1s vtsst^-ax - melitensiawth.commelitensiawth.com/incoming/index/il-malti/il-malti....
TRANSCRIPT
I 9
k , o H hl-kbàr, j a h k e m bibbosta tul
k c ' " 1 1 1 , , k i t n h i u i d - d u b b i e n gℏandu tas-
* • B l a ^ J . ^ s a r e n bit-tniġġis tiegℏu. SEttft"" l a d
t w r S - t i a r i d t a l - w a ' d t a l b i d . d u d t a l . m a r d
E s e k c n 1 . " I I i n i ġ g e s l - . k d . d u d t a l . m a r d t a l . P»ubb,en m i e g t n . w k o l l f g * J
' , d e r " ] .. h l l r u ℏ n a m i H - ℏ s a r a t li d-dubbien
* ' J n e , n h u ¦ . w a q t b
n , l q* Vull d " b b i e n a l i tinsab ġewwa
1 S " b f s a ℏ b i t n a , b i l H n « H ^ ' d e j i e m t i ġ i k o m żewġ, J * L a t o q o g ℏ d u x t i u u k k r u W * ^ ^
V t s S t ^ " - ' w ℏ e d k o m l-egℏżie, Hi h c m m h n - n o l s
I L - O J U B L E W . j
[ T A ' P. I N D R l MINN BORMLA K A P P . V f a « . . i6mo 19^5]
. Ġie f ' i d e j n a d a n i l - k t i e b ż g ℏ i r b i l - m a l t i u g ℏ o ġ o b n a , 1-ewj „et, g h a x j i t h a d d e t t a j j e b f u q ℏ a ġ a s a b i ℏ a u m e ℏ t t e g a , u t-t.en'
g ℏ a x m i k t u b Wortografija tajba.
K F u q t a ' 1-ewwel m a n s i b u x x i n g ℏ i d u ℏ l i e f nà tu prosu
l i ℏ - K i t t i e b . ,,
F u q i t - t i e n i : G ℏ i d n a l i m i k t u b W o r t o g r a f j a tajba, u MP
hu. 1 1 - K i u i e b g ℏ a d i l l i 1 - a l f a b e t m a ℏ u x t a g ℏ n a s a b a r r a , m i l W
m e x a - k i f k e l l u j i m x i - m a l - g r a m m a t k a . M a q a b e l x m a g W
B-al fabet , p aċenz j a ! b e m m t a j j e b l i q a b e l m a g ℏ n a f ' ℏ a ġ a a q f f
qabe l m a g ℏ n a fil-grammatka.
P a t r i I n d r i h u w i e ℏ e d m i n n d a w k i l l i j g ℏ o ż ż u 1 - l s i e n n«j u j ħ o b b u j a r a w h m i k t u b s u r e t i n - n i e s u d a n n a r a w h u k o l l m m "
≫"ħu n^blhimaculata \\ q i e g ħ e d f ' i d e j h . K i e n h e m m b z 0 "
h l - g u r n a h u 1 - k o t b a 1-oħra b ħ a l u , i k u n u j i x b h u h b i l l i J * 0 0 1 "
r k i t b i t h o m O R T O G R A F I J A W A Ħ D A .
• d a n i f k b e l mwy * ≪ h i r a ' l h a w n 11 ' l h i n n ' ^ ^ ^ t l '
a ħ n a n . h r h u b q a l b n a k o l l h a H l l - P a t r i I n d r i .
S.
I L - G R A M M A T K A M A L T I J A
F I Ċ - Ċ O K O N . (fissokta m a ' t a ' qabet).
