T.C.İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK

DERSİXX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI

İMPARATORLUĞU19. yy’da devletler arasındaki ilişkileri etkileyen iki olay vardır.Bunlar:1-FRANSIZ İHTİLALİ 2-SANAYİ İNKILABI

TRABLUSGARP SAVAŞI (1911 - 1912)

NEDENİİtalya’nın hammadde ve Pazar arayışıTrablusgarp’ın İtalya’ya yakın olmasıOsmanlı’nın burayı koruyacak gücünün

olmaması Trablusgarp’ın hammadde kaynakları

açısından zengin olması

GELİŞİMİİtalya Trablusgarp, Derne ve Bingazi’ye asker çıkardı. Büyük devletler işgale seyirci kaldı. Osmanlı İngiltere’nin Mısır’ı işgal etmesinden ötürü karadan Trablusgarp’a asker gönderememiştir.

Osmanlı İtalya ile boy ölçüşebilecek deniz gücü olmadığından Trablusgarp ’a denizden asker gönderememiştir. Osmanlı Devleti, ancak yerli halkın teşkilatlandırılması için Enver, Fethi, Mustafa Kemal, Nuri Bey gibi genç subayları Trablusgarp’a gönderebildi.Mustafa Kemal Derne’deki, Enver Bey Bingazi’deki kuvvetleri örgütlediler. Bu sayede İtalyanlar sahil şeridinden iç kısımlara geçemediler. Mustafa Kemal, Derne ve Tobruk ’ta önemli başarılar kazandı.

İtalya, Trablusgarp’ta kesin bir sonuç alamayınca, donanmasını kullanarak deniz harekatına girişti. Çanakkale’yi topa tuttu ve Oniki Adayı işgal etti.Osmanlı Devleti, İtalya’nın baskısına dayanmasına rağmen Balkan Savaşlarının başlaması üzerine Trablusgarp’tan vazgeçmek zorunda kaldı ve İtalya ile Uşi Antlaşması ’ nı imzaladı (1912). Bu antlaşma ile Trablusgarp Savaşı sona erdi.

UŞİ ANLAŞMASI(18. EKİM. 1912)Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara

bırakıldı.(Kuzey Afrika son toprak)Rodos ve Oniki Ada geçici olarak

İtalyanlara bırakıldı.Buradaki Müslümanlar halifeye bağlı

olacaktı.( Kültürel bağ)İtalya kapitülasyonların kaldırılması

için yardımcı olacaktı. UYARI: İtalya II. Dünya Savaşı’ndan sonra

Oniki Ada’yı Yunanistan’a bıraktı.(1947)

BİRİNCİ BALKAN SAVAŞI 1912

NEDENLERİ Osmanlı Devleti’nin zayıflaması ve bu

durumun Trablusgarp Savaşı’nda açıkça ortaya çıkması

İngiltere’nin Almanya’ya karşı Rusya’yı desteklemesi

Balkan uluslarının yıkılmakta olan Osmanlı topraklarını ele geçirmek ve genişlemek istemeleri

Balkanlarda Panslavizm politikası takip eden Rusya’nın milliyetçilik fikirlerinden yararlanarak Balkan uluslarının arasında uzlaşma sağlaması etkili olmuştur.

Osmanlı Devleti’nin zayıflığının özelikle Trablusgarp Savaşı’yla ortaya çıkması

İngiltere’nin Rusya’yı Osmanlı politikasında serbest bırakması

~ 1 ~

GELİŞİMİTrablusgarp Savaşı devam ederken Rusya’nın gayretleriyle Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ, Osmanlı Devletine karşı birlik kurdular. Birinci Balkan Savaşı, Karadağ’ın saldırısıyla başladı.SONUÇLARI

Osmanlı devleti ağır bir yenilgiye uğradı. Bulgarlar Edirne’yi geçerek Çatalca’ya kadar ilerlediler.

Yunanistan Bozcaada ve Gökçeada hariç Ege Adaları’nı işgal etti.

Karışıklıktan yararlanan Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.

Savaş sırasında Babı Ali Ayaklanması gerçekleştirildi.

I.Balkan savaşı sonunda 1913 Londra Konferansı toplandı.

1913 LONDRA ANTLAŞMASIOsmanlı Devleti Midye – Enez hattının

batısını Balkan Devletlerine bıraktı.Tüm Trakya Bulgaristan’a, Selanik,

GüneyMakedonya ve Girit Yunanistan’a, Orta veKuzey Makedonya Sırbistan’a verilecekti.

Ege Adaları’nın ve Arnavutluk’un geleceği büyük devletlerin Kararına bırakılacaktı.NOT: İkinci Balkan Savaşı’nın başlaması nedeniyle Londra Anlaşması uygulanamadı.Bu savaştaki en önemli başarı Rauf Bey komutasındaki Hamidiye Kruvazörü’nün Ege Denizi’ndeki savunması oldu.

OSMANLI’NIN BALKAN SAVAŞLARI’NDA YENİLMESİNİN

SEBEPLERİYeterli asker ve silah yığınağının

yapılmamış olmasıSubaylar arasındaki siyasi görüş ayrılığıSavaşın birden çok cephede olmasıSavaştan önce Balkanlardaki askerlerin

çoğunun terhis edilmiş olmasıAvrupalı devletlerin Balkan uluslarını

desteklemesi

İKİNCİ BALKAN SAVAŞI (1913)NEDENLERİBüyük bir Bulgaristan Devleti’nin ortaya çıkması ve topraklarını Ege Denizi’ne kadar genişletmesi YunanistanSırbistanKaradağ RomanyaBulgaristan’a karşı savaştı. SONUÇLARIBirinci Balkan Savaşı’nda yıpranan Bulgar kuvvetleri bütün cephelerde yenilmeye başladı. Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu Londra Antlaşması’nda belirtilen Midye - Enez sınırını geçerek Kırklareli ve Edirne’yi geri aldı.

