แนวทางปฏบตทางคลนกทางทนตกรรมประดษฐ

(CLINICAL PRACTICE GUIDELINE IN PROSTHODONTICS)

จดทาโดย

คณะอนกรรมการฝกอบรมและสอบเพออนมตบตร/วฒบตร

ความรความชานาญในการประกอบวชาชพทนตกรรม

สาขาทนตกรรมประดษฐ

เสนอ

ทนตแพทยสภา

ธนวาคม พ.ศ. 2549

แนวทางปฏบตทางคลนกทางทนตกรรมประดษฐ

(CLINICAL PRACTICE GUIDELINE IN PROSTHODONTICS)

สารบญ

1. แนวทางปฏบตทางคลนก การทาฟนเทยมทงปากชนดถอดได หนา 1 – 10

(CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR REMOVABLE COMPLETE DENTURE)

2. แนวทางปฏบตทางคลนก การทาฟนเทยมบางสวนชนดถอดได หนา 11 – 12

(CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR REMOVABLE PARTIAL DENTURE)

3. แนวทางปฏบตทางคลนก การทาฟนเทยมชนดตดแนน หนา 23 – 32

(CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR FIXED PARTIAL DENTURE)

1

แผนภมแนวทางปฏบตทางคลนก การทาฟนเทยมทงปากชนดถอดได

CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR

REMOVABLE COMPLETE DENTURE

การตรวจวนจฉยและการวางแผนการรกษา

Diagnosis and Treatment Plan

วธการรกษา

Clinical Procedures

การดแลและการตดตามผล

Maintenance and Periodic recall

ทนตแพทยศาสตรบณฑต

ภาพรงส ชนหลอเพอศกษา วางแผนการรกษา

2

การตรวจวนจฉยและการวางแผนรกษา

ตรวจประวตผปวยทวไปและชองปาก

ถามโรคประจาตวสงตอแพทยรกษา ไมมโรคประจาตว

พจารณาวาฟนธรรมชาตทเหลออย เนอเยอและกระดกทรองรบฟนทยม

ถอนฟนธรรมชาต

ออกหมด

รกษาฟนธรรมชาต

เอาไว

มการตดแตงเนอเยอและกระดก

เสรมขนาดสนเหงอก

ทาฟนเทยมทงปากชนดถอดได

ทาฟนเทยมทงปากชนดถอดไดทบรากฟน

ทาฟนเทยมทงปากชนดถอดไดใสทนทหลงถอนฟน

การตรวจวนจฉย

หลกการ - ฟนเทยมทงปากชนดถอดได หมายถง ฟนเทยมทงปากสาหรบผปวยทไมมฟนธรรมชาตเหลออยเลย หรอจะเปนฟนเทยมทบ รากฟนธรรมชาตทเหลออย โดยฐานฟนเทยมทาจากพลาสตกหรอโลหะ และจะเปนฟนเทยมทงปากชนดถอดได ทใส ทนทหลงถอนฟนธรรมชาตออกหมดกได วตถประสงค - 1. เฟอฟนฟสภาพในชองปากของผปวยใหมฟนทาหนาทในการบดเคยวอาหารได 2. เพอความสวยงามของผปวย 3. เพอใหผปวยมสขภาพกายและใจทด การวนจฉย - ผปวยทมสขภาพรางกายทมผลกระทบตอการใสฟนเทยมทงปาก เชน โรคเบาหวาน โรคพารกนสนชนดรนแรง ควรไดรบการรกษา

โรคทางรางกายโดยแพทยเฉพาะทางใหมสขภาพดพอทจะสามารถมารบรกษาทางทนตกรรมตอได ซงทนตแพทยควรตรวจดในชอง ปากโดยละเอยด ดงน

1. ถามฟนธรรมชาตเหลออย ควรตรวจสภาพของฟนวามผ หรอโรคปรทนตทยงสามารถรกษาเกบไวไดหรอไม เพอเปนฟนหลก ในการเกาะของตะขอฟนปลอมชนดถอดไดบางสวนหรอทาฟนเทยมทงปากทบรากฟนหรอสมควรถอนออกหมด เพอทาฟนเทยม ทงปาก 2. สนเหงอก - ตรวจวามสภาพสมบรณพอทจะรองรบฟนเทยมทงปากหรอไม ถามเนอเยอไมสมบรณ เชน เนอเยอนวม (flabby

tissue) หรอมแผลเรอรงตองรกษาใหเนอเยอสมบรณกอนทา ถามปมกระดกทขดขวางการใสฟนเทยมกควรตดแตงกระดกให มรปรางเหมาะกบการใสฟนเทยมไดดกอน ซงการวนจฉยทด ควรม 1. ภาพถายรงส ทงฟนธรรมชาตและกระดกขากรรไกร

2. ชนหลอเพอการวนจฉย จะไดเปนตวชวยในการวนจฉย และวางแผนการรกษาไดอยางถกตอง

3

ขอบงชในการใสฟนเทยมทงปากถอดได

1. ผปวยทไมมฟนธรรมชาตเหลอเลย 2. ผปวยทมฟนธรรมชาตเหลออยนอย สมควรถอนออกโดยคานงถงพยาธสภาพของฟน สขภาพในชองปาก เศรษฐานะและพฤตกรรมการดแล

