol aar. Mslmanlar arasndaki vahdetin en byk dman, yanl din anlay, lke, blge,etnik grup, siyasi rejimler, mezhep ve tarikat taassubudur. Halbuki btn bunlar tefrikaya sebep olmaz, ak sine mslman toplumlarn entegre olmasna yardmcolurlar.

Mslmanlar farkl mezheplere, mereplere, dncelere, lkelere, ilkelere sahip olabilirler, farkl corafyalarda yaayabilirler, farkl gruplar ierisindebulunabilirler. Bunlar normal eylerdir. A ncak herkes k endi anladn, kendi merebini, kendi mezhebini, kendi tarikat veya partisini din haline getirirse; ite buDinde tefrikadr. Unutulmamaldr ki, Din Allahndr ve Kuranda anlatlmtr; Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.) de bize tebli etmi, hayatyla v e ahlkyladinden ne anlalmas gerektiini gstermitir. limlerin, mezheplerin, gruplarn Dinden anladklar, yalnzca bir yorum veya Dini daha iyi yaama noktasnda biraba gibi grlmelidir. Onlarn anladklar hi bir zaman D inin kendisi deildir. Bir gruba, bir mezhebe, bir merebe bal olmak mmkndr ve bazen ihtiyatr.Ancak, sadece kendi merebini, kendi grubunu hak, dierlerini btl grme anlay tefrika mantdr. Mezhepli olmak ihtiya, mezhepi olmak yanltr. Birmerepten olmak doal, ama merepi olmak doru deildir. Bir gurupla faydal alma yapmak zere bir araya ge lmek, bu amala bir cemaate mensup olmakiyi, ama grupu olmak sakattr. Btn bu yanllar tefrika sebebidir (9)

Bu anlamdaki hadis rivy eti uydurma da olsa, ihtilflar rahmet olabilir; eer ihtilfa konu olan beer a lanla mutlak hakikat ayrmn doru yapar, ihtilf edebiyleimtihan edildiimizi farkeder v e nasl ihtilf edeceimizi bilirsek... Yoksa, her grup kendi mezheb veya merebini, cemaat prensiplerini Din haline getirir ve onlarlavnmeye kalkarsa (23/Mminun, 53; 30/Rm, 32) bu, rahmete ulatran ihtilf snrn aar, azb sebebi tefrikaya dnr.

Kendisinin mctehid deil; takliti olduunu syledii halde, mctehidlerin bile vermedii fetvlar, gya onlarn ictihadlarndan yola karak cesre tle vermek,kraldan fazla kra lclktr. Kurandan baka kutsal kitaplar, Peygamber (s.a.s.)den baka sz e letirilemez insanlar kabul diye tanmlanacak problemlerlemslmanlar dnyada rahmet ve devlete, hirette cennete zor kavuur.

Bir limin, bir mctehid veya mfessirin yorumunu tercih etmek baka, o y orumu mutlak doru olarak Din k abul etmek daha bak adr. Aksi halde, ondan nceyaayan, onu tanmayan mslmanlarn, ya da o dorular farkl yorumlayan veya ok deiik tarih, corafya ve artlarla evrili kimselerin durumu ne olacaktr?Deliller braklarak ahslarn ve onlarn sylemlerinin bayraklatrlp tereddtsz kabul ve herkesin kabul etmesi gerektii anlay, "ya hep ya hi" eklindekikumarbaz beklentisidir. Men l ydrak kllh, l y trak kllh Bir ey btnyle elde edilemezse, tmyle de terk edilmez.

Bugn insanlara sunulan din; byk oranda udur: Beer grler, greceli ve tartmal konular, cemaatlerin tartmal dorular, filn efendi hazretleriningrleri, mezheb ictihad ve kelm deerlendirmeler, hatta bazen Kurann baz emirlerini yasaklayan, baz yasak larn mubah klan tavrlar... Kurannnemsedii konular yerine, hi y er ve rmedii konular din ad altnda topluma kabul ettirilmek istenmekte, mesajn bana oturtulmaktadr. Fili farkl yerler indenyakalayp bu paray fil diye tanmlama tavr, basarla birlikte basreti, alnndaki gzyle beraber gsndeki gz de kullanmas gereken, gzleri ak ve her demuyank bulunmas icap eden mslmanlarn maalesef tavr olabiliyor. Dini, bazlar ekilsel zellikler, bazlar sar k, sakal, cbbe ve araftan ibret sayarken,bazlar sadece falan ztn kitaplarn okuyup aklamak, bazlar ise tesbih ekmekten, bazlar sadece cihad veya siyasal yorumlardan, haftalk ders ve sohbetlerekatlmaktan, bazlar dergi karmak veya radyo imknlarndan ibret sayabilmektedir. Bundan da daha fecsi, Kurann srarla emrettii halde, baz mslmanlarn


11/20

srarla yasaklad k imi ibdetler szkonusu olabilmekte ve Kurana taban tabana zt olan bir yasa, mesel Kur'n bir emrin, farzann terkini, fiz gibi birharamn mubahln cihad yorumu ve drul-harp mant ile topluma empoze etmektir.

