80DOZR TECHNICZNY 4/2012

Mgr in. RySZARD JASTRZBSKI,Instytut czenia Metali w Krakowie,Mgr MAGORZATA KLI,TABOR, Projektowanie Wagonw Kolejowych w Dbicy

Porwnanie klas konstrukcji spawanych i uprawnie firm budownictwa z odpowiadajcymi im systemami zarzdzania

w zachodniej Europie i przemysu maszynowego we wschodniej Europie i USA

Streszczenie

W artykule porwnano tabelarycznie 12 norm i przeprowadzono analiz konsekwencji poszczeglnych rozwiza, w tym rwnie wpyw wdroenia rozwiza Midzynarodowego Instytutu Spawal-nictwa na upado polskich stoczni. Zwrcono uwag, e norma EN 1090 i forowanie ograniczajcych si do mechanikw, pracow-nikw budowlanych i materiaowcw 4 segmentowych szkole IIW nie sprawdzaj si w przemyle maszynowym i lotniczym, budownictwie przemysowym (rafinerie i elektrownie), przemyle stoczniowym, budownictwie mostw i wysokociowcw odpor-nych na trzsienia ziemi. Wynika to z tego, e system ten usuwa z brany fizykw, elektronikw i informatykw, ktrzy s gwnym rdem innowacji w spawalnictwie. Dla przemysu maszynowego rozsdne byoby rozwizanie japoskie dokadajce po jednym seg-mencie dla konstrukcji ramowych (statki, mosty i wysokociowce) i urzdze cinieniowych oraz zastpienie odpowiedzialnoci osb fizycznych dziaami realizujcymi funkcj kontroli jakoci w spa-walnictwie poprzez specjalistw rnych dziedzin w tym fizykw, elektronikw i informatykw.

Wprowadzenie

Od dawna starano si powiza wymagania projektowe (klasy konstrukcji spawanych) z wymaganiami produkcyjnymi, w zakre-sie kontroli i bada oraz wymaga dotyczcych organizacji wy-twarzania i kontroli. We wschodniej Europie dotyczyo to przemy-su maszynowego i budownictwa przemysowego a w Niemczech i w zachodniej Europie budownictwa komunalnego. Rnice w podejciu wynikay nie tylko z gazi gospodarki, ale z wiel-koci firmy. Przed wejciem do Unii Europejskiej polska firma budowlana zatrudniaa tyle osb, co niemiecki koncern, czyli 3000 pracownikw, a zjednoczenie Budostal (koncern pastwo-wy) 40 000osb. W maych firmach spawalnictwem zajmowali si gwnie inynierowie mechanicy a w duych cae zespoy ludzi rnych zawodw. Takie rnice w wielkoci serii i moliwoci ekonomicznych firm prowadz do tego, e w Rosji s pastwo-we normy i uprawnienia budowlane dla osb fizycznych, w USA normalizacj zajmuj si stowarzyszenia inynierw, a w Niem-czech s uprawnienia dla firm budowlanych, bo maych firm nie sta na innowacje, ktra musi by wspierana przez rzd czy Uni Europejsk.

Problemy pojawiy si przy prbie integracji tych systemw. Wida to na przykadzie trudnoci w zarzdzaniu koncernem BU-DIMEX poprzez zatrudniajc 10 razy mniej pracownikw hisz-pask firm Ferowial (skoczyo si zwolnieniami pracownikw fizycznych i zatrudnienie w ich miejsce doprowadzanych do plajty maych podwykonawcw).

1) Artyku bdzie prezentowany na konferencji COSOL w Madrycie, 3-5 padziernika 2012 r.

Systemy Zapewnienia Jakoci w Spawalnictwie Wschodniej i Zachodniej Europy

System kontroli etapw kontroli spawania przez wielozawodo-we dziay przemysu maszynowego polskiej normy maszynowej PN 87/M- 69009 jest proinnowacyjny a system budownictwa EN 1090 ogranicza nadzr spawalniczy do mechanikw i pracownikw budowlanych pomijajc fizykw, chemikw, elektronikw i infor-matykw, ktrzy w obecnych czasach tworz innowacje w spawal-nictwie. Brak moliwoci uzyskania certyfikacji IIW przez Hiszpa-nw, ktrzy ukoczyli kurs EWE w Polsce czy Anglii lub odwrotnie ogranicza wymian wiedzy do elit, co moe przypomina sytuacj w firmach zbrojeniowych wschodniej Europy, gdzie technologia spawania spada poniej poziomu polskich firm budowlanych, bu-dujcych elektrownie w Niemczech. Naley take zaznaczy, e kwalifikacje EWE, IWE dotycz poziomu jakoci spawania rcz-nego w budownictwie a nie dotycz przemysu maszynowego, gdzie poziom spawalnictwa ze wzgldu na mechanizacj musi by wyszy. Wychodzc na przeciw tym wyzwaniom Japoczycy dla przemysu maszynowego wprowadzili dwa dodatkowe segmen-ty i dwa poziomy certyfikacji inynierw mechanikw. Najniszy jest poziom budownictwa IIW, wyszy jest poziom konstrukcji ramowych obcionych dynamicznie (produkcji statkw, suwnic, dwigw i budynkw odpornych na trzsienia ziemi), a najwyszy jest poziom produkcji urzdze cinieniowych (zbiornikw maga-zynowych na rop skroplony gaz ziemny -naturalny, zbiornikw kulistych, naczy cinieniowych elektrowni, rafinerii i reaktorw chemicznych).

