Branko Cerovi i Ana Petrovi Njego

MTB PRIRUNIKplaninski biciklizam

Niki, 2011.

2MTB PRIRUNIK

AUTOR:Ana Petrovi Njego

Branko Cerovi

LEKTURARatko Peroevi

FOTO:Arhiva BK PERUN

Dizajn i priprema za tampu:Biljana ivkovi - Studio MOUSE

TAMPA:M Print Podgorica

TIRA:1000

tampanje ovog prirunika omogueno je uz pomo amerikog naroda preko Agencije Sjedinjenih Amerikih Drava za meunarodni razvoj (USAID). Biciklistiki klub Perun Niki je u potpunosti odgovoran za sadraj ovog

prirunika, koji ne mora nuno odraavati stavove USAID-a ili vlade Sjedinjenih Amerikih Drava.

3UVOD

Biciklizam u Crnoj Gori poinje dolaskom prvog bicikla, krajem devetna-estog vijeka.

Prvo biciklo u Crnu Goru, davne 1899. godine, donio je Ljubo Petrovi Njego, sin Vojvode aka, koji je uio diplomatsku kolu u Parizu.

Za mali grad, od nekolike hiljade stanovnika, biciklo je predstavljalo atrak-ciju. Sa uenjem su Nikiani gledali biciklo, nazivajui ga gvozdeni konj.

Biciklo je proizvedeno u Austriji 15. janura 1895. godine. Fabrika koja je proizvodila bicikla nalazila se u Gracu. Biciklo je marke DURKOP to u prevodu znai tvrda glava. Da je tada bilo teko doi do rezervnog dijela za biciklo i ser-visa pokazuju pisma iz 1901. godine i iz 1904. godine, kojima se Ljubo obraao fabrici koja je proizvela biciklo.

Po Ljubovim pismima, upuenim fabrici, zakljuujemo da je na biciklu prvi kvar bio na lananicima. Od velike upotrebe potroili su se, pa je on pismom traio da mu poalju drugi lananik.

I dan danas na biciklu se nalazi taj novi lananik. Da je jedinstven poka-zuje lanac koji se nalazi na biciklu, a koji odgovara zbog svoje debljine samo ovom lananiku.

Prednja vila (viljuka) na biciklu zbog gravure, koji se na njoj nalazi, ima posebnu vrijednost. iroko sedlo sa jakim amortizerima, elini ram, kvalitetni djelovi od nerajueg elika pokazuju da je proivoa imao namjeru da pred-stavi biciklo kao udobno prevozno sredstvo.

Biciklo se i danas moe vidjeti u Nikiu, kako se vozi njemu dobro znanim putevima.

Ne bi smo ni znali da je bila potrebna dozvola za biciklo, da nijesmo vidjeli Ljubovu dozvolu iz 1933. godine.

4Rije Branka Cerovia

Biciklo se svrstava u pedeset najboljih izuma ovjeanstva, zbog svoje jed-nostavnosti i funkcionalnosti. Mnogi ne znaju koja je razlika u funkcionisanju dobro natelovanog i podmazanog bicikla i loe natelovanog i slabo pod-mazanog bicikla. Razlika je ogromna, kao kod natimovanog ili ratimovanog muzikog instrumenta.

Dobro podmazan bicikl ide bez kripe, cvranja i trenja, jednostavno kliza i gotovo put ne dodiruje.Vlasnik dobro natelovanog bicikla poznaje se po osmi-jehu, udobnom poloaju na biciklu i velikoj svakodnevno preenoj kilometrai.

Vlasnik loe natelovanog i nepodmazanog bicikla uvijek pogleduje koji to dio kripi, ali se na neudobnu vonju i ne razumije vlasnika dobro natelovanog bicikla kako sa osmijehom moe voziti kilometre i kilometre svakodnevno.

MTB Prirunik uvui e Vas u Svijet biciklizma, polako, a da to i ne osjetite. Pratei uputstva za odravanje bicikla Va ljubimac bie Vam zahvalan. Dobro podmazan bicikl garantuje vlasniku udobnu vonju i osmijeh na licu.

Pa onda na biciklo i krenite!!!!!!

5Ana Petrovi Njego o biciklizmu iz enskog ugla

Bicikizam je ugodna i za zdravlje korisna aktivnost. Da bi vam Vam vonja bila to prijatnija i sigurnija obavezno se treba pridravati osnovnih pravila.

Izabrati ram odgovarajue veliine i lijep za oi. Pogledati, opipati i provjeriti ostale djelove: koioni sistem, sajle, tokove, glave tokova itd.

A, onda posebnu panju obratiti na sedlo, jer od tog osnovnog dijela zavisi koliko ete vremena provoditi na biciklu. Vano je da izaberete udoban i lijep koni model.

I, sad kad imate svoje biciklo, obratite panju i da je kvalitetno podmazan pogonski dio, jer sve ide bolje kad se podmae.

U osnovi vonja bicikla je laka, tehnika se stie vremenom i dugogodinjim iskustvom. Da bi ste biciklo pokrenuli potrebno ga je pojahati. Jednom kad se proba i naui tehnika vonje samo se usavrava i to je najvanije ne zaboravlja.I onda jednog dana shavatite da je vonja bicikla postala Vaa svakodnevna potreba, zbog koje se osjeate tako zdravo i ispunjeni pozitivnom energijom.

6Prvo biciklo - DIANA (DURKOP)

Ukras na viljuci sedlo*Kristi* 15.jan 1895g.

7Saobraajna knjica za biciklo na ime Ljubo . Petrovi(1933)

Biciklizam kao sport u Crnoj Gori

Najznaajnija biciklistika manifestacija u Crnoj Gori je Meunarodna trka Putevima Kralja Nikole. Prva etapa Prve meunarodne trke Putevima Kralja Nikole startovala je 26. marta 1995. godine, staza je bila duga 2.200m.Vozilo se deset krugova ulicama Cetinja, a pobijedio je Italijan Nikola Chesini u vremenu 30 minuta i 18 sekundi. Najbolje plasirani crnogorski biciklista bio je Veselin Djogovi, lan bjelopoljskog Cyclomonta. Televizija Crne Gore imala je direk-tan prenos. Kraljevska trka nalazi se u svjetskom kalendaru biciklistikih trka i uesnici na ovoj trci osvajaju svjetske bodove.

Ova manifestacija prava je avantura za bicikliste jer traje po nekoliko dana, veoma je fiziki zahtjevna, jer se prelazi i do 250 kilometara na dan ,a karavan biciklista prolazi u nekoliko crnogorskih gradova. Kao sportsko turistiki dogaaj ova manifestacija privlai panju inostranih medija. Organizator najveeg biciklistikog dogaaja je Biciklistiki savez Crne Gore i Biciklistiki klub CYCLO-MONT iz Bijelog Polja. Autor i direktor biciklistike trke Putevima Kralja Nikole je gospodin Branko Hajdukovi.

8 Takmienje u Nikiu singletrack staza *Trebjesa*

MTB (mountain biking) u Crnoj Gori

21.maja 2006 godine Crna Gora je dobila nezavisnost i ta godina je veoma bitna za planinski biciklizam u naoj zemlji. Prvi put formira se nacionalna MTB liga, ureuju se i kultiviu staze za brdski biciklizam.

Prva singletrack staza, projektovana za disciplinu crosscountry uraena je u Park umi Trebjesa u Niku. Volonterski rad grupe entuzijasta prpremio je i oistio stazu dugu 5.750m, koju je projektovao Branko Cerovi.

Na Dan Planete zemlje 22.aprila 2007 godine organizovan je I KUP CRNE GORE u PLANINSKOM BICIKLIZMU, i to u organizaciji nikikog Biciklistikog kluba Perun. Nastupali su lanovi iz vie gradova Crne Gore (Perun iz Nikia, Cyclo mont iz Bijelog Polja, Tempo iz Podgorice, Rudar iz Pljevlja, kao i grupa biciklista iz Budve. Delegat ovog takmienja bio je Danilo Grbovi sa abljaka,glavni sudija Goran Raki iz Tivta, a direktor trke Ana Petrovi Njego.

9Dakle, istorijski datum za planinski biciklizam u Crnoj Gori bio je 22.jul 2007 godine. Tada je odran PRVI AMPIONAT CRNE GORE MTB XCO (mountain bik-ing cross country) na singletrack stazi Trebjesa u Nikiu.

ampioni po kategorijama: Pionir Zoran Zeevi (Perun), Hoby fun Igor ai (Perun), Hoby sport Milan Tepavevi (Perun), Kadet Boidar Kneevi (Rudar), Junior Lazar Radovi (Tempo), Under 23/Ellit Zoran Tepavevi (Pe-run), Masters Branko Cerovi (Perun). Direktor ampionata bila je Ana Petrovi Njego, a delegat takmienja Radivoje alasan iz Pljevalja. Glavni sudija bila je Aleksandra Hajdukovi iz Bijelog Polja.