Gzel insan olmamz ve mesajmzn gzel olmas iin, insanlar baka eye, tartmal teferrruata deil; sadece Allaha, Allah'n mutlak dorularna, yani hakkadvet etmemiz ve bunu herhangi bir hizip adna deil, mslman isim ve sfatmzla, slmn hizipler st temel prensipleri adna y apmamz gerekmek tedir:

(nsanlar) A llaha aran, s lih amel ileyen ve ben mslmanlardanm diyenden daha gzel szl k im vardr. (41/Fusslet, 33). Mslman dv adam,yetlerdeki btncl arya ramen; parac, hizipi, cemaatlerinin yorumunu ne karan bir y aklam sergileyerek knanacak bir tavra debiliyor: Onlardandinlerini paralayanlar ve k endileri de blk blk olanlar vardr. (Bunlardan) her frka, kendi yanndakiyle sevinmektedir. (30/Rm, 32). Bugn kimi cemaatmensubu kiiler, insanlara Kurann nceliklediklerini, mutlak hakikatleri, Kurann muhkem dorularn anlatacaklarna, slmn temel esaslarna dv etedeceklerine; kendi tartlabilecek dorularna armaktadrlar. Dinlerini para para edip gruplara ayrlanlar v ar ya, senin onlarla hibir ilikin yoktur. Onlarn iiancak Allah'a k almtr, sonra Allah onlara yaptklarn haber verecektir. (6/Enm, 159)

slm inanlar (Akaid), beer grlere ve ahs anlaylara deil; vahye day anr. Kimsenin hev ve hevesleri aka idde balayc olamaz. tikad belirleyenllerin tek kayna vahydir. Vahy olduu tartlan veya mns farkl anlalmaya msit olan hkmler de akaid iin kesin l olamaz. slm inan esaslar,delleti ve sbtu kat olan vahyin itikad hkmleridir. Kesin doru, mutlak doru olan hkmler, tm mslmanlarn kabul etmek zorunda olduu sdk vemtevtir haber lerdir.

slm akaidi, pheye, zanna, beer gr v e yoruma dayanmaz. Kiinin mslman olabilmesi iin inanmak zorunda olduu hususlar, en kk apta veya enkk cz reddedildiinde kiiyi k fre sokan hkmler, akaid esaslardr. Tabii ki bunlar, vahy olduunda en kk phe bulunmayan mtevtir haberlerdir.Yani, Kuran ve mtevtir hadislerdir. Bunlara sbtu kat deliller denir. Aka idde balayc bir hkmn, delletinin de kat olmas gerekir. ye t veya mtevtirhadislerdeki baz ifadelerin hangi mnya dellet ettii kesin olmayabilir; mnya delaleti zann, yoruma ak olabilir. Kimse bir ahsn ictihadn, ya da kendianlayn, beer bir yorumu, baka insanlara inan esas olarak dayatma hakkna sahip deildir. Mnya delleti zann olan ahs aklama veya yorumu kabuletmeyenleri tekfir etme hakkna hi kimse sahip deildir.

Baz kaypak kavramlar, karmzdaki mslmann dinle ters dmeyecek ekilde farkl anlam ykleye rek onu savunmas veya baz kurallarn uygulamas hidikkate alnmadan, tevil etme zgrln onlara vermeden, kendi anladmz biimde kfr olduuna hkmetmek, hatta bir adm daha ileriye gidip onlara k fir

demek, greceli dorularmz mutlak hakikat yerine koymak demektir. Kendisi de u veya bu lde, ama mutlaka dzenin u veya bu kurumundan getii halde,alternatif bulamad iin o kurumlara u veya bu ekilde taklanlara mslman gzyle bakmamak... Bu gibi durumlar, karsndakine ictihad hakk vermeden,kendini veya reisini mctehid iln etmektir. Hatta, mctehid hata yapabilecek kii olduu halde, kendi cemaat grnde, liderinde yanlma ihtimali kabul etmeyenkiinin bu tavrnn ne anlama ge ldii, dilin ifde etmekten ekindii fec bir tavr olmaktadr. Allah brakp bilginlerini (hahamlarn), rhiplerini rabler edindiler... (9/Tevbe, 31). Adiy bin Htem, Raslullahn yanna geldiinde bu yeti okuyunca, Adiy: Y Raslallah, hristiyanlar din adamlarna ibdet etmiyorlar, onlar rab veilh edinmiyorlar ki dedi. Raslullah (s.a.s.) bunun zerine yle buyurdu: Onlara haram hell, hell da haram yaptlar, onlar da uymadlar m din adamlarna? Adiy: Evet dedi. Efendimiz buyurdu ki: te bu, onlara ibdettir/tapnmadr. (Tirmiz, Tefsirul-Kuran 10, hadis no: 3292)

Din, zellikle akde, haram-hell ls ve ibdet hkmndeki ahkm, mutlak dorulara day anmak durumundadr. Mutlak doruyu tevil edip beer yorumlar dinhaline getiren anlay, slm anlay olamaz. Falan hocann veya filan imamn bir grn, slmn olmazsa olmaz bir unsuruymu gibi din adna ileri srmek , bugr doru olsa dahi, ok yanl bir yaklamdr. Her grubun, slm cemaatini kendisinin temsil ettiini, kendi dndakilerin sapma iinde olduunu zannetmesi,hatta buna inanp baka larna dayatmas D inimiz iin problem olmaktadr. Mslmanlarn kendi kanaatlerini, stad, lider ve limlerinin yorumlarn dinzannetmeleri, bugnk ihtilflarn temelini tekil ediyor.