Klasy konstrukcji przemysu maszynowego i pol-skie uprawnienia firm

W latach 80-tych na Politechnice Gdaskiej opracowano nor-m PN-87/M-69008 dzielc konstrukcje mechaniczne na 3 klasy (Tab. 1). Norma ta, podobnie jak norma EN1090, opieraa si na punktacji zagroenia ycia (do 4 punktw obliczeniowych), zagro-enia mienia (do 4 punktw obliczeniowych) i rodzaju obcienia (do 3 punktw obliczeniowych). Jeeli suma punktw miecia si pomidzy 3 a 7 to konstrukcja bya klasy 2. Poniej konstrukcja bya klasy 3 a powyej klasy 1. Norma nie obejmowaa konstrukcji nadzorowanych przez Urzd Dozoru Technicznego, Polski Rejestr Statkw i Instytut Badawczy Drg i Mostw.

Odpowiadajca jej norma PN-87/M-69009 do kadej klasy kon-strukcji mechanicznych przyporzdkowaa kwalifikacje wykonaw-cy. Uprawnianiem firm wg tej normy zaj si Instytut Spawalnic-twa w Gliwicach.

Norma ta opieraa si na dziaach: gwnego mechanika (elek-trycy, elektronicy), kontroli jakoci (fizycy), gwnego konstruktora (projektanci) i dziale gwnego spawalnika (technolodzy maszyn, materiaowcy, metalurdzy). Zadania tych dziaw byy identyczne jak segmenty programu midzynarodowego inyniera spawalnic-

i81DOZR TECHNICZNY 4/2012

twa IWE (dawniej EWE). Wiadomo, e grupy ludzi z wyksztace-niem elektrycznym, materiaowym, fizycznym czy mechanicznym po przeszkoleniu w zakresie technologii spawania osign wikszy sukces ni proponowana przez europejskie normy jedna osoba nad-zoru, przeszkolona w zakresie urzdze, fizyki uku spawalnicze-go i techniki spawania, inynierii materiaowej i spawalnoci oraz w zakresie wymogw odbiorczych, metod bada nieniszczcych oraz projektowania i obliczania zczy spawanych.

W latach siedemdziesitych ub.w. due koncerny nie widziay potrzeby certyfikowania si wg tej normy. W okresie prywatyzacji i 10-krotnego zmniejszenia zatrudnienia firmy z brany budownic-twa przemysowego sprywatyzowane dziay miay potrzeb po-twierdzania swoich kwalifikacji w Instytucie. Pracujc w Firmie Technolkonstrzbski Co organizowaem gwnych spawalnikw stoczni, Mostostali, firm budownictwa chemicznego i energetycz-nego do prowadzenia praktycznych wykadw na Kursach Nadzoru i Kontroli Prac Spawalniczych. Pozwolio to przechowa dla przy-szych pokole (kiedy skrywan w PRL-u przez zakady) wiedz praktyczn, z ktr macie Pastwo okazj zapozna si czytajc to czasopismo. Poniewa odczone od rda wiedzy dziay byy pozbawione instrukcji spawania i instrukcji kontroli jakoci, do ktrych prawa autorskie miaa firma-matka, szkolonym osobom opracowywalimy instrukcje na podstawie wiedzy, ktrej prawa autorskie miaa firma Technolkostrzbski Co. Instrukcja ta bya pi-semnym uzupenieniem zdobytej na kursie wiedzy. Byy te osoby, jak np. gwny spawalnik Morskiej Stoczni Remontowej, ktre na podstawie materiaw z kursu same umiay opracowa potrzebne instrukcje.

Na kursach prowadzili te zajcia pracownicy polskich uczelni technicznych. Okazao si, e Politechnika Gdaska jest najlepsza z fizyki spawania i obliczania odksztace spawalniczych; Poli-technika Szczeciska w badaniach nieniszczcych i procedurach odbiorczych; Politechnika Warszawska w urzdzeniach spawalni-czych i projektowaniu konstrukcji stalowych; AGH w materiaach podstawowych i dodatkowych, spawalnoci i badaniach zmcze-niowych; Politechnika Wrocawska w zgrzewaniu i lutowaniu; Po-litechnika lska w technologii budowy elektrowni, a Politechnika Krakowska w technologii spawania i robotyzacji.

