19 ekim 2004

19 Ekim 200419 Ekim 2004

TBB TBB

MAKRO EKONOMİ ALT MAKRO EKONOMİ ALT ÇALIŞMA GRUBUÇALIŞMA GRUBU

2

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER

I- Makro GöstergelerI- Makro Göstergeler

II- BüyümeII- Büyüme

III- İstihdamIII- İstihdam

IV- Dış TicaretIV- Dış Ticaret

V- Cari İşlemler DengesiV- Cari İşlemler Dengesi

VI- Kamu MaliyesiVI- Kamu Maliyesi

VII- EnflasyonVII- Enflasyon

VIII- 2005 Yılı HedefleriVIII- 2005 Yılı Hedefleri

3

I- MAKRO GÖSTERGELERI- MAKRO GÖSTERGELER

(%)(%) 20012001 20022002 20032003 2004 2004 HedefHedef

Büyüme -9,5-9,5 7,97,9 5,95,9 13,513,5(1)(1)

Enflasyon

TEFE 88,688,6 30,830,8 13,913,9 12,512,5(2)(2)

TÜFE 68,5 29,729,7 18,418,4 9,09,0(2)(2)

Cari Açık/GSMH 2,32,3 -0,8-0,8 -2,9-2,9 -2,9-2,9

Bütçe Açığı/GSMH 16,216,2 14,214,2 11,211,2 10,910,9

Kamu Borç Stoku

KKBG/GSMH 16,516,5 12,612,6 8,78,7(T)(T) 8,18,1(P)(P)

Net Kamu Borcu/GSMH 91,091,0 78,778,7 70,570,5(T)(T) 67,767,7(P)(P)

(T) : Tahmin(T) : Tahmin

(P) : Projeksiyon(P) : Projeksiyon

(1): Ocak-Haziran dönemi (1): Ocak-Haziran dönemi

(2): Eylül sonu uçtan uca yıllık enfllasyon(2): Eylül sonu uçtan uca yıllık enfllasyon

(T) : Tahmin(T) : Tahmin

(P) : Projeksiyon(P) : Projeksiyon

(1): Ocak-Haziran dönemi (1): Ocak-Haziran dönemi

(2): Eylül sonu uçtan uca yıllık enfllasyon(2): Eylül sonu uçtan uca yıllık enfllasyon

İktisat programının hedefleri ile alınan sonuçlar İktisat programının hedefleri ile alınan sonuçlar uyumlu bir gelişim göstermektedir. uyumlu bir gelişim göstermektedir.

İktisat programının hedefleri ile alınan sonuçlar İktisat programının hedefleri ile alınan sonuçlar uyumlu bir gelişim göstermektedir. uyumlu bir gelişim göstermektedir.

4

II- BÜYÜME II- BÜYÜME / Üretim Yöntemiyle Sektörel Büyüme/ Üretim Yöntemiyle Sektörel Büyüme

2003/I 2003/II 2003/I+II 2003 2004/1 2004/II 2004/I+II

Tarım 2,0 -0,8 0,1 -2,5 -7,5 3,4 -0,4

Sanayi 8,8 4,2 6,3 7,8 10,3 14,9 12,7

İnşaat -13,8 -12,7 -13,2 -9,0 2,9 0,2 1,4

Hizmetler 8,7 4,4 6,4 6,5 9,0 12,7 10,9

GSYİH 8,1 3,9 5,8 5,8 10,1 13,4 11,9

GSMH 7,4 3,6 5,3 5,9 12,4 14,4 13,5

Kaynak: DİEKaynak: DİEKaynak: DİEKaynak: DİE

Türkiye ekonomisinde ikinci çeyrekte kaydedilen %14,4’lük artış, 1990 Türkiye ekonomisinde ikinci çeyrekte kaydedilen %14,4’lük artış, 1990 yılının ikinci çeyreğinden bu yana ulaşılan en yüksek üç aylık büyüme yılının ikinci çeyreğinden bu yana ulaşılan en yüksek üç aylık büyüme hızıdır. hızıdır.

Türkiye ekonomisinde ikinci çeyrekte kaydedilen %14,4’lük artış, 1990 Türkiye ekonomisinde ikinci çeyrekte kaydedilen %14,4’lük artış, 1990 yılının ikinci çeyreğinden bu yana ulaşılan en yüksek üç aylık büyüme yılının ikinci çeyreğinden bu yana ulaşılan en yüksek üç aylık büyüme hızıdır. hızıdır.

5

BÜYÜME BÜYÜME / Harcamalar Yöntemiyle GSYİH Katkı Payı (% puan)/ Harcamalar Yöntemiyle GSYİH Katkı Payı (% puan)

Yılın ikinci çeyreğinde büyümeye en yüksek katkıyı özel tüketim ve yatırım Yılın ikinci çeyreğinde büyümeye en yüksek katkıyı özel tüketim ve yatırım harcamaları ile ihracat sağlamıştır. harcamaları ile ihracat sağlamıştır. Yılın ikinci çeyreğinde büyümeye en yüksek katkıyı özel tüketim ve yatırım Yılın ikinci çeyreğinde büyümeye en yüksek katkıyı özel tüketim ve yatırım harcamaları ile ihracat sağlamıştır. harcamaları ile ihracat sağlamıştır.


20032003 20042004

(% puan)(% puan) II IIII I+III+II YıllıkYıllık II IIII I+III+II

TüketimTüketim 5,65,6 1,61,6 3,43,4 4,04,0 8,08,0 9,69,6 8,98,9

ÖzelÖzel 5,85,8 1,81,8 3,63,6 4,24,2 7,87,8 10,210,2 9,19,1

KamuKamu -0,2-0,2 -0,2-0,2 -0,2-0,2 -0,2-0,2 0,20,2 -0,6-0,6 -0,2-0,2

YatırımYatırım 2,02,0 1,41,4 1,61,6 1,91,9 9,29,2 11,111,1 10,210,2

ÖzelÖzel 3,13,1 2,22,2 2,62,6 2,62,6 9,49,4 11,511,5 10,510,5

KamuKamu -1,1-1,1 -0,8-0,8 -1,0-1,0 -0,7-0,7 -0,2-0,2 -0,4-0,4 -0,3-0,3

Stok DeğişimiStok Değişimi 3,83,8 5,65,6 4,84,8 3,03,0 3,33,3 1,41,4 2,32,3

Net İhracatNet İhracat -2,9-2,9 -4,7-4,7 -3,8-3,8 -3,1-3,1 -9,8-9,8 -8,5-8,5 -9,1-9,1

İhracatİhracat 6,26,2 5,05,0 5,65,6 6,36,3 4,74,7 6,96,9 5,95,9

İthalatİthalat 9,19,1 9,79,7 9,49,4 9,49,4 14,514,5 15,415,4 15,015,0

Net Hata NoksanNet Hata Noksan -0,4-0,4 0,00,0 -0,2-0,2 0,00,0 -0,6-0,6 -0,2-0,2 -0,4-0,4

GSYİHGSYİH 8,18,1 3,93,9 5,85,8 5,85,8 10,110,1 13,413,4 11,911,9

6

BÜYÜME BÜYÜME / Bekleyişler/ Bekleyişler


İmalat Sanayi Aylık Kapasite Kullanım Oranları

74,9

75,9

79,5

79,6

80,483,5

79,379,878,7

80,1

78,3

71,9

79,8

73,577,2

82,1

84,3

76,5

83,9

84,5

70

75

80

85

90

O Ş M N M H T A E E K A

(%)

2003 2004

Aylık Sanayi Üretimi (bir önceki yılın aynı ayına göre % değişim)

20,4

2,3

10,910,7

9,29,89,6

3,7

14,7

2,15,1

2,6

8,812,8

5,7

15,2

13,0

14,9 14,816,0

0

5

10

15

20

25


(%)

2003 2004

Sınai üretim ve kapasite kullanım oranının seyri, üçüncü çeyrekte büyümenin bir Sınai üretim ve kapasite kullanım oranının seyri, üçüncü çeyrekte büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğine işaret etmektedir. miktar ivme kaybedeceğine işaret etmektedir.