Mevcut dzen ve toplum yapsnn belv-y mm (toplumsal bel) niteliindeki dayatmalarna kar tavr alamayan insanlara alternatif gster(e)meden onlar dinindna itmek, Dini yanl yorumlamaktr. Aya yere basmayan idealist yaklamlar, slm, gnlk hayatta uygulanamayacak soyut grlerden ve topyadanibret saymaktr. "Dinde arlktan saknn. nk sizden ncekiler, dinde ar gittiklerinden tr helk oldular." (Drim, Siyer 45; Ahmed bin Hanbel, MsnedIV/127, V/318, 330)

u kadar cemaat ve ilim adamnn melekleri sevindirecek ve eytanlar rktecek kapsamda hayrl faliyetler, ses getirecek tavr ve eylemler ortayakoyamadklarnn sebebi, biraz da bu usl, yntem hatalarndan, dine baktaki eksik vey a yanltan kaynaklanyor diye dnyorum.

Konumuzla ilgili empati; muhtaplarmz, teki insanlar, teki cemaa tleri, onlarn dnyasndan bakarak dee rlendirmektir. Bu yaplamad zaman, gerein birksm kaybedilecektir. Nisb/greceli dorular, beer yorumlar, Din ve mutlak hakikat gibi deer lendirmemeli; insanlar kendi dorularmza, kendi mezhep,merep, metot, dernek, vakf ve faliyetlerimize dvet etmek yer ine, slmn dorularna dvet etmeliyiz. Mslmanlarla ihtilf edeceimiz konulardan ziyadeittifak halindeki konulardan yola karak asgar m terekleri giderek artrmak nemsenmeli, dostluk ve sevginin giderek samimiyete ve ibirliine dnmesihedeflenmelidir. nsanlarn olduu her yerde, kesinlikle ihtilflar da olacaktr. slmn asl meselelerinde mslmanlar ihtilf edemez. lh vahyin mslmanlaraseme muhayyerlii, tasarruf yetkisi, ictihad, yorum ve tercih hakk verdii meselelerle ilgili ihtilflar, mkul ve normal karlamamz gerek en ihtilflardr.Mslman cemaatlerle ittifak ettiimiz konularda ibirliine gitmeli, ihtilf ettiimiz konularda birbirimizi mzur grme liyiz. Sadece benim mezhep, cemaat,tekilt, metot, lider ve grm hak; dierleri btl! demekten saknp kendi dorularmzn "yanl ihtimali olan greceli doru" olduunu, muhtap mminlerinde "doru ihtimali olan yanl" grleri olduunu, empati ile ve greceli dorularn birden fazla olabileceini unutmadan olgun mmine yakan ekildedeerlendirebilmeliyiz. Dinleyip de szn en gzeline uyan kullarm mjdele. te Allahn hidyet edip doru yola ilettii kimseler onlardr. te onlar aklsahipleridir. (39/Zmer, 18) (10)

htilflara Yaklam

nsanlarn olduu her yerde, kesinlikle ihtilflar da olacaktr. nsanlar doru tanyp insanlarn farkl ve tartmac yaratklar olduunu dikkate aldmz zaman, budurumu belli bir lye kadar normal karlamamz gerek ir. Birok konuda birbirinden farkl ynelilere, farkl deer llerine sahip olan insanlar, elbette kiihtilflara decekler ve bu ihtilflar erevesinde tartacaklardr. Bu yzden, insanlar yaad srece, ye ryznde bu ihtilflarn kkn kazyabilmek, buihtilflar ortadan kaldrabilmek mmkn olmayacak tr. nsanlar ortadan kaldrmadan ihtilflar ortadan kaldramayacamz gereini dikkate aldmz zaman,ihtilflarn kkn kazmak gibi topik bir hedefe deil; ihtilflara bilinli yaklamak gibi reel bir hedefe ynelmemiz gerektiini anlayabiliriz. nk insanlararasnda vuku bulan tm ihtilflar, balang itibaryla meyvesi belirsiz tohumlar gibidir. Bu ihtilf tohumlarnn meyvesini belirleyen en nemli unsur ise, ihtilflarnkeyfiyetinden ziyade; insanlarn bu ihtilflara y aklam v e yorumlama biimidir. htilf ahlkdr, ihtilflarla imtihan olunduu bilincini kuanmaktr.

Mesel madd konulardaki bir ihtilf, bazen insanlarn cmertliine, sadakada bulunmalarna ve baz haklarndan vazgeerek daha olgun bir kimlie ulamalarnasebep olurken; bu insanlarn birbirlerini dinlemelerine, birbirlerini daha iyi anlamalarna, fikirlerinin olumlu ynde deimesine ve gelimesine katkda bulunurken;bazen de insanlarn mcdelesine, birbirlerini tahkir ve hatta tekfir etmelerine neden olmaktadr. Oysa birbirlerinden farkl neticelere sebep olan bu ihtilflar, ouzaman birbirine benzer olan ay n ihtilflardr. htilflar ayndr ama, bu ihtilflara insanlarn yaklamlar farkldr ve bu farkl yaklamlar, farkl neticelere sebebiyetvermektedir. Dolaysyla ihtilf konusunda en nemli mesele, ihtilflara yaklamdr. nk herhangi bir ihtilfn msbet veya menf sonulara sebep olmas,genellikle bu gibi ihtilflara yaklamla ilgili bir meseledir.