สขภาพของผปวยเปนสาคญ 3. ผปวยตองการใสฟนเทยมทงปากชนดถอดได

ขอหามสาหรบการใสฟนเทยมทงปากชนดถอดได 1. ผปวยทแพพลาสตก 2. ผปวยทมสขภาพรางกายเสอมโทรมทมผลใหไมสามารถชวยเหลอตนเองได 3. ผปวยทมสขภาพจตใจไมสมบรณขาดความสามารถในการควบคมตนเองได 4. จากสาเหตอน ๆ ซงอยในดลพนจของทนตแพทยผรกษา

4

ภาพรงส

ทาถาดพมพปากเฉพาะบคคล (หองปฏบตการ) แทนกดขผง (หองปฏบตการ)

เรยงซฟน (หองปฏบตการ) เปลยนสวนทเปนขผงใหเปนพลาสตก (หองปฏบตการ)

5

วธการทาฟนเทยมทงปากชนดถอดได

ตรวจภายในชองปากและพมพปากครงแรกเพอชนหลอศกษา

หลงจากถอนฟนธรรมชาตหรอผาตดตกแตงสนเหงอกแลว

พมพปากครงท 2 เพอชนหลอหลก

หาความสมพนธของขากรรไกรและบนทก

ความสมพนธออกมา

ลองฟนโดยใหผปวยยอมรบ

ใสฟนเทยมใหกบผปวย การแนะนาการใช

และการดแลฟนเทยม

ตรวจแกไขเปนระยะจนผปวยใสฟนเทยมไดด

พบทนตแพทย ทก 6 เดอน

วธการทาฟนเทยมทงปากชนดถอดได 1. พมพปากครงแรก - ทาชนหลอเพอการศกษาและวางแผนการรกษา 2. ถายภาพรงส - ดสภาพของฟนและกระดกขากรรไกร 3. ถาตองมการสงตอผปวยไปยงทนตแพทยสาขาอน ควรอธบายใหผปวยเขาใจในการรกษานน ๆ ดวย หลงจากเสรจแลวจงมาพมพปากครงท 2 4. พมพปากครงท 2 - ทาชนหลอในการทางาน เพอทาแทนกดขผง 5. นาแทนกดขผง มาหาความอมของรมฝปากและใบหนา ความสมพนธของขากรรไกรตอขอตอขากรรไกร ความสมพนธของขากรรไกรทง

ในแนวราบ แนวดง และบนทกความสมพนธนนจากในปากเพอมาทางานในหองปฏบตการ เลอกขนาด ส รปรางของซฟนเทยม ควรใหผปวย มสวนรวมในการเลอกดวย

6. นาแทนกดทบนทกความสมพนธของขากรรไกรแลวมาเขาเครองจาลองขากรรไกร (Articulator) เพอการเรยงฟนตอไป

7. ควรลองฟนหนาและหลงใหผปวยดวาพอใจหรอไมและแกไขตามทผปวยตองการเทาททนตแพทยสามารถจะทาไดตามหลกวชาการ

8. ดาเนนขนตอนในหองปฏบตการ เพอใหฐานฟนเทยมทเปนขผงเปลยนเปนฐานพลาสตก จนฟนเทยมพรอมจะใสใหกบผปวย

9. ใสฟนเทยมใหผปวย โดยตรวจและแกไขฟนเทยมใหเขาทเรยบรอย จนผปวยไมมอาการเจบและการสบฟนถกตอง

10. ทนตแพทยควรอธบายวธการใชฟนเทยมและการรกษาฟนเทยมทถกตองใหผปวยทราบ

11. ทนตแพทยควรนดผปวยมาตรวจฟนเทยมและแกไขความผดปกตทเหลออยเปนระยะจนกวาผปวยจะสามารถใชฟนเทยมเคยวอาหารได 12. อายการใชงานของฟนเทยม เฉลยประมาณ 2-5 ป ซงอาจจะมากหรอนอยกวานน ขนกบปจจยรวมอน ๆ ซงอยในดลยพนจของทนตแพทย

13. ควรมการตดตามผลโดยใหผปวยพบทนตแพทยทก 6 เดอน

6

หมายเหต - ในกรณทฐานฟนเทยมเปนโลหะหลงจากไดชนหลอหลกแลว ควรทาฐานฟนเทยมเปนโลหะกอน

(สงหองปฏบตการ) จงมาทาแทนกดขผง เพอหาความสมพนธของขากรรไกรตอไป

ในกรณททาฟนเทยมทงปากทบราก ควรเตรยมฟนธรรมชาตทจะเกบไว เชน :- กรอแตงฟนไมใหมจดคอด (Undercut) รกษา

รากฟน รกษาโรคปรทนต ใหเรยบรอยกอน จงจะพมพปากครงท 2 เพอทาชนหลอหลก

ในกรณททาฟนเทยมทงปากใสทนทหลงถอนฟน ทนตแพทยควรเตรยมการถอนฟนและหยดการไหลของเลอดใหดกอน จงจะทา

การใสฟนเทยมและควรใหผปวยใสฟนเทยมทงคน และกลบมาพบทนตแพทยภายใน 24-48 ช.ม. ดวย โดยผปวยควรตดตอทนตแพทยผให