Belirli bir doygunluğa ulaştığı tahmin edilen tüketim ve yatırım malı talebi paralelinde Belirli bir doygunluğa ulaştığı tahmin edilen tüketim ve yatırım malı talebi paralelinde sınai üretim ve ihracat verilerinde görülmeye başlanan nispi yavaşlama ve baz etkisi sınai üretim ve ihracat verilerinde görülmeye başlanan nispi yavaşlama ve baz etkisi nedeniyle, yılın ikinci yarısında büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğini ve 2004 yılı nedeniyle, yılın ikinci yarısında büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğini ve 2004 yılı büyümesinin %9 civarında gerçekleşeceğini bekliyoruz. büyümesinin %9 civarında gerçekleşeceğini bekliyoruz.

Sınai üretim ve kapasite kullanım oranının seyri, üçüncü çeyrekte büyümenin bir Sınai üretim ve kapasite kullanım oranının seyri, üçüncü çeyrekte büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğine işaret etmektedir. miktar ivme kaybedeceğine işaret etmektedir.

Belirli bir doygunluğa ulaştığı tahmin edilen tüketim ve yatırım malı talebi paralelinde Belirli bir doygunluğa ulaştığı tahmin edilen tüketim ve yatırım malı talebi paralelinde sınai üretim ve ihracat verilerinde görülmeye başlanan nispi yavaşlama ve baz etkisi sınai üretim ve ihracat verilerinde görülmeye başlanan nispi yavaşlama ve baz etkisi nedeniyle, yılın ikinci yarısında büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğini ve 2004 yılı nedeniyle, yılın ikinci yarısında büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğini ve 2004 yılı büyümesinin %9 civarında gerçekleşeceğini bekliyoruz. büyümesinin %9 civarında gerçekleşeceğini bekliyoruz.

7

III- İSTİHDAM III- İSTİHDAM


İşsizlik Oranı

9,3

12,4

9,4

10,3

10,0

12,311,0

9,69,3

11,5

10,6

8,0

6,9

8,6

6

8

10

12

14

20

01

/1

20

01

/2

20

01

/3

20

01

/4

20

02

/1

20

02

/2

20

02

/3

20

02

/4

20

03

/1

20

03

/2

20

03

/3

20

03

/4

20

04

/1

20

04

/2

(%)

2004’ün ikinci çeyreğindeki hızlı büyümenin yanısıra mevsimsel faktörlerin 2004’ün ikinci çeyreğindeki hızlı büyümenin yanısıra mevsimsel faktörlerin de etkisiyle, istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir. de etkisiyle, istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir. 2004’ün ikinci çeyreğindeki hızlı büyümenin yanısıra mevsimsel faktörlerin 2004’ün ikinci çeyreğindeki hızlı büyümenin yanısıra mevsimsel faktörlerin de etkisiyle, istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir. de etkisiyle, istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir.

8

İSTİHDAMİSTİHDAM

2000-1 = 100

9095

100105110115120125130135140145

2000/1

2000/2

2000/3

2000/4

2001/1

2001/2

2001/3

2001/4

2002/1

2002/2

2002/3

2002/4

2003/1

2003/2

2003/3

2003/4

2004/1

2004/2

(%)

Sınai Üretim Verimlilik İstihdam (Sanayi)

Türkiye ekonomisinde yılınTürkiye ekonomisinde yılın ikinci ikinci çeyreğinde yaşanan yüksek oranlı çeyreğinde yaşanan yüksek oranlı büyümenin ve mevsimsel faktörlerin etkisiyle istihdam rakamlarında büyümenin ve mevsimsel faktörlerin etkisiyle istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir. iyileşme gözlenmektedir.

Türkiye ekonomisinde yılınTürkiye ekonomisinde yılın ikinci ikinci çeyreğinde yaşanan yüksek oranlı çeyreğinde yaşanan yüksek oranlı büyümenin ve mevsimsel faktörlerin etkisiyle istihdam rakamlarında büyümenin ve mevsimsel faktörlerin etkisiyle istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir. iyileşme gözlenmektedir.

9

İSTİHDAMİSTİHDAM


8,4

10,510,3

6,5

7,66,86,86,6

7,6

8,59,0

8,58,2

14,6

12,8

14,6

20,819,2

22,3

25,0

24,123,0

20,921,7

17,417,7

4

6

8

10

12

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

(%)

10

15

20

25

30(%)

İşsizlik Oranı (sol eksen) Özel Yatırım/GSMH

İşsizlik oranının seviyesini büyük ölçüde özel sektör yatırımları İşsizlik oranının seviyesini büyük ölçüde özel sektör yatırımları belirlemektedir.belirlemektedir.

Son yıllarda yüksek büyüme hızları yakalanmış olmasına rağmen, verimlilik Son yıllarda yüksek büyüme hızları yakalanmış olmasına rağmen, verimlilik artışı nedeniyle istihdam rakamlarında henüz iyileşme gözlenmemektedir.artışı nedeniyle istihdam rakamlarında henüz iyileşme gözlenmemektedir.

İşsizlik oranının seviyesini büyük ölçüde özel sektör yatırımları İşsizlik oranının seviyesini büyük ölçüde özel sektör yatırımları belirlemektedir.belirlemektedir.

Son yıllarda yüksek büyüme hızları yakalanmış olmasına rağmen, verimlilik Son yıllarda yüksek büyüme hızları yakalanmış olmasına rağmen, verimlilik artışı nedeniyle istihdam rakamlarında henüz iyileşme gözlenmemektedir.artışı nedeniyle istihdam rakamlarında henüz iyileşme gözlenmemektedir.

10

İSTİHDAM / İSTİHDAM / DeğerlendirmeDeğerlendirme

- İnşaat sektörünün canlanmaya başlaması ve kapasite kullanım oranının İnşaat sektörünün canlanmaya başlaması ve kapasite kullanım oranının yüksek seyri, yeni istihdam alanlarının yaratılması açısından olumlu yüksek seyri, yeni istihdam alanlarının yaratılması açısından olumlu beklentilere neden olmaktadır. beklentilere neden olmaktadır.

- Yüksek ve istikrarlı büyüme ile makul reel faizler, istihdam açısından Yüksek ve istikrarlı büyüme ile makul reel faizler, istihdam açısından sağlanması gereken asgari koşullar arasındadır. sağlanması gereken asgari koşullar arasındadır.

- Bu açıdan yeni IMF anlaşması büyük önem arzetmektedir.Bu açıdan yeni IMF anlaşması büyük önem arzetmektedir.

- AB’den müzakere tarihi alınması, işsizlikle mücadelede bir rahatlama AB’den müzakere tarihi alınması, işsizlikle mücadelede bir rahatlama sağlayacaktır. sağlayacaktır.

- İnşaat sektörünün canlanmaya başlaması ve kapasite kullanım oranının İnşaat sektörünün canlanmaya başlaması ve kapasite kullanım oranının yüksek seyri, yeni istihdam alanlarının yaratılması açısından olumlu yüksek seyri, yeni istihdam alanlarının yaratılması açısından olumlu beklentilere neden olmaktadır. beklentilere neden olmaktadır.

- Yüksek ve istikrarlı büyüme ile makul reel faizler, istihdam açısından Yüksek ve istikrarlı büyüme ile makul reel faizler, istihdam açısından sağlanması gereken asgari koşullar arasındadır. sağlanması gereken asgari koşullar arasındadır.

- Bu açıdan yeni IMF anlaşması büyük önem arzetmektedir.Bu açıdan yeni IMF anlaşması büyük önem arzetmektedir.

- AB’den müzakere tarihi alınması, işsizlikle mücadelede bir rahatlama AB’den müzakere tarihi alınması, işsizlikle mücadelede bir rahatlama sağlayacaktır. sağlayacaktır.