12/20

Hepimizin bildii gibi, mslmanlarn ayrlmasna, dank ve birbirinden kopuk yaayna, birbirlerine dmesine neden olan birok fitne ve fesadn kkeninde,kk veya byk baz ihtilflar bulunmaktadr. Dolaysyla bu fitne ve fesadn ortadan k alkabilmesi, szkonusu ihtilflara Kuran bir bilin ve rahmete dayananahlkla yaklaabilmemize baldr.

Tm ihtilflarmzn yegne zm kayna olan Kurn- Kerim, ihtilf meselesiyle ilgili olarak mslmanlara genel yaklam vermektedir. Bunlardan birisimakul karlamak, dieri srar v e azimle zmlemeye almak, bir dieri de Allah'a brakmaktr. imdi bu yaklamda esas alnan ihtilflar ksacadeerlendirelim:

1. Makul ve Normal Karlamamz Gereken htilflar: nsanlarn bulunduu her yerde az veya ok, kk ya da byk ihtilflarn olmasnn kanlmaz olduundan,her biri ayr bir insan olan mslmanlar arasnda da, elbette ki birok ihtilflar olabilecektir. Mslmanlar arasnda vuku bulacak olan bu ihtilflardan, makul ve

normal karlamamz gerek en ihtilflar, lh vahyin mslmanlara seme muhayyerlii, tasarruf yetkisi, ictihad ve tercih hakk verdii meselelerdeki ihtilflardr.Yaratt insann ne olduunu ve bizlerin szkonusu meselelerde hangi ihtilflara deceimizi hakkyla bilen Yce Rabbimiz, hi kukusuz ki bu gibi ihtilflarlabizleri snamakta, denemektedir. Bu ihtilflar karsndaki kulluk mkellefiyetimiz, szkonusu ihtilflar ortadan ka ldrp kaldramayacamz noktasnda deil; nefsve eytan vesveseler e aldanarak bu ihtilflar birer fitne ve fesat sebebi durumuna getirmemek hususundadr. nk bu ihtilflar ortadan kaldrmaya almamz,insanlarn tabi durumlarndan kaynaklanan bu gibi ihtilflar ortadan kaldrmamza deil, bu ihtilflarn birer fitne ve fesat sebebi olmasna neden olacaktr.eytann ortam kztrc bir atele yaklat bu gibi ihtilflar, bilinli mslmanlarn suyla yaklamas gereken ihtilflardr.

Mslmanlarn muhayyer brak ldklar bu gibi mese lelerdeki ihtilflar, insanlarn ftratn, farkl zelliklerini, eitli yaklamlarn, deiik nceliklerini dikkatealdmz zaman makul karlamamz gereken ihtilflardr. Bu yaklam, elbette dinden tviz vermek ya da tevhid dinini zedelemek anlamna gelen bir yaklamdeildir. nk ihtilfa neden olan bu mesele, ayet mslmanlarn ihtilfa dmeden tek bir grte birlemeleri gereken bir mesele olsayd, tevhid dininin sahibiolan Rabbimiz hi kukusuz ki kesin bir hkm vazeder ve bu meselede mslmanlara muhayyerlik hakk vermezdi. Dolaysyla bu gibi ihtilflar, ortadan kaldrpyok edemey eceimiz ancak makul karlayarak pasifize edebileceimiz ihtilflardr. Bu gibi ihtilflarda birbirine kart grlerden herhangi birisini kabullensek vebu gr bize ok doru, ok gzel gelse dahi, bize doru ve gzel gelen bu gr mutlaka kar tarafa empoze etme kayg ve srarna kaplmamamz gerekir.nk bu gibi ihtilflarn fitne ve fesada yol amasn engellemenin yegne yolu; ihtilf meselesini ok ncl ve ok nemli bir mesele durumuna getirmeden kendigrmz makbul, kar tarafn grn makul karlamamz v e bunun da tesinde i dnyamzda kk bir belkiye yer vermemizdir. Belki, kar gr

daha doru olabilir. Benim grm, yanl ihtimali olan doru; kar mdaki gr, doru ihtimali olan yanltr diyebilmeli, kendi greceli/tartmal dorularmz mutlak doru iln etmemeliyiz.

