ดอกตอนที่1
DESCRIPTION
ส่วนประกอบของดอกไม้ตอนที่ 1 จัดทำโดย ชุมพล คุณวาสีและ สหัช จันทนาอรพินท์ หน่วยปฏิบัติการวิจัยพรรณไม้ประเทศไทย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยTRANSCRIPT
![Page 1: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/1.jpg)
ดอก คื�อ ก��งที่��เปลี่��ยนแปลี่งไปเพื่��อที่��หน��ที่��ในก�รสื�บพื่�นธุ์��แบบอ�ศั�ยเพื่ศั โดยก�รสืร��งสืปอร� ด�งน�"น สื#วนประกอบต่#�งๆ ของดอกก)คื�อใบที่��เปลี่��ยนแปลี่งร*ปร#�งหน��ที่��ไป
ดอกแลี่ะสื#วนประกอบของดอกโดย ชุ�มพล คุ�ณวาสี� และ สีหั�ชุ จั�นทนาอรพ�นท�หัน�วยปฏิ�บั�ติ�การว�จั�ยพรรณไม"ประเทศไทยภาคุว�ชุาพฤกษศาสีติร� คุณะว�ทยาศาสีติร�
จั�ฬาลงกรณ�มหัาว�ทยาล�ยล�ขสี�ทธิ์�,ของภาพและเน-.อหัาท�.งหัมดเป/นของภาคุว�ชุาพฤกษศาสีติร� คุณะว�ทยาศาสีติร� จั�ฬาลงกรณ�มหัาว�ทยาล�ย อน�ญาติใหั"น2าไปใชุ"ในการเร�ยนการสีอนในหั"องเร�ยนได"แติ�ไม�อน�ญาติใหั"ท2าซ้ำ2.า หัร-อลอกเล�ยนแบับัด"วยว�ธิ์�การใดว�ธิ์�การหัน45ง หัร-อน2าภาพและเน-.อหัาไปด�ดแปลงเพ-5อใชุ"ท2าสี-5อการสีอน สี�5งติ�พ�มพ� หัร-อสี�5งอ-5นใดติ�อไปอ�ก โดยไม�ได"ร�บัอน�ญาติ
![Page 2: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/2.jpg)
โดยที่��วไปดอกประกอบด�วยสื#วนต่#�งๆ 4 ชั้�"นต่�ดอย*# อย*#บนฐ�นดอก (receptacle) ซึ่.�งคื�อสื#วนของข�อแลี่ะปลี่�องที่��อ�ดต่�วก�นแน#น เก�อบอย*#ในระด�บเด�ยวก�นที่��ปลี่�ยของก��นดอก (peduncle) ที่��หน��ที่��รองร�บสื#วนประกอบต่#�งๆ ของดอก โดยเร�ยงลี่��ด�บจ�กชั้�"นที่��อย*#ด��นนอกเข��สื*#ด��นใน ได�แก#ชั้�"น
(1) วงกลี่�บเลี่�"ยง (calyx)
2( ) วงกลี่�บดอก (corolla)
(3) วงเกสืรเพื่ศัผู้*� (androecium) แลี่ะ (4) วงเกสืรเพื่ศัเมี�ย (gynoecium)
calyx
corolla
androecium
gynoecium
![Page 3: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/3.jpg)
วงกลี่�บเลี่�"ยง ประกอบข."นจ�กกลี่�บเลี่�"ยง (sepal) ซึ่.�งอ�จแยกจ�กก�นเป2นอ�สืระ หร�อเชั้��อมีต่�ดก�นที่��บร�เวณโคืน แลี่ะสื#วนปลี่�ยแยกออกจ�กก�น เร�ยกสื#วนที่��เชั้��อมีต่�ดก�นว#� หลี่อดกลี่�บเลี่�"ยง (calyx