Planinski biciklizam (mountain biking) pripada porodici olimpijskih spor-tova. Popularnost planinskog biciklizma u neprestanom je porastu. Zbog svoje namjene-vonje po planinskim i umskim puteljcima, oblik MTB bicikla zbog svoje udobnosti i jakog rama postaje najvie korien model bicikla. Planinski biciklizam privlai panju onih koji vole prirodu i tragaju za aktivnim odmorom okrueni lijepim ambijentom.

Mountain biking je moderan, zdrav i atraktivan vid rekreacije.

Veina zasluga za uspjeh modernog planinskog bicikla pripada grupi vozaa iz Kalifornije koji su jo 1970.godine razvijali svoje line verzije MTB bicikla. Najzaslunija imena za poetak MTB ere su: Otis Guy, Gary Fisher, Joe Breeze, Tom Ritchey, Charlie Cunningham, Keith Bontager, Mike Sinyard... Oni su pokrenuli inovacije i danas su u biciklistikoj industriji,Gary Fisher osniva je Fisher Bikes-a, Tom Ritchey Ritchey-a, Mike Sinyard Specialized-a. Prve MTB vonje bile su iskljuivo downhil, a vozai su uivali sputajui se niz planinu (Tamalpais), na prilagoenim biciklima koja tada jo nijesu imala iroke gume. Prvi put mountain biking javnosti je predstavljen kao olimpijska disciplina 1996. godine na Olimpijskim igrama u Atlanti.

10

Planina urim (u pozadini)

Karakteristike MTB bicikla:

Ravni upravlja, mjenjai, velike gume prenika 26.cola i mone konice. Najvie promjene i sam doivljaj MTB vonje unijele su pojave prednje i zadnje suspenzije (amortizeri). Tipian MTB bicikl ima barem 8cm hoda amortizera naprijed, a sve ee i nazad. Downhil bicikla imaju i do 25 cm hoda na oba amortizera, pa sa lakoom podnose skokove sa visine i do 10m. Ram za planinski bicikl konstruisan je da izdri velike neravnine na terenu.

Planinski biciklizam priinjava pravi uitak, jer nas vraa prirodi i omoguava direktan kontakt sa netaknutom-divljom ljepotom. Planinska zemlja kao to je Crna Gora idealno je mjesto za upranjavanje mountain bikinga. Staze za planinski biciklizam na nadmorskoj visini iznad 1.000 m vode vas u carstvo netaknute prirode, oazu mira. Miris planinskog cvijea, pogled ka planinskim vrhovima iznad 2.000m nadmorske visine poveavaju adrenalin i elju da biciklom preete koji kilometar vie.

Mountain bajkeri tragaju za uskim stazama, makadamskim i kolskim putevima. Najcjenjenije su singletrack staze, a to su uske staze-irine do metra.

11

Osim avanture, boravak u prirodi donosi i zdravlje. Biciklista se kree uz pomo sopstvene snage, okretajui pedale, a to zahtijeva i kondiciju. Ovaj podatak potvruje da su biciklisti samouvjerene i samostalne linosti, jer zahvaljujui sopstvenoj snazi prelaze tehniki i fiziki veoma zahtjevne dionice.

Aktivnosti u prirodi podrazumijevaju i potovanje ivotne sredine. Bicikl je prije svega ekoloko prevozno sredstvo koje ne zagauje vazduh. Planinski biciklizam ne nanosi tetu prirodi, jer se veinom radi o makadamskim pute-vima, umskim stazama... Postoji mogunost oteenja ili ugroavanja prirode na stazama koje se svakodnevno koriste.

Savremen nain ivota podrazumijeva boravak u prirodi i rekreaciju na istom vazduhu. Ekloka svijest savremenog ovjeka ne dozvoljava da se na bilo koji nain devastira priroda. Mountain bajkeri, pored toga to ne zagauju vazduh, imaju respekt prema prirodi zato joj se stalno vraaju, a priroda je izvor zdrave energije za svakog ko se bavi sportom.

12

SPORTSKE DISCIPLINE

CROSS COUNTRY

Ovo je najpopularnija brdsko bicilistika disciplina u svijetu. Odrava se na krunoj stazi, na kojoj je odnos pen-jenja i sputanja jednak. Staze mogu biti duge od 5 do 7 km. Tehniki na-jzahtjevnije i najvie cijenjene staze su singletrack staze (staze iroke do metar). Od svih disciplina ova disciplina privlai najvie panje medija. Takmiari startuju zajedno. Najmlai takmiari voze po jedan,a najjae kategorije po est krugova. Obavezna je biciklistika kaciga i startni broj.

DOWNHIL

Atraktivna disciplina koja podrazumi-jeva sputanje biciklom po strmim, najee skijakim stazama. Za ovu disciplinu potrebna su specijalna bicikla, slina moto kros motorima, koja imaju prednji i zadnji amortizer i disk konice. Takmiar obavezno nosi zatitnu kacigu i titnike. Uesnici na takmienju startuju svako dva minuta, voze se dvije vonje. U ovoj disciplini postiu se brzine do 85km/h.

UPHILL

Biciklistika disciplina u kojoj takmiari startuju pojedinano svakog minuta. Za ovu disciplinu potrebno je dosta snage i fizike izdrljivosti. Takmiari u ovoj disciplini pokazuju vjetinu

savladavanja strmih i dugih uspona. Ponekad takmiari savladavaju nad-morsku visinu od 500 do 600 m. Bicikla za ovu disciplinu su od karbona.

FREESTYLE

Disciplina u kojoj takmiari startu-ju pojedinano i voze po tehniki zahtjevnoj stazi u krugu do 500m. Za ovu disciplinu na stazi se nalaze nerav-nine i visoke prepreke. Takmienje traje nekoliko minuta i potrebno je pokazati tehniku vjetinu. Ova bicikla slina su biciklima za downhil, ali nemaju amortizer. Teina frisstyle bicikla ne prelazi 9kg.

DUALSLALOM

Disciplina u kojoj takmiari startuju paralelno i voze po skijakoj stazi duine od 150 do 200 m, kroz jed-nako postavljena vrata u dvije staze. Ova disciplina vozi se na ispadanje, tako da svaki takmiar do finala vozi po nekolike trke.

TRIALS

Disciplina brdskog biciklizma u kojoj je cilj prei stazu koja je puna prepreka, a da se ne spusti noga na tlo, niti na prepreku. Ako voza dodirne tlo ili prepreku kanjava se jednim bodom. Ako voza dodirne tlo sa dvije noge ili rukom dobija pet poena. Pet bodova je maksimalan broj za jednu sekciju. Sekcija je duga od 6-18m. Bicikla za ovu disciplinu imaju tokove 24.

13

DJELOVI BICIKLA

14

Ram ili okvir

Osnov svakog bicikla koji dri sve djelove. Ramovi se rade od razliitih materijala (aluminijski, hrom molib-denski, skandijumski, titanijumski i karbonski). Postoje ramovi sa krutom zadnjom vilom i sve ei ramovi sa zadnjim amortizerom.

Upravlja (korman)

Cijev koja nam omoguava da pomou nje upravljamo biciklom. Cijevi upravljaa (kormana) mogu biti ravne i krive. Ravni upravlji su neznatno savijeni prema vozau, dok se krivi od hvatita lule uzdiu ka kra-jevima. Najvanije je kad kupite bicikl da mijenjate poloaj kormana sve dok ne pronaete udoban poloaj, onaj koji Vama odgovara.

Ram ili okvir

Upravlja

Ruice upravljaa

15

Lula upravljaa (kormana)

Dio bicikla koji dri upravlja (korman) i najvie utie na geometriju bicikla. Najee se proizvodi od aluminijuma i karbona. Duinom lule reguliemo ostojanje od sjedita do kormana. U ponudi se mogu nai lule koje se mogu okrenuti (flip-flop) i dozvoliti da upravlja bude postavljen na ugao koji vam odgovara.

lula upravljaa

Ruice upravljaa dio su bicikla na koji treba obratiti veoma mnogo panje. Prilikom postavljanja potrebno je da ruica u potpunosti prijenja za upravlja. Pod uticajem sunca i znoja brzo se troe, a ako su suneraste mogu i da se okreu to oteava vonju, pa ih je tada potrebno zamijeniti s ruicama koje u unutranjosti imaju ljepljivi sloj i koje su uraene od veoma jakog sunera.