Dlatego specyfika kursw, ktre w rnych miastach byy pro-wadzone przez wychowankw miejscowych uczelni bya rna. Zakady, ktrych wacicielami byy amerykaskie firmy zbrojenio-we wysyay swoich pracownikw na kursy w rnych miastach.

Kiedy nadzr spawalniczy opiera si na wielu specjalistach takich jak: fizycy, elektrycy, absolwenci kierunku budowy maszyn, metaloznawcy, technolodzy szkoleni na kursach nadzoru spawalni-czego. Dzisiaj, kiedy pienidze Unii Europejskiej poszy na rozwj spawalnictwa w budownictwie, jedn osob (wg programu Mi-dzynarodowego Inyniera Spawalnictwa podanego w tabeli 1) po wydziale mechanicznym, budownictwie, inynierii materiaowej (dawniej metalurgii) uczy si wszystkiego.

Wiadomo, e pracownik budowlany nie nauczy si fizyki spa-wania tak atwo jak fizyk, czy elektroniki spawarek tak szybko jak elektryk. Pomimo wielkiego prestiu midzynarodowego poziom jest niszy, a przemys maszynowy jednak powinien dysponowa technologi spawania na poziomie wyszym ni budownictwo eu-ropejskie. Rozwizania oparte na IWE nie wytrzymuj konkurencji z systemem opartym na dziaach, ktre zatrudniaj rnych specja-listw zajmujcych si spawaniem. wiatowy poziom przemysu maszynowego zastpiono standardami europejskiego budownictwa a elektrykw i fizykw zastpiono marketingowcami producentw spawarek i materiaw dodatkowych oraz pracownikami budow-nictwa z kursem EWE.

Technolodzy dumni z midzynarodowych dyplomw (bu-downictwa a nie przemysu maszynowego) nie mieli motywacji do nauki i blokowali prac znacznie zdolniejszych elektrykw, elektronikw informatykw i fizykw. Bez tych fachowcw prze-gapiono zakup spawarek elektronicznych z funkcjami do robienia przetopw i funkcjami gboko-wtapiajcymi, co 7 krotnie zmniej-szyo wydajno stoczni szczeciskiej i stoczni Gdynia w stosunku do stoczni niemieckich doprowadzajc do ich zamknicia i likwi-dacji.

Jak pokazano na rys 1 przyczyn naszych problemw przy klasycznym spawaniu jest narastanie prdu zwarcia i gwatowny wzrost mocy w wyniku wzrostu napicia po zajarzeniu uku (wy-kresy prdu i napicia w czasie- w ramce). Objawia si to wyrzu-caniem kropli wywoujce niestabilno osony gazowej oraz prze-

Rys. 1. Technologia spawania Stadionu Narodowego w Warszawie i korzyci wynikajce z zastpienia drutu proszkowego elektronicznymi funkcjami ColdArc i forceArc

82DOZR TECHNICZNY 4/2012

grzanie jeziorka spawalniczego. Recept na to jest automatyczne elektroniczne obnienie prdu po zajarzeniu uku w metodzie Cold Arc (stosowanej do wykonywania przetopu przy szczelinie do 12 mm) i przez obnianie napicia przy wzrocie prdu w metodzie forceArc stosowanej do spawania zczy teowych stali S690 i S890 dwignic i naczep. Zmniejszenie napicia skraca uk i podobnie jak przy spawaniu TIG stali austenitycznych zwiksza wtopienie i szybko stapiania drutu, ktrego krople chodz uk zawajc go i ponownie zwikszajc gboko wtopienia nawet do 8 mm przy spoinie pachwinowej o gruboci 3 mm wykonanej metod ci-gnicia.

Jak pokazuje rys 1 spoina pachwinowa force Arc o wymiarze 3 daje efektywny przekrj na cinanie o wymiarze 8 co powoduje, e przy tym samym prdzie jeden spawacz niemieckiej stoczni zastpi polskich siedmiu (32 x 7= 63, 82=64). Jak wida brak tej niemieckiej technologii w Polskich stoczniach moe obniy ich efektywno na rynku wiatowym. Poza tym technologia EWM daje tak zimne jeziorko, e stopiwo nie miesza si ze stopionym materiaem pod-stawowym i 3 razy taszy drut o granicy plastycznoci 460 MPa w stosunku do drutu o granicy plastycznoci stopiwa 690 MPa daje przy spawaniu stali S690 wytrzymao na rozciganie 740 MPa nawet przy klasie wadliwoci spoin D wystarczajc do spawania naczep samochodowych.