11

IV- DIŞ TİCARETIV- DIŞ TİCARET

Ocak-Ağustos 2003Ocak-Ağustos 2003 Ocak-Ağustos 2004Ocak-Ağustos 2004

Değer Değer (milyon $)(milyon $)

Pay Pay (%)(%)

Değer Değer (milyon $)(milyon $) Pay (%)Pay (%) Değişim Değişim

(%)(%)

İhracatİhracat 29.74929.749 100,0100,0 39.22039.220 100,0100,0 31,831,8

Sermaye mallarıSermaye malları 2.8482.848 9,69,6 4.0944.094 10,410,4 43,843,8

Ara mallarıAra malları 11.94311.943 40,140,1 15.91215.912 40,640,6 33,233,2

Tüketim mallarıTüketim malları 14.76614.766 49,649,6 19.10719.107 48,748,7 29,429,4

DiğerleriDiğerleri 192192 0,60,6 107107 0,30,3 -44,5-44,5

İthalatİthalat 43.08043.080 100,0100,0 61.79161.791 100,0100,0 43,443,4

Sermaye mallarıSermaye malları 6.4306.430 14,914,9 11.14011.140 18,018,0 73,273,2

Ara mallarıAra malları 32.11532.115 74,574,5 41.50041.500 67,267,2 29,229,2

Tüketim mallarıTüketim malları 4.2884.288 10,010,0 8.8548.854 14,314,3 106,5106,5

DiğerleriDiğerleri 246246 0,60,6 297297 0,50,5 20,820,8

Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Dengesi -13.330-13.330 -22.571-22.571 69,369,3

İhracatın ithalatı karşılama oranı (%)İhracatın ithalatı karşılama oranı (%) 69,169,1 63,563,5


2004 yılı Ağustos ayında geçen aya göre ihracat $1.018 milyon azalarak $4,6 milyara, 2004 yılı Ağustos ayında geçen aya göre ihracat $1.018 milyon azalarak $4,6 milyara, ithalat ise $839 milyon gerileyerek $7,8 milyara inmiştir. ithalat ise $839 milyon gerileyerek $7,8 milyara inmiştir. 2004 yılı Ağustos ayında geçen aya göre ihracat $1.018 milyon azalarak $4,6 milyara, 2004 yılı Ağustos ayında geçen aya göre ihracat $1.018 milyon azalarak $4,6 milyara, ithalat ise $839 milyon gerileyerek $7,8 milyara inmiştir. ithalat ise $839 milyon gerileyerek $7,8 milyara inmiştir.

12

DIŞ TİCARET / DIŞ TİCARET / BekleyişlerBekleyişler

EylülEylül Ocak-EylülOcak-Eylül

(milyon $)(milyon $) 20032003 20042004 DeğişimDeğişim 20032003 20042004 DeğişimDeğişim

İhracatİhracat 4.1154.115 5.5505.550 34,934,9 33.86433.864 44.77044.770 32,232,2

İthalatİthalat 6.2066.206 7.8007.800 25,725,7 49.28549.285 69.59169.591 41,241,2

Dış Ticaret AçığıDış Ticaret Açığı -2.091-2.091 -2.250-2.250 7,67,6 -15.421-15.421 -24.821-24.821 61,061,0

Ocak-Eylül 2004 döneminde dış ticaret açığının $24,8 milyar civarında, Ocak-Eylül 2004 döneminde dış ticaret açığının $24,8 milyar civarında, ihracatın ithalatı karşılama oranının ise %64,3 düzeyinde gerçekleşmesini ihracatın ithalatı karşılama oranının ise %64,3 düzeyinde gerçekleşmesini beklemekteyiz.beklemekteyiz.

Ocak-Eylül 2004 döneminde dış ticaret açığının $24,8 milyar civarında, Ocak-Eylül 2004 döneminde dış ticaret açığının $24,8 milyar civarında, ihracatın ithalatı karşılama oranının ise %64,3 düzeyinde gerçekleşmesini ihracatın ithalatı karşılama oranının ise %64,3 düzeyinde gerçekleşmesini beklemekteyiz.beklemekteyiz.

- Tüketici kredisi faizlerindeki artış, Tüketici kredisi faizlerindeki artış,

- Otomobilde hurda teşvikinin azaltılması,Otomobilde hurda teşvikinin azaltılması,

- Tüketici kredilerinde KKDF’nin yükseltilmesi veTüketici kredilerinde KKDF’nin yükseltilmesi ve

- Kurdaki düzeltmeKurdaki düzeltme

gibi faktörlerin etkisiyle önümüzdeki dönemde ithalat artışının bir miktar gibi faktörlerin etkisiyle önümüzdeki dönemde ithalat artışının bir miktar yavaşlayacağı tahmin edilmektedir. yavaşlayacağı tahmin edilmektedir.

- Tüketici kredisi faizlerindeki artış, Tüketici kredisi faizlerindeki artış,

- Otomobilde hurda teşvikinin azaltılması,Otomobilde hurda teşvikinin azaltılması,

- Tüketici kredilerinde KKDF’nin yükseltilmesi veTüketici kredilerinde KKDF’nin yükseltilmesi ve

- Kurdaki düzeltmeKurdaki düzeltme

gibi faktörlerin etkisiyle önümüzdeki dönemde ithalat artışının bir miktar gibi faktörlerin etkisiyle önümüzdeki dönemde ithalat artışının bir miktar yavaşlayacağı tahmin edilmektedir. yavaşlayacağı tahmin edilmektedir.

13

V- CARİ İŞLEMLER DENGESİ V- CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ağustos/ Ocak - Ağustos

Cari işlemler dengesi 2004’te aylık bazda ilk defa Ağustos’ta fazla verdi. Cari işlemler dengesi 2004’te aylık bazda ilk defa Ağustos’ta fazla verdi.

2004’ün ilk sekiz aylık döneminde cari işlemler açığı 2003 yılının aynı dönemine göre 2004’ün ilk sekiz aylık döneminde cari işlemler açığı 2003 yılının aynı dönemine göre %123 artarak $9.822 milyona ulaşmıştır. Son 12 aylık açık ise $12,3 milyar %123 artarak $9.822 milyona ulaşmıştır. Son 12 aylık açık ise $12,3 milyar düzeyindedir. düzeyindedir.

Cari işlemler dengesi 2004’te aylık bazda ilk defa Ağustos’ta fazla verdi. Cari işlemler dengesi 2004’te aylık bazda ilk defa Ağustos’ta fazla verdi.

2004’ün ilk sekiz aylık döneminde cari işlemler açığı 2003 yılının aynı dönemine göre 2004’ün ilk sekiz aylık döneminde cari işlemler açığı 2003 yılının aynı dönemine göre %123 artarak $9.822 milyona ulaşmıştır. Son 12 aylık açık ise $12,3 milyar %123 artarak $9.822 milyona ulaşmıştır. Son 12 aylık açık ise $12,3 milyar düzeyindedir. düzeyindedir.