Sjedite

Sjedite se sastoji od ina, osnove i tapacirunga. ina sjedita je i njego-va veza sa ticnom. ine omoguavaju pomjeranje sjedita i moe se udaljiti ili pribliiti upravljau (kormanu). Mehanizam na ticni omoguava podeavanje ugla sjedita. Od osnove sjedita zavisi i oblik sjedita. Takmiarska sjedita su veoma uska, napravljena od karbona i namijen-jena su za vonju u biciklistikom ortsu. Dizajn ovakvih sjedita osmiljen je da biciklista ima to manje dodirnih povrina sa sjeditem to mu omoguava lake kre-tanje. Preiroka sjedita stvaraju preveliku dodirnu povrinu i oteavaju kretanje bicikliste, pa su namijenjena za bicikliste koji voze krae ture.

Sedlo za krae ture

enski model sedla

sedlo za takmiarska bicikla

16

ticna

ticna je cijev koja povezuje sjedite i ram. Proizvodi se od najkvalitetnijeg elika, aluminijuma, titanijuma i karbona. Veoma su popularne ticne sa amortizerom u sebi. ticna se fiksira za ram sa obujmicom, koja se proizvodi u razliitim prenicima.

ticna bez amortizera

ticna sa amortizerom obujmica ticne

Tokovi (bandai)

Obru (banda) je osnovni dio toka. Ostali djelovi su: glava (nabla) i ice. Osim ovih djelova tu je i traka koja se montira sa unutranje strane obrua, da bi zatitila unutranju gumu, preko koje se postavlja spoljanja. Uvijek treba birati tokove sa duplim zidom.

Presjek duplog toka Tokovi

17

Glave tokova (nable)

Centar svakog toka je njegova nabla. Postoji prednja i zadnja nabla. Do omasovljenja primjene amortizera na biciklu nable su u svom sredinjem dijelu bile daleko manjeg poprenog presjeka. Po-javom prvih amortizera pojavila se potreba za izdrljivijim nablama, pa su MTB nable evoluirale u oblik koji je dobio ime po Shimanovom patentu PARALAKS. Ovaj oblik je danas osnova za veinu modernih nabli. Vizuelo, moemo ih podijeliti na one namijenjene za V brake konice gdje je uzduni presjek prednje nable simetrian i one namijenjene za disk kod kojih ovakva simetrija ne postoji. Nosai rotora za disk konice godinama su evoluirali tako da danas postoje dva dominantna sistema Shimanov center-lock sistem kod kojeg se rotor konice navlai na ozubljeni dio nable i posenbnim arafom fiksira za nju, dok drugi sistem sadri est arafa koji bono fiksiraju rotor za nablu.

Nable za V-brake konice Nable za disk konice

Prema sistemu koji omoguava rotaciju toka oko osovine nable se mogu podijeliti na one koje koriste konuse i kuglice i na one sa industrijskim leajevima. Zadnja nabla je konstrukcijom daleko sloenija od prednje, jer se na nju montira i sistem pomou kojega se obrtni moment sa lananika prenosi na toak. Veina MTB bicikala posjeduje Freewheel mehanizam na koji se navlae zadnji lananici, a koji omoguava da se lananici u jednom smjeru spreu sa tokom i sav moment prenesu na njega, a u suprotnom se slobodno vrte u odnosu na toak. Kod starijih i jeftinijih MTB bicikla ovaj mehanizam je dio samih lananika.

18

Unutranja guma

Industrija za proizvodnju guma okree se proizvodnji guma napravljenih od lateksa. To su gume sa visokom cijenom i koriste ih profesionalni biciklisti. Pri izboru unutranje gume treba voditi rauna da je to laka. Teina unutranje gume ne bi trebala da bude vea od 150g. Za MTB bicikla oznaka za gumu je 26. Postoje tri grupe ventila: obini biciklistiki ventil, auto ventil i presta ventil. Auto ventil se najee upotrebljava na MTB biciklima.Presta ventil koristi se za vrhun-ska takmiarska bicikla zbog malog prenika na okviru (bandau).

Spoljanje gume

MTB gume proizvode se u tri veliine 24, 26 i 29. Spoljanje gume sa oznakom 26 koriste se za MTB bicikla koja se srijeu kod nas. Postoje i spoljanje gume za koje nije potrebna unutranja guma takozvane tubeless. Ako vie vozite po makadamu onda treba da birate gume koje imaju krampone sa strane, koje e vam davati sigurnost pri ulasku u krivine i na mokrom terenu. Dok ove gume vozite po asfaltu smanjen je otpor kotrljanja, jer one dodiruju povrinu centralnim dijelom koji nema krampon ili je vrlo mali. Pri izboru guma uvijek treba voditi rauna da je uraena od kvalitetnog materijala. Najbolji izbor su gume od kevlara koje su iane obrueve zamijenile i lake su po nekoliko stotina grama.

Unutranja guma

spoljanja guma

19

Srednji pogon

Srednji pogon MTB-a sastoji se od osovine, lijeve i desne kurble, koje se postavljaju na oso-vinu. Na kurble se rafe pedale. Desna kurbla je pogonska jer nosi lananike (zubanike od 1do 3 komada).

Osovina srednjeg pogona

Osovina srednjeg pogona predstavlja skup koji se sastoji od vie djelova. To su osovina, dvije oljice sa razliitim navojima (lijevi i desni), dva vijenca kuglica i navrtkom koja slui kao osigura od otputanja.

Naslednik ovih osovina postaje pakovanje poznatije kao patrona ili monoblok, a to je ustvari pakovanje osovine,oljica i kuglica i adaptera sa spoljnim navojem kojima se ovo pakovanje fiksira u ram. Desni adapter je fiksni dio pakovanja, dok je lijevi uvijek odvojiv.

Najmoderniji oblik osovine srednjeg pogona su osovine koje su fiksirane za desnu kurblu (polugu), dok su oljice i kuglice integrisane sa adapterima u dva pakovanja (lijevom i desnom).Ovaj sistem se naziva HOLLOWTECH 2,X-TYPE ili GXP (oznake zavise od proizvoaa).

Srednji pogon GXP

Srednji pogon Hollowtech 2

Osovina srednjeg pogona( monoblok)

20

Zadnji mjenja

Osnovna funkcija zadnjeg mjenjaa je da mijenja stepene prenosa na zadnjem lananiku. Na veini fabrikih bicikala ovo je najjai dio. Postoje dva osnovna sistema SRAM-ov i SHIMANO-ov. Shimanovi mjenjai usklaeni su sa Shimanovim ifterima (ruicama mjenjaa) koji imaju drugaiji korak od Sramovih mjenjaa. Meutim, Sram proizvodi iftere koji se mogu koristiti na shimanovim mjenjaima.

Postoje tri vrste kaveza(kratki,srednji i veliki), a njihovom veliinom odreuje se kapacitet mjenjaa tj. koliku veliinu zadnjeg zupanika moe mjenja da podri. Kratki se koristi kod drumskih bicikala, a ostala dva kod MTB bicikla.

Prednji mjenja

Prednji mjenja omoguava promjenu brzina na srednjem pogonu.Svaki prednji mjenja sastoji se od fiksnog i pokretnog dijela.

Prednji mjenja namijenjen je za prom-jenu brzina na srednjem pogonu. Kao i kod zadnjih mjenjaa proizvoa za prednje mjenjae je Sram i Shimano. Na osnovu fiksiranja obujmice za ram dijele se u dvije grupe i to na: bottom swing i top swing. Botton swing mjenjai su kojima je obujmica iznad lananika, a top swing mjenjaima obujmica se nalazi ispod lananika. Postoji i trea vrsta prednjeg mjenjaa e-type, a on se montira direkno na oljice srednje osovine.

Zadnji mjenja

prednji mjenja

21

Ruice mjenjaa (ifteri)

Kod MTB bicikla koja se koriste za rekreaciju veinom se upotrebljava 24 brzine (3x8), a kod takmiarskih 27 brzina (3x9). Najsavremeniji modeli su 3x10. Prednji lananik ima tri lananika, a zadnji 8, 9 i 10 lananika. Neki proizvoai nude modele sa samo dva lananika pri emu je broj zuba malog lananika na pola izmeu standardnog malog i srednjeg lananika (takav lananik ima 29 zuba)

Postoje tri vrste ruica mjenjaa. Sistem poluga, Rapid Fire-brza paljba (okidai) i Grip Shift. Sva tri modela ruica mjenjaa fiksirana su za upravlja bicikla.