I L G ℏ E R Q T A L - K E L M A
- T I S W I R U T U S I G ℏ -
KONSONANTL^ * f u q g ℏ e r q ta' T L I E T
B i e x i n s i b u I - g ℏ e r q , i n ℏ a r s u l e j n W m a m m a , j i ġ i f i e r i l e j n i t -t i e l e t p e r s u n a t a g e n s r a ġ e l , g ℏ a d d w i e ℏ e d t a l - V e r b fl-Imgℏoddi
U n i e ℏ d u 1 - k o n s o n a n t i t i e g ℏ u K I F I N H U M A W A R A X U I X I N
1 - g ℏ e f ^ a T . r ^ " l'
m a m m a
t a ' d a n i h v e r b ) g ℏ a n d n a
I l - V e r b m a l t i h u t a ' t l i e t k o n s o n a n t i ; iżda b i l l i ġ i e l i n a r a w mamma b a n q a s j e w b ' iżjed m i n n t l i e t a g ħ a n d n a n i t g ħ a l l m u l i •
M N I S S L A b j i S t d ' i k U n S U R A E W L E N I J A J ' e w t a ' S ^ R A
I ™A E W L E N I J A t i s t a ' t k u n SĦIĦA ( q a t e / = 0 - T - L )
W M E Q S A . I n - N / E Q S A t i n q a s a m f ' ħ a m e s t i r j u s : 1 T O -
V P P J R D D ) - 2 ' M 0 Ħ R U A (tàr = T - ( A ) - R ) . 3. T A X -
^ P W M ( r e W W e l k o n s o n a n t i d g ℏ a j f a : wiret W - R - T ) . 4. T A S -
n r t ? S 1 N ( W - a ℏ ℏ a r k o n s o n a n t i d g - ℏ a j f a : tefa(j) = T - F . / ) .
5- U G ℏ A J F A ( b ' ż e w ġ k o n s o n a n t i d g ℏ a j f a : w e r a ( j ) = W - R - f ) . (*)
I s - S U R A M N I S S L A h i d e j j e m ġ e j j a m i n n s u r a o ℏ r a .
H e m m t m i e n j a : r . T a e r b a ' k o n s o n a n t i ( d a w n i k t a r x h u m a żewġ v e r b i t a s u r a e w l e n i j a , f i l - M a l t i i k t a r x m i t l u f a , — m i n s u ġ i n fl-im-
' e n : fer/er ^ferer = f e r r = f e r = fe?-/er j e w v e r b i e w l e n i n b ' p a r -t i c e l l a j e w i t t r a o ℏ r a miżjuda = masℏar = ( m ) s a h a r ) .
2* L i j t e n n u 1 - k o n s . t a n - n o f s : qabad = qaàbad.
3- L i j b i d d l u 1 - e w w e l V o k a l i Và j e w ie: fehem =fekew.
4- L i jżidu n fil-bidu: faraġ = nfaraġ. ) - / q a r b e n = tqarben.
h* ». t w a r a I - e w w e l k o n s . : I a q a g ℏ = llaqagℏ.
>} st m a s s u r a t a ' I - I m p e r a t i v : q a r r s l q a r r .
( * ) I I - / u I-zz; h u m a k o n s o n a n t i d g ℏ a j f a .
1 4 4 ; m
f ,ieni konsonanti Và j e w i e :
, i t f w a r a t -»en
^ V ' C ^ / S a M a l t i K ^ I l G ℏ a m l a
>al
-V
"h
ℏ . * " ' f ' . T , s h r i f f«1 , , K u , . . . . ,
( A r a u v
v o k a l i «, bℏal beda, gema\
b'Cġkonsonanti b . * I f ^ g ℏ a n d h o m 1 - ; fl-aℏℏar,
n l l 0 , n S i • « ℏil-konsonanti g ℏv e
ℏ h a \\ j i n ℏ a s s u ġa-( 0 ' V a
t e V - . l « « . ' f ? i l 5 n f a l - A t i n ħ a s s M . A r a
S f : V e r b i b ħ a l ^ ( / ) , ≪w>. **<j) -
(" l . ' i s p ' C f f-ragħrif' t . 36 G ħ a d d 4]-
Fit-tiswir u fit;tustgħ ; ; e e a q a l q u minn kif-
| K i ^ o - i oħra mal-gherq.