tube) แลี่ะเร�ยกสื#วนปลี่�ยที่��แยกจ�กก�นว#� แฉกกลี่�บเลี่�"ยง (calyx lobe)
วงกลี่�บดอก ประกอบข."นจ�กกลี่�บดอก (petal) ซึ่.�งอ�จแยกจ�กก�นเป2นอ�สืระ หร�อเชั้��อมีต่�ดก�นที่��บร�เวณโคืน แลี่ะสื#วนปลี่�ยแยกออกจ�กก�น เร�ยกสื#วนที่��เชั้��อมีต่�ดก�นว#� หลี่อดกลี่�บดอก (corolla tube) แลี่ะเร�ยกสื#วนปลี่�ยที่��แยกจ�กก�นว#� แฉกกลี่�บดอก (corolla lobe)
sepal petal
calyx tube
calyx lobecorolla lobe
corolla tube
![Page 4: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/4.jpg)
คื��ว#� วงกลี่�บรวมี “ ” (perianth) มี�คืว�มีหมี�ยหลี่�ยอย#�ง ใชั้�ได�ในหลี่�ยกรณ� เชั้#น ใชั้�เป2นคื��รวมีที่��เร�ยกที่�"งกลี่�บเลี่�"ยง แลี่ะกลี่�บดอก น��นคื�อในกรณ�น�" perianth จะหมี�ยถึ.งวงกลี่�บที่�"งหมีดของพื่�ชั้ซึ่.�งสื�มี�รถึแยกได�เป2นวงกลี่�บเลี่�"ยงแลี่ะวงกลี่�บดอก แต่#ในดอกไมี�บ�งชั้น�ดที่��ลี่�กษณะของวงกลี่�บไมี#สื�มี�รถึจ��แนกได�ชั้�ดเจนว#�จะเป2นวงกลี่�บเลี่�"ยง หร�อวงกลี่�บดอก เชั้#น บ�วจ�น พื่ลี่�บพื่ลี่.ง ซึ่.�งแต่#ลี่ะชั้น�ดมี�วงกลี่�บ 2 ชั้�"น ๆ ลี่ะ 3 กลี่�บ แต่#กลี่�บในแต่#ลี่ะชั้�"นมี�ลี่�กษณะ ร*ปร#�ง สื�สื�น ที่��เหมี�อนก�น ในลี่�กษณะเชั้#นน�"ก)สื�มี�รถึใชั้�คื��ว#� perianth แที่นกลี่�บที่�"ง 6 กลี่�บ แลี่ะเร�ยกแต่#ลี่ะกลี่�บว#� กลี่�บรวมี (tepal) หร�อในดอกไมี�อ�กหลี่�ยๆ ชั้น�ด เชั้#น บ�วหลี่วง จ��ป7 จ��ป� ที่��มี�จ��นวนกลี่�บมี�กแลี่ะมี�ลี่�กษณะที่��ไมี#แต่ก ต่#�งก�นอย#�งเด#นชั้�ด หร�อมี�คืว�มีคืลี่��ยคืลี่.งก�นมี�ก ก)สื�มี�รถึใชั้�คื��ว#� perianth ได�แลี่ะเร�ยกแต่#ลี่ะกลี่�บน�"นว#�เป2นกลี่�บรวมีได�เชั้#นเด�ยวก�น
![Page 5: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/5.jpg)
วงเกสืรเพื่ศัผู้*� ประกอบข."นจ�กเกสืรเพื่ศัผู้*� (stamen) ซึ่.�งอ�จมี�จ��นวนต่�"งแต่# 1 อ�นถึ.งจ��นวนมี�กประกอบด�วยสื#วนที่��เร�ยกว#� อ�บเรณ* (anther) แลี่ะก��นชั้*อ�บเรณ* (filament)