Europejskie kwalifikacje firm i systemy jakoci w budownictwie

W tabeli1 klasy konstrukcji i powiadajce im kwalifikacje firm wykonawczych tak rozmieszczono, aby w tych samych ko-lumnach byy podobne kwalifikacje firm. Biorc po uwag to, e Rosja traktuje Europ Wschodni jak obszar swoich wpyww w oparciu o polskie normy mona rozwija wymian gospodar-cz z Ukrain, Rosj, Biaorusi i krajami azjatyckimi, ktre wchodziy w skad Zwizku Radzieckiego. W Niemczech istnieje norma DIN 18800 cz 7. Norma ta pocztkowo dzielia zakady na mae (stale S235) i due (stal S350). Rozwj przemysu stalowe-go o stale S460 i S690 wymaga rozmnoenia klas o zakady mae rozszerzone do stali S350 i zakady due rozszerzone do wyko-nywania konstrukcji obcionych dynamicznie. Z myl o na-rzuceniu Europie tej normy wprowadzono praktyczny podzia konstrukcji pod wzgldem rozpitoci pomidzy supami, pod wzgldem gruboci i gatunku stali. Uprawnienia zakadu klasy E moga dosta firma z duymi wysokimi halami produkcyjnymi i suwnicami o udwigu powyej 8 ton lub maa firma posugujca si wzkami widowymi, ale posiadajca kwalifikowanie techno-logii spawania stali S690.

W Polsce w wzorujc si na Niemczech opracowano norm budowlan PN-B/06200, ktra ostrzej traktowaa wykonawcw z zakadw maych wg normy budowlanej. Konstrukcje klasy 3 mg wykonywa zakad grupy II a konstrukcje klasy 2 mg wykonywa zakad May grupy 1, a konstrukcje klasy 1 mg wykonywa zakad grupy I posiadajcy system jakoci ISO 9001. Norma powouje si te na systemy jakoci wg normy ISO 3834 (dawniej EN 729).

Konstrukcje klasy 3 wg w PN-B/06200 to konstrukcje ze stali kategorii S235o gruboci mniejszej ni 30 mm i masie mniejszej ni 12 ton bez pocze na ruby sprane, ruby pasowane i po-cze nitowanych.

Konstrukcje klasy 1 wg PN-B/06200 to o granicy plastycznoci powyej S355 lub konstrukcje wytwarzane z zastosowaniem obrb-ki cieplnej oraz konstrukcje klasy, 2 ktrych awaria pocigaaby za sob znaczne zagroenie ycia lub straty materialne.

Stadion Narodowy w Warszawie wykonywano wg tej normy. Jednak schody Stadionu Narodowego byy wykonane na poziomie EXC3 wg nowej normy Europejskiej EN 1090 a ich odbir przypo-mina odbir mostu.

Rys 2 pokazuje sposb klasyfikacji konstrukcji wg normy EN 1090. Jak pokazuje tabela 1 norma 1090 wprowadzia obowizek badania technologii, a zakres bada w zalenoci od klasy kon-strukcji okrelaj normy.

Norma EN 1090 dla poszczeglnych klas okrela wymagany system jakoci wg normy ISO 3834, kwalifikacje nadzoru spawal-niczego i poziom wadliwoci spoin. Wg niemieckiej instytucji no-tyfikowanej SLV norma EN 1090 to wymagania DIN 1880 cz. 7 do spawania uzupenione o uprawianie firm do projektowania, zabez-pieczenia antykorozyjnego i ogniowego oraz do montau (skrca-nie rub i naciganie lin).

Wykonywanie konstrukcji kolejowych wg normy EN 15085-2

W przypadku norm kolejowych serii PN-EN 15085 dotyczcych projektowania i wytwarzania elementw skadowych pojazdw szynowych(taboru kolejowego) nie ma takiego pojcia jak klasa konstrukcji. Kady projektowany element konstrukcyjny, w zale-noci od kategorii napre i kategorii bezpieczestwa moe by bardziej lub mniej odpowiedzialny.

Projektant na tej podstawie okrela klas wykonania spoin na danym elemencie konstrukcyjnym (CPA,CPB,CPC1, CPC2, CPC3, CPD), ktra decyduje o tym, jakie wymagania podane w tabeli 1 musi spenia wytwrca (CL1, CL2, CL3,CL4).

Na podstawie okrelonej w projekcie klasy wykonania spoin od-czytuje si z normy, wedug jakich kryteriw spoiny bd badane (poziomy B, C, D) i jaki zakres bada nieniszczcych bdzie wyma-gany. W przypadku projektowania tak odpowiedzialnego elementu jak wzek wagonu projektant najczciej zakada najwysz klas wykonania spoin CPA. Aby wykona te elementy zgodnie z projek-tem wytwrca musi posiada uprawnienia na poziomie CL1, a wy-konane poczenia spawane bd badane w 100% ultradwikowo lub radiograficznie.