การรกษาไดเมอมปญหาเกดขน

7

8

การดแลรกษาฟนเทยมและการตดตามผล

ใหผปวยทราบถง

ประสทธภาพของฟนเทยม

การดแลรกษาความสะอาด

ฟนเทยม

พบทนตแพทย

ทก 6 เดอน

การดแลรกษาฟนเทยมและการตดตามผล ทนตแพทยควรอธบายใหผปวยเขาใจถงประสทธภาพของฟนเทยมทงปากชนดถอดไดวาทจรงแลวจะมแรงเคยวอาหารไดนอยกวาฟนธรรมชาต

เพราะแรงเคยวจะไดประมาณ 50 – 70% ของฟนธรรมชาตเทานน เพราะฉะนนควรเลยงอาหารเหนยวและแขง และควรถอดฟนเทยมออกมาทาความสะอาดหลง

อาหารทกครง รวมทงทาความสะอาดในชองปากใหสะอาดเชนกน ไมควรใสฟนเทยมนอน ควรแชฟนเทยมในนาสะอาดถาไมไดใส ระวงการตก เพราะฟนเทยมอาจ

แตกหกได ถามปญหาใหกลบมาพบทนตแพทยทนท แมวาผปวยคดวาฟนเทยมใชงานไดดกควรพบทนตแพทยทก 6 เดอน เพอทนตแพทยจะไดตรวจหากมอะไร

ผดปกตจะไดแกไขได และผปวยควรเขาใจดวยวา ฟนเทยมกมอายการใชงานเชนกน ปกตแลว จะมอายประมาณ 2 – 5 ป เพราะจะมการสกของพลาสตกทเปนฟนเทยม ทาใหเคยวอาหารไมละเอยด รวมทงสนเหงอกอาจยบตวมากขน ทาใหฟนเทยมหลวม เวลาเคยวเกดการโคลง

ตวของฟนเทยมกดเหงอกเปนแผลเจบ ถาการสกมากอาจตองทาฟนเทยมใหม แตกขนอยกบดลพนจของทนตแพทยทจะพจารณาใหเหมาะสมวาควรปรบปรงฟน

เทยมเกาใหใชงานตอไป หรอทาฟนเทยมใหม ปจจยเสยงและภาวะแทรกซอนทอาจพบได

1. ในการพมพปากบางครงวสดอาจมความรอนมากเกนไป ทเนอเยอในปากจะทนได ทาใหเกดแผลของเนอเยอ จงควรระวงความรอนโดยทาใหวสดเปยกนา

เพอลดอณหภมลงและปองกนวสดตดเนอเยอ 2. ขณะพมพปาก วสดอาจไหลลงคอผปวย ทาใหหายใจไมสะดวก จงควรระวงโดยจดศรษะผปวยใหขากรรไกรขนานกบระดบราบ และอธบายใหผปวย

เขาใจวธทาดวย 3. ฟนเทยม สามารถแตกหกหรอชารดไดจากอบตเหต และการบดเคยวของทแขงมาก ๆ ได 4. ฟนเทยมอาจตดคราบสกปรก และสกกรอนเรวกวาปกตถาผปวยทาความสะอาดไมถกตอง 5. ถาผปวยไมมาพบทนตแพทยเปนระยะหลงการใสฟนเทยมแลว ฟนเทยมอาจทาใหเกดแผลจดเจบและกลายเปนกอนเนอเหตฟนเทยมได

9

เอกสารอางอง

1. Winkler S: Essential of Complete Denture Prosthodontics : W.B. Sannder. 1979

2. Carl O. Boucher : Prosthodontic treatment for Edentulous patients 7th Edition. 1975

3. Jone J. Sharry : Complete Denture Prosthodontic; 3rd Edition MC.Graw-Hill Book. 1974

4. Brewer AA, Morrow RM : Overdentures, Edition2, St. Louis, CV. Mosby, 1980

5. Winkler S, Massler M : Oral aspects of aging : The Practice of Geriatrics. Philadelphia, WB Saunders, 1986

10

11

แนวทางปฏบตทางคลนก การทาฟนเทยมบางสวนถอดได

CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR REMOVABLE PARTIAL DENTURE

ทนตแพทยศาสตรบณฑต

การตรวจวนจฉยและการวางแผนการรกษา

Diagnosis and Treatment Plan วธการรกษา

Clinical Procedure

การดแลและการตดตามผล

Maintenance and Periodic Recall

12

ภาพรงส ชนหลอเพอการวนจฉย วางแผนการรกษา

การตรวจวนจฉยและการวางแผนการรกษา Diagnosis and treatment plan

ตรวจประวตผปวยทงทางรางกายทวไปและชองปาก

Medical and dental history taken

ถามโรคประจาตวสงตอแพทยรกษา ไมมโรคประจาตวหรอมแตไดรบการรกษาแลว

พจารณาฟนธรรมชาตทเหลออย เนอเยอและกระดกทรองรบฟนเทยม

ถอนฟนธรรมชาตทมปญหาออก รกษาฟนธรรมชาตไว มการตดแตงเนอเยอและกระดก

แกไขรปรางและขนาดสนเหงอก

ทาฟนเทยมบางสวนถอดได : - ฟนเทยมบางสวนถอดไดฐานอะครลก ฟนเทยมบางสวนถอดไดฐานโลหะ

การตรวจวนจฉย

หลกการ ฟนเทยมบางสวนถอดได หมายถง ฟนเทยมทใชทดแทนฟนธรรมชาตทสญเสยไปบางสวน และผปวยสามารถถอดใส