1. Sistem jedne poluge za koju je fiksirana sajla mjenjaa. Natezanjem i oputanjem poluge mijenjaju se brzine. Postoje poluge koje nijesu stepenovane i stepenovane poluge.

2. Rapid Fire (okidai) je sistem dvije poluge od kojih jedna natee sajlu, a druga otputa sajlu.

3. Grip shift je sistem promjene brzina okre-tanja dijela rukohvata upravljaa, veoma slian dodavanju gasa na motociklu.

Prvi put 2003.godine Shimano uvodi sistem DCL (dual control lever) takozvani sistem amaraljki. Jednom ruicom se kontrolie i mjenja i konica.

Grip shift

Rapid fire ruice m .

Sistem jedne poluge

22

Lanac

Lanac je dio bicikla koji omoguava pokre-tanje, jer predstavlja vezu izmeu prednjih i zadnjih lananika.To je dio koji se najvii troi na biciklu. Trajanje lanca zavisi od toga koliko vozite biciklo, od terena po kojem se vozi i od stila vonje. Najbitnije je da lanac uskladite sa brojem brzina vaeg bicikla i da debljina lanca odgovara lananiku. Ako je lanac preirok, nemogue je promijeniti brzine na prednjem i zadnjem mjenjau.

Lananici

Postoje dvije vrste lananika, klasini na navoj i kasetni zadnji lananici.

Klasini se koriste kod bicikla niske klase i imaju najvie do sedam lananika, dok se kasetni zadnji lanaanici putem ljebova navlae na zadnju glavu i uglavnom se koriste kod kvalitetnijih bicikala i imaju od osam do jedanaest lananika. Najvanije je uskla-diti zadnje lananike sa kvalitetom lananika srednjeg pogona kako bi trajanje pogonskog dijela bicikla bilo najefikasnije.

Vano: esto se, grekom, lananici nazivaju zupanicima. Zupanici se di-rektno spajaju sa drugim zupanicima, a lananici lancem.

Lanac sa spojnicom

Lananik

Zadnja kaseta(lananici)

23

Pedale

Postoje dvije vrste pedala, klasine i pro-fesionalne SPD pedale. Najjednostavniji opis i poreenje SPD pedale bio bi sa vezovima na skijama. Za SPD pedalu postoji posebna patika, na ijem onu se nalazi metalna ploica. Kad postavimo patiku koja ima na onu metalnu ploicu na SPD pedali ona upada u kande ped-ale i jednostavno se spoji (fiksira). Pomou SPD pedala olakan je prelazak preko svih prepreka. Za voznju po gradu i gdje je saobraaj gust predlaemo obine klasine pedale. Biciklis-tima koji koriste SPD pedale dugo, guva u saobraaju ne predstavlja problem, jer oni lako otkopavaju rotacijom pete od bicikla SPD pedalu.

Sajle

Kvalitet sajle moe se utvrditi dodirom. Postoje dvije vrste sajli i to one za mjenja i sajle za konice. Sajle za mjenja su tanje. Kvalitetne sajle su cijelom duinom dobro obraenje. Sajle se poslije izvjesnog vremena istegnu, pa mijenjanje brzina moe da bude oteano. Sajle za konice treba ee provjeravati.

Klasicna pedala

SPD pedala

sajla

24

Kouljice (Buiri)

Kouljice (Buiri) su crijeva kroz koja se provlae sajle. Njihova namjena je da sauvaju sajlu, unutranjost kouljice je teflonska. Kouljice treba mijenjati jednom godinje, jer njihov kvalitet utie na kvalitet koenja i preciznost mijenjanja brzina. Kvalitetne kouljice (buiri) na krajevima imaju gumeni prsten koji uva sajlu i spreava da u kouljicu ulazi prljavtina. Klasini buiri mogu se koristiti za sajle konica dok su SP buiri namijenjeni za sajle mjenjaa.

Konice

U osnovi se mogu podijeliti na konice koje trenje ostvaruju preko bandaa ili obrua toka i disk konice. Obje grupe dijelimo na mehanike i hidrauline.

Mehanika varijanta prve grupe naziva se V-brake ovo je tip konice koji se najvie koristi zbog jednostavnosti i pristupane cijene. Ovdje sajla povezuje poluge konice i njenim natezanjem preko ruice konice dovodi pakne (dio koji ima kontakt izmeu konice i obrua i napravljene su od raznih komponenti gume) u poloaj u kojem steu obru toka.

Postoji i hidraulina verzija obrune konice kod koje ulogu sajle zamjenjuje glic-erin izmeu ruice i konice. Jedini nedostatak ovih konica je to troe obru (banda).

Meu disk konicama razlikujemo mehaniku i hidraulinu varijantu. Mehanika disk konica rjeenje je koje omoguava da za relativno malo novca dobijete konicu

Kouljice(buiri)

V-brake konica

Disk konica

25

kojoj nee smetati blato, koie priblino kao V-brake, ali nee biti potrebe da brinete kako da zavrite turu ako neka ica na toku pukne ili se toak rascentrira.

Prednost diskova je to nema potronje obrua (bandaa) i ploice disk konica traju mnogo vie od gumenih pakni.

Hidrauline disk konice doivjele su proc-vat u posljednjoj deceniji. Od tekih konica namijenjenih iskljuivo za najekstemnije vonje niz brdo (downhil), do konica koje se jed-nako i uspjeno koriste bez obzira na vrstu i stil vonje. Kvalitet koenja je daleko ispred svih ostalih kategorija, stisak ruice je puno meki nego kod mehanikih konica, a to se teine konice tie ona je neto vea od banda konica.

Ruice konica

Poto su ruice hidraulinih konica u sklopu sa koionim mehanizmom opisaemo samo ruice mehanikih konica.

Imamo dvije vrste ruica konica i to za V-bake i Kanti lever.

Ruice za V brake u odnosu na ruice za kanti lever imaju znatno poveano rastojanje od osovine rotacije ruice do mjesta kaenja sajle, to je neophodno, jer je potreban preeni put sajle pri koenju V brake konicama znatno vei nego kod ostalih tipova konica.

Kanti lever ruice ne moemo koristiti kod V brake konica, dok obrnuto moe.

Ruice konica

26

oljice upravljaa (kormana)

U osnovi se dijele na oljice sa navojem i bez navoja. oljice sa navojem predstavljaju prolost kad su MTB bicikla u pitanju, one se postavljaju tako to se za njihovo fiksiranje koristi navoj koji je narazan na vratu vile, dok se lula upravljaa svojim konusnim dijelom postavlja u vilu.

Moderni sistem bez navoja fiksira se tako to se konusni djelovi oljica sabijaju putem zavrtnja koji se zavre u navoj postavljen u vrat vile i tako preko nefiksirane lule upravljaa pritisak ravnomjerno prenosi na oljice. Ovaj sistem se proizvodi u tri varijante: neintegrisani, poluintegrisani i integrisani. Kod neintegrisanog sistema oljice su postavljene na cijev rama kroz koju prolazi vila. Poluintegrisani sistem se postavlja u proirenje u samoj cijevi rama, a kod integrisanog sistema obje oljice su postavljene direktno u ram.

Prednja vila (viljuka)

Na prvim modelima MTB biciklima postojale su krute prednje vile (bez amortizera). Ovakve vile raene su od vrstog materijala, ali svoju lou stranu pokazivale su prilikom spusta po loem terenu, pa se nametnula potreba za ugradnjom vile sa amortizerom na MTB biciklu. Da bi amortizer vriio svoju funkciju potrebno je da priguuje vibracije.

Bolje je voziti krutu vilu nego vilu sa loim amortizerom, jer e Vam probleme na terenu samo uveati. Ako je amortizer lo on ne obavlja funkciju priguenja, ve se nakon prelaska preko

oljice upravljaa sa navojem

Set oljica upravljaa bez navoja

Vila sa amortizerom

27

prepreke maksimalnom brzinom vraa u poetni poloaj gdje se naglo uz udarac zaustavlja.Voza stie utisak da je prepreka bila mnogo vea nego to zapravo jeste.

Mnogo su udobnije i funkcionalnije prednje

vile sa sistemom opruga (ulje i vazduh). Hod vile moe biti od 80 do 120 mm, kod cross country bicikala. Hod vile moe biti i do 200 mm kod downhill bicikala. Veina prednjih vila sa amortiz-erom ima mogunost zakljuavanja takozvani lock out. Ovaj sistem vozai upotrebljavaju prilikom vonje uz brdo.

