182-t

5/14/2018 182-t - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/182-t 1/98



:

:



.



............ ............ .

............. ...........

............. ...........

............. ...........

............. ...........



ني در انجام ا ي د گرام ي اسات ييراهنما مي م و از آنان پساگسذار ي نه ي را ارج م پروژه



. .

.

.

XML, RDFOWL, .XML

RDF .

.

.

.

.



:

.........................................................................................................................

.......................................................................................................

....................................................................................................

..................................................................................................... XML...

RDF .........................................................................................................

RDF ........................................................................................................

RDF.......................................................................................

............................................................................................................

..............................................................................

..........................................................................................

.........................................................................................................

..........................................................................

.......................................................................

.....................................................................................

.............................................................................................

...............................................................................

..........................................................................................

...............................................................................................



:

........................................................................................................................

.............................................................................................

..........................................................................

..............................................................................

Slot...........................................................................................................

................................................................................................

.............................................................................................

.......................................................................................

...........................................................................................

........................................................................................

..........................................................................

............................................................................

.......................................................................

...............................................................................

.......................................................................

...................................................................................

........................................................................................

................................................................................................................

..................................................................................................................................



:فصل اول

ي ي معناوببا ي ي آشنا

1



مقدمه-1-1

توجه به گسترش روزافزون اطالعات در آمدهبا نيازهاي جديد به وجود محققان به اين نتيجه ،وب و

ها به طور كامل پاسخ داده انسانهاي كنوني مورد استفاده در وب نيازهاي كرسيدند كه با استفاده از تكني

شود اما اين نوع ذخيره سازيلت انجام ميسازي و انتشار اطالعات با سهو رهدر وب كنوني ذخي .شودنمي

معنايي به عنوان وب.هاي بعدي از اطالعات به وجود آورده است و استفادهمشكالت زيادي را براي بازيابي

يك راه حل براي اين مشكالت به وجود آمده است كه هدف از آن به اشتراك گذاشتن اطالعات در وب به

طور كه ما در دنياي حقيقي نياز به زبان مشترك براي انتقال مفاهيمدرواقع همان .صورت هوشمندتر است

تمامي تالش وب معنايي در آن است كه.شودمعاني داريم در دنياي مجازي نيز نياز به آن احساس ميو

اي بهينه به اطالعات را به گونهاين همزباني را طوري ايجاد كند كه با انتقال معناي اطالعات اوال دسترسي .] ]1يسر سازد و ثانيا امكان پردازش اين اطالعات توسط ماشين به طريق صحيحي فراهم شودم

هاي مختلفي براي بازيابي اطالعات از وب پيشنهاد شده است كه در برخي ازسيستمهاي اخيردر سال

.[2]عات مبتني بر يك پاگياه دانش است آنها بازيابي اطال

:معناييوبتعريف-1-2

وب است Tim Berners Leeآقاي اس آينده ،كه معروف به پدر به صورتي بيان كرده ت كهي وب را .ها نيز قابل درك و پردازش است قابل فهم نباشد بلكه توسط ماشينهابرخالف وب كنوني توسط انسان

. ارائه گرديد2001تعريف رسمي وب كنوني كه شامل معماري هفت اليه است در سال

از وب كنوني نمي وب م بايد توجه شود ي وب كنوني است كه چدارباشد بلكه آينده عنايي يك وب جدا

.در ادامه سه تعريف مختلف از وب معنايي ارائه شده است.تغييراتي شده است

اي پروژه• هدف با رسانهاي براي جاد كه صورتي به اطالعات كردن وبدل رد براي جهان اي در

.باشد كاپميوتر قابل فهم و پردازش

- نحوي كه پردازش آنها توسط ماشيناي از اطالعات در مقياس جهاني است بهوب معنايي شبكه•

.ها به ساگدي امكان پذير است

.ها قابل پردازش استهاي هوشمند است كه توسط ماشينوب معنايي شامل داده•

2



.[3]دهد از وب را نشان ميLeeديد آقاي1-1شكل

عناييم وبمعماري-1-1شكل

3



:معناييوبهاياليه-1-3

. مي پرداز يم آنها حي تشربهادامهدر كهباشد يم هي الهفتيمعمار كي يدارا يي معناوب

URI1:URIاههدولاش يم تشكيل را معنايي وب يكURIيك.دهندي ساده خيلي صورت به

توان آنها را در هرشوند و مي شروع مي”: “ftpيا”:“httpهايي كه باهمانند رشته. تي وب اس شناسه

كس مي.جاي وب ديد استURIتواند يكهر محول شده صريحا نيز مالكيت آنها كند و . ايجاد

تشكيل ميبنابراين آنها يك تكنولوژي ايده توان وب جهاني راي آن ميدهند كه به وسيله آل پايه را

- دارد ميURIدر حقيقت وب جهاني به اين صورت است كه هر چيزي كه يك.بر روي آنها ساخت

توان به صورتالبته مفهومي را كه حتي برروي وب هم قرار ندارد ،مي.توان گفت كه برروي وب است

. نشان دادURIتوان مفهوم صلح جهاني را نيز با يكبراي مثال مي. نمايش دادURIيك

XMLزبان-1-3-12

:

.باشدي زيربنايي و صرف و نحوي وب معنايي مي هالي .XMLهاست ف نشانه براي تعري يابزار ن زباني ا

هاياين مسئله كه ساير تكنولوژي.شودساخته ميXMLهاي دگير در وب معنايي بر رويتمام تكنولوژي

فراهم م گيرند يك قرار ميXMLيهايي بر رو هوب معنايي به صورت الي - يسطح اطمينان از تعامل را

. كنند

ي اين نكته هستند كه يك آيتم اطالعاتي تصوير است يا يك فايل صوتي ،ان كننده بي XMLهايبچرسب

شرح نميعددي،هاي ا دادهيك قطعه متن و ي دهند و تنها به مكان آن اطالعاتاما معناي خاص آن را

XMLبا به اشتراك گذاري يك سند. براي وب معنايي كافي نيستXMLبنابراين. [4]كننداشاره مي

به اشتراك گذاريزماني معناي محتواي سند منتقل مي عنصر دگرير در معناي عناصر را،شود كه دو

بچرسب گذاري<< price>12.00</priceبراي مثال گار ما يك موجوديت را به صورت.بدانند و بفهمند

راهي براي ماشين بچرسب گذاري كند<cost>12.00</cost>،و شخص دگيري آن را به صورت كنيم ميبراي آنكه هاي وب معنايي مانند ند وجود ندارد گمر آنكه تكنولوژيده بفهمد هردوي آنها يك معنا را

1 2 eXtensible Markup Language

4



اضافه شوند آنتولوژي به اسنادهد كه ساختار دلخواه به كاربر اجازه ميXMLدر كل.ها دشان بدهندرا

. [5]ند ك ي معناي اين ساختارها بيان نميولي چيزي درباره

RDFزبان-1-3-23 منابعتشريحزبان:

استXMLاساسبرRDFزبان آمده وب معنايي به وجود در اسناد ايجاد ،كه جهت تشريح مفاهيم و

هستند به نحوي حاوي توضيحاتي در مورد اطالعات در وب معنايي در واقعRDFاسناد. جاد شده استي ا

.[3]ها كند ن ك براي ماشي كه آنها را قابل در

4ديتا متاXMLدر حالي كه اسناد به قسمت يكي از كاربردهاي كند،هاي مختلف يك سند مرتبط ميرا

RDFاتم هك تسا نآ لك اب طابترا رد ارت دگيربه عب . كنديك موجوديت بيان ميسند به عنوانديتا را

عوض نشانه دربارهRDF گذاري بخش داخلي يك سنددر را ي بخش خارجي يك سند مانند متاديتا

. كند ي سنده ،تاريخ توليد و نوع بيان م نوي

گزاره و فاعل خود از جنس.شود گزاره و مفعول بيان مي،به صورت سه قسمت فاعلRDFهر عبارت در

ن مطلب مشاهدهي ا 1-2در شكل. ابت باشد ث اي ا رشتهتواند از نوع منبع ي تند و مفعول نيز ميمنبع هس

.شود يم

RDFدرهاتاييسه-1-2شكل

3 Resource Description Framework 4 Meta Data

5



:براي مثال به جمالت زير توجه كنيد

Buddy Belden owns a business.

The business hass Web site accessible at http://www.c2i2.com/~budstv

Buddy is the father of Lynne

نامهاين به صورتجمالت ممكن است در اسناد يا هاي يك شركت موجود باشد و در صورت بيان آنها

ورت پايينمديريت دانش به ص ،اين روش.توان از آنها به عنوان دانش در شركت استفاده كرد مياستاندارد

:هاي زير مطرح كردتوان به صورت سه تايي جمالت باال را مي.به باال است

<#Buddy> <#owns> <#business>

<#Business> <#has-website> http://www.c2i2.com/~budstv

<#Buddy> <#father-of> <#Lynne>

مفهوم مربوطه سند جاريURIدهد كه نشان مي# المتاند و ع مطرح شده# Nهاي باال به زبانسه تايي

دارد RDFبه# Nابزارهايي براي تبديل زبان.باشدمي توسط كه Jenaوان ابزارت براي مثال مي. وجود

Hewlett-Packardشركت نام برد5 است را به صورتRDFهچمنين ابزارهايي جهت نمايش. ارائه شده

IsaVisaاي از نمايش جمالت قبل به صورت گرافي است كه توسط ابزار نمونه 1-3شكل. راف وجود دارد گ

W3Cارائه شده توسط . [6]ايجاد شده است6

5 http://www.hp1.hp/semweb 6 World Wide Web Consortium

6



باالمثالجمالتيهدهندنشان گراف-1-3شكل

RDFيشما-1-3-37:

RDFيمن تاملك يانعم مورد براي بيان اچيزي در فقط يك مدل داده طالعات روي وب در گويد و

توضيحRDFتوان در مورد معناي كلمات بيان شده در ميRDF Schemaبه كمك.دهداختيار قرار مي

. [7]ارتباطات بين كلمات را بيان كنيم كند كه معنا و ابزاري است كه به ما كمك مي .schemaداد

RDFSيژولوتنآ نابز كي عقاو رد سالك دننام يميهافم لماش هك تسا ، يز طباورسالكر ،يگژيو ،طباور

.هاي مشخص را تعريف كردتوان دامنهباشد و توسط آنها مي ي و محدوديت دامنه و برد ميوگژي رزي

هاي كاپميوتريشود به سيستم معموال بيان ميRDFرتاين توصيف كه در وب معنايي آن هم به صو

را به هم متصل كنند كمك مي . كند كه آسانتر از كلمات استفاده كنند يا آنها

مهمترين مفاهيمي كه از ميRDF Schemaسه تا مفاهيم به ما ،دهد)“Resource” (rdfs:Resource ،

“Class” (rdfs:Class)و “property” (rdfs:Property)يمدنشاب.

ي مثال همهبراي.هايي هستند كه كلمات ممكن است به آنها تعلق داشته باشنداين مفاهيم همه كالس

در نوع RDFكلمات از. هستند Schemaاز است دگيري چيز از چيزي نوع كه گبوييم اينكه براي

rdfs:type م هدافتسا ي مينك :

rdfs:Resource rdf:type rdfs:class.

rdfs:class rdf:type rdfs:class.

7 RDF Schema

7



توان است و ميRDFهاي قابل بيان در ت در مورد سه گانهاعمال محدودي RDFيكي از كابردهاي مهم

مي به كار اشيا چه مقاديري ميتعيين كرد كدام وگژيي براي كدام نوع از در.توانند اخذ كنندروند و

RDFSاور طبسالك ربا يز و اهسالكر ثرا و اهيگژيو طسوت يربrdfs:subclassof يم نايب نآ رد هك دوش

هچمنين اين امكان وجود دارد كه يك ساختار. گانه داشته باشدهاي چندتواند ابر كالسيك كالس مي

ال وگژييبراي مث . مها ايجاد كني كالسها به مانند ساختار سلسله مراتبيسلسله مراتبي براي وگژيي

“is brother of”يگژيو گار بين دو كالس از يك عبارت.باشد مي”“is sibling ofيك زير وگژيي از

نيز بين آنها” “is sibling ofازيا يتوان نتيجه گرفت كه وگژي مي برقرار باشد“is brother of”،وگژيي

.برقرار است

:RDFهايقابليت-1-3-3-1

RDF يلباق ت يدايز ياهتهج ار هئارا يم ام هب شناد ييم هداد حرش اهنآ زا يخرب همادا رد هك دهددنوش.

مثالبراي.رود است كه جهت مدل كردن گروهي از منابع به كار مي Containerها تيكي از اين قابلي

يجمله

“The people at the meeting were Joe,Bob,Susan and Ralph”

: آن به صورت زير استRDFنمايش.را در نظر گبيريد

8



باشدميattendees، گزاره،ي فاعل نشان دهندهrdf:Descriptionبچرسبشود،همانطور كه مشاهده مي

.شود ي مشاهده م 1-4در شكلباالRDFنمايش گرافي سند.اي از منابع استو مفعول خود مجموعه

باالRDFسند گرافينمايش-1-4شكل

Cotainer رد اهRDFدنتسه فلتخم عون هس:

•Bag (rdf:Bag): جم نداد ناشن تهجهعوم يم هك بيترت نودب يامه يراركت رصانع لماش دناوت

.باشد

•Sequence (rdf:Seq):هعومجم نداد ناشن تهجآ رد بيترت هك يايم و تسا مهم نرصانع دناوت

.تكراري هم داشته باشد

•Altemate (rdf:alt):يم راك هب عبنم اي رادقم دنز چا يباختنا نداد ناشن تهجردو.يعقاوم رد

كه مي دارد مي كاربرد مشخصخواهيم مقاديري كه يك متغير به خود به چند مقدار گيرد را

.محدود كنيم

دگير بي RDFقابليت جملهاي جمله ان امكان مفعول خود كه قابليت است اين به كه است دگير اي

Reificitionيمدنيوي. گاربهلمج لاثم ديريگب رظن رد ار ريز ي:

“Jane has tested Mary's Web page and asserts that is passes the accessibility test”

9



1-5شكل به صورت ن جملهي انمايش گرافي. استيمثال باال شامل دو جمله است كه يكي مفعول دگير

.است

باالمثال گرافينمايش Rieification -1-5شكل

شكل كه در جمله كني مالحظه مي1-5همانطور ،د هب مود يلعاف تروص ،هدش لدم لوعفم و گزاره

.اول معرفي شده استي ملهپسس خود مفعول ج .است

:آنتولوژي-1-3-4

و مبدا آن را ارسطو مي اي از علم است كه شاخهدر فلسفه آنتولوژي.دانند آنتولوژي ريشه در فلسفه دارد

مي معنايي كمي متفاوت از فلسفه در وبمفهوم آنتولوژي.پردازدبه بررسي موجودات و روابط ميان آنها

كل مطالعه به وجود آمده است و در به معنايLogiaبه معناي هستي وOntoي از دو واژه آنتولوژي.است

شوداي كه استفاده مي ن آنها در دامنهها و ارتباط بي واژهمعنايي در وب آنتولوژي.شناسي داردمعني هستي

مي نشان تشكي .[8]دهدرا اصلي دهندهعناصر از ل عبارتند آنتولوژي آنها،مفاهيم:ي بين وارتباط

. نشان داده شده است يي معنا در وبي نقش آنتولوژ 1-6در شكل.خصوصيات آنها

10



شكل1-6-

معناييوبدر آنتولوژينقش

:توان به اين صورت تعريف كرد آنتولوژي را خيلي كوتاه مي

".آنتولوژي مشخص كردن و تعريف يك مفهوم سازي است"

ي اساسياند ،نكته شدههاي زيادي باعث بحث و تعريف مفهوم سازيدر حالي كه كلمات مشخص كردن

:در مورد اين تعريف از آنتولوژي موارد زير هستند

مفاهيم• آنتولوژي نياز،يك مورد دامنه يك سازي مدل براي كه مختصاتي ساير و ارتباطات

. كنندهستند را تعريف مي

را در بردارد كه...) الس ها ،ارتباطات و ك ( تعاريف يك فرهگن لغات نمايش ل ازتعريف يك شك •