ฟนเทยมไดดวยตนเอง

วตถประสงค 1. เพอฟนฟสภาพในชองปากของผปวยใหมฟนเพอทาหนาทในการบดเคยวอาหาร

2. เพอความสวยงามของผปวย

3. เพอใหผปวยมสขภาพกายและใจทด

การวนจฉย ผปวยมสขภาพรางกายทมผลกระทบตอการใสฟนเทยมบางสวนถอดได เชน โรคเบาหวาน โรคพารกนสนชนดรนแรง โรคลมชก

และโรคทางระบบตางๆทมผลกระทบโดยตรงตอสขภาพรางกายทวไป ควรไดรบการรกษาโรคทางรางกายโดยแพทยเฉพาะทางใหม

สขภาพดเพยงพอทจะสามารถรบการรกษาทางทนตกรรมตอได

13

การรกษาทางทนตกรรมเรมจากทนตแพทยควรตรวจดในชองปากโดยละเอยดดงน

1. ฟนธรรมชาตทเหลออย ควรตรวจสภาพของฟนวามฟนผ หรอโรคปรทนตทยงสามารถเกบไวไดหรอไม หรอ

สมควรถอนออก รวมทงประเมนสภาพฟนหลก โดยพจารณาความแขงแรงวามเพยงพอทจะสามารถใชเปนหลกในการ

วางตะขอฟนเทยมบางสวนถอดไดหรอไม

2. สนเหงอก ตรวจสภาพความสมบรณของสนเหงอกทใชรองรบฟนเทยมบางสวนถอดได ถามเนอเยอไม

สมบรณ เชน เนอเยอนวม ( flabby tissue) หรอมแผลเรอรงตองรกษาใหเนอเยอเปนปกตกอนใสฟน ในกรณทมปม

กระดกทกดขวางตอการใสฟน ควรตดแตงกระดกใหมรปรางเหมาะสมตอการใสฟนเทยมใหดกอน ทงนการวนจฉยทดควรม

1. ภาพถายรงส ทงฟนธรรมชาตและกระดกขากรรไกร

2. ชนหลอเพอการวนจฉย

ขอบงชในการใสฟนเทยมบางสวนถอดได

1. ผปวยทไมมฟนเหลอเพยงพอในการบดเคยวอาหาร

2. ผปวยทเสยความสวยงามจาการสญเสยฟนและมผลตอสภาพรางกายและจตใจ

14

ขอหามสาหรบการใสฟนเทยมบางสวนถอดได

1. ผปวยมสขภาพจตไมสมบรณขาดความสามารถในการควบคมตนเองได 2. สาเหตอนๆ ซงอยในดลยพนจของทนตแพทยผรกษา

ปจจยเสยงกอนการรกษา

1. การวางแผนการรกษาไมเหมาะสมเพยงพอ

2. การออกฟนเทยมไมเหมาะสม

3. เกดโรคปรทนต ฟนผ เหงอกอกเสบ

4. สขภาพชองปากทไมด

5. มโรคปากอกเสบเหตฟนเทยม ( denture stomatitis)

15

16

วธการทาฟนเทยมบางสวนถอดไดชนดฐานโลหะ

ตรวจประเมนและบนทกสภาพชองปากกอนทาการรกษาและพมพปากเพอทาชนหลอเพอการวนจฉยและบนทกการสบฟน