Ocak-AğustosOcak-Ağustos DeğişimDeğişim

(milyon $)(milyon $) 20002000 20012001 20022002 20032003 20032003 20042004 (%)(%)

Cari İşlemler HesabıCari İşlemler Hesabı -9.819-9.819 3.3903.390 -1.522-1.522 -6.850-6.850 --4.4044.404 -9.822-9.822 123,0123,0

Dış Ticaret DengesiDış Ticaret Dengesi -22.410-22.410 -4.543-4.543 -8.337-8.337 -14.034-14.034 --8.4018.401 -16.255-16.255 93,593,5

Hizmetler DengesiHizmetler Dengesi 11.36811.368 9.1309.130 7.8797.879 10.50510.505 6.4066.406 8.0028.002 24,924,9

Yatırım Geliri DengesiYatırım Geliri Dengesi -4.002-4.002 -5.000-5.000 -4.554-4.554 -5.427-5.427 --3.7773.777 -3.822-3.822 1,21,2

Cari TransferlerCari Transferler 5.2255.225 3.8033.803 3.4903.490 2.1062.106 1.3681.368 2.2532.253 64,764,7

Sermaye ve Finans HesaplarıSermaye ve Finans Hesapları 12.58112.581 -1.719-1.719 1.3731.373 2.8622.862 2.5762.576 8.5538.553 232,0232,0

Net Hata ve NoksanNet Hata ve Noksan -2.762-2.762 -1.671-1.671 149149 3.9883.988 1.8281.828 1.2691.269 -30,6-30,6

Dış Finansman İhtiyacı (*)Dış Finansman İhtiyacı (*) -12.581-12.581 1.7191.719 -1.373-1.373 -2.862-2.862 --2.5762.576 -8.553-8.553 232,0232,0

Cari İşlemler Dengesi/GSMH (%)Cari İşlemler Dengesi/GSMH (%) -4,9-4,9 2,32,3 -0,8-0,8 -2,9-2,9 -- -- --

Dış Finansman İhtiyacı/GSMH (%)Dış Finansman İhtiyacı/GSMH (%) -6,2-6,2 1,21,2 -0,8-0,8 -1,2-1,2 -- -- --(*) Cari işlemler dengesi ve net hata noksan kalemlerinin toplamıdır. (*) Cari işlemler dengesi ve net hata noksan kalemlerinin toplamıdır. (*) Cari işlemler dengesi ve net hata noksan kalemlerinin toplamıdır. (*) Cari işlemler dengesi ve net hata noksan kalemlerinin toplamıdır.

Kaynak: TCMBKaynak: TCMBKaynak: TCMBKaynak: TCMB

14

CARİ İŞLEMLER DENGESİ CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ağustos/ Ocak - Ağustos

- Dış ticaret açığındaki yüksek oranlı artış, cari işlemler dengesindeki Dış ticaret açığındaki yüksek oranlı artış, cari işlemler dengesindeki bozulmanın temel nedenidir. bozulmanın temel nedenidir.

- %26,4 oranında artan net turizm gelirleri ile %64,7 oranında artan cari %26,4 oranında artan net turizm gelirleri ile %64,7 oranında artan cari transferler, cari işlemler açığındaki genişlemeyi sınırlamıştır. transferler, cari işlemler açığındaki genişlemeyi sınırlamıştır.

- Dış ticaret açığındaki yüksek oranlı artış, cari işlemler dengesindeki Dış ticaret açığındaki yüksek oranlı artış, cari işlemler dengesindeki bozulmanın temel nedenidir. bozulmanın temel nedenidir.

- %26,4 oranında artan net turizm gelirleri ile %64,7 oranında artan cari %26,4 oranında artan net turizm gelirleri ile %64,7 oranında artan cari transferler, cari işlemler açığındaki genişlemeyi sınırlamıştır. transferler, cari işlemler açığındaki genişlemeyi sınırlamıştır.

Ocak-AğustosOcak-Ağustos FarkFark DeğişimDeğişim

(milyon $)(milyon $) 20032003 20042004 (%)(%)

Dış Ticaret DengesiDış Ticaret Dengesi -8.401-8.401 -16.255-16.255 -7.854-7.854 93,593,5

İhracatİhracat 32.13632.136 41.85241.852 9.7169.716 30,230,2

İthalatİthalat -40.537-40.537 -58.107-58.107 -17.570-17.570 43,343,3

Turizm (net)Turizm (net) 6.6706.670 8.4288.428 1.7581.758 26,426,4

GelirGelir 8.1518.151 10.18610.186 2.0352.035 25,025,0

GiderGider -1.481-1.481 -1.758-1.758 -277-277 18,718,7

Cari Transferler Cari Transferler 1.3681.368 2.2532.253 885885 64,764,7

Bedelsiz İthalatBedelsiz İthalat 710710 1.5421.542 832832 117,2117,2


15


Yılın ilk sekiz ayında ortaya çıkan açık; doğrudan yatırımlar, portföy Yılın ilk sekiz ayında ortaya çıkan açık; doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, diğer yatırımlar ile net hata ve noksan kalemiyle finanse yatırımları, diğer yatırımlar ile net hata ve noksan kalemiyle finanse edilmiştir. edilmiştir.

Yılın ilk sekiz ayında ortaya çıkan açık; doğrudan yatırımlar, portföy Yılın ilk sekiz ayında ortaya çıkan açık; doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, diğer yatırımlar ile net hata ve noksan kalemiyle finanse yatırımları, diğer yatırımlar ile net hata ve noksan kalemiyle finanse edilmiştir. edilmiştir.

Ocak-AğustosOcak-Ağustos DeğişimDeğişim

(milyon $)(milyon $) 20032003 20042004 (%)(%)

Sermaye ve Finans HesabıSermaye ve Finans Hesabı 2.5762.576 8.5538.553 232,0232,0

- Doğrudan Yatırımlar- Doğrudan Yatırımlar 574574 1.3581.358 136,6136,6

YurtiçineYurtiçine 839839 1.9701.970 134,8134,8

YurtdışınaYurtdışına -265-265 -612-612 130,9130,9

- Portföy Yatırımları- Portföy Yatırımları 1.2491.249 3.1853.185 155,0155,0

- Diğer Yatırımlar- Diğer Yatırımlar 3.1993.199 4.7754.775 49,349,3

- Rezerv Varlıklar- Rezerv Varlıklar -2.446-2.446 -765-765 -68,7-68,7

Net Hata ve NoksanNet Hata ve Noksan 1.8281.828 1.2691.269 -30,6-30,6


16


Cari açık, ağırlıklı olarak Hazine’nin eurobond ihraçları, ticari krediler, Cari açık, ağırlıklı olarak Hazine’nin eurobond ihraçları, ticari krediler, bankalar ve banka-dışı özel sektörün yurt dışından kullandığı krediler ile bankalar ve banka-dışı özel sektörün yurt dışından kullandığı krediler ile finanse edilmiştir. finanse edilmiştir.

2004’ün ilk sekiz ayında bankacılık sektörü $3,4 milyar, diğer sektörler $3,8 2004’ün ilk sekiz ayında bankacılık sektörü $3,4 milyar, diğer sektörler $3,8 milyar net kredi kullanmıştır. milyar net kredi kullanmıştır.

Cari açık, ağırlıklı olarak Hazine’nin eurobond ihraçları, ticari krediler, Cari açık, ağırlıklı olarak Hazine’nin eurobond ihraçları, ticari krediler, bankalar ve banka-dışı özel sektörün yurt dışından kullandığı krediler ile bankalar ve banka-dışı özel sektörün yurt dışından kullandığı krediler ile finanse edilmiştir. finanse edilmiştir.

2004’ün ilk sekiz ayında bankacılık sektörü $3,4 milyar, diğer sektörler $3,8 2004’ün ilk sekiz ayında bankacılık sektörü $3,4 milyar, diğer sektörler $3,8 milyar net kredi kullanmıştır. milyar net kredi kullanmıştır.

Ocak-AğustosOcak-Ağustos

(milyon $)(milyon $) 20032003 20042004

Bankalar (net)Bankalar (net) 636636 3.4133.413

Uzun vadeUzun vade -525-525 673673

Kısa vadeKısa vade 1.1611.161 2.7402.740

Diğer Sektörler (net)Diğer Sektörler (net) 265265 3.8153.815

Uzun vadeUzun vade 1616 3.3883.388

Kısa vadeKısa vade 249249 427427


17

CARİ İŞLEMLER DENGESİ CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler/ Bekleyişler

Yılın geri kalan kısmında cari açıktaki genişlemenin yavaşlaması Yılın geri kalan kısmında cari açıktaki genişlemenin yavaşlaması beklenmektedir.beklenmektedir.Yılın geri kalan kısmında cari açıktaki genişlemenin yavaşlaması Yılın geri kalan kısmında cari açıktaki genişlemenin yavaşlaması beklenmektedir.beklenmektedir.