براي فرهن معان رسمي براي استفاده ي را قيود آن فراهم مي گ لغات و از يك. كندي هميشه

رونداي از دانش به كار مي ك محدوده كه در تعريف و نمايش ي )معاني( ي آنتولوژي لغات و مفاهيم

. [3]كندو بنابراين معاني را استاندارد مي كنندرا تعيين مي

توسط مردم آنتولوژي برنامههاي گاهپاي ،ها و به اشتراك گذاري اطالعات ي داده كهاي كاربردي كه نياز

ها يك فهم مشترك از يك دامنه را تاميني وب آنتولوژيدر زمينه.شودي خاص دارند استفاده ميدامنه

دو برنامهزي .براي حل مشكل چند معنايي الزم استچنين فهم مشتركي. كنندمي ي كاربردي ممكن را

11



است از دو ترم متفاوت براي يك معناي واحد استفاده كنند و يا بالعكس از يك ترم واحد براي دو مفهوم

. كنند معنايي را فراهم ميinterperabilityهادر واقع آنتولوژي.متفاوت استفاده كنند

اين كند كه با تولوژي ارتباط بين مفاهيم در اسناد وب و در دنياي واقعي را مشخص ميبه عبارت دگير آن

ها ن عاملشود و به اشتراك گذاري اطالعات بي ها قابل پردازش و فهم مي كار اسناد مربوطه توسط ماشين

. كندرا تسهيل مي

:توان گفتدر واقع مي

Vocabulary + Structure = Taxonomy

Taxonomy + Relationship, Constraints and Rules = Ontology

Ontology + Instance = Knowledgebase

:عناصر مختلف آنتولوژي شامل موارد زير است

)اشياي ابتدايي(ها ا نمونه ي ءاشيا:هانمونه•

يا انواع چيزهاءانواع اشيا ،مفاهيم،هامجموعه:ها كالس•

-مي)ها كالس(يا پارامترهايي كه آن اشياءخصوصياتها ،تبلي قاها،وگژييها،جنبه:ها تخاصي •

.توانند داشته باشند

.توانند با يكدگير ارتباط داشته باشندها ميها و نمونه كه در آن كالسهاييروش:ارتباطات•

توانند به گيرند كه مياي كه از يك ارتباط مشخص شكل مي دهساختارهاي پچيي :جمالت تابعي•

.ي خاص يك عبارت مورد استفاده قرار گيرند ا كلمه له ي جاي يك جم

بايد صحيح كه چه چيزيشوند تا مشخص كنندتوضيحاتي كه به صورت رسمي بيان مي:ها دقي •

.باشد تا اينكه يك حكم به عنوان ورودي مورد پذيرش قرار گيرد

به صورتازيك حكمتوانند آگناه استنتاجات منطقي كه مي- كه به صورت گارجمالتي:قوانين•

. كنندرا توصيف ميخاصي به دست آيند

12



- كه آنتولوژي در دامنه در يك شكل منطقي با هم يك تئوري را كهقوانينياحكام و:قواعد كلي•

.دهندتشكيل ميدهد يك كاربرد شرح ميي

ها تتغيير ارتباطات يا خاصي :رخدادها•

.شوندداده مي در يك زبان آنتولوژي نمايشها معموال آنتولوژي

:آنتولوژيبيانهايزبان-1-3-4-1

: وجود دارد دو نوع زبان براي ايجاد آنتولوژي

:مانند. كنندهايي كه بر اساس گراف عمل ميزبان•

RDF, Semantic network, UML, Topic map

:مانند. [9]كنندها عمل ميهايي كه براساس منطق گزارهزبان•

Rules (RuleML, LP/Prolog), Description Logic (OIL, DAML+ OIL, OWL), First

Order Logic

:هاي بيان آنتولوژي عبارتند از از زبانبرخي

• RDF (S) (Resource Description Framework (Schema))

• OIL (Ontology Interchange Language)

• DAML+ OIL (DARPI Agent Markup Language + OIL)

• OWL (Ontology Web Language)

• XOL (XML- based Ontology exchange Language)

• SHOE (Simple HTML Ontology Extension)

• OML (Ontology Markup Language)

13



: OWLزبان

اتحادي وبهايپروژه در زيادي تكني همعنايي از آنجا در كه شد انجام ارپوا بيان كي جهت مختلفي هاي

آمد كه از آن جهت به وجودOILها زبان استانداردي به نام ن پروژهبر اساس همي .شدده مي آنتولوژي استفا

DARPLي ارپوا در آمريكا با پشتيباني كمي زودتر از اتحاديه.شدي ارپوا استفاده مي هدر اتحادي بيان آنتولوژي

ايت نقاط ضعف و قوت اين دودر نه .معنايي به وجود آمد وب جهت استفاده درDAMLزبان بيان آنتولوژي

بر بررسي W3Cزبان توسط آمد كهOWLزبان استانداردي به نام OILوDAMLاساس شد و به وجود

عمل ميبر تعامل و ،تكامل آنتولوژي،زبان شامل اشتراك آنتولوژياهداف ايجاد اين. كنداساس مدل شي گرا

گرساگزاري در دي ،سهولت در استفاده ان و انعطاف پذيري،بي ،قدرتتشخيص ناساگزاريها،ارتباط با آنتولوژي

.[10]ي بين المللي استها و استفادهزبان

اما زبانبراي ايجاد آنتولوژي براي مثال نسبت به.هاي بيشتري دارد ت قابلي OWLهاي مختلفي وجود دارد

RDFSيوق لالدتسا و جاتنتسا ناكما يم ام هب ار يرتدهد.

كه به ترتيب داراي ساگدياستOWL Lite, OWL DL, OWL Fullي مختلف سه نسخهايدارOWLزبان

.قدرت بيان كمتري هستندبيشتر و

OWL Lite:

ا

زباني در

كالس ن

ساختار

به

نياز

كه

بود

كاربراني

از

پشتيباني

اصلي

سادههدف

قيود

و

مراتبي

سلسله

بندي پشتيباني مي آنكه اين نسخه قيد تعد مثال بابراي.داشتند مي فقط اجازه كند وليد را در ابتدا.دهدي تعدد را

شود و به ن كمك كند كه ابزار ساده به اي OWL Liteاميدوار بودند كه ساگدي تري براي پشتيباني آن ساخته

ل در عم ولي. كنند را ساختبندي استفاده مياز فرهگن لغات مترادف و علم طبقههايي كه ستمزودي بتوان سي

. زياد استفاده نشد OWL Liteبوده و بنابراينOWL DLي ابزار اين نسخه از زبان برايثابت شده كه توسعه

OWL DL:

تضمين اين( بودن محاسباتيبه اين منظور طراحي شده بود كه حد اكثر بياگنري را در حالي كه كامل ن زباني ا

محدود پايان پذيردهمه(ي ر تصميم پذي ،)اندي نتايج قابل محاسبه كه همه و موجود)ي محاسبات در زمان

OWLساختارهاي ن نسخه از زبان تماماي .داشته باشد كند،هاي استنتاج عملي را پشتيباني مي تمبودن اگلوري

.توانند استفاده شوندرا دارد جز اينكه بعضي از آنها فقط در شرايط خاص مي

14



OWL Full:

دو ن بر اساس معناي مختلفي ن زباني ا كه مقدار سخه از طراحي شده است و به اين منظور شده ي پيشين بنا

كالس در حالي كه بياگنر يك مجموعه ازيكOWL Fullبراي مثال در.را حفظ كندRDF Schemساگزاري بااين نسخه اين. ن نيستممك OWL DLتواند خودش يك نمونه از كالس دگير باشد كه اين در باشد ميهانمونه

مي قبل تعريف شدامكان را لغات از بخشدRDFوOWLيهدهد كه يك آنتولوژي معناي فرهگن بهبود . را

. پشتيباني كندOWLاحتمال اين ضعيف است كه نرم افزاري بتواند استنتاج را در اين نسخه از

:قرار است بر OWLزبانموارد زير در مورد

•

براي

معتبر

كه

آنتولوژي

هرOWL Lite

درباشد OWL DL

است

معتبر

نيز .

.نيز معتبر است OWL FULLباشد درOWL DLهر آنتولوژي كه معتبر براي•

. نيز معتبر است OWL DLباشد درOWL Liteهرنتيجه كه معتبر براي•

. نيز معتبر است OWL FULLباشد درOWL DLهر نتيجه كه معتبر براي•

. شده است نمايش داده OWLزبان ارتباطات1-7در شكل

OWLهايزبان ينب ارتباط-1-7شكل

15



اين اصل را در نظر گرفت كه هر چه ابزارهاي نمايش دانشطراحي زبان آنتولوژي بايدالبته در انتخاب و

شوند و دهپچيي پاسگخويي ب تر در كنند توانايي آنها شكل قابلقدرت بيان بيشتري پيدا ه سؤاالت به

.يابداعتماد كاهش مي

ان ي ب ها به عنوان زبانانتخاب يكي از زبان.ستدالل داريمما نياز به يك مصالحه ميان قدرت بيان و توانايي ا

.باشد يي مورد نظر م از ما در دامنهبه قدرت بيان و قدرت استدالل مورد ني بسته آنتولوژي

:استنتاجبخشاجزاي-1-3-5

شكل كلي. كنديك قانون امكان يكسري از نتايج را از فرضيات قبلي فراهم مي:قوانين•

يكقانوندر كل يك.باشدمي IF P IS TRUE, THEN Q IS TRUEآن به صورت

. كندقرار باشد تعيين مي ط بر ري از شراي عمل را گار يكس

مطالعه ميمنطق رشته:منطق وبرهان• با استفاده از. كنداي است كه اصول استدالل را

.ها را به دانش صحيح تبديل كردتوان دانش غير صحيح در آنتولوژيمنطق مي

دربايست توجه شودالبته مي پيش فرضي را صحت گزاره كه منطق هچي هاارتباط با

وارد منطق كنيمبدين معنا كه گار ورودي.سازدنمي ز غلطخروجي ما ني ،هاي غلطي را

عميق. ق و كامل باشندبايست عمي مي Proofهاي ستمسي Proof ،ثدر بح .خواهد بود

بودن بدين معناست كه تمامي عبارات استخراج شده از فرضيات منطقي دنبال شده باشد

استخراج Proofو كامل بودن يعني تمامي نتايج منطقي از فرضيات را بتوان در سيستم

هاييمنطق. گانه است ي Proofيستماي از لحاظ عميق و كامل بودن س منطق گزاره. كرد

قدرت بيان بيشتر چنين سيستم و OWL LiteوRDFزبان هاي. دن ي ندار Proofبا

OWL DLيم ار خم ناوتهرازق گطنم صت تسناد يا يز كي اهنآ اريزهعومجم ر قطنم زا

شامل مي گزاره در،رت استدالل مناسبي دارندشوند كه هم قدرت بيان و هم قداي را

متناسب با منطق توصيفي كه يك زي OWL DLوOWL Liteاقعو ٌابيرقت هعومجم ر زا

. [7]آمدي دارند كار Proofهاي ستمباشند و سي اي است ميمنطق گزاره

16



8اعتماد•وب،شوداليه آخر اعتماد است كه با استفاده از امضاي الكترونيكي پديدار مي:

د خواهد رسيد كه كاربران به ايمني عمليات آن اعتمادتنها زماني به پتانسيل كامل خو

درباره.[7]داشته باشند در واقع با وجود اجازه براي هر شخصي كه عبارات منطقي را

برنامه كند بيان ميمنابع آنها به كه عباراتي اساس بر را استنتاج تنها كه خواهند

نتيجه بررسي كردن منب .اطمينان دارند انجام دهند وب در كليدي از - ع عبارات جزء

:شوددر اين جا سؤاالتي مانند زير مطرح مي.[11]معنايي است

نويسنده چه كسي است؟

آ ؟تسه دنك يم اعدا هك يسك نآ ًاعقاو هدنسيون اي

؟هج چاتنتسا روتوم دروم رد؟درك دامتعا نآ هب ناوت يم ايآ

:آنتولوژيساخت-1-4

و كل دو روش خودكار ميدستي بردر روشهايروش.شوداي ايجاد آنتولوژي استفاده از هاي خودكار

مي استفاده متون موجود اي كنند ومتفاوتي براي استخراج آنتولوژي از تكني ن روشبيشتر از هاي كها

كاري كه آنتولوژي قابل قبولي توليدتا كنون روش خود. [12,13]كنندزبان طبيعي استفاده ميپردازش

- كار استفاده مي مه خودهاي دستي و يا ني از روشاين براي ايجاد آنتولوژيبنابر. ده است نش كند معرفي

.توان از متدولوژي خاصي براي ايجاد آنتولوژي استفاده كرداما مستقل از روش ايجاد آنتولوژي مي.شود

از آنتولوژي كاربرد به بسته و ندارد وجود آنتولوژي ايجاد براي استانداردي هايمتدولوژيمتدولوژي

مي اين بخش يكي از اين متدولوژي.[13,14]شودمتفاوتي استفاده شكلدر كه روند آن در 1-8ها

.[15]شود ،مطرح مينشان داده شده است

آنتولوژيايجادمتدلوژي-1-8شكل 8 Trust

17



باگزشتي

صورت

به

آنتولوژي

ايجاد

روند

ميدر

عمل

،دوشداجيا

به

نياز

است

ممكن

مرحله

هر

در

يعني.[9]شود ي شرح داده م 1-8مراحل متدولوژي شكلادامهدر.ي قبلي باشدبه مرحلهاصالحات و باگزشت

9تشخيص محدوده.1:

اين كار شامل پاسخ. نيم ك آن آغاز ميي ا تعريف دامنه و حوزه يك آنتولوژي را ب يمراحل مختلف توسعه

: گويي به سواالت پايه زير است

١(آ هنماد هچ ،هعسوت لاح رد يژولوتنيم ششوا پر يا؟دهد

٢ كنيم؟ ظوري از اين آنتولوژي استفاده ميبراي چه من )٣(يتالاوس عون هي چارب؟دشاب ييوخ گساه پب رداق دياب يژولوتنآ تاعالطا ،

۴(يم هدافتسا يژولوتنآ زا يسك هس چم و دنك هلا ي؟دراد هدهع رب ار نآ تشادهگن

. كنندبايد به اين نكته توجه داشت كه پاسخ به اين سواالت در فرآيند طراحي آنتولوژي ممكن است تغيير

،لاح هر در حوزهاما سازي محدود كرديبه خواهند كمك آنتولوژي. مدل مثال عنوان و"به غذا

در نظر مي" ي دن ي نوش قصد داريم. گيريم را كه از اين آنتولوژي در كاربردي استفاده كنيم كه تركيبما

غذا و نوش . كند را پيشنهاد مي ي دن ي ناسب غذا و نوش م . دده آنتولوژي را تشكيل ميي ،دامنه ي دن ي نمايش

،يعيبط تروص هبولوتنآ نيا انواع مختلف نوشيدني يژي توصيف مفاهيم در انواع مختلف غذاهاي از ،اه

.) اين دونامناسبو نيز تركيبات(دهندمناسب غذا و نوشيدني ارائه مي ايه اصلي و تركيب

مقاالت)) NLPهاي طبيعي به عنوان دستيار در پردازش زبان كه قصد طراحي آن را داريم،گار آنتولوژيي

يك مجله تخصصي نوشيدنيچ در مي اپ شده قرار استفاده مورد اين صورت لحاظ كردن گيردها در ،

بخشادف متر ي چونمفاهيم اطالعات مربوط به و سخنراني دراين آنتولوژيبندها ضروريي متون و ،

آنتولوژي مو.است طراحيگار براي كمك به مشتريان يك رستوران جهت سفارد ،دروم ينديشون شر

.فروشي نيز بايد در آن لحاظ گردد گيرد ،در اين صورت اطالعات مربوط به قيمت خردهاستفاده قرار مي

