3

TREGTIA BANAKIERE DHE FINANCIMI I TREGTIS NDRKOMBTARE PRMES FAKTORINGUT DHE FORFAITINGUT1. TRAMBA DHE TREGTIA BANAKIERE

Tramba kurr nuk do ta zvendsoj paran, sepse paraja sht zbuluar para shum kohs pikrisht pr ta zvendsuar trambn

Proverb i lasht kinez

1.Ndrsa tramba ishte me t vrtet e praktikuar pr nj koh t gjat para se t zbulohej paraja si vler e kmbimit, tregtia e tanishme banakiere z fill pikrisht nga ringjallja, nga rivendosja e trambs - tregtis mall me mall - pas Lufts s Dyt Botrore. 2.N at koh, vendet e Bllokut t Lindjes, ekonomit e t cilave menaxhoheshin me plane pes vjeare, ballafaqoheshin me munges t t mirave materiale, t cilat duheshin t importoheshin, por ato nuk kishin me ka ti paguajn ato, ndrsa nuk kishin mundsi t marrjes s kredive. Fillimisht ato u kthyen kah tramba ndrmjet veti, por prapseprap ballafaqoheshin me mungesa t shumta t mallrave, t cilat mund t siguroheshin vetm n Perndim.

3.N kt koh, roli i ndrmjetsve financiar ishte shum i vogl, por meqense ishin shpikur shum teknika t tregtis mall-mall (banakiere), bankat austriake filluan t ndrmjetsojn (sepse shumica e refugjatve nga Evropa Qendrore dhe Lindore ishin strehuar n Austri, m pak n Zvicr), ndrsa Viena ishte br qendra kryesore financiare n Perndim, e specializuar n tregtin banakiere.

4.Fundi i viteve 70-t solli sinjalet e para paralajmruese t krizs s borxheve, e cila doli n siprfaqe n vitet 80-t. Pasi q fuqia kredituese e vendeve t Bots s Tret binte n kontinuitet, ndrsa agjencit q mbulonin kredit e eksportit e ndrpren mbshtetjen e tyre, vendet n zhvillim, n munges t valutave t forta, filluan t dalin sheshazi si forca t reja, me ndikim n botn e tregtis banakiere.

5.Vitet 80-t t shekullit t kaluar shnuan nj pasqyr t veuar t nj roli shum t rndsishm t luajtur nga bankat n tregtin banakiere, si dhe pozicionimin e Londrs si qendr e dyt e rndsishme n Perndim pr kt lloj tregtie. Fundi i viteve 80-t dhe fillimi i viteve 90-t tregon nj zhvillim t hovshm t tregtis banakiere; n veanti kjo sht vrejtur n Evropn Lindore.

6.Me shkatrrimin e Bllokut komunist t Lindjes, vendet e Evrops Lindore dhe Qendrore si dhe vendet e ish Bashkimi Sovjetik kan filluar luftn e vshtir pr t krijuar ekonomit e tregut, ndrsa me qllim q t lehtsojn tregtin e lir, ato kishin nevoj pr nj valut t fort dhe, ato tashm, si vende t tilla n tranzicion, ideologjikisht nuk e prkrahnin tregtin banakiere. N t njjtn koh, qeverit e ktyre vendeve filluan t kuptojn dhe ta pranojn si fakt t pamohueshm se ekonomit e tregut nuk krijohen brenda nats dhe, kshtu ato kan qen t detyruara t tolerojn nj tregtim t pashmangshm n form t tregtis banakiere brenda kuadrit t establishuar t tregtis midis vendeve t Evrops Lindore, ndrsa ato shiqonin dhe krkonin nga Perndimi mundsin e financimit t prbashkt (Joint Venture) dhe formave tjera t financimit, q t mirmbajn funksionimin e industris dhe t tregtis s tyre n tranzicion.

7.N parim, vendet e Evrops Lindore jan pozicionuar kundr tregtis tradicionale banakiere, ndrsa tregtart banakier n Perndim interesin e tyre e shohin n regjionet e tjera, si sht Afrika dhe Azia.

FINANCIMI I TREGTIS NDRKOMBTARE PRMES FAKTORINGUT DHE FORFAITINGUT

ka sht Faktoringu?

1.Sot, problemi m i madh kur tregtohet me vende t jashtme sht se si t merren pagesat nga blersit (importuesit). Kompanit financiare tregtarve ju ofrojn mbshtetje financiare n kompensim pr provizion dhe garanci. Ekzistojn dy lloje t formave t financimit: Faktoringu dhe Forfaitingu.

2.Faktoringu sht proces i blerjes s faturave nga biznesi me nj diskont t caktuar. Faktori ofron shrbime financiare pr kompanit e vogla dhe t mesme t cilat kan nevoj pr para kesh. Pr kt firma faktor e ka provizionin rreth 5% t faturs s bler.

3.Faktoringu sht form e financimit afatshkurtr e cila konsiston n blerjen e faturave n shuma m pak se $10, 000 n afate kohore prej 90-120 ditsh. Pas ngarkimit t mallrave dhe shrbimeve tuaja, firma faktor i blen faturat dhe e paguan kompanin tuaj n kesh. Faktoringu e furnizon biznesin e vogl me asete likuide, sepse bankat kan kritere tepr strikte kur ju huazojn para, prandaj ato e kan shum vshtir t marrin hua nga bankat.