Dış ticaret dengesiDış ticaret dengesiDış ticaret dengesiDış ticaret dengesi

Hizmetler dengesiHizmetler dengesiHizmetler dengesiHizmetler dengesi

İthalatta yavaşlamaİthalatta yavaşlama

İhracatın yüksek performansını sürdürmesiİhracatın yüksek performansını sürdürmesi

İthalatta yavaşlamaİthalatta yavaşlama

İhracatın yüksek performansını sürdürmesiİhracatın yüksek performansını sürdürmesi

Net turizm gelirlerinin giderek artmasıNet turizm gelirlerinin giderek artmasıNet turizm gelirlerinin giderek artmasıNet turizm gelirlerinin giderek artması

18

(milyon $)(*)(milyon $)(*) AdetAdet TutarTutar

SendikasyonSendikasyon 88 2.8002.800

SeküritizasyonSeküritizasyon 55 1.1951.195

IFCIFC 33 150150

TOPLAMTOPLAM 1616 4.1454.145


-Bankalarımız, yurtdışından giderek artan tutarlarda kaynak Bankalarımız, yurtdışından giderek artan tutarlarda kaynak sağlamaktadırlar.sağlamaktadırlar.

2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi.2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi.

-Bankalarımız, yurtdışından giderek artan tutarlarda kaynak Bankalarımız, yurtdışından giderek artan tutarlarda kaynak sağlamaktadırlar.sağlamaktadırlar.

2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi.2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi.

FinansmanFinansmanFinansmanFinansman

(*): 13 Ekim 2004 itibariyledir.(*): 13 Ekim 2004 itibariyledir.(*): 13 Ekim 2004 itibariyledir.(*): 13 Ekim 2004 itibariyledir.

19


Kaynak: Chicago Board of TradeKaynak: Chicago Board of TradeKaynak: Chicago Board of TradeKaynak: Chicago Board of Trade

30 Günlük FED Funds Futures

1,50

1,75

2,00

2,25

2,50

2,75

Eki.04

Kas.0

4

Ara

.04

Oca.0

5

Şu

b.0

5

Mar.

05

Nis

.05

May.0

5

Haz.0

5

Tem

.05

14.10.2004

-Vadeli piyasaların faiz artırımına yönelik beklentileri giderek azalmaktadır. Vadeli piyasaların faiz artırımına yönelik beklentileri giderek azalmaktadır. -ABD’deki faiz artırımlarının neden olabileceği risklerin, devam etmekle ABD’deki faiz artırımlarının neden olabileceği risklerin, devam etmekle birlikte bir miktar azaldığı düşüncesindeyiz. birlikte bir miktar azaldığı düşüncesindeyiz.

-Vadeli piyasaların faiz artırımına yönelik beklentileri giderek azalmaktadır. Vadeli piyasaların faiz artırımına yönelik beklentileri giderek azalmaktadır. -ABD’deki faiz artırımlarının neden olabileceği risklerin, devam etmekle ABD’deki faiz artırımlarının neden olabileceği risklerin, devam etmekle birlikte bir miktar azaldığı düşüncesindeyiz. birlikte bir miktar azaldığı düşüncesindeyiz.

Finansman / ABD - Kısa Vadeli FaizlerFinansman / ABD - Kısa Vadeli FaizlerFinansman / ABD - Kısa Vadeli FaizlerFinansman / ABD - Kısa Vadeli Faizler

20

Kaynak: Reuters / 14 Ekim 2004Kaynak: Reuters / 14 Ekim 2004Kaynak: Reuters / 14 Ekim 2004Kaynak: Reuters / 14 Ekim 2004

ABD Hazine Tahvilleri (10 yıllık)

3,5

4,0

4,5

5,0

Oca.0

4

Şu

b.0

4

Mar.

04

Nis

.04

May.0

4

Haz.0

4

Tem

.04

Ağ

u.0

4

Eyl.04

(%)


Büyüme, istihdam ve enflasyon verilerinin beklentilerin altında Büyüme, istihdam ve enflasyon verilerinin beklentilerin altında gerçekleşmesi, ABD Hazine tahvillerinin getirilerinde azalmaya neden gerçekleşmesi, ABD Hazine tahvillerinin getirilerinde azalmaya neden olmuştur. olmuştur.

Büyüme, istihdam ve enflasyon verilerinin beklentilerin altında Büyüme, istihdam ve enflasyon verilerinin beklentilerin altında gerçekleşmesi, ABD Hazine tahvillerinin getirilerinde azalmaya neden gerçekleşmesi, ABD Hazine tahvillerinin getirilerinde azalmaya neden olmuştur. olmuştur.

Finansman / ABD Hazine TahvilleriFinansman / ABD Hazine TahvilleriFinansman / ABD Hazine TahvilleriFinansman / ABD Hazine Tahvilleri

Kritik SeviyeKritik SeviyeKritik SeviyeKritik Seviye

21


200

300

400

500

600

Oca.0

4

Şu

b.0

4

Mar.

04

Nis

.04

May.0

4

Haz.0

4

Tem

.04

Ağ

u.0

4

Eyl.

04

Eki.

04

(risk primi)

EMBI+

EMBI+(TR)

Kaynak: JP Morgan / 14 Ekim 2004Kaynak: JP Morgan / 14 Ekim 2004Kaynak: JP Morgan / 14 Ekim 2004Kaynak: JP Morgan / 14 Ekim 2004

Finansman / EurobondFinansman / EurobondFinansman / EurobondFinansman / Eurobond

- Son dönemde, Türkiye’nin risk primi diğer gelişmekte olan ülkelere göre Son dönemde, Türkiye’nin risk primi diğer gelişmekte olan ülkelere göre daha fazla azalmıştır. daha fazla azalmıştır. - Bu durum, cari açığın finansmanı açısından olumlu bir gelişmedir. Bu durum, cari açığın finansmanı açısından olumlu bir gelişmedir.

- Son dönemde, Türkiye’nin risk primi diğer gelişmekte olan ülkelere göre Son dönemde, Türkiye’nin risk primi diğer gelişmekte olan ülkelere göre daha fazla azalmıştır. daha fazla azalmıştır. - Bu durum, cari açığın finansmanı açısından olumlu bir gelişmedir. Bu durum, cari açığın finansmanı açısından olumlu bir gelişmedir.

22


Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı

Merkez Bankası Döviz Rezervleri/Kısa Vadeli Dış Borç Stoku

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

19

99

Q4

20

00

Q2

20

00

Q4

20

01

Q2

20

01

Q4

20

02

Q2

20

02

Q4

20

03

Q2

20

03

Q4

20

04

Q2

(%)Merkez Bankası Döviz Rezervleri

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

Oca.0

1

May.0

1

Eyl.0

1

Oca.0

2

May.0

2

Eyl.0

2

Oca.0

3

May.0

3

Eyl.0

3

Oca.0

4

May.0

4

Eyl.0

4

(milyon $)

Merkez Bankası’nın döviz rezervleri son yılların en yüksek seviyesindedir. Merkez Bankası’nın döviz rezervleri son yılların en yüksek seviyesindedir. Merkez Bankası’nın döviz rezervleri son yılların en yüksek seviyesindedir. Merkez Bankası’nın döviz rezervleri son yılların en yüksek seviyesindedir.

FinansmanFinansmanFinansmanFinansman

23


Turist Sayısı (1998-2003 ortalaması)

0

250

500

750

1.000

1.250

1.500

1.750

2.000


(bin kişi)

Turizm Gelirleri (1998-2003 ortalaması)

0

250

500

750

1.000

1.250

1.500


(milyon $)

Kaynak: DİE, TCMBKaynak: DİE, TCMBKaynak: DİE, TCMBKaynak: DİE, TCMB

En yüksek turizm geliri Temmuz-Eylül döneminde elde edilmektedir. En yüksek turizm geliri Temmuz-Eylül döneminde elde edilmektedir.

Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısı bir önceki yıla göre, Eylül ayında %13,3, Ocak-Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısı bir önceki yıla göre, Eylül ayında %13,3, Ocak-Eylül döneminde ise %28,2 artış göstermiştir. Eylül döneminde ise %28,2 artış göstermiştir.