آنتولوژي براي افرادي با زبان دگيري به غير از زباني كه آنتولوژي بر مبناي آن طراحي شده است موردگار

.ها ايجاد كرد گيرد ،بايد گناشتي ميان اين زباناستفاده قرار

9 Determine Scope

18



توانشهايپرسش1-1

ني بر مبت KBهايي است كه سيستم يك آنتولوژي تهيه ليستي از پرسشيهاي تعيين حوزهيكي از روش

باشدژي بايد قادر به پاسخ گويي به آن آن آنتولو پرسشاين پرسش.ها برخي از.هاي توانش گويندها را

:تواند به شرح زير باشدهاي توانش ميپرسش

باشد؟يي به اين نوع سواالت را دارا مي آيا آنتولوژي اطالعات كافي جهت پاسگخو)1

باشند؟نمايش از يك حوزه خاص را دارا مي زئيات و يا آيا پاسخ ها نياز به سطح معيني از ج )2

هاي ،برخي از پرسش" ي دن ي غذا و نوش " در دامنهبه عنوان مثال.اين سواالت گزينشي هستند و نه فرگاير

:توانند به شرح زير باشندتوانشي مي

هيم؟هايي را بايد مدنظر قرار د كنيم چه وگژيي امي كه نوشيدني خاص را انتخاب ميهگن )1دهيم كدام است؟ خاص را ميي ك غذاي بهترين نوشيدني موقعي كه سفارش)2

با غذاهاي دريايي مناسب است؟ خاص ي دن ي ك نوش ي آيا تركيب)3

اساس اين ليست مشخص است كه آنتولوژي ب خصوص وگژييبر هاي انواع ايد شامل اطالعاتي در

. شنهاداتي جهت تركيب غذا و نوشيدني باشدمختلف مواد غذايي و نوشيدني ،طبقه بندي غذاها و پي

10ي مجدداستفاده.2شودي جامعي بر روي آنتولوژي موجود انجام و مشخص مي ن مرحله مطالعهدر اي :

ياستفاده. ولوژي مورد نظر كمك گرفتتوان براي ايجاد آنت هاي موجود مي كه از كدام يك از آنتولوژي

بزارهايي كه بر اساس آنهااازهاي قبلي در عمل بررسي شده و دارد كه صحت آنتولوژيمجدد اين مزيت را

:توان استفاده كرد ر ميي زيها آنتولوژياز.توان استفاده كرد كنند نيز مي كار مي

• Ontology Libraries

• DAML Ontology Library (www.daml.org/ontologies)

• Ontolingua Ontology Library (www.ksl.stanford.edu/plugins.html)

• Upper Ontologies

• IEEE Standard Upper Ontology (SUO.ieee.org)

• Cyc (www.Cyc.com)

10 Consider reuse

19



• General Ontologies

• DMOZ (www.dmoz.org)

• Wordnet (www.Cogsci.princeton.edu/~wn/)

• Domain _ Specific Ontologies

• UMLS Semantic Net

• GO (Geno Ontology/www.geneotology.org)

11ها تشخيص واژه.3:

در يك كاربرد دربارهتهيه ليستي از تمامي واژه جمله بسازيم يا آنهايهايي كه تمايل داريم براي آنها

اين واژهتمايل داريم در مورد چه واگژاني صحبت كنيم؟. گرددضيح دهيم نيز كاري مفيد محسوب ميتو

...خواهيم گبوييم؟ وها چه ميهايي دارند؟ درباره اين واژه ه وگژييها چ

هم و درهاي مفاهيم بسيار نزديك بهها و تعريف وگژييشامل توسعه سلسله مراتب كالسدو گام بعدي

.اي كه تمايز ميان آنها و قائل به تقدم و تاخر شدن ميان آنها بسيار سخت استبه گونه.هم تنيده هستند

كنيم و پسس با توصيف اهيم در سلسله مراتب آغاز مي موال با ايجاد تعريف براي تعدادي محدود از مف مع

آنهاوگژيي

هاي)

شدهمف

ايجاد

اهيم(

مي

ادامه

را

دهيم كار.

گام

مهمترين

،ماگود

طراحيهااين

فرآيند

در . آنتولوژي هستند

12ها و ساختار آنهاتشخيص كالس.4:

-براي اين كار مي. كنيم آنها را مشخص ميهايها و زيركالسهاي به دست آمده كالسبا استفاده از واژه

.توان از روش پايين به باال ،باالبه پايين يا تركيبي از اين دو روش استفاده كرد

. كند نه آغاز ميريف مفاهيم عام در دام فرآيند توسعه باال به پايين با تعا:رهيافت باال به پايين- الف

.دهد ،فرآيند توسعه را ادامه ميتر از اين مفاهيمهاي خاصپسس با ايجاد زير كالس

تعريف كالس فرآيند تو:رهيافت پايين به باال-ب ميسعه پايين به باال با . كندهاي بسيار خاص آغاز

تر ،فرآيند توسعه را يم عامها در قالب مفاه بندي اين كالسها پسس با گروههاي سلسله مراتب كالسبرگ

.دهدادامه مي

11 Enumerate terms12 Define classes

20



پايين و پايين به باال محسوبهاي باال به ند توسعه تركيبي ،تركيبي از روشفرآي : رهيافت تركيبي-ج

مفاه . گرددمي ابتدا ،شور نيا اهميت تعريف ميدر حائز و عمومي سازي.شوند يم برجسته پسس با

.يابد مفاهيم ،فرآيند توسعه ادامه مي ناي )تجزيه(و يا خصوصي سازي)تركيب(

كه جهت توسعه آنتولوژي اتخاذرهيافتي. به صورت ذاتي از مابقي بهتر نيست ،يك از اين سه روشهچي

ديگداه باال به پايين،گار يك توسعه دهنده.ازدامنه وابسته است گردد ،كامال به ديگداه شخصي طراح،مي

نظر بهاما.وش باال به پايين بهره ببرد ،دراين صورت بهتر است از رو سيستماتيك به دامنه داشته باشد

- محسوب مييترها راه حل ساده سياري از توسعه دهنگدان آنتولوژيبراي ب رسد كه رهيافت تركيبيمي

ها رااز اين كه كدام يك از اين رهيافتجدا. تفاده از اين روش وجود دارد گردد و تمايل بيشتري به اس

ا ميمورد قرار تعريف كالسستفاده معموال با ،ميهديم آغاز ايجاداز. كنيمها سوم گام ليستي كه در را مشخص" كالس"هااين واژه. كنند كنيم كه اشياء مستقل را توصيف ميميهايي را انتخابايم واژه كرده

.دهندها را تشكيل مي قاط لگنگراه در سلسله مراتب كالس كرده و ن

سلسله مراتبي بر اين اساس شكلاين اگلوي. ا را در يك اگلوي سلسله مراتبي جاي خواهيم داده ما كالس

نيز خواهد بود يا خير؟اي از كالس دگيراي از يك كالس باشد ،آيا نمونه گيرد كه گار يك شي نمونهمي

ابر كالسAگار كالس ،نوي چرگيد سالك Bزا هنومن ره تروص نيا رد ،دشاب Bكي زين ا هنومن زA

.باشد مي"Aنوعي از" ،نشاگنر مفهوم Bكالس،به بيان دگير.خواهد بود

13هاتعريف مشخصه.5:

يهاي به دست آمده در مرحلهمعموال بيشتر واژه.دهيمها را شرح ميدر اين مرحله ساختار داخلي كالس

.دهندهاي مورد نظر را تشكيل ميمشخصهاند،ي چهار استفاده نشدهسه كه در مرحله

يك. نيستند)1در گام(هاي توانش ات كافي جهت پاسگخويي به پرسشها به تنهايي ،حاوي اطالع كالس

از ليست واژهبار برخي از كالس اكثر. كنيميجاد كرديم ،استخراج و انتخاب مي اسههايي كه در گامها را

.ايمهايي هستند كه آنها را ايجاد كردهسهاي كالهاي باقي مانده وگژييواژه

توصيفبايد مشخص ك )هاي باقي ماندهواژه(براي هر وگژيي موجود در ليست نيم كه كدام كالس آن را

.شوند هستند كه به كالس ضميمه ميهاييSlotهااين وگژيي. كندمي

وگژييدر مختلفي از انواع ،يلك تلاحيم دارند كه وجود تولوژي راهاي يك آن Slotوانندت هاي اشياء

:هاي زير تقسيم كردتوان به گروهيك ديگداه كلي ميها را ازاين وگژيي.تشكيل دهند

13 Define properties

21



مانند بو و طعم:(intrinsic)هاي درونيوگژيي•

مانند نام و قيمت :(extrinsic)يهاي بيرون وگژيي•

به عنوان مثال( ا منطقي باشدتواند فيزيكي ي مي"بخش" گار شيئ داري ساختار باشد:اجزاء•

.)هاي يك وعده غذاييبخش

به(د ميان يك عضو كالس و ساير اعضاء عبارت است از ارتباط منفر:ارتباط با ساير اعضاء•

ي سازندهييك نوشيدني ،نمايگشر ارتباطي ميان نوشيدني و كارخانهيعنوان مثال سازنده

.)دهد را نشان مي ي دن ي و ماده اوليه نوش آن

به ارث مي،Slotهاي يك كالسبايد توجه داشت كه تمام زيركالس مثال تمام.برندهاي كالس اصلي را

Slotسالكريز به نوشيدني كالس كالسهاي كالسهاي زير شامل نوشيد نوشيدني گازدار،هاي ني- شامل وگژييهاي كالس اصلي،ها عالوه بر وگژييهر يك از اين زير كالس.رسدنوشيدني طبيعي نيز مي

).هاي خاص خود را دارند )Slotاي منحصر به فرد دگيري نيز هستنده

14هاSlotهاي تعريف جنبه.6:

Slotيم مقادير مجاز ،مختلفي داشته باشند كه اين جنبههايتوانند جنبهها ،ريداقم عون توصيفي از ها

و

ساير

و

مقادير

مي Slotكههاييگژيي كارديناليتي

ميها

توصيف

را

باشند

داشته

كنندتوانند.

عنوان

بهبا Slotيك"nameلذا. استStringيك رشته يا)مثال نام يك نوشيدني( Slotيكnameمثال مقدار

- ه داشته باشد و اين مقادير نمونهتواند مقادير چنگدان توليد كردن مي ".SlotاستStringمقاديري از نوع

از نوعSlotيك producesبه عبارت دگير. هستندها ي دن ي هايي از كالس نوش است Instanceبا مقاديري

مي (wine)ي دن ي كه كالس نوش به عنوان مقادير مجاز ادا. گيرد را برخيدر مه به توصيف مختصري از

.پردازيمها ميSlotهاي عموميجنبه

: كارديناليتي)1

هابرخي از سيستم. كندتواند داشته باشد را تعريف ميميSlotي كه يكاين وگژيي تعداد مقادير

حداكثر يك مقدار گبيرد و كارديناليتيSlotشود هر كه در آن اجازه داده مي15تنها مقادير منفرد

تمايز قائل مي به هر تع Slotشود هر كه در آن اجازه داده ميچنگدانه ،دريگب رادقم داد دنوشو

14 Define Facets Of The Slots15 single

22



در برخي دگير از. كنند بودن مقادير تعريف مي Multipleيا Singleارديناليتي را به صرف تعيين ك

يكهاسيستم Slotكمترين و بيشترين تعداد مقادير يك Slot،براي تعيين حدود مقادير مجاز

دارمق Nبايد حداقل ،Slotبه معناي آن است كه Nكمترين مقدار كارديناليتي. گردندتعيين مي

Slotبه معناي آن است كهMمختلف داشته باشد و به همين ترتيب بيشترين مقدار كارديناليتي

.تواند داشته باشد مقدار مختلف ميMحداكثر

:نوع مقادير)2

اخذ ميSlotاين وگژيي نوع مقاديري كه توسط تعيين ميشوندها ليستي. كند را ازدر اين جا

: كنيمميبرخي مقادير معمول را ذكر

اين مقدار معموال براي. گردد استفاده ميها Slotكه برايترين نوع مقاديريساده : - StringالفSlotريظن يياهnameيم هدافتسا ددرگ .

عددي: - Numberب ميSlotمقادير توصيف را قيمتPriceمثال. كنندها ،،ينديشون يك

نيز IntegerياFloatتر آن نظير نواع خاصدر برخي موارد ا(استFloatمقداري عددي از نوع

). گيرد استفاده قرار ميمورد

نوع - Boolean:Slotج از تبيين مي" خير-بله"هاي ساده منطقي را براي مثال گار. كند يا

نوشابه

يك كالس

كه

اين

تعيين

،ميشاب

گنرفته

نظر

در

جدگاانه

كالس

يك

عنوان

به

را

الكلي

هايدر.تواند صورت گبيرد ميBooleanبا مقاديرSlotغير الكلي است از طريق يكنوشابه الكلي يا

Noبه منزلهfalseو به معناي الكلي بودن نوشابه و مقدارYesي به منزلهTrueاين صورت مقدار

. گرددي غير الكلي بودن نوشابه تلقي ميو به معنا

وجودSlotير مجاز مشخص شده برايهايي كه يك ليست از مقادSlotبراي: - Enumeratedد

ها به صورت مقاديري از نوع Slotاين نوع از protégé-2000در. گيرنددارد ،مورد استفاده قرار مي

Symbolيم فيرعت دنوش.

.دهندها را مي ر ،اجازه تعريف ارتباط ميان كالس اين نوع مقادي : - Instanceه

16ءايجاد اشيا.7:

.هاي مورد نظر را ايجاد كردتوان بر اساس آن نمونه س از ايجاد آنتولوژي مي پ

16 Creat instances

23



:هاي منفرد يك كالس مستلزمتعريف نمونه

انتخاب يك كالس•

ايجاد يك نمونه منفرد از آن كالس•

ها با مقادير تعيين شده و مجازSlotپركردن•

:به عنوان يك مثال خواهيم داشت.باشد يم

Class: Country

Instance: Cayman Islands

Name: Cayman Islands

Is-Part-Of: Africa

Keywords: Cayma

:هاآنتولوژيسازي يكدستهايروش-1-5

-يكي از راه.اندشده كار گرفته ه بسياري براي كاربردها و قلمروهاي مختلف ايجاد و ب ي آنتولوژامروزه منابع

ه شكلجمع آوري و استفاده از منابع موجود ب د ،شناسايي،هاي جدي يهاي كاهش هزينه ساخت آنتولوژ

تغييرات اندك مي با اين رهيافت.باشدفعلي و روش در ،يژولودتم ،اهمتيروگلا و ،ابزارها ي برايهاي ها

ه مشترك ميان منابعوجوسازي،در فرآيند يپكاچره. دشون هاي موجود ايجاد ميييپكاچره سازي آنتولوژ

ميموجود)هايي آنتولوژ( ايجاد جديدي منبع و يافته سيستم را ميان همياري امكان كه هايشود فرآهم مي كاپميوتري كه برمبناي منابع اوليه كار مي اين منبع جديد ممكن است جاگيزين. كند كنند را

فق يا شده عنوان واسطهمنابع اوليه عمل كنداي ميان سيستم ط به منابع اوليه انميز.هاي مبتني بر

اين. كنديپكاچره سازي را از هم متمايز مي ،سطوح مختلفهاي اوليهي يرات الزم براي حصول آنتولوژتغي

:[16]سطوح عبارتند از

هم ترازي-1

ضعيف

كه

ترازي

هم

در

پاچره

يك

شكل

استسازيترين

حاصل

و

است

نياز

مورد

،تارييغت

حداقل

،ودر اين روش گناشتي ميان مفاهيم.باشدمناسب مي محدودي از درون عمگلريتنها براي اشكال

آنتولوژ آنتولوژاي كهشود به گونه ايجاد مييروابط دو هاي اوليه حفظيترتيب جزئي طبقات در

ر.شود با مفهوم وقتي گناشت اين رابطهي آنتولوژ از" آ"يابطهدر با مفهوم به در"ب"ي اول