W przypadku konstrukcji rurowej zalewanego plastikiem dzio-bu szynobusu (zderzak) wymagana jest klasa spoin CP2. Oznacza to, e firma musi mie uprawnienia na poziomie CL2 a spoiny rur kwasoodpornych bd w 100% badane wizualnie(od rodka endo-skopem) i w 100% bd badane penetracyjne (stali niemagnetycz-nej nie bada si metodami magnetyczno-proszkowymi). W przemy-le kolejowym bardziej sprawdzaj si inynierowie po kierunkach spawalnictwa wyszych uczeni ni po kursach.

Rys. 2. Okrelenie klasy konstrukcji wg EN1090

i83DOZR TECHNICZNY 4/2012

Porwnanie programw szkolenia personelu spawalniczego i projektantw

Polscy technolodzy dumni z midzynarodowych dyplomw (budownictwa a nie przemysu maszynowego) nie mieli motywa-cji do nauki i blokowali prac znacznie zdolniejszych elektrykw, elektronikw informatykw i fizykw. Tym sposobem obniaa si wydajno stoczni, co pomimo interwencji kolejnych rzdw do-prowadzio do likwidacji najwikszych: w Szczecinie i Gdyni.

Norma kolejowa wprawdzie powouje si na szkolenia Interna-tional Institute of Welding lecz nie bardzo pasuje do systemu bu-downictwa. O wiele wikszy jest problem z dopasowaniem tego systemu do przemysu maszynowego: budowy statkw, suwnic,

dwigw, zbiornikw cinieniowych, elektrowni, rafinerii, reakto-rw i instalacji chemicznych czy zbiornikw cinieniowych i ma-gazynowych.

Jak pokazuje tabela 2 w Japonii dorobiono 2 dodatkowe seg-menty, czyli 2 poziomy przemysu maszynowego/1/.

W Polsce Urzd Dozoru Technicznego wprowadzi certyfikacj personelu po kursach nadzoru i kontroli prac spawalniczych urz-dze dwignicowych i urzdze cinieniowych.

Autor zaproponowa dopasowanie do tego systemu programw szkolenia projektantw wg IIW.

Wydaje si ze segmenty M4,M5 i M6 kursu projektowania na po-ziomie penym zaatwiyby poziom I mechaniczny. Pozostaje jeszcze projektowanie urzdze cinieniowych i instalacji przemysowych.

TABELA 1. Porwnanie norm: polskich, niemieckich i europejskich [2].

PN 87/M- 69009grupy zakadw pod

wzgldem spawalnictwa

GRUPA IIIDzia Mechanika(segment 1 EWE)Uprawnienia IS

GRUPA II+ Dzia Kontroli Spoin

(segment 4 EWE@)Uprawnienia IS

GRUPA I+ Dzia Konstrukcyjny

(segment 3 EWE)Uprawnienia IS, UDT do 5 MPa

GRUPA I+ISO+ Dzia Spawalnictwa

(segment 2 EWE)Uprawnienia UDT, PRS

Uprawnienia UDTwytwarzanie suwnic

PN-S-10050Uprawnienia mostowe

Rozpito mostu do 18 mIBDM

Rozpito mostu powyej 18 m

IBDM

PN87/M-69008Klasy konstrukcji mechanicznych

3do 2 pkt

2od 3 do 7 pkt

1od 8 pkt

zagroenie ycia (do 4pkt) + zagroenie mienia (do 4 pkt) + obc. dynam. (do 3pkt)

PN-B06200Klasy konstrukcji

budowlanych

rzemiosobez uprawnie

St3S3

18G2A2

14HMBCu1

Spawanie prtw do zbrojenia betonu

zcza nienoneEN ISO 17660-2

zcza noneEN ISO 17660-1

DIN 18800 cz.7klasy rozpitoci

i uprawnienia firm niemieckich

Rozpito 7 mA

Rozpito 20 mB

uprawnieniaMaego Zakadu

S 235JR (St3S)

Rozpito 30 mC

uprawnieniaMaego Zakadu

rozszerzone dla stali

S 355J3 (18G2A)

Rozpito pow.30 mD

uprawnieniaDuego Zakadu

S460 Huta Stalowa Wola

Obc. dynamiczneE

uprawnieniaDuego Zakadu

rozszerzone do obcie dynamicznych

S690 Huta Czstochowa

EN-1090-2europejskie klasy konstrukcji

(dotyczy rwnie zgrzewania liniowego profili

zamknitych)

EXC1S 235JR (St3S)

Badanie technologii wgPN-EN ISO 15610

EXC2S 355J3 (18G2A)