4.Firma Faktor, respektivisht banka komerciale ose ndonj firm tjetr e specializuar, mund ta ndihmoj eksportuesin duke e financuar prmes blerjes s faturave ose krkesave t pranueshme. Faktoringu eksportues ofrohet sipas kontrats midis Faktorit dhe eksportuesit, me rast Faktori i blen krkesat e jashtme afatshkurtra t arktueshme t eksportuesit, pr para kesh dhe me diskont nga vlera nominale, normalisht pa krkesa-adresim karshi eksportuesit, duke marr prsipr rrezikun pr mundsin e blersit pr t paguar, duke marr prsipr mbledhjen e pagesave (krkesave t pagueshme).

5.Faktoringu paraqet diskontimi e krkesave t jashtme t arktueshme, (zakonisht diskonti sht 2-4% m pak se vlera nominale e faturs) t cilat nuk e involvojn ekun. Eksportuesi i transferon t drejtat e tij n krkesat e arktueshme, t jashtme, tek shtpia faktor pr nj pages n kesh me diskont nga vlera nominale. Faktoringu zakonisht bhet pa adresim (krkesa) ndaj eksportuesit. Firma faktor e merr prgjegjsin e aftsis s pagess s konsumatorit (importuesit).

ka sht Forfaitingu?

6.Forfaitingu sht form e financimit afatmesm t tregtis ndrkombtare, respektivisht Forfaitingu sht mnyr e ofrimit t kredive afatmesme t importit. Importuesi i prgatit Dftesa borxhi (ose nj seri t instrumenteve t kreditit-borxhit, si jan urdhrpagesat e lshuara sipas letrkredis, kambialet, ose instrumente tjera, t tregtueshme pa vshtirsi) t cilat jan t garantuara nga banka. Kto i drgohen eksportuesit, t cilat pastaj ia shet pr para n kesh Forfaiting-banks, ndrsa Forfaiting-banka, pasi q eksportuesi ti liferoj (drgoj) mallrat, ajo kto Dftesa borxhi mund ti shes n tregun sekondar (ndonj banke tjetr ose investitori). Poseduesi i Dftesave t borxhit nuk i adresohet (skrkon asgj) nga eksportuesi; ai thjesht Dftesat ia prezanton banks s importuesit dhe kur importuesi paguan, banka e importuesit i bart fondet (parat) tek Forfaiting-banka. Prandaj, rreziku i kreditimit plotsisht bie n poseduesin e Dftesave t borxhit.

7.Eksportuesi, Dftesat e borxhit, Forfaiting-banks ia shet me diskont. Forfaiting-banka e paguan eksportuesin menjher, duke i mundsuar at q eksportuesi ta financoj prodhimin dhe, nse sht e nevojshme, edhe transportin e mallrave pr eksport dhe, mundsin q importuesi t paguaj m von.

8.Disa Forfaiting-banka vet i mbajn Dftesat e borxhit (n pronsi t vetn), pastaj i mbledhin pagesat sipas dinamiks s prcaktuar (mnyr tipike pr tu paguar jan intervalet kohore prej gjasht muajsh n kohzgjatje prej 3-5 vjet), ose mund ti shiten ndonj investitori q ka shprehur interesim pr t prfituar nga kto letra me vler.

9.Prfitimet nga Forfaitingu jan relativisht m t larta, sepse nuk ka krkesa (nga eksportuesi) nse mallrat nuk drgohen, ose importuesi nuk paguan, e kshtu me radh.

10.Dftesat prezantohen pr koleksion (pages) kur ato vijn n tajmingun e parapar, pa adresim (pa krkesa) pr eksportuesin, n favor t t cilit edhe jan lshuar Dftesat. Kjo munges e adresimit (krkesave) e dallon edhe Forfaitingun e Dftesave t borxhit nga diskontimi i ekut, pr t cilin eksportuesi sht i hapur q ti adresohet (krkoj ndihm) n rast t mospagess. Me nj fjali, Forfaitingu mund t prmblidhet kshtu: Forfaitingu sht financim afatmesm, i aranzhuar nga eksportuesi pr kreditimin e importuesit, por pa krkesa-pa adresim (non-recourse) karshi eksportuesit.

11.Forfaitingu sht metod e financave tregtare, prmes s cils, p.sh. Credit Europe Bank N.V blen obligimin e borxhit q rrjedh nga furnizimi (pajisja) me mallra dhe/ose shrbime, n baz joobligative ndaj eksportuesit. N transaksionin e Forfaitingut, eksportuesi pajtohet q t transferoj t drejtat e tij q t krkoj pagesn e mallrave ose t shrbimeve t drguara te importuesi n baz t kontrats s shitjes, si kompensim pr pages n kesh nga Credit Europe Bank N.V.

12.Si kmbim pr pagesn, Credit Europe Bank N.V. i merr prsipr instrumentet e borxhit t eksportuesit dhe pranon riskun e plot t pagess nga importuesi. Eksportuesi, kshtu sht i liruar nga fardo rreziku n transaksion dhe sht prgjegjs (mban detyrim) vetm pr kualitetin dhe sigurin e mallrave dhe/ose t shrbimeve t ofruara.

13.Forfaitingu sht nj zgjidhje financiare, e disejnuar posarisht konform me nevojat e eksportuesit, t cilat mund t prshkruhen si vijon:

Financim 100% i mallrave pr importuesin, n baza joburimore;

Borxhi zakonisht sht i evidentuar si kambial, nota premtuese ose letr krediti;

Pagesa sht e garantuar nga banka lokale n form t avalit, garancis bankare ose n form t L/C t konfirmuar, etj.