~ 2 ~

İKİNCİ BALKAN SAVAŞI SONRASI YAPILAN ANLAŞMALAR

BÜKREŞ ANTLAŞMASI (1913) Bükreş Antlaşması, Bulgaristan ile diğer Balkan devletleri arasında imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Balkan devletleri Osmanlı Devleti’nden aldıkları yerleri yeniden paylaştılar.

İSTANBUL ANTLAŞMASI (1913)Osmanlı Devleti – Bulgaristan arasında

imzalandı.Meriç Nehri iki devlet arasında sınır

kabul edildi.Edirne, Kırklareli ve Dimetoka

Osmanlılara bırakıldı.Bulgaristan’da kalan Türkler isterlerse dört

yıl içerisinde Türkiye’ye göç edebilecek. Türklere mülkiyet hakkı verilecek.

İlk ve orta okullarda eğitim dili Türkçe olacak.

Din ve mezhep hürriyeti sağlanacak, müftülerini kendileri seçebilecekti.

ATİNA ANTLAŞMASI (1913)Osmanlı Devleti –Yunanistan arasında

imzalandı.Osmanlı Devleti, Yanya, Selanik ve

Girit’in Yunanlılara ait olduğunu kabul etmiştir. Yunanistan’da kalan Türklerin hakları

belirlenmiştir.Yunanistan’da kalan Türkler isterlerse

dört yıl içerisinde Türkiye’ye göç edebilecek. Türklere mülkiyet hakkı verilecek. İlk ve orta okullarda eğitim dili Türkçe

olacak.Din ve mezhep hürriyeti sağlanacak,

müftülerini kendileri seçebilecekti.

İSTANBUL ANTLAŞMASI (1914) Osmanlı Devleti- Sırbistan arasında imzalandı.

İki devlet arasında ortak sınır kalmadığı için görüşmelerde Sırbistan’da kalan Türklerin hakları ve taşınmaz mallarının durumları karara bağlanmıştır.

BALKAN SAVAŞLARI’NIN GENEL SONUÇLARI

Osmanlı Devleti Makedonya , Batı Trakya , Ege Adaları , Arnavutluk topraklarını kaybetti.

Osmanlı Balkanlar’da sadece Bulgaristan ile komşu oldu.

Türkçülük akımı önem kazandı. Bugünkü batı sınırımız çizildi.

İttihat Ve Terakki Cemiyeti yönetime hakim oldu.

Balkanlar’daki siyasi denge bozuldu.İttihat Ve Terakki Cemiyeti yönetime

hakim oldu.Balkanlar’daki siyasi denge bozuldu.Balkanlar’da yaşayan Türkler azınlık

durumuna düştü.Balkanlar’da baskı gören binlerce Türk

Anadolu’ya göç etti.

BALKAN SAVAŞLARI’NDAN GÜNÜMÜZE GELEN SORUNLAR

Ege Adaları SorunuBatı Trakya Türkleri Sorunu

~ 3 ~

I. DÜNYA SAVAŞI(1914-1918)

GENEL SEBEPLER1789 Fransız Devriminin ortaya

koyduğu Ulusçuluk akımının etkileri Sanayi devriminin ortaya koyduğu

hammadde ve pazar ihtiyacıDünyadaki silahlanma yarışı ve

devletlerarası bloklaşma

ÖZEL SEBEPLERİngiltere'yle Almanya arasında

ekonomik rekabetFransa'yla Almanya arasındaki Alsace

Loren sorunuRusya’ nın takip ettiği Panslavizm

politikasından Avusturya-Macaristan imparatorluğunun etkilenmesi

İtalya’nın sömürge arayışları Almanya’nın Pangermenizm politikası Sırbistan ile Avusturya Macaristan

arasındaki sınır anlaşmazlığı

Savaş bir Sırplının Avusturya Macaristan veliahdını Saraybosna’da öldürmesiyle başladı.

Savaş başlayınca İtalya Avusturya Macaristan ile Adriyatik kıyılarında çıkarları çatıştığından İttifak grubundan ayrılarak tarafsızlığını ilan etti. Kısa süre sonrada itilaf devletlerinin Anadolu topraklarından pay vaat etmeleriyle İtilaf devletlerinin yanında savaşa girdi.

İtilaf devletlerine savaş sırasında Sırbistan,Japonya,ABD, Romanya, ve Yunanistan gibi devletler katıldı.

İttifak devletlerine ise ;Osmanlı Devleti ve Bulgaristan katıldı.

OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞA GİRME AMAÇLARI

Kaybettiği yerleri geri almak Ekonomik sorunlardan kurtulmak Siyasi yalnızlıktan kurtulmakTurancılık düşüncesini gerçekleştirmek

UYARI

Osmanlı Devleti Savaşa öncelikle İngiltere’nin yanında girmek istedi. Ancak İngiltere şu sebeplerle Osmanlı Devleti’ni müttefik olarak kabul etmedi.