Zadnji amortizer

Zadnji amortizer postoji samo na full suspen-sion ramovima. Koristi se na biciklima za cross country, maraton i ol mountin.

Amortizeri koji koriste sistem ulje-opruga koriste se kod bicikala sa ve-likim hodom amortizera (downhil ) i izuzetno se loe ponaaju po ravnom terenu i uz brdo. U dananje vrijeme na MTB biciklima koriste se najee vazduni amortizeri koji imaju irok opseg podeavanja putem pumpanja i imaju mogunost zakljuavanja ime se pretvaraju gotovo u krutu vezu rama i zadnje vile. Mehanizam zakljuavanja nalazi se ili na samom amortizeru ili se putem sajle prebacuje na daljinski upravlja na kormanu.

Vila kruta

Amortizer zadnji

28

Kaciga Kaciga je obavezen dio opreme svak-

og bicikliste. Nosite je i ako ste rekreativac, poetnik ili profesionalan biciklista. Kacige se izrauju od lakih materijala i nijesu (iako iz-gledaju glomazne) nimalo naporne za noenje. Na takmienjima u biciklizmu start nije doz-voljen onim takmiarima koji nemaju kacigu i ispravan bicikl.

Biciklistike rukavice

Kao i kod svega to oblaimo i ovdje je bitno izabrati pravu veliinu. Ako su prevelike mogu da se poguvaju i ometaju koenje, a ako su premale mogu da stisnu prste i opet ometaju koenje. Model rukavica za ljeto poznajemo po otvorenim prstima. Na dlanovima su obloene koom i postavljene sunerom, a zakopavaju se iak trakom. Na dijelu kod zgloba imaju frotirsku krpicu za brisanje znoja. Rukavice su namijenjene da tite prste vozaa od visoke trave, granja pored puta...

Biciklistika patika (sprintarica) je specijalna obua koja na onu ima metalnu ploicu koja se uklapa u pedalu.

Dodatna oprema koju biciklisti najvie koriste je dra za boicu koji je privren za ram, boica/bidon za tenost, brzinomjer (koji se postavlja na upravljau)...

Kaciga

Biciklistike rukavice

29

Servis na terenu

ODRAVANJE BICIKLA

Najvaniji alat potreban za otklanjanje kvara na biciklu

Pumpa za gume Pribor za krpljenje gume Poluge za skidanje gume (pajseri) Klju za ice Alat za lanac (klju) Nekoliko rezervnih karika lanca Odgovarajui kljueviinbus rafcigeri Francuski lju

Radapciger Komplet viljukastih kljueva Kluevi za srednji pogon Pumpa za amortizer Klju sa lancem (za zadnju kasetu) Klju za skidanje kasete Stalak za centriranje tokova

(servis)

30

Kako zakrpiti unutranju gumu

Sa suprotne strane od one na kojoj je ventil podvucite metalnu polugu (pajser) pod rub spoljanje gume, po sistemu poluge podignite rub gume preko obrua i podvucite pajser kako bi olakali skidanje spoljne gume.

Pomou kaiprsta pokuajte dohvatiti unutranju gumu na onom dijelu na koji ste postavili pajsere.Ako je potrebno postavite jo jedan metalni dio ili pajser kako bi lake doli do unutranje gume. Obiljeite gumu na mjestu gdje se nalazi ventil. Pomou pumpe napumpajte gumu samo toliko da moete pronai mjesto na kojem je probuena, a zatim prstom lagano opipajte unutranju stranu spoljanje gume kako bi ste pokuali nai otre predmete koji su probuili gumu.

Kad ste priborom za krpljenje zakrpili gumu, potrebno je malo napumpati. Stavite unutranju gumu u spoljanju i provucite ventil kroz rupu na obruu. Posebno treba obratiti panju da se guma ne podvue izmeu obrua i spoljanje gume, jer moe prilikom pumpanja da pukne. Napumpati gumu na tri atmosfere.

31

Centriranje tokova

Da bi toak bio ispravan ice moraju da budu sa obje strane jednako zategnute. Potrebno je biciko okrenuti-naglavake i potruditi se da upravlja i sedlo stoje u istoj ravni.

Zategnutija ica ima jai zvuk kad je trznemo, dok labavija ima nii.

Lagano zavrtite toak i pokuajte pronai mjesto na kojem odstupa od svoje putanje gledajui pakne na konicama. Zaustavite toak i na onom mjestu gdje se toak udaljava od pakne zategnite icu za 1/4 okreta, dok ete zategnutost smanjiti na mjestu gdje se pribliava pakni za okreta.

ice tokom vonje postaju sve labavije, a to se moe ispraviti na nain da redom zateete ice za jedan ili dva okreta dok se toak ne ispravi. Ispravljanje toka moe da potraje vrlo dugo. Potreban je specijalni klju za ice. Centriranje toka do savrenstva najbolje je obaviti u servisu za bicikla.

Klju za centriranje tokova

32

Slomljena icaKad se polomi ica na toku onda dolazi do jakog eanja toka o pakne.

Potrebno je odmah rukom prei preko ica i uoiti slomljenu. Slomljenu icu savijte oko prve susjedne ako odmah nijeste u mogunosti da postavite drugu, jer e to toku dati malo vie snage. Ukoliko se slomi vie ica odjednom okre-tanje toka nije mogue.

Timski rad provjera ica

Detalj sa obuke za bike mehniara

33

Lanac

Za lanac na MTB biciklima potreban je poseban alat (KLJU ZA LA-NAC)

klju za sastavljanje i rastavljanje lanca

Postoji vie alata za sastavljanje i rastavljanje lanca, neki su slini klijetima, a veinom su slini malim stegama (mengelama). Najbolje je nabaviti mali specijalni klju za sastavljanje lanaca, koji moete uvijek nositi zbog male teine u torbi.

Namjestite lanac na biciklu i provucite ga kroz zupanike zadnjeg mjenjaa. Postavite karike lanca da se lako spoje. Zategnite zavrtanj na kljuu za lanac i po potrebi ga poravnavajte, tako da spojnica lagano ue na svoje mjesto.

Kad spojnica uskoi u potpunosti na svoje mjesto provjerite da li se lanac lagano savija.Kad je spojnica ula na svoje mjesto ue se lagano klik.

Ako se ne savija malo savijte lanac u smjerovima u kojima se nikad ne savija, jer e to olabaviti spoj i omoguiti lake savijanje.

Lanac je potrebno esto podmazivati i istiti.

Pedale

Sve pedale imaju lijevi i desni navoj, kako bi se osigurali da ne doe do labavljenja tokom vonje. Lijeva pedala ima lijevi navoj i oznaena je sa L, a desna pedala ima desni navoj i oznaena je sa R. Ako ispred sebe nemate pedale sa oznakom, smjer navoja odredite ispitivanjem. Prije postavljanja pedale podmaite navoje. Lijeva pedala se privruje okretanjem suprotno od smjera kazaljke na satu, dok se desna privruje okretanjem u smjeru kazaljke na satu. Obavezno paziti da dok postavljate pedale ne preskoi navoj, jer tada se moe otetiti i navoj i pedala. Moe se otkloniti i kvar u samoj pedali, ako je leaj neispravan, to se moe promijeniti u servisu.

34

Zadnji mjenja

Da bi se postigao efikasan rad mjenjaa i produio njihov vijek trajanja, treba obratiti panju na istou i da su uvijek podmazani. Istroene sajle treba odmah zamijeniti.

Mjenjai ugraeni na Vaem biciklu namijenjeni su da obezbijede lake prom-jene stepena prenosa. Tokom vonje po neravnom terenu, moe da se pomjeri ili olabavi araf na graniniku to moe da dovede do neplaniranih kvarova.

Graninici: Svaki mjenja posjeduje graninike za donji i gornji poloaj mjenjaa. Donji graninik slui da lanac ne bi spao sa najmanjeg lananika i oznaen je sa L. Gornji graninik slui da lanac ne bi spao sa najveeg lananika i upao u ice, a njegova oznaka je H.

Podeavanje graninika kod kretanja mjenjaa se moe izvriti samo ako se lanac nalazi na najmanjem ili najveem lananiku.Graninim arafima se ne moe podesiti prebecivanje brzina.