Shumat e financuara mund t rangohen nga US$100,000 deri n US$100 milion e m shum;

Norma e interesit mund t prcaktohet n norm fikse, por mund t jet edhe fleksibile;

Prmbyllje e shpejt e transaksionit;

Zgjidhje e dizajnuar n veanti karshi interesave t financimit t eksportuesit;

Krkohet dokumentacion i thjesht

E liron eksportuesin nga problemet administrative dhe t koleksionit (t borxhit).Kur duhet q Forfaitingu t prdoret?

14.Forfaitingu prdoret pr transaksionet n tregtin ndrkombtare. Normalisht, Shtpia Forfaiting nuk do t prt q t tregtoj me transaksione n vler m pak se $100,000. Tradicionalisht, Forfaitingu sht norm e fiksuar, financim afatmesm (nj deri n pes vjet), por Forfaiterat jan br shum fleksibl rreth termeve t cilat ata i pranojn. Disa shtpi do t pranojn letrat me prmbajtje deri n 10 vjet, ndrsa n raste t tjera, pr periudha m t shkurtra, edhe m pak se 180 dit. Tregu i letrave t tilla n prgjithsi rangohet midis nj dhe dhjet vjet, varsisht nga vendi/importuesi i financuar dhe nga garantuesi.

15.Pagesat do t bheshin normalisht n do gjasht muaj n prapambetje (vones), por shumica e Forfaiterave do ti akomodojn pagesat q jan br n tremujor, n gjashtmujor dhe n fund t vitit. Kjo mund t prfshij edhe pushimet e ripagesave t kapitalit dhe t interesave. Nuk ekziston nevoja q t kemi transaksion t gatshm q Forfaiteri t shes. Shum struktura t shtpive t tilla bjn marrveshje midis tyre dhe kshillohen pr terme t kredis: cilat instrumente t borxhit t krkohen dhe t ndihmohet n prcaktimin e mimit.

Forfaiteri, cilat informata duhet ti ket?

16.Forfaiteri duhet t dij se kush sht blersi dhe ta dij kombsin e tij, far mallrash jan shitur; detajet rreth vlers dhe valuts q jan prcaktuar me kontrat; data dhe koha e validitetit t kontrats, duke prfshir periudhn e kreditit si dhe numrin dhe tajmingun e pagesave (duke prfshir fardo norme t interesit tashm t prcaktuar me blersin). Ai gjithashtu duhet t dij se far evidence e borxhit do t prdoret (cilado, dftesa borxhi, kambiali, letrkrediti) si dhe identiteti i garantuesit t pagess (ose Avalisti).

TREGTIA BANAKIERE

Forma t ndryshme t tregtis banakiere

1.Tregtia banakiere prfshin marrveshjen reciproke pr kmbim t mallrave dhe shrbimeve, respektivisht tregtia banakiere sht kmbim i mallrave dhe shrbimeve t cilat paguhen, n trsi ose pjesrisht, me mallra dhe shrbime tjera.

2.Vllimi i tregtis banakiere sht n rritje. N vitin 1972 vlersohej se tregtia banakiere prdorej, nga biznesi dhe qeverit, n 15 shtete; n vitin 1979 n 27 shtete; n fillim t viteve 90t tregtia banakiere prdorej n rreth 100 vende t ndryshme t bots

3.Koht e fundit, m shum se 80 vende rregullisht e prdorin ose krkojn kmbimin tregtar banakier. Zyrtart e organizats General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) kan konfirmuar at se tregtia banakiere prmban rreth 5% t tregtis botrore. Departamenti pr Tregti dhe Industri n Britani t Madhe ka sugjeruar se kjo sht rreth 15%, ndrsa studiues t shumt thon se kjo duhet t arrij n 30%, tregtia lindje-perndim ka qen m shum se 50% n disa zona tregtare t Evrops Lindore dhe vendeve t Bots s Tret. Dominon bindja e ekspertve se vlera e vllimit tregtar n prmasa botrore t tregtis banakiere arrin midis 20% deri 25%.

4.Aktert e involvuar mund t jen firmat ose qeverit, ndrsa marrveshjet reciproke mund t marrin forma t ndryshme, si jan: tramba, blerja banakiere (paralele), ofseti, blerja prapavajtse dhe tregtimi i transferueshm.

Tramba

5.Forma m e thjesht e tregtis banakiere prfshin kmbimin direkt t mallrave dhe shrbimeve t nj vendi me mallra dhe shrbime t vendit tjetr. N kt kmbim ska para npr duar, prandaj nuk nevojiten letr kredit, ose eqet. Gjithashtu, meqense mallrat dhe shrbimet kmbehen n t njjtn koh, nuk ekziston nevoja pr financim t tregtis ose sigurime t kredis.

6.Shembull i marrveshjes barter (tramb) sht tregtimi i yllit t futbollit polak, Kazimierz Deyna pr makina pr fotokopje dhe veshje franceze t brendshme grash. Ka edhe shembuj t tjer domethns q reflektojn prmbajtjen e forms s thjesht t tregtis banakiere trambs (Aneksi 1)

Blerja banakiere (paralele)

7.Tramba krkon koincidenc t dyfisht t krkesave-dshirave, n at se dy palt n transaksion duhet t duan at q pala tjetr ofron dhe at ta duan n t njjtn koh dhe n t njjtn sasi q ofrohet. Pr shkak se kjo koincidenc zor se mund t ndodh, forma e tregtis banakiere, q quhet blerje paralele (banakiere) sht n esenc m e prhapur se sa forma barter (tramb). 8.Blerja banakiere (paralele) nnkupton kmbimin e mallrave midis dy palve, t cilat, nprmjet dy kontratave, pajtohen t bashkveprojn si blers (purchaser) dhe si furnizues (supplier) t njri tjetrit, ndrsa blerjet e t gjitha mallrave bhen n kesh.