Savaşın genişleyerek sömürgelerine ve sömürge yollarına sıçramasını istemediğinden,

Osmanlı devletine ihtiyacı olmadığından,İtilaf Devletleri’nin Osmanlı topraklarını

paylaşmak istemesinden, ötürü Osmanlı Devletini yanında savaşa almadı ve tarafsız kalmasını savundu.

ALMANYA’NIN OSMANLI DEVLETİ’Nİ YANINDA SAVAŞA ÇEKMEK İSTEMESİNİN AMAÇLARI

Osmanlı devletinin jeopolitik Konumundan yararlanmak

İngiltere’nin sömürge yollarını kesmekRusya ile itilaf devletlerinin irtibatını

kesmek Üzerindeki savaş yükünü azaltmak.

( MARN HAREKATI)Osmanlı ordusunun insan gücünden

ve hammadde kaynaklarından yararlanmakHalifenin gücünden yararlanmak.

~ 4 ~

Üçlü İtilaf

İngiltere

Fransa

Rusya

Üçlü İttifak

Almanya

İtalya

Avusturya- Macaristan

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRMESİ2 Ağustos 1914’de Almanya ile yapılan gizli anlaşmaya göre Osmanlı aynı gün seferberlik ilan etti ve meclisi dağıttı.

Yavuz ve Midilli adları verilen ve esasen Alman gemisi olan Goben ve Breslav’ın Rus limanlarını bombalaması sonucu Osmanlı Devleti savaşa girmiş oldu.

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRMESİYLE

Savaşın süresi uzadı. Almanya’nın yükü hafiflerken İtilaf

Devletleri zor duruma düştü. Halife Kutsal Cihat ilan etti. İngiltere Kıbrıs’ı topraklarına kattığını

açıkladı.Savaş daha geniş alanlara yayıldı.

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER

1. KAFKAS CEPHESİ İlk açılan cephedir.Rusya’ya karşı açılmıştır. AMAÇLARI

Orta Asya ile bağlantı kurarak Turancılık düşüncesinin gerçekleştirmek istenmesi

Almanya’nın Bakü petrollerini ele geçirmek ve Rusya’yı savaş dışı bırakmak istemesi

Rusya’nın güneye inmesinin engellemek istenmesi

Hindistan’a saldırmak istenmesi

GELİŞİMİSarıkamış Faciası yaşandı. Van,Muş,Bitlis,Erzurum,Trabzon Rusya

tarafından işgal edildi. 16. Kolordu Komutanlığı’na atanan

Mustafa Kemal Muş ve Bitlis’ i geri aldı.

Rusların Doğu Anadolu’da yaşayan Ermenileri silahlandırarak kışkırtmaları savaş sırasında Ermeni isyanlarına sebep oldu.

UYARI: Ermeni sorunu ilk kez 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 harbi) sonunda imzalanan 1878 Berlin Anlaşmasıyla uluslar arası bir sorun haline geldi.

Osmanlı Devleti Ermeni ayaklanmalarını engellemek amacıyla 1915 Tehcir Kanunu’nu çıkararak Ermenileri zorunlu olarak Suriye ve Lübnan’ a sürgün ettiler.

GELİŞİMİI.Dünya savaşı sırasında Rusya’da

meydana gelen 1917 Bolşevik Devrimiyle Çarlık Rusya’sı sona erdi.

Yönetime el koyan bolşevikler İttifak devletleriyle 1918 Brest-Litovsk Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekildiler.

Bu anlaşmayla; Daha önce 1878 Berlin anlaşmasıyla Rusya’ya bırakılan Kars - Ardahan - Batum geri alındı. Bu anlaşma İtilaflarca geçersiz sayıldı. (Tek toprak kazancıdır.)

Bu anlaşmayla; Daha önce 1878 Berlin anlaşmasıyla Rusya’ya bırakılan Kars - Ardahan - Batum geri alındı.(Tek toprak kazancıdır.)

Osmanlı Orduları Rusların çekilmesinden faydalanarak Bakü’ye kadar ilerledi.

~ 5 ~

2-KANAL CEPHESİ 14 OCAK 1915NEDENLERİ

Süveyş Kanalının alınarak İngiltere’nin sömürgeleri ile bağlantısını kesmek

Mısır’ı ele geçirmek İngiltere’nin sömürgelerinden yardım

almasını engellemekSONUÇLARI

Almanya’dan gelecek yardımın alınamaması ve İngiltere’nin Arapları kışkırtması neticesinde Osmanlının iki taarruz girişimi başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Düşman Osmanlı’nın güçsüzlüğünü görmüş oldu.

Ümmetçilik düşüncesinin önemini kaybettiği görüldü.

İngiliz ilerleyişi M. Kemal’in Halep önlerinde İngilizleri durdurması ile sona ermiştir.

Bu sınır sonradan Misak-ı Milli’nin Suriye sınırı olarak belirlendi.

3-IRAK CEPHESİ KASIM 1914

AMAÇLARIAbadan ve Musul petrollerini korumakKuzeye çıkıp Ruslarla birleşmek Türk kuvvetlerinin İran’a girip

Hindistan’ı tehdit etmesini engellemekBölgedeki Alman tehlikesini ortadan

kaldırmak Hindistan ile deniz bağlantısını

sağlamak

GELİŞİMİBu amaçlarla Basra’ya asker çıkarıp

Kut-ül Amara’ya girdiler.Ancak yenildiler 18.000 İngiliz esir düştü.