เกสืรเพื่ศัผู้*�อ�จต่�ดอย*#บนฐ�นดอก (receptacle) หร�อต่�ดอย*#เหน�อวงกลี่�บ (epipetalpous) อ�จแยกก�นอย*#เป2นอ�สืระ หร�อสื#วนของก��นชั้*อ�บเรณ*เชั้��อมีต่�ดก�นเป2นกลี่�#มี หร�อมี�สื#วนอ�บเรณ*เชั้��อมีต่�ดก�น
anthe
r filament anthe
r
filament
anthe
r ก��นชั้*อ�บเรณ*สื#วนที่��เชั้��อมีต่�ดก�น
ก��นชั้*อ�บเรณ*สื#วนที่��เชั้��อมีต่�ดก�น
![Page 6: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/6.jpg)
วงเกสืรเพื่ศัเมี�ย ประกอบข."นจ�กเกสืรเพื่ศัเมี�ย (pistil) ซึ่.�งอ�จมี�จ��นวนต่�"งแต่# 1 อ�นถึ.งจ��นวนมี�ก เกสืรเพื่ศัเมี�ยแต่#ลี่ะอ�นเก�ดข."นมี�จ�กใบพื่�เศัษที่��เร�ยกว#� คื�ร�เพื่ลี่ (carpel) เกสืรเพื่ศัเมี�ยหน.�งอ�นอ�จจะมี�จ�ก
1 คื�ร�เพื่ลี่ หร�อหลี่�ยคื�ร�เพื่ลี่เชั้��อมีต่�ดก�นก)ได� แลี่�วมี�ก�รเปลี่��ยนแปลี่งร*ปร#�งลี่�กษณะในไปเป2นสื#วนต่#�งๆ ของเกสืรเพื่ศัเมี�ย ได�แก# ร�งไข# (ovary) ก��นยอดเกสืรเพื่ศัเมี�ย (style) แลี่ะยอดเกสืรเพื่ศัเมี�ย (stigma) ภ�ยในร�งไข#อ�จมี�ชั้#องในร�งไข#
1 ชั้#องหร�อหลี่�ยชั้#อง ข."นอย*#ก�บจ��นวนแลี่ะลี่�กษณะก�รเชั้��อมีต่�ดก�นของคื�ร�เพื่ลี่ ในชั้#องร�งไข#จะพื่บออว�ลี่ (ovule) ซึ่.�งจะเปลี่��ยนแปลี่งไปเป2นเมีลี่)ด (seed) สื#วนร�งไข#จะเปลี่��ยนแปลี่งไปเป2นผู้ลี่ (fruit) หลี่�งก�รปฏิ�สืนธุ์� (fertilization)
carpel
carpel
ovule
ovary
![Page 7: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/7.jpg)
ดอกไมี�ที่��มี�ชั้�"นต่#�งๆ คืรบที่�"ง 4 ชั้�"น เร�ยก ดอกคืรบสื#วน “ ”(complete flower) แต่#บ�งชั้น�ดอ�จมี�ชั้�"นต่#�งๆ ไมี#คืรบที่�"ง
4 สื#วน เร�ยกดอกเหลี่#�น�"ว#� ดอกไมี#คืรบสื#วน“ ” (incom-
plete flower) ในดอกไมี#คืรบสื#วน ห�กชั้�"นที่��ห�ยไปชั้�"นใดชั้�"นหน.�งน�"นคื�อชั้�"นของเกสืรเพื่ศัผู้*� หร�อเกสืรเพื่ศัเมี�ย จะเร�ยกดอกเหลี่#�น�"นว#� ดอกไมี#สืมีบ*รณ�เพื่ศั “ ” (imperfect flower) แลี่ะดอกใดก)ต่�มีถึ��มี�ชั้�"นเกสืรเพื่ศัผู้*�แลี่ะเกสืรเพื่ศัเมี�ยคืรบอย*#ในดอกเด�ยวก�น (ไมี#ว#�ชั้�"นอ��นๆ จะมี�คืรบหร�อไมี#) จะเร�ยกว#� ดอกสืมีบ*รณ�เพื่ศั (perfect flower)
ดอกเฟื่75 องฟื่8าเป/นดอกสีมบั9รณ�เพศ แติ�เป/นดอกไม�คุรบัสี�วน คุ-อ