2004 yılında net turizm gelirlerinin $13 milyarı aşması beklenmektedir. 2004 yılında net turizm gelirlerinin $13 milyarı aşması beklenmektedir.

En yüksek turizm geliri Temmuz-Eylül döneminde elde edilmektedir. En yüksek turizm geliri Temmuz-Eylül döneminde elde edilmektedir.

Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısı bir önceki yıla göre, Eylül ayında %13,3, Ocak-Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısı bir önceki yıla göre, Eylül ayında %13,3, Ocak-Eylül döneminde ise %28,2 artış göstermiştir. Eylül döneminde ise %28,2 artış göstermiştir.

2004 yılında net turizm gelirlerinin $13 milyarı aşması beklenmektedir. 2004 yılında net turizm gelirlerinin $13 milyarı aşması beklenmektedir.

TurizmTurizmTurizmTurizm

24


Cari İşlemler Dengesi (1998-2003 ortalaması)

-1.000

-750

-500

-250

0

250

500


(milyon $)

Artan turizm gelirlerinin etkisiyle hizmetler dengesindeki iyileşme, Mayıs-Artan turizm gelirlerinin etkisiyle hizmetler dengesindeki iyileşme, Mayıs-Temmuz döneminde cari işlemler açığındaki genişlemeyi yavaşlatmakta, Temmuz döneminde cari işlemler açığındaki genişlemeyi yavaşlatmakta, Ağustos-Ekim döneminde ise cari denge fazla vermektedir. Ağustos-Ekim döneminde ise cari denge fazla vermektedir.

Artan turizm gelirlerinin etkisiyle hizmetler dengesindeki iyileşme, Mayıs-Artan turizm gelirlerinin etkisiyle hizmetler dengesindeki iyileşme, Mayıs-Temmuz döneminde cari işlemler açığındaki genişlemeyi yavaşlatmakta, Temmuz döneminde cari işlemler açığındaki genişlemeyi yavaşlatmakta, Ağustos-Ekim döneminde ise cari denge fazla vermektedir. Ağustos-Ekim döneminde ise cari denge fazla vermektedir.

Mevsimsel TrendMevsimsel TrendMevsimsel TrendMevsimsel Trend

25


İthalat artışının bir miktar yavaşlayacağı, ihracatın yüksek performansını koruyacağı İthalat artışının bir miktar yavaşlayacağı, ihracatın yüksek performansını koruyacağı ve özellikle yaz aylarında turizm gelirlerinde önemli bir iyileşme kaydedileceği ve özellikle yaz aylarında turizm gelirlerinde önemli bir iyileşme kaydedileceği öngörüleriyle 2004 yılında, cari işlemler açığının GSMH’ya oranının %4,0-4,5 öngörüleriyle 2004 yılında, cari işlemler açığının GSMH’ya oranının %4,0-4,5 aralığında gerçekleşeceğini ve finansmanında bir sıkıntıyla karşılaşılmayacağını aralığında gerçekleşeceğini ve finansmanında bir sıkıntıyla karşılaşılmayacağını bekliyoruz.bekliyoruz.

2005 yılında ise, cari açıktaki genişlemenin devam etmesi halinde finansmanında 2005 yılında ise, cari açıktaki genişlemenin devam etmesi halinde finansmanında sıkıntılar olabilecektir. Ancak; sıkıntılar olabilecektir. Ancak;

- Aralık ayında AB’den müzakerelere başlama konusunda bir tarih alınması halindeAralık ayında AB’den müzakerelere başlama konusunda bir tarih alınması halinde

İthalat artışının bir miktar yavaşlayacağı, ihracatın yüksek performansını koruyacağı İthalat artışının bir miktar yavaşlayacağı, ihracatın yüksek performansını koruyacağı ve özellikle yaz aylarında turizm gelirlerinde önemli bir iyileşme kaydedileceği ve özellikle yaz aylarında turizm gelirlerinde önemli bir iyileşme kaydedileceği öngörüleriyle 2004 yılında, cari işlemler açığının GSMH’ya oranının %4,0-4,5 öngörüleriyle 2004 yılında, cari işlemler açığının GSMH’ya oranının %4,0-4,5 aralığında gerçekleşeceğini ve finansmanında bir sıkıntıyla karşılaşılmayacağını aralığında gerçekleşeceğini ve finansmanında bir sıkıntıyla karşılaşılmayacağını bekliyoruz.bekliyoruz.

2005 yılında ise, cari açıktaki genişlemenin devam etmesi halinde finansmanında 2005 yılında ise, cari açıktaki genişlemenin devam etmesi halinde finansmanında sıkıntılar olabilecektir. Ancak; sıkıntılar olabilecektir. Ancak;

- Aralık ayında AB’den müzakerelere başlama konusunda bir tarih alınması halindeAralık ayında AB’den müzakerelere başlama konusunda bir tarih alınması halinde

- Artan AB yardımları,Artan AB yardımları,

- Doğrudan yabancı sermaye girişlerinin ivme kazanması veDoğrudan yabancı sermaye girişlerinin ivme kazanması ve

- Yurtdışı piyasalardan daha fazla borçlanabilme imkânlarıYurtdışı piyasalardan daha fazla borçlanabilme imkânları

bu sıkıntıları hafifletebilecektir.bu sıkıntıları hafifletebilecektir.

- Artan AB yardımları,Artan AB yardımları,

- Doğrudan yabancı sermaye girişlerinin ivme kazanması veDoğrudan yabancı sermaye girişlerinin ivme kazanması ve

- Yurtdışı piyasalardan daha fazla borçlanabilme imkânlarıYurtdışı piyasalardan daha fazla borçlanabilme imkânları

bu sıkıntıları hafifletebilecektir.bu sıkıntıları hafifletebilecektir.

26


Bununla birlikteBununla birlikte

- Azalmakla beraber halen çok yüksek olan Dış Borç Stoku/GSMH rasyosuAzalmakla beraber halen çok yüksek olan Dış Borç Stoku/GSMH rasyosu

- Petrol fiyatlarındaki artışın devam etmesiPetrol fiyatlarındaki artışın devam etmesi

- Global terör tehdidi Global terör tehdidi

- ABD’de kısa vadeli faizlerin beklentilerin üzerinde artması (FED Funds ABD’de kısa vadeli faizlerin beklentilerin üzerinde artması (FED Funds Futures kontratlarına göre 2004 sonunda kısa vadeli faizlerin %2 seviyesine Futures kontratlarına göre 2004 sonunda kısa vadeli faizlerin %2 seviyesine yükselmesi beklenmektedir.)yükselmesi beklenmektedir.)

cari açık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir. cari açık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.

Bununla birlikteBununla birlikte

- Azalmakla beraber halen çok yüksek olan Dış Borç Stoku/GSMH rasyosuAzalmakla beraber halen çok yüksek olan Dış Borç Stoku/GSMH rasyosu

- Petrol fiyatlarındaki artışın devam etmesiPetrol fiyatlarındaki artışın devam etmesi

- Global terör tehdidi Global terör tehdidi

- ABD’de kısa vadeli faizlerin beklentilerin üzerinde artması (FED Funds ABD’de kısa vadeli faizlerin beklentilerin üzerinde artması (FED Funds Futures kontratlarına göre 2004 sonunda kısa vadeli faizlerin %2 seviyesine Futures kontratlarına göre 2004 sonunda kısa vadeli faizlerin %2 seviyesine yükselmesi beklenmektedir.)yükselmesi beklenmektedir.)

cari açık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir. cari açık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.