Badanie technologiiPN-EN ISO 15613

EXC3S460J5

Badanie technologii wgPN-EN ISO 15614

EXC4S690

Badanie technologiiPN-EN ISO 15614

EN 15085-2Spawanie elementw skadowych pojazdw

szynowych

CL3 CL2CL4

ogldziny zewntrzne wg EN ISO 6520-1

CL1

prby produkcyjne

CL1

badania zmczeniowe

Spawanie szyn kolejowych Ksieczka spawaczaEgzamin spawacza

EN 14730-2

Badanie technologii zgrzewania szyn

EN 14730-1

ISO 3834europejskie uprawnienia

firm

rzemiosobez uprawnie

normyISO 3834-4

nadzr EWSpolecenia ustne

instrukcjeISO3834-3

nadzr EWTprotokoy

pene badanie echnologiiISO 3834-2

nadzr EWEsystem zarzdzania ISO

ISO3834-2nadzr EWE

Uprawnienia firm do zgrzewania liniowego rur

i profili zamknitych

Ogldziny zewntrzne wg EN ISO 6520-2

Karta technologiczna WPS wg

EN ISO 15609-5

ISO14554-2Badanie technologii wg

PN-EN ISO 15613

ISO14554-1Badanie technologii wgPN-EN ISO 15614-13

PN-EN ISO 14731 kwalifikacje nadzoru

spawalniczegoIWP IWS IWT IWE

PN-EN ISO 5817poziom wadliwoci

D C B B+

IS-Instytut Spawalnictwa w Gliwicach, UDT- Urzd Dozoru Technicznego, PRS-Polski Rejestr Statkw, IBDM- Instytut Badawczy Drg i Mostw w Warszawie

84DOZR TECHNICZNY 4/2012

TABELA 2. Porwnanie programw IIW dla przemysu budowlane-go z programami japoskimi i we wschodniej Europie dla przemy-

su maszynowego

Zagadnienia teoretyczne

Nadzr spawalniczy Projektant

IWE IWT IWS IWPpoziom peny

poziom podstawowy

Cakowita suma godzin

446 340 222 146 179punkt pro-

gramu104

punkt programu

1. Metody i urz-dzenia spawal-nicze

EW

E, I

IW b

udow

nict

wo

102 80 45 22 12 M1.1, M1.3

12 M1.1, M1.3

2. Materiay i ich zastosowanie podczas spawania

110 80 45 22 10 M1.4 10 M1.4

3. Projektowa-nie konstrukcji spawanych

64 40 22 8 53

M1.2, M2.1, M2., M3.

53M1.2, M2.1,

M2., M3.

4.Produkcja, koszty jako i inspekcja wyro-bw spawanych

110 80 50 32 25M7.2, M7.3, M7.4

25M7.2, M7.3, M7.4

5. Projektowanie wytwarzania konstrukcji ramowych (stocznie, dwigi, wysokociowce, budynki odporne na trzsienia ziemi)/1/

Japo

nia

prze

mys

mas

zyno

wy

80 75M4,M5,M6

Projektowanie zczy spawanychProjektowanie

blachownic spawanych

Projektowanie konstrukcji spawanych

6. Projektowanie wytwarzania urzdze cinie-niowych (zbior-niki magazynowe i cinieniowe, elektrownie, re-aktory i instalacje chemiczne)/1/

80

TABELA 3. Program IIW (wg. Japoskiego Stowarzyszenia Spawal-niczego JWS) tumaczya Anna Rogowska [1]