Q g T e L = O T i L . Q a T L u '
Q a L a G h = Q L i G ħ , Q a L G ħ u ,
R e G b e h = R G ħ i B , R e G ħ B u ,
M o B Z u m h u x Ħ o B S
I K B d R C B a R
m a g ħ m u l
f e h n i u
a r a
m a Q T u L i n
m a Q L u G h i n
m i R G ħ u B i n
Ħ B I Ż t e j n
K 0 B 0 R
( g ħ a m e l )
( f e h e m )
m a Q T u L ,
m a Q L u G ħ ,
m i R G ħ u B ,
Ħ o B Ż a , K i B e R ,
m a m g ℏ u l = G ℏ - M - L
l e n m u f e m h u = F . H . M .
N a g ℏ a r t u nagℏżlu 1 - k i t b a t a n - n o m laqgℏa ( l a q a g ℏ = L - Q
m i l i - „ „ / a ^ a ( l a g ℏ a q = L - G ℏ V
G ℏ i d n a : i h k o n s o n a n t i t a l - g ℏ e r q m a j i s t g ℏ u x j i t b i d d W i g ™
l i m i n x i d a q q i e t t i n ℏ a s s i t t r a flok o ℏ t a : ℏops flok ℏobà. °a n
ġej n h n n d a k l i j g ℏ i d u l u t i x b i h t a l - k o n s o n a n t i .
U k o n s o n a n t i l i j i x x i e b h u h u m a :
K p n s . r o t o b p ¦ v ¦ d ¦ t ¦ ġ | g | g ℏ . h l i j i x x i e b h u f
I d b i n ℏ o s s u w a ℏ d a m i n n d a w n l - i t t r i flok 1 o ℏ r a s e ℏ b i t h - r - J
I S G J E R S ™ a t t e n t i l i n i k t b u D l K » ]
C V T ' i l G R A ^ A T K A u d a n n i s t g h u a f l
I H t t r a 1 x x i e b h m e U ) k o l l h a v o k a U *
4 5
M e l a , n i k t b u d t t « # f t u m h u x < / / w z / A D - M - G ℏ a r a demAa
. . . fariW . M ℏadit H - D - D „ ^
„ z f i n t <» ftAtf - Z - F - N „ ^
/ > « A M ftiM >S „ A W f l W
" " ./** 1 * ℏ a x 4 t r i d i l - G r a m -
? a / w / z ? a / « A / m a t k a . A r a y ? 4 a , ? a / « / i t f .
( A r a t-Tagℏrif: T i b d i i fil-ieℏen fa' Kons. U j i x x i e b h u n ^ 87
u I-iżjed i l - g ℏ a d d 56). 1
H e m m t i x b i h l i h u m a g ℏ r u f u i l i g ℏ o d d i m i l l - g r a m m a t k a , a r a w :
F i l - M a l t i L a r t i k o l u h u ( / ) 1 - , iżda d a n l - a r t i k o l u j i x x i e b a h m a ' 1 - e w v v e l i t t r a t a ' k l i e m l i j i b d a b ' w a h d a m i n n 1 - i t t r i x e m x i n . L - i t -t r i x t m x i n h u m a : x , ċ, (ġ)t d, s, i, i , zy l, n , r: i x xemx, is-siġar, iz-zokk.
[ L - a r t i ' k o l u fil-Malti h u /-: d i k \ - i t a ' q a b e l ( l i b i h a j i ġ i / / - ) h i żejda u d d a ℏ ℏ a l h a b i s s g ℏ a l - l e ℏ e n u g ℏ a l h e k k q a t t m a g ℏ a n -
d n a n d a ℏ ℏ l u h a m e t a q a b e l 1 - a r t i k o l u j k u n h e m m k e l m a l i t i s p i ċ ċ a b ' v o k a l i : sewiva l-bieraℏ kemm i l - l u m .