2. Israrla ve Azimle zlmesi Gereken htilflar: Mslmanlarn makul ve normal karlamayacak lar, kesinlikle zmeye alacaklar ihtilflar, dinimizin aslmeselelerinde meydana ge lebilecek olan ihtilflardr. nk slm dini, tevhidi nceleyen lh bir dindir. ayet teslim olduumuz bu din, beer kaynakl bir dinolsayd, beerden kaynaklanan baz ihtilflar makul ka rladmz gibi, her biri birer beer olan hocalarn ve eyhlerin, stad ve aabeylerin dine nisbet ettikleriihtilflar da makul karlayabilirdik. Oysa biliyoruz ki dinimizin esasn belirleyen btn gerekler, tm mslmanlar tarafndan tartlmadan kabul edilmesigereken lh gerekler, mutlak hakikatlerdir. Rabbimiz, dinimizin esasn belirleyen bu meselelerde en ufak bir ayrlk ve ihtilfn olmamas iin, bu gibi temelkonularda hkm vazetme yetkisini (peygamber dahi olsa) hibir beere vermemitir.

Dolaysyla dinimizin temel meselelerinde ihtilfa yol aan beer kaynakl btn grler, ne kadar ada, ne kadar akl olursa olsun, hogryle karlayacamzgrler deildir. slm dini, akl dinidir diyenler, belki bu szlere kar kabileceklerdir. Dinimizin akla ve akletmeye ne kadar ok nem verdii bir hakikattir.Bununla birlikte dinimiz akl dinidir demekten yine Rabbimize snmak gerek ir. nk severek teslim olduumuz bu din, nemle ve ncelikle iman dinidir. Allah'ave Allahn hkmlerine, temiz bir kalp ile inanma, teslim olma dinidir. Bu dinin tevhid bir ierik kazanmas ise, akl yorumlarna deil; bu hakika tlerin lh aslnaiman ve teslimiyetle mmkndr.

nsanlarn ayr ayr mizalara, farkl ye teneklere ve baz konularda deiik grlere sahip olmalarna ramen, mslman, mizac, yetenei ve grleri neolursa olsun, ortak bir dvete iman eden, mterek bir arya teslim olan insan demektir. nsanlar standart yaratklar deildir ama, ben mslmanm diyeninsanlarn, lh lden kaynaklanan birok ortak standartlar vardr. Biz mslmanlar derken, kasdettiimiz gerek, kiisel farllklarmzn stndeki bu ortakdeerlerimiz ve mterek kabullerimizdir.

Bu nedenledir ki, biz tanm, ortak kabullerimizi ifadelendiren bir tanmdr. Dinimizin temel meselelerindeki bu ortak kabullerimize de farkl yaklamlar, farkldeerlendirmeler ruhsat verdiimiz zaman, biz tanmnn yerine ben tanm, bizim dinimiz yerine; benim dinim ifadesi gelmi olur. Oysa biliyor ve imanediyoruz ki, Rabbimiz herkesin mizacna, yaklamna gre ayr ayr dinler gndermemitir. slmn bize muhayyerlik hakk vermedii btn temel meselelerdekikabul ve redlerimizde farkllklar olmamas gerekir. Bu farkllklarmz giderecek olan yegne unsur ise, bu konularda beyan edilen lh hakikatlerdir. lhgereklere y aklam konusunda makul karlayabileceimiz farkllklar, bu mutlak dorulara iman ve teslimiyet noktasnda deil; bu lh gerekleri ncelemekboyutunda kendini gsterebilir. Bir kardeimize gre olduka nemli ve ncelikli olan lh bir doru, dier kardeimize gre ayn ncelie hiz olmayabilir. Ancakher iki kardeimizin de kabul ve tasdik ettii hakikatlerdir bunlar. Kald ki, bu nemseme ve nceleme konusundaki farkllklarn da en asgariye indirilmesi gerekir.Rabbimizin nemle vurgulad ve nzul srasndaki hikmete binen nceledii tm gerekler, btn mslmanlarca nemsenip ncelenmesi gerek en hakikatlerdir.

Tevhid dininin esaslarn beyan eden lh dorular, tm mslmanlarn hibir ihtilfa dmeden kabul etmeleri ve yaamalar gereken gereklerdir. lh kaynaklolan bu mutlak dorular, beer gerekelerle atallandrmaya almak ne kadar yanl ise; lh kaynakl olan bu dorularn yerine veya yanna, beer kaynaklgrlerin konulmaya allmas da o kadar yanltr. Falan hocann veya filan imamn bir grn, slmn olmazsa olmaz bir unsuruymu gibi din adna ilerisrmek, bu gr doru olsa dahi, ok yanl bir yaklamdr. nk beer kaynakl byle bir gr din adna mutlak doru olarak ileri srmek, dinde tevhidedeil; tefrikaya sebep olacaktr. nk mslmanlarn din adna gerekletirecekleri vahdet, akl deerlendirmeler v e kavray larla deil; kalb tasdik ve imanlagerekletirebilecekleri bir v ahdettir. Yani, tm mslmanlar bir aray a getirebilecek olan hakikatlerin, btn mslmanlarn iman etmekle y kml olduklardorular olmas gerekmektedir. Dolaysyla kendisine kar iman bir sorumluluun olmad bir hocann veya bir imamn gr, doru olsa bile, dnyamslmanlar iin iman bir balaycl olmayan byle bir gr slm adna mutlak doru olarak ileri srmek, hi phesiz ki, slmda tefrikaya sebep olacaktr.