Zagadnienia teoretyczne IWE IWT IWS IWP

IWSD-slprojektanci

poziompodstawowy

Cakowita suma godzin 446 340 222 146 104 punktprogramu

1 Metody i urzdzenia spawalnicze 102 80 45 22 12

1.1 Oglne wprowadzenie do spa-walnictwa

4 2 1 2 3 M1.1

1.2 Spawanie gazowe 5 4 2 2

1.3 Specjalne metody obrbki gazowej

1 1 1 0 1

M1.3

1.4 Elektrotechnika przegld (podstawy)

2 4 2 2 1

1.5 Wasnoci uku elektrycznego 4 2 1 1 1

1.6 Spawalnicze rda energii do spaw. ukowego

4 4 2 2

1.7 Wprowadzenie do procesw spawania w osonach gazowych

2 2 2 2

1.8 Spawanie metod TIG 6 6 4 2 1

M1.3

1.9 Spawanie metod MIG/MAG 8 8 5 2 1

1.10 Spawanie ukowe elektrod otulon

10 6 4 2 1

1.11 Spawanie pod topnikiem 6 4 2 2 1

1.12 Zgrzewanie oporowe 8 6 2 0 1

1.13 Inne rodzaje procesw spawalniczych

10 6 3 1 1

1.14 Cicie i ukosowanie brzegw, 1.15 Obrbka powierzchni

6 6 3 2

1.16 Automatyzacja i robotyzacja spawania

6 4 2 0

1.17 Lutowanie twarde i mikkie 4 4 2 0

1.18 czenie plastiku, 1.19 czenie nowoczesnych materiaw

6 3 1 0

1.20 Instytuty badawcze (zwiedzanie, eksperymenty)

10 8 6 0

2 Materiay i ich zastosowanie podczas spawania

110 80 45 22 10

2.1 Projektowanie i wytwarzanie stali 2 1 1 1.5

2.2 Badanie materiaw i zczy spawanych

8 8 6 2.5 1

M1.4

2.3 Struktura i wasnoci czystych metali

4 2 2 0 1

2.4 Stopy i wykresy fazowe 6 4 2 1 1

2.5 Stopy elazo wgiel 4 4 2 1 1

2.6 Obrbka cieplna materiau podstawowego zczy spawanych

4 4 3 1 1

2.7 Struktury zczy spawanych 4 4 2 2 1

2.8 Stale wglowe i wglowo-manganowe

6 5 2 2 1

2.9 Pknicia stali 4 4 4 2

2.10 Stale drobnoziarniste 4 2 2 1 1

2.11 Stale obrabiane termomechanicznie

2 1 1 1 1

2.12 Stal konstrukcyjna i stal o pod-wyszonej wytrzymaoci na rozciganie2.13 Stal niskostopowa do pracy w ekstremalnie niskich temperaturach