L - a r t i k o l u h u /- u m h u x //, g ℏ a l h e k k ℏażin j a g ℏ m e l m i n
q u d d i e m k e l m a l i t i b d a b ' ż e w ġ k o n s o n a n t i j i k t e b //: // sℏab, l i
swar, l i mgℏaiiem i żda g ℏ a n d u j i k t e b i-isℏab, i-iswer, l - i m g h a l -
l e m , g ℏ a x d i k 1 - / h i t a l - I e ℏ e n u t m u r qabel i l - k e l m a u m l i u x w a r a
I - a r t i k o l u .
H a w n n g ℏ i d u w k o l l l i 1 - a r t i k o l u g ℏ a n d u j i n g ℏ a q a d m a l -
k e l m a W d a x x u q a i t b ' a p p 6 s t r o f u , g ℏ a x l - a p p 6 s t r o f u j f i s s e r x i
ℏ a ġ a n i e q s a , u m e t a n g ℏ i d u u n i k t b u l - o m m , I-aℏℏar m a h e i n m
x e j n n i e q e s . ] ( A r a Tagℏrif. L - A r t i k o l u p . 77).
T i x b i h i e ℏ o r , h u w a w k o l l m a g ℏ r u f m i l l - g r a m m a t k a , h u d a k t i
fit-tiswir k o l l u t a l - k e l m a j i d h e r d e j j e m I - i s t e s s g ℏ a d l i I - k e l m a
t k u n ġ e j j a m i n n g ℏ e r q t a ' k o n s o n a n t i o ℏ r a . A r t ġej'ju m i l b g ℏ a r b i
*rd, i żda b i l l i fil-malti, fit-tiswir u fit-tusigℏ dejjem t i d h e r b i t - / .
g ℏ a n d n a n i k t b u h a n r i u m h u x ard. A r a a r t i j i e i a r i n a eċċ. G ℏ a l -
*»ekk u k o l l g ℏ a n d n a n i k t b u guvn g ℏ a d l i ġ e j j a m i n n cova ( T a l . ) żofba „ sorba gibed „ w ℏideb ( G ℏ a r . )
j f t v ġuℏ M 2»*ℏ
( A r a l-Tngℏnfi p a ġ 8 9 g ℏ a d d 55).
46 T I S L I M A U F E R Ħ A L I L L - ' M A L T I "
\A\ m i l l - g r a m m a t k a i
r≪≫ ' * " M ' o u d d i e m i s - s u r a t a ' l-Imperati≫,
; ; i v e r b u l d & , . n - a ħ m l u r w a r ≫ X C 1 v ≪ n - a ħ m e l . ,
( F I T - T I E N I Ħ A R Ġ A T I E G ℏ U )
Liwwar i l " v c r u " " _ n - a ℏ m e l ¦ M ℏ i n t a 1 / W - ^ 1 ( I , n R ) ' t - n ℏ m e l t - a ℏ m u
1 ℏ a j - a ℏ m e l J - a ℏ m l u . .
i i b d a W ' k o n s o n a n t i , 1 - i t t n n , /,
I u d . «*• l - i n . p r r . u v * u n J = k u m J
M i u k n u : * / r t k U 1 t - k u n - t - k u n u
J , , ℏ a x k j - k u n - j - k u n u -
, , ; t t r a „ _ m ℏ a x k n a m a ' 1 - i t t r i
L m e U j i t ℏ « k «u
' 2a
m > _ . L . i t t r a t, m ℏ a x k n a
h
1 1
t x e j j e r
tżerżqu t z e k z e k
• ; t t r a „ _ m ℏ a x k n a m a i - m r i m, r, l,-
[ « . . m e « i i , ℏ a f " ' ℏ a " o m _ L - i t t r a /, m ℏ a x k n a m a ' 1 - i t t r i
t i x x i e b 3 h u s s i r ' • ° . j * s x < ġ u z, i s s i r b ℏ a l h o m ;
^ ' n t ^ f k S ' V o r n ( i ) « i b u A o k t g i b u P e n a m m u r flok nm ^ t s , r
£:St V l l e x h i j a x x e j j e r
Lija d d e m m a ' „ t d e m m a ' I, h . j a z z e k z e k
I - K i f a b n a n i t k e l l m u f u q 1 - i t t r i n , i, j n i s t g ℏ u n g ℏ i d u :
L - i t t r a „ ( j e w t a ' floklw) m i t a t k u n s e j r a t i t ℏ a x k e n be jn
żewġ k o n s o n a n t i , ( u m e t a 1 - k e l m a t k u n fil-bidu t a l - k l t e m u w a r a 1« j k u n h e m m k o n s o n a n t i o ℏ r a ) i d d a ℏ ℏ a l 1-2 l a l - l e ℏ e n .