Ancak İngilizler yeni kuvvetlerle saldırarak Bağdat’a kadar ilerlediler.(11 Mart 1917)

4-ÇANAKKALE CEPHESİ

AMAÇLARIBoğazları ve İstanbul’u alarak

Osmanlıyı savaş dışı bırakmakRuslara askeri ve mali yardımda

bulunmakBalkanlar üzerinden Almanya’ya

saldırmak Savaşı kısa sürede sonuçlandırmakTarafsız Balkan Devletleri’nin İtilaf

Devletleri yanında savaşa girmesini sağlamak

GELİŞİMİİtilaf devletleri donanmalarının

Kumkale ve Seddülbahir tabyalarını topa tutması ile savaş başladı.(18 Mart 1915)

Nusret Mayın Gemisinin boğaz girişini mayınlaması ve Türk topçusunun isabetli atışları sonucu başarısız oldular.

Boğazı geçemeyeceklerini anlayıp Gelibolu’ya asker çıkardılar.8 ay süren kara savaşlarında başarı sağlayamadılar.

Churchill’in “ Kaderin Adamı” dediği M. Kemal, 19. Tümen komutanı olarak 57. alayı ileri sürerek Anafartalar ve Conkbayırında düşman ilerleyişini durdurdu.

8-9 Ocak 1916 da İngiliz ve Fransız güçleri Çanakkale’yi tamamen boşalttı.

M. Kemal “Ben size taarruzu değil ölmeyi emrediyorum.Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve komutanlar gelebilir.” Sözünü bu cephede söylemiştir.

~ 6 ~

Mustafa Kemal Arıburnu ve Anafartalar’da, Seddülbahir-Morto Limanlarının savunulmasında, Çimentepe’ye ilerleyen düşmanın püskürtülmesinde, Conkbayırı’nın düşmandan temizlenmesinde önemli rol oynadı.

SONUÇLARI500 bin insan ölmüştür. I. Dünya savaşının en kanlı cephesidir.I. Dünya savaşı 2 yıl uzamıştırSavaş sırasında ilk gizli anlaşmalar

ortaya çıkmıştır.Bulgaristan savaşa girmiştir. Osmanlı

ile Almanya arasında karadan bağlantı sağlanmıştır.

Rusya’da yardım alamadığı için Bolşevik İhtilalı çıkmış.Yeni hükümet Brest-Litowsk Antlaşması ile savaştan çekilmiştir.(3 Mart 1918)

Müslüman sömürgelerinde isyanlar çıkmıştır.

Subaylar savaşı olarak bilinen bu savaşlarda eğitimli genç nüfus kaybedilmiştir. (Bu yüzden cumhuriyetin ilk yıllarında yetişmiş insan sıkıntısı yaşandı.)

Mustafa Kemal’in gösterdiği başarılarla, şöhreti arttı. (Bu durum Kurtuluş savaşında lider olarak benimsenmesini kolaylaştırdı.)

5. HİCAZ –YEMEN CEPHESİİngilizlere karşı kutsal toprakları

korumak amacıyla savaşıldı. Mekke Emiri Şerif Hüseyin İngilizlerle

anlaşarak bağımsız bir devlet kurmak amacıyla Osmanlı Ordularına karşı savaştı.

Sonuç olarak; Mekke , Medine, Yemen kaybedildi.

6. FİLİSTİN CEPHESİİngilizlere karşı Filistin topraklarını

savunmak amacıyla savaşıldı. Arapların İngilizlerle işbirliği yapmasıyla

Kudüs kaybedildi.

7. SURİYE CEPHESİFransızlara karşı Suriye topraklarını

savunmak amacıyla savaşıldı. Mustafa Kemalin yer aldığı son cephedir.I.Dünya Savaşının sonuna doğru Mustafa

Kemal Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına getirildi.

Sonuç olarak Osmanlı orduları Halep’in doğusuna çekilmek zorunda kaldı. Suriye (Şam) kaybedildi.

8. GALİÇYA, ROMANYA VE MAKEDONYA CEPHELERİ

Osmanlı sınırları dışında açılan cephelerdir. Bu kuvvetler Avusturya- Macaristan ve Bulgaristan’a yardım için Rus, Romen ve Fransız ordularına karşı savaşılmıştır.

DİİİKKAAATTTMustafa Kemal sırasıyla Çanakkale ,

Kafkasya , Suriye cephelerinde yer aldı.Osmanlı Devleti I.Dünya savaşıyla Arap

yarımadası (Mekke,Medine,Yemen ) Suriye (Şam) Irak (Bağdat) Filistin (Kudüs) topraklarını kaybetti.

Orta doğudaki cephelerde başarısız olunmasında Arapların İngilizlerle işbirliği yapmaları etkili oldu.(Bu durum ümmetçiliğin önemini kaybettiğinin göstergesidir).

~ 7 ~

GİZLİ ANTLAŞMALAR

Sykes – Picot Antlaşması (1916) İngiltere – Fransa – Rusya Boğazlar ve Doğu Anadolu Rusya’ya,Irak İngiltere’ye ,Suriye Fransa’ya bırakıldı.

Mac Mahon Antlaşması (1916)Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile Bölgenin İngiliz Valisi Mac Mahon arsında imzalanmıştır.Arapların bağımsız devlet kurmak amacıyla Osmanlı devletine karşı İngilizlerle işbirliği yaptıklarının kanıtıdır.

St. Jean de Maurienne Antlaşması (1917) İngiltere – Fransa – İtalya Bu antlaşmayla İzmir’den Antalya’ya kadar olan Anadolu kıyıları İtalya’ya bırakılmıştır.