ขาดชุ�.นวงกล�บัดอก
ดอกสี"านเป/นดอกสีมบั9รณ�เพศ และเป/นดอกคุรบัสี�วน
ดอกย�อยโป:ยเซ้ำ�ยนถื-อเป/นดอกไม�สีมบั9รณ�เพศ คุ-อ แยกเป/นดอกเพศผู้9"
และดอกเพศเม�ยและดอกแติ�ละเพศเป/นดอกไม�คุรบัสี�วน
ดอกป=ติติาเว�ยถื4งแม"ม�กล�บัเล�.ยงและกล�บัดอก แติ�ถื-อเป/นดอกไม�คุรบัสี�วน เน-5องจัากเป/นดอกแยก
เพศ ม�ท� .งดอกเพศผู้9" และดอกเพศเม�ย ด�งน�.นจั4งเป/นดอกไม�สีมบั9รณ�
เพศด"วยเชุ�นก�น
![Page 8: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/8.jpg)
นอกจ�กชั้�"นต่#�งๆ ที่�"ง 4 ชั้�"นแลี่�ว ย�งอ�จพื่บ ใบประด�บ “ ”(bract) ในดอกได�อ�กด�วย โดยที่��วๆ ไป ใบประด�บจะอย*#ในระด�บที่��ต่���กว#�วงกลี่�บเลี่�"ยง คื�ออย*#ที่��โคืนหร�อปลี่�ยก��นดอก ในกรณ�ที่��เป2นชั้#อดอก ใบประด�บที่��รองร�บชั้#อดอกจะใชั้�คื��ว#� bract แต่#ถึ��เป2นใบประด�บที่��รองร�บดอกย#อยในชั้#อจะเร�ยกว#� ใบประด�บย#อย (bracteole)
ดอกไมี�บ�งชั้น�ดอ�จมี�ชั้�"นพื่�เศัษเก�ดข."นมี� เร�ยก ชั้�"นกะบ�งรอบ หร�อมีงก�ฎ (corona) เป2นชั้�"นพื่�เศัษที่��มี�กอย*#ระหว#�งวงกลี่�บดอก แลี่ะวงเกสืรเพื่ศัผู้*� ชั้�"นกะบ�งรอบอ�จเจร�ญหร�อพื่�ฒน�มี�จ�กสื#วนของเกสืรเพื่ศั หร�อวงกลี่�บดอกก)ได�
bracteole (ใบ
ประด�บย#อย) bract (ใบ
ประด�บ)
corolla
(วงกลี่�บดอก)
corona
(กะบ�งรอบ)
![Page 9: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/9.jpg)
epicalyx (ร�"วประด�บ)calyx (วงกลี่�บเลี่�"ยง)
corolla (วงกลี่�บดอก)
ชั้บ� (Hibiscus rosa-sinensis L.)ดอกชุบัาเป/นดอกชุ�อท�5ลดร9ปเหัล-อเพ�ยงดอกย�อยท�5ปลายหัน45งดอก เป/นดอกสีมบั9รณ� กล�บัเล�.ยงสี�เข�ยว 5 กล�บั เชุ-5อมติ�ดก�นคุล"ายร9ปหัลอด ปลายแยกเป/น - 45 แฉก โคุนหัลอดกล�บัเล�.ยงม�ร�.วประด�บั กล�บัดอกสี�แดง ขาว หัร-อชุมพ9 5 กล�บั เชุ-5อมติ�ดก�นเล@กน"อยท�5โคุน และเชุ-5อมติ�ดก�บัโคุนหัลอดเกสีรเพศผู้9" เกสีรเพศผู้9"จั2านวนมาก ก"านชุ9อ�บัเรณ9เชุ-5อมติ�ดก�นเป/นหัลอด และหั�"มล"อมรอบัร�งไข� และก"านยอดเกสีรเพศเม�ย ก"านยอดเกสีรเพศเม�ย 1 อ�น แติ�สี�วนปลายแยกเป/นแฉก 5แฉก ยอดเกสีรเพศเม�ย 5 อ�น กลมหัร-อร� ม�ขน ร�งไข�เหัน-อวงกล�บั