Irrid inkun flok R r i d nkvn. L - i t t r a j ( f l o k m a d d a ℏ ℏ a l 2
d i e m h a ) t i d h e r m i n n flokhail-vokali i: I r i d i k u n flok J r i d jkw
Iżda m e t a q b i l h a i k o l l h a k e l m a l i t i s p i ċ ċ a b ' v o k a l i ( j e w w a r a j l u t k o l l h a v o k a l i ) ^ ℏ a n d h a t i n k n e b s e w w a : Jiena n k u n , huwa
( A r a t - r a ^ r ; / f . 4g (2).
- H - v o k a l i t . d - l e ℏ e n (eufonica), 1-iżjed l i n s i b u h a , fil-bW" »>-Kelma k , f K a r a j n a , iżda j i ġ i j j n s i b u h a w k o l l fin.nofs.
• ^Xt^r :iġbi" ,kda minn kines ^ℏandna n i m
• l - i h i t a l - l e ℏ e n j e w r i f f i e d a .
^ a ^ W e ℏ n d a r i n n l - i t t r i ^ * . n, r g% (liguidi)^
Q U D D I E M H : I V ' ^ konsonanti oℏra, idda^1
tal-leℏen. «
m h u* nobgℏdu ( u 1 - a n q a S *
( A r a LTas>ℏriJ i t - 3 3 R ċ g u l a t W
I s - s l i e m g ℏ a l i k , j a ℏ e l u M a l l i , i n t i s - s e b ℏ , i l - h e n a , i l - ġ i e h , i l - q a v v w a t a g ℏ n a , l i k i n s i b u 1 - f a r a ġ ; i i - h e m m u d - d w e j j a q b i k i n -t a f l u , b i k n i f l r ℏ u , u b i k n i t g ℏ a x x q u . F r a ℏ n a f u q l i ' f r a ℏ n a m i t a
ℏ a b b a r t i l n a l i b i ℏ s i e b e k t i b d a t i ġ i ż ż u r n a k u l l t l i e t x h u r , b i e x m i e g ℏ e k i n q a t t g ℏ u s i e g ℏ a żmien k i f i r i d A l l a , b i l l i a ℏ n a n i f t ℏ u
q a l b n a m i e g ℏ e k u i n t i t i k t e b f q a l b e k d a k k o l l u l i h u s e w w a ,
l i j i x r a q u l i h u t a j j e b . S t e n n e j n i e k b i s - s a b a r g ℏ a l t l i e t x h u r
s ℏ a ℏ u fl-aℏℏar i l m a ℏ n i e k ġ e j b ' l i b s a 1 - ġ m i e l t a g ℏ h a . W a r a l i
s e l l e m t i l n a d ℏ a l t f d a r n a b l a m i s t ℏ i j a , b i l l i m ' h u x b i s s g ℏ a r a f t n a ,
iżda m i n n q a b e l k o n t t a f n a b ℏ a l a ℏ b i e b e k w w l i e d e k . I l q a j n i e k
f ' i d e j n a , g ℏ a n n a q n i e k m a ' s i d i r n a u , b i e x n g ℏ i d h e k k , i l - b e w s a
t a s - s l i e m a m i n n f o m m n a ġ r i e t g ℏ a l f u q ℏ a d d e j k . B i k f r a ℏ n a u
t g ℏ a x x a q n a u w i s q s t a g ℏ ġ i b n a x ℏ i n l i l e k r a j n a h e k k g ℏ a n i f ' i l -
b i e s e k . I v a j i x r a q l e k l i t iżżejjen l a d a r b a i n t i g ℏ a n i b i l - b o s t a k i f