วนจฉย วางแผนการรกษา สารวจชนหลอศกษาออกแบบฟนเทยม

กรอแตงฟนหลกและพมพปากเพอทาชนหลอหลกสารวจชนหลอหลกและออกแบบฟนเทยม

ใหความรและอธบายแผนการรกษาใหผปวยทราบ

แกไขและปรบสภาพชองปากใหเหมาะสมกอนใสฟน

ถายภาพรงสฟนและอวยวะทเกยวของ

ลองซฟนเทยมในปากตรวจดความสวยงามและการสบฟนในศนย

ลองและแกไขโครงโลหะ

พมพสนเหงอกไรฟนในกรณฟนเทยมขยายฐานทไมมฟนหลกหลงและมชองวางการใสฟนมาก

หาความสมพนธของขากรรไกรและบนทกความสมพนธในศนยกรณฟนเทยมบางสวนขยายฐาน

ใสฟนเทยมใหผปวย แนะนาการใชงาน การระวงรกษาฟนเทยมและอนามยในชองปาก

นดกลบมาตรวจและแกไขฟนเทยมเปนระยะจนผปวยสามารถใชงานได

นดกลบมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทยมทก 6 เดอน

การทาฟนเทยมบางสวนถอดไดชนดฐานโลหะ วธทา

1. ตรวจประเมนและบนทกสขภาพชองปากผปวยและพมพปากเพอทาชนหลอศกษา

2. ถายภาพรงสประเมนสภาพของฟนและกระดกขากรรไกร

3. วางแผนการรกษา สารวจชนหลอ ออกแบบฟนเทยม และลาดบขนตอนในการรกษา

4.ใหความรและอธบายแผนการรกษาใหผปวยทราบ

5. ถาตองมการสงตอผปวยไปยงแพทยและหรอทนตแพทยสาขาอนๆ ควรอธบายผปวยใหเขาใจในการรกษานนๆ

6. กรอแตงฟนหลกและพมพปากเพอทาชนหลอหลก สารวจชนหลอหลกและออกแบบฟนเทยม

7.ลองและแกไขโครงโลหะใหใสไดพอดในปากผปวย

8. พมพสนเหงอกไรฟนลางในกรณฟนเทยมขยายฐานทไมมฟนหลกหลงและมชองวางการใสฟนมาก

9. หาความสมพนธของขากรรไกรและบนทกความสมพนธในศนยกรณฟนเทยมบางสวนขยายฐาน 10. ลองซฟนเทยมในปากตรวจดความสวยงามและการสบฟนในศนย 11.ใสฟนเทยมใหผปวย แนะนาการใชงาน การระวงรกษาฟนเทยมและอนามยในชองปาก

12.นดกลบมาตรวจและแกไขฟนเทยมเปนระยะจนผปวยสามารถใชงานได 13. นดกลบมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทยมทก 6 เดอน

17

18

วธการทาฟนเทยมบางสวนถอดไดชนดฐานอะครลก

ตรวจประเมนและบนทกสภาพชองปากกอนทาการรกษาและพมพปากเพอทาชนหลอเพอการวนจฉยและบนทกการสบฟน

ฟนเทยมบางสวนถอดไดชนดฐานอะครลกรวมกบตะขอลวดดด

กรอแตงฟนหลกและพมพปากเพอทาชนหลอหลกสารวจชนหลอหลกและออกแบบฟนเทยม

ใหความรและอธบายแผนการรกษาใหผปวยทราบ

แกไขและปรบสภาพชองปากใหเหมาะสมกอนใสฟน

ถายภาพรงสฟนและอวยวะทเกยวของ

ลองซฟนเทยมในปากตรวจดความสวยงามและการสบฟนในศนย พมพสนเหงอกไรฟนในกรณฟนเทยมบางสวนขยายฐาน และมชวงการใสฟนหลายซ

หาความสมพนธของขากรรไกรและบนทกความสมพนธในศนยกรณฟนเทยมบางสวนขยายฐาน

ใสฟนเทยมใหผปวย แนะนาการใชงาน การระวงรกษาฟนเทยมและอนามยในชองปาก

นดกลบมาตรวจและแกไขฟนเทยมเปนระยะจนผปวยสามารถใชงานได

ฟนเทยมบางสวนถอดไดชนดฐานอะครลก

สารวจชนหลอศกษา

วนจฉย วางแผนการรกษา ออกแบบฟนเทยม

นดกลบมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทยมทก 6 เดอน

การทาฟนเทยมบางสวนถอดไดชนดฐานอะครลก วธทา

1. ตรวจประเมนและบนทกสขภาพชองปากผปวยและพมพปากเพอทาชนหลอศกษา

2. ถายภาพรงสประเมนสภาพของฟนและกระดกขากรรไกร

3. วางแผนการรกษา สารวจชนหลอ ออกแบบฟนเทยม และลาดบขนตอนในการรกษา

4.ใหความรและอธบายแผนการรกษาใหผปวยทราบ

5. ถาตองมการสงตอผปวยไปยงแพทยและหรอทนตแพทยสาขาอนๆ ควรอธบายผปวยใหเขาใจในการรกษานนๆ

6. กรอแตงฟนหลกและพมพปากเพอทาชนหลอหลก สารวจชนหลอหลกและออกแบบฟนเทยม

7. พมพสนเหงอกไรฟนลางในกรณฟนเทยมขยายฐานทไมมฟนหลกหลงและมชองวางการใสฟนมาก

8. หาความสมพนธของขากรรไกรและบนทกความสมพนธในศนยกรณฟนเทยมบางสวนขยายฐาน

9. ลองซฟนเทยมในปากตรวจดความสวยงามและการสบฟนในศนย 10.ใสฟนเทยมใหผปวย แนะนาการใชงาน การระวงรกษาฟนเทยมและอนามยในชองปาก 11. นดกลบมาตรวจและแกไขฟนเทยมเปนระยะจนผปวยสามารถใชงานได

12. นดกลบมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทยมทก 6 เดอน

19

20

การดแลฟนเทยมบางสวนถอดไดและการตดตาม

ใหผปวยทราบถง

ประสทธภาพของฟน

การดแลรกษาทาความ

สะอาดฟน

ผปวยไปพบทนตแพทย

ทก 6 เดอน

ผลการรกษาทพงประสงค

ผปวยสามารถใชฟนเทยมไดอยางมประสทธภาพและพงพอใจความสวยงาม

ภาวะแทรกซอนทอาจพบได

1. ฟนเทยมหลวมและอาจกลนตดคอได

2. เกดโรคปากอกเสบเหตฟนเทยม

3. แพสารทใชทาฟนเทยม

การดแลรกษาฟนเทยมและการตดตามผล ทนตแพทยควรอธบายใหผปวยเขาใจถงประสทธภาพของฟนเทยมบางสวนถอดไดวามแรงเคยว

อาหารไดนอยกวาฟนธรรมชาต ดงนนควรเลยงอาหารเหนยวและแขง และควรถอดฟนเทยมออกมาทาความสะอาดและทา