ล�ขสี�ทธิ์�,ของหัน�วยปฏิ�บั�ติ�การว�จั�ยพรรณไม"ประเทศไทย ภาคุว�ชุาพฤกษศาสีติร� คุณะว�ทยาศาสีติร� จั�ฬาลงกรณ�มหัาว�ทยาล�ย
peduncle (ก��นชั้#อดอก)
pedicel (ก��นดอกย#อย)
แนวรอยต่#อระหว#�งก��นชั้#อดอกแลี่ะก��นดอกย#อย
![Page 10: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/10.jpg)
style (ก��นยอดเกสืร
เพื่ศัเมี�ย)
ovary (ร�งไข#
)
สื#วนปลี่�ยก��นยอดเกสืรเพื่ศั
เมี�ย
สื#วนปลี่�ยก��นยอดเกสืรเพื่ศั
เมี�ย
ยอดเกสืรเพื่ศัเมี�ย
stamen (เกสืร
เพื่ศัผู้*�)
หลี่อดเกสืรเพื่ศัผู้*�
ก"านชุ9อ�บัเรณ9
สี�วนท�5ไม�เชุ-5อมติ�ดก�น
stigma (ยอดเกสืรเพื่ศัเมี�ย)
ล�ขสี�ทธิ์�,ของหัน�วยปฏิ�บั�ติ�การว�จั�ยพรรณไม"ประเทศไทย ภาคุว�ชุาพฤกษศาสีติร� คุณะว�ทยาศาสีติร� จั�ฬาลงกรณ�มหัาว�ทยาล�ย
อ�บัเรณ9
![Page 11: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/11.jpg)
bract (ใบประด�บ)
floret (ดอกย#อย)
เฟื่>� องฟื่?� (Bougainvillea sp.)เฟื่75 องฟื่8าออกดอกเป/นชุ�อ ในหัน45งชุ�อม�กม� 3 ดอกย�อย ม�ใบัประด�บัรองร�บัชุ�อดอก 3 ใบั ก"านดอกย�อยของแติ�ละดอกเชุ-5อมติ�ดบัร�เวณติรงกลางของใบัประด�บั ไม�ม�กล�บัดอก กล�บัเล�.ยง 5 กล�บัเชุ-5อมติ�ดก�นเป/นหัลอด สี�วนปลายผู้ายออกคุล"ายเป/นแฉกของวงกล�บั ม�แถืบักลางกล�บั เกสีรเพศผู้9"จั2านวน - 510 อ�น สี�.นยาวไม�เท�าก�น เกสีรเพศเม�ย 1 อ�น ก"านยอดเกสีรเพศเม�ยติ�ดท�5ด"านข"างของร�งไข� ร�งไข�เหัน-อวงกล�บั
ล�ขสี�ทธิ์�,ของหัน�วยปฏิ�บั�ติ�การว�จั�ยพรรณไม"ประเทศไทย ภาคุว�ชุาพฤกษศาสีติร� คุณะว�ทยาศาสีติร� จั�ฬาลงกรณ�มหัาว�ทยาล�ย
![Page 12: ดอกตอนที่1](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052621/55845b0ad8b42a7f1d8b488b/html5/thumbnails/12.jpg)
inflorescence & floret
(ชั้#อดอกแลี่ะดอกย#อย)
calyx (วงกลี่�บเลี่�"ยง)
ovary (ร�งไข#
)
style (ก��นยอดเกสืรเพื่ศัเมี�ย)
filament (ก��นชั้*
อ�บเรณ*)
anther (อ�บ
เรณ*)
ล�ขสี�ทธิ์�,ของหัน�วยปฏิ�บั�ติ�การว�จั�ยพรรณไม"ประเทศไทย ภาคุว�ชุาพฤกษศาสีติร� คุณะว�ทยาศาสีติร� จั�ฬาลงกรณ�มหัาว�ทยาล�ย