Balfour Deklarasyonu(2. Kasım. 1917)İngiliz Hükümeti İngiltere ve ABD’deki Siyonist liderlere Filistin’de milli bir devlet kurmaları için ellerinden gelen yardımı esirgemeyecekleri sözünü vermiştir.

UYARI:Rusya’nın Bolşevik devrimiyle savaştan çekilmesi ve yeni yönetimin bu antlaşmaları açıklamasıyla bu tasarılar ortaya çıktı. Yunanistan’ın savaşa girmesi ile anlaşmalar üzerinde değişiklikler oldu. Bu değişikliklerle Boğazlar bir komisyonun yönetimine, Doğu Anadolu Ermenilere, İzmir ve çevresi Yunanlılara bırakılmıştır. İzmir’in Yunanlılara bırakılması İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılığına ve Osmanlı ile imzalanacak barış anlaşmasının gecikmesine yol açtı.

1. Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Gizli Anlaşmalarla;Boğazlar, Doğu Anadolu ve Doğu KaradenizRUSYA’YAIrak İNGİLTERE’YESuriye, Adana, Antakya ve Lübnan FRANSA’YAAntalya ve çevresi, Batı Anadolu İTALYA’YA bırakıldı.

1.DÜNYA SAVAŞI’NIN GENEL SONUÇLARI

Osmanlı İmp. ,Rus Çarlığı, Avusturya-Macaristan İmp ve Alman İmp. yıkılarak yerlerine milli devletler kuruldu.

Litvanya, Çekoslovakya, Polonya, Yugoslavya, Macaristan ve Avusturya bağımsız birer devlet olarak ortaya çıktı.

Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu.

Yenilen devletlerde rejim değişiklikleri meydana gelmiştir.

I.Dünya Savaşından en karlı İngiltere çıkarken ekonomisini güçlendiren devlet ABD oldu.

I.Dünya Savaşı’nın sonunda yenilen devletlere imzalatılan ağır antlaşmalar , II.Dünya Savaşı’nın çıkmasına neden olmuştur.

Avrupa’nın siyasi haritası değişti. İlk kez kimyasal silahlar, denizaltılar,

tanklar ve zırhlı araçlar kullanıldı.

~ 8 ~

1. DÜNYA SAVAŞI SONRASI OSMANLI İMPARATORLUĞU

WİLSON İLKELERİ 8 OCAK 1918Her millet kendi geleceğini kendisi

belirleyecektir.( Self Determination ) Yenenler, yenilenlerden toprak ve savaş

tazminatı almayacak. Gizli antlaşmalar yapılmayacak, açık

diplomasi uygulanacak. Uluslar arası barışı korumak için

Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak

Boğazlar, dünya ticaretine açık olacak.Osmanlı Devletinde Türklerin

çoğunlukta olduğu yerlerde Türklerin egemenliği, azınlıkların çoğunlukta olduğu yerlerde azınlıkların egemenliği sağlanacak.

ÖNEMİBu ilkelerden cesaret alan bazı

azınlıklar cemiyetler kurarak bağımsızlık amacıyla faaliyetlere giriştiler.

Savaş sonrasında İtilaf Devletleri sadece işlerine gelen maddeleri uyguladılar.

Bu ilkelere güvenen İttifak Devletlerinin savaştan çekilmesi hızlandı.

UYARIWilson ilkelerinin görünüşteki amacı, dünya barışını korumak ve sağlamaktır; Asıl amacı ise, dünya siyasetine yön vermek, süper güç olmaktır.Devrin ABD Başkanı Wilson hükümetten düşünce ve bu ilkeler uygulanamadı.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI(30 EKİM 1918)

Ege’deki Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda Agamemnon zırhlısında imzalandı.

Osmanlı’yı Bahriye Nazırı Rauf Orbay, İtilafları İngiliz Amiral Calthrope temsil ediyordu. ( AHMET İZZET PAŞA HÜKÜMETİ)

ANLAŞMAYA GÖRE;1. Boğazlar boşaltılacak ve itilaf devletleri tarafından işgal edilecek.

ÖNEMİ: İstanbul Boğazı’nın başkentte olmasından dolayı başkent ve dolayısıyla Osmanlı’nın siyasi varlığı tehlikeye girdi.

ÖNEMİ: Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bağlantı kesilmiş oldu.

2.İtilaf ve Ermeni esirleri kayıtsız-şartsız teslim edilecek fakat Osmanlı esirleri teslim edilmeyecek.

ÖNEMİ: Devletler arası eşitliğe aykırıdır. Barış anlaşması sırasında bu durumu pazarlık konusu olarak kullanmayı düşünmüşlerdir.

3.Hudutların korunması ve iç asayişin sağlanması dışında Osmanlı ordusu terhis edilecek. Savaş gemileri teslim edilecek. Mayınlı yerler gösterilecek.

ÖNEMİ: Osmanlı savunma gücünden yoksun bırakıldı.

SONUCU: İtilaf Devletlerinin işgalleri kolaylaştı ve Türk halkının silahlanarak direnişe geçmesine sebep oldu.

4.İtilaf devletleri güvenliklerini tehdit eden stratejik bir bölgeyi işgal edebilecek.

~ 9 ~

ÖNEMİ: Osmanlı topraklarının işgaline hukuki zemin hazırlandı.

5.Osmanlı demiryolları ve Toros tünelleri işgal edilecek.

ÖNEMİ: Ulaşım ele geçirilerek itilaflara karşı oluşacak bir hareket önlenmeye çalışıldı. Direnişçilerin yardımlaşması engellenmeye çalışıldı.