اين گناشت ممكن است جزئي باشد چرا. معادلند"ب" و" آ" گوييم يم شود ،دوم گناشت ميي آنتولوژ

24



يك گاهي الزم. دگير نداشته باشندي آنتولوژ معادلي دري آنتولوژ كه ممكن است مفاهيمي از لذا

عمل هم ترازي زير طب ،است قبل از آنتولوژ زير طبقات يا يكي از بههاي اوليهي قات جديدي در

تغييري بردر عمل هم ترازي هچي. دگير ايجاد شوندي آنتولوژازعنوان مقصد عمل گناشت مفاهيم

آنتولوژ محاسبات در يا اثباتها ،فيراعت ،لوصا يوريياهيمن خر نحوهاوليه و گذارييدهد نام

آنتولوژمف دو در تاث ي اهيم گناشت اوليه عمل در دسته.ندارد يري در روش بازيابياين و بندي

. يست راي استنتاجات و محاسبات عميق مناسب ن اطالعات كاربرد دارد ولي ب

ساگزاري جزئي يا پاره اي-2

مفاهيم معادلاي كه امكان استنتاج و محاسبات معادل نيز بر روي به گونهيهم ترازي دو آنتولوژ

به صورتيگار دو آنتولوژبه عبارت دگير.شود فراهم شود ،ساگزاري جزئي ناميده مييدو آنتولوژساگزار شده باشند آگناه هر عمل استنتاجي كه بتواند در يكي بر اساس مفاهيم و روابط متحدايپاره

.شده آن بيان شود بايد قابل ترجمه به عمل معادلي در دگيري باشد

يكسان سازي يا ساگزازي كامل-3

روابط دوسازي ،يكسان مفاهيم و همه عم ي آنتولوژيك هم ترازي يك به يك از ل است كه هر

يكي را محاسباتي قابل بيان در دگيري گناشت مياستنتاجي و اين عمل. كندبه عمل معادلي در

ه منجر شود ولي نتيجه حاصلههاي اولي ي ي يا سازماندهي مجدد آنتولوژممكن است به تغييرات اساس

فراهم ميت كامل ها ممكني ر كاري كه با يكي از آنتولوژ كند كه در آن ه رين شكل درون عمگلري را

صورت معادل در به استي آنتولوژباشد دقيقا امكان پذير سازي. دگير يكسان معمول انجام راه

از يك هر گونهي آنتولوژپااليش به است بيشتر جزئيات به حاصلهها طبقات كه در،اي معادلي

. دگير داشته باشندي آنتولوژ

روش و ابزار يپكاچره سازي كه تاكنون ادر دو عمل زيريپكاچره سازي معمويجاد شده،ها يكي از ال با

:شودمحقق مي

منسجم و يكدستي آنتولوژها براي ايجاد يكي آنتولوژ ادغام) الف

اشتراكي ازيهم ترازي آنتولوژ) ب و مجدد امكان استفاده ايجاد و اتصاالت ميان آنها ايجاد با ها

دانش يكدگير

خطوط نقطه چين ،تبديل انجاماشكال ،ني ادر.استشدهدادهنشانباالمطالب1-10و1-9شكلدر

نشان ميشده بر روي آنتولوژي نشان ميهاي اوليه را .دهددهند و ناحيه تيره رگن نتيجه عمل تبديل را

25



-است در حالي كه نتيجه عمل هم ترازي برقراري ارتباط ميان آنتولوژيOي آنتولوژ،نتيجه عمل ادغام

).خطوط پر رگن ناحيه مياني در شكل سمت راست( استهاي اوليه

(Alignment)ترازي و هم(Merging)تفاوت ميان عمل ادغام كردن-1-9شكل

26



ختلفهاي م ندي انجام عملياتب تهدس -1-10شكل

1-6-

آنتولوژيبارابطهدر كليدينكات

-شود كه آنتولوژي را طراحي ميگاچره گفته مي: تعامل انسان و آنتولوژي با يكدگيرينحوه•

هها نيز ب كنيم تا دانش را در يك قالب مناسب براي ماشين ارائه كنيم ،اما طبيعي است كه انسان

آنتولوژي در تماس باشند خواهد آنتولوژي نوان مثال مهندس دانش كه ميع هب .طور مستقيم با

يك سيستم را ايجاد و مديريت نمايد نيازمند ابزارها و متدهاي مناسبي براي مشاهده ،جستجو ،و

-ها زياد ميبنابراين با توجه به اينكه معموال حجم اطالعات آنتولوژي.باشددستكاري آنتولوژي مي

نمايش آنتولوژي موضوع مهمي نحوه ،دشاب،هنيمز نيا در است كه عليرغم كارهاي انجام شده

.هنوز هم جاي كار وجود دارد

جهان ب :مديريت آنتولوژي• از مي ه آنتولوژي براي نمايش دانش يك حوزه معموال با.رود كار

،هزوح نآ تارييغتيم يتارييغت شوختسد زين نآ شناد دوش.زين يژولوتنآ هك تسا بنابراين نياز

27



دنياي واقعي ارائه نمايدتغيير كند ت تصوير درستي از همواره بدين ترتيب تغيير و تكامل در. ا

.باشيمها و ابزارهايي براي مديريت اين تغييرات مي آنتولوژي امري بديهي است و نيازمند روشاريافزافزاري و نرمهاي سختهمانطور كه نقش زيرساخت:هاي مقياس پذير و كارازيرساخت•

ستفاده كامل از ور امنظ باشد ،بهاي امري غير قابل انكار ميهاي رابطهدر حوزه پاگياه دادهقدرتمند

نيازمند چنين زيرساپتانسيل آنتولوژي ،اهتخذ يارب يياهيژولوتنآ شزادرپ بازيابي و ،هريخاه

. م ي باش يم

ها امري مشكل،با توجه به اينكه توسعه آنتولوژي: توسعه آنتولوژييمباحث نظري در زمينه•

نيازمند تخصص مي اين سوال پيش ميزمانبر و ،دشابيم هنوه گچك ديآ كي ديلوت هنيزه ناوت

به تخمين مييهمانطور كه هزينه(طور مناسب تخمين زد آنتولوژي را - توليد يك نرم افزار را

مي؟ اين امر از آن جهت مهم است كه در)زنيم ،بسانم نيمخت كي هب يسرتسد تروص تناو

اصال ،رظن دروم دربراك يارب يژولوتنآ ديلوت خيربررسي كرد كه آيا حال. به صرفه است يا در

از.باشيموري ميها نيازمند تحقيق و نوآحاضر در زمينه تخمين هزينه توليد و گنهداري آنتولوژي

ارزيابيدگير مباحث نظري در زمينه توليد و گنهداري آنتولوژي مي توان به نحوه و سنجشها

باشيم كه بر اساسدر اين مورد نيازمند تعريف معيارهايي مي. كيفيت يك آنتولوژي اشاره نمود

. آنها امكان ارزيابي كيفيت يك آنتولوژي ميسر باشد

ب از يك ديگداه مي:امنيت آنتولوژي• عنوان بستري براي به اشتراك گذاري هتوان آنتولوژي را

نهادهاي ستمدانش بين سي و حساب آوردها مباحث.مختلف به واضح است كه اين منظر از

العاتگار بحث امنيت ،در زمان به اشتراك گذاري اط .ارندامنيتي از اهميت بسيار بااليي برخورد

بديهي است كه در زمان به اشتراك گذاري)هاي تحت وبمثال در سيستم( ،تسا مهم ام يارب

باع هب .تر باشددانش ،اين امر بسيار مهم نوان مثال گار قرار است دانش موجود در يك سازمان را

هاي مبتني بر دانشي ايجاد نماييم كه از اين آنتولوژي نمايش دهيم و پسس سيستماستفاده از

مي آن به استنتاج مي(نمايند آنتولوژي استفاده از استفاده الزم است كه)پردازندمثال با آگناه

تض زممكاني باشدهايي براي بيان و كنترل مسائل امنيتي مورد نياز هب . مين سطوح دسترسي و

مي گچونه مثال قسمتعنوان به را سازمان واحدهاي از يك هر دسترسي مختلفتوان هاي

. آنتولوژي كنترل نمود

28



ايي مطرح ن وب مع يبا توجه به ديگداهي كه در حوزه:هاي مختلف با يكدگيرتعامل آنتولوژي•

حال گار.هاي مختلف با يكدگير ،از اهميت بااليي برخوردار است ستم ل سي شود ،موضوع تعام مي

كنند،هاي مختلف و متفاوتي استفاده ميهاي مختلف براي نمايش دانش خود از آنتولوژي ستمسي

مكاني سي زمنيازمند اين كه هستيم هم ستمهايي زبان بتوانند هم آنتول (ها بفهمند) وژي .را

در اين,Ontology MatchingOntology Alignment,Ontology Mergingموضوعاتي نظير

.شوند كه عليرغم كارهاي انجام شده باز هم جاي كار وجود داردحوزه مطرح مي

:هاآنتولوژيترازبنديوگناشت-1-7

.هاي مبتني بر دانش بسيار قابل توجه است ستمامروزه نقش و كاربرد آنتولوژي در سي

عنوان يك ابزار قدرتمند براي نمايش و بيان دانش مربوط به يك حوزه در يك قالب رسمي و هب آنتولوژي

مطرح است ،نيشام طسوت شزادرل پباق. به يم نآ كمك يس نيب طابترا ناوتمتس رارقرب هاي ناهگمون را

.دادهاي ناهگمون را بهبود ستم و سي هاها ،ماشين ن برنامه كرد و تعامل و ارتباط متقابل بي

تمركز زياد بر،باشد ،اما بايد توجه كرد كه در عملنكات مثبت فوق جزء مزاياي استفاده از آنتولوژي مي

ب آنتولوژي خود مشكالتي را ،اهه دراد آنتولوژي ب هب .همراه ،ييانعم بو ثحب در ،لاثم ناونعه كي ناونع

است

مطرح

آن

دورنماي

در

اصلي

زيربناي.

دورنما

اين

گار

مواجهحال

آنتولوژي

زيادي

تعداد

با

،دباي

تحققهاي گونگاونتوسعه دهنگدان متفاوت ،و در حوزهخواهيم بود كه براي كاربردهاي مختلف ،توسط افراد و

در چنين محيطي گار قرار.اند مورد استفاده قرار گرفتههاي مختلفي ستماند و در سي د شدهطراحي و تولي

فاده از يك آنتولوژي به ارتباط با يكدگير پبردازند ،طبيعتا آن آنتولوژي بايدباشد دو سيستم مختلف با است

طرف باشد دو قابل فهم براي هر آنتولوژي بطور.يك آنتولوژي مشترك و توجه به اينكه هر دو با اما

طبيعتا نبايد انتظار داشت كه دو آنتولوژي كامال ب متفاوتي توليد شدهي ل و توسط نهادهامستق ،دنامه ا

ساگدي قادر به استفاده از آنتولوژي ه كند ،ب مي كه از يكي از آنها استفاده ميتطبيق داشته باشند و سيست

.دگير نيز باشد

نكته هب ،رگيد وعدهيعبارت چه گار كه است آن سيستم آنتولوژيي مهم تعامل مشكل حل هايها

-نمي.نمايندز ناهگموني را به سيستم اضافه مي اها ،سطحيباشد ،اما در عمل ،خود آنتولوژيناهگمون مي

هاي مختلف ،ابتدا با هم به يك توافق برسند و پسس با استفاده از انتظار داشت كه طراحان آنتولوژيتوان

29



در نتيجه.ها پبردازند ف شده و مشترك به طراحي آنتولوژييك مجموعه لغات و قراردادهاي از پيش تعري

.باشدها امري غير قابل اجتناب ميژيعدم تطبيق بين آنتولو

-را كه هر دو ،نمايش طبقه DMOZو هچمنين ،Yahooليست مربوط به1-11شكلعنوان مثال ،در هب

آدرس شده ميبندي اينترنتي ميهاي را مفهوم.بينيمباشند ،تسا مشخص تصوير در كه همانطور

Educationهقبط آن در جاگياه ب بندي و ،روكذم ياههدنهد ناشن نيا هك تسا توافتم مه وت تفاي ا

طراحان اين دو ليست مي توجه به اي آنتولوژيدر مورد.باشدديگداه با ،اههديچيم پيهافم هكن لباق يرت

.[16]يابد عتا امكان بروز اختالف افزايش ميباشند ،طبي استفاده و بيان مي

DMOZو Yahooيها آدرسيطبقه بند-1-11شكل

1-8-

هاآنتولوژيبيناختالفهاي مختلف را حل و فصل كردهاي بين آنتولوژيها و اختالفتوان تفاوت كمك آنها مي هبه روشهايي كه ب

بين ارتباط نوعي به كرد،و برقرار را مي Ontology Mediationآنها كاربردهاي.شود گفته از برخي

Ontology Mediationزا دنترابع:

هاي مختلفدانش و اطالعات يك حوزه در سيستم مجدد ازياشتراك و استفاده•

هاي مختلف و امكان تبادل دانش و اطالعات بين آنهاها و سيستمهمكاري و تعامل سازمان•

هاي معناييسرويسوب•

هاي مبتني بر عامل ستمسي •

هايپكاچره سازي وب سرويس•

اجراي پرس و جو بر روي چند پاگياه دانش•

P2Pهايارتباط سيستم•

30



: [16]را به چند دسته تقسيم نماييمOntology Mediationهاي موجود برايتوانيم روشمي

•

Ontology Alignment

،به معناي تشخيص و پيدا كردن ،Ontology AlignmentعملO2وO1با داشتن دو آنتولوژي مختلف

منظور از اجزا.،باشدمي O2و اجزاي تعريف شده در آنتولوژيO1تناظر بين اجزاي موجود در آنتولوژي

خصيصهتواند كالسمي ،اهديق روابط و ،اههنومن يتح و باشدها آنتولوژي.ها دوO2وO1معموال دو ،

م آنتولوژي يك حوزه مي يدر كه سيستمي ك باشند اين دوخواهيم براي برقراري ارتباط بين دو از ه

.نمايند ،آن دو آنتولوژي را با هم تنظيم نماييم آنتولوژي استفاده مي

•Ontology Mapping

Mappingهاي موجود بين دو آنتولوژي ،،به ثبت و ذخيره سازي گناشتAlignmentپس از انجام عمل

شوند و از دو آنتولوژي اوليه ،ذخيره ميها ،بطور مستقل ت شود كه اين تناظر و گناشتدق .دشو ه مي گفت

.شوندهاي اوليه چدار تغيير نمي آنتولوژي

.دو آنتولوژي مربوط به ماشين نمايش داده شده است1-12شكلعنوان مثال ،در هب

) كمك خطوط نقطه چين هب (دو آنتولوژي فوق ،برقرار شده استدر تصوير زير ،تناظر بين

31



وOntology Alignmentبنابراين ،اهرظانت صيخشت ثحب هب ،Ontology Mappingو شيامن ثحب هب

.سازي اين تناظرها مربوط استذخيره

ا ي-1-12شك ق ب ظانت يبدي ل ت ن آ (ontology mapping)

•Ontology Matching

بيانAlignmentبراي انجام عمل ،نيازمند عمگلرهايي هستيم كه تناظر بين دو عنصر از دو آنتولوژي را

عمگلرهاي. مايندن ،راك نيا ياربMatchingيم حرطمدنوش.،نياربانبOntology Matchingعقاو در ،

عملي براي انجامراه Ontology Alignmentيعني يك اگلوريتم.باشد مي Ontology Alignmentكار

و تناظره مختلفي براي تشخيص تشابهMatchingاحتماال از عمگلرهاي لوژي استفاده اي بين دو آنتوها

.نمايدمي

•Ontology Merging

اجتماع اين دوO2وO1ايجاد يك آنتولوژي جديد از روي دو آنتولوژي ،ديدج يژولوتنآ هك يلكش هب

ش دو آنتولوژي آنتولوژي حاصل ،در واقع مجموع دان . گوييم Ontology Mergingآنتولوژي باشد ،را عمل