24

22

11

20.5

2.14 Stal niskostopowa odporna na pezanie

4 2 1 0.5

2.15 Stale wysokostopowe (nierdzewne)

8 6 3 2 1

2.16 Oglne informacje o korozji 6 3 1 0

2.17 Oglne informacje o abrazji 2 1 0 0

2.18 Obrbka powierzchni 4 3 2 0

2.19 Stal odporna na pezanie i aroodporna

2 1 0 0

2.20 Staliwo i eliwo 4 2 1 0

2.21 Mied i stopy miedzi 4 2 1 0

2.22 Nikiel i stopy niklu 4 2 1 0

2.23 Aluminium i jego stopy 6 5 2 2

2.24 Inne metale i ich stopy 2 1 0 0

2.25 czenie materiaw rno-imiennych

4 3 2 0

2.26 Badanie struktury metali 6 6 2 0

3 Projektowanie konstrukcji spawanych

64 40 22 8 53

3.1 Podstawy wytrzymaoci materiaw

4 4 2 0 4 M2.6

3.2 Podstawy projektowania, naprzenia, obcienia, odksztacenia spawalnicze

8 6 3 0 7M2.2, M3.1

i85DOZR TECHNICZNY 4/2012

3.3 Zasady projektowania konstrukcji spawanych

4 4 2 0 4 M3.3

3.4 Symbole spawalnicze, rysunki konstrukcyjne i projektowanie pocze

4 4 4 4 7 M1.2+M3.3

M3.2 Obcienia konstrukcji 4 M3.2

3.5 Wprowadzenie do mechaniki pkania

8 2 0 0 5 M2.5

3.6 Kryteria uszkodze spoin i materiaw w rnych warunkach obcienia

4 2 1 0 4 M2.3

3.7 Projektowanie konstrukcji spawanych o obcieniach przewaajco staych

8 5 3 2 3 M2.1

3.8 Zachowanie si konstrukcji spawanych pod wpywem obcie dynamicznych

4 2 1 1 2 M2.4

3.9 Projektowanie konstrukcji spawanych o obcieniach dynamicznych

8 4 2 0 4 +M2.4

3.10 Projektowanie konstrukcji spawanych o zmiennych obcieniach termicznych?

6 2 2 1

3.11 Projektowanie konstrukcji z aluminium i jego stopw

4 4 1 0

3.12 Spawanie prtw zbrojeniowych

2 1 1 0

M3.4 Badawcze metody konstrukcji 5 M3.4

M3.5 Dokumenty wprowadzajce projektu, kody i normy

4 M3.5

4 Produkcja, koszty jako i inspekcja wyrobw spawanych

110 80 50 32 25

4.1 Wprowadzenie do systemw jakoci w konstrukcjach spawanych

6 4 2 1 2 M7.3

4.2 Kontrola i zapewnienie jakoci konstrukcji spawanych

14 12 10 10 2 M7.3

4.3 Naprenia i odksztacenia spawalnicze

6 4 2 2

4.4 Spawalnicze oprzyrzdowanie w zakadach przemysowych

4 4 4 2

4.5 Zagadnienia bezpieczestwa i higieny prac spawalniczych

4 4 3 2

4.6 Pomiary, kontrola i rejestracja danych w spawalnictwie

4 4 4 2

4.7 Badania nieniszczce,.8 Ekonomiczno

28 15 8 11 11 M7.4

4.9 Spawanie naprawcze, 4.10 Fitness for purpose

4 5 3 2

4.11 Analiza wypadkw 40 28 14 0

M7.2 Projektowanie uatwiajce wykonanie

10 M7.2

Podobnie jest z kwalifikacjami spawaczy dla przemysu maszy-nowego. W praktyce eksportowej zdany egzamin nie wystarczy. Zazwyczaj firmy niemieckie chc pozyska pracownikw o wy-szych kwalifikacjach ni posiadaj. Dostawca spawaczy musi bra charakter i odpowiedzialno produkcji. Dlatego wana jest punk-tacja wiedzy technicznej, umiejtno prawidowego sczepiania, umiejtno wielociegowego wykonania pachwin bez przerywa-nia jarzenia uku na naroach, umiejtno wykonania przetopu bez ladw przerywania spawania, umiejtno wykonania wypukego przetopu w suficie, sposobu zaczynania bez ladw przerywania spawania, umiejtno wyprowadzania gazw z jeziorka spawal-niczego (przerywania ukadania ciegu), umiejtno spawania wielociegowego w pionie, umiejtno spawania MAG metod

TABELA 3 (uzupenienie). Rozszerzenie program IIW dla Midzynarodowych Projektantw Konstrukcji Spawanych o penych kwalifikacjach IWSD-cl w stosunku do programu

o kwalifikacjach podstawowych IWSD-sl

Dodatkowe zagadnienia teoretyczne IWSD-clMidzynarodowego Projektanta Konstrukcji Spawanych o penych kwalifikacjach (182 godziny)

M4 Projektowanie zczy spawanych 25

M4.1 Typy zczy spawanych 4

M4.2 Projektowanie zczy spawanych z przewaajco statycznymi obcieniami

8

M4.3 Projektowanie zczy spawanych z przewaajco dynamiczny-mi/cyklicznymi obcieniami

10

M4.4 Projektowanie zabezpieczajce przed kruchym pkaniem 3

M5 Projektowanie blachownic spawanych 25M5.1 Blachy i powoki 8 godz

M5.2 Belki i supy konstrukcji 8 godz

M5.3 Projektowe rozwaania nt. napre spawalniczych i odksztace 9 godz

M6 Projektowanie konstrukcji spawanych 25M6.1 Wprowadzenie do projektowania; ustalenie poj dla kon-strukcji spawanych

3 godz

M6.2 Doskonalenie projektowania zczy obcionych statycznie 2 godz

M6.3 Doskonalenie projektowania zczy obcionych dynamicznie 8 godz

M6.4 Obrbka cieplna zczy spawanych 4 godz

M6.5 Rozwaania projektowe dla rcznego i automatycznego spawania 2,5 godz

M6.6 Metody numeryczne i projektowanie konstrukcji pracujcych na zmczenie

4 godz

M6.7 Prby laboratoryjne 1,5 godz

RAZEM GODZIN 75

cignicia (w prawo), umiejtno spawania stali austenitycznych bez przebarwie (zoty kolor spoiny), umiejtno spawania duy-mi prdami cienkich blach w pozycji podobnej porwnywania ze szkoleniem policjantw w szybkiej intuicyjnej jedzie.

Firma firma DGSd(alemana) do pozyskiwania spawaczy z Polski opracowaa zrozumia dla kadrowcw i ekonomistw punktacj zwikszonych umiejtnoci spawaczy.. Osoby powyej pewnej iloci punktw rzeczywicie cigle spaway na budowach eksportowych.

Wnioski

1) Porwnanie norm Polskich, Niemieckich i Europejskich wskazuje na moliwo zwikszenia wymiany gospodarczej UE z krajami byego Zwizku Radzieckiego

2) Przemys maszynowy wymaga 2 dodatkowych segmentw szkolenia nadzoru spawalniczego i rozszerzenie szkolenia o zawody wprowadzajce innowacj: fizykw, elektronikw i informatykw

3) Dowiadczenia Ukrainy mog by przydatne w rozwoju eu-ropejskiego spawalnictwa.

PIMIENNICTWO

[1] Japan Welding Society: Metody spawania oraz urzdzenia spawalnicze Ysetsu gakkai-hen, Ysetsu, setsug gijutsu tokuron. Shinpan( japo-skiego podrcznika midzynarodowego inyniera spawalnictwa IIW), wy-dawnictwo Sanp, 2008 r,

[2] Edmund Tasak: Metalurgia spawania Krakw 2008 r, drukarnia Patria.[3] Japan Welding Society: Metalurgia Spawania, wydawnictwo Sanp, 1978 r,[4] G. Padula, R. Jastrzbski, J. Nowacki, Z. Lataa: Decodificacin de los co-

nocimientos prcticos como un paso ms hacia la creacin de software de apoyo para el anlisis microscpico cualitativo de las juntas. Materiay kon-ferencyjne EUROJOIN 6, Santiago de Compostela str 627- 644,

[5] R.Jastrzbski: Nadzr i kontrola prac spawalniczych, 2002 r., Materiay szkoleniowe firmy PTPUH TechnolkonstrzebskiCo Sp. z o.o.