6.Türk makamlarının haberleşmeleri dışında tüm telsiz, telgraf ve haberleşme istasyonları itilafların denetimine bırakılacak.

(7. MADDE)ÖNEMİ: İtilaflar kendilerine karşı bir direnişin teşkilatlanmasını önlemeye çalıştı. Yapılacak işgaller karşısındaki tepkilerin yurt çapında ya da dünya genelinde duyurulması önlenmek istendi.

7. Ülkenin ihtiyaçları karşılandıktan sonra kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri dışarı satılamayacak ve bunlar itilaflarca satın alınacaktı.

ÖNEMİ: Osmanlı ekonomisi tamamen ele geçirilmek istendi.

8.Vilayet-i Sitte’de(Sivas, Erzurum, Van, Bitlis, Elazığ, Diyarbakır) bir karışıklık çıkarsa itilaflar bu bölgeyi işgal edecekti.(24. MADDE)

ÖNEMİ: Doğu’da bağımsız bir Ermeni Devleti’nin kuruluşuna zemin hazırlandı.

9.İtilafların herhangi bir emri derhal yerine getirilecek ve itilafların her türlü ihtiyacı karşılanacaktı.

10. Alman ve Avusturya uyruklu asker ve sivil memurlar en kısa zamanda Osmanlı ülkesini terkedeceklerdi.

ÖNEMİ: Siyasi alanda Osmanlı Devleti’ni yalnız bırakmak amaçlanmıştır.İtilaflar

Osmanlı’nın ilişkilerine müdahale ederek bağımsızlık haklarını kısıtlamışlardır.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI’NIN ÖNEMİ

Osmanlı fiilen sona erdi.Ordu yok edilince Türk halkı silahlanarak

Kuvay-ı Milliye birlikleri ile direnişe geçti. İttihat ve Terakki Partisi, adını Teceddüt

Partisi olarak değiştirmiş ve kendini feshetmiştir.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI’NA GÖRE İŞGAL EDİLEN ÖNEMLİ YERLERMUSUL 3 Kasım 1918İSTANBUL 13 Kasım 1918İZMİR 15 Mayıs 1919

UYARI: Yunan işgalinde Hukuk-u Beşer gazetesi başyazarı Hasan TAHSİN ‘in tabancasıyla Yunan askerine açtığı ateş kurtuluş savaşının başlangıcı olmuştur.

Musul, İskenderun, Urfa, Antep, Maraş, Kars, Batum, Samsun ve Merzifon İngilizler tarafından,

Mersin, Adana ve çevresi Fransa tarafından,

Bodrum, Kuşadası, Konya ve Antalya çevresi İtalyanlar tarafından,

İzmir, Afyon ve Bursa Yunanlılar tarafından işgal edildi.

İngilizler Urfa, Antep ve Maraş’ı daha sonra Fransızlara bıraktılar.

İşgallere karşı ilk direniş Hatay- Dörtyol’da gerçekleşti.

PARİS BARIŞ KONFERANSI 18 0CAK 1919

~ 10 ~

I. Dünya savaşı sonunda itilaf devletleri yenilen devletlerin durumunu görüşmek, yapılacak antlaşmaların esaslarını belirlemek, Osmanlı’yı paylaşmak ve Almanya’nın bir daha güçlenmesini önlemek amacıyla toplandılar.Konferansta Sevr dışındaki barış anlaşmalarının esasları belirlendi.

Konferansa İngiltere ve Fransa tarafından Araplar, Ermeniler ve Rumlar davet edildi.

Savaş sırasında Rusya ‘ya vaat edilen Boğazlar İtilaf Devletlerinin kontrolüne bırakıldı.

Doğu Anadolu’da ise bir Ermeni Devleti kurulması kararlaştırıldı.

İngiltere mandater yönetim uygulamasını kabul ettirdi.

İngiltere savaş sırasında İtalya’ya vaat ettiği İzmir çevresini Yunanistan ‘a bıraktı. Ayrıca Trakya’nın da Yunanistan’a bırakılması kararlaştırıldı.

AMACI: Akdeniz’de güçlü bir İtalya’yı kendi çıkarları açısından tehlikeli görmesidir.

UYARI: İlk defa itilaf devletleri arasında anlaşmazlık çıktı ve Yunanistan paylaşım tasarılarında yer aldı.

UYARI: Konferanstan sonra ABD Monroe Doktrini’ni izlemeye başladı.

UYARI: Paris barış konferansının Milli mücadele açısından en önemli sonucu 15 Mayıs 1919 da İzmir’in Yunanistan tarafından işgal edilmesidir.

UYARI: Konferanstan sonra ABD Monroe Doktrini’ni izlemeye başladı.

UYARI:Paris barış konferansının Milli mücadele açısından en önemli sonucu 15

Mayıs 1919 da İzmir’in Yunanistan tarafından işgal edilmesidir. İngiltere, bölgenin Yunanistan’a bırakılmasını haklı göstermek için şu çalışmalarda bulunmuştur.

Bölgede Rumların çoğunluk olduğunu ileri sürdü.

Türklerin Rumların güvenliğini tehdit ettiğini ileri sürdü.

UYARI: Bu iddiaların asılsız olduğu AMİRAL BRİSTOL RAPORU ile anlaşıldı.

AMİRAL BRİSTOL RAPORU Kurtuluş Savaşının haklılığını ortaya koyan ilk uluslararası belgedir.