32



- اييم ،مربوط به دو حوزه نم Mergeخواهيم آنها راو انتولوژي اوليه كه مي معموال د. گيرداوليه را در بر مي

. اط مشتركي دارند ق باشند كه البته باز هم ن مختلف ميي

رار شده و عناصر دو آنتولوژي برق ن ي ب ،تناظر1-14شكلبينيم كه در دو آنتولوژي را مي1-13شكلدر

خود يك آنتولوژي جديد است،صل ادغام دو آنتولوژي را كه ،حا1-15در تصوير.اندمتناظر مشخص شده

.بينيممي

زي متمايدو آنتولوژ-1-13شكل

33



1-13شكليهاي ن آنتولوژ ي تناظر ب يبرقرار-1-14شكل

(ontology merging)جديد آنتولوژييكايجادو آنتولوژيدوادغاممراحل-1-15شكل

34



:هاآنتولوژيدراختالفمنشاومنبع-1-9

كه هر دو براي يك حوزه طراحيدر اين قسمت در مورد مواردي كه باعث بروز اختالف بين دو آنتولوژي

.شوند ،صحبت خواهيم كرداند ميشده

:طور كلي در دو سطح بدانيم هتوانيم ب اختالف بين دو آنتولوژي را مي

١.Language-Level: لوتنآ زبان مختلفدو توسط دو بيان)RDFوOWLمثال( وژي مورد نظر

.هايي بين دو آنتولوژي شوداند در نتيجه طبيعي است كه اين امر منجر به بروز اختالفشده

٢.Ontology-Level:وافت مه اب يحارط رظن زا الوصا ،رظن دروم يژولوتنآ وددنراد ت.ره رگا يتح

.هايي خواهند داشتيك زبان بيان شوند ،باز هم تفاوتدو آنتولوژي با

.[16]شود يم كه به آنها اشاره ميتوانيم به چند دسته تقسيم نماي را ميLanguage-Levelهايفاختال

در• طبيعتازبان:Syntaxاختالف كه دارند وجود آنتولوژي تعريف براي مختلفي نظرهاي از

Syntaxدنراد توافت مه اب .يژولوتنآ هجيتن ردنابز اب هك يياهرظن زا ،دنوش فيرعت فلتخم ياه

.هايي خواهند داشت با يكدگير تفاوت Syntaxكار رفته و كال از نظر كلمات كليدي به

:داريمRDFSدر Carعنوان مثال براي تعريف كالس هب

>rdfs:ClassID="Car "<

:خواهيم داشتLOOMاما براي تعريف اين كالس در زبان

)defconcept Car (

17اختالف در نمايش منطقي• امكانات متفاوتي دارندزبان: ،يژولوتنآ فلتخم ياه.هبلاثم ناونع

ميOWLدر ،يديلك هملك از استفاده اعالم كردdisjointتوان با ،چيه ياراد ،سالك كه دو

نمي

باشنداشتراكي)disjoint A B(.

داراي كلمه كليدي و در نتيجه مفهومزبان ،لقتسم روطب هك دنتسه يياهdisjointnessيمن -

عنوان مثال با بيان اينكه هب . فوق بايد به شكل دگيري عمل كرد بباشند و براي اعالم مطل

17 logical representation

35



))A subclassof (Not B((يم ناوتسالك هك درك مالعاAوBدنرادن يكارتشا .ربانباب نيا

هايها نيز با هم تفاوتها ،طبيعي است كه آنتولوژيهاي متفاوت زبانتوجه به امكانات و قابليت

.[16]منطقي داشته باشند

كلمات كليدي• مفهوم 18اختالف در ممكن است م زبان: ،يژولوتنآ فلتخم ياههملك كي فهوم

،دنشاب هتفرر گظن رد يتوافتم لكش هب ار كرتشم يديلك ترابع موهفم الثمA equalTo Bرد ،

. ر ،متفاوت باشديك زبان ممكن است با زبان دگي

19قابليت بيان•هاي مختلفي كه دارند ،از نظر قدرتهاي مختلف ،با توجه به امكانات و قابليتزبان:

نتيجه آنتولوژي.باشندت ميبيان متفاو ازدر استفاده با اما ،هزوح كي يارب هاي مختلفي كه

.هايي خواهند داشتاند ،تفاوتهاي متفاوت ،طراحي شدهزبان

:بندي نماييمتوانيم طبقه را نيز ميOntology-Levelاختالفهاي

گناه متفاوت به يك تفاوت ياهايي كه ناشي از برداشت م اختالف:Conceptualizationاختالف در•

اختالفاين اختالف.باشند مشترك مييحوزه ،عقاو رد يكهايي هستند كه نشان ميها ،دنهد

شكل به ،هزوحفالتخا است و تداعي شده و تفسير ،هتخانش يتوافتم ياهدرجت نظر هايي از .مفاهيم وجود دارد

بيان و نمايشهاي متفاوت برايبكاگريري روشها ناشي ازاين اختالف:Explicationاختالف در•

.باشنديك مفهوم مشترك مي

:توان به دو گروه تقسيم نمود را ميConceptualizationاختالفهاي

تعريف آن مفهوميدو كالس كه به يك مفهوم مشترك نظر دارند ،اما در حوزه:Scopeاختالف در.1

ن يك مثال ،ممكن است در يك آنتولوژي مربوط به دانگشاه،عنوا هب .باشندوت ميمشترك با هم متفا

حق Teacherمفهوم اساتيد ،رب در را حاليالتدريس در كل گنيرد ،رگيد آنتولوژي يك در ي ه ي كه

18 semantic of primitives 19 expressivity

36



در TeacherمفهومScopeدر اينجا ،حوزه و. تعريف شده باشند Teacherاساتيد با استفاده از مفهوم

. اشدب ژي ،متفاوت ميدو آنتولو

اند ،اما يكسان طراحي شدهيژي براي يك حوزه دو آنتولو:Coverage and Granularityاختالف.2

اختالف هم با جزئيات به پرداختن ميزان نظر از ،اهنآ داشتهطراحان كههايي ديگداهي يا و اند

ها ،منجر به اوت ز ،اين تف صورت ني در اين.اساس آن طراحي شده است ،متفاوت بوده است آنتولوژي بر

آنتولوژي اختالفبروز ممكن است در توليد يك هب . گردندهاي توليدي ميهايي در ،لاثم كي ناونع

ب خصيصه آنتولوژي ،حارط يك ،نيشام مفهوم قدرت راي ميزان ،تخوس مصرف ميزان نظير هايي

در ن ابعاد خودرو و ميزان آالينگدي آن را ،وردوخ نزو ،رواتشن گازيم ،روتومحارط كي اما دريگب رظ

دگير بنا بر ديگداه خود و بر اساس شناختي كه از محيطي كه آن آنتولوژي قرار است در آنجا استفاده

.شود دارد ،به چنين جزئياتي اهميت ندهد و آنها را در طراحي آنتولوژي لحاظ ننمايد

: دسته تقسيم نمودسه را نيز مي توان بهExplicationهاياختالف

نوع مدلسازي• 20اختالف در پارادايمممكن: قراردادهاي متفاوتياست طراحان آنتولوژي از و ها

.استفاده نمايند

به شكل هب ،نامز ميادارات پسا نكمم لثم ناونعلدم يفلتخم ياههزاب كي لكش هب الثم ،دوش

ا ممكن است شامل يك زمان شروع وباشد ي )داراي يك زمان شروع و يك زمان خاتمه( يزمان

در مورد قراردادهاي مورد استفاده در مدلسازي نيز مثال ممكن است يك.يك طول زمان باشد

روابط از سازي يك مفهوم حاليsubclass-superclassطراح براي پياده در نمايد كهاستفاده

ل ،ممكن است يك طراح ،يكعنوان مثا هب .هاي يك كالس استفاده نمايدطراح دگيري از خصيصه كه از آن كالس مشتقWomanو Manطراحي كند و پسس كالسهايي با نام Humanكالس

genderتعريف نمايد كه داراي يك خصيصه با نامHumanاما طراحي دگير ،يك كالس.اندشده

20 style of modeling

37



Woman،وManو بدين ترتيب ،مفاهيم FemaleوMaleباشد كه مقادير مجاز آن عبارتند ازمي

.باشند نميHumanدگير زيركالس كالس

لغات• در نام:21اختالف ،نيوانع يژولوتنآ دو اجزاي ناگمذاري براي شده استفاده كلمات و ها

مثال ممكن است در آنتولوژي مربوط به ماشين ،يك طراح از.مختلف ،ممكن است متفاوت باشد

. استفاده نمايدAutomobileاح دگير از كلمهاستفاده نمايد و طر Carكلمه

رمگزذاراختال• در 22يف قالب: از است جزممكن يك مقادير نمايش براي متفاوتي ردءهاي

شود استفاده دو هب . آنتولوژي در خصيصه يك مقادير نمايش براي است ممكن ،لاثم عنوان

قال از ،يژولوتنآ ب دوش استفاده متفاوتي خصيصهمث .هاي مقادير ،يژولوتنآ يك در Speedال

.نتولوژي دگير ،بر حسب كيلومتر بر ساعت آ ،برحسب متربر ثانيه باشد اما در يك Carكالس

آنتولوژييهزينهتخمين-1-10

د مهم دموضوع كه توسعهگيري زمينه ت آنتولوژيير بحث ،تسا مطرح يكها توسعه هزينه خمين

هاي نرم افزاري ،بحث تخمينر و توسعه پروژههمانطور كه در زمينه مهندسي نرم افزا.باشد آنتولوژي مي

باشد، چرا وژي نيز ،اين موضوع قابل توجه ميهزينه مهم است ،در بحث مهندسي آنتولوژي و توسعه آنتول

ي ،ارائههاي توسعه آنتولوژي از طرف دگير با توجه به پچييگدي توجه به نقش و اهميت آنتولوژي ،و كه با

.باشد ي و نيروي انساني بسيار ضروري ميهاي زماني ،مال يك روش براي تخمين هزينه

ب ONTOCOMروش ،ه ياهراك زا يكي ناونعركذ لباق ،تسا هدش ماجنا هنيمز نيا رد هك يبسانم

.اين متد در چند پروژه بزرگ نيز مورد استفاده قرار گرفته است.است

ONTOCOMعقاو رد لدم ي هنيزه نيمخت يارب يتيلاعف ثحب رد دوجوم يلصا ياهيژولوتنآ )ريظن .[16]باشد ماه مي-بر حسب نفر)توسعه ،گنهداري و استفاده مجدد

21 terminological 22 Encoding

38



يمعناي وبدرجستجو-1-11

.[17]استمتفاوت ي كنون وبدرجستجوبا يمعناي وبدرجستجوزيرعواملدليلبه

هب .استمتفاوت كامال ي كنون وباسنادساختاربا كهدارند ي گراف يساختار يمعناي وبدراسناد•

نشان كهاست ا آنه بينروابطومنابعاز يوب بلكهنيستاسناداز يوب يمعناي وبدگيرعبارت

.هستند يواقع يدنيادراشياءيدهنده

كهدهد يم نشانرا Eric MillerوYo-Yo Maيهانامبهنفردو1-17و1-16شكلمثاليبرا

.باشد يم W3Cياعضااز ي ك ي يدوم وخواننده ياول

.شود يم في تعر،استفهمقابل ز ي ن ها ن ي ماش توسط كه ياطالعات باء يش هر يمعناي وبدر•

قسمتاما. كند يم ارائهفرد ني امورددرراي ادي زاطالعات Erice Millerيشخص صفحهمثاليبرا كه يحال در.استوبيمروگررهادر شي نما يگچوگن بهمربوطصفحه ني ادر ن ي ماش توسطفهمقابل

واست ن ي ماش توسط مفه قابل Erice Millerبهمربوط1-17شكلدرشدهداده شي نمااطالعات

. كند يم يزنگد Dubli, Ohioرد كند ،يم كارW3Cيبرا كهاستيفرددهد يم نشان

مثاليبرا.داردوجود ي كنون وبدرمختلفاسنادونودها ن ي ب ي ادي زارتباطات يي معناوبدر•

. كند يم متصل آنهابهمربوطHTMLصفحاتبهرا يي معناوب م ي مفاه

39



يي در وب معناYo-Yo Ma گراف مربوط به-1-16شكل

يي در وب معنا Erice Miller گراف مربوط به-1-17شكل

استممكنوهستندبرخوردار يخاص يپراكنگد از م ي مفاه بهمربوطيهاداده يمعناي وبدر•

منابع1-16شكلدرمثاليبرا.باشدموجودمختلفيها تي سادر يش كي بهمربوططالعاتا

- آلبوممورددر ياطالعات .Amazon, CD Nowكند يم ارائهYo-Yo Maمورددر ياطالعات يمختلف

مورددر ياطالعات Tick Masterاو،يها آلبومفروشو دي خرمورددر ياطالعات eBayاو،يها

مشكالت طي شرا ني ا.دهند يم مابهفرد آنتولدمحلمورددر ياطالعات All Musicوهات كنسر

درراخوددلخواهاطالعاتتواند يم فردهر نكهي ابهتوجهبامثاليبرا آورد ،يم وجودبهراخودخاص

. دي آوجودبهاطالعاتاز نان ي اطم سنجشيبرا يروش ستي با يم كند ،جادي امفهوم كي مورد

جستجويموتورها. كنند يم عملاسناددر كلماتتكراربراساس كامالوبدرمتعارفجستجويهاروش

توجهبااما. كنند يم استفادهجستجو ات ي عمل بهبودجهتارتباطساختارمانند يعوامل ازGoogleمانند

جستجويها ك ي تكن ازستفادهاباتوان يم دارد،وجودوبدر كه افتهي ساختارتباطاتازي ادي زحجمبه

:[18]دادبهبود ري ز ي كل صورتدوبهراجستجويموتورها ني ا يبگرشت جي نتا يي معناوبدر

40



شي نما كاربربهوبصفحاتاز ي ست ي ل صورتبهرامتعارفيجستجويموتورها يبگرشت جي نتا•

مورددرجستجولمثايبرا. م ي ده شي نما آن كناردر ز ي ن را يمفهوم يجستجو جي نتاو م ي ده

Yo-Yo Maارابناشننداد تاعالطاي رددرومترسنك ،اهموبلآ اهوسكعوادوبهب هد ي م [19].