Netice olarak, mslmanlarn vahdetini ve bu vahdeti salayan tevhidi ne kadar nemsiyorsak, slmn temel meselelerinde vazedilen tevhid gerekleri de okadar nemsememiz ve bu konularda en kk bir ihtilfa yer vermememiz gerekir. Temel meselelerdeki ihtilflar ho karlamak, kesinlikle fitne ve fesad hokarlamak olacaktr. Ve byle btl yaklamlar, hak olan slm dinini, bir kuku ve phe dini haline getirecektir. Oysa tm phelerden uzak olan slm dini,mmin kalplere mutmainlik veren mstakm bir dindir. Bu huzuru ve dosdoru yolu yaayan mslmanlar, hibir temel meselesinde Allah byle buyuruyor, falanda byle buyuruyor. Acaba hangi hkm esas alaym? istifhmna kaplmazlar. Bu konuda en ufak bir kuku ve ihtilfa dmezler. nk bu dosdorumslmanlarn teslim olduklar hakikat, tbi olduklar hkm bellidir: Onlar hl chiliyye hkmn m aryorlar? Kesin bilgiyle iman eden bir topluluk iin, hkmAllahtan daha gzel olan kimdir? (5/Mide, 50) Allah ve Rasl bir ie hkm verdii zaman, iman etmi bir erk ek ve kadna, o ii kendi isteklerine gre semehakk yoktur. Kim Allah ve Raslne kar gelirse, apak bir sapkla dm olur. (33/Ahzb, 36)

3. Allah'a Brakmamz Gereken htilflar: Her ihtilfn bir zm vardr v e her ihtilf zmlenmelidir diyerek her ii zmeye , her ihtilf sonulandrmayamerakl baz kimseler, Allah'a brakmamz gereken ihtilf deyimini tuhaf karlayabilirler. Oysa meseleyi Kurn- Kerime gre deer lendirdiimiz zaman, Kuranbaz ihtilflar hirete brakmakta ve bu ihtilflar zmleyecek olan lh hkmn, hirette bizzat Allah tarafndan verileceini bey an etmektedir: "Hepsi de Kitab


13/20

(Tevrat ve ncil'i) okumakta olduklar halde yahdiler: 'hristiyanlar doru yolda deillerdir' dediler. Hristiyanlar da: 'Yahdiler doru yolda deillerdir' dediler.Kitab bilmeyenler de birbirleri hakknda tpk onlarn sylediklerini sylediler. Allah, ihtilfa dtkleri hususlarda kymet gn onlar hakknda hkmnverecektir." (2/Bakara, 113) ...Hakknda anlamazla dtnz eyde aranzda Ben hkmedeceim. (3/l-i mrn, 55) ...phesiz Rabbin, aralarndaanlamazla dtkleri eyler konusunda kymet gn hkm v erecektir. (10/Ynus, 93) ...Hi phesiz Allah, kendi aralarnda, hakknda ihtilf ettiklerieylerde hkm v erecektir. Gerekten A llah, yalanc, kfir olan kimseyi hidyete e ritirmez. (39/Zmer, 3) ...phesiz senin Rabbin, hakknda ihtilfa dtklerieyler hakknda k ymet gn aralarnda hkm verecektir. (45/Csiye, 17)

Sadece bir ksmn zikrettiimiz bu y et-i kerimeleri dikkatle okuduumuz zaman, Rabbimizin baz ihtilflarn zmn, daha ak bir ifadeyle, bu ihtilflarnhkme balanmasn, kymet gnne ertelediini grebiliriz. Tabii ki dnmemiz ve hikmetini anlamaya almamz ge reken bir durumdur bu. Rabbimiz bazihtilflarn zmn apak bir hkme balamasn, neden kymet gnne/hirete brakyor? Kuran nzil olurken, szkonusu ihtilflara ilikin hkmler de nedennzil olmuyor? Bu ihtilflara ilikin hkmleri, en gzel bir yaklamla, en gzel bir slpla tebli edebilecek olan Peygamberimize, bu hkmler nedenbildirilmiyor?

Szkonusu ihtilflara ilikin bu hkmler, muhlif taraflar muhtap alarak K urn- Kerimde nzil olsayd dahi, bu ihtilflar yine zmlenemezdi. nk,insanlarda derin saplant haline gelmi baz ihtilflar vardr ki, bunlarn zm sadece lh hkme deil; lh hkmle beraber lh bir Hakim'e de gerekduymaktadr. Bu gibi ihtilflar, muhlif taraflarla lh hkmn arasna bir beerin girmesiyle zmlenebilecek ihtilflar deildir. nsanlarda derin saplant halinegelmi bylesi ihtilflar, sadece mutlak Hakim olan Rabbimizin aracsz verecei hkmle zmlenebilecek ihtilflardr. zm hirette Rabbimize kalan buihtilflarn mhiyetini ve muhlif taraflarn durumunu, Kurandan yola karak u ekilde tanmlayabiliriz:

1. Tahrif Edilmi Kaynaa Dayal htilflar: Yahdilerin ve hristiyanlarn zm mmkn olmayan birok ihtilf, asl itibaryla kaynaa dayal ihtilflardr. Bunlar,birok konuda birbirlerini itham etmeleri ve din adna birbirleriyle ihtilfa dmeleri, kendilerini nisbet ettikleri tahrif edilmi semv kitaplardan ve din adna ahkmkesen rhip ve hahamlardan kaynaklanyordu. Bu kitaplar, din adamlarnn hevlarna gre tahrif edildii halde, kendi taraftarlar asndan kesin doru telkkiediliyorsa, tahrif edilmi kaynaklara dayal bu gibi ihtilflar, bizim tarafmzdan kesinlikle zme ulatrlabilecek ihtilflar deildir. nk bu ihtilflar zmeulatrabilmenin ilk art, kaynak meselesini zmlemek ve muhlif taraflar ortak bir kaynakta buluturabilmektir. Ama, muhlif taraflar kendi kaynaklar naitikad bir saplant ile tutunduklarndan bu mmkn olmayacak ve tahrif edilmi kay naklar olduu srece, bu kaynaklara dayal ihtilflar da srp gidecektir.

Konuya yahdi ve hristiyanlardan rnek ver ilmesi, mslmanlarn ya da mslmanm diyenlerin byle ihtilflardan uzak olduklar anlamna gelmemektedir.Kaynak meselesinde netlememi mslmanlarn ya da, kendini mslman kabul edenlerin arasnda da, ne yazk ki asrlardr benzer ihtilflar yaanmaktadr.Peygamberimize nisbet edilen doru-yanl her rivyeti lh vahiy gibi kaynak kabul eden ve Kuran dnda kutsal ve msum kitaplarn mevcut olduuna inanangelenekilerle tefsirciler arasnda; eyhlerinden sdr olan her sz, lh kelm gibi kabul eden softalarla fkhlar arasnda vuku bulan birok ihtilf, asl itibarylakaynaa dayal ihtilflardr. Beer kaynaklara lhlik vasf verildii ve lh zannedilen bu kaynaklara, Allah'a iman eder gibi iman edildii zaman, bu kaynaklaradayal ihtilflar, kesinlikle zme ulaabilecek ihtilflar deildir.

Tm dnya mslmanlar iin yegne lh kaynak Kurn- Kerimdir, byle olmak zorundadr. M'minlerin din adna faydalanacaklar ikinci kaynak ise korunmuolan Kurn- Kerimin tasdik ve teyid ederek koruduu sahih snnettir. Ancak, sahih snnet, dnya mslmanlaryla ihtilflarmz zmleyebileceimiz deil; dinadna faydalanacamz bir kaynaktr. Bu kaynaktan istifade ederken karlalan ve daha ok mezheb yaklamlarn neticesi olan farkllklarn makul karlanmasve mslmanlarn ayrlna sebep olacak bir ihtilf durumuna getirilmemesi gerekir. D nya mslmanlarnn vahdetini salayabilecek olan kay nak, sadece Kurn- Kerimdir. Bu gerei kabul etmeyip birok beer kayna lh zanneden ve mutlak doru kabul ettii bunlara bilinsizce iman eden kimseler in, bylesikaynaklardan hareke t ederek srdrdkleri ihtilflar, mutlak Hakim olan Rabbimizin kymet gn hkme balayaca ihtilflardr. Kaynak meselesininzmlenemedii bu gibi ihtilflar erevesinde uzun uzadya tartmaya ve cedellemeye hi gerek yoktur.

2. lme Dayal htilflar: lim dediimiz hakikatler, birbiriyle elien gerekler olmad iin, hi, ilme dayal ihtilf olur mu? diye akla istifham gelebilir. Fakat negariptir ki kendilerine ilim verilen nice k imseler, kendilerine ilim verildikten sonra anlamazla den kimseler olmulardr. Andolsun, Biz sriloullarn, holarnagidecek gzel bir yurda yerletirdik ve onlar temiz nimetlerden rzklandrdk. Kendilerine ilim gelinceye kada r anlamazla dmediler. phesiz Rabbin,aralarnda anlamazla dtkleri eyler konusunda kymet gn hkm verecektir. (10/Ynus, 93) Onlara bu emirden apak belgeler (deliller) verdik. Fakatonlar kendilerine ilim geldikten sonra, y alnzca aralarndaki hakk a tecvz v e azgnlktan dolay, ihtilfa dtler. phesiz senin Rabbin, hakknda ihtilfadtkleri eyler hakknda kymet gn aralarnda hkm ve recektir. (45/Csiye, 17)