27

VI- KAMU MALİYESİ VI- KAMU MALİYESİ / Bütçe/ Bütçe

Ocak-EylülOcak-Eylül DeğişimDeğişim HedefHedef GerçekleşmeGerçekleşme

(trilyon TL)(trilyon TL) 20032003 20042004 (%)(%) 20042004 %’si%’si

HarcamalarHarcamalar 101.576101.576 100.858100.858 -0,7-0,7 149.945149.945 67,367,3

Faiz HarcamalarıFaiz Harcamaları 46.56546.565 45.17645.176 -3,0-3,0 66.05066.050 68,468,4

Sosyal Güvenlik Har.(*)Sosyal Güvenlik Har.(*) 12.82412.824 14.80014.800 15,415,4 19.46619.466 76,076,0

GelirlerGelirler 71.75171.751 79.77879.778 11,211,2 104.109104.109 76,676,6

Vergi GelirleriVergi Gelirleri 60.14560.145 64.85164.851 7,87,8 88.89388.893 73,073,0

Bütçe DengesiBütçe Dengesi -29.825-29.825 -21.080-21.080 -29,3-29,3 -45.836-45.836 46,046,0

Faiz Dışı DengeFaiz Dışı Denge 16.74016.740 24.09624.096 43,943,9 20.21420.214 119,2119,2

Sosyal güvenlik harcamaları 2004 yılı hedefine, Emekli Sandığı’na Transfer, Bağ-Kur’a Transfer, SSK’ya Transfer Sosyal güvenlik harcamaları 2004 yılı hedefine, Emekli Sandığı’na Transfer, Bağ-Kur’a Transfer, SSK’ya Transfer ve İşsizlik Sigortası Fonu’na Transfer kalemleri toplanarak ulaşılmıştır. ve İşsizlik Sigortası Fonu’na Transfer kalemleri toplanarak ulaşılmıştır.

Kaynak: Maliye BakanlığıKaynak: Maliye Bakanlığı

Sosyal güvenlik harcamaları 2004 yılı hedefine, Emekli Sandığı’na Transfer, Bağ-Kur’a Transfer, SSK’ya Transfer Sosyal güvenlik harcamaları 2004 yılı hedefine, Emekli Sandığı’na Transfer, Bağ-Kur’a Transfer, SSK’ya Transfer ve İşsizlik Sigortası Fonu’na Transfer kalemleri toplanarak ulaşılmıştır. ve İşsizlik Sigortası Fonu’na Transfer kalemleri toplanarak ulaşılmıştır.

Kaynak: Maliye BakanlığıKaynak: Maliye Bakanlığı

- Geçen yılın ilk 9 aylık dönemine kıyasla harcamalar %0,7 azalmış, gelirler ise %11,2 Geçen yılın ilk 9 aylık dönemine kıyasla harcamalar %0,7 azalmış, gelirler ise %11,2 artmıştır. artmıştır.

- Faiz dışı fazlada yılsonu hedefi TL 3,9 katrilyon aşılmıştır. Faiz dışı fazlada yılsonu hedefi TL 3,9 katrilyon aşılmıştır.

- Geçen yılın ilk 9 aylık dönemine kıyasla harcamalar %0,7 azalmış, gelirler ise %11,2 Geçen yılın ilk 9 aylık dönemine kıyasla harcamalar %0,7 azalmış, gelirler ise %11,2 artmıştır. artmıştır.

- Faiz dışı fazlada yılsonu hedefi TL 3,9 katrilyon aşılmıştır. Faiz dışı fazlada yılsonu hedefi TL 3,9 katrilyon aşılmıştır.

28

KAMU MALİYESİ KAMU MALİYESİ / Kamu Net Borç Stoku / Kamu Net Borç Stoku

(trilyon TL)(trilyon TL) 20002000 20012001 20022002 20032003 2004/22004/2

Net İç Borç StokuNet İç Borç Stoku 47.73747.737 93.12593.125 127.198127.198 172.298172.298 185.643185.643

Net Dış Borç StokuNet Dış Borç Stoku 24.43424.434 67.46567.465 89.16189.161 79.11679.116 79.82979.829

Net Kamu Borç Stoku Net Kamu Borç Stoku 72.17172.171 160.590160.590 216.358216.358 251.414251.414 265.472265.472

Net İç Borç Stoku/GSMH (%)Net İç Borç Stoku/GSMH (%) 38,038,0 52,852,8 46,246,2 48,348,3 --

Net Dış Borç Stoku/GSMH (%)Net Dış Borç Stoku/GSMH (%) 19,519,5 38,238,2 32,432,4 22,222,2 --

Net Borç Stoku/GSMH (%)Net Borç Stoku/GSMH (%) 57,557,5 91,091,0 78,778,7 70,570,5 --

Kaynak: Hazine MüsteşarlığıKaynak: Hazine MüsteşarlığıKaynak: Hazine MüsteşarlığıKaynak: Hazine Müsteşarlığı

Kamu net borç stoku giderek artmaktadır. Bununla birlikte, stokun GSMH’ya Kamu net borç stoku giderek artmaktadır. Bununla birlikte, stokun GSMH’ya oranı azalma eğilimindedir. oranı azalma eğilimindedir. Kamu net borç stoku giderek artmaktadır. Bununla birlikte, stokun GSMH’ya Kamu net borç stoku giderek artmaktadır. Bununla birlikte, stokun GSMH’ya oranı azalma eğilimindedir. oranı azalma eğilimindedir.

29

KAMU MALİYESİ KAMU MALİYESİ / Kamu Net Borç Stoku / Kamu Net Borç Stoku

Kamu net borç stoku/GSMH oranındaki düşüş eğiliminin Kamu net borç stoku/GSMH oranındaki düşüş eğiliminin sürdürülebilmesi için sürdürülebilmesi için

hızlı büyümenin sağlanması, hızlı büyümenin sağlanması,

reel faiz oranlarının düşürülmesi ve reel faiz oranlarının düşürülmesi ve

faiz dışı fazla elde edilmesi gerekmektedir. faiz dışı fazla elde edilmesi gerekmektedir.

Bu üç faktör arasında faiz dışı fazla, hükümetlerin üzerinde en fazla Bu üç faktör arasında faiz dışı fazla, hükümetlerin üzerinde en fazla kontrol sahibi olduğu değişkendir. kontrol sahibi olduğu değişkendir.

Kamu net borç stoku/GSMH oranındaki düşüş eğiliminin Kamu net borç stoku/GSMH oranındaki düşüş eğiliminin sürdürülebilmesi için sürdürülebilmesi için

hızlı büyümenin sağlanması, hızlı büyümenin sağlanması,

reel faiz oranlarının düşürülmesi ve reel faiz oranlarının düşürülmesi ve

faiz dışı fazla elde edilmesi gerekmektedir. faiz dışı fazla elde edilmesi gerekmektedir.

Bu üç faktör arasında faiz dışı fazla, hükümetlerin üzerinde en fazla Bu üç faktör arasında faiz dışı fazla, hükümetlerin üzerinde en fazla kontrol sahibi olduğu değişkendir. kontrol sahibi olduğu değişkendir.

30

VII- ENFLASYONVII- ENFLASYON

TÜFETÜFE TEFETEFE Çekirdek Çekirdek

EnflasyonEnflasyon

(%)(%) 20032003 20042004 20032003 20042004 20032003 20042004

EylülEylül 1,901,90 0,940,94 0,050,05 1,851,85 0,20,2 0,60,6

Ocak-Ocak-EylülEylül 13,8413,84 4,854,85 10,7210,72 9,319,31 9,79,7 8,68,6

Uçtan Uca YıllıkUçtan Uca Yıllık 23,0023,00 9,009,00 19,0719,07 12,5012,50 15,815,8 11,211,2

Yıllık OrtalamaYıllık Ortalama 28,4328,43 12,8712,87 30,2630,26 11,1611,16 25,925,9 10,110,1


Piyasalarımız, TÜFE’de yıl sonu için %9,7, önümüzdeki 12 aylık dönem için Piyasalarımız, TÜFE’de yıl sonu için %9,7, önümüzdeki 12 aylık dönem için %9 artış beklemektedir. %9 artış beklemektedir. Piyasalarımız, TÜFE’de yıl sonu için %9,7, önümüzdeki 12 aylık dönem için Piyasalarımız, TÜFE’de yıl sonu için %9,7, önümüzdeki 12 aylık dönem için %9 artış beklemektedir. %9 artış beklemektedir.