Na osnovu kaenja mjenjaa za ram dijelimo ih u dvije grupe: kaenje na kuku i kaenje na araf.

telovanje mjenjaa

Podignite zadnji toak iznad zemje da se moe slobodno pokretati. Koristei komandnu polugu na upravljau pomjerite zadnji mjenja na najmanji lananik (najveu brzinu) to je oznaeno sa brojem 7, 8 ili 9, zavisno od modela koji je ispred Vas. Okrenite pedale i omoguite mjenjau da se pomjeri na najmanji lananik. Lanac sada treba da prelazi preko najmanjeg lananika.

Koristei komandu poluge lanac prebacite na sledeu manju brzinu, ako lanac ne moe da se prebaci na drugi lananik okrenite araf za podeavanje na zadnjem mjenjau sve dok lanac ne preskoi na sledei lananik, neprestano okretajui pedale. Prilikom pravilonog telovanja brzina ne bi smjeli da se uju nikakva lupkanja i krckanja lanca to je znak da je brzina dobro natelovana.

Prednji mjenja

Podeavanje prednjeg mjenjaa vri se pomou graninih arafa. Podeavanje bonog kretanja prednjeg mjenjaa vri se pomou dva granina arafa smjetena na tijelu mjenjaa. araf oznaen sa L podeava poloaj mjenjaa kad lanac prelazi preko malog pogonskog lananika, dok araf oznaen sa H podeava poloaj mjenjaa kad lanac prelazi preko najveeg pogonskog

35

lananika. Podeavanje mjenjaa pomou graninih arafa moe se izvriti samo ako lanac dolazi na najmanji i najvei lananik, a to se teluje pravilnim zatezanjem sajle. Provjeriti sajlu da nije napukla, ako jeste odmah je zamijeniti, tako to prednji mjenja, kad je slobodan, treba da stoji na najmanjem pred-njem lananiku. Sajlu treba zategnuti toliko da nije labava, a korekciju izvriti arafom na ruici mjenjaa.

Prednji i zadnji mjenjai, razliitih proizvoaa, rade na istom principu.

Srednji pogon

Srednji pogon je dio bicikla koji trpi najvie optereenja i prilikom odravanja treba obratiti najveu panju na srednji pogon.

Kad se lananici izliu obavezno ih zamijeniti novim, jer na ovakvim lananicima dolazi do proklizavanja lanca i nije mogua vonja bicikla. Najbolje je otii u servis za bicikla.

Moe doi i do stvaranja lufta u leajevima. Kod leajeva sa osovinom, oljicama i kuglicama kvar se moe otkloniti pritezanjem lijeve oljice. Kod leajeva takozvanog monobloka u sluaju javljanja lufta mora se zamijeniti kompletan monoblok.

Redovnim ienjem i odravanjem bicikla produava se i period trajanja srednjeg pogona. Najvei neprijatelj srednjeg pogona je voda, jer ulazi u leajeve mijea se sa sredstvom za podmazivanje i umanjuje ili neutralie svojstvo pod-mazivanja. A to dovodi do trenja izmeu kuglica i oljica.

Pogon treba najmanje jednom godinje podmazati.Ne podmazujte krajeve glavne osovine na koje se montiraju kurble, jer

osovina i kurble moraju biti suve i dobro nalijegati jedna na drugu.

Konice

Kad kontroliete konice, uvijek provjerite sljedee: da li obje konice slobodno i glatko rade bez naslanjanja na

obru kad nijesu stisnute da li su oteene konice, ako se are na koionim paknama

ne vide potrebno ih je zamijeniti da li se tokovi slobodno okreu bez koenja da ruica konice ne dodiruje upravlja kad se zategne, kad su

konice aktivirane trebao bi postojati dovoljan razmak izmeu upravljaa i koione ruice (debljina prsta na Vaoj ruci). Ako

36

ne moe da se postigne odgovarajui razmak potrebno je promijeniti pakne ili podesiti sajlu.

oteene sajle treba odmah zamijeniti da li ima dovoljno ulja u hidraulinom koionom sistemu, da

nema curenja ulja

Prije svakog podeavanja na koionom sistemu pakne konica se moraju dobro podesiti sa stazom koenja. Koiona pakna ne smije doi u kontakt sa gumom, ona bi trebala da ima razmak od 1,5 do 3 mm od obrua toka sa obje strane.

V brake konice njaee sreemo kod MTB bicikla na naim prostorima. Ako ste primijetili da Vae biciklo nakon izvjesnog vremena malo loije koi, onda samo zategnite sajlu, jer se pakne vremenom troe i ovo ne predstavlja kvar na konicama.

Ako je V brake konica blokirana (neupotrebljiva) provjerite sljedee: da li sajla slobodno klizi kroz buir, pa onda promijeniti sajlu,

buir ili uvodnik da li se poluge konica slobodno kreu oko svojih osovina. Ako se teko okreu potrebno je skinuti polugu konice

imbus kljuem 5, oistiti osovinu, malo je podmazati i vratiti polugu nazad.

da li se ruice konica slobodno kreu.

Ako se teko kreu potrebno je malo otputiti araf oko kojeg se okree i malo ga podmazati uljem.

Svaka V brake konica posjeduje arafe za podeavanje jaine opruge. Sa njima se dovode u centar poluge konica u odnosu na toak. Njihovim zate-zanjem ili oputanjem pakna se primie ili odmie od obrua.

Mehanika disk konica

Podeavanje jaine sajle i zamjena pakni

Jainu sajle moemo poveati podeavanjem arafa na ruici konice ili zatezanjem sajle na samom koionom aparatu pomoi inbusa broj 5.

Kada postignete odgovarajuu jainu sajle centrirajte koioni mehanizam tako da disk ne dodiruje pakne ni sa jedne strane.

37

Zamjena pakni Skinuti toak. Ako su pakne tanje od 1 mm, treba ih obavezno zami-

jeniti. Pogledajte da li su pakne ispred vas zakaene na magnet ili oprugom i osiguraem. Pakne sa magnetom samo izvadite, a pakne sa osiguraem ili arafom morate prvo osloboditi od osiguraa. Izvadite stare pakne, zamijen-ite ih novim na nain obrnut od naina skidanja. Na kraju centrirajte koioni mehanizam u odnosu na disk.

Hidrauline disk konice

Hidrauline disk konice ne samo da osiguravaju fenomenalnu snagu koenja sa preciznom kontrolom, ve isto tako redukuju slabljenje i eliminiu troenje obrua i ovdje nema podeavanja usled troenja pakni.

Zamjena pakni

Ako se ulje iz konica izliva po paknama, ako su pakne istroene (tanje od 0,5mm) ili kuite pakne dodiruje disk neophodna je zamjena pakni.

Napomena: Hidraulini sistem koenja dizajniran je tako da pri troenju pakni klipovi se postepeno pomjeraju prema vani ime se automatski podeava razmak izmeu diska i koionih pakni. Da bi ste zamijenili pakne morate vratiti klipove na njihova prava mjesta.

1. skinite toak i izvadite pakne (opisano kod mehanikih)2. oistite klipove i okolnu povrinu3. postavite ruke koionog sistema tako da je paralelan sa zemljom

i skinite poklopac rezervoara ulja4. vratite klip nazad sve dok moe da ide pazei da ga ne savijete

(debljim rafcigerom). Ovo moe dovesti do izlivanja ulja iz sistema5. postaviti nove koione pakne 6. vratiti toak na svoje mjesto 7. pritisnuti ruicu konice nekoliko puta kako bi ste provjerili da li

je tvrda8. provjerite da li se disk i pakne dodiruju (to ne smije biti sluaj, ako

je toak u slobodnom hodu) i provjerite da li ima dovoljno ulja u koionom sistemu (ako je potrebno dolijte jo ulja). Nakon toga vratite poklopac rezervoara na svoje mjesto.

Obavezno koristite ulje koje je namijenjeno za disk konice (mineralno

38

ulje). Korienje drugih tipova ulja moe unititi sistem ili dovesti do slabljenja koionih performansi.

Podeavanje amortizera

Amortizer sa oprugom podeava se zatezanjem i oputanjem same opruge po volji bicikliste. Amortizer sa vazdunim komorama podeava se pumpanjem po fabrikim tabelama naznaenim na samom amortizeru, a brzina vraanja (rebound) podeavanjem na brzo i sporo.Vei kvarovi vre se u specijalizova-nom servisu.

Glave tokova (nable)

Kod nabli sa osovinom, konusima i kuglicama moe doi do stvaranja lufta (zazora). Pritezanjem konusa moe se otkloniti nastali luft. Viljukastim kljuem broj 15 (za konuse) i kljuem 17 za kontra matice.