1. DÜNYA SAVAŞI SONRASI OSMANLI İMPARATORLUĞU

MEMLEKETİN İÇ DURUMU VE CEMİYETLER

İtilaf Devletleri’nin işgalleri, azınlıkların Anadolu toprakları üzerinde kendi bağımsız

~ 11 ~

devletlerini kurmaya çalışmaları, İstanbul Hükümeti’nin işgallere tepkisiz kalması Osmanlı topraklarında cemiyetler kurulmasına yol açmıştır.Bu amaçlarla Osmanlı topraklarında üç tip cemiyet ortaya çıkmıştır.

1. Azınlıkların ve İtilaf Devletleri’nin denetiminde faaliyet gösteren azınlık cemiyetleri

2. Milliyetçi amaçlara karşı, İstanbul Hükümeti’ni destekleyen ve Milli Mücadele’ye karşı çıkan cemiyetler

3. Kurtuluş mücadelesine destek veren cemiyetler

AZINLIKLARIN KURDUKLARI CEMİYETLER

RUMLARIN KURDUKLARI CEMİYETLER

Mavri Mira(Kara Gün) : Rumlar tarafından kuruldu. İstanbul Patrikhanesi yönetir. Amacı Megalo İdea’yı gerçekleştirmektir. Görevi çeşitli illerde çeteler kurarak Yunan Hükümeti’nin propagandasını yapmaktır.

Etnik- Eterya Cemiyeti: Yunan subayları kurmuştur. Amacı Rumların yaşadığı bütün toprakları Yunanistan’a katmaktır.

Pontus Rum Cemiyeti: Doğu Karadeniz’de eski Rum Pontus Devletini tekrar canlandırmak için Rumlar tarafından kuruldu.

Kordos Cemiyeti: Cemiyetler için gönüllü Rum nüfusunu Anadolu’ya geçirmiştir.Bunların dışında NEA-ZOİ ve YUNAN-TRAKYA KOMİTESİ mevcuttur.

ERMENİLERİN KURDUKLARI CEMİYETLER

1-Ermeni Taşnak –Hınçak Cemiyeti: Ermeniler tarafından Doğu Anadolu ve Çukurova’da bir Ermeni Devletikurmak amacıyla faaliyet göstermiştir.Bunların dışında Ermeni İntikam Alayı, Zaven Efendi cemiyetleri mevcuttur.

MUSEVİLERİN KURDUKLARI CEMİYETLER

Alyans İsrailit Ve Makabi Cemiyetleri: Musevilerin kurduğu bu cemiyetin amacı Ortadoğu’da bağımsız bir devlet kurmaktır.

AZINLIKLARIN KURDUKLARI CEMİYETLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Toprak bütünlüğünü bölmeye yöneliktirler.

Milli mücadeleye karşıdırlar.Wilson ilkeleri ve Mondros’un 7.

maddesinden yararlanarak bağımsız devletlerini kurmaya çalışmışlardır.

Milliyetçidirler.İtilaf güçleriyle işbirliği yapmışlardır.

~ 12 ~

MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER

KÜRT TEALİ CEMİYETİ: İllerinde bir Kürt Devleti kurmak için faaliyette bulundu.(İstanbul’da kuruldu.)

TEALİ İSLAM CEMİYETİ: Hilafeti desteklemiş ve İstanbul’da medrese hocaları tarafından kurulmuştur. Milli Mücadeleye karşı çıkan Konya İsyanı’nda rol oynadılar.

İNGİLİZ MUHİPLERİ CEMİYETİ: İngiliz himayesinde yaşamayı isteyenler kurmuştur. Aydınlar arasında İngiliz mandası fikrini yaymaya çalışmışlardır.

SULH VE SELAMET-İ OSMANİ FIRKASI: Saltanatı desteklemiştir.

WİLSON PRENSİPLERİ CEMİYETİ: Amerika egemenliğini (Mandasını) istemiştir.

HÜRRİYET VE İTİLAF FIRKASI: 1911’de kurulan cemiyet İttihat Ve Terakki Cemiyeti muhalifidir. Milli mücadeleye karşı çıkmıştır. Manda ve himayeyi desteklemişlerdir.

MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Milli mücadeleye karşıdırlar.İtilaf güçleriyle işbirliği yaptılar.Çoğunlukla ümmetçi ve Osmanlıcı bir

anlayışa sahiptirler.Manda ve himaye taraftarıdırlar.

UYARI: Osmanlıların ve azınlıkların kurdukları zararlı cemiyetlerin ortak özelliği, itilaf devletleri ile işbirliği yapmaları, milli mücadele karşıtı olmalarıdır.

MİLLİ (YARARLI) CEMİYETLER

Türk Halkının İşgallere Karşı İlk Tepkisidir.

DOĞU ANADOLU MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ: Doğu Anadolu’nun Ermenilere verilmesini önlemek için kuruldu. Doğu illerinden göçü ve Türk nüfusunun azalmasını engellemeye çalıştı. Ekonomi ve bilim alanında birlik sağlamaya ve Doğu Anadolu’nun Türk yurdu olduğunu dünya kamuoyuna duyurmaya çalıştı.

TRAKYA PAŞAELİ MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ: Trakya’nın Yunan işgaline uğramasını engellemek için Edirne’de kuruldu. Bölgesel kongreler düzenlemiştir. Bölgenin tarih, ırk ve kültür bakımından Türk olduğunu kanıtlamaya çalışan yayınlar yapıyordu. Osmanlı’nın parçalanması halinde İngiltere ve Fransa yardımıyla Trakya Cumhuriyeti kurmayı planlamışlardı.