استفادهخوديجووپرسدر كلمهسه اي دوازمعموال كاربران.شودانجام يمفهوم كامالجستجو•

داشته م ي مفاه ني ااز يمناسب درك يمفهوم يجستجوموتور كه يصورت در ني بنابرا كنند ،يم

يترهوشمندانهيجستجوتواند يم (،دهدارتباط يمفهوم وب ط ي مح بهرا آنهابتواند ي عن ي (باشند

.]]20دهدانجامرا

:دومفصل

ي ولوژنت آيساز اده ي پ و يطراح وتر ي كاپم دروس

41



مقدمه-2-1

ازمند ي هستند و استفاده كننگدان وب ن رو به رشد يي ندهاي صورت فزآ هاطالعات و منابع موجود در وب ب

در مبادله ي نقش اصل ي آنتولوژ.هستند ك درك مشترك از آنهاي ه ب ي وب لغوي اطالعات و توسعهي را

خاص وي ك دامنهي در ي واقع يها تي است كه موجود ي ك مدل مفهوم ي ي آنتولوژ. دارد يي سمت وب معنا

به صورت صر ي روابط ب را كي كه در ي م و ارتباطات ي مفاه ي آنتولوژ. كند يم ي از مدلس ي ح و رسم ي ن آنها

توص يدامنه را لغات براي كند و ي ف م ي خاص مهم هستند عالوهي ك فرهگن به ات ي خصوص ي دامنه

معان ي وتر ي كاپم از ترم ي شده م يها از لغات فراهم فرهگن در شده سال. كند ي استفاده ر ي اخ يهادر

تعدادي آنتولوژ در فعال يها جوامع علم ي تجاري اه ت ي از به اشتراك گذاردن،ي برا ي به عنوان روش ي و

ي براياها هم اكنون به عنوان هستهي آنتولوژ. استفاده شده استيا ند دانش دامنهي مجدد و فرآياستفاده

،تجارتيساز پكاچرهي يها ستم ي ت اطالعات ،س ي ري ،مد ي دانش علم يها از كاربردها همانند مدخليتعداد

ر ،ي گ كه وقت استي آنتولوژ ي ه دست ي ته كار ،يمشكل اساس .باشد ي م يي معنا وبيها سي و سرو ي ك ي الكترون

42



از ي ن ي ف آنتولوژ ي نه دامنه كاربرد و زبان توص ي در زم يباشد و به دانش كاف ي خطا م يخسته كننده و دارا

. مي پرداز ي وتر م ي دروس كاپم ي آنتولوژيساز اده ي و پ ي ن فصل به طراح ي درا.دارد

يابزار توسعه آنتولوژ-2-2

ني ا. استي ش آنتولوژي ش و زبان نماي راي ،انتخاب ابزار وي ند ساخت آنتولوژي مات مهم در فرآ ي از تصم ي ك ي

رو پارامتر آنتولوژ ي ح ي چرخهيدو ساز ي ف ي ك ،ي ات استاندارد و تاث ي ت مستق ي آن دارند ي ر نرم. م از

افزار به صورت ن نرمي ا. استفاده نمودي آنتولوژيو توسعه شي راي ط و ي عنوان مح هتوان ب ي م Protégéافزار

23 گاهي ك پاي FreeوOpen Source م ي ه پك دشاب ي هلابند با برايا شرفت كاربران را ابزارها ساختي از

ن ي ي با تع Protégéط ي مح . كند يها فراهم م ي آنتولوژي دانش برايها گاهي و استفاده از پايا دامنهيهامدل ط امكان ي ن مح ي ا. كند ي ف م ي را بهتر توص ي ك ،آنتولوژي عضو هريهاها ،سلسله مراتب آنها و نمونه كالس

طري يتوسعه آنتولوژ از توان به ي كند و م يسهولت فراهم م ه ب ي متعدد مدلسازي ق ابزارهاي ك حوزه را

اجزاء ويبه ساخت ،دستكار كر ،فوق الذيها ات قالب ي با جزئ ي ر ي از به دگر ي و بدون ن ي كامال بصري وه ي ش

روش اصل ي ا. پرداختي آنتولوژ ي بان ي پشت دو از م ي آنتولوژي مدل سازي برا ي ن ابزار در. كند ي استفاده

اسكان آProtégé-Frames Editorروش اول به ساخت و قادر Frame-Baseيهاينتولوژ كاربران را

ك سلسلهي افته دري سازمانيها ك مجموعه از كالسي عبارت است ازي ن روش آنتولوژي در ا.سازد يم

يها برا وابسته به كالسيها Slotك مجموعه ازي دامنه،ي م برجسته ي ش مفاه ي نماي برا يمراتب استنتاج

.ها از كالس يي هاها و روابط و نمونه ي گژ ي ش وي نما

.سازد ي م يي وب معنايها براي كاربران را قادر به ساخت آنتولوژProtég-OWL Editorدر روش دوم

شامل توض ي م OWLي ك آنتولوژي كالس ي حات ي تواند نمونه از روابط و ،اهاه يدشاب ناش . ناعمي نوناق ي

OWL گنوگچ ،ي اتن قاقتشا ي قطنم ج ي ار شا م صخشمي دنك .ازOWL م ي ب ناوته امن نابز ناونع يو ش

آنتولوژ ي مفاه ي ف رسم ي توص نمودي م در نماي ا. استفاده بر روشها ي ك معان ي ش سمبل ي ن زبان عالوه ،ي

برا يرسم م ،ي ن مفاه ي ن زبان جستجو و كشف روابط ب ي در ا. كند ي ف م ي و پردازش آنها تعري ر ي بكاگر ي را

ني از ا.[21]شوند ي انجام م يساگد ه، پردازش اطالعات داخل مستندات ب ي ولوژها در آنت ي افتن ناساگزاري

ارتباط ب واژه ي ح معن ي ش صري نمايتوان برا يزبان م لغت نامه و در نمود ي ها استفاده نها. ن آنها تي در

23 PlatForm

43



,CLIPSHTML, TRIPLE, N3, OWLيهاتوان به فرم ي شده را م ي طراح Protégéلي فا TURTLE,

. ل كردي ما تبد ي ات ،مستق ي با جزئ ي ر ي افزار و بدون دگر ن نرمي ابه كمك

دروسيآنتولوژيدامنه ي ي شناسا-2-3

. مي ا استفاده كرده Protégé 3.4.1دروس ازي آنتولوژي اده ساز ي و پ ي طراح يبرا

نرمي ا استي توسعه Stanford Center for Biomedical Informatics Researchتوسطافزار ن . افته

فصل ي به تفض ي آنتولوژ يطراح مراحل طراح ي ن براي بنابرا . ان شد ي ب 1ل در آنتولوژي دروس از ي آغاز

. كنيمز ميتشخيص محدوده آغا

ب حوزهمراحل نخست طراحي يك آنتولوژي را تعريف دامنه و ميي ا كه اشاره. كنيم آن آغاز همانطور .باشد ي ه م ي ت پا كرديم ،اين كار شامل پاسخ گويي به سواال

آيد كليه دروس ارائهيم ،هماگنونه كه از نام آن بر مي ي كه قصد طراحي آن را داري آنتولوژيدامنه•

.باشد كاپميوتر مييه در چارت درسي رشتهشد

مورد خصوصيات هر درس• كسب اطالعات در و دروس ارائه شده آشنايي با اينبه منظور از

. آنتولوژي استفاده مي شود

•

آنتولو

مربواين

اطالعات

باشد

قادر

بايد

واحدژي

تعداد

مانند

را

درس

هر

به

نياز،،ط

نياز،پيش

هم

.ارائه دهد... كد درس و

. گيريم يم دانشجويان را به عنوان استفاده كننگدان اين آنتولوژي در نظر•

آنهاساختاروها كالس ص ي تشخ -2-4

ه سطح استفادهها ب سلسله مراتب كالس.پردازيمميها و ساختار آنها كالسشناساييبهي بعديدر مرحله

-ها براي ساگزاري با ساير مدل كاربردها ،ساليق شخصي و نيازمنديباشد و عواملي نظيراز آنها وابسته مي

.باشد خاب نوع سلسله مراتب دخيل ميها نيز در انت

. كنيم ه پايين استفاده ميها در اين آنتولوژي از رهيافت باال ب سلسله مراتب كالسبراي شناسايي

.باشددروس مي(Super Class)ابر كالس ،كندبديهي است كه نخستين كالسي كه به ذهن خطور مي

تخصصي و اختياريي تمام دروس اعم از عمومي ،اصلي،باشد كه مجموعهاين كالس يك كالس كلي مي

44



در بر مي به زير كالسبه كمك رهيافت باال به پايين اين. گيردو پايه را هاي دروس عمومي،ابر كالس را

،يصاصتخا سورد،يلصا سورديم ميسقت يرايتخا سورد و هياس پوردمينك .ا يز ن يسالكر سالك ،اه-

همه دري م از ي مستق يها ركالسي زSiblingيها كالس. هستندSiblingيها كي ك كالس هستند و

.شود مشاهده مي2-1ها در شكلسلسله مراتب كالس.اندسطح قرار گرفته

protegeدر آنهاي كالسزيرودروس كالسايجاد-2-1شكل ن دو تا دوازده ي افته ب ي معتبر و ساختيهاي م در آنتولوژ ي مستق يها ر كالسي ن تعداد زي شتر ي ن و ب ي كمتر

باشد و گار ي كامل نم ي ن است كه آنتولوژي اي كمتر باشد به معنا ن تعداد از دوي گار ا.باشد ي ر كالس م ي ز

.به عنوان واسطه اضافه شودCategoryي د تعدادي شتر باشد با ي از دوازده عدد ب

- ي ف م ي تعر Abstractكه از نوع ي كالس . م ي د نقش هر كالس را مشخص كن ي با Protégéدر Roleلد ي در ف

،دوش سالك ناونع هبي عازتنا ي رظن رد م هتفري گ ه هك دوش ي هنومن ي چ قتسم ي م ي درادن .ار سورد سالك

نوعيك ابر مي Abstractكالس از نظر نمونهي بنابرا. گيريم در تواندي مستقيمي نمي ن اين كالس هچي

45



نوعي زير كالس كليه.داشته باشد از را به اين زير كالس ي عن ي . كنيمتعريف ميConcrete،ها مجاز ها

.شود ي ده م ي ن مطلب دي ا 2-2در شكل.باشندميداشتن نمونه

.باشد ي ك زير كالس خاص م ي در واقع هر درسي كه در چارت ارائه شده ،لزوما يك نمونه از

protegeدر Roleلد ي ف -2-2شكل

2-5-ها Slotف ي تعر

ميي كالسهاSlot گام بعدي مشخص كردن - يها م ها و روابط كالس ي گژ ي اگنر و ي ها ب Slotني ا.باشدها

:باشدهايي به شرح زير ميPropertyهر درس دراي.باشند

Name ( منا ), Code )س كد در ), Unit (دحاو دادعت), Type (سرد عون), Prerequisite (زاين شيپ),

46



Intoto (زاين مه)

تا جايي كه امكان دارد بايد به باالترينSlotدانيم كه هرمي.باشد يها م كالسي همه ي گژ ي ها وSlotاين

به عامبنابراين نام و كد.سطح از سلسله مراتب اضافه شود ترين كالس يعني و نوع و تعداد هر درس را

به ارث مي Slotنيز اينLessonsهايتمامي زير كالس. كنيم اضافه مي Lessonsكالس را در.برندها

.شود ي مشاهده م Lessonsاضافه شده به كالسيها صه ي خص 2-3لشك

Lessonsكالسبههاخصيصه كردناضافه-2-3شكل

پر... و Name،Value Type ،Cardinalityر ي نظ يي لدها ي د ف ي م ،با ي كن ي ف م ي كه تعريا صه ي هر خص يبرا

نشان م ي در زمان اCodeي صه ي خص 2-4شكل.شوند .دهد ي جاد را

47



دروس كالسدرCodeيخصيصهفيلدهاي-2-4شكل

Slotعون زا ار دك Integer ،required)هصيصخ نيا هنومن ره يارب ينعياموزلدشاب هتشاد رادقم دياب(رد

ها تعريف شده ت كه اين خصيصه براي كدامين كالسي يك خصيصه بياگنر آن اس امنهد. گيريمنظر مي

جايي كه ا.است عامالبته تا - ميترين كالس شامل اين خصيصه در نظرمكان پذير باشد اين دامنه را

.باشد يم Lessonsدامنه عام ترين كالس يعني كالسCode،پس براي. گيريم

تعريف مي صهبه همين ترتيب ساير خصي از نوع خصيصه. كنيمها را -در نظر ميStringي نام درس را

نوع شمارشي. كنيم ،تعريف مي Protégéدر Symbolنوع را شمارشي ،همانtypeوunitدر مورد. گيريم

unitريداقم لماش{1,2,3,4}يم ،يسرد زاجم ياه دحاو دادعت ،دشاب.

ها از نوع تمامي اين خصيصه. گيريمدر نظر مي {theoretic,practical }نيز مقادر مجاز راtypeدر مورد

requiredيم يمن اشكال. باشندبدون مقدارتوانندباشند و يها صه ي فرم خص 2-7و 2-5،2-6در

name،typeو unitتسا هدش هداد ناشن .

48



دروس كالسدرnameي هخصيص فيلدهاي-2-5شكل

49



دروس كالسدرtypeيخصيصههايفيلد-2-6شكل

50



دروس كالسدرunitيخصيصهفيلدهاي-2-7شكل

- نها را به سطوح پايي صهاين خصي ياز و پيش نياز هر درس،اعتبارسنجي بهتر خصوصيات هم ن به منظور

خود دروس عمومي، پيش نياز دروس عموميبه عنوان مثال هم نياز و. كنيمها اضافه مي از كالستري

. هم نياز يا پيش نيازي از دروس عمومي ندارند اغلب دروس نيز ري ساهستند و يا اينكه

نوخصيصه

از

نياز

پيش

و

نياز

هم

عهايInstance

باشندمي.

ا

واقع

در

نمونهي

ب ن

ب ي ها

روابط

ن ي اگنر آنها را، پيش نياز يا هم نياز داشته باشدتواند چندينبه دليل اينكه هر درس مي.باشند يها م ركالسي ز

multipleيم فيرعت،مينك لقادح و رثكادحدادعتزاين شين پيا اه)اهزاين مه(ياهدليف رد بيترت هب دياب

at least ,at mostدوش دراو.

51



Minimumدر فيلد هاي ,Maximumنيرتمك و نيرتشيبيريداقم هك Slotيم هطوبرم ار دريگب دناوت

. كنيموارد مي

درس نميهچمنين هر هم نياز يا داراي پيش نياز بودن اينrequiredبنابراين لزومي بر،باشد حتما

نمي ها نوعSlotيكtypeگار.باشدخصيصه بايد كالس Instanceاز ،دشابزاجم ها نمونه هايي كه

گرفته شوند مشخص شوند آنها اغلب.هستند از Allowed Classesياrange of slotاين كالس ها

.شوندناميده مي

: ه ي پادروس ركالس ي ز-2-6

شكل استي ن زي ايها صه ي خص ي ه ي كل 2-8در شده ايتعداد. ركالس نشان داده از صه ي خص ني از ها ني از مختص به ا ي از و هم ن ي ش ن ي پ يها صه ي خص يول )نام ،كد ،واحد ،نوع(اند شدهيبر كالس دروس ارث

.شود ي مشاهده م 2-10و2-9يهاها در شكل صه ي ن خص ي ف اي تعار.باشد ي ركالس م ي ز

52



پايهدروسزيركالسهاي2-8-slotشكل

پايهدروس كالسزيردرنيازپيشيخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-9شكل

برا2-9،Allowed Classدر شكل كه. مي ف كردي ه تعري ر كالس دروس پاي ز ،از ي ش ن ي پ ي صه ي خص يرا

.باشند ي ن دروس م ي فقط از هم ه،ي ا دروس پ ي ازها ي ش ن ي پ ن نكته اشاره دارد كهي به ا

53



پايهدروسزيركالسدرنيازهميخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-10شكل

54



:اصليدروسزيركالس-2-7

به 2-13و2-11،2-12در اشكال.باشد ي ه م ي ركالس دروس پاي ركالس همانند زي ن زي انكات مربوط به

كالس دروس اصل ي زيها صه ي خص ي ه ي ب كل ي ترت جزئ ي ر خص ي ن همي صه ي ات مربوط به خص ي و و صه ي از

.شود ي از مشاهده م ي ن ش ي پ

اصليدروسزيركالسهاي2-11-slotشكل

55



اصليدروسزيركالسدرنيازهميخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-12شكل

56



اصليدروسزيركالسدرنيازپيشيخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-13شكل

ي ه و عموم ي ، پا ي ل اص دروسيها ر كالسي ز ،از ي ش ن ي پ ي صه ي خص ي را برا2-13،Allowed Classدر شكل

دارد كهي كه به ا. مي اه ف كردي تعر ا ي ك ي تواند جزء ي م ،ياصل دروسي ازها ي ن ش ي پ ن نكته اشاره ن سهي از

. ركالس باشدي ز

57



:تخصصيدروسزيركالس-2-8

.شود نياز به اين زير كالس اضافه نميي همپس خصيصه.باشند اين زير كالس داراي هم نياز نميدروس

فرم مربوط به2-15در شكل.شود ي مشاهده م ي ركالس دروس تخصص ي ات ز ي خصوص 2-14شكلدر

. نشان داده شده استي از ي ن ش ي پ ي گژ ي و

تخصصيدروسزيركالسهاي2-14-slotشكل

58



تخصصيدروسزيركالسنيازپيشيخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-15شكل

59



:عموميدروسزيركالس-2-9

. اين پيش نياز خود درسي از گروه دروس عمومي استباشند ودروس عمومي تنها داراي پيش نياز مي

درسيها2-16،Slotدر شكل.باشد ومي مي براي اين زيركالس ،كالس دروس عم Allowed Classپس

.شود ي ده م ي از د ي ن همي صه ي خص 2-17و در شكل يعموم

عموميدروسزيركالسهاي2-16-slotشكل

60



عموميدروسزيركالسنياز يشپ يخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-17شكل

61



:اختياريدروسزيركالس-2-10

ازaccept by groupيهاي دگير ،داراي خصيصه زير كالسهاي معمول سايراين دروس عالوه بر خصيصه

موافقتبا ند كه بعضي از دروس اختياري بايد ك اين خصيصه به اين نكته اشاره مي.باشند ميBooleanنوع

. نشان داده شده استي ار ي دروس اخت يها 2-18،Slotدر شكل. گروه ارائه شوند

اختياريدروسزيركالسهاي2-18-slotشكل

62



2-21و2-20يهاشكلو.شود يم دهي دaccept by groupي صه ي خص ي لدها ي ف 2-19شكلدر

.دهند يم نشانراي ار ي اخت دروس كالس از ي ن ش ي پ و از ي ن هميها صه ي خص

اختياريدروسزيركالسaccept by groupيخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-19شكل

63



اختياريدروسزيركالسنيازهميخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-20شكل

64



اختياريدروس كالسزيرنيازپيشيخصيصهبهمربوطفيلدهاي-2-21شكل

.هاي مورد نظر را ايجاد كنيمس آن نمونه بر اساتوانيمپس از ايجاد آنتولوژي مي

:باشد يم هاي منفرد يك كالس مستلزم مراحل زيرتعريف نمونه اشاره شد كه1فصلدر

انتخاب يك كالس•

ايجاد يك نمونه منفرد از آن كالس•

ها با مقادير تعيين شده و مجازSlotپركردن•

،هدش هئارا سورد زا مادك ره برم سالك ريز زا هنومن كييم هطو دشاب.