lim dediimiz hakikatler, birbiriyle elien ve atan eyler deildir. Ancak, bu gereklerden hareket ederek ilimde derinlemek, doru bir ynteme ve dosdorubir istikamete gerek duyar. S zkonusu ilim, lh hakikatlerle ilgili bir ilim ise, byle bir ilimde der inlemek, doru bir yntem ve istikametin yan sra iman veamele de gerek duymaktadr. Dolaysyla iman, amel ve istikameti dikkate almadan sahip olduklar ilimde derinlemek isteyen aknlar, kendilerini nefs vehevnn tatl esintisine brakarak ilimde derinlemek adna, ilimde serkelemektedirler. lmin kapsndan tevzu sahibi bir fakir gibi ieri gireceklerine, higirmedikleri kapdan birer zengin edsyla dar kan bu k imseler, gemite ve gnmzde rneklerine bolca ra stladmz kimselerdir. Tarihte hangi sapkynelii ele alrsanz aln, bu ynelite bulunanlarn kalk noktasnda baz dorulara tutunduunu grebilirsiniz. Yani, her b tl, kesinlikle haktan baz unsurlar iinekatar ve kendini hak gstermek ister. Mesel, vahdet-i vcut safsatasn savunan kimseler, kendilerine gre k elime-i tevhid gereinden hareket ederek bu greulatklarn iddia eden kimselerdir. Gnmz dnyasnda ise tutlarn maslahatn gzetebilmek ve slmla laiklii bartrabilmek iin yllarca aratrmayaptklarn iddia eden baz akademisyenler, bu konudaki ada rneklerdendir. Dorulardan hareket ederek yanllara varan ve bu yanllara doruymu gibiiman eden byle k imselerle tartabilmek, szkonusu ihtilflar ortadan kaldrabilmek mmkn deildir. nk bu kimselerle kar kar ya gelip tarttnz zaman,sktklar an kalk noktasnda esas aldklar baz dorularn iine saklanvereceklerdir. Kalk noktasndaki dorular kalkan, bu dorulardan hareket ederekvardklar yanllar kl olarak kullanan bu kimseler, samimi olmadklar srece anlaabileceimiz, szkonusu ihtilflar zmleyebileceimiz kimseler deildir.

3. Akla Daya l htilflar: Kendisini lh vahiyden mstan veya onun stnde gren her yaratlm nesne, bu ey akl dahi olsa, sapklktan kurtulamaz. Dolaysyla dinimiz ak l dinidir dedikten sonra, akln lh vahyin stnde bir seici, bir tanmlama mercii o larak gren, aklna ge len ve akl/mantkl gzken her gre imaneden aklclar, akllarna iman etmekle en byk aklszl yapan kimselerdir. nk dizginlerini lh vahye teslim etmeyen ve soyut gereklerden ok, somutrealiteden etkilenen akl, karlat tm meseleleri soyut olan lh vahye gre deil; somut olan realiteye gre deerlendirecek ve yaanan realite bir chiliyyeise, chil gerekliin samimi bir savunucusu durumuna gelecektir. Akl sapmas diyebileceimiz bu hastaln iki nemli virs, realistlik ve ak lperestliktir.

Oysa beer akl, lh vahyin nne geirmek, aklllk, hatta aklclk deil; aklperestliktir. Aklperestlik (akla tapmak, akl putlatrmak) ise, gerek dzlemde, enbyk aklszlktr. nk lh vahyin denetiminde olmayan akl, nefs v e hevnn denetiminde olup, ister istemez nefsin bencilliini, nefsin maslahatn gzeten biruak durumuna dmtr. Mesel, mnfklar, byle bir akl sapmas iinde bulunan kimselerdir. Gnmzdeki baz ak nlar gibi Allahn dmanlarn dost kabuletmeleri de, realiteden hareketle baz akl maslahatlar gerei yaptklar bir tercihtir. Allahn kendilerine kar gazabland bir kavm i vel (dost ve mttefik)edinmekte olanlar grmedin mi? Onlar ne sizdendirler, ne de onlardan. Kendileri de (hakk) bildikleri halde, yalan zere yemin etmektedirler. (58/Mcdele, 14ve bkz. devam, 15-19). Demokrasi ve hogr adna kfirlerle dost olan, Allah'a kul olmak isteyen insanlar byle bir hogrye ve uzlamaya dvet eden,kendilerine gre gayet akllca ve gereki olan konumalaryla kendilerini doru yolda zanneden bylesi kimselerle, hangi dzlemde konuacak ve ihtilflarmzhangi llere gre zmleyeceiz ki! Bunlar akl, bizler nakli esas alyoruz. Bunlar akla, biz nakle iman ediyoruz. Bunlar realiteye, statkoya gre hakk deitirmeye alrlarken, biz hakka gre realiteyi deitirmeye alyoruz. Peki, bunlarla nasl anlaacak, ihtilflar hangi lye gre zmleyeceiz?


14/20

htilflarla ilgili olarak bu aklamalardan sonra, baz ihtilflar zmlemeye ka lkmann, bo bir ura olaca aklk kazanmaktadr. Allahn onlarn hepsinidiriltecei gn, (onlar) sizlere yemin ettikleri gibi Ona da y emin edeceklerdir ve kendilerinin bir ey zerine olduklarn sanacaklardr. yi bilin ki onlar, ya lansyleyenlerin ta kendileridir. (58/Mcdele, 18). Her eyi hakkyla bilen Yce Rabbimizin huzurunda bile bir ey zere olduklarna dair yeminlerini ve iddialarnsrdrecek olan bylesi kimseler, biz yaratlmlar karsnda doruyu kabul edip hakka teslim olurlar m? Dolaysyla Rahman ve Rahim olan Rabbimizin hkmebalayaca bylesi ihtilflar karsnda faydasz tartmalara, zararl cedellemelere girmeden, bu ihtilflar Allah'a brakmamz gerekecektir. nk bu gibiihtilflarn yegne zm, gereklemesi mmkn olmayan topik zmlerle uramadan, tartmalardan u

155-vahdet (hep bİrlİkte allah’in İpİne sarilmak)

Documents