Jedan od moguih kvarova je oteenje konusa, kuglica ili same oljice. Samo zamjena ovih djelova rjeava problem nastalog kvara.

Problem sa ovim modelom nabli je to kad unutranje konusne oljice dobiju neravnine, na putanji kuglica treba promijeniti cijelu nablu, dok je kod

39

modela sa industrijskim leajevima dovoljno zamijeniti samo leajeve.Meutim, prva varijanta omoguava smanjenje lufta izmeu kuglica i konusa

(njihovim zatezanjem), to kod verzije sa industijskim leajevima nije mogue.Obavezno je podmazivanje jednom godinje, zavisno od toga koliko

upotrebljavate biciklo.

Leajevi i oljice upravljaa

Dijele se na dvije vrste: kuglini leajevi i industrijski leajevi.Kad doe do stvaranja lufta u upravljakom leaju potrebno je zamijeniti oljice ili leajeve. Prilikom javljanja manjeg lufta u upravljakom leaju mogue je rijeiti kvar na sledei nain: Odviti arafe lule upravljaa imbusom 5 i stegnuti araf na poklopcu lule upravljaa dok se luft ne eliminie, a zatim stegnuti arafe lule upravljaa. Kod jeftinijih modela MTB bicikla lula koja ulazi u vrat viljuke ne smije se izvlaiti preko dozvoljenog graninika, jer moe doi do ispadanja lule upravljaa iz viljuke. Na kraju, obavezno dobro stegnuti.

Zamjena sajli

Sajle slue da poveu ruicu konice sa konicom i ruicu mjenjaa sa mjenjaem. Sajla se mijenja u sluaju kad je oteena. Prilikom zamjene prvo odstranimo staru istroenu sajlu i glavu sajle umetnemo u leite na ruici konice ili mjenjaa, zatim je premaemo uljem i uvuemo u buir i privrstimo za konicu ili mjenja. Nakon toga slijedi telovanje konice ili mjenjaa, to je ve opisano

40

Odluili ste da krenete na vonju biciklom

Detalj sa rekreativne vonje (visoravan Konjsko)

OSNOVNA PRAVILA

Obavezno provjerite ispravnost bicikla! Ne zaboravite biciklistiku kacigu! Ranac je obavezan! Ponesite dovoljno hrane i vode! Obavezno ponesite rezervnu unutranju gumu, pribor za krpljenje! Pumpa je obavezna! Ponesite jaknu i odjeu za presvlaenje! Vremenski uslovi u planinskim djelovima Crne Gore u ljetnjem periodu

mijenjaju se iz asa u as, tako da uvijek morate biti spremni i na ve-liku vruinu i na iznenadnu kiu praenu jakim vjetrom i grmljavinom (pamet u glavu)!

41

Pijte dosta tenosti, ne dozvolite da osjetite e, to je znak da je de-hidracija poela!

Ponesite nekolike kesice suenog voa (ugljeni hidrati)! Ponesite osnovni pribor za prvu pomo! Ne zaboravite mobilni telefon! Koristite biciklistike rukavice i naoare! Ponesite kartu, radi lake orjentacije (porazgovarajte sa mjetanima

u katunima)! Ponesite fotoaparat! Ponesite kremu sa zatitmim faktorom 20+! Ne bacajte smee, obavezno ga odloite na mjestima predvienim za

to ili ga ponesite sa sobom! uvajte prirodu! Ne palite vatru, blizu ume niti na otvorenom, moe izmai kontroli! Ne berite biljke, izaberite fotografisanje, ako berete pazite da ne otetite

korijen! Dok se vozite potujte druge bicikliste,pjeake i vozae! Potujte saobraajne znakove! Ne vozite brzo u naseljenim mjestima,zbog svoje i tue sigurnosti! Budite oprezni na putevima sa jakim i uskim krivinama! Nikad ne prelazite u tuu kolovoznu traku! Napravite rastojanje izmeu Vas i bicikliste ispred Vas! Nosite biciklistiki dres i biciklistiki orts,jarkih boja (da budete uoljivi)! Nosite baterijsku lampu! Uvijek pozovite jo jednog bajkera na vonju!

AVANTURA

U poslednjih nekoliko godina elja za avanturama na biciklu dobija sve vie pristalica.eljni kontakta sa prirodom i aktivnog odmora ljudi se uputaju u putovanja na biciklu.Putovanja koja traju dva i vie dana.

Ako ste i Vi putnik bajker,onda obavezno morate imati bisage(specijalne torbe koje su postavljene na nosau bicikla i dobro privrene arafima).Postoje tri vrste bisaga:prednje,zadnje bisage i srednje (trouglasta torba koja se privruje za ram).Prilikom pakovanja obratite panju da odnos teine bude isti u lijevoj i desnoj torbi.Paljivim pakovanjem nevjerovatno velika koliina

42

prtljaga moe da se smjesti u bisage. Korisna stvarica na putovanju moe da bude elastina opruga sa kukama na krajevima. Sa njom uvijek moe da se privrsti i neto dodatno od prtljaga. Cjelokupna avantura zavisi od predhod-nog planiranja. Ako ste u prilici uvijek koristite hotele i etno katune sa BED and BIKE standardom. Kad ste se ve odluili da putujete biciklom onda nikako ne smijete zaboraviti:ator, vreu za spavanje i prostirku (karimat) koji se postavlja ispod vree, a titi Vas od vlage. Danas postoje u prodaje mali *iglo atori** koji se lako postavljaju i vree male teine, koje prilikom pakovanja zauzimaju malo prostora u bisage. Vonja u veernjim asovima nije preporuena,ali nikad se ne zna, pa na put ponesite lampu za glavu (baterijska lampa sa trakama koja se postavlja na glavu moe da se postavi i preko kacige). Veliki broj etno

bisage

43

sela,koliba,i motela u planinskom dijelu Crne Gore pruaju usluge BED and BIKE(smjetaj i biciklo) sa izuzetno povoljnim cijenama noenja.

Pravilan poloaj na biciklu: Najvanije je potraiti specijalizovanu radnju u kojoj se prodaju bicikla.Pro-

davac u takvim radnjama trebao bi Vam pomoi savjetima pri kupovini bicikla.Najbolje je savjet potraiti kod iskusnog bicikliste koji se biciklzmom bavi vei dio ivota, takmii se u MTB-u ili je vjet da nateluje biciklo.

Prvo obratite panju na veliinu rama, jer ona mora odgovarati Vaoj visini.Postoji oznaka na ramu koja je u zavisnosti sa visinom bicikliste obiljeena sa:

Oznaka **S** za visinu do 170 cm Oznaka **M**za visinu od 170 do 178 cm Oznaka**L**za visinu od 178 do 185 cm Oznaka **XL** za visinu veu od 185 cm Oznaka **XXL** za one ba visoke

Opisana tabela je osnova, ali je se ne treba pridravati kao pijanac plota,jer razliiti proizvoai razliito oznaavaju veliinu svojih ramova. Treba obratiti panju i na duinu gornje horizontalne cijevi (mjereno od sredine lule do sredine ticne).

Postoje mjere i u inima ( jedan in -2,54 mm) mjeri se duina cijevi od osovine srednjeg pogona do obujmice ticne. Modeli MTB bicikala imaju gornju horizontalnu cijev malo nagnutu prema zadnjem toku, kako bi se olakalo penjanje i silazak sa bicikla, pri ekstemnom uslovima vonje.

Da bi nam vonja bicikla priinjavala uivanje nije dovoljno samo da je natelovano i dobro podmazano. Najvanije je da nam odgovara veliina bicikla. Kako emo to znati:

Veliina rama najvie utie na to kakv emo poloaj na biciklu imati.Ako je ram previe veliki ili previe mali korekcije je nemogue uraditi, ve je bolje probati neki drugi model ili odgovarajui ram.

Sjedite na biciklo. Ako Vam je sjedite previe nisko okretanje pedala bie teko i sporo e te ii. Ako Vam je sjedite previsoko, a noga ispruena skroz da jedva dohvaete prstima noge pedalu,onda neete moi ni okretati pedale. Za ovo potreban Vam je pomonik, neko ko e pridravati biciklo dok Vi sjedite i u suprotnom smjeru okreete pedale. Dok sjedite na sicu ispruite jednu nogu, tada stopalo treba da bude u paralelnom poloaju sa zemljom. Obratite panju da sredina stopala bude oslonjena na pedalu, nikako nemojte osloniti petu

44

stopala na pedalu.Ovo se moe korigovati sa podeavanjem ticne.