65



:عموميدروسزيركالسهاينمونه-2-11

خواهيم 2به عنوان مثال براي درس معارف.هاي زير كالس دروس عمومي هستنددروس عمومي نمونه

:داشت

Name: 2معارف

Unit: 2

Code: 3500104

Type :تئوري

Pre_p: 1معارف

. م ي ن ن نمونه را مشاهده ك ي جاد اي م ا ي توان ي م 2-22در شكل

عموميدروسزيركالسازاينمونهايجاد-2-22شكل

66



نمونه ميساير شكل.شوندهاي دروس عمومي مشابه باال ايجاد نهايت در يها نمونهي كليه2-23در

.شوددروس عمومي مشاهده مي

عموميدروسزيركالسهاينمونه-2-23شكل

67



:اصليدروسزيركالسهاينمونه-2-12

نمونه ميهاي دروس اص براي مثالي از نظر در منطقي را درس مدار ،يل ميريه. گصيصخطوبرم ياههب

:باشددروس اصلي همانند زير مي

Name: مدار منطقي

Unit: 3

Code: 28

Type :تئوري

Pre_M: هتسسن گامتخاس

Intoto_M: 1مدار الكتريكيمدار منطقي -،آز

.شود ي ده م ي د ي با نام مدار منطق يا جاد نمونهي ا2-24در شكل

اصليدروسزيركالسازاينمونهايجاد-2-24شكل

68



:شوند يها مشاهده م نمونهي ه ي كل 2-25ها مشابه مثال باال ،در شكلتك نمونه ت پس از ايجاد تكدر نهاي

اصليدروس كالسزيرهاينمونه-2-25شكل

69



:تخصصيدروسزيركالسهاي هنمون -2-13

هايي كهSlot. گيريمرس ذخيره و بازيابي اطالعات را در نظر ميبه عنوان مثالي براي دروس تخصصي ،د

:باشدين نمونه پر شوند به قرار زير ميبايد براي ا

Name: ذخيره و بازيابي سيستم

Unit: 3

Code: 70

Type :تئوري

Pre_M: هاساختمان داده

.شود ي باال مشاهده م ينمونه2-26در شكل

تخصصيدروسزيركالسازاينمونهايجاد-2-26شكل

70



:خواهيم داشت را 2-27شكلي نمونه هاي زير كالس دروس تخصصي،پس از ايجاد كليه

تخصصيدروسزيركالسهاينمونه-2-27شكل

71



:پايهدروسزيركالسهاينمونه-2-14

: هاي زير پر شوندslotبراي دروس پايه بايد.باشد ،يكي از دروس پايه مي1 گاه فيزيكدرس آزمايش

Name: 1آز فيزيك

Unit: 1

Code: 8

Type :عملي

Pre_M: 1فيزيك

Intoto_M: ندارد

. جاد شده استي ا 1كي ز ي با نام آز ف يا نمونه2-28در شكل

پايهدروسزيركالسازاينمونهايجاد- 2-28لشك

72



ايجاد پر كردن نمونهپس از شكل،هاي مربوطه همانند باالslotهاي دروس پايه و ي كليه2-29در

. كنيمهاي دروس پايه را مشاهده مينمونه

پايهدروسزيركالسهاينمونه-2-29شكل

73



:اختياريدروسزيركالسهاينمونه-2-15

هايي كه.Slotباشد كه بايد با موافقت گروه ارائه شود از دروس اختياري مي1درس گرافيك كاپميوتري

:رو استهمانند رو بهپر شوند ،ن نمونهبايد در مورد اي

Name: 1ي گرافيك كاپميوتر

Unit: 3

Code: 121

Type :تئوري

Pre_M: ندارد

Intoto_M: ندارد

Accept by group: بله

نوعAccept by groupيخصيصه اين خصيصه.باشدمي Booleanاز مقدار بايد فيلدtrueگار ،دشاب

. قابل مشاهده است 2-30در شكل ن مواردي ا.مربوط به اين خصيصه را عالمت بزنيم

اختياريدروسزيركالسازاينمونهايجاد-2-30شكل

74



ي كليه2-31طه همانند باال ،در شكلهاي مربوSlotهاي دروس اختياري و پر كردنپس از ايجاد نمونه

. كنيمهاي دروس اختياري را مشاهده مينمونه

.شوداحل باال ،آنتولوژي دروس ايجاد ميپس از انجام مر

اختياريدروسزيركالسهاينمونه-2-31شكل

: شده ي طراح يتست آنتولوژ-2-16

س ينقش مهم آنتولوژ ازي وژنتول ت آ ي ف ي ك ي و نحوه بررس ي اب ي موضوع ارز بر دانش ،ي مبتن يها ستم ي در

باال ي اهم م يي ت آنتولوژ ي طب . دباش ي برخوردار است قرار گار ب ي عتا اصل هها عناصر معنا يعنوان يي وب

. مورد سنجش قرار داد ي ف ي اعتبار آنها را از نظر ك ي د بتوان به روش ي استفاده شوند ،با

ه ن ي ك زم ي عنوان ه ب وضوعم ني وجود ندارد و اي آنتولوژ ي اب ي ارزي براي چ روش استاندارد ي در حال حاضر ه

.باشد يمناسب جهت كار و ژپوهش مطرح م

75



ا ا يي كارها ي به بررس بخش ني در است و روش ي ن زم ي كه در ي اب ي ارزي كه برا ي اصل يها نه انجام شده

. [16]مي پرداز ي ارائه شده ،م ي آنتولوژ

: 24ك مدل مرجع ي سه با ي بر مقا يمبتن يروشها.1

باي ك آنتولوژي ي اب ي ارزي روش برا ني در ا آن را ، يژولوتنآ ك ي يا ي تاعالطا عبنم ك ي د ي ب هك ره گ ناونع

منبع اصل حوزه يمرجع و مقا موري در ،تسا بحث شناخته شده - يعنوان مثال م هب . م ي ي نما ي سه م ي د

ن روش،ي در ا. م ي ه قرار د ي اب ي باشد را مورد ارز ي كه مربوط به حوزه تست نرم افزار م ي ك آنتولوژي م ي خواه

،گار م ي كن ي سه انتخاب م ي عنوان مرجع مقا ه وجود داشته باشد آن را ب ي شناخته شده و مرجع يگار آنتولوژ

م گ ي موجود نباشد منابع دياي ن آنتولوژ ي هم چن قرار مورد استفاده مستنداتي كسري مثال. م ي ده ي ر را

ب تست نرم افزاري ق را كه دانش مربوط به حوزه ي و دق يرسم گرفته است ،انتخاب كرده و در بر يخوب ه را . م ي ي نما يم سهي را با آن مقاي آنتولوژ

خواهد بودي ا آنتولوژ ب ي آنتولوژي سهي است كه كار ما مقاي ك آنتولوژي گار مدل مرجع :،سه ي مقاينحوه

سهي مرجع مقايلوژ اول را با آنتوي آنتولوژي م اجزا ي توان ي ن حالت م ي در ا.از حالت دوم استترو كار ساده

تر است ك ي مرجع نزدي به آنتولوژ ي مورد بررس ي شتر باشد آنتولوژ ي ب ي ن دو آنتولوژي نموده و هر چه تشابه ا

ها ،روابط ،،كالسي آنتولوژيمنظور از اجزا. برخوردار استي ت باالتر ي ف ي توان گفت كه از ك ي جه م ي و در نت

.باشند يها م ود و نمونه ي ها ،ق صه ي خص

ي سهي باشد ،باز هم به مقا ي م ي ق علم ي و دق ي از مستندات رسم يادوم كه مدل مرجع مجموعهدر حالت

نها وجود داشته ن آ ي ب ي شتر ي م و هچره تشابه ب ي ردازپ ي آن مجموعه مستندات م ي با اجزاي آنتولوژياجزا

ان شده در آن ي با دانش ب ي ش داده شده در آن آنتولوژي دانش نما راي ز باالتر استي ت آنتولوژ ي ف ي باشد ،ك

- سهي مقا( ت كه برخالف حالت قبل نجا آن اس ي مهم در اياما نكته. داردي شتر ي مجموعه مستندات تشابه ب

روش ساده آن است. مي ت داري سه محدودي مورد مقاي ن حالت در مورد اجزاي ،در ا)ي با آنتولوژي آنتولوژي

اجزا از منظور اجزا كه فقط لغات ي عن ي . م ي بدان ي متن يرا كل فقط كلمات و عبارات ، ي د يرد موجود

نام كالس با روابط و خص مستندات مرجع را ،اه ي هص اهيژولوتنآ ياقم يامن هس ي ي م . ب هب ي د نا يا ني گر در

نوع به صرفاي سهي مقا يحالت مقاي ما سطحي ك در نه Syntaxسه و مقاي است سطحي ك در سه

.Semanticهب سررب لاثم ناونعي م ي نك ي دصرددنه چك م لك تاملك زا ي د يمان رد ،عجرم تادنتسم رصانع

24 golden standard

76



زان از ساختارها ي م چه م ي كن يبررس ) است كهدشوار ي ل ي ا خ ي ( م ي توان ي استفاده شده است ،اما نم ي آنتولوژ

. ره شده است ي ذخ يو روابط موجود در مستندات مرجع ،در ساختار آنتولوژ

استفاده كردي ت آنتولوژ ي ف ي كردن ك ي كم ي آنها براتوان از يشوند و م ي نجا مطرح م ي ار مهم كه در ا ي و مع د

.RecallوPrecisionي ارها ي عبارتند از مع

Precision: هافم دادعت تبسن ي م ي ژولوتنآ زا يد هك ن هدافتسا دروم عجرم ر ي هدش ركذ ز لك دادعت هب دنا

.باشند ي موجود م ي كه در آنتولوژ ي م ي مفاه

Recall: هافم دادعت تبسن ي ك تاملك و م ل ي د ي تسا دروم عجرم رد دوجوم ژولوتنآ رد هك هداف يدوجوم مه

. م موجود در مرجع مذكور ي باشند به تعداد كل مفاه يم

نه ،ي ك زم ي د كه گار دري ش آ ي ال پ ن سوي ح دارد آن است كه ممكن است ا ي از به توض ي نجا ن ي كه در ايانكتهباشد ،ي در آن حوزه نم ي جاد آنتولوژي ز به ا ا ي گر ن ي شته باشد كه د وجود داي مناسب و استانداردينتولوژ آ

. ر ي ا خ ي ت دارد ي ا اصال مضوع ي مرجع ،به چه معناست و آي ك آنتولوژي باي ك آنتولوژي سهي موضوع مقا

عنوان ه است و ب ي ك بحث جنب ي خودي ك آنتولوژي ي اب ي ات ،بحث ارز اوق ي د اشاره كرد كه گاه ي در جواب با

- يصورت اشكال فوق مطرح نم ني رد و در ا ي گ ي مورد استفاده قرار م ي ر گ ي وضوع د م ي اب ي ارزي ك ابزار براي

.باشد

انجام Ontology Learningنه ي در زم يي به روش خودكار ،كارهاي د آنتولوژ ي تول ي نه ي عنوان مثال ،در زم هب

ضفر. ت دارد ي فعال ي ق ،جا ي كار و تحق ي ك موضوع مستعد براي عنوان ه ز هنوز ب ي ن موضوع ن ي شده است و ا

يبرا. ،ارائه شده است ي متون تخصص ي كسري با استفاده ازي د خودكار آنتولوژ ي تول ي برا ي تم ي م اگلور ي كن

تم راي د شده توسط آن اگلور ي تول ي ن است كه آنتولوژي ك راه اي م ،ي كن ي اب ي تم را ارزي ن اگلوري م ا ي نكه بتوان ي ا

چن . م ي كن ي اب ي ارز دارد راي مرجع براي ك آنتولوژي كهXي ممكن است حوزه ي ن حالت ي در آن وجود

آني ،آنتولوژ ي صص ن تخ متوي كسري م از ي م و بخواه ي تم خود را در آن حوزه اجرا كن ي م و اگلور ي انتخاب كن

استخراج نما را آنتولوژي ت اگلور ي ف ي ك ي اب ي ارزيپسس برا. دي حوزه ،دوخ مت ي لوت ي هدش د ژولوتنآ با ي را

مقا ،عجرم ي م هس ي امن ي ي م . بط ي ا در ن نجاي عتا حوزهي رغم ا ي عل ي عن ي . ست ي اشكال فوق وارد در Xي نكه

ب با استفاده از ي ن ترت ي بد. خواهد بود ي ز منطق ي وجود دارد ،بحث ما ن ي استاندارد ي مناسب و حت ي آنتولوژ

. مي اپرداخته LearningOntologyتمي اگلور ي اب ي مرجع ،در واقع به ارزي آن آنتولوژ

: Applicationبر يروش مبتن .2

77



تفاده قرار مورد اس ي كاربردي ك برنامهي را در م ي ي نما ي اب ي م آن را ارز ي خواه ي كه م يي ن روش ،آنتولوژي ادر

پسس بر اساس م ي ده يم آن آنتولوژ ي ر مثبت ي زان تاث ي م و از برنامهي كه استفاده مذكوري كاربردي در

. مي پرداز ي مورد نظر م ي ت آنتولوژ ي ف ي سنجش ك دارد ،به

مناسبي كاربردي ك برنامهي د ابتداي اوال با:باشند ي ن قرار م ي ن روش مطرح هستند از اي كه در ا يمشكالت

براي كاربردي م آن برنامه ي ،در دسترس باشد و بتوان ي مربوط به آن آنتولوژي حوزهيبرا استفاده ازي را

ستند ي ن يا سادهي ارها ن موارد ك ي ا. م ي ي نما Integrateرا با آني م و آنتولوژ ي كن ،Customizeينتولوژ آن آ

زان و ي به چه م راي كاربردي برنامه يي نكه كاراي گر ،اي از طرف د. وجود نداردي ن كار ي شه امكان چن ي و هم

