KIRURGIJA I TRAUMATOLOGIJA

ANTISEPSA-postupak kemijskog uni tavanja svih vrsta mikroorganizama,osim bakterijskih spora. U kirurgiju je uvodi Lister 1867.g.(prijeoperacijsko pranje ruku 5% otopinom karbonilne kiseline. ASEPSA-rad koji isklju uje mogu nost infekcije,tako da se ko a dezinficira,a instrumenti steriliziraju. U kirurgiju je uvodi Bergman 1890.g. PRANJE I DEZINFEKCIJA RUKU-Furbringer i Ahlfeld uvode 1888.g.,a Halsted uporabu rukavica 1899.g. NO ENJE MASKE KOD KIRUR KIH ZAHVATAMikulicz-Radecki. JODNA TINKTURA za dezinfekciju operacijskog polja 1908.g.Wickerhauser.

DEZINFEKCIJA-postupak kojim se mogu uni titi svi oblici mikroorganizama osim bakterijskih spora (99%-tno uni tenje polaznog broja bakterija se smatra uspje nim) ANTISEPTICI-sprje avaju rast i razmno avanje mikroorganizama, a dezinfekcijska sredstava mogu uni titi sve oblike mikroba osim bakterijskih spora. ODABIR DEZINFICIJENSA: voditi ra una odjelotvornosti,namjeni,odnosu dezinficijensa prema materijalu koji se dezinficira. Najotporniji na dezinfekciju su: bakterijske spore,bacil tuberkuloze,spore i vegetativni oblici funga,hidrofilni i lipofilni virusi. Najosjetljiviji su vegetativni oblici bakterija. Aktivnost dezinficijensa ovisi o: broju i smje taju mikroorganizama,koncentraciji dezinficijensa,trajanju dezinfekcije,fizikalno-kemijskim iniocima,prisustvu organske tvari.

-NAJ E

E VRSTE DEZINFICIJENSA KOJE SE KORISTE:

1.Glutaraldehid 2% 2.H2O2 3% i 6% 3.Formaldehid 1-8% 4.Preparati klora (hipoklorit, klor-heksidin glukonat 5%) 5.Jodofori (Betadin, Jodogal, Povidon-jodid) 6.Alkoholi (propilni, etilni 70-80%) 7.Jod u alkoholnoj otopini 8.Fenoli 0,5-3% 9.Kvarterni amonijevi spojevi 0,1-0,2 % (Asepsol, Cetavlon)

-dezinfekcija ruku i ko e prije zahvata, dezinfekcija bolni kih prostorija,pojedinih predmeta i instrumenata -kirur ko pranje ruku: a)pranje ruku- ake i podlaktice sterilnom etkom i sapunom u toploj teku oj vodi 10 min. b)nakon pranja ruke se osu e sterilnom kompresom c)dezinfekcija 3-5 min. u 70% etilnom alkoholu. -klor-heksidin-glukonat slu i za brzo pranje ruku 3 min. -antisepti ko pranje ruku: ruke se peru u toploj,teku oj vodi s jednim antisepti kim sredstvom prije i poslije rada u ambulanti ili previjali tu.

-dezinfekcija ko e operacijskog polja: dan prije operacije se pere toplom vodom i blagim antisepti kim sapunom. Nakon pranja se dezinficira i ovije sterilnom kompresom. Brijanje podru ja pokrivenog dlakom vr i se prije operacije.

-dezinfekcija ko e u operacijskoj sali: 0,5% klor-heksidin-glukonat u 70% alkoholu, 1% otopina Asepsola ili Cetavlona, 0,25% otopina heksaklorofena. Dezinficirana ko a operacijskog polja se ograni i sterilnim kompresama.

-postupak uni tavanja svih oblika svih mikroorganizama (teku ine,instrumenti,zavojni materijal,rukavice) -STERILIZACIJA TOPLINOM: toplina uni tava inaktivacijom enzima va nih za ivot stanice ili koagulacijom stani ne citoplazme. Ona se izvodi zasi enom vodenom parom (u autoklavu pod tlakom od 202,6 kPa pri temp. od 120C, traje obi no 30 min.) i suhom toplinom (160-180C kroz 45-60 min.) -PLINSKA STERILIZACIJA: etilenskim oksidom na 55C, tlak od 54,5 kPa, kroz 60-100 min.(opti ki instrumenti,predmeti od plastike i gume) -KIPU A VODA: kuhanje kroz 30 min. na 100C -STERILIZACIJA PARAMA FORMALDEHIDA: u autoklavu kroz 2 sata na 60-70C

KONTROLA STERILIZACIJE-KEMIJSKA KONTROLA-pomo u razli itih indikatora koji promjene boju nakon sterilizacije (Mikuliczev papir, sumporne cjev ice)

-BIOLO KA KONTROLA-pomo u bakterija, obi no spore antraksa, koje uginu na 120 stupnjeva. Ovaj vid kontrole sterilizacije izvodi se 2 puta godi nje.

OPERACIJSKI ZAHVAT-je glavna metoda lije enja u kirurgiji -INDIKACIJE ZA OPERACIJU: 1.Apsolutna: kada je operacijski zahvat jedini na in lije enja. Tu spada i VITALNA indikacija: ako samo hitna operacija spa ava ivot bolesnika (npr.perforirani ulkus na elucu ili duodenumu) 2.Relativna: kada je operacijski zahvat opravdan, ali nije hitan, a kod nekih se bolesti mo e poduzeti i konzervativno lije enje (npr.iradijacija nekih oblika karcinoma ko e) -KONTRAINDIKACIJE za operaciju: zna i da je op e stanje organizma ili nekog vitalnog organa toliko poreme eno da se ne mo e raspolo ivim lije enjem i postupcima pobolj ati, pa bi operacija dovela do smrti bolesnika.