TRABZON MUHAFAZA-İ HUKUK-U MİLLİYE CEMİYETİ: Doğu Karadeniz ve çevresinin Rumlara verilmesini ve Rum Pontus Devletinin kurulmasına engel olmak için kuruldu.

KİLİKYALILAR CEMİYETİ: Adana ve çevresinin Ermenilere ve Fransızlara verilmesini önlemek için kurulmuştur.

İZMİR MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ: İzmir ve çevresinin Yunanlılara verilmesini önlemek için kurulmuştur. Anadolu’ya silah ve cephane gönderilmesinde yardımcı olmuştur.

~ 13 ~

MİLLİ KONGRE CEMİYETİ: İstanbul’da kurulan bu cemiyet Türklere karşı yapılan haksızlıkları basın ve yayım yolu ile dünyaya duyurmaya çalışmışlardır. Yazar ve aydınlar tarafından kurulan cemiyet ilk kez Kuvay-ı Milliye ifadesini kullanmıştır.

REDDİ -İ İLHAK CEMİYETİ: İzmir’in işgalini önlemek için kuruldu.Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri’nin toplanmalarında etkili oldu.Bunların dışında Karakol, Mim Mim Grubu, Felah Grubu Anadolu Kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Karakol Cemiyeti, Azm-ı Milli Yurdu gibi birçok cemiyet mevcuttur.

MİLLİ (YARARLI) CEMİYETLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Milliyetçi düşüncenin etkisiyle kurulmuşlardır.

Bölgesel faaliyet göstermişlerdir.Sivas Kongresi’nde “Anadolu Ve

Rumeli Müdafaa-İ Hukuk Cemiyeti” adı altında birleşmişlerdir.

Basın yayın ve silah yoluyla mücadele etmişlerdir.

Milli mücadelenin temelini oluşturdular.

Tam bağımsızlığı savunurlar.

İŞGALLER KARŞISINDA OSMANLI DEVLETİ’NİN TUTUMU

Osmanlıya göre işgaller karşısında direnmek imkansızdı.

İtilaf Devletlerinin isteklerine boyun eğmek, en doğru hareket olacaktı.

Böylece Osmanlı hanedanı korunacak , saltanat ve hilafetin devamı sağlanacaktı.

Mondros ateşkes Antlaşması sırasında Ahmet İzzet Paşa Hükümeti başta bulunuyordu.İşgaller sırasında haksızlıkları önleyemeyeceğini anlayınca istifa etti.Yerine Tevfik Paşa hükümeti kuruldu.

Padişah Kanuni Esasi’nin kendine verdiği yetkiye dayanarak Meclis-i Mebusanı dağıttı. Böylece Padişah ve hükümetin kararlarını denetleyecek güç ortadan kalktı.

MUSTAFA KEMAL’İN DURUMA BAKIŞI

Mondros Antlaşması sırasında Suriye cephesinden İstanbul’a gelen (13 Kasım 1918) M. Kemal İtilaf gemilerine bakarak

“Geldikleri gibi giderler “ sözünü söyledi.

Padişah ve siyasilerle görüştü. Endişelerini bildirdi.Çözüm yolu gösteren bazı düşüncelerini açıkladı.Fakat sonuç alamadı.

Bu sırada ortaya atılan bazı kurtuluş çareleri vardı. Bunlar ;A-İngiliz himayesi B-Amerikan Himayesi C-Bölgesel kurtuluştu.

Mustafa Kemal Bu çareleri yerinde bulmadı.Sağlam ve gerçek bir karar vermekgerekiyordu.O da Millet egemenliğine dayanan kayıtsız şartsız bağımsız yeni Türk Devleti kurmaktı.

İZMİR’İN İŞGALİ(15 MAYIS 1919)Bölgeye asker çıkaran Yunanlılar

bölgede işgal ve katliama başladılar. 11 Ekim

~ 14 ~

1919’da Amiral Bristol Raporu yayımlandı. Buna göre;

Batı Anadolu’da katliamın sorumlusunun Rumlar olduğu,

Yunanlıların Paris Konferansı’nda yanlış bilgi verdikleri,

Bölgede çoğunluğun Türklerde olduğu belirtildi.

KUVAY-I MİLLİYE VE ÖZELLİKLERİ

Kuvay -i Milliye birlikleri vatanını seven esir yaşamayı hazmedemeyen Türk halkı tarafından kurulmuştur.

Ulusal bilinci uyandırmışlardır.Yaptıkları çete savaşları ile düzenli

ordu kuruluncaya kadar düşmanı oyalamayı başarmışlardır.

TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmaları bastırmada büyük yararlılıklar gösterdiler.

Önceleri bölgesel olarak kurulan bu birlikler Sivas Kongresinden sonra bütün vatanı kurtarmak için mücadele ettiler.

Kuvay -i Milliye birlikleri 8 Ekim 1920 de kaldırılarak yerine düzenli ordu kurulmuştur.

KUVAY-I MİLLİYE BİRLİKLERİNİN KALDIRILMA NEDENLERİ

Belli bir merkezden yönetilmemeleri Askerlik tekniğini yeterince bilmemeleri Düzenli düşman birliklerini durduracak

güçten yoksun olmaları Halktan zorla para ve mal toplamaları Suçlu gördükleri kişileri kendilerine

göre yargılayarak cezalandırmaları etkili olmuştur.

~ 15 ~