31

ENFLASYONENFLASYON

Yıllık TEFE Artışları

05

1015202530354045

O Ş M N M H T A E E K A O Ş M N M H T A E

(%)

Kamu

Özel


20032003 20042004

32

ENFLASYONENFLASYON

-1

0

1

2

3

4

5

6


(%)


Genel endeksteki düşüşün aksine, imalat sanayii enflasyonu kamu fiyat Genel endeksteki düşüşün aksine, imalat sanayii enflasyonu kamu fiyat ayarlamaları ve global emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak artmaya ayarlamaları ve global emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak artmaya devam etmektedir. devam etmektedir.

Genel endeksteki düşüşün aksine, imalat sanayii enflasyonu kamu fiyat Genel endeksteki düşüşün aksine, imalat sanayii enflasyonu kamu fiyat ayarlamaları ve global emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak artmaya ayarlamaları ve global emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak artmaya devam etmektedir. devam etmektedir.

İmalat Sanayii Aylık Fiyat Artışları (%)İmalat Sanayii Aylık Fiyat Artışları (%)İmalat Sanayii Aylık Fiyat Artışları (%)İmalat Sanayii Aylık Fiyat Artışları (%)

20032003 20042004

33

ENFLASYONENFLASYON

0

5

10

15

20

25

30

35

40


(%)


Tarımdaki fiyat artışlarının mevsimsel etkisi azaldıktan sonra, TEFE’de Tarımdaki fiyat artışlarının mevsimsel etkisi azaldıktan sonra, TEFE’de %71,1 paya sahip olan imalat sanayinin genel endeksi daha fazla etkilemesi %71,1 paya sahip olan imalat sanayinin genel endeksi daha fazla etkilemesi beklenmektedir. beklenmektedir.

Tarımdaki fiyat artışlarının mevsimsel etkisi azaldıktan sonra, TEFE’de Tarımdaki fiyat artışlarının mevsimsel etkisi azaldıktan sonra, TEFE’de %71,1 paya sahip olan imalat sanayinin genel endeksi daha fazla etkilemesi %71,1 paya sahip olan imalat sanayinin genel endeksi daha fazla etkilemesi beklenmektedir. beklenmektedir.

İmalat Sanayii Yıllık Fiyat Artışları (%)İmalat Sanayii Yıllık Fiyat Artışları (%)İmalat Sanayii Yıllık Fiyat Artışları (%)İmalat Sanayii Yıllık Fiyat Artışları (%)

20032003 20042004

34

ENFLASYON ENFLASYON / Bekleyişler/ Bekleyişler

Yüksek büyüme hızına rağmen, uygulanan ekonomik program ve sıkı para ve maliye Yüksek büyüme hızına rağmen, uygulanan ekonomik program ve sıkı para ve maliye politikaları enflasyondaki artışı sınırlamaktadır. politikaları enflasyondaki artışı sınırlamaktadır.

2004 yılının ikinci çeyreğinde iç talepteki canlanmanın yarı dayanıklı-dayanıksız 2004 yılının ikinci çeyreğinde iç talepteki canlanmanın yarı dayanıklı-dayanıksız tüketim mallarına da yayılmaya başladığı görülmektedir. Bu durum iç talep tüketim mallarına da yayılmaya başladığı görülmektedir. Bu durum iç talep göstergelerinin yakından takip edilmesini gerektirmektedir. göstergelerinin yakından takip edilmesini gerektirmektedir.

2005 yılına ilişkin olarak ise, 2005 yılına ilişkin olarak ise,

- iç talep ve işgücü maliyetlerinin enflasyondaki düşüşe geçtiğimiz yıllardaki kadar iç talep ve işgücü maliyetlerinin enflasyondaki düşüşe geçtiğimiz yıllardaki kadar destek veremeyecek olmasıdestek veremeyecek olması

- yüksek petrol fiyatlarının enerji maliyetlerini artırmasıyüksek petrol fiyatlarının enerji maliyetlerini artırması

- uluslararası piyasalardaki faiz artışlarıuluslararası piyasalardaki faiz artışları

- tarımsal gelişmelerden kaynaklanan gıda fiyatı artışlarıtarımsal gelişmelerden kaynaklanan gıda fiyatı artışları

- hizmet fiyatlarındaki katılığın devam etmesihizmet fiyatlarındaki katılığın devam etmesi

gibi riskler görünmekle birlikte, bütçe disiplininin devam etmesi, herhangi bir dışsal gibi riskler görünmekle birlikte, bütçe disiplininin devam etmesi, herhangi bir dışsal şok yaşanmaması halinde enflasyondaki düşüşün devam edeceği düşünülmektedir. şok yaşanmaması halinde enflasyondaki düşüşün devam edeceği düşünülmektedir.

Yüksek büyüme hızına rağmen, uygulanan ekonomik program ve sıkı para ve maliye Yüksek büyüme hızına rağmen, uygulanan ekonomik program ve sıkı para ve maliye politikaları enflasyondaki artışı sınırlamaktadır. politikaları enflasyondaki artışı sınırlamaktadır.

2004 yılının ikinci çeyreğinde iç talepteki canlanmanın yarı dayanıklı-dayanıksız 2004 yılının ikinci çeyreğinde iç talepteki canlanmanın yarı dayanıklı-dayanıksız tüketim mallarına da yayılmaya başladığı görülmektedir. Bu durum iç talep tüketim mallarına da yayılmaya başladığı görülmektedir. Bu durum iç talep göstergelerinin yakından takip edilmesini gerektirmektedir. göstergelerinin yakından takip edilmesini gerektirmektedir.

2005 yılına ilişkin olarak ise, 2005 yılına ilişkin olarak ise,

- iç talep ve işgücü maliyetlerinin enflasyondaki düşüşe geçtiğimiz yıllardaki kadar iç talep ve işgücü maliyetlerinin enflasyondaki düşüşe geçtiğimiz yıllardaki kadar destek veremeyecek olmasıdestek veremeyecek olması

- yüksek petrol fiyatlarının enerji maliyetlerini artırmasıyüksek petrol fiyatlarının enerji maliyetlerini artırması

- uluslararası piyasalardaki faiz artışlarıuluslararası piyasalardaki faiz artışları

- tarımsal gelişmelerden kaynaklanan gıda fiyatı artışlarıtarımsal gelişmelerden kaynaklanan gıda fiyatı artışları

- hizmet fiyatlarındaki katılığın devam etmesihizmet fiyatlarındaki katılığın devam etmesi

gibi riskler görünmekle birlikte, bütçe disiplininin devam etmesi, herhangi bir dışsal gibi riskler görünmekle birlikte, bütçe disiplininin devam etmesi, herhangi bir dışsal şok yaşanmaması halinde enflasyondaki düşüşün devam edeceği düşünülmektedir. şok yaşanmaması halinde enflasyondaki düşüşün devam edeceği düşünülmektedir.

35

VIII- 2005 YILI HEDEFLERİVIII- 2005 YILI HEDEFLERİ

Hükümet, temel makroekonomik göstergelerle ilgili 2004 yılına ilişkin gerçekleşme tahminleri ile 2005 yılı beklentilerini açıkladı. Hükümet, temel makroekonomik göstergelerle ilgili 2004 yılına ilişkin gerçekleşme tahminleri ile 2005 yılı beklentilerini açıkladı.

(%)(%) 20042004 20052005

BüyümeBüyüme 10,010,0 5,05,0

TÜFETÜFE 10,010,0 8,08,0

FDF/GSMHFDF/GSMH 6,56,5 6,56,5

Bütçe Açığı/GSMHBütçe Açığı/GSMH -8,0-8,0 -6,1-6,1

İhracat (Milyar $)İhracat (Milyar $) 62,062,0 71,071,0

İthalat (Milyar $)İthalat (Milyar $) 95,595,5 104,0104,0

Dış Ticaret Açığı (Milyar $)Dış Ticaret Açığı (Milyar $) -33,5-33,5 -33,0-33,0

19 ekim 2004

Documents