9.Kontrata e par sht kontrat origjinale e shitjes, duke prcaktuar kushtet n t cilat blersi i par blen nga furnizuesi i par. Kontrata e dyt, kontrata paralele, profilizon kushtet n t cilat shitsi origjinal (i par) pajtohet t blej mallrat e palidhura nga blersi i par (origjinal). N parim, kjo sht marrdhnie e imponuar kontraktuare midis dy palve t cilat pajtohen, n disa pika, q t kujdesen pr biznesin e njri tjetrit.

10.Blerja banakiere (paralele) gjithashtu mund t involvojn kombinimin e ktyre dy mundsive. Kjo do t thot at se shitsi pajtohet q t marr produktet n nj dat n t ardhmen nga kompania e propozuar nga blersi.

11.Me nj fjali, blerja banakiere (paralele) paraqet kmbimin e mallrave midis dy palve, sipas dy kontratave t ndryshme, n kushte monetare.12.Blerja banakiere (paralele) shpeshher involvon vetm kompensimin parcial me produkte dhe balancimin me kesh. Kto forma t marrveshjeve banakiere quhen marrveshje kompensimi.

Ofseti industrial

13.Nj pjes e madhe e tregtis banakiere prmban marrveshjet reciproke pr t bler materiale ose komponent nga kompania blerse ose vendi blers. Pr shembull, prodhuesi i avionve mund t pajtohet q t blej motor ose pajisje navigacioni nga blersi i avionve t tij. Ka mundsi q komponentt t mos jen vetm pr aviont e shitur t kompanis ose t vendit respektiv; pr shembull, prodhuesi i avionve ushtarak mund t pajtohet t blej motor pr t gjith aviont e tij nga prodhuesi i jashtm nse vendi i prodhuesit t motorve pajtohet q blej numr t konsiderueshm t avionve t tij.

Blerja prapavajtse

14.Kjo form e tregtis banakiere shkon me pajisjet kapitale q prdoren n miniera dhe n prodhimtari. N marrveshjen e blerjes prapavajtse shitsi i pajisjeve kapitale pajtohet t blej produktet e prodhuara me pajisjet q ai i ka shitur (furnizuar blersin) m par. Pr shembull, prodhuesi i makinave minerare mund t pajtohet q t blej outpute t miniers pr nj periudh t caktuar, fjala vjen, 10 ose 15 vjet. Ky sht nj garanci pr blersin e pajisjeve (makinave) se do t mund t paguaj pr pajisje kapitale, fardo q t ndodh me mimet e produkteve q ai i shet,ose i ofron, natyrisht se kjo e siguron kontinuitetin e prodhimit.

15.Kur blersi i pajisjeve paguan pjesrisht me produktet e tij e pjesrisht n kesh, pastaj, sikurse dhe n rastet tjera t marrveshjeve n tregtin banakiere, kjo marrveshje quhet Marrveshje kompensuese.

Tregtimi i transferueshm

16.Tregtimi i transferueshm ngjan kur importuesi ka marr kredi pr shitje t dikaje n nj vend tjetr n kohn e shkuar dhe ky kredit nuk mund t konvertohet n pages financiare, por mund t prdoret pr blerje n vendin ku krediti mbahet. Pronari i kreditit e transferon titullin e kreditit t tij n nj kompani ose vend nga i cili ai bn blerje. Pr shembull, firma britanez mund t ket kredi n Poloni pr pajisje prodhimi q ajo i ka furnizuar. Nse firma gjen produkte n Franc, t cilat edhe don q ti blej, firma britanike mund ta paguaj firmn franceze me kreditin e saj n Poloni. Meqense, sht shum vshtir pr palt e ndryshme q ta gjejn vendndodhjen e njri tjetrit pr tregtim t transferueshm, ather shumica e tyre jan t aranzhuar nga brokerat. Shumica e tyre jan t dislokuar n Austri. Pse? Sepse ajo gjindet n mes t Evrops perndimore dhe lindore dhe n t kaluarn shum nga marrveshjet ishin pikrisht midis ktyre dy anve t Evrops.

17.Rndsia relative e formave t diferencuara t tregtis banakiere q ne tashm i kemi elaboruar, mund t shihet n Figurn nr. 1. Kjo figur tregon qart se blerja banakiere (paralele) sht form dominonte, ndrsa tramba sht relativisht e parndsishme.

Fig. 1. Format e diferencuara t tregtis banakiere

Burimi: Willis Bussard, International Countertrade, New York, 1987, fq. 18.

Avantazhet/disavantazhet pr blersin/shitsin n tregtin banakiere?

18.Reciprociteti, i cili sht karakteristik e gati t gjitha formave t tregtis banakiere, qndron n disa kategori t ndryshme, shumica e t cilave jan shum m t dobishme pr blersin ose importuesin se sa pr shitsin ose eksportuesin.