VRSTE OPERACIJA-HITNA: kada postoji apsolutna indikacija i zahvat se odmah mora izvesti, jer je ugro en ivot bolesnika (mehani ki ileus, perforirani pepti ki ulkus) -PLANIRANA ili ELEKTIVNA: koja se izvodi zbog bolesti to ne ugro ava bolesnika neposredno, ali je kirur ko lije enje potrebno OPERACIJSKI ZAHVATI: -RADIKALNI: uklanjaju uzrok bolesti ili oboljeli organ (kolecistektomija) -PALIJATIVNI: ako samo ubla avaju postoje e tegobe, a ne uklanjaju oboljeli organ (kolostomija) -EKSPLORATIVNI: kad se tijekom operacije samo utvrdi lokalni nalaz, ali se daljnji kirur ki postupak ne poduzima (karcinom eluca s metastazama)

KIRUR KA TEHNIKA-INCIZIJA (kirur ki rez): du normalnih ko nih linija, rubovi rane se moraju hvatati nje no, finim, o trim kukama -DISEKCIJA (prepariranje): izvodi se u anatomskim slojevima tkiva i to karama zaobljenih vrhova, elektrokauterom, ultrazvu nim kirur kim no em -EKSCIZIJA ili debridement rubova rane, bitna kod kontaminiranih rana -HEMOSTAZA (zaustavljanje krvarenja) -ZATVARANJE RANE: izvodi se po slojevima, a ko a se ije pojedina nim ili produ nim avom -ZAVOJ: prvih 48 sati rana se za ti uje suhim zavojem - AVOVI se odstranjuju izme u sedmog i desetog dana

-pincete, anatomske i kirur ke -skalpel -iglodr a -igle za ivanje -kuke -hvataljke - kare -o tre lice -dlijeta i eki

MATERIJALI ZA IVANJE-MONOFILNA VLAKNA: od jedne niti, izazivaju slabiju lokalnu reakciju ( ica, najlon, perlon) -POLIFILNA VLAKNA: od ve eg broja niti (konac, svila, ketgut, sinteti ka vlakna) VRSTE MATERIJALA: 1.SVILA: za ivanje fascije, zglobne ovojnice, tetiva, eluca i crijeva 2.LANENI KONAC za ko u 3.SINTETI KA VLAKNA (najlon, perlon, poliamid) 4.KETGUT: resorptivni materijal (potko ni sloj, mi i i i sluznice) 5. I ANI AVOVI: za ko tane fragmente, tetive... 6.MEHANI KI AV: aparat za ivanje 7.SPORORESORBIRAJU I MATERIJALI (poliester, Dexon, Vicryl) 8.KIRUR KA LJEPILA: fibrinsko ljepilo (kod elu anih i crijevnih anastomoza)

METABOLI KI I NEUROHORMONALNI ODGOVOR NA OPERACIJU I OZLJEDU-traumatski podra aji odlaze, preko receptora, aferentnim putevima u CNS, a zatim eferentnim putevima aktiviraju neurohormonalni sustav DVIJE FAZE OVOG ODGOVORA: 1.Faza kratko traje i odgovara fazi traumatskog oka (smanjena je potro nja kisika i aktivnost enzima) 2.Faza dijeli se na: a)kataboli ki (poja ano lu enje katekolamina,ACTH,kortizola,glukagona i hormona rasta=negativna bilanca du ika.Obi no traje 3-8 dana) i b)anaboli ki dio (obnavljanje bjelan evina i masti=pozitivna bilanca du ika)

GLAVNE PROMJENE POSLIJE ELEKTIVNE OPERACIJE SU: 1.promjene u cirkuliraju em volumenu (smanjuje se volumen krvi i krvni tlak, to evidentiraju volumni receptori u desnom ventrikulu i lijevom atriju i baro-receptori na aortnom luku i ra vi tu karotide-aktivacija simpatikusavazokonstrikcija-smanjeno lu enje vode bubrezima-mobilizacija teku ine u organizmu-centralizacija krvotoka=pove anje tlaka i volumena krvi) 2.promjene u koncentraciji plinova (zbog sni ene razine kisika i povi ene razine uglji nog dioksida i vodika, aktiviraju se kemoreceptori koji podra uju hipotalamus, respiratorni centar i simpatikus-hiperventilacija, vazokonstrikcija , respiratorna alkaloza) 3.osje aj boli i straha (poja ano lu enje ADH, ACTH, katekolamina, kortizola, aldosterona i noradrenalina) 4.promjene u koncentraciji glukoze u plazmi (poja avaju lu enje nekih hormona) 5.infekcija (promjene cirkuliraju eg volumena, promjene koncentracije kisika i poja ana produkcija medijatora upalne reakcije)

-opseg ozljede -priroda ozljede (npr.opeklina, rezna rana) -komplikacije (infekcija, duboka venska tromboza, plu na embolija) -stanje uhranjenosti -dob i spol (u djece i starijih metaboli ki odgovor je slabije izra en) -anestezija (npr.eter stimulira lu enje katekolamina i antidiuretskog hormona) -operacijska tehnika (atraumatska tehnika smanjuje traumu tkiva, pa e i metaboli ki odgovor biti manji) -nadoknada teku ine (brza i adekvatna nadoknada teku ine smanjuje lu enje katekolamina, aldosterona i antidiuretskog hormona)

-u pravilu se najprije javlja hiperkoagulacija ( e e tromboze i embolije, poja ana je sekrecija ACTH i kortizola=poja ana ljepljivost i broj trombocita, noradrenalin poja ava sklonost zgru avanju=prvih 12 sati nakon ozljede)

-hipokoagulacija se javlja poslije i popra ena je fibrinolizom uslijed koje mo e nastati fatalno op e krvarenje