ความสะอาดชองปากทกครงหลงอาหาร ไมควรใสฟนเทยมนอน ควรแชฟนเทยมเกบไวในนาสะอาด ถามปญหาใหกลบมาพบทนตแพทยทนท และควรพบทนตแพทยทก 6 เดอน เพอทนตแพทยจะ

ไดตรวจและแกไขสงผดปกตทอาจเกดขนได

21

เอกสารอางอง

1.William R. Laney, Joseph A Gibilisco : Diagnosis and treatment in prosthodontics, Lea & Febiger, 1983

2. Devis Henderson, Victor L. Steffel : McCracken’s Removable partial prosthodontics, C.V. Mosby Company, 1981

3. James S. Brudvik: Advanced Removable Partial Denture, Quintessence Publishing Co, Inc, 1999

4. Louis J. Boucher, Robert P. Renner: Treatment of partial edentulous patients, C.V. Mosby Company, 1981

5. Hall Wb, Roberts WE, LaBarre EE: Decision making in dental tratment planning, St Louis: Mosby-Year Book,

1994

22

23

แนวทางปฏบตทางคลนก การทาฟนเทยมชนดตดแนน

CLINICAL PRACETICE GUIDELINE FOR

FIXED PARTIAL DENTURE

การตรวจวนจฉยและการวางแผนการรกษา Diagnosis and Treatment Plan

วธการรกษา Clinical Procedures

การดแลและการตดตามผล Maintenance and Periodic recall

ทนตแพทยศาสตรบณฑต

.

วางแผนการรกษา

24

ทาฟนเทยมชนดตดแนน:- ครอบฟน สะพานฟน และ/หรอ เดอยฟน

ตรวจประวตผปวยทงทางรางกายทวไปและชองปาก

Medical and Dental History taken

การตรวจวนจฉยและการวางแผนการรกษา Diagnosis and Treatment Plan

ถามโรคประจาตวสงแพทยรกษา ไมมโรคประจาตว

พจารณาวาฟนธรรมชาตทใชเปนฟนหลก เนอเยอ และกระดกทรองรบฟนหลก ชนหลอเพอการศกษา ภาพรงส

ฟนธรรมชาตทไดรบรกษาคลองรากฟนแลวรกษาฟนธรรมชาตทมชวตเอาไว มการตดแตงเนอเยอและกระดก

การตรวจวนจฉย หลกการ - ฟนเทยมชนดตดแนน หมายถง ฟนเทยมทยดตดกบฟนธรรมชาต หรอรากฟนธรรมชาตอยางถาวร ผปวยไมสามารถถอด

ออกไดวสดทใชไดแก ทองผสมลวน (Gold alloys) หรอใชรวมกบกระเบอง(Porcelain fused to gold alloy) โลหะผสมลวน

(Metal alloys) หรอใชรวมกบกระเบอง(Porcelain fused to metal alloys) หรอกระเบองลวน (All Ceramics)

วตถประสงค - 1. เพอการบรณะฟน ทแตกหก หรอชารดเสยหาย ทไมสามารถบรณะดวยวธอดฟน หรอวธอนๆได 2. เพอฟนฟสภาพในชองปากของผปวย ใหมฟนทสามารถทาหนาทในการบดเคยวอาหารไดใกลเคยงหรอดเทา ฟนธรรมชาต

ทด กอนการชารดหรอแตกหก 3. เพอความสวยงามของผปวย 4. เพอใหผปวยมสขภาพกาย และสขภาพใจทด

การวนจฉย - ผปวยมสขภาพรางกาย ทมผลกระทบตอการใสฟนชนดตดแนน เชนโรคเบาหวาน โรคตางๆ มผลโดยตรงตอสขภาพรางกาย ทวไป ควรไดรบการรกษาโรคทางกาย โดยแพทยเฉพาะทางใหมสขภาพดพอทจะสามารถรบการรกษาทางทนตกรรมตอได ทนตแพทย

ควรตรวจดในชองปากโดยละเอยดดงน:-

1. ฟนธรรมชาตทเหลออย ควรตรวจสภาพฟนวามผ หรอมโรคปรทนตทยงสามารถรกษา เกบไวไดหรอไม เพอใชเปนฟนหลกของ

ฟนเทยมชนดตดแนน หรอสมควรถอนออก

25

2. ปรบสภาพของเนอเยอ หรอกระดก ใหเหมาะสมกบการใสฟนเทยมชนดตดแนนไดดกอน ซงการวนจฉยทด ควรมสงตอไปน

เพอชวยในการวนจฉย และวางแผนการรกษาไดอยางถกตอง:-

2.1 ภาพถายรงส ทงฟนธรรมชาต และกระดกขากรรไกรทเกยวของกบการใสฟนเทยมชนดตดแนน

2.2 แบบหลอจาลองเพอการวนจฉย

แนวทางการวางแผนการรกษาดวยวธการ ครอบฟน ครอบฟนพรอมเดอยฟน และ/หรอสะพานฟนเทยมชนดตดแนน

1. ขอบงชการรกษา

1.1 ฟนธรรมชาตของผปวย ทสฟนเปลยนไปจากสเดมจนขาดความสวยงามจนผปวยไมสามารถยอมรบได และมความตองการทาให สวยงามเหมอน ฟนธรรมชาต กอนการเปลยนสของฟนเดม