فرض با ي عن ي . بحث داردي جا م ،خود ي ي مورد استفاده مرتبط نماي آنتولوژ يي به كارايابر اساس چه قاعده

آنتولوژي كه ن ي ا دري ك برد ه ب ي كاربردي ك برنامهي را كارآي كار و گرفت يي م اندازه را آ ي آن ،م يابن دي ا ن ي گري ديفاكتورها ا ي را در كاهشي شي ن افزاي ز آ ي ل بدان ي دخ يي كارا ا م ي م؟ ا ي توان ي ا ر ي ي ن تغ ي م تمام

به آنتولوژ يي كارا مربوط بدان ي را برنامه كاربرد ي مورد استفاده داشته باشد تا يي ها ي گژ ي د چه وي باي م؟

د؟ي منعكس نما يخوب ه را ب ي وژ ت آنتول ي ف ي ك

قبل از ارزي ك آنتولوژي م ي نكه بخواه ي ن ا ي هچمن بطور كامل مورد استفادهي ك برنامه كاربردي ،در ي اب ي را

آن را يي م كارا ي م تا بتوان ي قرار ده ي اب ي مورد تست و ارز ي را هم به مدت كاف ي م و آن برنامه كاربرد ي قرار ده

ممكن است هز ي بسنج ،م يا ز ي ن تصم ي نه باشدي مات بخواه ي هچمن . اد آنتولوژ ي ن گار چند هم ري م با ا

در آن برنامه كاربرد د همه آي م با ي ي سه نماي مقا به نهي ن امر هزي م ،كه ا ي اده قرار ده مورد استف ينها را ها را

.دهد ي ش م ي شدت افزا

: اره ي چند مع يروشها.3

مع ن روشي در ا ابتدا ،اه ي اهرا يي رعت ي م ف ي وت زا سو پ دوش ج ي ا ه ي عم ن ي ب و ني ت ا ي ان نقش و اهم ي ارها

به ارز ي مع ،اهنآ از استفاده با ،اهرا ي با ي ژولوتنآ يهتخادرپ نظر آني ت هر ي كم ي عن ي .شود يم مورد ك از

شده ،با ي ش طراح ي ك فرمول از پ ي م و پسس بر اساس ي ي نما ي مورد نظر حساب م ي آنتولوژي ارها را برا ي مع

. مي آور يباشد بدست م ي م ي ت آنتولوژ ي ف ي زان ك ي ن م ي كه مب يي ت نها ي كم كي ها ،ت ي ن كم ي پكاچره كردن اي

استفاده از ا ي مختلف يدر كارها است ،ن روشي كه با در. ارائه شده است ي مختلف ي ارها ي مع انجام شده

ار ي ارها بس ي ز تعداد مع ي كارها ن يباشد و در برخ ي ار م ي مع 12ي ال 10ارها در حد ي ن مع ي د ،تعداد ا موار يبرخ

.باشد ي ار م ي مع 120د است و در حدود اي ز

: بر افراد خبره يروش مبتن .4

78



در آن مطرح است ،ي و انسان ي د ،مباحث فلسف ش داشته با ي ش از آنكه بحث فن ي ن روش كه در واقع ب ي در ا

حوزهي كه در خبره ب ي ك فرد متخصص شناخته م ي عنوان ه مذكور آنتولوژ ي ك فرد ،دوشيتروصب را

.دهد ي و سنجش قرار م ي اب ي كار مورد ارز رخود ي و بطور غ ي نظريهاوش و با ر يدست

: م مشكالت ي بر عال يروش مبتن .5

بررس ي در ا ،شور ن ي م ي نك ي آ هك م يا يرسك يار تالكشم يهعسوت رد هك لوادتم و ج يژولوتنآ ي ا په ي ش

در آي آ يم ،د ژولوتنيدراد دوجو رظن دروم ي خ از آني تعداد كمتري وژ ب هر چه آن آنتول ي ن ترت ي بد. ر ي ا

ن موارد استي از ا ي ك ي ي در آنتولوژ ي تناقضات منطق يبعنوان مثال ،بررس . م را داشته باشد ،بهتر استي عال

. م ي ن كار را انجام ده ي م ا ي توان ي استنتاج موجود م يده از موتورها كه با استفا

: د گفتي در مجموع با

.باشد ي موجود نم ي آنتولوژ ي اب ي ارزيبراي چ روش استاندارد ي در حال حاضر ه •

انتخاب روش ارز• هچمن ي چه م ي اب ي نكه هدف ارزي د به اي با،ي ك آنتولوژي ي اب ي در ن به ي باشد و

. مورد استفاه واقع شود ،توجه نمودي قرار است در چه كاربردي نكه آن آنتولوژي ا

توجه ب يي ت باال ي از اهم ينتولوژ آ ي اب ي ارزيخودكارساز• كه از يي ما ه دورن برخوردار است چون با

اهم وب معناي ت آنتولوژ ي نقش و در ن يي ها ،دراد دوجو ي شور دنمزا اه يي تسه ي لقادح م كه با

. باشندي ك آنتولوژي ي اب ي ،قادر به ارز يانسان ي رو ي دخالت ن

يي وب معناي ازها ي كه با ن ي آنتولوژ ي اب ي ك روش ارزي ي ارائهي برا يي وب معنايها ي گژ ي توجه به و•

. م ي ي ل نما ي دخ ي اب ي ز در روش ارز ي را ن ينتولوژ آ Contextدي ب با ي ن ترت ي بد. مهم استساگزار باشد

ي طراح ي نان از صحت آنتولوژ ي اطم يباشد ،برا ي كچوك م ي ك آنتولوژي دروس،ي نكه آنتولوژي با توجه به ا

استفادهشده از پرس . مي ا كردهوجوها

Queries،مربوط بهTabتوانيم درمي.د شده استايجاProtégéروي آنتولوژي درQueryامكان ايجاد

،مينك دراو ار .اضافه كنيمQuery Libraryه كرده و در صورت تمايل آن را بهنتايج را مشاهدپرس و جو

باشد و با چارت ي ح م ي وجو ها پاسخ كامال صح ن پرسي ايدر همه. م ي كن ي جاد م ي اQueryدر ادامه چند

. مطابقت دارد يدرس

- ن پرسي ا 2-32در شكل.باشددروس اصلي كه پيش نياز آنها درس معادالت ديفرانسل مي: (Q1الف

.شود يوجو مشاهده م

79



protegeدرQ1نامباييوجوپرسايجاد-٣٢-٢کشل

. نيم ك مشاهده مي2-33در شكلFindپاسخ اين پرس وجو را با زدن

80



Q1جويوپرسخروجي-2-33شكل

81



از نوع تئوري و دو واحدي ميدروس اصلي:(Q2ب - يوجو را نشان م ن پرسي ا 2-34شكل.باشند كه

.دهد

Q2جويوپرسايجاد-2-34شكل

.شود مشاهده مي2-35جو در شكلپاسخ اين پرس و

82



Q2جويوپرسخروجي-2-35شكل

83



ني ا 2-36در شكل.باشد واحدي و تئوري مي2نها دروس اصليدروس تخصصي كه پيش نياز آ: (Q3ج

.شود يو جو مشاهده م پرس

Q3جويوپرسايجاد-2-36شكل

شكل

در

وجو

پرس

اين

پاسخ2-37

مي

مشاهده

شود.

84



Q3جويوپرسخروجي-٣٧-٢کشل

85



:يآنتولوژ ي ك ي گراف يشما-2-17

آنتولوژيا ي ك ي ش گراف ي م نما ي نكه بتوان ي ايبرا با ي داشته باش ي از ،م يد يهمانر يGraphvizات دوش بصن

اي آنتولوژ ي ك ي گراف يشما tabOntovizم به كمك ي بتوان -Graphvizپس از نصب. [22]م ي جاد كن ي را

در شكلي م شما ي توانست 2.22.2 - ي مشاهده م 2-38در شكل. مطرح كنيم 2-38آنتولوژي دروس را

ان ي ر ب ي زي ن رابطه را به صورت جملهي م ا ي توان ي م . دارندis-aيها با ابركالس خود رابطه كه زيركالسشود

. م ي كن

subclass of class lessons”is a“class major lessons

دروسي آنتولوژاز يي نما-2-38شكل

86



يبندجمع-2-18

م يي وب معنا• تصور كرد كه در آن ي ن ي از جنس محاسبات هوشمند ماش ي جهان يي شود فضا ي را

صورت دانشيها گاهي پا وهانامهدانش،هادانشها كتابخانه،ها كتاب يتمام با ي معن يبه و گرا

خواهند گرفتي همد ي درك مفهوم يي توانا هم قرار كنار در كهTimBerners-Lee،ي ا آق . گر

بصورت ي ندهي معروف به پدر وب است ،آ فقط توسط ي ان كرده كه بر خالف وب كنون ي ب ي وب را

يي معنا وبي دهي ا. ز قابل درك و پردازش است ي ها ن ن ي باشد بلكه توسط ماش قابل فهم ن هاانسان

. رد ي گ ي ن نكته منشا م ي ز از هم ي ن

ابزارهاي ار ي بس • و استانداردها م XMLي وابسته به فن ّاوري از وبي نترنت آي توان به ا ي را و نده

ن يمعان مربوط دانست ي گنر آن جمله با. ز زبان و, XML SchemaRDF Schema,RDFدي از

برشمرد وب يشناس يهست -ها ،مولفه ن و برهان ي قوان ي كسري موارد ذكر شده همراه با يتمام . را

.دهند ي ل م ي را تشك يي وب معنايها

رو به رشد هستند و استفاده كننگدان وب يي ندهاي وب بصورت فزآاطالعات و منابع موجود در•

را در مبادله اطالعات و توسعه وب ي نقش اصل ي آنتولوژ. ك درك مشترك از آنها دارندي ازمند ي ن

. دارد يي سمت وب معنا ه ب يلغو

انواع گرددكهمياتالقعلميبهوشده گرفتهفلسفهعلماز كهاستاصطالحيOntologyزبان•

لوژي آنتوموجود ،فتعاري بيشتردر.دهدميشرحرا آنانميانروابطگچوگنيوجهانموجودات

را آنهابينموجودروابطواوليهمفاهيمتوانمي آن كمكبه كهاستسازيمفهوميكازتعريفي

.نمودمشخصاطالعاتحوزهيكبراي

•

آنتو

نوع

ترين

بنديمعمول

طبقه

صورت

به

وب

براي

ولوژي

مي

استناجي

قوانين

مجموعه

يك

- تشريحي بين عبارات و علم هستي شناسي.باشد ،نوعي دايره المعارف است كه نسبت و ارتباط

-به كاپميوتر كمك ميعلم هستي شناسي. كندرا طرح ريزي ميRDFو مفاهيمXMLجمالت

.ا درك كرده و پسس تصميم گيري كند رXMLهاي كند تا بچرسب

87



Knowledgeها تشكيل يكهاي منفرد از كالس به همراه يك مجموعه از نمونه وژي يك آنتول •

Baseاريمدنهد.،لمع دادر وجود باريكي ميمرز پايان آنتولوژي آنجا در كه ورد يابد

Knowledge Baseيم زاغآ ددرگ .

توصيف ميمورد توجه اكثر آنتولوژي هس )(Classesها كالس• مفاهيم دامنه را يك. كنند تند و

شان راتر ابركالس ه باشد كه مفاهيم خاصداشت )( Sub Classesيي هاتواند زير كالس كالس مي

. كنندتوصيف مي

. كنندهاي آنها را توصيف ميها و نمونههاي كالسوگژيي(Slots)،هااسالت•

به شرح زيرتواندبرخي از اين داليل مي. يك آنتولوژي متصور استيداليل مختلفي براي توسعه•

:باشد

لماع نايم تاعالطا راتخاس زا يناگمه مهف يراذك گارتشا هبينيشام اي يناسنا ياه

هدافتسا تيلباقيهنماد شناد زا ددجم

يتايلمع شناد زا هنماد شناد يزاسادج

نماد شناد زيلانآ ه

مختلف را حلهايهاي بين آنتولوژيها و اختالفتوان تفاوتمي Ontology Mediationكمكبه•

را Ontology Mediationموجود دريهاروش.و فصل كرد و به نوعي ارتباط بين آنها را برقرار كرد

. م كرد ي توان به چند دسته تقس يم

Ontology Alignment

Ontology Mapping

Ontology Matching

Ontology Merging

88



:مراجع

. 1386ز ي ي ،تهران، پا ي ر طوس ي ارشد ،دانگشاه خواجه نص ي نار كارشناس ي م ،س ”“Semantic Webرضا ،ي خاتم ]1[

[2] M. Craven, D. DiPasquo, D. Freitag, A. McCallum, T. Mitchell, and K. Nigam,

“Learning to construct knowledge bases from the World Wide Web”, Artificial Intelligence

No.118, pp69–p113, 2000.

[3] Michael C. Daconta, Leo J. Obrst, Kevin Smith, “The Semantic Web: A Guide to theFuture of XML, Web Services and Knowledge Management”, John Wiley & Sons, 2006.

[4]. McGuinness, D.L., "Ontologies Come of Age", Knowledge Systems Laboratory, Stanford

University, Stanford.

[5] Berners-Lee, T., J. Hendler, and O. Lassila, "The Semantic Web" The Scientific American, May

2001.

[6] IsaViz: A Visual Authoring Tool for RDF, http://www.w3.org/IsaViz/, last visited: 2009

May 26.

[7] Antoniou G., van Harmelen F. "A Semantic Web Primer", The MIT Press.

[8]. T. R. Gruber, “A translation approach to portable ontology specifications”, Knowledge

Acquisition 5:199–220, 1993.

[9] N. Fridman Noy, D.L. McGuinness. “Ontology Development 101: A Guide to CreatingYour First Ontology”, Stanford Knowledge Systems Laboratory Technical Report KSL01-05, 2001.

[10] John Davies , Rudi Studer , Paul Warren,” Semantic Web Technologies: Trends and

Research in Ontology-based Systems”, John Wiley & Sons, 2006.

[11] U. Shah, T. Finin, A. Joshi, R.S. Cost, and J. Mayfield,”Information Retrieval on theSemantic Web”, In 10th International Conference on Information and Knowledge

Management,2003.

[12] A. Maedche, S. Staab,”Ontology learning”,Handbook on Ontologies, pp. 173-189,Springer,2004.

89



[13] A. Laender, B.A. Ribeiro-Neto, A.S. da Silva, J.S. Teixeira. “A brief survey of Webdata extraction tools”,ACM Sigmod Record, 31(2), pp. 84-93, 2002.

[14] B. Popov, A. Kiryakov, D. Ognyanoff, D. Manov, A. Kirilov, M. Goranov, “Towardssemantic web information extraction”,In proceedings of ISWC, 2003.

[15] John Davies, Dieter Fensel, Frank van Harmelen, “TOWARDS THE SEMANTICWEB Ontology-driven Knowledge Management”, John Wiley & Sons, 2003.

[16] http://Fumblog.um.ac.ir,last visited 2009 Jul 13.

[17] T. Dzbor, M. Motta, “Supporting User Tasks and Context: Challenges for SemanticWeb Research Heath”, Proceedings ESWC2005 Workshop on End-user Aspects of the

Semantic Web (UserSWeb),2005.

[18] K.S. Esmaili, H. Abolhassani,” A Categorization Scheme for Semantic Web SearchEngines”, In IEEE Computer Systems and Applications 2006, pp. 171-178, 2006.

[19] C. Rocha, D. Schwabe, M.P. Aragao, “A Hybrid Approach for Searching in theSemantic Web”, In Proc. of WWW 2004, 2004.

]20[،لضفلاوبا دمحا لآ "همدقمايانعم بو رب ي ي "نمهب ،نارهت هاگشناد ،1385.

[21] http://protege.stanford.edu,last visited 2009 Jul 1.

[22] http://protege.cim3.net/cgi-bin/wiki.pl,last visited 2009 Jul 1.

90

182-t

Documents