Dok sjedite na biciklo, pomonik neka Vas pridrava, a Vi okreite pedale u suprotnom smjeru. Ako jedva dohvaete upravlja, potrebno je zamijeniti lulu upravljaa, ili samo promijeniti ugao lule. Postavljajui odgovarajui model lule upravljaa traimo najudobniji poloaj. Ako nijesmo uspjeli samo sa mijenjanjem lule upravljaa mogue je primaknuti ili odmaknuti sedlo.

Tenika vonje :

MTB bicikla sa amortizerima uveliko olakala su i usavrila tehniku vonje po zahtjevnim terenima i tekim podlogama kao to su klizavi i blatnjavi putevi, putevi na kojima ima krupnog kamenja, ljunka, korijena od drvea, polomljenih grana itd..

Patika jedva dodiruje pedalu

45

Sjedite previe nisko

Stopalo je u paralelnom poloaju sa zemljom

46

PENJANJE:

Prilikom penjanja treba obratiti panju da se teite prebaci na prednji toak.Biciklista je oslonjen na vrhu sjedita ,a grudni ko je pomjeren prema upravljau.Brzinu treba prilagoditi nagibu terena,ponekad da bi pojaali snagu na zadnjem toku treba ustatii sa sedla ali paziti da zadnji toak ne prokliza(okretanje toka u prazno),to dovodi do najvjerovatnijeg zaustavljanja na uzbrdici.Tehniku polaaja na biciklu pri penjanju treba prilagoditi podlozi po kojoj se kreete,takoe isto tako prilagoditi i stepen prenosa.

Grudni ko pomjeren ka upravljau

Prebacanje teine na prednji toak

47

Pojaavanje snage na zadnjem toku

Pojaavanje snage na zadnjem toku

48

SPUSTNakon svakog uspona slijedi spust.

Najvanija stvar prilikom spusta je zauzimanje pravilnog poloaja, odnosno prebacivanje teine tijela na zadnji kraj bicikla. Spust ponekad zna da bude veoma teak ili dug.Prilikom tekih spusteva poeljno je ak i spustiti sedlo za nekolika santimetra,i teinu tijela skroz prebaciti na zadnji toak.(ako je potrebno zavisno od stepena nagiba tijelo stoji ak i iza sedla)Ne treba svu teinu tijela osloniti na sedlo,ve pokuati da samo ovla dodirujete sedlo jer ako sjedite na tekom spustu zakucavate zadnji toak o podlogu i moe doi do pucanja gume takozvanog snake bite (ugriz zmije).Guma e doivjeti toliki pritisak da e dodirnuti felnu i teko se otetiti na dva mjesta.Pedale drite horizontalno ,time dobijate platformu na kojoj stojite i one su maksimalno odignute od tla da ne bi bilo kontakta sa veim kamenjem ili korijenjem.Ipak glavna stvar je to vam ovaj poloaj omoguava lake pomjeranje tijela nazad iza sjedita ,to je praktino upravo Vae tijelo najbolja suspenzija koja e amortizovati udare.

Uvijek imajte na umu da upravlja nije naslon ,pri spustu savijte blago ruke u laktovima tako ete lake ublaiti iznenadne udare. Naravno upravlja morate drati jakim stiskom ruke. Najbolje je uvijek drati jedan ili dva prsta na konici i koiti ravnomjerno blago da prednji toak uvijek ima kretanje. Treba izbjegavati naglo koenje(blokiranje tokova) to moe dovesti do otklizavanja ili izbacivanja preko prednjeg toka.

Horizontalan poloaj pedala

49

Teina tijela je na zadnjem toku

Pravilan poloaj za spust

50

Hvatanje krivine

Ako ulazite u lijevu krivinu lijeva noga je na pedali u gornjem poloaju ili obratno.Ako ne zauzmete ovakav poloaj prije ulaska u krivinu pedala e sigurno dohvatiti podlogu to moe dovesti do pada.

51

Kod nas u Biciklistikom klubu Perun moete se informisati o svemu veza-nom za biciklizam. Ako Vam je potreban savjet koje biciklo da kupite,ako neki dio za biciklo traite ili Vam je potreban neko ko Vam moe preporuiti lijepu stazu da se provozate svojim biciklom. Mi Vam moemo predloiti:staze koje prolaze pored kulturno istorijskih spomenika,singletrack staze, makadamske puteve okruene gustom umom, staze koje Vas vode u oazu mira i na ist vazduh,staze koje e Vas povesti do jezera i planinskih izvora. Ako idete sa drutvom mi u ponudi imamao rent-a bike. Ako Vam je potreban servis tu je doktor za bicikla Cero.

Upravo Vi ste oni zbog kojih otkrivamo i markiramo nove staze, organi-zujemo takmienja, sportsko turistike dogaaje, biciklijade, krpimo unutranje gume,mastimo ruke montirajui lanac na lananike,telujemo mjenjae i zato nas uvijek moete kontaktirati.

Nae iskustvo podijeliemo sa Vama !!!!Kad imate biciklo u perfektnom stanju vonja je laka i druenje je ljepe.

Kontakt:bkperun@t-com.me

+382(0)69 705-768+382(0)69 826-098

52

Ko su autori?

Dvoje zaljubljenih!U biciklizam.

Sportisti u dui.

Roditelji dva djeaka.

53

54

SADRAJ

Uvod ........................................................................................................................................................ 3Rije Branka Cerovia .................................................................................................................... 4Ana Petrovi Njego o biciklizmu iz enskog ugla ................................................ 5Biciklizam kao sport u Crnoj Gori .......................................................................................... 7MTB (mountain biking) u Crnoj Gori ................................................................................... 8Karakteristike mtb bicikla ........................................................................................................ 10SPORTSKE DISCIPLINE ......................................................................................................... 12

cross country ................................................................................................................ 12downhil ............................................................................................................................ 12uphill .................................................................................................................................. 12freestyle ........................................................................................................................... 12dualslalom ...................................................................................................................... 12trials .................................................................................................................................... 12

DJELOVI BICIKLA .............................................................................. 13Ram ili okvir ................................................................................................................... 14Upravlja (korman) ................................................................................................... 14Lula upravljaa (kormana) .................................................................................... 15Sjedite ............................................................................................................................. 15ticna ................................................................................................................................. 16Tokovi (bandai) ....................................................................................................... 16Glave tokova (nable) ............................................................................................. 17Unutranja guma ....................................................................................................... 18Spoljanje gume ........................................................................................................ 18Srednji pogon .............................................................................................................. 19Osovina srednjeg pogona ................................................................................... 19Zadnji mjenja ............................................................................................................. 20Prednji mjenja ........................................................................................................... 20Ruice mjenjaa (ifteri) ......................................................................................... 21Lanac ................................................................................................................................. 22Lananici ......................................................................................................................... 22Pedale ............................................................................................................................... 23Sajle .................................................................................................................................... 23Kouljice (Buiri) .......................................................................................................... 24Konice ............................................................................................................................ 24

55

Ruice konica ............................................................................................................. 25oljice upravljaa (kormana) ............................................................................... 26Prednja vila (viljuka) ............................................................................................... 26Zadnji amortizer ......................................................................................................... 27Kaciga ............................................................................................................................... 28Biciklistike rukavice ................................................................................................ 28

ODRAVANJE BICIKLA ......................................................................................................... 29Najvaniji alat potreban za otklanjanje kvara na biciklu .................... 30Kako zakrpiti unutranju gumu ....................................................................... 30Centriranje tokova .................................................................................................. 31Slomljena ica .............................................................................................................. 32Lanac ................................................................................................................................. 33Pedale ............................................................................................................................... 33Zadnji mjenja ............................................................................................................. 34telovanje mjenjaa ................................................................................................. 34Prednji mjenja ........................................................................................................... 34Srednji pogon .............................................................................................................. 35Konice ............................................................................................................................ 35Mehanika disk konica......................................................................................... 36Hidrauline disk konice ....................................................................................... 37Podeavanje amortizera ........................................................................................ 38Glave tokova (nable) ............................................................................................ 38Leajevi i oljice upravljaa ................................................................................. 39Zamjena sajli ................................................................................................................. 39

OSNOVNA PRAVILA ............................................................................................................... 40Pravilan poloaj na biciklu: ................................................................................... 43Tenika vonje: ............................................................................................................... 44Penjanje: .......................................................................................................................... 46Spust .................................................................................................................................. 48Hvatanje krivine .......................................................................................................... 50

SADRAJ.......................................................................................................................................... 54

56