Avantazhet pr blersin/importuesin

19.Avantazhet m t rndsishme pr blersin jan:

Valutat e jashtme mund t ruhen, m mir t menaxhohen ose t riprtrihen (t sigurohen t tjera), si veori shquese e marrveshjes s tregtis banakiere.

Tregtia banakiere mund t jet e vetmja mnyr e sigurimit t importit t domosdoshm (vital), si jan pjest rezerv, ose furnizimet (mjetet dhe pajisjet) medicinale.

Tregtia banakiere mund t prdoret si mjet, si rrug e efektshme e anashkalimit (lnies mnjan) t marrveshjeve restriktive t tregtis midis vendeve eksportuese, ose midis vendeve eksportuese dhe importuese, duke fiksuar mimin m t ult, ose duke prcaktuar kuotat e eksportit.

Tregjet e eksportit mund t hapen, t zgjerohen ndrsa opsioni m cinik, i cili realisht nuk sht i panjohur mallrat inferiore mund t dampohen.

Mund t sigurohet akcesi n rrjetat e marketingut t partnerve m t sofistikuar n tregtin ndrkombtare.

Kontratat e mdha t prokurimit t qeverive mund t prdoren pr promovimin e eksporteve jotradicionale.

Tregtimi mund t balancohet m mir n veanti n rastin e Evrops Lindore dhe n vendet q kan sistem t importeve t prioritetshme. Valutat e pakta t jashtme (t forta) mund t prdoren pr blerje t mallrave esenciale, ndrsa marrveshjet e tregtis banakiere mund t prdoren pr mallra m pak vitale.

Vendet e puns ruhen ose krijohen me qllim q t prmbushet krkesa e shtuar.

Teknologjia e re mund t krkohet n mnyr direkte, si marrveshje ofset (sheshimi), ose n mnyr indirekte, si pjes e marrveshjes pr kompensim.

Importuesi (zakonisht nga vendi i zhvilluar) mund t ket avantazhe nga kapaciteti i shtuar i shitsit q t imponoj krkesat e ofsetit (sheshimit).

Vartsia strategjike mund t reduktohet, vemas n marrveshjet ofset t cilat involvojn prodhuesit lokal t komponentve kryesore.

Disavantazhet pr blersin/importuesin

20.Disavantazhet m t rndsishme pr blersin/importuesin jan:

Blersi ose importuesi zakonisht do ta ndrpres pagesn e mimit m t lart kur shitsi duhet t bazohet (mbshtetet) n ekstra shpenzime t konsiderueshme, si jan komisionet pr palt e treta, ndrsa duhet, gjithashtu, t marr parasysh (lejoj) uljen e mimeve t mallrave t cilat ai i ka pranuar nga blersi.

Tregtia banakiere mund t ul mimet e mallrave t tregtuara, n veanti n marrveshjet (aranzhmanet) midis vendeve t zhvilluara, q prfshijn mallrat themelore, meqense mallrat jan rrall t pashitshme, prandaj, n prgjithsi, sht prdorur q t ofroj diskonte t fshehta nn mimin e poshtm t prcaktuar sipas marrveshjeve ndrkombtare t tregtis s mallrave.

Shitjet e bazuara n parimin sa t mban krahu, n t cilat mallrat e tregtis banakiere prfundojn te nj blers i panjohur, q mund t parandalojn mundsin e krijimit t tregut t prhershm t eksportit, q nga zhvillimi i produktit, me servis t reklamuar t pas shitjes, jan zakonisht t pamundura.

Praktikisht, sht e pamundur t krijohet cilido mjet krediti n marrveshjet e kompensimit, megjithat krediti sht i mundur n blerjet banakiere prmes skemave t kredis pr eksport.

Avantazhet pr shitsin/eksportuesin

21.Avantazhet m t rndsishme pr shitsin/eksportuesin jan:

Avantazhi kryesor sht sepse shitsi ose eksportuesi ka arritur t ket qasje n treg, treg ky i cili, prndryshe, ka qen i mbyllur pr te.

N situacionin konkurrues pr shembull, n nj tender t hapur oferta e lehtsirave t tregtis banakiere, marrveshjen mund t prfundoj n favor t shitsit.

N blerjet banakiere, ose n marrveshjet e tregtimit paralel, ana eksportuese e transaksionit mund t mbulohet (garantohet) prmes siguracionit t kreditit eksportues, n rrug normale, sepse kjo siguri sht e mundur nga ana e importuesit n fjal.

Sigurimi nga rreziku politik (privat) sht br shum m leht i arritshm pr marrveshjet e tregtis banakiere, si rrjedhoj e zgjerimit t tregjeve.

Disavantazhet pr shitsin/eksportuesin

22.Disantazhet q qojn m shum pesh pr shitsin-eksportuesin jan:

N marrveshjet e kompensimit, shitsi zakonisht do t prballet me faktin se siguracioni (garancioni) nuk sht i mundshm t sigurohet nga agjencit e garancis s kredis pr eksporte, prandaj garancioni me gjas mund t sigurohet pr komponentin n kesh t marrveshjes s pjesshme t kompensimit.

Ndodh q shitsi t arrij q mallrat dhe shrbimet e tij ti shes tek dikush tjetr q vet nuk i prdor, prandaj ai ato i shet m tutje tek nj pal e tret ose prmes saj. N disa rrethana, mallrat duhet t ri-eksportohen, me qllim q pr to t gjendet tregu i prshtatshm.