1.2 ฟนธรรมชาตของผปวยไดรบการเสยหายจากการแตก หก บน จนไมสามารถซอมแซมไดดวยวธ การบรณะแบบอนรกษ (เชนอดฟน) ได 1.3 ฟนธรรมชาตของผปวย ซงไดรบการรกษาคลองรากฟนแลว เสยงตอการแตกหก ชองวาง ทเกดจากการสญเสยฟนธรรมชาต เหมาะกบ

การรกษาดวยวธ ใสสะพานฟนเทยมชนดตดแนน

2. ขอหามสาหรบการใสฟนเทยมชนดตดแนน 2.1 ผปวยทมสขภาพรางกายเสอมโทรมทมผลใหไมสามารถชวยเหลอตนเองได 2.2 ผปวยทมสขภาพจตใจไมสมบรณขาดความสามารถในการควบคมตนเองได 3.3 จากสาเหตอนๆ ซงอยในดลพนจของทนตแพทยผรกษา

26

ภาพรงส

ทาถาดพมพปากเฉพาะบคคล(หองปฏบตการ) ทาฟนเทยมชนดตดแนนจากชนหลองาน

(หองปฏบตการ)

27

วธการทาฟนเทยมชนดตดแนน

ตรวจภายในชองปากและพมพปากครงแรกเพอชนหลอศกษา

รกษาฟนธรรมชาตและปรทนตใหพรอมเพอการใสฟนเทยมชนดตดแนน

กรอแตงฟนหลก พมพปากครงท 2 เพอชนหลองาน ใสครอบฟนหลก

ลองฟนเทยมชนดตดแนนใหผปวยยอมรบใสยดดวยซเมนต และแนะนาถงวธการดแลรกษา

ทนตแพทย ดแลรกษา และตรวจสภาพฟนปลอมชนดตดแนนและสวนทเกยวของเปนระยะทก 6 เดอน

วธทา

1. พมพปากครงแรก - ทาชนหลอเพอการศกษาและวางแผนการรกษา

2. ถายภาพรงส - ดสภาพของฟนและกระดกขากรรไกร

3. การสงตอผปวยไปยงทนตแพทยสาขาอน – ควรอธบายใหผปวยเขาใจในการรกษานนๆดวย หลงจากเสรจแลว จงเรมการกรอฟนหลก

4. การกรอแตงฟนหลกเพอการใสฟนเทยมชนดตดแนน - กรอแตงฟนหลกเพอรองรบครอบฟนทงซ ครอบฟนบางสวน ใสเดอยฟน รวมกบ

ครอบฟน ทไดวางแผนไวเรยบรอยกอนการกรอแตงฟนหลก

5. พมพปากครงท 2 – ทาชนหลอในการทางาน

6. บนทกความสมพนธของขอตอขากรรไกร – หาความสมพนธของขากรรไกรทงในแนวราบ แนวดง และบนทกความสมพนธนนจากในปาก

ของผปวย เพอมาทางานในหองปฏบตการ

7. เลอกสฟน – การเลอกสฟนเทยม ควรใหผปวยมสวนรวมในการเลอกดวย

8. ยดชนหลอในการทางาน และชนหลอของฟนคสบ – นาชนหลอในการทางาน และชนหลอของฟนคสบมาเขาเครองจาลองขากรรไกร

(Articulator) เพอการหลอครอบฟน หรอสะพานฟนตอไป

9. ดาเนนขนตอนในหองปฏบตการ ทาแบบหลอขผง ทาเบาหลอ เปลยนเปน ครอบฟนชนดกระเบองลวน ครอบฟนโลหะ หรอครอบฟนโลหะ

เคลอบกระเบอง จนฟนเทยมพรอมทจะใสใหกบผปวย

10. ใสฟนเทยมใหผปวย – โดยตรวจและแกไขฟนเทยมใหแนบสนทกบฟนหลก ขอบของครอบฟน และขอบของฟนธรรมชาตทกรอแตงไว

แนบสนทกนพอด จนผปวยไมมอาการเจบและการสบฟนถกตอง

11. ทนตแพทยอธบายวธการใชฟนเทยมและการรกษาฟนเทยม – ทนตแพทยตองอธบายวธการใช และรกษาฟนเทยมชนดตดแนน ทถกตองให

ผปวยทราบ

28

12. ทนตแพทยควรนดผปวยมาตรวจฟนเทยมและแกไขความผดปกต – ทเหลออยเปนระยะจนกวาผปวยจะสามารถใชฟนเทยมเคยวอาหารได

13. อายการใชงานของฟนเทยมชนดตดแนน – ขนกบปจจยรวมอนๆซงอยในดลยพนจของทนตแพทย

14. ควรมการตดตามผล – โดยใหผปวยพบทนตแพทยทก 6 เดอน

หมายเหต

1. กรณครอบฟนทตองทารวมกบเดอยฟน – ควรทาเดอยฟนใสในรากฟนกอน แยกจากครอบฟนทจะทาหลงจากใสเดอยฟนเรยบรอยแลว

2. การเลอกชนดของครอบฟน – กระเบองลวน โลหะลวน หรอครอบฟนโลหะเคลอบกระเบอง ทนตแพทยจะตองเลอกใหเหมาะสมกบความ