u r e j t n a f ' d i n 1 - e w w e l ℏ a r ġ a t i e g ℏ e k . I m m a k i f g ℏ e n n e l l i i n t i
k e l l e k t i d h e r b ' 2 4 f a ċ ċ a t a u ġ e j t f o s t n a b i 3 2 u x t a q t l i t k u n b ' iż jed , g ℏ a l h e k k i n t e n n i l i i n t i g ℏ a n i m h u x b i s s m i n n b u t e k , iżda w i s q a k t a r m i n n ℏ b i e b e k u w l i e d e k l a d a r b a s i b t m i n l i l - q a l b e k
j i m l a b ' g ℏ e r f u t a g ℏ l i m I i e m a b ℏ a l u . I n t i g ℏ a n i , n a r ġ a ' n t e n n i , m i n n e k i n - n i f s e k g ℏ a i i e x d a l - g ℏ e r f u t - t a g ℏ l i m m o r t w i s q t a j j e b
u r e j t u l n a b i l - l s i e n ℏ e l u t i e g ℏ e k . I n t , j a M a l t i , u r e j t n a 1 - e w w e l
n e t t x h i n u 1 - ℏ s i e b t i e g ℏ e k , m i ġ b u r f ' d a w n i l - k e l m i e t : " H O B B ' L A L L A U ' L G ℏ A J R E K , B I L L I T G ℏ A L L E M L I L M I N M A
J A F X " u g ℏ a l h e k k t r i d l i t g h a l l e m d a k l i h u x i e r a q , l i h u
t a j j e b u l i h u s e w w a ; u f o s t 1 - o ℏ r a j n t r i d t g ℏ a l l e m i l s i e n e k l i h u
w i e ℏ e d m i l l - i s b a ℏ i l s n a t a d - d i n j a . G ℏ i d t i l n a l i m a t r i d x tafb'Pu-
H t k a u W P a r t i t L I m b i e r e k w i ċ ċ e k u m i n n r a b b i e k , k e m m i n t i q a l b e k t a j b a ! I v a h e k k u h e k k b i s s t i s t a ' t i m x i 1 - q u d d i e n i : h e k k k u l l - ℏ a d d i l - b i e b t a ' d a r u j i f t a ℏ l e k . I m m e l a , j a M a l i h i b q a ' s«jl"er i l - q u d d i e m ; d u r u i d ℏ o l g ℏ a n d k u l l ℏ a d d , m i n j i l q g ℏ e k
m e r ℏ b a b i h , m i n l e s e l l e m l u t a ' ℏ a b i b g ℏ a x h e k k A l l a j n d .
O ℏ r o ġ r n i n n M a l t a . a r t t i e g ℏ e k , m u r fittex l i l ℏ b i e b e k l i b i e x
j a q a l g ℏ u k i s r a ℏ o b ż t b i e g ℏ d u m i n n a r t h o m i l - g ℏ a ż i ż a . I d ℏ o l
£ 0 1 - A m e r k a k e m m f t a ' f u q k e m m f f i s f e l ; m u r ġ e w w a T u n e s , ! - A l ġ i e r , L i x a n d r a , 1 - E ġ i t t u , S f a q s ; i t l a q l e j n l - A w s t r a l j a u d u r h a b l ℏ ġ a r h a ; m u r . m u r k u l l i m k i e n , g ℏ a x k u l l ℏ a d d j a f e k , a v o l j a m t i
( t i s s o k t a )