Shitsi mund t arrij n at pozicion kur mallrat jan me mime t mbivlersuara, kur jan nn standardin e krkuar t kualitetit, kur nuk ka ndonj treg t caktuar joshs, ose kur teknologjikisht jan t dala jasht mode.

N marrveshjet e kompensimit, ekziston rreziku q n tregtin banakiere mallrat edhe mund t mos drgohen (dorzohen) n destinacion gjegjs, ndonse jan me kompensim t br q m par, prandaj krijimi i nj kontoje dorzanie do t ofronte siguri pr kt eventualitet potencial.

Avantazhet e prbashkta

23.Avantazhet e prbashkta jan:

Tregjet jan t hapura n t dy ant, n rastin e kundrt kto nuk do t ekzistonin.

Tregtia banakiere ofron mundsin e rritjes s tregtis midis vendeve t cilat valutat e tyre nuk i kan konvertibile (valuta t forta).

Disavantazhet e prbashkta

24.Disavantazhet e prbashkta jan:

Praktika e tregtis banakiere nxjerr pengesa n funksionimin e tregut t lir, ndrsa ka potencial t krijoj shtrembrime t ashpra, pr shembull, t mimeve.

Tregtia banakiere prfshin negociata t zgjatura pafund.

Dokumentacioni sht i komplikuar, i rnd dhe i shtrenjt; gjithashtu, nxjerrja e kostos reale sht akoma m e vshtirsuar.

Prvoja ka treguar se shumica e tregtive banakiere ndodhin vetm nj her (one-offs), prandaj edhe teknika e tregtimit duhet t ndrtohet n at mnyr q ti ngrthej relatat e fundit t tregtis banakiere.

Marrveshja e suksesshme do t involvoj participimin e nj rrethi t gjer t ekspertve, me aftsi t ndryshme, ndrsa krkon qasje n informata t shumta rreth asaj se cilat mallra ose shrbime kmbehen n kt transaksion tregtar.

Tregtia banakiere, n fund t fundit, sht inflacioniste.

Ekspansioni global i tregtis banakiere

25.Pavarsisht nga perspektiva e paqart n Evropn Lindore, tregtia banakiere vazhdon t zhvillohet, vemas n Amerikn Jugore, n Afrik dhe n Lindjen e Largt. Brenda regjioneve t ndryshme, disa vende kan qen m aktive n tregjet e tregtis banakiere se sa vendet tjera, ndrsa disa kan tentuar q t shkojn n forma t veuara t marrveshjeve n tregtin banakiere.

Ja disa shembuj:

26.Blerjet banakiere, e njohur edhe si tregti paralele, sht nj form shum e popullarizuar e tregtis banakiere, ndrsa sht praktikuar n mnyr konsekuente nga shum vende aktive n kt sektor. Importuesi zakonisht sht qeveria, prandaj nuk ekziston ndonj stimul pr importuesin privat q t insiston n mallrat e blera t eksportuesit nga nj prodhues tjetr me t cilin ai nuk ka lidhje. Indonezia ka qen nj lojtar i profilit t lart n kt lmi, ndrsa gjithnj e m shum vendet afrikane po luajn rol shum t rndsishm n kt form t tregtis banakiere. Bie fjala, n vitin 1990, Zimbabveja dhe Irani kan lidhur marrveshje, n vler 12 milion dollar, me rast duhani sht bler n kmbim me mallra bujqsore. Kjo sht vazhduar me marrveshje ndrshtetrore t tregtis pr t shqyrtuar mundsit tjera (n fusha t ndryshme) pr kooperim bilateral.

27.E ngarkuar me barrn e rnd t borxheve t jashtme dhe si importues i konsiderueshm i nafts, Brazili ka pranuar formn e tregtis banakiere si form tepr t prshtatshme n tregtin botrore. Brazili, koht e fundit, e ka statusin e vendit t industrializuar, i gatshm vrtet t ofroj nj gam t gjer t produkteve t prodhuara n kt vend, me mime konkurruese. Gjithashtu, Brazili ka disa marrveshje bilaterale t kliringut me vendet e Evrops Lindore si dhe ka participuar n marrveshjet pr tregtin tundse (switch deals). Pr shkak t problemeve t stabilitetit t valuts nacionale, Brazili ka br nj hap prpara (shtim t vllimit) n tregtin banakiere, vemas me kompanit nga Shtetet e Bashkuara.

28.Vendet e Evrops Lindore dhe Kina jan n veanti t interesuara pr marrveshjet riblerse (buy-back deals). Pr shembull, n vitin 1991, General Motors ka lidhur marrveshje t bashk-investimit (joint venture) me riblerje (buy-back) me Hungarin, n vler prej 200 milion dollarsh, me rast GM ishte br aksionari kryesor n fabrikn e prodhimit t automobilave n Hungari, duke prodhuar makina pr tregun hungarez. Valuta e fort do t sigurohet pr fabrik nga shitja e 185,000 motorve t prodhuar n kt fabrik pr fabrikat tjera t GM n Evrop. GM prfiton prmes pasjes s kostos m t ult t prodhimit n kt investim t prbashkt.

Kategoria e mallrave n tregtin banakiere

29.UNCTAD ka br nj llogari sipas s cils prodhimet bujqsore jan kategoria kryesore e produkteve q eksportohen nga vendet m pak t zhvilluara n marrveshjet e tregtis banakiere, duke prfshir rreth 40 prqind, t pasuara nga mallrat e prodhuara n industrin e leht me 22 prqind, mineralet me 14 prqind dhe nafta e paprpunuar, gazi dhe produktet tjera gjegjse me 11 prqind.