จาเปนและความตองการของผปวย เพอความคงทนตอการใชงาน และ/หรอเพอความสวยงาม ควรจะแนะนาบอกผปวยกอนการกรอแตงฟน

ผปวย

3. การเลอกผปวยเพอการใสฟนชนดตดแนน – ผปวยบางคนไมเหมาะกบการใสฟนเทยมชนดตดแนน ควรแนะนาใหใสฟนเทยมชนดถอดได

ซงอยในดลยพนจของทนตแพทย

29

30

การดแลรกษาฟนเทยมชนดตดแนน และตดตามผล

ใหผปวยทราบถง

ประสทธภาพของฟนเทยม

การดแลรกษาความสะอาด

ฟนเทยม

ผปวยไปพบทนตแพทย

ทก 6 เดอน

การดแลรกษาฟนเทยมชนดตดแนน และการตดตามผล ทนตแพทยควรอธบายใหผปวยเขาใจถงประสทธภาพของฟนเทยมชนดตดแนนไดวา ทจรงแลวจะสามารถใชเคยวอาหารไดนอยกวาฟน

ธรรมชาต สามารถแตกหกไดถาไมระวง เพราะฉะนนควรเลยงอาหารเหนยวและแขง ควรแปรงฟนรวมกบการใช ไหมทาความสะอาดฟน เมอตนนอน หลง

อาหารทกมอ(ถาสามารถทาได) และกอนนอน ทกวน ถามปญหาใหกลบไปพบทนตแพทยทนท ถงแมวาผปวยสามารถใชงานฟนปลอมชนดตดแนนเคยวอาหารไดด กควรกลบไปพบทนตแพทย

ทก 6 เดอน เพอใหทนตแพทยตรวจ หากม หรอพบความผดปกตจะไดแกไขได ผปวยควรเขาใจดวยวา ฟนเทยมชนดตดแนน อาจจะเสยหายไดเมอใชงานตดตอกนเปนเวลานานโดยไมไดตรวจรกษา ทาความสะอาดอยาง

ถกวธ จากดลยพนจของทนตแพทยทจะพจารณาตามความเหมาะสม

ปจจยเสยงของการรกษา

3.1 ฟนตาย ทเกดจากขนตอนการรกษา 3.2 ฟนหลก มอาการปวด ทเกดจากขนตอนการรกษา 3.3 ครอบ หรอ สะพานฟนเทยมชนดตดแนน ไมสามารถ ใชงานไดตามปกต 3.4 สฟนของ ครอบ หรอ สะพานฟนเทยมชนดตดแนน ไมเปนทยอมรบของผปวย 3.5 ขอบของครอบฟนไมแนบสนทกบฟนหลก จนเปนสาเหตททาให ฟนหลกผ และสญเสยจนไมสามารถเกบรกษาไวได 3.6 ครอบ หรอ สะพานฟนเทยมชนดตดแนน หลด แตกหก หรอเสยหาย เมอใสยดตดแนนใหผปวยแลว 3.7 โรคปรทนต สาเหตจากฟนเทยมชนดตดแนน

31

เอกสารอางอง

1. Land CH: “A New system of restoring badly decayed teeth by means of an enameled coating”. Independent Pract.1986.

2. Phillips RW: “Skinner’s Science of Dental Materials”, ed.9 Philadelphia, WB Saunders Co. 1991.

3. Dykema R.W. Goodacre C.J., Phillips R.W. “Johnston's Modern Practice in Fixed Prosthodontics”4th edition, W.O. Philadelphia,1986.

4. Kuwata M. “Theory and Practice for Ceramo-Metal Restorations”. Quintessence publishing Co. Inc.1980.

5. McLean J.W. “The Science and Art of Dental Ceramics (Vol. I)” Quintessence Publishing Co. Inc.1979.

6. McLean L.W. “The Science and Art of Dental Ceramics (Vol. II)” Quintessence Publishing Co., Inc.1980.

7. Shillingburg H.T., Hobo S., “Preparation Design and Margin Distortion in Porcelain- Fused to Metal Restorations” . J. Prosthet. Vol.29

No.3, p.276-284.

8. Tylman S.D. “Tylman's Theory and Practice of Fixed Prosthodontics”. 7th edition, The C.V. Mosby Co., 1978.

9. Pardo G.I. “A Full Cast Restoration Design Offering Superior Marginal Characteristics”. J. Prosthet. Dent. Vol.48, No.5,p.539-543.

10. Preston, J.D., “Rational Approach to Tooth Preparation for Ceramo-Metal Restoration”. Dental Clinics of North America, 1997,p.683-689.

11. Scharer P., Rinn L.L., Kopp F.R., Koehler H.M., “Esthetic Guidelines for Restorative Dentistry” Quintessence Publishing Co., Chicago1982.

12. Shillingburg H.T., “Fundamentals of Fixed Prosthodontics” Quintessence Publishing Co., Inc. 1997.

13. Yamamoto M., “Metal Ceramics” Quintessence Publishing Co., Inc.1985.

14. Horn H. R., “Practical Considerations for Successful Crown and Bridge Therapy” W.B. Sounders Co.1976.

15. Naylor W. P., “Introduction to Metal Ceramic Technology” Quintessence Publishing Co. Inc.1992.

16. Procera Forum Sandvik Procera Nobel Biocare “North American Production Facility Issue #2” December 1999

32