30.Produktet bujqsore gjithashtu figurojn lart n kuotn e mallrave t cilat eksportohen n vendet m pak t zhvilluara nga vendet e zhvilluara me 25 prqind, pajisjet kapitale dhe projektet e ndrtimit me 16 prqind, makinat e transportit dhe ato ushtarake me 14 prqind.

Ekspertt n tregtin banakiere

31.Disa korporata dhe grupe shum t mdha multinacionale, t cilat kan ndrtuar biznese ekstensive me vende t angazhuara n tregtin banakiere, gjithashtu kan ngritur struktura departamente t specialistve q t merren me marrveshjet e tregtis banakiere. Nj nga kompanit m t njohura sht koncerni i madh shtetror industrial austriak Voest Alpine, e cila e ka kompanin e saj vartse (ndihmse) n tregtin banakiere, t njohur si Intertrading.

32.British Aerospace sht nj tjetr korporat e madhe me Divizionin e saj pr tregti banakiere.

33.Sidoqoft, meqense do marrveshje e tregtis banakiere i ka karakteristikat e saja t veuara, nga aspekti komercial nuk sht aq e leverdishme pr kompanit e vogla dhe t mesme q t ken n firm nj ekip i cili e kryen kt pun, prandaj ato m s miri sht q t krkojn ndihm jasht kompanis.

34.Ekspertt e jashtm mund ti grupizojm n tri grupe:

Shtpit e specializuara tregtare,

Bankat

Konsultantt individual.

35.Shtpit e specializuara t tregtis kan aftsi t jashtzakonshme dhe ekspertiz ekstensive n tregtin e mallrave. Komisioni q eksportuesit duhet ti paguajn shtpive tregtare mund t kompensohet shumfish kundrejt vshtirsive dhe humbjeve q ai mund ti ket n prpjekjet e tij personale pr t shitur mallrat e tregtis banakiere.

36.Bankat austriake, britanike dhe disa banka amerikane, si sht Banka Amerikane (Bank of America), e kishin primatin n sektorin bankar n tregtin banakiere, vemas n Offset-in ndrkombtar. Shum banka tregtare (merchant banks) jan mbajtur (zakonisht nga importuesit) si kshilltare pr marrveshjet e bra, por bankat komerciale dominojn n brjen e ekspertizave-analizave n lmin e kredis dokumentare, kmbimit devizor (valutave t huaja), aftsis q t mirmbajn kontot e dorzanis, n shrbime t cilat u ofrohen eksportuesve.

37.Disa nga emrat n z n kt lmi jan: AWT (austriake), nj kompani-pjes e Creditanstaldt Bankverein Group, Lloyds Trade & Project Finance Ltd. dhe Midland Montagu Trade Finance n Britanin e Madhe, kompani t cilat i kan zvogluar departamentet e tyre t tregtis banakiere pr shkak t recesionit dhe vshtirsive t tjera n tregtin n Evropn Lindore.

38Me shtimin e tregtis ofset, tregtia banakiere me nj ritm t ngadalshm sht br e akceptueshme nga qeverit perndimore, si faktor i domosdoshm n sigurimin e kontratave tregtare. Prandaj, shum nga agjencit e kreditit t eksportit n Perndim jan shtyr t njohin vet ekzistencn e tyre (formave t tregtis banakiere), ndrsa Ministria e Tregtis dhe Industris (n B. e Madhe) e ka krijuar nj seksion-departament q ofronte kshilla specialistsh n kt aktivitet tregtar, n fusha t ndryshme.

39.Ngjashm ka ndodhur edhe n vende t tjera, si n Franc (ASECO), n Suedi (SUKAB), n Kin (MOFERT dhe CITIC), n Indi (STC dhe MMTC).

40.N bot nuk ka ndonj organizm ndrkombtar q e rregullon tregtin banakiere. Prandaj, Kombet e Bashkuara, prmes Komisionit pr Ligjin pr Tregti Ndrkombtare kan br nj udhzues ligjor pr kontrata n tregtin banakiere ndrkombtare.

Disa aspekte praktike n tregtin banakiere

41.Nj gj asnjher nuk duhet harruar: tregtia banakiere sht biznes i njerzve, ndrsa nuk sht biznes i institucionit. Kjo nuk sht shkenc, por do transaksion sht i veant.

42.Pa rregulla t precizuara dhe pa ndonj marrveshje t prgjithshme pr terminologjin e prdorur n kt biznes, me situata t komplikuara, ju duhet q t siguroheni, q nga fillimi, q t dy palt duhet t marrin afrsisht t njjtn gj.

43.Komponent e tregtis banakiere do t ket impakt krucial n vendimet e prcaktimit t mimeve n kontratat e eksportit. Disagio e paparashikuar (komisioni i paguar pals s tret pr tregtimin e mallrave banakiere), pr shembull, mund t zvogloj profitin margjinal n zero, prandaj: gjithnj krijoje at (disagio), n etapat m t hershme n negociatat komerciale, nqoftse do t ket marrveshje pr tregti banakiere.

44.Nse tregtia banakiere sht e involvuar n marrveshjen e propozuar, ather hapi i ardhshm sht t siguruarit e t gjitha informatave t mundshme pr legjislacionin e tregtis banakiere, pr rregullat ose ligjet n vendin prkats.

45.Si kemi theksuar m hert, q t dyja, negociatat dhe prgatitja e dokumentacionit do t jen procese t gjata dhe t komplikuara. Fatmirsisht, s paku, komponentt m t mdha t shum marrveshjeve si sht marrveshja pr shitje eksporti - mund t dokumentohet n mnyr konvencionale.

46.Marrveshja e tregtis banakiere shum rrall do ti involvoj vetm dy pal- eksportuesin dhe importuesin. Rastet kur eksportuesi vet do ti konsumoj ose tregtoj mallrat e tregtis banakiere dhe kur kto mallra t tregtis banakiere jan aktualisht t prodhuara nga klientt e tij, jan pak dhe tepr t rralla.

47.Secila faz e cilitdo transaksion midis palve n tregtin banakiere involvon dokumentacionin prkats. Rrjedhimisht, ekzistojn tri lloje t rndsishme t dokumenteve q jan tipike pr tregtin banakiere:

Marrveshja baz, e cila sht qensore, ndrsa vepron si faktor detyrues midis t gjitha komponentve t ndryshme t marrveshjes;

Marrveshja me shtpin tregtare, shrbimet e t s cils krkohen pikrisht pr shkak t pjesmarrjes s mallrave n tregtin banakiere;

Letra e kreditit (LCs), e prdorur n lidhshmri me konton e dorzanis. Ve ksaj, rangu i dizajnimit t veuar t letr kredis si sht letr kredia e gatshme (n pritje), letr kredia e transferueshme, kredi kompensimi dhe transferi - mund t ofrojn mbules adekuate t transaksioneve n tregtin banakiere.

Tramba 4%

Tregtimi i transfer. 8%

Blerja prapavajtse 9%

Ofseti 24%

Blerja banakiere (paralele) 55%

Countertrade.

The World of Countertrade.

http://www.atuttascuola.it/siti/agnese/factoring_and_forfaiting.htm

http://www.tradeport.org/library/f.html

John F Moran, Jr. Forfeiting a users guide what it is, who uses it and why?, Credit Research Foundation, 2002. 78.Nocioni n Anglisht forfaiting vjen nga Frengjishtja a forfait, me kuptimin e zakonshm: i plot (outright), t prfshira t gjitha (all in) duke e prquar iden e disa llojeve t marrveshjeve n pako.

N Frengjisht quhet forfait, ndrsa n Gjermanisht Forfaitierung.

Drafts drawn under time letters of credit

Bills of exchange

John F Moran, Jr. Forfeiting a users guide what it is, who uses it and why?, Credit Research Foundation, 2002

Trade-drafts

a "nonrecourse" basis: non-recourse means that there is no comeback on the exporter if the importer does not pay.

Eric Bishop, Finance of International Trade, Published by Butterworth-Heinemann, 2004

Credit Europe Bank N.V. Niederlassung Deutschland sht bank holandeze, me zyre qendrore n Amsterdam.

Garanci pagese q i epet pals s tret n kambiale ose n nota premtuese; zakonisht epet nga bankat. Nnshkrim I Kambialit I cili garanton (vrteton) Kambialin.

In arrears

Capital and interest repayment holidays

Countertrade, sipas Maurice D. Levi, International Finance, 2005, fq. 456-459.

Wikipedia

Vertariu, P., (1992), "Trends and Developments in International Countertrade," Business America, (November 2), fq. 2-6.

Okaroafo, Sam., (1989) "Determinants of LDC Mandated Countertrade," International Management Review, (Winter), 1624. fq. 4.

Barter

Trade financing

Credit insurance

Photocopiers and French lingerie; Kazimir Dejna, kampion olimpik n futboll LOV, 1972 n Munich dhe vendi i tret n Kupn e Bots n v. 1974, ka luajtur futboll edhe n Angli, n Manchester City, 1978-1981. Emigroi n SHBA, n vitin 1981ku luajti n San Diego Sockers, ndrsa vdiq n vitin 1989, n San Diego, Kaliforni.

Counterpurchase

Campbell R. Harvey`s Finance Glossary, 2004.

Offset: kompensim, balancim.

Buyback

Buyback agreement

Compensation agreement

Switch trading [anglisht switch: kalim, transferim (fondesh)]

Mallra t cilat blihen m pak kur njerzit bhen m t pasur apo m t kamur. P.sh. m pak udhtime me autobus (ose tren) e m shum me aeroplan.

Shitja e nj malli n nj vend t huaj (eksport) me nj mim nn koston e prodhimit t tij (pr t fituar valut t huaj, pr t paksuar stoqet, ose edhe pr t fituar nj pozicion t favorshm n tregun ndrkombtar.

Basic commodities

Arms Length Sales (transaksionet e blerje-shitjes kryhen n rrethana tregu kur palt nuk njihen, ndrsa udhhiqen vetm nga interesat e tyre personale).

Counterpurchase.

An Escrow Account.

One-off: made or happening only once (Oxford, fq. 809).

United Nations Conference on Trade and Development (1964).

The Association pour la Compensation des Echanges Commerciaux.

sht pron e shum organizatave industriale suedeze, ndrsa sht krijuar n vitin 1940.

Divizion i veant n Ministrin e Tregtis s Jashtme.

The China Internatinal trust and Investment Corporation.

The State Trading Corporation

The Minerals and Metals Trading Corporation.

An Unanticipated Disagio

Framework Agreement

Bonding Agent

Stand-by Letter of Credit

Transferable Letter of Credit

Back to Back Credit

Assignment

PAGE 1